หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

พระพทธศาสนาชนมธยมศกษาปท ๒

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

ผเรยบเรยง พระมหาวฒชย วชรเมธ พระมหาอมรวชญ ชาครเมธ

ผตรวจ พระราชวรเมธ ดร. ผศ. ดร.ภคพชา แกนเพชร คกฤทธ บษบา

บรรณาธการ ศ. ดร.ชยอนนต สมทวณช

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

พระพทธศาสนาชนมธยมศกษาปท ๒

สงวนลขสทธ : มกราคม ๒๕๕๙สงวนลขสทธตามกฎหมาย หามลอกเลยนไมวาจะเปนสวนหนงสวนใดของ

หนงสอเลมน นอกจากจะไดรบอนญาตเปนลายลกษณอกษร

จดพมพและจดจำ�หน�ยโดย

สงธนาณตสงจาย ไปรษณยล�ดพร�ว

ในนาม บรษท แมคเอดดเคชน จำ�กด

เลขท ๙/๙๙ อาคารแมค ซอยลาดพราว ๓๘ ถนนลาดพราว แขวงจนทรเกษม เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐

☎ ๐-๒๙๓๘-๒๐๒๒-๗ โทรสาร ๐-๒๙๓๘-๒๐๒๘

E-mail : macpress@MACeducation.com www.MACeducation.com

พมพท : บรษท ดบเบลบ เพรส จำากด

ขอมลทางบรรณานกรมของสำานกหอสมดแหงชาต

พระมหาวฒชย วชรเมธ. หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน พระพทธศาสนา ชนมธยมศกษาปท 2.-- กรงเทพฯ : แมคเอดดเคชน, 2559. 136 หนา. 1. พระพทธศาสนา--การศกษาและการสอน (มธยมศกษา). I. พระมหา-อมรวชญ ชาครเมธ, ผแตงรวม. II. ชอเรอง.

294.307 ISBN 978-616-274-693-2

คำานำา พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำาชาตไทยมาอยางยาวนาน คนไทยสวนใหญกวา ๙๕ เปอรเซนต ลวนแลวแตนบถอพระพทธศาสนา พระมหากษตรยไทยทกพระองคกทรงเปนองคเอกอครศาสนปถมภก นอกจากนแลววถชวตของคนไทย ตลอดถงวฒนธรรม อารยธรรมไทย ลวนไดรบอทธพลมาจากพระพทธศาสนาอยางแยกกน ไมออก ดวยความสำาคญของพระพทธศาสนาทมตอชาตไทยและสงคมไทยทกลาวมาอยางยอน นบเปนเหตผล อนสมควรทเยาวชนไทยทกคนควรจะไดเรยนรพระพทธศาสนาใหเขาใจอยางถองแท ทงในดานประวตศาสตร ศาสนบคคล ศาสนธรรม และศาสนพธ ตลอดถงขนบธรรมเนยมประเพณตางๆ ทนบเนองในพระพทธศาสนา ทงโดยทางตรงและทางออม การเรยนรพระพทธศาสนากลาวอกนยหนง คอ การเรยนรรากฐานอนเปนทมาของตวเอง สงคม และประเทศชาต เมอเยาวชนคนไทยมความรเกยวกบพระพทธศาสนาเปนอยางด ยอมจะมประโยชนตอการพฒนาตนเอง สงคม และประเทศชาตใหเจรญกาวหนา ทงในทางวตถและทางจตใจควบคกนไปอยางสมดล ในชนมธยมศกษาปท ๒ น กระทรวงศกษาธการกำาหนดใหนกเรยนไดเรยนรเนอหาสาระวชา พระพทธศาสนาอยางมบรณาการ กลาวคอ นกเรยนจะไดศกษาเนอหาเกยวกบพระพทธ พระธรรม และพระสงฆควบคกนไปในทกบทเรยนอยางประสานสอดคลองกน ซงการศกษาวชาพระพทธศาสนาโดยวธบรณาการเชนน จะทำาใหเกดผลด คอ นกเรยนจะไดมองเหนภาพรวมของพระรตนตรยไดอยางสมบรณ พรอมทงเกดความ เชอมโยงวา พระพทธ พระธรรม และพระสงฆ ตางกองอาศยซงกนและกน และตางกเปนเหตผลของกนและกนอยในตวไดอยางไร ซงเมอเขาใจอยางถองแทแลว กจะทำาใหจบสาระสำาคญของพระพทธศาสนาไดทงหมด พรอม ทงรจกวางตนหรอกำาหนดทาทใหสมกบการเปนพทธศาสนกชนทดไดอยางเหมาะสมตอไป

พระมหาวฒชย วชรเมธ

พระมหาอมรวชญ ชาครเมธ

หนงสอเรยน พระพทธศาสนา ชนมธยมศกษาปท ๒ ตรงตามสาระและมาตรฐานการเรยนร ดงน

สาระการเรยนร มาตรฐานการเรยนร

สาระท ๑ ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม

ส ๑.๑ รและเขาใจประวต ความสำาคญ ศาสดา หลกธรรมของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอและศาสนาอน มศรทธาทถกตอง ยดมน และปฏบตตามหลกธรรมเพออยรวมกนอยางสนตสข

ส ๑.๒ เขาใจ ตระหนกและปฏบตตนเปนศาสนกชนทด และธำารงรกษาพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ

คำาชแจง

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน พระพทธศาสนา ชนมธยมศกษาปท ๒ เลมน บรษท

แมคเอดดเคชน จำากด จดทำาและพฒนาขนใหมตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช ๒๕๕๑ หนงสอเลมนไดปรบปรงและพฒนาจากการตดตามผลการนำาไปใชในระยะเวลา

๕ ปทผานมา โดยปรบเนอหาและกจกรรมใหทนสมย เหมาะสมกบนโยบายการจดการศกษา

ของรฐ และสภาพสงคมทเปลยนแปลงไปสสงคมอดมปญญาซงมเครองมอสอสารทนสมยและ

มประสทธภาพสง ทำาใหมนษยสามารถเขาถงแหลงขอมลความรไดสะดวกรวดเรว ดงนน รปแบบ

การเรยนรและการจดการเรยนการสอนจงจำาเปนตองปรบเปลยน บรษท แมคเอดดเคชน จำากด

ตระหนกในขอนจงไดปรบปรงและพฒนาหนงสอเรยนเลมนใหม โดยยดแนวทางของหลกสตร

แกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ เพมแนวคดสำาคญและทกษะการเรยนรสำาหรบ

ศตวรรษท ๒๑ ใหเดนชดและเขมขนมากขน ดงน

๑. จดทำาสาระการเรยนรใหตรงตามตวชวดชนปและครอบคลมมาตรฐานการเรยนรของ

หลกสตรมาตรฐานทหลกสตรแกนกลางฯ กำาหนดใหเรยนในแตละป

๒. จดทำาตวชวดชนปเพอการประเมนคณภาพภายนอก รอบท ๔ ดานผเรยนของสำานกงาน

รบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.) และสะทอนใหเหนถงความตระหนกและ

ความพยายามของสถานศกษาทจะจดการเรยนการสอนใหไดตามมาตรฐานทกำาหนด

๓. จดใหมกจกรรมเพอฝกกระบวนการเรยนรทมงพฒนาใหผเรยนไดเรยนรจนบรรล

ตามมาตรฐานการเรยนร ตวชวดชนปของหลกสตร และมทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ ทงนผสอน

ควรชแจงและใหคำาแนะนำาเพมเตมเพอใหผเรยนทกคนปฏบตไดจรง

๔. เพมเนอหาและกจกรรมการเรยนรในรปแบบภาระงาน มงใหผเรยนมความรความเขาใจ

ในคานยมหลก ๑๒ ประการ และนำาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใช เพอตอบสนอง

นโยบายในการพฒนาเยาวชนใหมคานยมหลกทดงาม ๑๒ ประการ

บรษท แมคเอดดเคชน จำากด

สารบญหนา

หนวยการเรยนรท ๑ ความสำาคญของพระพทธศาสนา พทธประวต และชาดก ๑

(ตรงตามมาตรฐาน ส ๑.๑ ตวชวดขอ ๑, ๒, ๓, ๕, ๖)

๑. ความสำาคญของพระพทธศาสนา ๓

๑.๑ การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศเพอนบาน ๓

๑.๒ พระพทธศาสนาชวยเสรมสรางความเขาใจอนดกบประเทศเพอนบาน ๑๓

๑.๓ พระพทธศาสนาในฐานะเปนรากฐานของวฒนธรรม เอกลกษณ

และมรดกของชาต ๑๔

๒. พทธประวต ๑๕

๒.๑ การผจญมาร ๑๕

๒.๒ การตรสร ๑๗

๒.๓ การสงสอน ๑๘

๓. ชาดก ๒๐

๓.๑ มตตวนทกชาดก : ผเหนกงจกรเปนดอกบว ๒๐

๓.๒ ราโชวาทชาดก : ผชนะอยางแทจรง ๒๒

คำาถามทายหนวยการเรยนร ๒๕

หนวยการเรยนรท ๒ หลกธรรมทางพระพทธศาสนา ๒๖

(ตรงตามมาตรฐาน ส ๑.๑ ตวชวดขอ ๗, ๘, ๑๑)

๑. พระรตนตรย ๒๘

ธรรมคณ ๖ ๒๘

๒. อรยสจ ๔ ๒๙

สรปพทธธรรมลงในอรยสจ ๓๑

๓. พทธศาสนสภาษต ๔๓

๓.๑ กมมนา วตตต โลโก : สตวโลกยอมเปนไปตามกรรม ๔๓

๓.๒ กลยาณการ กลยาณำ ปาปการ จ ปาปกำ : ทำาดไดด ทำาชวไดชว ๔๓

๓.๓ ปชโก ลภเต ปชำ วนทโก ปฏวนทนำ : ผบชาเขายอมไดรบการบชาตอบ

ผไหวเขายอมไดรบการไหวตอบ ๔๔

๓.๔ สโข ปญญสส อจจโย : การสงสมบญนำาสขมาให ๔๔

๔. พระไตรปฎก ๔๕

๔.๑ ความหมายของพระไตรปฎก ๔๕

๔.๒ สาระสงเขปของพระสตตนตปฎก ๔๖

๔.๓ เรองนารจากพระไตรปฎก : จฬกมมวภงคสตร ๔๖

๕. คำาศพททางพระพทธศาสนาทควรทราบ ๔๗

คำาถามทายหนวยการเรยนร ๔๘

หนวยการเรยนรท ๓ ประวตพทธสาวก พทธสาวกา ๔๙

(ตรงตามมาตรฐาน ส ๑.๑ ตวชวดขอ ๖)

