ผเรยบเรยง

ดร.วฒนนท กนทะเตยน ป.ธ.๙,พธ.บ.(ภาษาองกฤษ)

อ.ม.(ศาสนาเปรยบเทยบ)

พธ.ด.(พระพทธศาสนา)

ผตรวจ

พระเมธวรคณาจารย(พรมมฉฬภญโญ) ปธ.๙,พธ.บ.(พระพทธศาสนา)

พระสธธรรมานวตร(เทยบสรญาโณ):ผศ.ดร. ป.ธ.๙,M.A.(Pali & Sanskrit),Ph.D.(Pali)

นายสมควร นยมวงศ ป.ธ.๙,พธ.บ.(เกยรตนยม),ศศ.ม.(สนสกฤต)

นายมนตร ธรธรรมพพฒน ป.ธ.๗,พธ.บ.(พระพทธศาสนา)

อ.ม.(จรยศาสตรศกษา)

บรรณาธการ

รศ.ดร.สำเนยง เลอมใส ป.ธ.๙,พธ.บ.(เกยรตนยมอนดบ๑),

ศศ.ม.(สนสกฤต),Ph.D.(Sanskrit)

นางสาวสชาดา วราหพนธ กศ.บ.(สงคมศกษา),ค.ม.(พนฐานการศกษา)

จดจำหนายโดย บรษท สำนกพมพเอมพนธ จำกด

ฝายการตลาด, ฝายการเงนและบญช, ฝายผลตและจดสง :

๖๙/๑๐๙หม๑ซ.พระแมการณยต.บานใหมอ.ปากเกรดจ.นนทบร๑๑๑๒๐

โทร.๐-๒๕๘๔-๕๘๘๙,๐-๒๕๘๔-๕๙๙๓,๐-๒๙๖๑-๔๕๘๐-๒โทรสาร๐-๒๙๖๑-๕๕๗๓

ฝายวชาการ :

