14.11.2011

1

20.YÜZYIL TÜRK RESĠM

SANATI

ELĠF OKUR TOLUN

Week 8

20.YY TÜRK RESĠM SANATI

ÇağdaĢ Türk Resim tarihine baktığımızda 100 yılı zor bulan bir geçmiĢle karĢılaĢıyoruz.

Türk resminin 19.yy.dan önceki örneklerinin genellikle el yazması kitap resmine dayandığını biliyoruz.

Bunlar daha cok minyatür adı verilen 500 yılı aĢan zengin bir tarihe sahiptir.

Ancak batı anlamında “peinture” sıfatıyla ilgili sanatımızın geçmiĢi çok da uzak değildir.

Minyatürlerimizde, dramatik, kiĢisel anlatım heyecanı yansıtan bireyci bir biçimleme niyeti ve giriĢimi yoktur.

Uygulamada, üslüplaĢmıĢ, gelenekçi bir figür,mekan ve manzara biçimlenmesiyle,tek bir boyama tekniğine bağlı kalınmıĢtır.

14.11.2011

2

14.11.2011

3

Batıda resim sanatının geliĢimine din kurumlarının büyük katkısı olurken,bizde öyle bir geliĢme olmamıĢtır.

Batıda kiliselerin de isteği ile kitap resimlerinden büyük boyutlu fresklere,tuval resimlerine geçilirken bizde minyatürlerden

uzaklaĢılmamıĢ.

UzaklaĢılmadığı gibi minyatür resmide belli kurallara oturtulmuĢtur.

Örneğin teknik olarak bir çeĢit guaj tempera karıĢımı bir boya kullanılmıĢtır.

Amaçları metnin resimlendirmesi konu anlatımını güçlendirici bir tasvirdir.

Ancak Osmanlı Ġmp.nun batıya yöneliĢi ile terketmeyi göze aldığı geleneksel kültürünün bir parçası minyatür resim anlayıĢı

olmuĢ.

14.11.2011

4

19.yy’da minyatür resmine batı resim yöntemleri girmeye baĢlamıĢ.

Batı teknikleri minyatürlerde gerçek anlamda kullanılmaya baĢlanmıĢtır.

Ġnce fırça vuruĢlarıyla ve pastel renkleriyle dikkat çeken resimde ıĢık gölge kullanımı ve perspektif kullanımı kusursuzdur.

Bu manzaralar artık minyatürden çok duvar resmi gibidir.

Yöneticiler artık batı bilim ve tekniklerinin ülkede yerleĢmesi için çaba sarfediyorlardı.

Örneğin Ġstanbulda matbaa kurulmuĢtu.

Artık kitaplara gereksinim azalmıĢtı.

Minyatür sanatı giderek etkinliğini yitiriyordu.

Ve yerini duvar resimlerine bırakmıĢtı.

14.11.2011

5

Sanatımızda batılılaĢmanın ilk evresini oluĢturan 18 ve 19. yy

Avrupa etkileriyle mimaride yeni biçimler denenmiĢtir.

17 ve 18.yy Avrupa mimarisinde yaygın olan barok ve rokoko

üslupları 18.yy 2. yarısında ülkemize ulaĢmıĢtır.

Özellikle de iç mimariyi etkilemiĢtir.

Bu yeni batılı biçimlerin Osmanlı mimarisine girmesiyle duvar

resmi diyeceğimiz bir resim türü geliĢmiĢtir.

Bunlar kuru sıva üzerine tutkal veya su ile karıĢtırılarak toprak

boyalarla yapılan resimlerdir.

Böylece resim kitaplardan duvara ve iç mekanlara taĢınmıĢtır.

14.11.2011

6

14.11.2011

7

Cumhuriyet ortamına doğru bir gidiĢ yaĢanırken Ġstanbul sanat

merkezi haline gelmiĢti.