๑. พทธสาวก ๕๐

๑.๑ พระสารบตร : อครสาวกเบองขวาผมปญญาเปนเลศ และเชดชความกตญญยงกวาใคร ๕๐

๑.๒ พระมหาโมคคลลานะ : อครสาวกเบองซายผไดรบยกยองวามฤทธสงกวาใคร ๕๓

๑.๓ พระเจาพมพสาร : พทธสาวกผสรางวดแหงแรกถวายไวในพระพทธศาสนา ๕๕

๒. พทธสาวกา ๕๘

นางขชชตตรา : พทธสาวกาผเชยวชาญในการแสดงธรรม ๕๘

คำาถามทายหนวยการเรยนร ๖๑

หนวยการเรยนรท ๔ หนาทชาวพทธ มรรยาทชาวพทธ และชาวพทธตวอยาง ๖๒

(ตรงตามมาตรฐาน ส ๑.๑ ตวชวดขอ ๖ และ ส ๑.๒ ตวชวดขอ ๑, ๒)

๑. หนาทชาวพทธ ๖๔

๑.๑ การเขาใจบทบาทของพระสงฆในการเผยแผพระพทธศาสนา ๖๔

๑.๒ การฝกบทบาทของตนเองในการชวยเผยแผพระพทธศาสนา ๖๕

๑.๓ การเปนลกทด ๖๖

๑.๔ การเขาคายพทธบตร ๖๗

๑.๕ การเขารวมพธกรรมทางพระพทธศาสนา ๖๗

๑.๖ การแสดงตนเปนพทธมามกะ ๖๘

๒. มรรยาทชาวพทธ ๗๐

๒.๑ การตอนรบ (ปฏสนถาร) ๗๐

๒.๒ มรรยาทของผเปนแขก ๗๑

๒.๓ วธปฏบตตนตอพระสงฆ ๗๑

๒.๔ การแตงกายไปวด ๗๓

๒.๕ การแตงกายไปงานมงคล ๗๔

๒.๖ การแตงกายไปงานอวมงคล ๗๔

๓. ชาวพทธตวอยาง ๗๕

๓.๑ พระมหาธรรมราชาลไทย (พระยาลไทย) : ผรจนาหนงสอไตรภมพระรวง

วรรณกรรมทางพระพทธศาสนาเรองแรกของไทย ๗๕

๓.๒ สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส :

ผวางรากฐานการศกษาของคณะสงฆไทย ๗๗

คำาถามทายหนวยการเรยนร ๘๐

หนวยการเรยนรท ๕ การบรหารจตและเจรญปญญา ๘๑

(ตรงตามมาตรฐาน ส ๑.๑ ตวชวดขอ ๙, ๑๐)

๑. การบรหารจต ๘๒

๑.๑ การสวดมนตแปล ๘๒

๑.๒ การแผเมตตา ๘๕

๑.๓ การฝกสมาธตามหลกอานาปานสต ๘๗

๒. การเจรญปญญา ๘๙

๒.๑ วธคดแบบอบายปลกเราคณธรรม ๙๐

๒.๒ วธคดแบบอรรถธรรมสมพนธ ๙๑

คำาถามทายหนวยการเรยนร ๙๒

หนวยการเรยนรท ๖ วนสำาคญทางพระพทธศาสนาและเทศกาลสำาคญ ๙๓

(ตรงตามมาตรฐาน ส ๑.๒ ตวชวดขอ ๓, ๔)

๑. หลกธรรมเบองตนทเกยวเนองในวนสำาคญทางพระพทธศาสนา ๙๕

๑.๑ วนมาฆบชา ๙๕

๑.๒ วนวสาขบชา ๙๖

๑.๓ วนอฏฐมบชา ๙๗

๑.๔ วนอาสาฬหบชา ๙๘

๒. วนธรรมสวนะและเทศกาลสำาคญ ๙๘

๒.๑ วนธรรมสวนะ ๙๘

๒.๒ วนเขาพรรษา ๙๙

๒.๓ วนออกพรรษา ๙๙

๓. ศาสนพธ ๑๐๐

๓.๑ การทำาบญตกบาตร ๑๐๑

๓.๒ การถวายภตตาหาร ๑๐๒

๓.๓ การถวายสงฆทาน ๑๐๔

๓.๔ การถวายผาอาบนำาฝน ๑๐๕

๓.๕ การกรวดนำา ๑๐๕

๓.๖ การทอดกฐน ๑๐๖

๓.๗ การทอดผาปา ๑๐๘

คำาถามทายหนวยการเรยนร ๑๑๐

หนวยการเรยนรท ๗ สมมนาพระพทธศาสนาเพอการแกปญหาและพฒนาสงคม ๑๑๑

(ตรงตามมาตรฐาน ส ๑.๑ ตวชวดขอ ๔)

พระพทธศาสนากบการพฒนาชมชนและการจดระเบยบสงคม ๑๑๒

คำาถามทายหนวยการเรยนร ๑๑๕

หนวยการเรยนรท ๘ การปฏบตตนตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ๑๑๖

(ตรงตามมาตรฐาน ส ๑.๑ ตวชวดขอ ๒๑)

๑. ชวตกบการสงคม ๑๑๗

๒. การอยรวมกนในสงคมพหวฒนธรรมอยางสนตสข ๑๒๒

คำาถามทายหนวยการเรยนร ๑๒๔

บรรณานกรม ๑๒๕

ดชน ๑๒๗

ความสำาคญของพระพทธศาสนา

พทธประวต และชาดก

ความสำาคญของพระพทธศาสนา

พทธประวต และชาดก

หนวยก�รเรยนรท ๑

๑. ความสำาคญของพระพทธ- ศาสนา (มฐ. ส ๑.๑ ตวชวดขอ ๑, ๒, ๓)

๑.๑ การเผยแผพระพทธศาสนา เขาสประเทศเพอนบาน ๑.๒ พระพทธศาสนาชวยเสรมสราง ความเขาใจอนดกบประเทศ เพอนบาน ๑.๓ พระพทธศาสนาในฐานะ เปนรากฐานของวฒนธรรม เอกลกษณ และมรดกของชาต

๒. พทธประวต (มฐ. ส ๑.๑ ตวชวดขอ ๕)

๒.๑ การผจญมาร ๒.๒ การตรสร ๒.๓ การสงสอน

๓. ชาดก (มฐ. ส ๑.๑ ตวชวดขอ ๖)

๓.๑ มตตวนทกชาดก ๓.๒ ราโชวาทชาดก

พระพทธศาสนา ม.๒

2

๑. อธบายการเผยแผพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอสประเทศเพอนบาน (มฐ. ส ๑.๑ ตวชวดขอ ๑) ๒. วเคราะหความสำาคญของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ ทชวยเสรมสราง ความเขาใจอนดกบประเทศเพอนบาน (มฐ. ส ๑.๑ ตวชวดขอ ๒) ๓. วเคราะหความสำาคญของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอในฐานะทเปน รากฐานของวฒนธรรม เอกลกษณของชาตและมรดกของชาต (มฐ. ส ๑.๑ ตวชวด ขอ ๓) ๔. วเคราะหพทธประวตหรอประวตศาสดาของศาสนาทตนนบถอตามทกำาหนด (มฐ. ส ๑.๑ ตวชวดขอ ๕) ๕. วเคราะหและประพฤตตนตามแบบอยางการดำาเนนชวตและขอคดจากประวต สาวก ชาดก เรองเลา และศาสนกชนตวอยางตามทกำาหนด (มฐ. ส ๑.๑ ตวชวด ขอ ๖)

ตวชวดชนป

หนวยการเรยนรท ๑ ความสำาคญของพระพทธศาสนา พทธประวต และชาดก3

๑. ความสำาคญของพระพทธศาสนา

๑.๑ การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศเพอนบาน

นบจากพระพทธเจาไดประกาศพระศาสนาในชมพทวป (อนเดย) ภายหลงจากการตรสร พระพทธศาสนากเจรญรงเรองมาโดยลำาดบ จวบจนยคสมยของพระเจาอโศกมหาราช จงไดมการสงสมณทตจำานวน ๙ สาย ออกไปประกาศพระพทธศาสนายงตางแดน (ราว พ.ศ. ๒๓๔) ทำาใหพระพทธศาสนาแผขยายไปยงดนแดนตางๆ ทวโลก รวมทงประเทศไทยและประเทศเพอนบาน ซงครงนนเรยกกนวา “ดนแดนสวรรณภม” กเปนหนงในจำานวน ๙ สาย นบแตนนมาพระพทธ-ศาสนากเจรญรงเรองอยในดนแดนสวรรณภม หรอในดนแดนเอเชยตะวนออกเฉยงใตมาจนถงทกวนน

พระพทธศาสนาในประเทศพมา (เมยนมา)

การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศพมา (เมยนมา)

ในครงทพระเจาอโศกมหาราชทรงสงพระโสณะและพระอตตระมาประกาศพระพทธ- ศาสนายงดนแดนสวรรณภมในราว พ.ศ. ๒๓๔ นน นกปราชญฝายพมาเชอกนวาสวรรณภม ในครงนนไดแก “เมองสะเทม” ในตอนใตของประเทศพมา แตไมปรากฏหลกฐานวาพระพทธ-ศาสนาไดเจรญแพรหลายอยในยคนน แตหลกฐานทปรากฏชดในเวลาตอมาระบวา พระพทธศาสนาเถรวาทไดแผขยายเขาสประเทศเมยนมาในราวพทธศตวรรษท ๖ เพราะไดพบคำาจารกภาษาบาลในตอนใตของ ประเทศพมา ตอมาจงมการนำาเอาพระพทธศาสนามหายานเขามาเผยแผในประเทศพมา ทำาใหพระพทธศาสนาทงสองนกายเจรญแพรหลายในประเทศพมาควบคกนมาเปนเวลาหลายศตวรรษ ในพทธศตวรรษท ๑๖ พระเจาอนรทธมหาราชหรออโนรธามงชอ ไดสถาปนาอาณาจกรพกามขน พระองคทรงมพระราชศรทธาในพระพทธศาสนาเถรวาทเปนอยางมาก จงไดสงเสรมและทำานบำารงพระพทธศาสนาในแทบทกๆ ดาน เชน ทรงแลกเปลยนศาสนทตกบประเทศศรลงกา นำาพระไตรปฎกจากศรลงกามาชำาระสอบทานกบฉบบทไดจากเมองสะเทม นอกจากนพระองคยงสงเสรมการศกษาของพระสงฆดวยการสงพระสงฆไปศกษายงประเทศศรลงกา ทรงอปถมภบำารงวดวาอาราม ตลอดจนศลปกรรมตางๆ ในทางพระพทธศาสนาอกเปนอนมาก

