Тематско – процесно планирање за наставата по биологија за осмо одделение

Училиште: ОУ Наставен предмет: Биологија Наставник:

ТЕМА 1: ЧОВЕК КАКО ДЕЛ ОД ЖИВИОТ СВЕТ

Ред.бр СТРУКТУРА НА ТЕМАТА ВРЕМЕ НА РЕАЛИЗАЦИЈА

месец недела час

1. Вовед во наставата по биологија 09 1 1

2. Човек како дел од живиот свет 09 1 2

3. Еволуција на човекот 09 2 3

Час 1. Вовед - Запознавање со целите, содржините и начинот на работаЦЕЛИ (ученикот/ученичката):

- Да се запознае со целите на наставата по биологија во осмо одделение (зошто ќе учи),

содржините (што ќе учи), начинот на работа (кои упатства ќе ги добива, преку кои

активности ќе учи (постапки, низ кои ќе ги усвојува знаењата и ќе се здобие со потребните

способности и вештини).

- Да разбере како, кога и со кои начини, инструменти и критериуми ќе биде оценувано

неговото знаење и напредување.

- Да се запознае со наставните средства: учебник, компјутер и другите извори на знање,

како и начините како ќе ги користи.

Воведниот час се користи за запознавање со содржините на предметот биологија во

осмо одделение (целите, наставните теми, активностите и постапките во наставата), како

и со начинот на проверување и оценување на знаењето (што, кога и како).

Наставникот ги запознава учениците со учебникот и другите наставни средства што ќе

ги користат во наставата.

Наставни средства- Учебник, компјутер, софтвер за биологија, апарати и прибор.

1

Час 2. Човек како дел од живиот свет

Цели (ученикот/ученичката): - да ги набројува особините на исправениот човек и мудриот човек;- да ги наведува расите на човекот;

- да ги споредува причините и последиците на пораст на човекова популација.

Наставни средства и услови - графика (шеми, слики), графофолии - микроскопски препарати- модел на човек- учебник и друга дополнителна литература (атлас) - компјутер, компјутерски пакет со анимации од анатомија и физиологија на човекот (Интел, или друга програма).

Активности - Дискусија за биолошките причини и социјалните последици од постоењето на

расите кај човекот. - Дискусија за причините и последиците од пренаселеноста на човековата

популација.

CICA^I ^OVEK

PTICI ^OVEKOLIKI MAJMUNI VLE^UGI VODOZEMCI RIBI MAJMUNI

POLUMAJMUNI

PRIMATI

RBETNICICICA^I

POVE]EKLETO^NI

EDNOKLETO^NI

2

Час бр.3 Еволуција на човекот

Цели (ученикот/ученичката): - да го разбере еволутивниот развиток на човекот низ карактеристиките на

човековите предци; - да умее да ги наведе групите предци на човекот (етапите во развојот); - да умее да го опишува начинот на живот на предците на човекот;- да може да ги открива врските меѓу човекот и човеколиките мајмуни; - да ги распознава морфолошките одлики на човечките раси;- да умее да наведува причини за пораст на човечката популација;

- да ги согледува последиците од порастот на човечката популација.

Нови поими: човеколики мајмуни (орангутан, горило, шимпанзо), претци на човекот (неандерталец, крапинец, фосилен и современ човек), човечки раси, човечка популација.Активности - Изработка на албуми со разновидна графика (цртежи , фотографии) за

претците на човекот и човечките раси. - Примена на графофолии, фотографии, видеокасети и ТВ-филмови за претците

на човекот и човечките раси. - Разгледување на атласи за остатоците на нашите претци. - Подготвување на албуми за пештерската уметност (Алтамира – Шпанија, Кро-

Мањон – Франција). - Разговори за историските сведоштва за еволуцијата на чвекот. - Работа со подготвен текст за зголемување на човечката популација и

причините за тоа. - Разговори и толкување на графикон за забрзаниот пораст на човечката популација – причини и последици.- Изработка на графички организер и планер за учење.

3

Графички организер

ЗАЕДНИКИ ПРЕДОК

АНТРОПОИДИ ХОМИНИДИ (ЧОВЕКОЛИКИ МАЈМУНИ (ЧОВЕКОВИ ПРЕТЦИ)

АВСТРАЛОПИТЕКУС - ГОРИЛО (Јужен мајмун)

- ОРАНГУТАН - ШИМПАНЗО ХОМО ЕРЕКТУС

(Исправен човек)

ХОМО САПИЕНС ФОСИЛИС(Мудар фосилен човек)

- НЕАНДЕРТАЛЕЦ - КРАПИНСКИ ЧОВЕК

ХОМО САПИЕНС (Денешен човек)

РАСИ: црна, бела, жолта, црвена

ФАКТОРИ НА ЕВОЛУЦИЈАТА НА ЧОВЕКОТ:

- исправено тело и движење на нозе - недостиг на храна- користење на рацете - недостиг на индустриски суровини - брз развиток на мозокот - недостиг на употреблива вода- говор - недостиг на простор- користење и правење на алатки

последици: PORAST NA NASELENIETO

4

ТЕМА 2: ГРАДБА НА ЧОВЕЧКИОТ ОРГАНИЗАМ

Ред.бр СТРУКТУРА НА ТЕМАТА ВРЕМЕ НА РЕАЛИЗАЦИЈА

месец недела час 1. Градба на основни функции на клетката кај

човекот09 3 1

2. Вежби и повторување 09 3 2 3. Човековото тело е изградено од клетки, ткива

и органи 09 4 3

4 Систематизација 09 4 4 ЦЕЛИ Ученикот треба да може:

- да ги препознае и именува органелите, клетките, ткивата и органите; - да ги објаснува функциите на клеточните органели, ткива, органи и органски

систем; - да ги споредува и поврзува функциите на органелите, клетките и органите во

организмот

Наставни средства и услови Во училница – кабинет мебелот се поставува така што ќе има најдобра комуникација меѓу наставникот и учениците.Потребни наставни средства и помагала: - графика (шеми, слики), графофолии- микроскопски препарати- модел на човек (со подвижни органи) - учебник и друга литература (атлас) - графоскоп, микроскоп- компјутер, Интернет и Интел интернет страна за биологија со анимации за движења, скелет и мускулатура.

5

Графички организер за клетка

K L ET K A DELBA

GRADBA

Графички организер за клетка, ткиво орган, систем, организам

усогласеност нафункционирањето

и поделба на

6

GOLEMINA-mikroskopska

MITOZA telesnikletki

MEJOZA polovi kletki

kleto~na membrana - citoplazma и organeli: jadro mitohondrii rezervna hrana

FORMA: pravoagolni, plo~esti, cilindri~ni, izdol`eni, yvezdesti, razgraneti

KLETKAdiferencijacija

i specijalizacija

TKIVA- epitelno; svrzno; мuskulno; nervno

ОРГАНИ- бубрег- црн дроб- срце- желудник- бели дробови

трудот

ОРГАНИЗАМ

ТЕМА бр. 3: ДВИЖЕЊЕ

Ред.бр СТРУКТУРА НА ТЕМАТА ВРЕМЕ НА

РЕАЛИЗАЦИЈАмесец недела час

1. Улога на коските и мускулите во движењето - скелет

09 5 1

2. Вежби и повторување 10 1 23. Мускули, видови, градба и функција 10 2 34. Вежби и повторување 10 2 45. Грижа за здравјето на системот за движење 10 3 56. Систематизација 10 3 6

Час бр. 1 Наставна содржина Улога на коските и мускулите во движењето - скелет

Час бр. 2 Наставна содржина Вежби и повторување за улогата на коските и мускулите во движењето - скелет

ЦЕЛИ НА ЧАСОТ БР 1 и 2: Ученикот/ученичката: - да ја опишува важноста на коските и мускулите во процесот на движење; - да ја објаснува градбата на коските; - да ги препознава големите коски во скелетот; - да ја разбира поврзаноста на коските во скелетот (зглоб, лигаменти)

Наставни средства и услови за работа Во училницата – кабинетот мебелот се поставува така што ќе се обезбеди најдобра комуникација меѓу наставникот и учениците.

7

ORGANSKI SISTEMI - ko`en sistem - sistem za dvi`ewe, - krvonosen sistem - nerven sistem

- sistem za izla~uvawe

SKELET

Потребни наставни средства и помагала: графика (шеми, слики), графофолија, графоскоп трајни микроскопски препарати, микроскоп скелет на човек модел на човек учебник друга литература (атлас), фотографии и коски, хлороводородна киселина, пинцета, шпиртна лампа. компјутер, анимации и други содржини од Интел или други ИКТ пакети.

Нови поими: коска, скелет, зглобАктивности -Разгледување на цртежи, фотографии, графофолии, филмови за системот за

движење. -Изработка на графички организери и планери на табла. -Демонстрирање-микроскопирање на трајни препарати од коскени клетки (човек).-Разгледување на рентгенски снимки на изглед на здрава коска и скршена коска. -Работа со лупа - набљудување на пресек на коска (во епифизите). -Докажување на механичките својства и хемискиот состав на коска.