๘๗/๑๒๒ถ.เทศบาลสงเคราะหแขวงลาดยาวเขตจตจกรกรงเทพฯ๑๐๙๐๐

โทร.๐-๒๙๕๔-๔๘๑๘-๒๐,๐-๒๙๕๓-๘๑๖๘-๙โทรสาร๐-๒๕๘๐-๒๙๒๓

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

พระพทธศาสนา ๖ ชนมธยมศกษาปท ๖

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

สงวนลขสทธตามพระราชบญญต ลขสทธเปนของบรษท สำนกพมพเอมพนธ จำกด

ไดผานการตรวจสอบจากสำนกวชาการและมาตรฐานการศกษาใหความเหนชอบเรยบรอยแลว

ปทพมพ ๒๕๕๕ พมพครงท ๑ ISBN 978-616-07-0638-9

หนงสอเรยนรายวชาพนฐานพระพทธศาสนา ๖(ชนมธยมศกษาปท๖)เรยบเรยงตรงตาม

มาตรฐาน สาระการเรยนรและตวชวดกลมสาระการเรยนรสงคมศกษาศาสนาและวฒนธรรม

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช๒๕๕๑

เนอหาในหนงสอเลมนแบงออกเปน๑๐หนวยการเรยนรประกอบดวยศาสนาสำคญของโลก

ประวตและความสำคญของพระพทธศาสนา พทธประวต ชาดก พทธสาวก พทธสาวกา

และชาวพทธตวอยาง หลกธรรมทางพระพทธศาสนา พระไตรปฎก พทธศาสนสภาษต

คำศพททางพระพทธศาสนา หนาทชาวพทธ และมารยาทชาวพทธ การบรหารจต

และเจรญปญญา วนสำคญทางพระพทธศาสนาและศาสนพธ เศรษฐกจพอเพยงกบ

แนวทางดำรงชวตตามหลกธรรมพระพทธศาสนา และสมมนาพระพทธศาสนา

หวงเปนอยางยงวาหนงสอเรยนรายวชาพนฐานพระพทธศาสนา ๖เลมนจะอำนวยประโยชน

ตอผสอนทจะนำไปประยกตใชในการจดการเรยนรเพอใหผเรยนไดพฒนาเตมตามศกยภาพและบรรล

ตามเปาหมายของหลกสตร

ฝายวชาการ บรษท สำนกพมพเอมพนธ จำกด

กมภาพนธ ๒๕๕๕

ความหมายของศาสนา ๓

ความสำคญของศาสนา ๓

ลกษณะของศาสนา ๔

ประเภทของศาสนา ๖

ศาสนาสำคญของโลก ๖

ศาสนาเตา ๗

ศาสนาขงจอ ๑๗

ศาสนาอสลาม ๒๖

วเคราะหหลกธรรมสำคญในการอยรวมกนอยางสนตสข ๓๒

กจกรรมสงเสรมการเรยนร ๓๔

คำถามทายหนวย ๓๕

พระพทธศาสนาเปนศาสตรแหงการศกษา ๓๘

พระพทธศาสนาเนนความสมพนธของเหตปจจยและวธการแกปญหา๔๑

พระพทธศาสนาฝกคนไมใหประมาท ๔๕

พระพทธศาสนามงประโยชนและสนตภาพแกบคคลสงคมและโลก ๔๘

กจกรรมสงเสรมการเรยนร ๕๐

คำถามทายหนวย ๕๐

ศาสนาสำคญของโลก ๑

ประวตและความสำคญของพระพทธศาสนา ๓๖หนวยการเรยนรท

หนวยการเรยนรท

หลกธรรมทางพระพทธศาสนา ๙๘

พทธประวตชาดกพทธสาวกพทธสาวกา ๕๑ และชาวพทธตวอยาง

พทธประวต ๕๓

ชาดก ๖๕

พทธสาวกพทธสาวกา ๗๑

ชาวพทธตวอยาง ๘๔

กจกรรมสงเสรมการเรยนร ๙๖

คำถามทายหนวย ๙๗

พระรตนตรย ๑๐๐

วเคราะหความหมายและคณคาของสงฆะ ๑๐๑

หลกธรรมทางพระพทธศาสนา:อรยสจ๔ ๑๐๓

กจกรรมสงเสรมการเรยนร ๑๓๐

คำถามทายหนวย ๑๓๐

วเคราะหความสำคญและคณคาของพระไตรปฎก ๑๓๓

เรองนารจากพระไตรปฎก ๑๓๕

พทธศาสนสภาษต ๑๓๗

คำศพททางพระพทธศาสนา ๑๔๓

กจกรรมสงเสรมการเรยนร ๑๔๖

คำถามทายหนวย ๑๔๖

พระไตรปฎกพทธศาสนสภาษต ๑๓๑ คำศพททางพระพทธศาสนา หนวยการเรยนรท

หนวยการเรยนรท

หนวยการเรยนรท

หนาทและบทบาทของพระภกษ ๑๔๙

หนาทและบทบาทของอบาสกอบาสกาทมตอสงคมไทยในปจจบน ๑๕๕

การปกปองคมครองพระพทธศาสนาของพทธบรษทในสงคมไทย ๑๕๗