พระพทธศาสนา ม.๒

4

จนเมองพกามเตมไปดวยวดวาอารามและพระธาตเจดยทวทกทศ จากการบำาเพญพระราช-กรณยกจของพระองคในดานพระศาสนานเองททำาใหพระเกยรตคณของพระองคโดดเดนเปนทปรากฏมาจนทกวนน พ.ศ. ๑๘๓๑ อาณาจกรพกามไดเสอมสลายลงจากการรกรานของกบไลขาน หลงจากนน แมบานเมองจะระสำาระสายแตพระพทธศาสนากยงคงเจรญรงเรองอย จนถงรชกาลพระเจา ธรรมเจดย (พ.ศ. ๒๐๐๔-๒๐๓๕) จงไดมการฟนฟและทำานบำารงพระพทธศาสนาเถรวาทขน อกครง และในยคนไดมการสงเสรมการศกษาพระอภธรรมจนรงเรองเปนอยางมาก พ.ศ. ๒๔๑๕ ในยคสมยของพระเจามนดง ไดมการแปลพระไตรปฎกครงใหญ และ มการทำาสงคายนาครงท ๕ ขน ณ กรงมณฑเลย โดยไดจารกพระไตรปฎกลงในแผนหนออน ถง ๗๒๙ แผน ตอมาในสมยของพระเจาสปอ (พระเจาธบอ) ประเทศพมาตกเปนเมองขน ของประเทศองกฤษ สถาบนกษตรยลมสลาย แมวาพระพทธศาสนาจะไดรบผลกระทบเปน อยางมากแตชาวพมายงคงเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนาอยางแนนแฟน เมอไดรบเอกราช ใน พ.ศ. ๒๔๙๑ รฐบาลพมาจงไดฟนฟพระพทธศาสนาขนมาอกครง

เจดยชเวดากอง ถอเปนเจดยทสำาคญทสดของประเทศพมา

การนบถอพระพทธศาสนาของประเทศพมา (เมยนมา) ในปจจบน

หลงจากทไดรบเอกราชจากประเทศองกฤษเมอวนท ๔ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๑ รฐบาลพมา ไดพยายามฟนฟและทำานบำารงพระพทธศาสนาในหลายๆ ดาน ไดแก ๑. จดทำาสงคายนาครงท ๖ ใน พ.ศ. ๒๔๙๗ โดยนมนตพระเถระและผเชยวชาญดานพระพทธศาสนาจากนานาประเทศไปรวมเปนจำานวนมาก โดยรฐบาลพมาไดอาราธนาทาน พทธทาสภกขจากประเทศไทยไปปาฐกถาธรรมพเศษเปนภาษาองกฤษ เรอง “ลกษณะทนาอศจรรยบางประการของพระพทธศาสนาแบบเถรวาท” ในครงนดวย

หนวยการเรยนรท ๑ ความสำาคญของพระพทธศาสนา พทธประวต และชาดก5

๒. สงเสรมการศกษาคณะสงฆ โดยเฉพาะการศกษาอภธรรม นอกจากนยงสนบสนนใหมการตงสำานกวปสสนากรรมฐานขนทวประเทศ เปนเหตใหการศกษาวปสสนากรรมฐานในประเทศพมา (สายพองหนอ-ยบหนอ) เจรญรงเรอง และไดรบความนยมอยางแพรหลายไปทวโลก เนองจากมผคน จากประเทศตางๆ ทงประเทศในแถบเอเชย ยโรป และอเมรกาเดนทางไปศกษาวปสสนากรรมฐาน ยงประเทศเมยนมา แลวนำากลบไปเผยแผยงประเทศของตนเปนจำานวนมาก ซงรวมทงประเทศไทย ดวย ๓. สงเสรมใหประชาชนปฏบตตนอยในศลธรรมอนด เชน ใหความเคารพตอศาสนสถาน เปนตนวาเวลาเขาไปในวดหรอลานพระเจดย ทกคนจะตองถอดรองเทาเรมตงแตเขาเขตวดหรอเขตเจดย ไมเวนแมแตถงนองและถงเทา ไมอนญาตใหสวมกางเกงขาสนหรอกระโปรงสนเขาศาสนสถาน เปนตน นอกจากนวถชวตประจำาวนของชาวพมายงผกพนอยกบพระพทธศาสนาอยางแนนแฟน เปนวถชวตแบบชาวพทธ เชน กอนไปทำางานนอกบานและหลงเลกงานชาวพมาสวนใหญจะไปแวะทวดกอนทกครง ทงนเพอไปกราบพระธาตเจดย ไหวพระสวดมนต สมาทานศล นงสมาธภาวนา เปนตน

พระพทธศาสนาในประเทศกมพชา

การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศกมพชา

พระพทธศาสนาเขาสประเทศกมพชาในราวพทธศตวรรษท ๘ สมยทอาณาจกรฟนน กำาลงรงเรอง โดยผานทางพอคาจากประเทศจนและประเทศอนเดยทมาตดตอคาขายกบประเทศกมพชา พระพทธศาสนาในยคนเปนพระพทธศาสนาแบบมหายาน ซงแตเดมชนแถบนนบถอ ศาสนาพราหมณ-ฮนด ดงนนเมอพระพทธศาสนาเขาไปถงจงเกดการผสมผสานกนเขา ทำาให ชาวกมพชาในยคดงกลาวนบถอศาสนาพราหมณและพระพทธศาสนาปะปนกนอยโดยมาก ครนถงยคเจนละพระพทธศาสนาไดเสอมลง เนองจากกษตรยในยคนนหนไปนยมเลอมใสในศาสนาฮนด ตอมาเมอพระเจาชยวรมนท ๑ ไดสถาปนาพระนครวด (Angkor) หรออาณาจกรกมพชาขน อารยธรรมของขอมไดรงเรองขนจนถงขดสด (พ.ศ. ๑๓๔๕-๑๙๗๕) ในยคนพระพทธศาสนามหายานจงกลบมาเจรญรงเรองเคยงคกบศาสนาฮนดอกครง

ชาวพมานยมใหเดกๆ บวชเรยนเพอศกษาพระธรรมวนย

พระพทธศาสนา ม.๒

6

ในสมยของพระเจาชยวรมนท ๗ (พ.ศ. ๑๗๒๔-๑๗๖๒) พระพทธศาสนามหายานไดเจรญรงเรองเปนอยางมาก จะเหนไดหลงจากทพระองคใหสรางพระ นครธมขนเปนราชธาน ทรงโปรดฯ ให สรางวดวาอารามและปราสาทตางๆ ทว ราชอาณาจกร เพอถวายไวเปนพทธบชา โดยเฉพาะพทธวหารบายนหรอปราสาทบายน ซงรายลอมไปดวยหนแกะสลกเปนพระพกตรพระโพธสตวอวโลกเตศวรถง ๒๑๖ พระพกตร (ปจจบนปราสาทหนนครวด นครธมนบเปนสงมหศจรรยของโลก) นอกจากนยงคงอปถมภบำารงพระพทธศาสนาในทกๆ ดาน และทรงมพระราชจรยวตรเชนเดยวกบพระเจาอโศกมหาราช คอ ทรงตงอยในทศพธราชธรรม บำาบดทกขบำารงสขใหแกอาณาประชาราษฎร เชน สรางโรงพยาบาล สรางสระนำา สรางทพก รมทางและสงสาธารณปโภคอกเปนอนมาก ตอมาเมอพระนครธมลมสลาย เมองหลวงของอาณาจกรกมพชาจงยายมาตงทกรงพนมเปญ เกดศกสงครามภายในอยเปนระยะๆ จงทำาใหพระพทธศาสนาไดรบความเสอมโทรม ลงตามลำาดบ จนถง พ.ศ. ๒๓๘๔ ซงเปนยคสมยของพระเจาหรรกษรามาธบด (นกองดวง) พระพทธศาสนาจงไดรบการฟนฟขนมาอกครง โดยการนำาของพระสงฆชาวกมพชาซงเดนทางมาศกษาพระพทธศาสนายงประเทศไทย แลวกลบไปฟนฟพระพทธศาสนายงบานเมองของตน ดวยการเปดโรงเรยนสอนพระปรยตธรรมชนสงขนในกรงพนมเปญ และไดมการนำาเอาพระพทธ-ศาสนาเถรวาทนกายธรรมยตจากประเทศไทยไปประดษฐานยงประเทศกมพชาเปนครงแรก ในคราวเดยวกนนดวย

การนบถอพระพทธศาสนาของประเทศกมพชาในปจจบน

ใน พ.ศ. ๒๔๑๐ ประเทศกมพชาตกเปนเมองขนของประเทศฝรงเศส ทำาใหพระพทธ-ศาสนาขาดการทำานบำารงจงเสอมลงอยางมาก ตอมาเมอไดรบเอกราชใน พ.ศ. ๒๔๙๗ พระเจานโรดมสหน จงไดประกาศใหพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำาชาต พระพทธศาสนาจงไดรบการทำานบำารงอกครง เมอประเทศกมพชาตกอยภายใตการปกครองของระบอบคอมมวนสต เกดสงคราม กลางเมองพระพทธศาสนาจงประสบกบภาวะวกฤตอกครง พระสงฆถกคกคาม วดวาอาราม ถกรอทำาลาย ประชาชนเกดความระสำาระสาย พระพทธศาสนาจงเสอมถอยลงตามลำาดบ

ปราสาทหนนครวดนครธม โบราณสถานทมชอเสยงของประเทศกมพชา และถอเปนหนงในสงมหศจรรยของโลก

หนวยการเรยนรท ๑ ความสำาคญของพระพทธศาสนา พทธประวต และชาดก7

ปจจบนเมอประเทศกมพชาเปลยนการปกครองมาสระบอบประชาธปไตย ภาวะทาง การเมองภายในประเทศมนคงขน พระพทธศาสนาจงไดรบการทำานบำารงขนมาอกครง โดยทางรฐบาลกมพชาไดสนบสนนใหชาวพทธเขามาบรรพชาอปสมบท และสงเสรมการศกษา พระปรยตธรรมแกพระภกษสามเณรใหไดรบการศกษา เพอใหพระพทธศาสนากลบมาเจรญรงเรองอกครง ปจจบนประชาชนกมพชารอยละ ๙๕ นบถอพระพทธศาสนา และคณะสงฆแบงเปน ๒ นกาย คอ มหานกายและธรรมยตกนกาย มสมเดจพระสงฆราชนกายละ ๑ พระองค

พระพทธศาสนาในประเทศลาว

การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศลาว

พระพทธศาสนาเขาสประเทศลาวในสมยของพระเจาฟางม (พ.ศ. ๑๘๙๖-๑๙๑๔) ปฐมกษตรยแหงอาณาจกรลานชาง โดยการรบมาจากอาณาจกรกมพชา เนองจากพระนางแกวยอดฟา พระมเหสของพระเจาฟางม เปนธดาของกษตรยขอม และนบถอพระพทธศาสนาเถรวาทอยกอนหนาน เมอยายมาอยอาณาจกรลานชาง พระนางจงนำาพระพทธศาสนาเขามาสอาณาจกรลานชาง ดวย การนำาพระพทธศาสนาไปประดษฐานทลานชาง ในค รงน น นอกจากจะมพระเถระผ แตกฉานใน พระธรรมวนย นกปราชญราชบณฑต และขาราชบรพารสกลชางตางๆ ตดตามไปดวยแลว พระเจาแผนดนขอม ยงไดพระราชทาน “พระบาง” ซงเปนพระพทธรปปาง หามญาตมาดวย เมอไดพระบางมาประดษฐานทลานชาง แลว จงมการเปลยนชออาณาจกรลานชาง เปนอาณาจกร “หลวงพระบาง” ในเวลาตอมา นบแตนนมาพระพทธศาสนาเถรวาทจงเจรญรงเรองอยในอาณาจกรหลวงพระบางมาโดยลำาดบ ในสมยของพระเจาไชยเชษฐาธราช (พ.ศ. ๒๐๙๑-๒๑๑๔) ซงไดรบการยกยองวาเปนมหาราชองคหนงของประเทศลาว ไดอญเชญพระแกวมรกตจากอาณาจกรลานนา (เชยงใหม) ไปประดษฐานยงหลวงพระบาง ตอมาเมอยายเมองหลวงมาอยทเวยงจนทนกทรงนำาเอาพระแกวมรกตมาประดษฐานไวทกรงเวยงจนทน ในสมยของพระเจาไชยเชษฐาธราชนพระพทธศาสนากลาวไดวาเจรญขนจนถงขดสด เพราะทรงใหการทำานบำารงพระพทธศาสนาในทกๆ ดาน เฉกเชน เดยวกบพระมหากษตรยผทรงทศพธราชธรรมทงหลายในอดต ดงนน วดวาอาราม พระธาต

พระบาง พระพทธรปคบานคเมองของประเทศลาว

พระพทธศาสนา ม.๒

8

เจดย ตลอดถงถาวรวตถทางพระพทธศาสนาของประเทศลาวเปนอนมาก สวนใหญมกจะสรางขนในสมยของพระองคแทบทงสน ใน พ.ศ. ๒๔๓๖ เมอประเทศลาวตกเปนเมองขนของประเทศฝรงเศส พระพทธศาสนาขาดการทำานบำารง จงเสอมลงตามลำาดบ แตประชาชนลาวกไมไดละทงพระพทธศาสนา ยงคงมวถชวตทแนบแนนอยกบพระพทธศาสนาอยางไมเสอมคลาย

การนบถอพระพทธศาสนาของประเทศลาวในปจจบน

หลงจากทประเทศลาวไดรบเอกราช ใน พ.ศ. ๒๔๙๒ พระพทธศาสนาประเทศลาวกบประเทศไทยมความใกลเคยงกน ดงนน พระพทธศาสนาในประเทศลาวจงมสวนทคลายคลงกบ ประเทศไทย กลาวคอ มการจดการปกครองทางคณะสงฆและการจดการศกษาพระปรยตธรรมเชนเดยวกนกบประเทศไทย นอกจากนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรลาวยงระบไวดวยวา “พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำาชาตและพระมหากษตรยเปนเอกอครศาสนปถมภก” ตอมาเมอมการเปลยนแปลงการปกครองมาเปนระบอบคอมมวนสต ใน พ.ศ. ๒๕๑๘ สถาบนพระมหากษตรยถกยกเลก พระพทธศาสนากพบกบภาวะวกฤตเชนเดยวกบประเทศกมพชา กลาวคอ พระสงฆถกคกคาม วดวาอารามขาดการทำานบำารงจนเสอมโทรมลงตามลำาดบ แตประชาชนลาวกยงมศรทธาแนบแนนอยกบพระพทธศาสนา ตอมารฐบาลลาวไดเลงเหนวา พระพทธศาสนาไดฝงรากลกลงในจตใจของประชาชนลาวอยางยากทจะถายถอนได อกทงพระพทธศาสนายงถอวาเปนเอกลกษณประการหนงของ ประเทศลาว รฐบาลจงไดหนมาฟนฟและใหการทำานบำารงพระพทธศาสนาใหกลบมาเจรญรงเรองอกครงหนงมาจนถงทกวนน

พระพทธศาสนาในประเทศเวยดนาม

การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศเวยดนาม

จากบนทกทางประวตศาสตรของจนระบวา พระพทธศาสนาเขามาสประเทศเวยดนามราวพทธศตวรรษท ๘ หรอกอนหนาเลกนอย เนองจากจนและเวยดนามมความใกลชดกนมาก เวยดนามจงไดรบอทธพลดานศาสนา ศลปวฒนธรรม และขนบธรรมเนยมประเพณตางๆ มาจากจน รวมทงพระพทธศาสนามหายานทเจรญรงเรองอยในประเทศจนในขณะนน แตไมปรากฏหลกฐานวาพระพทธศาสนาเจรญรงเรองในประเทศเวยดนามแตอยางใด ตอมาในสมยของพระเจาดนหโงดนห (พ.ศ. ๑๕๑๒) พระพทธศาสนามหายานไดรบการฟนฟขนอกครงและไดรบความนยมอยางแพรหลาย และในราชวงศตอๆ มากยงคงเจรญรอยตาม

หนวยการเรยนรท ๑ ความสำาคญของพระพทธศาสนา พทธประวต และชาดก9

พระราชจรยวตรของพระเจาดนหโงดนห กลาวคอ มการทำานบำารงพระพทธศาสนาโดยการสงทตไปขอพระไตรปฎกจากประเทศจน บางพระองคถงกบเสดจออกผนวชเปนพระภกษ พระพทธ-ศาสนาผานความเสอมและความเจรญมาโดยลำาดบ จวบจนประเทศเวยดนามตกเปนเมองขนของประเทศฝรงเศสใน พ.ศ. ๒๔๒๖ พระพทธศาสนาจงไดรบความกระทบกระเทอนอยางหนก เนองจากพทธศาสนกชนสวนมากถกกดดนใหไปเขารตนบถอศาสนาครสต นกายโรมนคาทอลก โดยเฉพาะในสมยของโงดนหเดยม ซงลมเลกระบอบกษตรยแลวตงตนเปนประธานาธบดคนแรกของเวยดนาม (พ.ศ. ๒๔๙๘) พระพทธศาสนาถกคกคามอยางหนก เนองจากโงดนหเดยม นบถอศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลก จงออกกฎหมายหามประกอบพธกรรมทางพระพทธ-ศาสนาทกชนด นอกจากนยงหามใชธงธรรมจกรในวนสำาคญทางศาสนา สรางความบบคนใหแก พระสงฆและชาวพทธเปนอยางมาก ตอมาใน พ.ศ. ๒๕๐๖ จงเกดวกฤตการณชาวพทธขน มการประทวงรฐบาล มคนบาดเจบและลมตายเปนจำานวนมาก พระสงฆและชาวพทธบางสวน ไดลภยออกไปอยยงตางประเทศ ในทนรวมทงทานตช นท ฮนห ซงไดลภยไปอยทประเทศฝรงเศส และไดเผยแผพระพทธศาสนาอยทหมบานพลม ประเทศฝรงเศส จนไดรบความนยมอยาง แพรหลายอยในประเทศตะวนตกมาตราบจนทกวนน

การนบถอพระพทธศาสนาของประเทศเวยดนามในปจจบน

หลงจากทโงดนหเดยมถกโคนอำานาจ ใน พ.ศ ๒๕๐๖ ชาวพทธทงฝายมหายานและเถรวาทกเรงฟนฟพระพทธ-ศาสนา โดยการจดประชมใหญขนทกรงไซงอนแลวรวมกนเปนหนงเดยวใชชอวา “สหพทธจกรเวยดนาม” พระพทธ-ศาสนาจงไดรบการทำานบำารงขนตามลำาดบ กระทงพรรคคอมมวนสตไดเขายดครองประเทศ พระพทธศาสนาจงถกคกคาม และชาวพทธถกบบคนในทกๆ ดานจนเกดความระสำาระสายขนมาอกครง ภายหลง พ.ศ. ๒๕๓๐ รฐบาลเวยดนามไดเปดประเทศเพอสรางความสมพนธกบนานาอารยประเทศ จงได ปรบทาทตอพระพทธศาสนาใหม มการโอนออนผอนตามในเรองการนบถอพระพทธศาสนามากขน มการเรงฟนฟพระพทธศาสนาและวดวาอารามตางๆ เพอเปดรบนกทองเทยว นอกจากนเมอตน พ.ศ. ๒๕๔๘ ทางรฐบาลเวยดนามยงไดอาราธนาทานตช นท ฮนห ซงพำานกอยในประเทศฝรงเศสกลบมาจดกจกรรมทางพระพทธ-ศาสนายงมาตภมในชวงระยะเวลาหนง ซงไดรบความสนใจจากชาวพทธทงภายในประเทศและ

เจดยทรงเกงแปดเหลยม วดเทยนม พทธสถานในประเทศเวยดนาม

พระพทธศาสนา ม.๒

10

ตางประเทศทเดนทางเขารวมในพธดงกลาวเปนจำานวนมาก นบเปนนมตหมายทดของพระพทธ-ศาสนาในประเทศเวยดนามทจะไดรบการทำานบำารงใหกลบมาเจรญรงเรองอกครง

พระพทธศาสนาในประเทศอนโดนเซย

การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศอนโดนเซย

ประเทศอนโดนเซยมประชากรสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม แตมหลกฐานปรากฏอยางเดนชดวา ดนแดนแถบนนในอดตพระพทธศาสนาเคยเจรญรงเรองเปนอยางมากในสมยอาณาจกรศรวชย ซงอยในชวงพทธศตวรรษท ๑๒ ครงนนอาณาจกรศรวชยมอาณาบรเวณครอบคลมมาถงภาคใตของไทย มาเลเซย และอนโดนเซยทงประเทศ พระพทธศาสนาทเจรญรงเรองอยในภมภาคนเปนพระพทธศาสนามหายาน ศาสนสถานทสำาคญอนบงบอกถงความ ยงใหญของพระพทธศาสนาในครงนน คอ “พระเจดยบโรพทโธหรอบรมพทโธ” นอกจากน ยงมถาวรวตถตางๆ อกมากมายทคนพบ ลวนแลวแตเปนศลปะของพระพทธศาสนามหายานแทบทงสน พระพทธศาสนามหายานเจรญรงเรองอยในอาณาจกรศรวชยมาโดยลำาดบ จนถง พทธศตวรรษท ๑๖ จงเสอมลงเมออาณาจกรศรวชยเสอมอำานาจ ตอมาศาสนาพราหมณ-ฮนดจงรงเรองขนมาแทนท และในพทธศตวรรษท ๒๐ ศาสนาอสลามจงไดรบการสนบสนนใหรงเรองอยในภมภาคนน เนองจากกษตรยในยคนนไดหนไปนบถอศาสนาอสลาม จงประกาศใหศาสนาอสลามเปนศาสนาประจำาชาต พรอมกบหามเผยแผศาสนาอนๆ ในอาณาจกรของตน ดวยเกรงราชภยประชาชนจำานวนมากจงพากนหนไปนบถอศาสนาอสลาม ทำาใหศาสนาอสลามเจรญรงเรองอยในประเทศอนโดนเซยมาตราบจนทกวนน

พระเจดยบโรพทโธเปนศาสนสถานทสำาคญ

ทบงบอกถงการแผขยายของพระพทธศาสนาในประเทศอนโดนเซย

หนวยการเรยนรท ๑ ความสำาคญของพระพทธศาสนา พทธประวต และชาดก11

การนบถอพระพทธศาสนาของประเทศอนโดนเซยในปจจบน

ปจจบนแมจะมการพยายามฟนฟพระพทธศาสนาเถรวาทขนในประเทศอนโดนเซย อกครง โดยการรเรมของพระสงฆชาวศรลงกาและพระสงฆชาวชวาทไดรบการอปสมบทจากฝายเถรวาท ทพยายามชกชวนชาวพทธทวโลกใหเขาไปชวยกนกอบกพระพทธศาสนาใหกลบมา เจรญรงเรองอกครง โดยยดเอาบโรพทโธเปนศนยกลางในการประกอบกจกรรมทางศาสนา มการตงสมาคมชาวพทธขนมาหลายๆ แหง โดยมสำานกงานใหญอยในกรงจาการตาของประเทศอนโดนเซย แตกไมคอยไดรบความสนใจจากประชาชนชาวอนโดนเซยเทาทควร แมวาจะมวดทางพระพทธศาสนาเกดขนในประเทศอนโดนเซยกวา ๑๕๐ วด มพทธศาสนกชนประมาณ ๑๕๐,๐๐๐ คน และมกจกรรมทางพระพทธศาสนาอยางตอเนอง

พระพทธศาสนาในประเทศมาเลเซย

การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศมาเลเซย

นกประวตศาสตรสนนษฐานวา พระพทธศาสนาเถรวาทเขาสประเทศมาเลเซยประมาณพทธศตวรรษท ๓ เมอครงพระเจาอโศกมหาราชสงสมณทตออกประกาศพระศาสนา แตคาดวา คงมผนบถอไมมากนก ตอมาในพทธศตวรรษท ๑๒ ประเทศมาเลเซยตกเปนสวนหนงของอาณาจกรศรวชย ฉะนนจงไดรบอทธพลพระพทธศาสนามหายานมาจากศรวชยและไดเจรญ รงเรองอยในแถบนนมาโดยลำาดบ ตอมาจงไดรบเอาพระพทธศาสนาเถรวาทจากกรงสโขทย ในสมยทพอขนรามคำาแหงมหาราชแผพระราชอาณาเขตลงทางตอนใต แตเนองจากพระพทธศาสนามหายานไดฝงรากลกมาอยางยาวนาน พระพทธศาสนาเถรวาทจงไมคอยไดรบความนยมเทาไรนก เมออาณาจกร ศรวชยเสอมลงหมเกาะตางๆ ไดประกาศแยกตวเปนอสระ มการตงเปนประเทศขน ภายหลงศาสนาอสลามไดเขาไปมอทธพลในดนแดนแถบน ผนำาประเทศไดหนไปนยมนบถอศาสนาอสลาม และยกศาสนาอสลามใหเปนศาสนาประจำาชาต ทำาใหพระพทธศาสนาเสอมลงเปนลำาดบ เมอประเทศมาเลเซยตกเปนเมองขนของประเทศองกฤษใน พ.ศ. ๒๔๒๓ ไดมการพยายามนำาเอาพระพทธศาสนามหายานจากประเทศจนเขาไปเผยแผ แตกไมไดรบความสำาเรจเทาทควร เมอประเทศมาเลเซยไดรบเอกราชใน พ.ศ. ๒๕๐๐ ไดมการพยายามฟนฟพระพทธ-ศาสนาเถรวาทขนมาอกครง โดยการนำาของชาวพทธจากประเทศศรลงกา ประเทศไทย และประเทศพมา ทำาใหพระพทธศาสนาเถรวาทยงคงอยในประเทศมาเลเซยมาจนถงปจจบน

พระพทธศาสนา ม.๒

12

การนบถอพระพทธศาสนาของประเทศมาเลเซยในปจจบน

ปจจบนชาวพทธในประเทศมาเลเซยมจำานวนนอย สวนใหญเปนเชอชาตจน ไทย และพมา ทยงคงนบถอพระพทธศาสนาทงมหายานและเถรวาทปะปนกน และมการรวมตวกนเพอสรางองคกรเครอขายชาวพทธขนหลายๆ องคกร เชน ยวพทธกสมาคมแหงประเทศมาเลเซย สมาคมผสอนพระพทธศาสนา สมาคมชาวพทธแหงประเทศมาเลเซย ศนยสมาธวปสสนาแหงชาวพทธมาเลเซย และพทธสมาคมในมหาวทยาลยตางๆ ของประเทสมาเลเซย นอกจากนยงมการพยายามสรางวดใหมๆ ขนในประเทศมาเลเซย ปจจบนมวดทงมหายานและเถรวาทอยในประเทศมาเลเซยราว ๘๐ วด เปนศนยรวมชาวพทธทงชาวจน ชาวไทย และชาวพมา โดยม วดไทยทสำาคญๆ อยหลายวด เชน วดเชตวน วดไชยมงคลาราม เปนตน

พระพทธศาสนาในประเทศสงคโปร

การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศสงคโปร

เนองจากประเทศสงคโปรเคยเปนสวนหนงของประเทศมาเลเซย เพงแยกตวออกมา ตงเปนประเทศเมอ พ.ศ. ๒๕๐๘ ดงนนการเขาสประเทศสงคโปรของพระพทธศาสนา จงมลกษณะเชนเดยวกบประเทศมาเลเซย กลาวคอ ชาวพทธสวนใหญซงเปนชาวจนนยมนบถอพระพทธศาสนามหายาน และมบางสวนทมาจากประเทศไทย ประเทศลาว และประเทศพมา ทนยมนบถอพระพทธศาสนาเถรวาท อยางไรกตาม ชาวพทธในประเทศสงคโปรยงมจำานวนนอย เมอเทยบกบคนทนบถอศาสนาอสลาม ศาสนาครสต และศาสนาฮนดในประเทศน แตชาวพทธ ทอยในประเทศสงคโปรกยงดำาเนนกจกรรมทางพระพทธศาสนากนอยางจรงจงและตอเนอง มาโดยตลอด เชน มการแปลคมภรและเอกสารทางพระพทธศาสนาออกเปนภาษาตางๆ มการตงองคกรทางพระพทธศาสนาขนมาหลายๆ องคกรเชนเดยวกบทดำาเนนการกนอยใน ประเทศมาเลเซยจงทำาใหพระพทธศาสนาในประเทศสงคโปรมความแนนแฟนมนคงพอสมควร

การนบถอพระพทธศาสนาของประเทศสงคโปรในปจจบน

ปจจบนประเทศสงคโปรมวดทางพระพทธศาสนาอยราว ๑๑๒ วด สวนใหญเปนวดของฝายมหายาน ในจำานวนนมวดไทยอยราว ๒๐ วด วดไทยทสำาคญม ๒ วด คอ วดอนนทเมตยาราม และวดปาเลไลยก เปนศนยรวมใจของชาวพทธไทยในประเทศสงคโปร

หนวยการเรยนรท ๑ ความสำาคญของพระพทธศาสนา พทธประวต และชาดก13

นอกจากนชาวพทธในประเทศสงคโปรยงดำาเนนกจกรรมตางๆ ในลกษณะสงคมสงเคราะห อกมากมาย เชน มการตงโรงเรยนสอนพระพทธศาสนาวนอาทตย ใหความรดานพระพทธศาสนา แกประชาชนทเดนทางมาทวดหรอตามสถาบนการศกษาตางๆ ตงสมาคมสงเคราะหเพอชวยเหลอและบรรเทาทกขแกผประสบภยพบตตางๆ ซงปจจบนมสมาคมดงกลาวมากกวา ๑,๘๐๐ แหงกระจายอยทวประเทศ จงนบวาชาวพทธในประเทศสงคโปรไดปฏบตตามหลก แหงการบำาเพญประโยชนแกมวลชนเปนอนมาก

๑.๒ พระพทธศาสนาชวยเสรมสรางความเขาใจอนดกบ ประเทศเพอนบาน พระพทธศาสนาเปนศาสนาแหงสนต ซงถอเปนอดมการณสงสดทแตละสงคมตางม จดมงหมายรวมกน การทพระพทธเจาทรงสงพระสาวกออกประกาศพระศาสนา เพอตองการให พระสงฆไดชวยกนบำาเพญประโยชนสขแกมวลชนหรอผคนในสงคม เพอใหสงคมนนๆ เกด ความสงบรมเยนและเปนสข ดงจะเหนไดจากการททรงวางหลกในการเผยแผไววา นกบวชในพระพทธศาสนาจะตองไมทำารายใคร ไมวาราย (โจมต) ใคร ไมเบยดเบยนใคร สำารวมตน อยในระเบยบวนย รจกกนรจกใช ไมมกมากฟมเฟอย และตองหมนฝกหดพฒนาตนอยเสมอ ประเทศเพอนบานของประเทศไทยสวนใหญมพระพทธศาสนาเปนหลกยดเหนยวจตใจของคนภายในชาต และคนเคยอยกบหลกธรรมคำาสอนทางพระพทธศาสนาเปนอยางด การทรฐนำาเอาหลกธรรมทางพระพทธศาสนา เชน หลกแหงการอยรวมกนอยางสนต (ศล ๕) หลกแหงการสงเคราะหซงกนและกน (สงคหวตถ ๔) หลกแหงความรกและปรารถนาดตอกน (เมตตา) ไปประพฤตปฏบตรวมกน จงนบวาเปนการเสรมสรางความเขาใจอนดตอกนระหวางประเทศเพอนบานไดเปนอยางด จะเหนไดวาประเทศทมประชาชนนบถอพระพทธศาสนา จะมสมพนธไมตรอนดตอกนทงในระดบชาตและในระดบประชาชน ไมมการเบยดเบยนหรอรกรานกนดวยอำานาจทางทหาร เมอมความขดแยงเกดขนกสามารถไกลเกลยกนไดดวยด ในคราวมภยพบตกมกจะมการ ชวยเหลอเกอกลกนฉนมตรประเทศ เมอมกจกรรมตางๆ ทเกยวของทางพระพทธศาสนากมการไปมาหาสกนอยางสมำาเสมอ ทงนเนองจากประเทศเพอนบานของประเทศไทยตางมหลกยดเหนยวจตใจทคลายคลงกน คอ สนตสข ความถกตองดงาม ความสงบรมเยนและเปนสขของคนในชาต ซงเปนหลกแหงการประพฤตปฏบตในทางพระพทธศาสนานนเอง

พระพทธศาสนา ม.๒

14

กจกรรมตรวจสอบความเขาใจ ๑

๑.๓ พระพทธศาสนาในฐานะเปนรากฐานของวฒนธรรม เอกลกษณ และมรดกของชาต

วฒนธรรม หมายถง ลกษณะทแสดงออกถงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย หรอแบบแผนการดำาเนนชวตและขนบประเพณของแตละสงคม เนองจากวฒนธรรมไทย มรากฐานสำาคญมาจากพระพทธศาสนา วถชวตของคนไทยจงผกพนอยกบพระพทธศาสนาอยางแนบแนน ทงในดานคตความเชอ ลกษณะนสยใจคอ ภาษา วรรณกรรม การแตงกาย ตลอดถงการประพฤตปฏบตลวนไดรบการหลอหลอมและตกทอดมาจากพระพทธศาสนาแทบทงสน ในดานคตความเชอ คนไทยสวนใหญเชอเรองบาปบญคณโทษ เชอเรองกฎแหงกรรมวา ทำาดไดด ทำาชวไดชว ในสวนของลกษณะนสย คนไทยเปนคนทโอบออมอาร มนำาใจ เออเฟอเผอแผ ยมแยมแจมใส ซงเปนลกษณะเดนชดของคนไทย จนไดรบการเรยกขานจากชาวตางชาตวาเปนสยามเมองยม ในดานภาษาและวรรณกรรมกเชนกน สวนใหญภาษาไทยมรากศพทมาจากภาษาบาลสนสกฤตซงรบมาจากพระพทธศาสนานนเอง นอกจากคณลกษณะทโดดเดนดงกลาวมาแลว พระพทธศาสนายงเปนมรดกทลำาคายงของคนไทย ซงบงบอกถงเอกลกษณของความเปนไทย เชน พระอโบสถ วหาร พระธาตเจดย พระพทธรปปางตางๆ วดวาอาราม ตลอดจนถงพระบรมมหาราชวง ซงเปนทรจกและขนชอของประเทศไทย จนไดรบการยกยองใหเปนมรดกโลกหลายแหง เชน อทยานประวตศาสตรสโขทย อทยานประวตศาสตรพระนครศรอยธยา หรอแมแตวดวาอารามตางๆ เชน วดพระศรรตนศาสดาราม วดพระเชตพนวมลมงคลาราม วดอรณราชวราราม ซงชาวไทยและ ชาวตางชาตหลงไหลไปเทยวชมนน ลวนแลวแตเปนมรดกตกทอดมาจากพระพทธศาสนา แทบทงสน

๑. นกเรยนแบงเปน ๗ กลมศกษาคนควาเรอง การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศเพอนบานและการนบถอพระพทธศาสนาในปจจบน ไดแก ประเทศพมา กมพชา ลาว เวยดนาม อนโดนเซย มาเลเซย และสงคโปร โดยใหแตละกลมจบฉลากตามหวขอประเทศตางๆ แลวนำามาอภปรายรวมกนหนาชนเรยน

หนวยการเรยนรท ๑ ความสำาคญของพระพทธศาสนา พทธประวต และชาดก15

๒. นกเรยนรวมกนอภปรายและวเคราะหหนาชนเรยน ในหวขอเรอง “ความสำาคญของพระพทธศาสนาทชวยเสรมสรางความเขาใจอนดกบประเทศเพอนบาน และความสำาคญของพระพทธศาสนาทมตอสงคมในฐานะเปนรากฐานของวฒนธรรม เอกลกษณและมรดกชาต” หนาชนเรยน นกเรยนรวมกลมกนสรปผลการอภปรายทงชนเรยน และจดบนทกสรปผลการอภปรายในสมดงานของตนเอง ๓. นกเรยนแบงกลมจดนทรรศการเกยวกบวฒนธรรมประเภทตางๆ ในสวนทเกยวของกบพระพทธศาสนา

๒. พทธประวต

๒.๑ การผจญมาร

หลงจากทพระสทธตถะตดสนพระทยอยางเดดขาดเลกบำาเพญทกรกรยาหนกลบมา ฉนพระกระยาหารตามปกตแลวบำาเพญเพยรทางใจ เพอคนหาหนทางแหงความหลดพนนน ในเชาวนเพญเดอนวสาขะ พระสทธตถะประทบนงใตตนไทร ทรงรบขาวมธปายาสทนางสชาดา นำามาถวายดวยเขาใจวาพระองคเปนเทวดาทมานงรอเครองสงเวย ทรงเสวยขาวมธปายาสแลวจง นำาถาดไปลอยในแมนำาเนรญชรา จวบจนเวลาเยนจงเสดจขามแมนำาเนรญชราไปอกฝงหนง

นางสชาดานำาขาวมธปายาสมาถวายแดพระพทธเจา

พระพทธศาสนา ม.๒

16

ในคนวนเพญเดอนวสาขะ พระองคประทบนงขดสมาธ ณ ใตตนพระศรมหาโพธ รมฝงแมนำาเนรญชรา ทรงผนพระพกตรไปทางทศตะวนออก กำาหนดพระทยตงสตยาธษฐานกอนบำาเพญจตภาวนาวา “แมเลอดและเนอในสรระนจะเหอดแหงไป เหลออยแตหนง เอน กระดก กตามทเถด ตราบใดทยงไมบรรลพระอนตรสมมาสมโพธ-ญาณ เราจะไมยอมลกจากบลลงกนเปนอนขาด” จบคำาอธษฐาน พญามารกปรากฏตวขนพรอมกบบรวารเปน เรอนแสน มอาวธครบครน มงหมายจะทำารายเพอยอแยงบลลงกขดขวางการตรสรของพระองค พรอมขตะคอกวา “สทธตถะจงลกขน บลลงกนเปนของขา คนอยางเจา ไมสมควรจะนง” พระสทธตถะทรงใชความสงบสยบความเคลอนไหว ดวยการแยงขนวา นคอบลลงกของพระองคททรงสงสมบารมมาเพอการณนอยางยาวนาน พญามารทาทายใหหา สกขพยานมาเปนผยนยน พระองคจงทรงเหยยดนวลงบนแผนดนพรอมตรสวา“มหาปฐพน แมจะไมมชวตกจรงอย แตถงกระนนกยอมเปนพยานใหแกเราได” ทนใดนนผนปฐพกสะเทอนเลอนลนอยางขนานใหญคลายกบมชวต ในหนงสอปฐมสมโพธกถาระบวา พระแมธรณผดขนมารวมเปนสกขพยานแก พระสทธตถะดวยการบบมวยผมจนนำาไหลหลงถงทนออกมา พดพาเอาพญามารและเหลา เสนามารนอยใหญลองลอยออกไปสมหาสมทรไกลสดลกหลกตา จากเหตการณตอนนเองตอมา จงมการสรางพระพทธรปปางหนงขน ชอวา “ปางมารวชย” หรอ “ปางชนะมาร” บางแหงกม ภาพพระแมธรณบบมวยผมอยใตฐานของพระพทธรปใหเหนกนอยทวไป คำาวา “มาร” หมายถง “สงทฆาบคคลใหตายจากความดงาม หรอปจจยทคอยขดขวางมใหบคคลประสบความเจรญกาวหนา” ดงนน การผจญมารของพระสทธตถะในทน นกปราชญทางพระพทธศาสนาจงไดตความเอาไวเปน ๒ นย คอ นยทหนง หมายถง “กเลสมาร” ทมอยในพระทยของพระองค นยทสอง หมายถง “เทวบตรมาร” ซงเชอกนวาเปนเทพเจาแหงสวรรคชนปรนมมตวสวตด มพญามารวสวตดเปนหวหนา จากการตความทง ๒ นยน ปราชญสวนใหญมกลงความเหนวา “พญามาร” นาจะไดแก “อวชชา” ซงเปนกเลสตวฉกาจ สวน “เสนามาร” กคอ กเลสทเหลอทงหมด และธดามารทง ๓ ไดแก ราคะ โทสะ และโมหะ หรอโลภ โกรธ หลง ซงเปนตนตอของกเลสทงหมดนนเอง การท พระสทธตถะทรงชนะมารนน นาจะหมายถง ทรงเอาชนะใจตนเอง หรอกลาวอกนยหนงคอ ทรงชนะสรรพกเลสทอยในใจไดอยางสนเชง จนไดตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจาในทสด

กองทพพญามารทกำาลงเขามาทำาราย

พระพทธเจา

หนวยการเรยนรท ๑ ความสำาคญของพระพทธศาสนา พทธประวต และชาดก17

๒.๒ การตรสร

หลงจากทพระสทธตถะทรงชนะมารอยางเดดขาดแลว พระองคจงทรงบำาเพญจตภาวนาจนจตเปนสมาธ ในยามทหนงของคนนนทรงบรรล “ปพเพนวาสานสสตญาณ” คอ ระลกชาต ในปางกอนของพระองคได ในยามทสองทรงบรรล “จตปปาตญาณ” คอ มตาทพยสามารถมองเหนการจตและอบตของสตวทงหลาย และในยามสดทายทรงบรรล “อาสวกขยญาณ” คอ ตรสรอรยสจ ๔ วาอะไรคอ ทกข สมทย นโรธ มรรค ทำาลาย “อวชชา” ไดอยางเดดขาด ตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจาไดในทสด พรอมๆ กบทแสงเงนแสงทองเรมจบขอบฟา ขณะททรงเจรญพระชนมายครบ ๓๕ พรรษา รวมเวลาททรงบำาเพญเพยรตงแตออกผนวชจนกระทงตรสรเปนเวลา ๖ ป

พระสทธตถะตรสรในอรยสจ ๔ ทรมฝงแมนำาเนรญชราทมาของรป : เวบบอรดวดปาโนนวเวก สนทนาธรรมตามกาล

การตรสรของพระองคนน ถอวาเปนการสรปความรทพระองคทรงสงสมมาทงหมดลง ในหลกอรยสจ ๔ ไดอยางเดดขาดวา นคอทกข (ทกข) นคอเหตแหงทกข (สมทย) นคอความดบทกข (นโรธ) นคอหนทางแหงความดบทกข (มรรค) ซงถอวาเปนใจความสำาคญทครอบคลมหลกคำาสอนทงหมดของพระพทธศาสนา ดงทพระองคตรสไววา “อนราธะ ไมวาในอดตหรอในอนาคตกตามท เราสอนแตเรองทกขกบความดบทกขเทานน” และอกแหงหนงทตรสวา “ทานผมอายทงหลาย รอยเทาของสตวทงหลายทเทยวไปบนผนแผนดนทงสนทงปวง ยอมรวมลงใน รอยเทาชาง รอยเทาชางนนกลาวไดวาเปนรอยเทาทยอดเยยมกวาบรรดารอยเทาสตวเหลานน โดยความเปนรอยเทาทมขนาดใหญฉนใด กศลธรรมทงปวงกรวมลงในอรยสจ ๔ ฉนนน”

พระพทธศาสนา ม.๒

18

๒.๓ การสงสอน

หลงจากทตรสรแลว พระพทธเจาทรงเสวยวมตตสขอยทใตตนศรมหาโพธและบรเวณใกลเคยงเปนเวลาถง ๗ สปดาห เพอทบทวนความรทงหมดททรงคนพบ จากนนจงทรงดำารวา ธรรมทพระองคไดตรสรมานนเปนสงลกซง ยากทผอนจะรตาม ตอนแรกมพระทยโนมไปในทางทจะไมทรงสงสอน แตอาศยพระมหากรณาทมตอหมสตว ดวยทรงเหนวาบคคลกเปรยบเสมอนกบบว ๔ เหลาทแตกตางกนบางเปนธรรมดา ผทมสตปญญาพอทจะแนะนำาสงสอนได กคงจะมอยบางจงตดสนพระทยทจะประกาศธรรม เดมททรงตงใจทจะไปโปรดอาจารยทงสอง คอ อาฬารดาบสและอทกดาบส แตทราบวาทานทงสองไดเสยชวตไปกอนหนานแลว จงมงหนาไปโปรดปญจวคคยทปาอสปตนมฤคทายวนจนไดดวงตาเหนธรรม และสำาเรจเปนพระอรหนต ในเวลาตอมา ซงนบเปนพทธสาวกกลมแรกททรงสงสอน ตอมาจงแสดงธรรมโปรด “ยสกลบตร” พรอมทงสหายอก ๕๔ คน ใหบรรลเปนพระอรหนต จากนนจงสงพระสาวกทงหมด ๖๐ องค ชวยกนออกประกาศพระศาสนา ดวยพระดำารสวา “ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงจารกไป เพอประโยชนเกอกลและความสขแกชนเปน อนมาก เพออนเคราะหชาวโลก เพอประโยชนเกอกลและความสขของเทวดาและมนษยทงหลาย แตอยาไปทางเดยวกนถงสองรป ภกษทงหลาย พวกเธอจงแสดงธรรมมความงามในเบองตน มความงามในทามกลาง มความงามในทสด จงประกาศหลกแหงการครองชวตอนประเสรฐ พรอมทงอตถะและพยญชนะใหบรสทธบรบรณสนเชง สตวทงหลายทมธลในดวงตาเลกนอย กมอย สตวพวกนยอมเสอมจากคณทพงไดเพราะไมไดฟงธรรม ผรทวถงพระธรรมจกคงมอย เปนแน แมเราเองกจะไปยงตำาบลอรเวลาเสนานคม (แควนมคธ) เพอแสดงธรรม” เหตผลททรงตดสนพระทยสงสอนเวไนยสตวนน ในพระวนยปฎกกลาววามทาวสหมบดพรหมเสดจมาอาราธนาใหทรงแสดงธรรมเพอเหนแกหมสตว ฉะนน จงมการอาราธนาธรรมกอนทพระสงฆจะแสดงพระธรรมเทศนา เปนธรรมเนยมปฏบตของพทธศาสนกชนมาตราบจนทกวนน

ทาวสหมบดพรหม ทลอาราธนาใหพระพทธองคทรงแสดงธรรมโปรดสตวโลกทงปวง

หนวยการเรยนรท ๑ ความสำาคญของพระพทธศาสนา พทธประวต และชาดก19

การทพระองคเสดจไปโปรดปญจวคคยเปนกลมแรกพอวเคราะหไดวา เพราะปญจวคคยเปนผทรเหนความเปนไปของพระองคในชวงเวลา ๖ ปททรงบำาเพญเพยรเปนอยางด อกประการหนงคนกลมนมพนฐานความรทใกลเคยงกน ยอมจะเขาใจในสงทพระองคแสดงเปนอยางด จงตดสนพระทยเสดจไปโปรดเปนกลมแรก และเมอไดพระสาวกถง ๖๐ องคแลว พระองคจงไดมอบหมายใหทานเหลานนชวยกนออกประกาศพระศาสนา แตมขอแมวาตองกระจายกนไป อยาไปดวยกน ๒ องค เพราะทรงถอวาขณะนนจำานวนพระสาวกยงมนอย สวนพระองคกจะเสดจไปยงกรงราชคฤห แควนมคธซงเปนแวนแควนของพระเจาพมพสาร ซงถอวาเปนแควนมหาอำานาจในสมยนน แตกอนทจะโปรดพระเจาพมพสาร พระองคจะตองไปโปรดชฎล ๓ พนอง ซงเปนทเคารพนบถอของพระเจาพมพสารใหเลอมใสเสยกอน เมออาจารยทงสามหนมาเลอมใสแลว การทจะประดษฐานพระพทธศาสนาลงในแควนมคธจงมใชเรองทยากเยนนก ประการสำาคญทรงเลอกใชภาษามคธเปนภาษากลางในการประกาศหลกคำาสอน ซงการวางยทธศาสตร ในการเผยแผอยางชาญฉลาดนเองททำาใหพระพทธศาสนาเจรญรงเรองอยในแควนมคธ ซงตอมากลายเปนศนยกลางของพระพทธศาสนามาจนถงยคสมยของพระเจาอโศกมหาราช ททำาใหพระพทธศาสนาแผขยายไปทวทกมมโลกตราบจนทกวนน

กจกรรมตรวจสอบความเขาใจ ๒

๑. แบงกลมนกเรยนออกเปน ๓ กลม เพออภปรายใน ๓ หวขอ ดงตอไปน - กลมท ๑ การผจญมาร - กลมท ๒ การตรสร - กลมท ๓ การสงสอน ๒. ครและนกเรยนรวมกนอภปรายและสรปเนอหาสาระ จดบนทกลงในสมดงาน ๓. นกเรยนศกษาคนควาเพมเตมเรองพทธประวตเกยวกบการผจญมาร การตรสร และการสงสอนจากหนงสอตางๆ เชน หนงสอปฐมโพธกถา หนงสอพทธประวต หนงสอพระพทธเจาตรสรไดอะไร เปนตน

พระพทธศาสนา ม.๒

20

๓. ชาดก๑

ชาดก แปลวา ผเกดหรอเรองราวของผทเคยเกดมาแลว ในทนหมายถงชวประวตของพระพทธเจาในชวงทพระองคยงเสวยพระชาตเปนพระโพธสตว ทรงบำาเพญบารมธรรมเพอเปนพนฐานในการนำาไปสการตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา ในพระพทธศาสนามชาดกอยเปนจำานวนมาก ชาดกแตละเรองมคณคาควรทชาวพทธจะไดศกษาใหทราบเนอหาโดยละเอยด สำาหรบในชนมธยมศกษาปท ๒ น นกเรยนจะไดศกษาชาดก ๒ เรอง คอ มตตวนทกชาดกและราโชวาทชาดก ดงน

๓.๑ มตตวนทกชาดก : ผเหนกงจกรเปนดอกบว

เมอครงทพระพทธเจาประทบอยทวดพระเชตวนมหาวหาร เมองสาวตถ ไดปรารภถง

ภกษรปหนงซงเปนผดอรน วายากสอนยาก ไมเชอฟงคำาตกเตอนของผใด ในอดตชาตภกษรปน

กดอรนเหมอนกน จงทรงเลาเรองในอดต (มตตวนทกชาดก) ใหฟงวา

ครงหนงนานมาแลว มลกชายของเศรษฐคนหนงเปนคนชอบเอาแตใจตนเอง ขเกยจ

เกเร วายากสอนยาก ใครแนะนำาสงสอนกไมยอมเชอฟง ดวยถอวาตนเปนลกชายคนเดยวของ

ตระกล อยากไดอะไรจะตองได ตนทำาอะไรตองถกเสมอ หามใครขดใจ ดงนน เขาจงมกจะสราง

ปญหาใหพอแมเดอดรอนใจอยไมขาด จนเปนทเออมระอาของผคนโดยทวไป

เมอมารดาเหนวาไมสามารถจะอบรมสงสอนใหลกเชอฟงได วนหนงจงหากศโลบาย

ใหลกชายไปฟงเทศนทวดดวยการตงรางวลใหอยางงาม และดวยความอยากไดเงนรางวล

มตตวนทกะจงตกปากรบคำากบมารดายนยอมไปทวด แตเมอไปถงทวดแทนทเขาจะตงใจฟง

พระธรรมเทศนา กลบแอบไปนอนหลบอยใตธรรมาสนตลอดทงคน รงเชาจงกลบเขาบาน เมอ

มารดาเหนลกชายสดทรกกลบมาถงบาน จงใหคนจดเตรยมขาวปลาอาหารอยางดไวตอนรบ

แตลกรกกลบปดทงระเนระนาด ไมยอมแตะตองอะไรทงสน จนกวาจะไดเงนรางวลทแมไดสญญา

เอาไวกอนถงจะยอมกนขาว ดวยความรกลกนางพราหมณจงยอมใหเงนรางวลแกลกชายไป

เมอไดเงนแลวมตตวนทกะกวางแผนการวาจะออกไปเดนเรอทองสมทร โดยใหเหตผลกบมารดา

วาตนจะออกไปเสยงโชคและคาขายตามชายฝงทะเล

๑คนหาขอมลเพมเตมไดท

หนวยการเรยนรท ๑ ความสำาคญของพระพทธศาสนา พทธประวต และชาดก21

“มนเสยงอนตรายนะลกรก อยาไปเลย” มารดาทดทาน “เจาเปนลกชายคนเดยวของแม ถาเกดเปนอะไรขนมาแมจะทำายงไง หวใจแมคงแตกสลายเปนแน อกอยางฐานะเรากใชวาจะยากจนขนแคน ทรพยสนเงนทองเรากมอยางเหลอกนเหลอใช เชอแมเถอะ” “แมไมตองพดเลย” ลกชายขนเสยงตวาดแมผบงเกดเกลา พรอมกบเกบขาวของวงถลนออกจากบาน นางพราหมณวงตามฉดกระชากลากถลกชายสดทรกทงนำาตา จงถกลกชายทำารายจนลมลกคลกคลาน เปนทเวทนาสงสารแกผคนทไดพบเหนเปนยงนก ชายหนมหวดอออกเรอเดนสมทรไปกบพวกพอคา ลวงเขาวนท ๗ ดวยผลกรรมทเขาทำาตอมารดานนเอง เรอลำานนจงหยดอยกลางคนทามกลางมหาสมทร เมอหาสาเหตไมไดพวกพอคาจงสรปวาในเรอลำานนตองมคนกาลกณอยดวยแนนอน จงใหคนในเรอทงหมดจบฉลาก ปรากฏวา มตตวนทกะจบไดทง ๓ คราว เขาจงถกจบโยนลงทะเลพรอมแพ มตตวนทกะลองลอยอยในทะเลเปนเวลาหลายวน เขาไดรบความทกขทรมานจากการตองขาดนำาขาดอาหารอยางออนระโหยโรยแรงจนไปพบเกาะแหงหนง จงคลานขนไปบนเกาะนน ซงเปนเกาะของสตวนรกชอ “เวมานกเปรต” ดวยผลกรรมทเขากระทำาตอมารดาผบงเกดเกลากอนออกเดนทาง ประกอบกบความหวกระหายทำาใหเขาตาลายมองเหนกงจกร ซงกำาลงพดหมนอยบนศรษะของเปรตนนเปนดอกบว และเหนวาเปรตนนชางสงางามนาเลอมใสยง “ขอดอกบวขาเถด ทานเทวดา” เขาออกปากขอกบเวมานกเปรต “นมนกงจกรนะเจา หาใชดอกบวไม” เปรตบอก “ทานอยาหลอกขาเลย ขาเหนตำาตา ดอกบวนชางงดงามยงนก ทานพดเยยงนเพราะไมอยากใหแกขาใชหรอไม” เวมานกเปรตไดยนดงนน จงรวาเวรกรรมของตนคงจะหมดสนแลว ชายหนมผนคงทำากรรมชวมาแนแทจงไดเหนกงจกรนเปนดอกบว คดไดดงนนแลวจงเหวยงกงจกรอนคมกรบไปบนศรษะของมตตวนทกะ กงจกรอนคมกรบปนกลางศรษะของชายหนม เขาเจบปวดอยาง แสนสาหส รองครวญครางดนทรนทรายอยในทนน “เอากงจกรทานคนไป ขาไมเอาแลว” เขารองครำาครวญ แตกสายไปเสยแลว เวมานกเปรตไดหายตวไปพรอมๆ กบทกงจกรไดตกบนศรษะของเขา ครงนนพระโพธสตวเกดเปนเทพบตรอยบนเกาะนน เมอประสบเหตการณดงกลาวจงสอบถามจนทราบความจรงทงหมด จงกลาวกบมตตวนทกะวา “ทานพลาดจากสงดงามมาเสยแลว เพราะความโงเขลา ดอรน โลภมาก และเหนผด เปนชอบ ทานจงตองมาถกกงจกรอนคมกลาปนศรษะอยเชนน ถาบาปกรรมททำามายงไมสนไปตราบใด ทานกไมอาจพนจากกงจกรนไปไดเลย” เทพบตรกลาวแลวกเหาะกลบไปยงวมานของตน ทงใหชายหนมเปนไปตามยถากรรมในทนนนนเอง

พระพทธศาสนา ม.๒

22

พระพทธเจาขณะทเสวยพระชาตเปนเทพบตรกำาลงสอบถามมตตวนทกะ

ถงสาเหตทมกงจกรหมนอยบนศรษะ

“ภกษทงหลาย” พระพทธเจาทรงสรป “ชายหนมคนนนกไดแกภกษหวดอในบดน สวนเราตถาคต กคอเทพบตรผประสบเหตในคราวนนนนเอง” ดงนแลวจงแสดงพระธรรมเทศนาโปรดหมภกษทมาประชมพรอมกนในทนน

๓.๒ ราโชวาทชาดก : ผชนะอยางแทจรง

เมอครงพระพทธเจาประทบ ณ วดพระเชตวนมหาวหาร กรงสาวตถ วนหนงพระเจา ปเสนทโกศลเสดจไปเขาเฝา และกราบทลวาวนนมภารกจสำาคญ เพงเสรจจากการวนจฉย คดความแลวจงรบมาเฝาพระองค พระพทธองคตรสปฏสนถารวา การททาวเธอเสดจมาเฝาพระองคผเปนสพพญญ (รแจงโลก) แลวเปนกษตรยผตงอยในทศพธราชธรรม นำาเอาธรรมะ ทไดจากการพดคยกนนไปใชในการปกครองบานเมองมใชเรองทนาอศจรรยเลย แตทนาอศจรรยกคอ พระราชามหากษตรยในกาลกอนนส แคไดยนไดฟงคำาแนะนำาของทานผรธรรมดาๆ ทงทมใชสพพญญเลย กยงสามารถตงอยในทศพธราชธรรมได พระเจาปเสนทโกศลทรงสนพระทยเปนอยางมากทลขอใหพระพทธเจาตรสเลาใหฟง พระองคจงตรส “ราโชวาทชาดก” ใหฟงวา ครงหนงนานมาแลว สมยทพระเจาพรหมทตครองกรงพาราณส พระโพธสตวถอกำาเนดเปนพระโอรสของพระองค ตอมาทรงไดขนครองราชยสมบตตอจากพระราชบดา มพระนามวา

หนวยการเรยนรท ๑ ความสำาคญของพระพทธศาสนา พทธประวต และชาดก23

“พระเจาพรหมทต” เชนเดยวกน ทรงตงอยในทศพธราชธรรมเยยงกบทพระราชบดาไดทรงกระทำามาแลว แมแตเสนาอมาตย ขาราชบรพารทกหมเหลากพากนตงอยในธรรมทกถวนหนา บานเมองรมเยนเปนสข ไมมคดความใดๆ เกดขนเลยในเมองนน วนหนงพระโพธสตวมพระราชประสงคจะทราบความบกพรองของตนเอง วาทรงปกครองไพรฟาประชาชนเปนอยางไรบาง จงปลอมพระองคไปกบพนกงานขบรถพระทนงเพยงลำาพง แตไปถงทไหนๆ กไดยนแตคำาทไพรฟาประชาชนทกทวหวระแหงกลาวสรรเสรญพระองค ทกถวนหนา มแตผกลาวถงพระองคในแงด ไมมใครตำาหนตเตยนพระองคแมแตผเดยว เมอไดขอสรปเปนทนาพอพระทยแลว พระองคจงใหพนกงานขบรถบายหนาสพระนคร ในระหวางทเดนทางกลบนนรถพระทนงไดเผชญหนากบรถของพระเจาพลลกะผครองแควนโกศล ซงปลอมพระองคมาเพอเสดจประพาสตนเชนกน ทางแคบมากไมมทจะใหรถ หลบหลกกนได “จงหลกรถของทาน” สารถของพระเจาพลลกะตะโกนออกมาจากรถพระทนง “ทานผเจรญ ขอใหทานหลกรถของทานเถด บนรถนมพระเจาพรหมทตมหาราช แหงกรงพาราณสประทบนงอย” สารถของพระเจาพรหมทตตะโกนออกมาจากรถ “พอคณ รถคนนกมพระเจาพลลกะมหาราช แหงแควนโกศลประทบนงอยเชนกน ขอทานถอยรถของทานกอนเถด ขาพเจาตองรบพาพระองคเสดจกลบ” สารถของพระเจาพลลกะเจรจาตอรอง

รถพระทนงของพระเจาพรหมทตกบรถพระทนงของพระเจาพลลกะมหาราชทประจนหนากนในทางแคบ ไมมทางทรถจะหลกกนได

พระพทธศาสนา ม.๒

24

นายสารถของพระเจาพรหมทตครนคดหนก วาจะถอยใหกอนหรอจะใหอกฝายถอย

ใหกอน ดวยความชาญฉลาดเขาจงถามวาระหวางพระราชาทง ๒ พระองคนน ผใดมอาวโส

มากกวากน หากพระองคใดทรงพระเยาวกวากใหผนนถอย ครนทราบวาพระราชาทงสองม

พระชนมายเทากน เขาจงถามถงความเหนอชนกวาของราชสมบต ดนแดน อสรยยศ กำาลงพล

ฯลฯ เมอทราบวาทงสองพระองคมศกดศร อสรยยศ และพระราชทรพยภายนอกทดเทยมกน

ทกประการ เขาจงถามถงคณสมบตสวนพระองค วาพระราชาของฝายตรงขามมพระราช-

จรยาวตรและเดชานภาพอยางไรบาง พลขบของพระเจาพลลกะนกกระหยมยมยองอยในใจวา

คำาถามเขาทางของตนทเดยว จงประกาศถงศกดานภาพพระเจาพลลกะวา

“พระราชาของเราทรงชนะคนกระดาง ดวยความกระดาง (ตาตอตาฟนตอฟน) ทรง

ชนะคนออนโยน ดวยความออนโยน ทรงชนะคนด ดวยความด นแหละคอพระราชจรยาวตรของ

พระองค ฉะนน ทานจงหลกทางใหแกพระราชาของเราเถด”

“นเปนคณสมบตพระราชาของทานหรอ” คกรณถาม

“ใชแลว” เขาตอบอยางผมชย กอนจะสำาทบวา “แลวพระราชาของทานเลามคณสมบต

เยยงไรละ”

“ทานจงฟงใหดนะ” สารถของพระเจาพรหมทตกลาว “พระราชาของเราทรงชนะคนโกรธ

ดวยความไมโกรธ ทรงชนะคนไมด ดวยความด ทรงชนะคนตระหน ดวยการให ทรงชนะคนพด

โกหก ดวยคำาสตย นแหละคอคณสมบตของพระเจาพรหมทต ฉะนน ขอใหทานจงถอยรถใหแก

พระองคเถด”

เมอพระเจาพลลกะไดสดบดงนน จงเกดความเลอมใสในพระเจาพรหมทต รบสงให

สารถถอยรถปลดมาถวายทางใหแกพระโพธสตว แลวเสดจลงจากรถพระทนงเขาไปแสดงความ

เคารพตอพระเจากรงพาราณสเพอขอคำาแนะนำาจากพระองค พระโพธสตวจงไดใหคำาแนะนำาให

พระองคตงอยในทศพธราชธรรม ซงพระองคกทรงครองแผนดนโดยธรรมจวบจนวาระสดทายแหง

พระชนมชพ

“นแหละเปนเรองทนาอศจรรย มหาบพตร” พระพทธองคตรสขน พรอมหนพระพกตร

ไปทางพระเจาปเสนทโกศล “นายสารถของพระเจาพลลกะในครงนน คอ พระมหาโมคคลลานะ

ในบดน สวนพระเจาพลลกะ คอ พระอานนท นายสารถของพระเจากรงพาราณส ไดเกดเปน

พระสารบตร สวนพระราชาของเขากคอ เราตถาคตนนเอง” ดงนแลวจงแสดงพระธรรมเทศนา

โปรดพระเจาปเสนทโกศล พรอมเหลาขาราชบรพารเปนอนมากทมาเขาเฝาในวนนน

หนวยการเรยนรท ๑ ความสำาคญของพระพทธศาสนา พทธประวต และชาดก25

กจกรรมตรวจสอบความเขาใจ ๓

๑. นกเรยนสรปสาระสำาคญและขอคดทไดจากชาดก โดยแบงนกเรยนออกเปน ๒ กลม ดงน - กลมท ๑ ศกษาวเคราะหชาดก เรอง มตตวนทกชาดก - กลมท ๒ ศกษาวเคราะหชาดก เรอง ราโชวาทชาดก พรอมทงใหแตละกลมนำามาอภปรายหนาชนเรยน ๒. นกเรยนนำาผลการศกษาวเคราะหมาแลกเปลยนเรยนร และนำาไปเปนขอคดในการปฏบตในชวตประจำาวน ๓. นกเรยนจดบนทกสรปผลการอภปรายลงในสมดงานของตนเอง

๑. จงอธบายการเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศกมพชาและประเทศอนโดนเซยมาพอสงเขป ๒. ประวตความเปนมาของการนบถอพระพทธศาสนาในปจจบนของประเทศเพอนบานเปนอยางไร ใหยกตวอยางมาอยางนอย ๒ ประเทศ ๓. จงบอกถงความสำาคญของพระพทธศาสนาทมตอสงคมในฐานะเปนรากฐานของวฒนธรรม เอกลกษณ และมรดกของชาตมาโดยสงเขป ๔. การผจญมารของพระพทธเจากอนตรสรเปนอยางไร จงอธบาย ๕. มตตวนทกชาดกและราโชวาทชาดกใหขอคดเรองเกยวกบอะไรเปนสำาคญ

คำาถามทายหนวยการเรยนร