7. sinif sosyal bİlgİler 4.Ünİte ders notu

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER

4.ÜNİTE DERS NOTU

Geçmişten Günümüze Bilginin SerüveniXX Türk-İslam Medeniyetinde BilginlerXX Avrupa’daki Bilimsel GelişmelerXX Özgür Düşüncenin Bilimsel GelişmelereKatkısı

Neler öğreneceğiz?

Bilgi ŞENTÜRK

sosyalbilgilerdefterim

KONU: ZAMAN İÇİNDE BİLİM

sosyalbilgilerdefterim1sosyalbilgilerdefterim

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BİLGİNİN SERÜVENİYazının icadına kadar insanlar resim çizmek dışındabilgi ve tecrübelerini sözlü iletişim yoluyla diğerinsanlara aktarmışlardır. Ancak sözlü iletişim ilebilginin korunması, yaygınlaştırılması ve aktarılmasıher zaman mümkün olmamıştır. Özellikle kayalara vemağara duvarlarına çakıl taşı ile çizilen kazı desenleri,düşüncenin şekle dönüşmesinde önemli rol oynamıştır

Tarihin de başlangıcı kabul edilen yazının icadıyla insanlar yeni şeyler öğrenerek bilgileriniartırmışlardır. Unutulmasını istemedikleri önemli bilgileri yazarak korumuşlardır.

Alfabe kelimesinin kökeni Yunan alfabesindeki ilk iki harf olan “alfa” ve “beta”kelimelerinin yan yana getirilerek okunmasına dayanır.

BİLGİNİN KORUNMASI İLE AKTARILMASINDA ÖNEMLİ BİRYERİ OLAN YAZI ÇEŞİTLERİ

Çivi Yazısı (Sümer)MÖ 3500’lerde tarihte

ilk yazıyı Sümerlerbulmuştur. Tarihi

çağların başlangıcıkabul edilir.

Hiyeroglif (Mısır)Resimleri

simgeleştirerekhiyeroglif denilen

yazı türünü kullandılar.

Fenike AlfabesiGünümüzde

kullanılan birçokçağdaş alfabe

fenike alfabesindentüremiştir.


Birkaç satır gövde metni ekle

2sosyalbilgilerdefterim

KİL TABLETTarihte bilinen ilk yazı depolamaörneğidir. Pişmiş toraktan elde edilir.Malzemesi toprak olduğu için çok uzunömürlü olmamış günümüze ulaşantabletlerim bir kısmı kırılmış yokolmuştur.

Çinlilerden kâğıt yapımını öğrenen Müslümanlar da bu icadın Orta Doğu’ya yayılmasınısağladılar. Haçlı Seferleri ile Avrupalılar Müslümanlardan öğrendikleri bu buluşu ülkelerinetaşıdılar.

BİLGİNİN KORUNMASI İLE AKTARILMASINDA ÖNEMLİ BİRYERİ OLAN YAZI GEREÇLERİ

PAPİRÜSMısır uygarlığı, papirüs bitkisinden kağıtyaparak insanların işini kolaylaştırmıştır.Metinler, papirüs ruloları üzerine incefırçalar kullanılarak özel boyalarla yazılıpkorunuyordu

PARŞÖMEN Bergama Krallığında koyun derisindenyapılan kağıt çeşididir. Önceden papirüssatışına izin veren Mısır Kralı Ptolemaios(Tolemyos), Bergama Kralı Eumenes’in(Yumenes) kütüphanesini kıskanınca papirüssatışını yasakladı. Bunun üzerine BergamaKrallığı’nda “pergament” (parşömen) icatedildi.

KAĞIT MS 105 yılında kâğıdın icadı Çin’degerçekleşti. Çin sarayında görevliTsai Lun (Say Yun), kâğıdı bulan kişi kabuledillir. Tsai Lun dut ağacı kabuğu, ipekkırpıntıları, kenevir, paçavra ve eski balıkağlarını döverek hazırladığı sulu bir çözeltiyibir eleğe döküp, suyun akıp gitmesiyle kalanlifli ince tabakayı kurutarak kâğıdı elde etti.


MATBAAMatbaayı icat edenler Çinlilerdi. Müslümanlartarafından da kullanılmaya başlanan matbaa

Haçlı Seferleri sonrasında Avrupalılar tarafındanöğrenildi. Johannes Gutenberg geliştirildi.