การปฏบตตนเพอเปนสมาชกทดของครอบครวตามหลก ๑๕๙

ทศเบองหลงในทศ๖

การเขาคายพทธธรรม ๑๖๐

การเขารวมพธกรรมทางพระพทธศาสนา ๑๖๑

การแสดงตนเปนพทธมามกะ ๑๖๒

การบำเพญตนใหเปนประโยชนตอครอบครวชมชนประเทศชาต ๑๖๕

และโลก

การปฏบตตนอยางเหมาะสมตอพระภกษทางกายทางวาจาทางใจ ๑๖๘

กจกรรมสงเสรมการเรยนร ๑๗๐

คำถามทายหนวย ๑๗๐

หนาทชาวพทธและมารยาทชาวพทธ ๑๔๗หนวยการเรยนรท

หนวยการเรยนรทสวดมนตแปลและแผเมตตา ๑๗๓

วธปฏบตและประโยชนของการบรหารจตและเจรญปญญา ๑๗๙

เพอการพฒนาคณภาพชวตและสงคม

การบรหารจตและเจรญปญญาตามหลกสตปฏฐาน(อานาปานสต) ๑๘๑

พฒนาการเรยนรดวยวธคดแบบโยนโสมนสการทง๑๐วธ ๑๘๓

กจกรรมสงเสรมการเรยนร ๑๘๙

คำถามทายหนวย ๑๘๙

การบรหารจตและเจรญปญญา ๑๗๑

เศรษฐกจพอเพยงกบแนวทางดำรงชวตตามหลกธรรม ๒๑๖ พระพทธศาสนา

หนวยการเรยนรท

หนวยการเรยนรท

สมมนาพระพทธศาสนา ๒๒๘

หลกแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ๒๑๘

วเคราะหหลกธรรมทางพระพทธศาสนากบปรชญาของ ๒๒๐

เศรษฐกจพอเพยง

กจกรรมสงเสรมการเรยนร ๒๒๗

คำถามทายหนวย ๒๒๗

สมมนาพระพทธศาสนากบการพฒนาแบบยงยน ๒๓๐

ตวอยางโครงการสมมนา ๒๓๖

กจกรรมสงเสรมการเรยนร ๒๔๑

คำถามทายหนวย ๒๔๑

บรรณานกรม ๒๔๒

หนวยการเรยนรท วนสำคญทางพระพทธศาสนาและศาสนพธ ๑๙๐ศาสนพธ ๑๙๒

วนสำคญทางพระพทธศาสนา ๑๙๗

หลกธรรมคตธรรมทเกยวเนองในวนเทศกาลสำคญ ๒๐๙

ในพระพทธศาสนา

กจกรรมสงเสรมการเรยนร ๒๑๕

คำถามทายหนวย ๒๑๕

มาตรฐาน ส ๑.๑ รและเขาใจประวตความสำคญ ศาสดา หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนา

ทตนนบถอและศาสนาอน มศรทธาทถกตอง ยดมนและปฏบตตามหลกธรรม

เพออยรวมกนอยางสนตสข

มาตรฐาน ส ๑.๒ เขาใจ ตระหนกและปฏบตตนเปนศาสนกชนทด และธำรงรกษาพระพทธศาสนา

หรอศาสนาทตนนบถอ

มฐ. ส ๑.๑ มฐ. ส ๑.๒

ตวชวด : สงทนกเรยนพงรและปฏบตได

๒. วเคราะหพระพทธเจาในฐานะเปนมนษยผฝกตนไดอยางสงสด ในการตรสร การกอตง วธการสอนและการเผยแผพระพทธศาสนา หรอวเคราะหประวตศาสดาทตนนบถอ ตามทกำหนด๓. วเคราะหพทธประวตดานการบรหาร และการธำรงรกษาศาสนา หรอวเคราะห ประวตศาสดาทตนนบถอตามทกำหนด๔. วเคราะหขอปฏบตทางสายกลางในพระพทธศาสนา หรอแนวคดของศาสนาทตน นบถอตามทกำหนด๑๖. เชอมนตอผลของการทำความด ความชว สามารถวเคราะหสถานการณทตองเผชญ และตดสนใจเลอกดำเนนการหรอปฏบตตนไดอยางมเหตผลถกตองตามหลกธรรม จรยธรรม และกำหนดเปาหมายบทบาทการดำเนนชวตเพอการอยรวมกนอยาง สนตสขและอยรวมกนเปนชาตอยางสมานฉนท๑๗. อธบายประวตศาสดาของศาสนาอนๆ โดยสงเขป๑๘. ตระหนกในคณคาและความสำคญของคานยม จรยธรรมทเปนตวกำหนดความเชอ และพฤตกรรมทแตกตางกนของศาสนกชนศาสนาตางๆ เพอขจดความขดแยงและ อยรวมกนในสงคมอยางสนตสข๒๑. วเคราะหหลกธรรมสำคญในการอยรวมกนอยางสนตสขของศาสนาอนๆ และชกชวน สงเสรม สนบสนนใหบคคลอนเหนความสำคญของการทำความดตอกน๒๒. เสนอแนวทางการจดกจกรรม ความรวมมอของทกศาสนาในการแกปญหาและ พฒนาสงคม

๑. ปฏบตตนเปนศาสนกชนทดตอสาวก

สมาชกในครอบครว และคนรอบขาง

๒. ปฏบตตนถกตองตามศาสนพธ

พธกรรมตามหลกศาสนาทตนนบถอ

๓. แสดงตนเปนพทธมามกะหรอ

แสดงตนเปนศาสนกชนของศาสนา

ทตนนบถอ

2 3

๑. ความหมายของศาสนา

๒. ความสำคญของศาสนา

๓. ลกษณะของศาสนา

๔. ประเภทของศาสนา

๕. ศาสนาสำคญของโลก

๖. ศาสนาเตา

๗. ศาสนาขงจอ

๘. ศาสนาอสลาม

๙. วเคราะหหลกธรรมสำคญในการอยรวมกนอยางสนตสข

ศาสนาแตละศาสนา มคำสอนทเนนถงคณคาทางจตใจและเปาหมายตางกนกจรง แตสงทม

ความเหมอนและคลายคลงกนคอ แตละศาสนาเนนคณคาดานจรยศาสตรสำหรบการดำเนนชวตทด

การศกษาศาสนาเตา ขงจอ และอสลาม มลกษณะทงสองอยาง คอ มคำสอนทสงเสรมคณคาทางจตใจ

และสงสอนใหดำเนนชวตอยางสขสงบ ทงนเพอใหศาสนกชนของตนบรรลเปาหมายทปรารถนาโดย

ปราศจากการเบยดเบยนซงกนและกน และสามารถอยรวมกนอยางสนต

2 3

คำวา “ศาสนา” แปลวา “คำสงสอน” พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒

ใหความหมายวา ศาสนา คอ ลทธความเชอถอของมนษย อนมหลกคอ แสดงกำเนด และความสนสด

ของโลก เปนตน อนเปนไปในฝายปรมตถประการหนง แสดงหลกธรรมเกยวกบบญ บาป อนเปนไป

ในฝายศลธรรมประการหนง พรอมทงลทธพธทกระทำตามความเหนหรอตามคำสงสอนในความ

เชอถอนน

สมเดจพระมหาวรวงศ (อวน ตสโส) ไดอรรถาธบายวา ศาสนา คอ “(๑) คำสง คอ วนยทเปน

กฎบทบญญตสำหรบบงคบใหคนอยในระเบยบอนดงาม และใหเวนขอทหามทำตามขอทอนญาต

อนเปนทางนำความประพฤตใหสมำเสมอกนกด (๒) คำสอน คอ ธรรมทเปนหลกใหคนประพฤต

ไดความรสกตวเองวา นควรละ นควรประพฤต และเปนทางนำความประพฤตทงอธยาศยใหประณต

ขนกด ทง (สอง) นเรยกวา ศาสนา”

ศาสนาทกศาสนาในโลกตางมงใหเกดประโยชนสขทงแกสวนตนและแกสวนรวม โดยปราศจาก

การเบยดเบยนทำรายกนและกน ทำใหศาสนกชนในศาสนานนๆ มความประพฤตดงาม มความกลาหาญ

ทจะทำความด และโดยธรรมชาตของผนบถอศาสนาจะเหนวาศาสนากบวถชวตของแตละคนนน

เปนเรองเดยวกน ไมอาจแยกออกจากกนได

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท ๖ มพระราชดำรสไววา “ศาสนายอมเปน

หลกสำคญสำหรบจะชใหคนดำเนนใหถกทางวาอยางไรจะเปนทางควรประพฤต ศาสนายอมเปน

เครองทำใหคนมความกลาหาญ เพราะมความเชอมนอยในศาสนาแลว กไมมความกลวภยอนตรายใดๆ

ศาสนาเปนเครองประดบอนมสรยงกวาเครองประดบใดๆ ทกอยาง เพราะวาถาศาสนามประจำอยกบ

ชมนมชนแลว นบวาเปนสรแกชมนมชนนนยงกวาเครองประดบภายนอก”

สมเดจฯ กรมพระนราธปประพนธพงศ รบสงวา “ศาสนาเปนตวหลกธรรม เครองมอสำหรบ

ชบคนใหทรงศานตสขสมความเปนมนษย”

