temel teknik resim

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

ELEKTRİK-ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ

TEMEL TEKNİK RESİM520TC0002

Ankara, 2011

Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan ÇerçeveÖğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olaraköğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenmemateryalidir.

Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.

PARA İLE SATILMAZ.

ii

AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iiiGİRİŞ .......................................................................................................................................1ÖĞRENME FAALİYETİ-1 .....................................................................................................31. TEMEL GEOMETRİK ÇİZİMLER VE UYGULAMALARI ............................................3

1.1. Çizgi ve Norm Yazı Uygulamaları ...............................................................................31.1.1. Teknik Resmin Gereği ve Önemi ..........................................................................31.1.2. Standart Kâğıt Ölçüleri ........................................................................................ 101.1.3. Bilgisayar ile Çizim Yapılmasını Sağlayan Programların Tanıtılması veUygulaması .................................................................................................................... 131.1.4. Çizgi Çeşitleri ve Kullanıldıkları Yere Göre Çizim Uygulamaları ..................... 141.1.5. Standart Yazı Tipleri ve Norm Yazı Uygulamaları .............................................191.1.6. Yazı Şablonlarını Kullanarak Norm Yazı Yazmak .............................................22

1.2. Temel Geometrik Çizimler ......................................................................................... 241.2.1. Doğru Çizimi .......................................................................................................241.2.2 .Doğruya Dik Çıkma............................................................................................. 241.2.3. Doğru Parçasının İstenilen Sayıda Eşit Parçaya Bölünmesi................................ 251.2.4. Dik Açının Oluşturulması.................................................................................... 271.2.5. Daire İçine Düzgün Çokgen Çizimi ....................................................................30

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 41ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 59

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ...................................................................................................602. İZ DÜŞÜM VE GÖRÜNÜŞ ÇIKARTMA........................................................................60

2.1. İz Düşüm Çizimleri.....................................................................................................602.1.1. İz Düşüm Hakkında Bilgi .................................................................................... 602.1.2. Temel İz Düşüm Düzlemleri, Temel Görünüşlerin Adlandırılması ve Çizilmesi622.1.3. Nokta, Doğru ve Düzlemlerin İz Düşümlerinin Çizilmesi ..................................63

2.2. Görünüş Çıkarma ve Ölçeklendirme...........................................................................662.2.1. Görünüş Çıkarma............................................................................................... 66

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 75ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 83

MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 85CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................86KAYNAKÇA......................................................................................................................... 87

İÇİNDEKİLER

iii

AÇIKLAMALAR

KOD 520TC0002ALAN Elektrik Elektronik TeknolojisiDAL/MESLEK Alan OrtakMODÜLÜN ADI Temel Teknik ResimMODÜLÜN TANIMI Teknik resim konularının anlatıldığı bir öğrenme materyalidir.SÜRE 40/32ÖN KOŞUL Ön koşul yoktur.YETERLİK Norm yazı ve çizim uygulamaları yapmak

MODÜLÜN AMACI

Genel AmaçUygun sınıf ortamı ve teknik resim araç-gereçleri

sağlandığında norm yazı yazabilecek ve teknik resimçizimlerini teknik resim standartlarına uygun bir şekildeyapabileceksiniz.Amaçlar1. Yazı ve çizim standartlarına uygun yazı yazabilecek, temel

geometrik şekilleri çizebileceksiniz.2. Temel iz düşümü kullanarak perspektifi verilen parçanın

görünüşlerini hatasız çizebileceksiniz ve ölçülendirmeyapabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Ortam: Uygun sınıf ortamıDonanım: Teknik resim araç gereçleri, çizim masası

ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME

Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilenölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz.Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test,doğru-yanlış testi, boşluk doldurma, eşleştirme vb.) kullanarakmodül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçereksizi değerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞSevgili Öğrenci,

Önümüzdeki yıllar sanayileşme ve küreselleşmenin etkisini artırarak devam edeceğiyıllar olacaktır. Üretim, sanayinin itici gücüdür. Bazı ürünler üretilirken bu ürünlerinçiziminin yapılması seri üretim açısından zorunludur. Aynı zamanda bu ürünlerinölçülendirilmesi ve özelliklerini belirten yazı ve rakamların yazılması da o derecezorunludur.

Üretimi yapılan bu parçaların başka bir yerde başka bir teknik eleman tarafından daaynı şekilde algılanması için teknik resmin kurallarına uymak gerekmektedir. Bu kurallarauyulmazsa parçanın üretiminde veya tanımlanmasında sorun yaşanacağı kesindir.

Teknik resim ortak bir anlaşma dilidir. Bunun için size düşen bu modülde anlatılankonuların sizler tarafından gereğine inanarak çalışmanız ve modülde verilen uygulamafaaliyetlerini titizlikle çizmenizdir. Bu modül işlenirken ve sonrasında teknik çizimleri dahafarklı gözle değerlendireceksiniz.

Teknik resim sabır ve özen isteyen her meslek dalında bulunan ve yaparak öğrenilenbir derstir. Bu modülün bazı yerlerinde üç boyutlu düşünme yeteneğinizi ön planaçıkarmanız gerekecektir. Bunun için karşılaşacağınız zorluklarda öğretmeninizden yardımisteyiniz.

GİRİŞ

3

ÖĞRENME FAALİYETİ-1

Standartların belirlediği kurallara uygun çizimler yapıp norm yazı yazabileceksiniz.

Çizgi çeşitlerinin standartlarını belirleyen TS-88 ve ISO 128’ i inceleyiniz.

İncelemelerinizin sonucunu sınıfınızda öğretmeninizle ve arkadaşlarınızla

paylaşınız.

1. TEMEL GEOMETRİK ÇİZİMLER VEUYGULAMALARI

1.1. Çizgi ve Norm Yazı Uygulamaları

1.1.1. Teknik Resmin Gereği ve Önemi

Çizilen resimler; eşya, manzara veya hayal gücündeki anlatımları çizenin zevk veanlayışına göre ifade ediyorsa sanat resmi olarak tanımlanır. Resimler, eğer öncedenbelirlenmiş kurallar ve metotlar kullanılarak grafik olarak çizilmişse endüstriyi ilgilendirenbir resim türü ortaya çıkar.

Teknik resim, teknik elemanların üretim yapabilmeleri için anlatmak istedikleri tekniközelliklerin biçim ve ölçülerini belirtmede kullandıkları çizgisel anlatım diline denir.

Başka bir deyişle teknik resim, bir parçanın yapımı için gerekli olan bütün bilgilerieksiksiz olarak taşıyan resimlerdir.

Üretimi yapılması istenen parçanın kesin ölçülerini alabilmek için o parçanın teknikresim kurallarına uygun olarak çizilmesi, ölçülendirilmesi ve parçanın özellikleri üzerindeharf ve rakamlarla belirtilmesi gerekir. Bu sebeple teknik resim, tanımladığı parçayı teknikresim kurallarına uygun olarak eksiksiz ifade etmelidir.

Teknik resim, üretimi düzenlemesi yanında hesaplamaları da kolaylaştırıcı birunsurdur.

Teknolojinin yakından takip etmek için gerekli iletişim ve anlaşma vasıtalarınınkullanıldığı günümüzde ortak anlaşma araçlarının en önemlisi teknik resimdir. Zira teknikresim, dil ve ülke farkı gözetmeksizin teknik elemanların birbirleriyle anlaşabilmesiamacıyla kullanılan uluslararası ortak bir grafik dili olarak özellikle üretimde çeşitlikonularda işlerin hızlı yapılabilmesi, herkesin aynı şeyi kullanabilmesi, düzenli üretimyapılabilmek için aynı standardı sağlaması açısından önemlidir.

Teknik resmi istenen düzeyde çizebilmek için kullanılması gereken araç ve gereçlervardır. Bunlar aşağıda sıralanmıştır.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

4

Çizim masasıÜzerine resim çizilecek kâğıdın tutturulduğu masalardır. Yüzeyi ve kenarları

düzgün, köşeleri de 90° olmalıdır. Günümüzde ıhlamur, kavak, plastik, cam gibimalzemelerden ve genellikle ekonomik veya profesyonel model olarak üretilmektedir(Resim 1.1).

Resim 1.1: Resim masaları

Cetveller

T cetvelleri: Teknik resimde en çok kullanılan araç, T cetvelidir. T cetveli çokluklayatay, eğik ve birbirine paralel çizgilerin çizilmesinde kullanılır. Ayrıca gönyelerle yapılacakçizimlerde gönyelere kılavuzluk eder.

T cetvelin baş kısmı, resim masasının sol kenarına dayandırılarak sol el ile aşağıyukarı hareket ettirilir (Resim 1.2).

Resim 1.2: T cetveli

Gönyeler

45° ve 30°- 60° olarak iki türde yapılan standart gönyeler, T cetveli üzerindekaydırılarak dikey ve eğik çizgilerin çiziminde kullanılır. Gönyelerin açıları 45°x45°x90° ve30°x60°x90° dir. Aynı zamanda bu gönyelerle 15°, 30°, 45°, 60°, 75°, 90°, 105° lik açılarçizilebilir (Resim 1.3).

5

Resim 1.3: 450 ve 300 – 60 0 gönye

T cetveli ve gönyenin konumları çizgi çizilecek yere kesin olarak getirilmiş ise çizgi,sağ elle çizilir. Çizgi çizilirken kurşun kalem, çizim doğrultusunda 60° ve kendinizdenuzaklaşacak şekilde biraz öne doğru tutulur. Çizgi çizildikten sonra sol elin iki parmağı, Tcetvelini oynatmadan gönyeyi istenilen yere kaydırıp tutar ve sağ elle tekrar çizgi çizilir.

Gönyenin ufak hareketleri daima sol elle yapılır. Sağ el, çizim için bulunduğu durumubozmaz ve gönye sol elle istenilen yere getirilir getirilmez hemen çizgiyi çizer.

Ölçü cetvelleri

Ölçü cetvelleri, uzunlukların ölçülmesinde ve bir yerden başka bir yere taşınmasındakullanılır. Bu nedenle çizilmiş resimleri okuyacak veya yeniden resim çizecek teknikelemanların en çok kullandıkları araçlardan biridir. Ölçü cetvellerinin bir kenarı milimetrediğer kenarı da 1/2 milimetre bölüntülüdür (Resim 1.4).

Resim 1.4: Ölçü cetvelleri

Açıölçer (İletki)

Açıların ölçülmesi için ve gönyelerle çizilmesi olanaksız olan 0° - 180° arasındakiveya 0° – 360° arasındaki açıların işaretlenmesi için kullanılan bir araçtır. İletkilerdebölüntülerin gayet hassas ve belirgin olması gerekir (Resim 1.5).

6

Resim 1.5: Açıölçerler

Eğri cetvelleri (Pistoleler)

Pergelle çizilemeyen eğriler, eğri cetvelleri ile çizilir. Eğri cetvelleri birbirine eklideğişik eğrilerden meydana gelir (Resim 1.6).

Resim 1.6: Eğri cetveller

Paralel cetvel (Gerçiz)

Genellikle resim masalarının bir aparatı olarak kullanılan ve iki ucundakimakaralardan geçirilen iplerle masa üzerine bağlanan bir cetvel türüdür (Şekil 1.1).

Şekil 1.1: Paralel cetvel

7

Pergel

Daire ve yay çizimi ile bir ölçünün bir yerden başka bir yere taşınıp işaretlenmesindeveya belli bir ölçünün birkaç defa tekrarlanarak işaretlenmesinde kullanılır (Şekil 1.2).

Şekil 1.2: Çeşitli pergeller

a. Normal pergelb. İğne uçlu pergelc. Uzatma ayağıd. Mürekkep çizim ucue. Tirlin

Şablonlar

Daire ve yay şablonları: Belirli ölçülerde daire ve yay çizmek içinkullanılan şablonlardır (Resim 1.7).

a) Daire şablonu b) Yay şablonuResim 1.7: Şablon çeşitleri

Elips şablonları: İzometrik, dimetrik, trimetrik perspektif, açı veölçülerin çiziminde kullanılır (Resim1.8).

8

Resim 1.8: İzometrik elips şablonu

Yazı şablonu: Standart harflerin ve rakamların cins ve büyüklüklerinegöre mika üzerine delinmesiyle yapılmış şablonlardır. Standart, düzgünve temiz bir yazı için kullanılır (Resim 1.9).

Resim 1.9: Yazı şablonu

Sembol şablonları: Her meslek grubuna özel olarak imal edilen ve omesleğe özgü sembollerin bulunduğu şablondur (Resim1.10).

Resim 1.10: Elektrik-elektronik sembol şablonu

9

Kalemler

Kurşun kalemler: Teknik resmin çizilmesinde ve yazıda kullanılandereceli siyah kurşun kalemler, grafit tozunun değişik oranlarda bağlayıcımaddelerle karıştırılması sonucu istenilen sertlikte ve tonda yapılabilir.Sertlik dereceleri, üzerlerine yazılan harf ve rakamla belirtilir.

Kurşun kalemlerin sertlik derecelerini belirten harf ve rakamlar ve bunların kullanılışyerlerine göre gruplara ayrılışı aşağıda gösterilmiştir.

Bu semboller, İngilizce black (siyah), firm (dolgun) ve hard (sert) kelimelerinin ilkharflerinden gelmektedir (Resim1.11).

o Sert kalemler: İngilizce hard (sert) kelimesinin ilk harfi ile ifadeedilir. Sertlik derecesini ifade eden rakamlar harfin soluna konur(2H, 3H, 4H....).

o Yumuşak kalemler: İngilizce black (siyah) kelimesinin ilk harfiile ifade edilir. Harfin soluna konulan rakamlar büyüdükçeyumuşaklığı artar (2B, 3B,4B…).

o Orta sertlikte kalemler: HB ve İngilizce firm (dolgun)kelimesinin ilk harfi ile ifade edilir.

Takma uçlu (versatil) kalemler: 0,3 - 0,5 - 0,7 - 0,9 mm kalınlığındakigrafit uçların bir boru içinden geçirilmesiyle oluşturulan kalemlerdir.Genellikle aynı kalınlıkta çizgi çizilebildiği için tercih edilir. Çiziminözelliğine göre bu kalemlerden uçları B, HB ve F sertliklerinde olanlartercih edilmelidir.

Resim 1.11: Versatil (takma uçlu) kalemler

Teknik çizim kalemleri: Genellikle proje çalışmalarında bu kalemlere özelmürekkep ile kullanılan, aydınger kâğıda aynı kalınlıkta yazıp çizebilenkalemlerdir. Bu kalemleri üreten firma “Rapido” adıyla üretmekte ve bu şekildeisimlendirilmektedir.Teknik çizim kalemleri kullanılırken kalem dik tutulmalı ve çizim yapılancetvel hafif yükseltili olmalıdır (Resim 1.12).

10

Resim 1.12: Teknik çizim kalemleri

Silgi: Kurşun kalem ve mürekkeple resimler çizilirken hataların giderilmesi vetemizlenen kısımda iz bırakılmaması için dikkatlice silinmesi veya kazınmasıgerekir. Önemli olan resmin önce iz bırakmayacak kadar ince ve hafif çizgilerleçizilmesidir. Fakat yine de hata yapılmışsa silinecek çizginin cinsine göre farklısertlikte beyaz silgi kullanılmalıdır.

1.1.2. Standart Kâğıt Ölçüleri

1.1.2.1.Teknik Resimde Kullanılan Kâğıtlar

Teknik resimde kullanılan kâğıtlar çizilecek resmin cinsine ve kullanılacağı yere göreseçilir. Genel olarak kullanılan kâğıtlar beş gruba ayrılır:

Saydam olmayan resim kâğıdı: Beyaz renkte, sert ve yırtılmaya karşıdayanıklı kâğıtlardır. Kurşun kalemle iyi çizim yapılmasına imkân veren, izbırakmadan silinebilen kâğıtlardır.

Aydınger: Bu kâğıtlara genellikle kopyası çıkarılarak çoğaltılacak resimlerçizilir. Genellikle saydam olmayan resim kâğıdına kurşun kalemle çizilen resim,aydıngere kopya edilir. Bu yüzden aydınger kâğıtları alttaki resmi en inceayrıntısına kadar gösterecek saydamlıkta olmalıdır. Bu kâğıtlara ozalitkopyalarını daha iyi çıkması sebebiyle genellikle çini mürekkebi ile çizimyapılır.

Ozalit kâğıdı: Aydıngere çizilmiş resimlerin en ucuz ve en fazla kullanılançoğaltma metodu ozalit kâğıdına çıkarılan kopyalardır. Ozalit kâğıtları, biryüzüne ışığa karşı hassas özel madde sürülmüş kâğıtlardır.

Fotokopi kâğıtları: Teknik resimler, fotokopileri alınarak da çoğaltılabilir.Fotokopinin ozalit kopyaya üstünlüğü, resimlerin aydınger kâğıdına çizilmezorunluluğu olmamasıdır.

Milimetrik kâğıt: Üzerlerine herhangi bir renkte milimetrik taksimat basılmışkâğıtlardır. Genel olarak grafiklerin veya krokilerin çizilmesinde kullanılır.

11

1.1.2.2. Kâğıt Ölçüleri

Teknik resimde kullanılan standart kâğıt ölçüleri, A serisi formalarıdır. Resimkâğıtları, tam ölçüsünde veya resim masalarına yapıştırma payı ilaveli olarak kesilir.

A serisi resim kâğıtlarının net ölçüleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir (Tablo 1.1 veŞekil 1.3).

Kâğıt FormasıAdı

A0 A1 A2 A3 A4 A5 A6

Net Ölçüleri(mm)

841x1189594x84

1420x59

4297x42

0210x29

7148x21

0105x14

8

Tablo 1.1: Standart kâğıt ölçüleri

A0 kâğıdının alanı 1m2 dir.

12

Şekil 1.3: A0, A1, A2, A3, A4, A5, A6 kâğıtlarının ölçüleri

13

1.1.3. Bilgisayar ile Çizim Yapılmasını Sağlayan Programların Tanıtılması veUygulaması

Teknik Resim’de elle çizim aşamasını başarıyla gerçekleştirebilen teknik bir elemanbilgisayar destekli tasarım programını (CAD) kullanma aşamasına zorluk çekmeyecektir.

CAD programlarının en çok kullanılanları şunlardır.

CAD programları:Teknik resim çizmek için kullanılan diğer yazılımlar gibiçözünürlükten bağımsız, 2 ve 3 boyutlu geometrik nesnelerin oluşturulduğu birveri kümesidir.

Özellikleri: İlk vektörel çizim yazılımlarından biridir. Grafiksel tabanlı işletim sistemleri ile çalışır. Çeşitli biçimlerde kayıt olanağı sağlar. 2 ve 3 boyutlu tasarım olanağı sağlar. Farklı meslek alanları için üzerinde geliştirilmiş özel sürümleri vardır.

Elektrik devreleri tasarımı için elektrik, makine ve otomasyon tasarımıiçin mekanik ile mimari tasarım ürünleri, medya ve eğlence sektörleri içintasarım ürünleri vardır.

Mühendisler, mimarlar, teknik ressamlar ve teknikerler tarafından kullanılanbilgisayar destekli çizim tasarım yazılımlarıdır.

2 Boyutlu CAD Programı

Teknik çizimler, diyagramlar, tablolar, notlar, ölçüler vb. birçok teknik açıklamayapmayı sağlar (Resim 1.13).

2 Boyutlu CAD programına ait özelikler: İki boyutlu parça çizimleri yanında elektir-elektonik devreleri çizimi

yapılabilme Devre elemanları sembol oluşturulabilme Akıllı ölçülendirme Koordinat ölçülendirme Otomatik ölçülendirme yazısı hizalama Simetrik çap ölçülendirme Sık kullanılan standart teknik resim sembolleri koyabilme Çizim üzerindeki ölçüler arasında formül bağlantıları kurma Tasarım yapılırken oluşturulan her çizimi anında otomatik ölçülendirme

özelliği Ölçü kilitleme Kullanıcı dostu, kolay kullanımlı ve yetenekli çizim komutları Hazır antet ve standartlara uygun sayfa şablonları Çizgi tiplerini kolaylıkla değiştirebilme

14

Dairesel ve dikdörtgensel çoğaltma Karışık çizimlerde kolay seçim yapabilme

Resim 1.13: 2 boyutlu CAD programının arayüzü

1.1.4. Çizgi Çeşitleri ve Kullanıldıkları Yere Göre Çizim Uygulamaları

Makine parçalarının, devre elemanlarının ve devrelerin kâğıt üzerindeki anlatımıçeşitli çizgilerle oluşturulur. Teknik resimde kullanılan çizgilere standart çizgiler denir.

Çizgi çeşitleri genel olarak iki çeşittir. Bunlar: Sürekli çizgi Kesik çizgi

1.1.4.1. Sürekli Çizgi Çeşitleri

Dar sürekli serbest el çizgisi: Görünüş veya kesitleri sınırlayan, bölünen vekısıtlanan parçaların koparma çizgisi olarak kullanılır. