พุทธศักราช 2550libdoc.dpu.ac.th/mtext/article/508516.pdfตามร...
TRANSCRIPT
ปญหาเกยวกบสทธและเสรภาพของคนตางดาว
ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550
นศารตน ทาวโสม *
ผชวยศาสตราจารย.ดร. พรชย เลอนฉว**
บทคดยอ
เนองจากในปจจบนจ านวนประชากรของประ เทศไทยมการ เ พมมากข น
อยางตอเนอง ซงประชากรเหลานเมอเกดมาและอาศยอยในประเทศไทยตางกไดรบการคมครอง
อยางเสมอกนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 มาตรา 5 ซงบญญตวา
“ประชาชนชาวไทยไมวาเหลาก าเนด เพศ หรอศาสนาใด ยอมอยในความคมครอง แหง
รฐธรรมนญนเสมอกน” จงถอไดวาเปนหลกประกนขนพนฐานของการปกครองในระบอบ
ประชาธปไตย (Democracy System) แตในจ านวนประชากรทงหมดของประเทศทอยภายใต
การคมครองของรฐธรรมนญไทยกลบมบคคลอกกลมหนงทเรยกวา “คนตางดาว” (Aliens or
Foreigners) ซงถงแมจะอาศยอยในแผนดนไทยแตกลบไมไดรบการคมครองตามบทบญญตของ
รฐธรรมนญไวโดยชดแจงแตอยางใด วทยานพนธนยงไดวเคราะหและศกษาถงแนวคดวาดวยสทธ
และเสรภาพของคนตางดาวตามรฐธรรมนญ รวมถงปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948
(The Universal Declaration of Human Rights 1948) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทาง
เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ค.ศ. 1966 (International Covenant on Economic, Social
and Cultural Rights 1966) และกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง
ค.ศ. 1966 (International Covenant on Civil and Political Rights 1966) อกทงวเคราะห และ
ศกษาเปรยบเทยบกบกฎหมายของตางประเทศ เชน ราชอาณาจกรสวเดน (The Kingdom of
Sweden) ราชอาณาจกรสเปน (The Kingdom of Spain) สหรฐเมกซโก (The United Mexican
States) ราชรฐลกเซมเบรก (The Grand Duchy of Luxembourg) สาธารณรฐประชาธปไตย
ประชาชนลาว (The Lao people’s Democratic Republic) สาธารณรฐฟนแลนด (The Republic
of Finland) สาธารณรฐสโลวเนย (The Republic of Slovenia) ราชอาณาจกรเนเธอรแลนด
(The Kingdom of Netherlands) สาธารณรฐเฮลเลนก (กรซ) (The Republic of Hellenic –
Greece) และสหพนธสาธารณรฐเยอรมน (The Federal Republic of Germany) เปนตน
จากการศกษาพบวา เมอพจารณารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช
2550 จากชอหมวดในหมวด 3 วาดวยสทธและเสรภาพของชนชาวไทย ยอมเปนการบงบอกได
* นกศกษาหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย
** ทปรกษาวทยานพนธหลก
DPU
ชดเจนวา เปนการคมครองสทธและเสรภาพเฉพาะประชาชนชาวไทยเทานน มไดมการแบงแยก
ระหวางสทธและเสรภาพของประชาชนชาวไทยกบสทธและเสรภาพของคนตางดาวออกจากกน
แตอยางใด และภายหลงจากประเทศไทยไดเขาเปนสมาชกปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน
แหงสหประชาชาต ค.ศ. 1948 (The Universal Declaration of Human Rights 1948) และการ
เขาเปนภาคกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ค.ศ. 1966
(International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights 1966) โดยการภาคยานวต
(Accession) และการเขาเปนภาคกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง
ค.ศ. 1966 (International Covenant on Civil and Political Rights 1966)โดยการภาคยานวต
(Accession) จงท าใหการก าหนดหรอการแบงแยกความแตกตางในดานสทธและเสรภาพทวไปกบ
สทธและเสรภาพของพลเมองเปนสงทส าคญมาก ท งน เพอการอนวตกฎหมายภายใน
(Implementing Legislation) ใหสอดคลองกบปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน แหงสหประชาชาต
ค.ศ. 1948 (The Universal Declaration of Human Rights 1948) กตการะหวางประเทศวา
ดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ค.ศ. 1966 (International Covenant on
Economic, Social and Cultural Rights 1966) และกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมอง
และ สทธทางการเมอง ค.ศ. 1966 (International Covenant on Civil and Political Rights
1966) ยอมเปนสงทขาดไมได
ภายหลงจากทไดศกษาถงหลกแนวความคดทฤษฎตางๆ เปรยบเทยบกบกฎหมาย
ทงของประเทศไทยและกฎหมายของตางประเทศแลว ผเขยนจงเสนอใหมการปรบปรงแกไข
เพมเตมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ใหมความครอบคลมชดเจน
ระหวางสทธและเสรภาพของประชาชนชาวไทยกบสทธและเสรภาพของคนตางดาว โดยควรมการ
เพมเตมบทบญญตขนมาอกหมวดหนงเปนหมวดวาดวยสทธและเสรภาพทวไป อนเปนบทบญญต
ในเรองสทธและเสรภาพขนพนฐานของบคคลทกคน และควรมการแยกสทธในกระบวนการ
ยตธรรมซงอยในหมวด 3 วาดวยสทธและเสรภาพของชนชาวไทย ไปไวในหมวด 8 วาดวยศาล
เพอเปนการแยกสทธของบคคลทกคนทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมโดยแท ทงน เพอใหเกด
ความเดนชดและมความชดเจนในดานสทธมนษยชน นอกจากนควรมการแกไขบทบญญตใน
หมวด 3 วาดวยสทธและเสรภาพของชนชาวไทย อนเปนบทบญญตในเรองสทธและเสรภาพของ
พลเมอง ซงควรสงวนไวเฉพาะประชาชนชาวไทยเทานน เพอใหเกดความเดนชดและมความ
ชดเจนวาสทธและเสรภาพประเภทใดเปนสทธพลเมอง หรอเฉพาะคนในสญชาตของตนเทานน
ทงน เพอความสะดวกในการตความกฎหมายและมใหเกดประเดนปญหาทอาจเกดขนได
114
DPU
1. บทน า
สทธและเสรภาพของประชาชน ถอวาเปนเงอนไขส าคญของการปกครอง ในระบอบ
ประชาธปไตย (Democracy System) หลกประกนส าคญทท าใหการคมครอง สทธและเสรภาพ
ของประชาชนมความมนคงถาวรมากทสดคอ การบญญตรบรองสทธและเสรภาพดงกลาวนนไว
ในรฐธรรมนญ ซงเปนกฎหมายสงสดของประเทศ อยางไรกตาม แมจะมการบญญตรบรองสทธ
และเสรภาพของประชาชนไวในรฐธรรมนญแลว แตกยงไมมความคลอบคลมเพยงพอทจะสงผล
ใหสทธและเสรภาพของประชาชนทกหมเหลาไดรบความคมครองอยางแทจรง
ประเทศไทยไดมการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปน
ประมขหลงจากการปฏวตของคณะราษฎรเมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 ซงเกดจากการ
เรยกรองสทธและเสรภาพทตองการใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารประเทศ โดยไดม
การประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยมาแลวทงสน 16 ฉบบ ซงเมอรวมรฐธรรมนญ
แหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) ซงประกาศใชเมอวนท 1 ตลาคม พ.ศ. 2549 และ
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พธศกราช 2550 แลว ประเทศไทยไดมการประกาศใช
รฐธรรมนญรวมทงสน 18 ฉบบ โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยเกอบทกฉบบไดมการ
บญญตคมครองสทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทยไว และยงไดก าหนดบทบาทของศาล
รฐธรรมนญใหเขามาเกยวของกบการพทกษสทธและเสรภาพของประชาชนไวเชนกน
ในปจจบนจ านวนประชากรของประเทศไทย มการเพมมากข นอยางตอเ นอง ซง
จากรายงานของส านกทะเบยนกลาง กรมการปกครอง เมอวนท 31 ธนวาคม พ.ศ. 2553
ประชากรของประเทศไทยทงประเทศ มอยทงส น 63,038,247 คน (ส านกทะเบยนกลาง
กรมการปกครอง, 2552) ซงประชากรเหลานเมอเกดมาและอาศยอยในประเทศไทย ตางกไดรบ
การคมครองอยางเสมอกนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 มาตรา 5 ซง
บญญตวา “ประชาชนชาวไทยไมวาเหลาก าเนด เพศ หรอศาสนาใด ยอมอยในความคมครองแหง
รฐธรรมนญนเสมอกน” (คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต, 2551: 5) จงถอไดวาเปน
หลกประกนขนพนฐานของการปกครองในระบอบประชาธปไตย (Democracy System) แตใน
จ านวนประชากรทงหมดของประเทศทอยภายใตการคมครองของรฐธรรมนญไทย กลบมบคคล
อกกลมหนงทเรยกวา “คนตางดาว” (Aliens or Foreigners) ซงถงแมจะอาศยอยในแผนดนไทย
แตกลบไมไดรบการคมครองตามบทบญญตของรฐธรรมนญไวโดยชดแจงแตอยางใด
โดยในประเดนดงกลาวน ศาสตราจารย ดร.หยด แสงอทย (หยด แสงอทย, 2511:
103) ไดเคยอธบายไวในค าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พทธศกราช 2511) เรยง
มาตราและค าอธบายรฐธรรมนญท วไปโดยยอ ( ซงมความคลายคลงกบ รฐธรรมนญ
แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550) วาไมเหนดวยทหมวด 3 วาดวยสทธและเสรภาพของ
ชนชาวไทยและมาตรา 3 ใชค าวา “ชนชาวไทย” โดยหมายความรวมถง “คนตางดาว” ดวย เพราะ
ตามหลกรฐธรรมนญทวไป ตองถอวา รฐธรรมนญยอมก าหนดความสมพนธระหวางรฐ กบคน
115
DPU
สญชาตของรฐนนเองไมไดก าหนดความสมพนธกบคนตางดาวอน ถารฐธรรมนญจะใหสทธและ
เสรภาพแกคนตางดาว กตองบญญตไวในรฐธรรมนญโดยเจาะจง
เมอพจารณาตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 และ
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 หมวด 3 วาดวยสทธและเสรภาพของ