Böylece kitapların elle yazılarak çoğaltılmasıGiderek azaldı ve çok sayıda kitap hızlı bir şekilde

basılmaya başlandı.


15. yüzyıldan günümüze bilginin korunması, yaygınlaştırılması ve aktarılmasında ne gibideğişiklikler olduğunu öğrenelim.

BİLGİSAYAR1945’te ABD’de ENİAC adıyla ilk bilgisayarlardan biriüretildi. Oda büyüklüğünde olan ilk bilgisayarlar, farklı

bilim insanlarının katkılarıyla geliştirildi, zamanlaboyutları küçüldü ve daha fazla işlem yapabilir hâlegeldi. Günümüzde üretilen bilgisayarlar dünyadaki

tüm kitaplarda yer alan bilgiyi depolayacak ve genelağ aracılığıyla aktarabilecek kadar gelişmiştir.

CD VE DVD1971 yılında üretilen bilgi saklama kapasitesi düşük

olan disketler,1982’de yerlerini yüksek belleklikompakt disklere (CD-ROM) bıraktı.1996’da

piyasaya sürülen çok yönlü dijital diskler (DVD) isedaha verimliydi. Bu disklerin geliştirilmiş olanları,

yüksek bilgi saklama kapasitesi sundu.

TABLET BİLGİSAYARLAR2010 yılında Steve Jobs (Stiv Cobs), tablet

bilgisayar üzerine çalışmaları devam ettirdi vebaşarılı oldu. Böylece bilgisayarlar, her insanınrahatlıkla yanında taşıyabileceği cihazlar hâline

dönüştü.

Bilgiyi depolamak için üretilen teknolojik aletler her geçen gün kapasitesini arttırmaktadır.Artık yanımızda hiçbir aygıt taşımadan depoladığımız bilgiye her yerden ulaşabilir hale geldik.


Bugünkü teknolojiye sadece bir uygarlık ya da millet sayesinde ulaşılmamıştır. İlkÇağ’da bilimsel gelişmelerin öncüsü Mezopotamya, Çin, Mısır, Hint, Yunan, İyon, Romaiken Orta Çağ’da Müslümanlar olmuştur. Kur’ân-ı Kerîm’de “De ki: Doğrusu ancak akılsahipleri bunları hakkıyla düşünür.” (Zümer Suresi-9. Ayet) bildirildi. Hazreti Muhammed(Sallallahü aleyhi ve sellem): “İlim peşinde koşmak her Müslüman üzerine farzdır.”demiştir. İslamiyet’in bilim ve araştırmaya yönelik teşvik edici tutumu, Müslüman biliminsanlarının ibadet aşkıyla bilimsel çalışmalara dört elle sarılmasını sağlamıştır. Türk-İslam bilginleri matematik, cebir, aritmetik, geometri ve daha birçok alanda Avrupalıâlimlere ışık tutmuş, bilimsel çalışmalarıyla tam manasıyla çağını aydınlatmıştır.

Türk-İslam medeniyetinde yetişen bilginlerden bazılarını daha yakından tanıyalım;

TÜRK-İSLAM MEDENİYETİNDE BİLGİNLER

el-Harezmî (780-850)İlk cebir kitabını yazdı. Batı el-Harezmî’nin çalışmalarından

faydalandı ve cebir hakkında bilgi sahibi oldu. Birinci ve ikincidereceden denklemlerin sistematik çözümü için geliştirdiği

yöntem, “Cebirin Babası” adıyla anılmasını sağladı.Avrupa’nın bilmediği ‘‘sıfır’’ rakamını ilk defa kullandı.

İbn-i Sînâ (980-1037)el-Kanûn fi’t-tıb (Tıpta Kanun) adlı bir kitap yazdı. Bu kitap;

Doğu’da XIX. yüzyıla, Batı’da XVI. yüzyılın sonuna kadar derskitabı olarak okutuldu ve Latinceye on kez çevrildi. Bedeni,

parmakla sertçe yoklayarak iç hastalıklarını tespit etmemetodunu buldu. Ameliyatlarda kullanılmak üzere bazı aletler

geliştirdi.