Osmanlı sarayı,askeri okul çıkıĢlı ressamlar arasında yetenekli

gördüklerini Avrupa’ya göndererek,dönüĢlerinde ise Harbiye

Tıbbiye gibi eğitimi batılı modellere yakın olan eğitim kurumlarında

öğretmen olarak görevlendirerek sanat hayatını

hareketlendirmeye çalıĢmıĢlardır.

14.11.2011

8

ĠLK RESSAMLAR

Mühendishane-i Berri-i Hümayun (1794)

Ferik Ġbrahim PaĢa: Askeri okul çıkıĢlı ilk Türk yağlıbaya

ressamıdır.

.

ġeker Ahmet PaĢa: Az renk kullanarak peyzajlar üretmiĢtir.Klasist-

romantik bir eğitim almasına rağmen Courbert’nin resim

anlayıĢına yakın resimler yapmıĢtır.

14.11.2011

9

Osman Hamdi: Kaplumbağa terbiyecisi resmiyle Türkiye’de en çok tanınan sanatçılarımızdandır.

Genelde fotoğraftan yararlanarak çalıĢmıĢtır.Hiçbir fotoğraf o dönemde birbirinden farklı uzaklıklarda ve değiĢik düzlemlerde

bulunan nesneleri eĢit derecede açık seçik saptayamaz.

Onun resimlerinde objeler ayrıntılı ve açık seçik boyanmıĢtır.Her hangi bir ayrıntıyı zumlamak öne çıkarmak yerine bütünü

detaylı çözümlemeyi amaçlamıĢtır.

Aynı zamanda arkeologtur.Resimlerindeki figürlerin kıyafetleri folkloriktir.

14.11.2011

10

14.11.2011

11

Bu ressamlara daha sonradan bir çok çevreler tarafından

primitifler olarak bir nitelendirme de yapılmıstır.

Genel olarak yurtdıĢına ilk olarak gidip dönen asker kökenli

sanatçılar klasist-romantik ekolü benimsemiĢ olarak yurda

dönmüĢlerdir.

14.11.2011

12

Halil PaĢa: Pariste Gerome atölyesinde çalıĢmıĢtır.Ancak o

dönemde empresyonizmin etkisinde kalmıĢtır.

Bu anlamda öncü niteliği taĢır ama tamamen emresyonizmi

benimsemiĢ değildir.

14.11.2011

13

Daha sonra acılan Sanayi-i Nefise mektebi Türk resim

sanatının geliĢiminde önemli bir rol oynar.(1887) ,

Osman Hamdinin Müdürlüğünü yaptığı okuldan

• Hoca Ali Rıza,

• Üsküdarlı Cevat,

• Sami Yetik,

• Ġbrahim Çallı ;

gibi Çallı kuĢağını oluĢturan sanatçılar yetiĢmiĢtir

14.11.2011

14

1914 DÖNEMĠ

1914’den sonra yeni bazı eğilimler baĢlamıĢtır.

Bu dönemi Ġzlenimci yani empresyonist dönem diye nitelemek

mümkündür.19.yy ortalarından sonra Claude Monet, Camile

Pissaro,Renoir gibi sanatçılar batıda etkinliğini sürdürüyordu.

Onlar emresyonizmin tipik temsılcilerindendi.

Bu dönemde resim artık stüdyodan dıĢarı kaydı sanatçılar doğaya

çıkıp anlık ıĢık gölgeleri tuvallerine yansıtmaya baĢladılar.

Artık figürlerdeki kontur çizgilerinin yerini serbest fırça darbeleri

almaya baĢlandı.

14.11.2011

15

Renkler daha pastel gün ıĢığını yansıtırken yumuĢak renk

geçiĢleri yakalanmaya baĢlandı.Hareket özellikle de

anlık hareketi yakalamak önem kazandı.

Avrupaya gidip dönen sanatçılarımızın resimlerinde de bu

eğilim hakimdi.Bunlar farklı sergiler yapmaya entellektüel

bir ortam yaratmaya baĢladılar.

Özellikle Osmanlı Ressamlar Cemiyeti bu atılıma katkıda

bulunuyordu.