ชนชาวไทยน มงทจะบญญตรบรองและใหความคมครองสทธเสรภาพของชนชาวไทยเปนหลก
สวนคนตางดาวจะมสทธมากนอยเพยงใด ตองเปนไปตามกฎหมายทรฐสภาตราไว
หลกการคมครองสทธและเสรภาพของคนตางดาว
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 อาจถอไดวามการบญญต
คมครองสทธเสรภาพของประชาชนไวมากทสด เมอเทยบกบรฐธรรมนญฉบบอนทเคยมมา
นอกจากการรบรองสทธขนพนฐานทส าคญและสทธในการมสวนรวมในทางการเมองทเคยรบรอง
ไวในรฐธรรมนญฉบบกอนๆ แลว รฐธรรมนญฉบบนไดเพมการรบรองสทธเสรภาพของประชาชน
ไวในหลายมาตรา เชน การใหสทธประชาชนไดรบหลกประกนความปลอดภยและสวสดภาพใน
การท างาน ตามมาตรา 44 การใหสทธประชาชนในการไดรบการศกษาไมนอยกวาสบสองป
โดยเฉพาะผยากไร ผพการหรอผทพพลภาพ หรอผทอยในสภาวะยากล าบาก จะตองไดรบการ
สนบสนนจากรฐใหไดรบการศกษาอยางทดเทยมกบผอน ตามมาตรา 49 หรอการใหสทธ
ประชาชนไดรบบรการสาธารณสขทเหมาะสมและไดมาตรฐาน และผยากไรมสทธไดรบการ
รกษาพยาบาลโดยไมเสยคาใชจาย ตามมาตรา 51 เปนตน (อดม รฐอมฤต และคณะ, 2544:
11-12) นอกจากนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ถอเปนรฐธรรมนญ
ฉบบทสองของประเทศไทยทไดน าหลกการ เรอง “ศกดศรความเปนมนษย” (Human Dignity)
มารบรองคมครองไวในรฐธรรมนญ ซง “ศกดศรความเปนมนษย” นเอง ทยอมรบกนวาเปนมล
ฐานหนงของสทธมนษยชน (Human Right) โดยไดกลาวไวในมาตราตางๆ หลายมาตราเชน
มาตรา 4 มาตรา 26 และมาตรา 28 เปนตน
แตเมอพจารณาตอไปโดยยดถอตวบทกฎหมายตามรฐธรรมนญดงกลาวอยาง
เครงครดแลว จะเหนไดวาในเรองการคมครองสทธและเสรภาพของคนตางดาวยงไมมความชดเจน
การใชสทธและเสรภาพของคนตางดาวในปจจบนยงคงยดโยงกบสทธและเสรภาพของชนชาวไทย
ในหมวด 3 ซงในทางปฏบตแลว ถอเปนการยากในการทคนตางดาวตองมาพนจพเคราะหวาสทธ
และเสรภาพประเภทไหนทตนจะกระท าได โดยรฐธรรมนญไดใหอ านาจไวหรอไม ดงน ในปจจบน
ตามกฎหมายไทยแนวคดในการคมครองสทธและเสรภาพของคนตางดาวจงยงคงไมปรากฏ
ชดเจน หากจะพบในปจจบนกเปนการปรากฏในรปของกฎหมายอน ซงจะเปนการก าหนดถงสทธ
และหนาทในรปแบบอนๆ อนเกยวกบการด ารงชวตประจ าวนหรอการประกอบอาชพในประเทศไทย
เชน พระราชบญญตทะเบยนราษฎร พ.ศ. 2534 แกไขเพมเตม ฉบบท 2 พ.ศ. 2551
พระราชบญญตสญชาต พ.ศ. 2508 แกไขเพมเตม ฉบบท 4 พ.ศ. 2551 พระราชบญญตการ
ทะเบยนคนตางดาว พ.ศ. 2493 พระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ. 2522 พระราชบญญตการ
116
DPU
เนรเทศ พ.ศ. 2499 พระราชบญญตการท างานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 พระราชกฤษฎกา
ก าหนดงานในอาชพและวชาชพทหามคนตางดาวท า พ.ศ. 2522 พระราชกฤษฎกาก าหนดงาน
ในอาชพและวชาชพทหามคนตางดาวท า (ฉบบท 2) พ.ศ. 2536 พระราชกฤษฎกา ก าหนดงาน
ในอาชพและวชาชพทหามคนตางดาวท า (ฉบบท 3) พ.ศ. 2543 พระราชกฤษฎกาก าหนดงาน
ในอาชพและวชาชพทหามคนตางดาวท า (ฉบบท 4) พ.ศ. 2548 พระราชบญญตการประกอบธรกจ
ของคนตางดาว พ.ศ. 2542 หรอประมวลกฎหมายทดน พ.ศ. 2497 เปนตน
การคมครองสทธและเสรภาพของคนตางดาว ตามกฎหมายตางประเทศ
เมอพจารณากฎหมายระหวางประเทศดานสทธมนษยชน อนเปนกฎหมายทก าหนด
ถงสทธและเสรภาพตางๆ ไมวาจะเปนปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948
(The Universal Declaration of Human Rights 1948) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทาง
เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ค.ศ. 1966 (International Covenant on Economic, Social and
Cultural Rights 1966) และกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง
ค.ศ. 1966 ( International Covenant on Civil and Political Rights 1966) จะ เหน ไ ด ว า
กฎหมายดงกลาวตางใหการยอมรบและใหความคมครองสทธและเสรภาพของบคคลทกคนซง
รวมไปถงสทธ และเสรภาพคนตางดาว โดยถอวาเปนพนธกรณทส าคญ ทรฐตางๆ ทเปนภาคตอง
ถอปฏบตตาม
เมอพจารณาตามรฐธรรมนญของประเทศตางๆ จะเหนไดวาไดมบทบญญตในการ
แบงแยก หรอมบทบญญตในการใหค าจ ากดความในเรองสทธและเสรภาพของคนตางดาวไว
โดยเฉพาะ ไดแก
รฐธรรมนญแหงประเทศราชอาณาจกรสวเดน ค.ศ. 1975 (Constitution of the
Kingdom of Sweden 1975) ไดก าหนดบทบญญตในเรองสทธและเสรภาพของคนตางดาวไวใน
บทท 2 วาดวยสทธและเสรภาพขนพนฐาน (Fundamental Rights and Freedoms) มาตรา 20 ซง
บญญตวา “(1) ชาวตางชาตภายในราชอาณาจกรสวเดนยอมมความเทาเทยมกบพลเมองสวเดน
ในแงของ 1) การไดรบความคมครองจากการจ ากดในการเขารวมชมนมเพอแสดงความคดเหน
การเดนขบวน การเขารวมชมนมทางศาสนาใดๆ หรอสมาคมอนๆ (มาตรา 2 ประโยคทสอง)
2) การได รบความคมครองขอมลสวนบคคลจากการเชอมตอกบการประมวลผลทาง
อเลกทรอนกส (มาตรา 3 (2)) 3) การไดรบความคมครองจากการลงโทษประหารชวต
การลงโทษและการทรมาน อนเปนการตอตานการแทรกแซงทางการแพทยทมวตถประสงคเปน
การขเขญ หรอขดขวางค าแถลงการณ 4) สทธในการจ ากดเสรภาพใดๆ ตามความผดทางอาญา
หรอบนพนฐานของการพสจนความรบผดกอนศาลพจารณาคด (มาตรา 9 (1) และ (3))
5) การไดรบความคมครองจากการลงโทษทางอาญายอนหลงและผลกระทบยอนหลงอนๆ ของ
การกระท าความผดทางอาญา และผลยอนหลงทางภาษ คาใชจาย หรอ คาธรรมเนยม (มาตรา 10)
6) การไดรบความคมครองจากหนวยงานของศาลท ม อ านาจพจารณาดเ ปนกรณพเศษ
117
DPU
(มาตรา 11 (1)) 7) การไดรบความคมครองจากการเลอกปฏบตตอเช อชาต สผว ชนชาต หรอ
เพศ (มาตรา 15 และมาตรา 16) 8) สทธในการนดหยดงาน หรอการปดกจการโดยนายจาง
(มาตรา 17) และ 9) สทธในการไดรบคาชดเชยกรณทมการเวนคน หรอการจ าหนายทรพยสนใน
กรณอนๆ (มาตรา 18) … (2) เวนแตในกรณทมกฎหมายบญญตไวเปนพเศษ ชาวตางชาต
ภายในราชอาณาจกรสวเดนยอมมความเทาเทยมกนกบพลเมองสวเดนในเรองของ 1) เสรภาพใน
การแสดงความคดเหน ขอมลขาวสาร การชมนม การเดนขบวน การสมาคม และการนบถอศาสนา
(มาตรา 1) 2) การไดรบความคมครองจากการจ ากดในการแสดงความคดเหน (มาตรา 2 ประโยค
แรก) 3) การไดรบความความคมครองจากการละเมดทางรางการ ในกรณอนๆ นอกเหนอจากท
กลาวมาในมาตรา 4 และ มาตรา 5 การคนตวบคคล การตรวจคนเคหสถานหรอการลวงล าอนๆ
ทมลกษณะคลายคลงกน และการละเมดขอมลสวนบคคล (มาตรา 6) 4) การไดรบความ
คมครองจากการจ ากดเสรภาพ (มาตรา 8 ประโยคแรก) 5) สทธในการจ ากดเสรภาพใดๆ
ในกรณอนๆ นอกเหนอจากความรบผดทางอาญา หรอบนพนฐานของการพสจนความรบผดกอน
ศาลพจารณาคด (มาตรา 9 (1) และ (3)) 6) กระบวนการพจารณาคดของศาลประชาชน
(มาตรา 11 (2)) 7) การไดรบความความคมครองจากการละเมดสทธขนพนฐานในการแสดง
ความคดเหน (มาตรา 12 (2) ประโยคทสาม) 8) สทธในผลงานของนกเขยน ศลปน และ
ชางภาพ ...(3) สวนทเกยวกบบทบญญตพเศษทอางถงใน (2) ใหน าบทบญญตของ มาตรา 12
(3), (4) ประโยคแรกและ (5) มาใชบงคบ”
รฐธรรมนญแหงประเทศราชอาณาจกรสเปน ค.ศ. 1978 (Constitution of the
Kingdom of Spain 1978) ไดก าหนดบทบญญตในเรองสทธและเสรภาพของคนตางดาวไวในสวนท
1 วาดวยเสรภาพ สทธและหนาทขนพนฐาน (Basic Rights and Duties) บทท 1 วาดวยพลเมอง
เสปนและคนตางดาว (Spaniards and Aliens) มาตรา 13 (1) ซงบญญตวา “คนตางดาว มสทธ
และเสรภาพตามทไดมการรบรองไวตามสนธสญญา หรอเปนไปตามทกฎหมายบญญตไว”
รฐธรรมนญแหงประเทศสหรฐเมกซโก ค.ศ. 1917 (Constitution of the United
Mexican States 1917) ไดก าหนดบทบญญตในเรองสทธและเสรภาพของคนตางดาวไวในบทท 3
วาดวย คนตางดาว (Foreigners) มาตรา 33 ซงบญญตวา “คนตางดาว ไดแก ผทไมมคณสมบต
ตามความในมาตรา 30 คนตางดาวมสทธไดรบความคมกนตามความในบทท 1 หมวด 1 ของ
รฐธรรมนญฉบบน แตฝายบรหารของสหพนธมสทธเนรเทศโดยไมตองไดรบอนมตจากศาล
ยตธรรม ซงบคคลทเปนคนตางดาวทเปนบคคลทไมเหมาะสมทจะใหอยในดนแดนของรฐตอไป
...คนตางดาวจะตองไม เขาเกยวของในกจการเมองของประเทศ”
รฐธรรมนญแหงประเทศประเทศราชรฐลกเซมเบรก ค.ศ. 1868 (Constitution of the
Grand Duchy of Luxembourg 1868) ไดก าหนดบทบญญตในเรองสทธและเสรภาพของคนตางดาว
ไวในบทท 10 วาดวยบทบญญตทวไป (General Provisions) มาตรา 111 ซงบญญตวา “ชาว
118
DPU
ตางประเทศทอยในดนแดนของแกรนดดชชไดรบความคมกนทางรางกายและทรพยสน ยกเวนแต
ทกฎหมายก าหนดขอยกเวนไว”
กลมทสอง เมอพจารณาตามรฐธรรมนญของประเทศตางๆ จะเหนไดวาแมในบางประเทศ
จะมไดมบทบญญตในการแบงแยก หรอมไดมบทบญญตในการใหค าจ ากดความในเรองสทธและ
เสรภาพคนตางดาวไวโดยเฉพาะ แตกมบทบญญตในการพจารณาสทธและเสรภาพของคนตางดาว
ไดแก
รฐธรรมนญแหงประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ค.ศ. 1991
(Constitution of the Lao people’s Democratic Republic 1991) พจารณาไดจากบทบญญตใน
หมวดท 3 วาดวยสทธและหนาท ของพลเ มอง (Fundamental Rights and Duties of The