เมอประมวลแลว ศาสนามความสำคญตามทสมเดจพระมหาวรวงศ (พมพ ธมมธรเถร) สรปไว

ดงตอไปน

ความหมายของศาสนา

ความสำคญของศาสนา

4 5

ลกษณะของศาสนา

๑. ศาสนาเปนบอเกดแหงธรรมจรยา และขนบธรรมเนยมประเพณทดทงหลาย

๒. ศาสนาเปนนำสำหรบดบความรอน ใหบงเกดความเยนสงบ

๓. ศาสนาเปนบทบญญตอนเปนแบบใหชมชนปฏบตมนษยธรรมใหผดจากภาวะของอนารยชน

และสตวดรจฉาน

๔. ศาสนาเปนบรรทดฐานนำความประพฤตของมนษยใหเปนระเบยบเรยบรอย

๕. ศาสนาเปนดวงประทปสองโลกทมดดวยอวชชา ใหสวางไสวดวยวชชา

๖. ศาสนาเปนเครองสงสอนใหคนรกใคร เคารพนบถอและจงรกภกดตอกนฉนพนอง

ใหมความคดเหนลงรอยเดยวกนดวยสามคค และใหความรสกวาตองยอมสละชวตทงเลอดเนอเพอ

ธรรมจรยา

๗. ศาสนา คอ ธรรมจรยา ซงเปนเครองนำใหผมวชาความร รจกใชวชาความรในทางทควร

ทชอบ และไมใหเอาวชาไปใชในทางทผด คอยพทกษรกษาคมครองผปฏบต ไมใหตกไปในทางไมด

ลทธศาสนาทมมาตงแตโบราณกาล มลกษณะความเชอและการนบถอแตกตางกน พทธทาสภกข

ไดสรปไว ๔ ประเภท ไดแก

4 5

เนองจากศาสนาแตละศาสนามพฒนาการมาจากธรรมชาตของมนษยในหลายดาน

แตเมอรวมความแลวกลาวไดวา ศาสนานนเปนระบบความเชอและการปฏบต ซงมองคประกอบ

สำคญหลายประการตามความเชอถอ โดยศาสตราจารย ดร.จำนงค อดวฒนสทธ ไดรวบรวมไว

ประมวลไดดงตอไปน

๑. ศาสนาจะตองมหลกการอนวาดวยความศกดสทธ มการเคารพบชาสงศกดสทธทงใน

รปแบบและไมมรปแบบ คอ เปนนามธรรมและรปธรรม (มความศกดสทธ)

๒. ศาสนาจะตองมหลกคำสอนทางศลธรรม รวมถงกฎเกณฑ ความประพฤตปฏบต โดยม

ความสงบสขสวนรวมเปนเปาหมาย (มศาสนธรรม)

๓. ศาสนาจะตองมตวบคคลผสอน ผกอตง ผประกาศหลกธรรม (ศาสดา เจาลทธ) อนเปนท

ยอมรบและมความเปนจรงทพสจนได โดยหลกฐานทางประวตศาสตร (มศาสดา)

๔. ศาสนาจะตองมคณะบคคล ทำหนาทรกษาและเผยแผคำสอนของศาสดา โดยเรยกวา

พระบาง นกบวชบาง ซงมฐานะพเศษกวาคนทวไป (เพอใหเปนทยอมรบ) (มศาสนบคคล)

๕. ศาสนาจะตองมศรทธาและความจงรกภกดตอคำสอนและตอศาสดาและศาสนาทตนนบถอ

และเมอตนนบถอศาสนาใดแลวจะไมประกาศยอมรบศาสนาอนอก (มศรทธา)

๖. ศาสนาจะตองมพธกรรม ซงเปนแบบแผนทกำหนดพฤตกรรม มกฎเกณฑใหปฏบต

เพอใหเกดความขลงความศกดสทธ (มศาสนพธ)

๗. ศาสนาจะตองมการจดระเบยบจนเกดเปนองคกรหรอสถาบน มฐานะเปนสถาบนทาง

สงคมทสำคญ มบทบาท หนาทและความสำคญจนเปนทรบรของประชาชนซงสบทอดมาตงแตอดต

(มสถาบน)

๘. ศาสนาจะตองมศาสนสถานเปนทประกอบพธกรรมทางศาสนา และเปนทพำนกสำหรบพระ

นกบวช เชน วด โบสถ สเหรา มสยด ฯลฯ รวมถงวตถรปเคารพ สญลกษณของศาสนาแตละศาสนา

(มศาสนสถาน)