Графички организер

НЕПОДВИЖЕН ПОТЕКНУВА ВНАТРЕШЕНОД 'РСКАВИЦА

цврстина,потпора,заштита, слободни движења,

создавање крвни елементи

ОСКОВ РАМЕНСКИ КАРЛИЧЕНСКЕЛЕТ: ПОЈАС: ПОЈАС: - череп - клучна коска - карлица- 'рбетен столб - лопатка - коски на нозе (прешлени) - коски на раце

8

SKELET

rskavic

Активност 2.

КОСКИ РСКАВИЦА

Активност 3. Наставникот ги упатува учениците со помош на модел – скелет да ги пронајдат

местата неподвижното поврзување (шев) и на подвижното поврзување (зглоб) на коските. Наставникот го објаснува составот на еден зглоб, со помош на шема. Потоа се

изработува планот на табла за овој содржински сегмент.

ЧАШКА ГЛАВАрскавица рскавица

9

GRADBA na koska: - pokosnica- zbieno koskeno tkivo- sun|eresto koskeno tkivo- koskena srcevina

SOSTAV (koskeno tkivo: - zvezdesti kletki- matriks (kalcium fosfat + kolagen)

FORMA na koskite:- dolgi (race, noze)-kusi (dlanka, prsti, stapalo, pre{leni)- plo~esti (~erep, lopatki, karlica, gradna koska, rebra)

SOSTAV (rskavi~no tkivo): - zvezdesti kletki - te~en matriks (kalcium fosfat +

FUNKCIJA:- gradbena (nos, u{ni {kolki)- namaluva triewe (pokriva kraevi na koski)

подвижен полуподвижен

(рскавичен диск)

ЗГЛОБНА КАПСУЛА (ЛИГАМЕНТИ + ТЕТИВИ)

Час бр. 3 Наставна содржина Мускули, видови, градба и функцијаЧас бр 4 Наставна содржина Вежби и повторување за мускули, видови, градба и функција Час бр 5 Наставна содржина Грижа за здравјето на системот за движењеЦели на час бр.3, 4 и 5 Ученикот/ученичката:

- да ја опишува градбата на мускулите; - да ја опишува поврзаноста на коските и мускулите (директни припои и тетиви); - да објаснува различни движења на мускулите (движење на рака, нога) - да ги разбира и применува сознанијата за превенција на деформитетите на

‘рбетот.

Нови поими: мускул, мускулатура, контракции и движења, замор, одмор

Наставни средства- цртежи, фотографии, графофолии, филмови за системот за движење- компјутер, компјутерски анимации и други содржини од Интел или други ИКТ

пакети. - шеми за правилно одење и носење терет;- шеми за шинување и изместување и скршеници на коските; - шеми за деформитети на рбетниот столб, за деформитети на стапало; - листови од весници, кофа за вода;- подвижно метро што го користи шивач, милиметарска хартија- компјутер, Интернет и Интел интернет страна за биологија со анимации.

Активности -Разгледување на цртежи, фотографии, графофолии, филмови за системот за

движење. -Демонстрирање - микроскопирање на трајни препарати од мускулни клетки

(човек).- Разговори за превенција од најчестите заболувања на системот за движење;

10

ZGLOB

(рахитис, полиомиелитис). - Разговори за превенција од деформитети на системот за движење (деформитети

на ‘рбетот, рамно стапало). - Разговори за заштита од шинувања, исчашувања и кршење на коските- Користење на компјутер, Интернет и Интел интернет страна за биологија со анимации.

Графички организер

Час бр.6 Систематизирање на знаењата за наставната тема бр. 3:

Движење Цели Ученикот/ученичката:

11

MUSKULEN SISTEMMUSKULI

SKELETNI MUSKULI - snop~iwa- napre~no- prugast тkivo- naredbi od mozokot

MUSKULI NA VNARE[NI ORGANI - mazno m.tkivo - naredbi od rbeten mozok- pobavni se

SRCEV MUSKUL - изграден е од razgraneti kletki - raboti samostojno i pod kontrola na mozokot - vrz rabotata ne vlijae војлата

- да ја опишува важноста на коските и мускулите во процесот на движење; - да ја објаснува градбата на коските; - да ги препознава големите коски во скелетот; - да ја разбира поврзаноста на коските во скелетот (зглоб, лигаменти); - да ја опишува градбата на мускулите; - да ја опишува поврзаноста на коските и мускулите (директни припои и тетиви); - да објаснува различни движења на мускулите- (движење на рака, нога); - да ги разбира и применува сознанијата за превенција на деформитетите на

‘рбетот. Активности, методи, наставни средства

Наставникот изработува инструменти за проверување на постигањата на

учениците (шеми, прашања, графички организери) со кои ја согледува

ефикасноста во наставата и учењето.

Наставникот води белешки за активностите на учениците (нивната

мотивираност, учество во активностите, редовност, истрајност, креативност) и

знаењата на учениците за оваа тема. Врз основа на релевантни показатели се

одредува оценката на секој ученик.

ОРГАНИЗАЦИЈА И АКТИВНОСТИ НА ЧАСОТ⇒ Наставникот го координира самостојното систематизирање на содржините на учениците. ⇒ Подготвува непотполнети табели за внесување податоци, со што ќе овозможи утврдување и систематизирање на знаењата на учениците за системот за движење. ⇒ Особено е важно наставникот да изготви прашања за да ја провери подготвеноста на учениците да ги применуваат знаењата во личниот живот на секој ученик.

I.1. ОСОБИНИТЕ, ФУНКЦИИТЕ И ГРАДБАТА НА СКЕЛЕТОТ

2. СОСТАВ НА КОСКЕНОТО И РСКАВИЧНОТО ТКИВО3. ГРАДБА НА КОСКА

4. ФОРМА НА КОСКИТЕ5. ГРАДБА И ФУНКЦИИ НА ЗГЛОБ

II.1. МУСКУЛАТУРА:

- СКЕЛЕТНИ МУСКУЛИ (напречно-пругасто ткиво)- МУСКУЛИ НА ВНАТРЕШНИТЕ ОРГАНИ- мазно ткиво

12

- СРЦЕВ МУСКУЛ И ТКИВО2. ПОВРЗУВАЊЕ НА СКЕЛЕТНИТЕ МУСКУЛИ СО КОСКА

(Мускулни влакна, обвивка, тетива) и за функцијата на мускулот.3. ОСОБИНИ НА МУСКУЛОТ

(Надразливост, скратување – контракција, опуштање, работа во пар(скратувач и истегнувач).

4. ЕНЕРГИЈАСе добива од разградување на простиот шеќер.

III.1. ГРИЖА ЗА РБЕТОТ (правилно носење терет, правилно седење и

правилна исхрана (улога на витаминот Д).2. ОШТЕТУВАЊАТА НА КОСКИТЕ И ЗГЛОБОВИТЕ

(шинување, изместување и скршеници).3. ГРИЖА ЗА СТАПАЛОТО И ДЕФОРМИТЕТИ

4. ГРИЖА ЗА МУСКУЛИТЕ

Методи на оценувањеЦелите на часот треба да се јасно дефинирани и на учениците им се

соопштуваат на почетокот на часот, а според нивната функционална

дефинираност (мерливост), наставникот применува формативно оценување во

сите фази на часот. Наставникот поставува релевантни прашања, но и учениците

треба постапно да се оспособуваат за да поставуваат добро формулирани

прашања. Наставникот може да оценува во тек на сите активности, дискусијата и

примената.

Наставникот дава усна повратна информација непосредно во текот на

процесот на учење, како и во текот на презентацијата на наученото, со цел

ученикот подобро да го осознае процесот на сопственото учење и напредување.

Исто така, учениците може да ја оценуваат работата на своите соученици

(заемно оценување), со помош на претходно зададени критериуми, кои

наставникот ќе ги подготви според стандардите на знаење.

Доколку учениците се добро и навремено запознати со целите на темата,

тие и самите може да се оценуваат врз база на критериумите кои наставникот ги

изработува.

13

Оценувањето се врши со тековно (формативно оценување) кое се

практикува за време на секој час. Прашањата се поставуваат според стандардите

на знаење за овој наставен предмет во осмо одделение.

Наставникот треба да настојува покрај прашањата кои започнуваат со:

- наброи..., препознај на цртеж..., дефинирај...,

да поставува и прашања од типот:

- објасни..., наведи примери..., прикажи го редоследно процесот /фазите...,

- дали е можно да..., кои се причините..., кои се последиците..., кои се

влијанијата врз..., зашто е тоа ...,

- какво е значењето..., каде тоа има примена..., зашто ова треба да го

знаеш...,

Учениците секогаш треба да добиваат усна повратна информација за нивните

постигања, како во истражувањата така и во презенирањето.

Подготовки за следната тема Учениците треба да се подготват за реализација на темата бр.4.

Констатации од реализацијата на темата Наставникот кусо го опишува текот на наставата (графички организер за планот

на табла и кусо соопштение за реализацијата на наведените часови), бележи

подготвени прашања за проверување и утврдување на основните поими и

подготвува шеми, обиди, вежби и друго. Доколку наставникот вршел оценување

на знаењето на учениците, тој треба да напише и проценка за степенот на

совладаноста на целите, како и за оспособеноста на учениците да поставуваат и

да изведуваат обиди, да подготвуваат презентации и други активности.

14