Citizens) มาตรา 37 ซงบญญตวา “ชาวตางดาว และผไมมสญชาตลาวกมสทธไดรบการปกปอง
สทธและเสรภาพตามทก าหนดไวในกฎหมายของสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว มสทธ
ฟองตอศาลและองคการทเกยวของของสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว มหนาทเคารพ
รฐธรรมนญ และระเบยบกฎหมายของสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว”
รฐธรรมนญแหงประเทศสาธารณรฐฟนแลนด ค.ศ. 2000 (Constitution of the
Republic of Finland 2000) พจารณาไดจากบญญตในบทท 2 สทธและเสรภาพขนพนฐาน
(Basic rights and liberties) มาตรา 9 (1) (4) ซงบญญต วา “พลเ มองฟนแลนด และ
ชาวตางชาตซงอาศยอยในประเทศสาธารณรฐฟนแลนดโดยถกตองตามกฎหมาย ยอมมสทธใน
การเดนทางและเลอกถนทอยในสาธารณรฐ ...ชาวตางชาตมสทธทจะเดนทางและอาศยอยใน
ประเทศสาธารณรฐฟนแลนดตามทกฎหมายบญญต โดยชาวตางชาตจะไมถกเนรเทศ ถกสงตว
ขามแดนหรอสงกลบไปยงประเทศของตน ถามผลท าใหพวกเขาไดรบการลงโทษประหารชวต
การทรมานหรอการการะท าอนๆ อนเปนการละเมดศกดศรความเปนมนษย” และมาตรา 14 (2)
ซงบญญตวา “พลเมองฟนแลนดและชาวตางชาตซงอาศยอยเปนการถาวรในประเทศฟนแลนด
ทมอายครบสบแปดปบรบรณ มสทธออกเสยงลงคะแนนในการเลอกตงและการลงประชามต
ในระดบทองถน ทงน ตามทกฎหมายบญญตไว ขอก าหนดเกยวกบสทธในการมสวนรวมอนๆ
ใหเปนไปตามทรฐก าหนดไวในพระราชบญญตทองถน”
รฐธรรมนญแหงประเทศสาธารณรฐสโลวเนย ค.ศ. 2006 (Constitution of the
Republic of Slovenia 2006) พจารณาไดจากบญญตในสวนท 1 บทบญญตทวไป (General
Provisions) มาตรา 13 ซงบญญตวา “ตามสนธสญญาคนตางดาวในประเทศสาธารณรฐสโลวเนย
ไดรบการประกนสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญฉบบน รวมทงกฎหมายยกเวนสทธและเสรภาพ
ตามทรฐธรรมนญฉบบนหรอกฎหมายเฉพาะของพลเมองประเทศสาธารณรฐสโลวเนยไดบญญตไว”
กลมทสาม เมอพจารณาตามรฐธรรมนญของประเทศตางๆ จะเหนไดวา แมใน
บางประเทศจะมไดมบทบญญตไวอยางชดเจนในการพจารณาสทธและเสรภาพของคนตางดาว
แตกมหลกเกณฑในการพจารณาสทธและเสรภาพของคนตางดาว ไดแก
119
DPU
รฐธรรมนญแหงประเทศราชอาณาจกรเนเธอรแลนด ค.ศ. 1983 (Constitution of
the Kingdom of Netherlands 1983) พจารณาไดจากบญญต ในบทท 1 สทธข น พนฐาน
(Fundamental Rights) มาตรา 1 ซงบญญตวา “บคคลทกคนในราชอาณาจกรเนเธอรแลนด
จะตองไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกน โดยไมมการเลอกปฏบตบนพนฐานของความเชอ
ทางศาสนา ความคดเหนทางการเมอง เช อชาต เพศ หรอกรณอนใด”
รฐธรรมนญแหงประเทศสาธารณรฐเฮลเลนก (กรซ) ค.ศ. 1975 (Constitution of
the Republic of Hellenic 1975) (Greece) พจารณาไดจากบทบญญตในสวนท 2 วาดวยสทธ
ของบคคลและสงคม (Individual and Social Rights) มาตรา 5 (2) ซงบญญตวา “บคคลทกคน
ในประเทศกรซ มสทธไดรบความคมครองในชวต เกยรตยศ ชอเสยง และเสรภาพ โดย
ไมค านงถงสญชาต เช อชาต ศาสนา หรอความคดเหนทางการเมอง เวนแตในกรณทมบทบญญต
ของกฎหมายระหวางประเทศก าหนดไ วเปนอยางอน ทงน คนตางดาวไดรบความคมครอง
ตามกฎหมายน โดยมเสรภาพในการ ไมถกสงตวขามแดน”
รฐธรรมนญแหงประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ค.ศ. 2009 (Constitution of
the Federal Republic of Germany 2009) พจารณาไดจากบทบญญตในบทท 1 วาดวยสทธ
ขนพนฐาน (Basic Rights) มาตรา 3 (1) และ (3) ซงบญญตวา “บคคลทกคนยอมเสมอภาคกน
ในกฎหมาย ...บคคลจะถกรอนสทธ หรอมอภสทธโดยเหตของเพศ บดามารดา เชอชาต ภาษา
บานเกดเมองนอน และแหลงก าเนด ศาสนา หรอความเหนในเรองศาสนา หรอความเหนทาง
การเมองไมได”
สภาพปญหา
ภายหลงจากประเทศไทยไดเขาเปนสมาชกขององคการสหประชาชาต เมอวนท
16 ธนวาคม ค.ศ. 1946 และตอมาสมาชกสมชชาใหญแหงองคการสหประชาชาตไดลงมตรบรอง
และประกาศปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948 (The Universal Declaration of
Human Rights 1948) เมอวนท 10 ธนวาคม ค.ศ. 1948 และการเขาเปนภาคกตการะหวาง
ประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ค.ศ. 1966 (International Covenant on
Economic, Social and Cultural Rights 1966) โดยการภาคยานวต (Accession) เมอวนท
5 กนยายน ค.ศ. 1999 โดยมผลใชบงคบกบประเทศไทย เมอวนท 5 ธนวาคม ค.ศ. 1999 และ
การเขาเปนภาคกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. 1966
(International Covenant on Civil and Political Rights 1966)โดยการภาคยานวต (Accession)
เมอวนท 29 ตลาคม ค.ศ. 1996 โดยมผลใชบงคบกบประเทศไทย เมอวนท 30 มกราคม
ค.ศ. 1997 จงท าใหการก าหนดหรอการแบงแยกความแตกตางในดานสทธและเสรภาพทวไปกบ
สทธ และเสรภาพของพลเมองเปนสงทส าคญมาก ท งน เพอการอนวตกฎหมายภายใน
(Implementing Legislation) ใหสอดคลองกบปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948
(The Universal Declaration of Human Rights 1948) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธ
120
DPU
ทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ค.ศ. 1966 (International Covenant on Economic, Social
and Cultural Rights 1966) และกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง
ค.ศ. 1966 ( International Covenant on Civil and Political Rights 1966) ยอมเปนส งท
ขาดไมได ดวยเหตน เมอพจารณาตามรฐธรรมนญของประเทศไทยในอดต กลาวคอ รฐธรรมนญ
แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 จะเหนไดวา แนวคดในดานสทธมนษยชนไดเรมเขามา
สกระบวนการพจารณาในรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 อยบาง
สงเกตไดจาก บนทกการประชมของคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญสภารางรฐธรรมนญ
เมอวนท 22 เมษายน พ.ศ. 2540 ซงมเจตนารมณทตองการแบงแยกสทธและเสรภาพออกเปน
3 สวน คอ สวนท 1 บททวไป สวนท 2 สทธและเสรภาพขนพนฐาน และสวนท 3 สทธและ
เสรภาพของพลเมอง แตในภายหลงแนวคดดงกลาวมไดถกน ามาบญญตในรฐธรรมนญแหง
ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 แตน าเรองเกยวกบกระบวนการยตธรรม ไปบรรจไวในหมวด
8 วาดวยศาล สวนท 1 บททวไป ตงแตมาตรา 237 ถงมาตรา 242 ซงอยนอกเหนอจากหมวด 3
วาดวยสทธ และเสรภาพของชนชาวไทย จงท าใหผลของการตความคอนขางทจะงายข นและไมถก
ผกตดอยกบถอยค าในหมวด 3 ดงนน เมอพจารณาในเรองสทธและเสรภาพของคนตางดาว
ตามรฐธรรมนญฉบบนวามอยอยางไรบางกสามารถตความไดวา สทธทระบไวในหมวด 8 วาดวย
ศาล สวนท 1 บททวไป ตงแตมาตรา 237 ถงมาตรา 242 ถอวาเปนสทธมนษยชนทมอบใหกบ
บคคลทกคน แมจะมไดมสญชาตไทยกตาม
เมอพจารณาตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 อาจกลาวไดวา
แนวคดในดานสทธมนษยชน แมจะมการบญญตใหชดเจนข นกวารฐธรรมนญไทยในอดต เชน
หมวด 3 วาดวยสทธและเสรภาพของชนชาวไทย สวนท 4 วาดวยสทธในกระบวนการยตธรรม
ตงแตมาตรา 39 ถงมาตรา 40 หรอสวนท 9 วาดวยสทธในการไดรบบรการสาธารณสข และ
สวสดการจากรฐ ตงแตมาตรา 51 ถงมาตรา 55 เปนตน แตแนวคดในการบญญตใน เรองสทธ
มนษยชนอนเปนสทธทตองใชกบบคคลทกคนนน กลบน าไปบรรจไวในหมวด 3 วาดวยสทธและ
เสรภาพของชนชาวไทย ซงเปนบทบญญตทใหสทธและเสรภาพเฉพาะชนชาวไทยเทานน
กรณจงกอใหเกดประเดนปญหาวา กรณเชนนคนตางดาวทถกละเมดศกดศรความมนษยจะยกข น
เปนขอโตแยงไดหรอไม และตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญนนอะไรทเปน “สทธมนษยชน” และ
อะไรทเปน “สทธพลเมอง”
บทสรปและขอเสนอแนะ
1) บทสรป
เมอพจารณาตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 จะเหนได
อยางชดเจนวา เมอพจารณาจากชอหมวดในหมวด 3 วาดวยสทธและเสรภาพของชนชาวไทย
ยอมเปนการบงบอกไดชดเจนวา เปนการคมครองสทธและเสรภาพเฉพาะชนชาวไทยเทานน
121
DPU
มไดมการแบงแยกระหวางสทธและเสรภาพของชนชาวไทยกบสทธและเสรภาพของคนตางดาว
ออกจากกนแตอยางใด
ดวยเหตน ผเขยนจงมความคดเหนวา ภายหลงจากประเทศไทยไดเขาเปนสมาชกของ
องคการสหประชาชาต เมอวนท 16 ธนวาคม ค.ศ. 1946 และตอมาสมาชกสมชชาใหญแหง
องคการสหประชาชาตไดลงมตรบรองและประกาศปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน
ค.ศ. 1948 (The Universal Declaration of Human Rights 1948) เมอวนท 10 ธนวาคม
ค.ศ. 1948 และการเขาเปนภาคกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และ
วฒนธรรม ค.ศ. 1966 (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights
1966) โดยการภาคยานวต (Accession) เมอวนท 5 กนยายน ค.ศ. 1999 โดยมผลใชบงคบกบ
ประเทศไทย เมอวนท 5 ธนวาคม ค.ศ. 1999 และการเขาเปนภาคกตการะหวางประเทศวาดวย
สทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. 1966 (International Covenant on Civil and Political
Rights 1966) โดยการภาคยานวต (Accession) เมอวนท 29 ตลาคม ค.ศ. 1996 โดยมผลใช
บงคบกบประเทศไทย เมอวนท 30 มกราคม ค.ศ. 1997 จงท าใหการก าหนดหรอการแบงแยก
ความแตกตางในดานสทธและเสรภาพทวไปกบสทธและเสรภาพของพลเมองเปนสงทส าคญมาก
ทงน เพอการอนวตกฎหมายภายใน (Implementing Legislation) ใหสอดคลองกบปฏญญาสากล
วาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948 (The Universal Declaration of Human Rights 1948) กตกา
ระหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ค.ศ. 1966 (International
Covenant on Economic, Social and Cultural Rights 1966) และกตการะหวางประเทศวาดวย
สทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. 1966 (International Covenant on Civil and Political
Rights 1966) ยอมเปนสงทขาดไมได
อกทง เมอพจารณาจากรฐธรรมนญของประเทศตางๆ อาจกลาวไดวาในบางประเทศ
ไดมบทบญญตในการแบงแยก หรอมบทบญญตในการใหค าจ ากดความในเรองสทธและเสรภาพ
ของคนตางดาวไวโดยเฉพาะ เชน ประเทศราชอาณาจกรสวเดน (The Kingdom of Sweden)
ประเทศราชอาณาจกรสเปน (The Kingdom of Spain) ประเทศสหรฐเมกซโก (The United
Mexican States) และประเทศราชรฐลกเซมเบรก (The Grand Duchy of Luxembourg) หรอ
แมในบางประเทศจะมไดมบทบญญตในการแบงแยก หรอมไดมบทบญญตในการใหค าจ ากด
ความในเรองสทธและเสรภาพคนตางดาวไวโดยเฉพาะ แตกมบทบญญตในการพจารณาสทธและ
เสรภาพของคนตางดาว เชน ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (The Lao people’s
Democratic Republic) ประเทศสาธารณรฐฟนแลนด (The Republic of Finland) และประเทศ
สาธารณรฐสโลวเนย (The Republic of Slovenia) รวมทงในกรณทในบางประเทศจะมไดม
บทบญญตไวอยางชดเจนในการพจารณาสทธและเสรภาพของคนตางดาว แตกมหลกเกณฑในการ
พจารณาสทธและเสรภาพของคนตางดาว เ ชน ประเทศราชอาณาจกรเนเธอรแลนด
(The Kingdom of Netherlands) ประเทศสาธารณรฐเฮลเลนก - กรซ (The Republic of
122
DPU
Hellenic – Greece) และประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน (The Federal Republic of
Germany) ทงน เพอประโยชนในการพจารณาวนจฉยในกรณทมขอพพาทเกดขนในการกลาวอาง
เรองสทธและเสรภาพของคนตางดาว และอกทางหนงกเพอเปนการคมครองสทธมนษยชน
ตามครรลองของสากลโลก
ดวยเหตดงกลาวน จงเหนวาควรทจะตองศกษาสทธและเสรภาพของคนตางดาว
วาแทจรงแลวสทธและเสรภาพของคนตางดาวตามรฐธรรมนญของประเทศไทยกบสทธ และ
เสรภาพของคนตางดาวตามรฐธรรมนญของตางประเทศมแตกตางกนอยางไร สทธ หรอเสรภาพ
ประเภทไหนทจ ากดเฉพาะบคคลในชาตของตนเทานน หรอสทธและเสรภาพประเภทไหน
ทรบรองใหกบบคคลทวไป แมมไดมสญชาตของประเทศทตนอาศยอยกตาม เพอน ามาเปนหลก
ประการหนงในการพฒนาในการพฒนาและเปลยนแปลงรฐธรรมนญไทยใหมความชดเจน
เหมอนในอารยประเทศและกอใหเกดความชดเจนในการบงคบใชกฎหมายตอไป
2) ขอเสนอแนะ
จากกรณปญหาดงกลาวขางตน ผเขยนจงมความคดเหนวา ควรมการปรบปรงแกไข
เพมเตมบทบญญตในสวนของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ดงน
(1) ควรมการเพมเตมบทบญญตขนมาอกหมวดหนงเปนหมวดวาดวยสทธ และเสรภาพทวไป ซงเปนบทบญญตในเรองสทธและเสรภาพขนพนฐานของบคคลทกคน อนเปน
สทธทมมาแตก าเนด (Basic right) เพอเกดความชดเจนในสารตถะของศกดศรความเปนมนษย
ควรมการแยกสทธในกระบวนการยตธรรมซงอยในหมวด 3 วาดวยสทธ และเสรภาพ
ของชนชาวไทย ไปไวในหมวด 8 วาดวยศาล เพอเปนการแยกสทธของบคคลทกคน ทเกยวของ
กบกระบวนการยตธรรมโดยแท เพอใหเกดความชดเจนในการจ าแนกสทธและเสรภาพข นโดยการ
พจารณาจากภารกจของสทธและเสรภาพ และยงเปนการจดเรยงล าดบความส าคญของสทธและ
เสรภาพเพอประโยชนในการตความ อกทงยงสอดคลองกบกฎหมายดานสทธมนษยชนอกดวย
(2) ควรมการเพมเตมบทบญญตขนมาอกหมวดหนงเปนหมวดวาดวยสทธ และเสรภาพทวไป อนเปนบทบญญตในเ รองสทธและเสรภาพข นพนฐานของบคคลทกคน
ทงน เพอใหเกดความเดนชดและมความชดเจนในดานสทธมนษยชน ซงในกรณเชนนสามารถ
อาศยแนวการแบงสทธและเสรภาพของ Georg Jellinek อนเปนสทธในกลมของ “Status
Negatives” หมายถง กลมของสทธและเสรภาพทการใชสทธและเสรภาพของบคคลจะตอง
ปราศจากการเขามาแทรกแซงใดๆ ของรฐ สทธและเสรภาพประเภทนเปนสทธและเสรภาพท
ปฏเสธอ านาจรฐสทธและเสรภาพในกลมนแสดงออกมาในรปของสทธในการปองกน
(Abwehrreohte) อนเปนการคมครองสทธของบคคลตอการแทรกแซงของรฐ หรอการละเมดของรฐ
จากสทธในการปองกนของบคคลดงกลาวน บคคลอาจเรยกรองใหมการแกไขเยยวยาจากรฐได
ในกรณทมการแทรกแซงหรอมการละเมดจากรฐ หรออาจเรยกรองใหรฐละเวนจากการกระท า
ดงกลาวได และยงสามารถน าหลกเกณฑทบญญตไวในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน
123
DPU
ค.ศ. 1948 (The Universal Declaration of Human Rights 1948) และกตการะหวางประเทศวา
ดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. 1966 (International Covenant on Civil and
Political Rights 1966) ซงประเทศไทยเขาเปนภาคโดยการภาคยานวต (Accession) เมอวนท
29 ตลาคม ค.ศ. 1996 โดยมผลใชบงคบกบประเทศไทย เมอวนท 30 มกราคม ค.ศ. 1997
มาปรบใชได โดยน ามาประกอบการพจารณากบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช
2550 เชน สทธในความเสมอภาค ตามมาตรา 30 ถงมาตรา 31 สทธและเสรภาพในชวตและ
รางกาย ตามมาตรา 32 หรอเสรภาพในการนบถอศาสนา ตามมาตรา 37 เปนตน
ควรแกไขบทบญญตในหมวด 3 วาดวยสทธและเสรภาพของชนชาวไทย อนเปน
บทบญญตในเรองสทธและเสรภาพของพลเมอง ซงควรสงวนไวเฉพาะประชาชนชาวไทยเทานน
ทงนเพอใหเกดความเดนชดและมความชดเจนวาสทธและเสรภาพประเภทใดเปนสทธพลเมอง
หรอเฉพาะคนในสญชาตของตนเทานน ในกรณเชนนสามารถอาศยแนวการแบงสทธและเสรภาพของ
Georg Jellinek อนเปนสทธในกลมของ “Status Activus” หมายถง กลมของสทธทบคคลใชสทธ
ของตนในการเขาไปมสวนรวมในการสรางเจตจ านงทางการเมอง หรอเขาไปมสวนรวมกบองคกร
ของรฐ สทธและเสรภาพประเภทนไดมการบญญตรบรองออกมาในรปของ “สทธพลเมอง” และ
ยงสามารถน าหลกเกณฑทบญญตไวในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง
ค.ศ. 1966 (International Covenant on Civil and Political Rights 1966) ซงประเทศไทยเขา
เปนภาคโดยการภาคยานวต (Accession) เมอวนท 29 ตลาคม ค.ศ. 1996 โดยมผลใชบงคบกบ
ประเทศไทย เมอวนท 30 มกราคม ค.ศ. 1997 มาปรบใชได โดยน ามาประกอบการพจารณากบ
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 เชน เสรภาพในการชมนมโดยสงบและ
ปราศจากอาวธ ตามมาตรา 63 เสรภาพในการรวมกนเปนสมาคม ตามมาตรา 64 หรอเสรภาพ
ในการรวมกนจดตงพรรคการเมอง ตามมาตรา 65 เปนตน
ทงน เพอใหเกดความชดเจนในการบงคบใชกฎหมายและเปนการขจดประเดนปญหา
หรอขอโตแยงในเรองสทธและเสรภาพของคนตางดาวทอาจเกดข น โดยหากจะพจารณาวา
สทธและเสรภาพประเภทใดเปนสทธและเสรภาพของคนตางดาว กยอมสามารถน าหมวดวาดวย
สทธและเสรภาพทวไป ซงเปนบทบญญตในเรองสทธและเสรภาพขนพนฐานของบคคลทกคน
อนเปนหลกวาดวยสทธมนษยชนมาปรบใชบงคบไดทนท
124
DPU
บรรณานกรม
ภาษาไทย
หนงสอ
กลพล พลวน. (2538). พฒนาการแหงสทธมนษยชน (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: วญญชน.
คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต. (2551). รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช
2550 (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต.
หยด แสงอทย. (2511). ค าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พทธศกราช 2511)
เรยงมาตราและค าอธบายรฐธรรมนญทวไปโดยยอ. กรงเทพฯ: กรงสยามการพมพ.
อดม รฐอมฤต และคณะ. (2544). การอางศกดศรความเปนมนษย หรอใชสทธและเสรภาพของ
บคคลตามมาตรา 28 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540.
กรงเทพฯ: ส านกงานศาลรฐธรรมนญ.
วทยานพนธ
ยศศกด โกไศยกานนท. (2544). ศกดศรความเปนมนษยตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
พทธศกราช 2540. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร. กรงเทพฯ:
มหาวทยาลยรามค าแหง.
สจนต ชยมงคลานนท. (2517). สทธของคนตางดาวในประเทศไทย. วทยานพนธปรญญา
มหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.
สารสนเทศจากสออเลกทรอนกส
ส านกทะเบยนกลาง กรมการปกครอง. (2553, 31 ธนวาคม). จ านวนราษฎรทวราชอาณาจกร
แยกเปนกรงเทพมหานครและจงหวดตางๆ ตามหลกฐานการทะเบยนราษฎร ณ
วนท 31 ธนวาคม 2553. สบคนเมอ 25 เมษายน 2554, จาก
http://203.113.86.149/stat/pk/pk53/pk_53.pdf
125
DPU