ทง ๘ ประการน ซงสรปเปนหลกเพอใหจำไดงายไดดงน คอ (๑) มความศกดสทธ

(๒) มศาสนธรรม (๓) มศาสดา (๔) มศาสนบคคล (๕) มศรทธา (๖) มศาสนพธ (๗) มสถาบน

(๘) มศาสนสถาน

ลกษณะของศาสนา ๘ ขอน จงจดเปนลกษณะหรอองคประกอบทางศาสนา เปนทแสดงออก

ถงระบบความเชอและกลายมาเปนหลกการประพฤตปฏบตของแตละศาสนา

6 7

ศาสนาสำคญของโลก

ศาสนาสำคญในโลกมหลายศาสนา ไดแก

๑. ศาสนาพราหมณ-ฮนด ๖. ศาสนายว

๒. ศาสนาเชน ๗. ศาสนาครสต

๓. พระพทธศาสนา ๘. ศาสนาเตา

๔. ศาสนาสข ๙. ศาสนาขงจอ

๕. ศาสนาโซโรอสเตอร ๑๐. ศาสนาอสลาม

ในชนมธยมศกษาปท ๔ และ ๕ นกเรยนไดเรยน ๖ ศาสนามาแลว คอ ศาสนาพราหมณ-ฮนด

ศาสนาเชน ศาสนาสข ศาสนาโซโรอสเตอร ศาสนายว และศาสนาครสต สวนในชนมธยมศกษาปท ๖ น

นกเรยนจะไดเรยน ๓ ศาสนาทเหลอ คอ ศาสนาเตา ศาสนาขงจอ และศาสนาอสลาม

ศาสนาแมจะมมากมายตามความเชอถอและตามการประกาศของศาสดาทงหลาย ซงถอ

ธรรมชาตบาง ถอเทพเจาหรอพระเจาบาง ถอหลกธรรมจรรยาบาง แตเมอรวมประเภทของศาสนาแลว

อาจจดแบงไดเปน ๒ ประเภทใหญ ไดแก

ประเภทของศาสนา

๑. ประเภทเทวนยม (Theism) เปนศาสนาทนบถอ ศรทธาวามพระเปนเจาสงสดเปน

ผสรางสรรคโลกและสรรพสง ศาสนาในกลมเทวนยมน แบงออกเปน

ก. เอกเทวนยม (Monotheism) ศาสนาซงมความเชอวามพระเปนเจา (God) สงสด

อยเพยงพระองคเดยว พระองคทรงเปนผสรางและทรงควบคมสรรพสงในจกรวาล ไดแก ศาสนายว

หรอยดาย ศาสนาครสต ศาสนาอสลาม ศาสนาสข ศาสนาโซโรอสเตอร

ข. พหเทวนยม (Polytheism) ศาสนาซงมความเชอวามเทพเจาอยหลายองคและสงสถต

อยในสรรพสง ไดแก ศาสนาชนโต ศาสนาพราหมณ-ฮนด

๒. ประเภทอเทวนยม (Atheism) ศาสนาซงมความเชอวาไมมพระเปนเจา เชอในกฎธรรมชาต

หรอกฎแหงการกระทำของมนษย (Law of Kamma) ไดแก ศาสนาเชน พระพทธศาสนา

6 7

ศาสนาเตา นบเปนศาสนาสำคญศาสนาหนงในโลก ซงเกดขนในประเทศจน ราว ค.ศ. ๕-๖

โดยปราชญชาวจนทชอวา เหลาจอ (Lao tze) มคำสอนเปนเอกลกษณ มความลกซง เปนการ

อยรวมเปนหนงเดยวกบธรรมชาต ไดรบการยอมรบวาเปนศาสนาภายหลงจากทานเหลาจอ

เสยชวตไปแลว โดยมนกพรตรนหลงชอ จางเตาหลง เปนผเผยแผคำสอนของทานเหลาจอ