Dönemin sanatçıları arasında

Ġbrahim Çallı, Hikmet Onat, Nazmi Ziya, Feyhaman Duran,

Avni Lifij, Namık Ġsmail yer alır.Bunlar resimlerini daha

çok Galatasaraylılar Yurdunda sergiliyorlardı.

Ġbrahim Çallı: En çok adı duyulan sanatçılarımızdandır.

KiĢiliği ile ön plana çıkmıĢ bu kiĢiliğini resimlerine de

yansıtmıĢtır.

Önceden hazırlıksız eskizsiz ve taslaksız yapmaya

baĢladığı resimlerine coĢkulu bir anlatım katmıĢtır.

Kompozisyonları henüz bitmemiĢ hatta resim

çerçevesinden kaçacak gibidir.

Empresyonizmin getirdiği bütün teknikleri kullanmıĢtır.

Hatta bu aceleci tavrı onu dıĢavurumculuğa

(ekspresyonizm) yaklaĢtırır.

Resimlerinde coĢkulu bir anlatım dili vardır.

14.11.2011

16

14.11.2011

17

Feyhaman Duran:

Galatasaray Lisesi kökenlidir.

Portreleri ile meĢhur olmuĢ bir santçıdır.

Oda resimlerinde emresyonimin bütün özelleklerini yansıtır.

Sağlam bir desen anlayıĢı vardı.

ġeffaf karanlıkta kaçan renk, modele benzeyiĢ valör

doğruluğu resimlerindeki belirgin özelliklerdir.

14.11.2011

18

Hikmet Onat:

Aynı zamanda bir deniz subayı idi.Deniz ögesini

resimlerinde sık sık kullanıyordu

Denize tutkundu.

Resimlerinin Cezzanne’a dolayısıyle post empresyonizme

yakınlığından bahsetmek mümkündür.

14.11.2011

19

Nazmi Ziya Güran:

Fransız Neo-Empresyonizminden etkilenmiĢ bir sanatçıdır.

14.11.2011

20

Avni Lifij:

ġair bir ressamdı.

Resimlerinde de Ģiirsel bir tat vardır.

Duygulu, süslemeyi seven bir yapısı vardır.

Empresyonizmin ıĢık etkilerini kullanmıĢtır.

ġevket Dağ:

1914 sanatçıları arasında farklı bir çizgidedir.

Galatasaray sergilerine düzenli katılmıĢtır.”Cami Ressamı”

diye bilinir.

Batının ne akademik nede çağdaĢ resim akımları ile

ilgilenmiĢtir.

Tamamen kendi çizgisinde devam eden bir sanat

anlayıĢına sahipti.

14.11.2011

21

Sami Yetik:

Empresyonist eğilimin dıĢında kalmıĢ özgün santçılarımızdadı.

Sanayii-Nefise Mektebinin doğaya sıkısıkıya bağlı “naturalist” eğilimi

1928-1933 lerde Atatürk Türkiyesinin batılılaĢma ideali ile sona

erecekti.

Artık sanatta “yorum” baĢlamıĢtı.

Müstakil ressamlar birliği ve arkasından D Grubu yeni bir giriĢimi

baĢlattı.

Onlar “Sanat doğaya katılmıĢ insandır” felsefesine bağlanmıĢlardı.

Ressamlar kendini çevreleyen yaratıklara, nesnelere ve doğal

görünümlere tutsak olmayacak, onlara kiĢisel bir yorum katabilecek,

duygusallığı fikirsel çabayı ekleyebilecekti.

14.11.2011

22

Gene yurt dıĢına gönderilen ;

REFĠK EKĠPMAN ,CEVAT DERELĠ, ġEREF AKDĠK,

MAHMUT CÜDA , ALĠ AVNĠ ÇELEBĠ farklı bir çizgi

olusturdular.

Döndüklerinde hocalarına bir karĢı çıkıĢ içine girdiler.onlar

empresyonist renkçilikten çok tablonun desen yapısına

çizgisel kuruluĢuna önem verdiler.