el-Hâzinî (?-1155)Katı ve sıvı cisim yoğunluklarını tespit etti. Sıvı maddelerinyoğunluğunu hesaplama metodunu buldu. Cisimlerin havaiçindeki ağırlıklarını hesaplamak için ‘‘Hikmet Terazisi’’ denilenbeş kefeli teraziyi geliştirdi. Yaptığı deneyde yer çekimini yanicisimlerin yeryüzüne doğru çekildiklerini gözlemledi. BunuKitâbü Mîzâni’l-hikme (Bilgelik Ölçüsü) isimli kitabında anlattı.

el-Cezerî (1136-1206)Mühendislik alanında yaptığı çalışmalarla tanındı. Çağımızdabirçok alanda kullanılmaya başlanan robotların ve otomatikmakinelerin ilk örneklerini yaptı. Kısa adı “Kitabü’l- Hiyel”

(Mekanik Araçlar Kitabı) olan eserinde kendi icadı olan susaatleri, otomatik kontrol düzenleri ve fıskiyeler gibi aletlerin

çalışma prensiplerini açıkladı.


Günümüzde Türk İslam bilim adamlarının ve eserlerinin tanıtıldığı çok sayıda bilimmerkezi var. Buraları ziyaret ederek bilim insanlarımızı ve icatlarını daha yakından takipedebilirsiniz. Ben Kocaeli Bilim Merkezini çok beğendim. Hepinize de tavsiye ederim .

Ali Kuşçu (1403-1474)Babası, Uluğ Bey’in kuşçubaşısı idi. O yüzden ‘‘Kuşçu’’lakabıyla anıldı. 1018 yıldızın gökyüzündeki konumlarını

gözlemledi. Dünya’nın yüz ölçümünü hesapladı. İstanbul’unenlem ve boylamını hesaplayarak çeşitli güneş saatleri

yaptı.

Piri Reis (1465-1554)Dolaştığı yerleri ve tarihî olayları not etti. Dünya haritasını ilkkez çizdi (1513). Bu harita Amerika’nın da içinde yer aldığı ilk

Dünya haritasıdır. Kitâb-ı Bahriyye (Denizcilik Kitabı) adlıeserinde; Amerika’nın keşfinden, Dünya’nın küre biçimindeolduğundan bahsetti ve denizcilikle ilgili gerekli tüm bilgilere

yer verdi.

Fârâbî (870-950)Eski Yunanlı filozof ve bilim insanlarının eserlerini ilk kez

Arapçaya çevirdi. Felsefenin Müslümanlar arasında tanınmasıve benimsenmesinde büyük uğraşlar verdi. Felsefe alanındakiçalışmalarıyla “birinci öğretmen” kabul edilen İlk Çağ filozofu

Aristo’dan sonra “ikinci öğretmen” olarak tanındı. Sesdalgalarıyla ilgili deneyler yaptı ve müzik aletlerinin yapımı için

kurallar belirledi.


Rönesans ile kilisenin otoritesi iyice sarsıldı. Deney ve gözleme dayalı düşünce önemkazandı. Bilim ve teknik alanında gelişmeler yaşanmaya başladı. Matbaanın icadıyla İncilbaşka dillere çevrildi. Kilisenin kutsal dediği birçok şeyin doğru olmadığı ortaya çıktı.Böylece din alanında yenileşme hareketi olan Reform hareketleri başladı. AydınlanmaÇağı’nda ise Dünya’nın yuvarlak olduğu deney ve gözlemler sonucu ispat edildi.Avrupa’da özgür düşünce ortamı sayesinde birçok gelişme yaşandı. Böylece Avrupakaranlıktan aydınlığa kavuştu.

MATBAANIN İCADIGutenberg, XV. yüzyılda Avrupa’da harf dizgisininhareketli harflerle baskı tekniğini geliştirdi. Buyöntemde harf kalıpları, basılacak metne göredizilerek baskı yapıldı. Bugüne dek kitaplar elleyazılarak çoğaltıldığından bu yöntemin bulunmasıbilginin yayılması bakımından büyük bir ilerlemesağladı. Kısa sürede birçok şehirde matbaalarkuruldu. Bilim insanları, düşünürler, din adamları vesiyasetçiler fikirlerini çok geniş kitlelere ulaştırabildi.

DÜNYA'NIN YUVARLAK OLDUĞUNUN İSPATEDİLMESİ

İspanyol denizci Macellan Dünya’nın etrafınıdolaşarak Dünya’nın yuvarlak olduğunu ispatladı.Kopernik, yaptığı gözlemler sonucu Dünya’nınGüneş etrafında dönen bir gezegen olduğunuortaya koydu. Kopernik'in görüşlerini savunanGalileo , astronomi ve fizik alanında bilimselgelişmelere katkı yapan bir başka bilim insanıydı.Galilei, kendi yaptığı teleskop ile Ay’ın yüzeyiniinceledi.

KÜTLE ÇEKİM KANUNU Newton, kütle çekim kanununu ortaya koyarakdünya ile nesneler arasında bir çekim olduğunubuldu. Buna dayanarak gezegenlerin de çekimkuvveti sonucunda Güneş’in çevresinde belirli biryörüngede hareket ettiğini gösterdi. Newton, bugözlemlerini kendi geliştirdiği yansıtmalı teleskoplagerçekleştirdi. Böylece uzay araştırmalarınınöncülerinden oldu.


Avrupa’nın gelişmesinde etkili olan olayları ve kişileri inceleyelim:

AVRUPA’DAKİ BİLİMSEL GELİŞMELER


BUHAR GÜCÜNÜN MAKİNELERDEKULLANILMASI

Alan James Watt iki odalı buhar makinesinigeliştirdi. Buhar makinelerinin tekstil ve kağıtüretiminde kullanılması Sanayi Devrimi’ninbaşlangıcı oldu. Sanayi İnkılabı adı verilen bugelişme ile Avrupa’da fabrikaların sayısı kısasürede arttı. Üretimde büyük artış sağlandı.Buhar makinesi taşımacılık alanında dakullanılmaya başlandı. İngiliz mühendis RichardTrevithick (Riçırt Trevithiç, 1771-1833)buharlı bir lokomotif yaptı.


Buhar, daha sonra ortaya çıkan elektrik enerjisi kullanımını sağlayarak 1900’lü yıllarınyüksek teknoloji dönemini hazırladı ancak elektrik enerjisinin yanı sıra buhar kullanımınada devam edildi.

ÖZGÜR DÜŞÜNCENİN BİLİMSEL GELİŞMELEREKATKISI

İnsanoğlu her an bir buluş yaptı. Bilim insanları, bazı dönemlerde engellerle karşılaşsa dagünümüzdeki teknolojik seviyeye ulaşmamızı sağladı. Bu seviyeye ulaşmada en önemliunsur ise özgür düşünce ortamının olmasıydı.

Ege kıyılarında kurulan İyon Medeniyetindeözgür düşüne ortamı bulunduğu için bilimselgelişmeler yaşanmıştır.Orta Çağ’da Avrupa’da “Skolastik düşünce”yüzünden bilimsel gelişmeler durmuştur. Budöneme “Karanlık Çağ” da denir.Orta Çağ İslam dünyasında bilimselgelişmeler Avrupa’nın çok ilerisindedir. İslammedeniyeti altın çağını yaşamaktadır.Gazneli Mahmut, Biruni için “Sarayımın endeğerli hazinesi” ifadesini kullanmıştır

Avrupa’da Rönesans ve Reformla, özgür düşünce ve bilimsel gelişmeler yaşanmıştır.Aydınlanma Çağı ile akıl ve bilim ön plana çıkmıştır.1789 Fransız İhtilali ile tüm dünyaya“hürriyet, adalet, eşitlik” vb. kavramlar yayılmıştır. II. Dünya Savaşı sonrası 1948'deilan edilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde “Herkesin görüş ve anlatımözgürlüğü hakkı vardır" ifadesi yer almaktadır.


Ülkemizde de düşünce özgürlüğü,düşünceyi açıklama, bilim ve sanathürriyeti Anayasa’mızın şu maddeleri ilegüvence altına alınmıştır:Madde 26 – Herkes, düşünce vekanaatlerini söz, yazı, resim veya başkayollarlatek başına veya toplu olarak açıklama veyayma hakkına sahiptir.Madde 27 – Herkes, bilim ve sanatıserbestçe öğrenme ve öğretme, açıklama,yaymave bu alanlarda her türlü araştırma hakkınasahiptir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ndekimaddeler:Madde 9 Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü1. Herkes düşünce, vicdan ve dinözgürlüğüne sahiptir.Madde 10 İfade özgürlüğü1. Herkes ifade özgürlüğü hakkına sahiptir


Aşağıdaki eşleştirmeleri yapınız.

7. sinif sosyal bİlgİler 4.Ünİte ders notu

Documents