คำวา “เตา” มการนยามหลากหลาย แตอาจสรปไดดงน ๑. “เตา” หมายถง ความเทยงแท (อดมธรรม) อนสงสด (Ultimate Reality) เปนสภาวะทเปนหนง (เอกภาพ) ไมมรปราง ไมอาจหยงรดวยผสสะ (สมผส) ๒. เตา ทเรยกวา “เตา” ไมใชเตาแท ชอทเรยกชอได ไมใชชอแท ๓. เตา หมายถง ไรขอบเขต เทยงแท ดงคำวา “เตาไรขอบเขต เทยงแทนรนดร ทำไมจงเทยงแท เพราะมนไมเคยเกด ดงนนมนจงไมเคยตาย ทำไมเตาจงไรขอบเขต เพราะเตาไมไดทำอะไรเพอตวมน ดงนนมนจงเปนไปเพอสรรพสง” ๔. เตา ไมใชพระเปนเจา ทวาเปนพลง อำนาจทหลงไหลทวมทนสรรพสง มความรกทะนถนอม แตไมใชการเขาไปยดเปนเจาของ เปนสงททำงานอยางนมนวลและสงบเสงยมโดยไมตองพยายาม สงทงหลายกจะเกดผลไดอยางมประสทธภาพ เปนสงทพรรณนาไมได และอยเหนอประสบการณ เพราะ “เตาทรได ยอมจะไมใชเตาตวจรง” ๕. เตา หมายถง แมทรวมสรรพสงเอาไว ดงคำวา “มสงหนงรวมทกสง กำเนดกอนฟาดน นงและวาง ดำรงอยเอง และไมแปรเปลยน ถอไดวาเปนเสมอนแมของสรรพสง จงเรยกวา เตา” บางแหงใหเหตผลวาเพราะ “เตา (ทำให) เกดหนงหนงเกดสองสองเกดสามสามเกดสรรพสง...” จงนยามเตาประดจมารดาผใหกำเนด เตาจงมสภาวะเปนเอกภาพ ไรรปราง ไรขอบเขต เทยงแทนรนดร เปนสภาวะทมอยอยางนน (ธรรมชาต) อยพนจากคำวาการเกด การตาย ไรการเหนแกตวเพราะทำอะไรเพอสรรพสง แตนยามทใกลเคยงกบความหมายของคำวาเตา ไดแก ธรรมะ จงพอสรปความหมายเปน ๔ ลกษณะ ไดแก (๑) เตาคอสจธรรม หลกธรรมสงสดของเหลาจอ เปนสาระแทของจกรวาลและเปนปรมตถธรรม (๒) มลกษณะเปนพลงสรางโลกและจกรวาลน ขนมา (๓) มลกษณะเปนกฎเกณฑความเคลอนไหวเปลยนแปลงของสรรพสง เพอใหเกดสรรพสงขน (๔) มลกษณะเปนหลกพฤตกรรมสำคญของมนษย

ความหมายของศาสนาเตา

ศาสนาเตา

8 9

หนงสอประวตศาสตรจน ชอ “สอจ” แตงโดย ซเบเซยง (ซอหมาเซยน) กลาววา เหลาจอ เดมแซหล ชอเออร ล-เออร (Li-uha) เกดเมอ ๖๐๔ ปกอน ค.ศ. (บางตำราวาเกด ๖๑ ปกอนพทธกาล และ ถงแกอนจกรรมเมออายราว ๑๐๐ ป) เปนคนหมบานฉวเหรนหล รฐฉ ทจงหวดโฮมาร ประเทศจน เลากนวา เหลาจออยในครรภมารดานานถง ๗๒ ป (บางแหงวา ๖๒ ปบาง ๘๑ ปบาง) เมอคลอดออกมาแลว จงดเปนคนแก ผมหงอกขาวเตมศรษะ ดวยเหตนจงไดรบฉายาวา “เหลาจอ” ซงหมายถง เดกแก หรอครเฒา

ประวตของเหลาจอนนคลมเครอไมชดเจนเหมอนศาสดาของศาสนาอน แตตามตำนานโบราณ

กลาววา ทานรบหนาทเกบรกษาเอกสารของจกรพรรดในสมยราชวงศโจวหรอเปนบรรณารกษ

ของหอสมดหลวงในราชสำนกโจว ฝกและอบรมตนดวยหลกเตาและคลองธรรมเตา เพอจะลดตนรบใช

บานเมองไดอยางไมเหนแกตว มเกรดเลาวา (บนทกของซเบเซยง) ครงหนงขงจอ เดนทางไปราชสำนกโจว

นครลกเอยงไดเขาพบเหลาจอเพอขอความรคำแนะนำตางๆ แสดงวาเหลาจอเปนนกปราชญ

รวมสมยกบขงจอ แตอาวโสกวา ขอความทขงจอถามบางอยางกกระจางบางอยางกยงไมแจมแจง

เชน เรองเกยวกบวฒนธรรมประเพณโบราณ มผวเคราะหวาอาจเปนดวยเหตทขงจอยงอยวยหนม

ความคดอานจงดเหมอนไมลงรอยกบเหลาจอในบางประเดน

ประวตศาสดา

รปวาดเหลาจอศาสดาของศาสนาเตา

เหลาจออยากเหนความเจรญรงเรองของบานเมอง และราชสำนก แตเกดภาวะวนวายทางการเมอง มการ แบงกกแบงฝายกนมาก มการฆาทำลายลางกนเพอ ครองอำนาจทางการเมอง เมอพบแตความเสอมโทรม จนชนดหมดทางแกไข จงลาออกและเดนทางออกจาก เมองหลวง (นครลกเอยงหรอลวหยาง Lo-yang) ไปแสวงหาธรรม หาทสงบบำเพญตนตามหลกเตา ขณะท กำลงเดนทางออกจากประตเมองดานทศตะวนตก นายดานชอ กวน ลง อน จำไดวาทานคอปราชญเหลาจอ ทลอชอ จงวงวอนขอรองใหทานเหลาจอฝากคำสอนไว ใหเปนประโยชนตอชนรนหลงกอนจะจากเมองหลวงไป ทานตอบตกลงและพกแรมเพอเขยนคมภร ไดคมภร ๒ เลม คอ เตา กบ เตก ซงนยมเรยกในปจจบนวา “เตาเตกเกง” คำสอนของทานทบรรจในคมภรมจำนวนกวา ๕,๐๐๐ คำ เมอทานเขยนเสรจกขควายออกนอกประตเมองไป และ ไมมใครทราบขาวหรอพบเหนทานอกเลย

8 9

ในศาสนาเตา มสญลกษณทใช ๒ ชนด ไดแก ๑. สญลกษณเปนภาพศาสดาคอเหลาจอขกระบอ อนแสดงถงการเดนทางครงสดทาย ๒. สญลกษณรปหยน-หยาง ซงเปนสญลกษณแหงความสมดลตามธรรมชาต หยน ไดแก ความมด เงามด ความหนาวเยน ความออนแอ เพศหญง สวนคำวาหยาง ไดแก ความสวาง ความรอน ความเขมแขง พละกำลง เพศชาย

สญลกษณของศาสนา

ความจรงศาสนาเตานนตงขนราวพทธศตวรรษท ๗ ภายหลงจากคมภรเตาเตกเกงเกดมา หลายรอยป โดยนกพรตสำคญทานหนงชอวา จางเตาหลง (Chang Tao Ling) นกพรตนประกาศตนวา เขาถงทพยภาวะสามารถตดตอกบเทพเจาได และยกใหทานเหลาจอเปนศาสดา ยกยองคมภรเตา เตกเกงเปนคมภรของศาสนา แตนกคดโบราณของจนจะแยกศาสนาเตาออกจากคำสอนของเตาใน แงปรชญา โดยเหนวาเตาทเปนศาสนากบเตาทเปนคำสอนนนมนยแตกตางกน เชน ศาสนาเตาท แพรหลายในเชงไสยศาสตร การเลนแรแปรธาต ยาอายวฒนะ เปนตน ในราชวงศถง พ.ศ. ๑๑๖๑ เหลาจอไดรบการยกยองมาก จนกระทงเตาไดรบการสนบสนน และสถาปนาใหเปนศาสนาประจำชาต ซงอาจประจวบเหมาะกบราชวงศถงนเปนตระกลเดยวกนกบ ทานเหลาจอคอ แซล หรอหล

ศาสดาเหลาจอขกระบอสญลกษณ

ของการเดนทางครงสดทาย

หยน-หยางสญลกษณแหงความสมดล

ของธรรมชาต