Bu kuĢak cezanne-picasso karıĢımı bir kübizme

bağlandılar.

14.11.2011

23

CEVAT DERELĠ:

Yerel eğilimli bir uslup geliĢtirmiĢtir. Anadolu kadınının

erkeğini çalıĢırken konu olarak ele almıĢtır.

Konu kübizme yakın bir ifade biçimiyle anlatılmıĢtır.

Resimlerinde gerçek anlamda bir kübizimden bahsetmemiz

oldukça zordur.

Figürlerinde daha çok sadelesĢtirme çabası gözlemlenir.

batıdaki kübist eğitimin telini oluĢturan analitik biçimleme

görülmez.

14.11.2011

24

Ali Avni ÇELEBĠ ve Zeki KOCAMEMĠ;

Almanya da

HANS HOFMAN’IN atölyesinde çalıĢıyordu.

Hoca resim sanatının temelini desen olarak görüyordu .

Öğrencilerine modele yeni bir bakıĢın yorumun ilkelerini aĢılıyordu.

Örneğin canlı modele yada nesneye baĢlı baĢına bir bakıĢ değil

çevresiyle ilgisi göz önünde bulundurulmalıydı.

Doğal nesneler ilk olarak geometrik bir kalıp içine alınarak çizgisel

bir Ģemaya oturtulup hava içinde kapladığı yeri kitle ağırlığı ile

saptanacaktı.

Böyle bir desen Kübizmin geometrik prensiplerine nesnelerin

Ģematik parçalara ayrılmasına uygun olmakla beraber bir yandan

da EKSPRESYONĠST sisteme uygun bulunuyordu.

14.11.2011

25

14.11.2011

26

ZEKĠ KOCAMEMĠ

14.11.2011

27

Abidin Dino , Nurullah BERK Zeki Faik Ġzer Elif Naci, Cemal Tollu ve

heykeltraĢ Zühti Müritoğlu D grubunu oluĢturmuĢtur.

Müstakillerin pek belirlenmeyen sanat eğilimlerine karĢın D grubu

sanata ne getireceği önceden saptanmıĢtı.

D gubu kübizm ve konstriksüyon eğiliminde birleĢeceklerdi.

(Konstrüksiyon inĢacı kurucu anlamına geliyor)

Zeki Faik Ġzer kübizmden çok soyutlamaya önem vermiĢtir.

DıĢ görünüĢlerden arınmıĢ dıĢ görünüĢü izlemeyen renk lekelerini

peĢin tasarlanmamıĢ hesaplanmamıĢ fırça oyunlarına girmiĢti.

D grubu giderek geniĢledi . Bedri Rahmi Eyüpoğlu , Halil Dikmen ,EĢref

Üren , Sabri Berkel , Hakkı Anıl, Arif Kaptan , Salih Urallı katıldı.

Bedri Rahmi Eyüpoğlu Türk sanatında önemli bir isimdir.

Onun resmleriyle ılk defa resım Anadolu kaynağından beslenmeye baĢlamıĢtır.

FOLKLORĠK motifler halı,kilim çini ,yazma ,hat sanatı , minyatür resimlere görsel bir eleman olarak katılmıĢtı.

Ġlk defa Bedri Rahmi ile doğu-batı sentezinden söz etmek mümkün oldu.

Farklı bir çok malzeme ile çalıĢan sanatçı, mozaik duvar resimleri mekan düzenlemeleri yapmıĢtır.

Daha sonra; yenı dal gıbı guruplar gundeme gelmıĢtir.

Bunlar zaman zaman toplumsal içerikli mesajlar vermeye yönelmiĢtir.

Resimlerinde konu olarak yoksul kiĢileri iĢçileri iĢlemiĢlerdir.

KurtuluĢ savaĢı konulu resimlerede rastlanmak mümkündür.

14.11.2011

28

ABĠDĠN DĠNO

ABĠDĠN DĠNO

14.11.2011

29

NURULLAH BERK

14.11.2011

30

ZEKĠ FAĠK ĠZER

14.11.2011

31

ELĠF NACĠ

14.11.2011

32

CEMAL TOLLU

Fikret Mualla :

Herhangi bir gruba dahil olmayan bohem yaĢantısı ve bu yaĢantının izlerini

taĢıyan resimleriyle meĢhur olmuĢ, hayatı boyunca pariste yaĢamıĢ

sanatçılarımızdandır.

Güçlü bir desen anlayıĢı vardır.

Ġyi bir renkçi idi.

Resimlerinde daha çok paris sokakları ve meyhaneler soyut figurative bir

eğilimle ele alınmıĢtır.

Fahrünisa Zeid:

Özgün üslubuyla dikkat çeker.

Resimlerinde doku ağırlıklı soyutlamalar vardır.

Fikret Mualla ve Fahrünisa Zeid yurt dıĢında da belli bir yer edinmiĢ

sanatçılarımızdandır.

14.11.2011

33

FĠKRET MUALLA

FĠKRET MUALLA

14.11.2011

34

FAHRÜNNĠSA ZEĠD

Günümüz resmindeki baĢlıca yönelimleri Ģu gruplar halinde toplayabiliriz,

• Genellikle izlenimci bir anlayıĢ doğrultusunda , kazanılmıĢ deneylere bağlı

çalıĢmalarını kararlı bir çizgide sürdürenler.(ibrahim çallı kuĢağı)

• Eski deneyleri , yeni anlayıĢlara doğru geliĢtirenler biçimci ve inĢacı eğilimde

yapıt verenler.( Nurullah Berk ,Cevat Dereli)

• Yöresel görünümleri ve bizim insanımıza çağdaĢ anlayıĢla

yorumlayanlar.geleneksel kültürümüzden ve sanatımızdan yaralanma

çabası gösterenler ( Bedri Rahmi Eyüpoğlu , Turgut Zaim , Nuri Ġyem)

• Naif ressamlar ya da resimlerinde belirli ölçüde naif öğelere yer verenler

• ( Hüseyin Yüce , Yalçın Gökçebağ )

• EleĢtirsel , toplumsal yada toplumcu gerçekçiler; ( NeĢet Günal, NeĢe Erdok)

14.11.2011

35

BEDRĠ RAHMĠ EYÜPOĞLU

TURGUT ZAĠM

14.11.2011

36

TURGUT ZAĠM

HÜSEYĠN YÜCE

14.11.2011

37

YALÇIN GÖKÇEBAĞ

NEġET GÜNAL

14.11.2011

38

NEġET GÜNAL

NEġE ERDOK

14.11.2011

39

NEġE ERDOK

• Fantastik gerçekçiler ; Türk resmine özgün bir kiĢilik katmak

isteyenler ( Ergin Ġnan , Mehmet Güleryüz)

• Non-figütarifler yada soyutçular ( Adnan ÇOKER , Ferruh BaĢağa

,Fahrinüsa Zeid, Zeki Faik Ġzer , Halil Akdeniz)

• Figüratif soyutlamacılar: ( Adnan Turani; Hayati Misman , Mustafa

Ayaz)

• Kavramsal sanat çalıĢmaları ve yeni deneysel giriĢimlerde

bulunanlar ( Ömer Uluç ,Bedri Baykam , Erdağ AKSEL)

14.11.2011

40

ERGĠN ĠNAN

MEHMET GÜLERYÜZ

14.11.2011

41

MEHMET GÜLERYÜZ

FERRUH BAġAĞA

14.11.2011

42

FERRUH BAġAĞA

HAYATĠ MĠSMAN

14.11.2011

43

MUSTAFA AYAZ

14.11.2011

44

ÖMER ULUÇ

BEDRĠ BAYKAM

14.11.2011

45

14.11.2011

46

14.11.2011

47

14.11.2011

48

14.11.2011

49

14.11.2011

50

14.11.2011

51

14.11.2011

52

Bedri BAYKAM

14.11.2011

53

HAYATĠ HĠSMAN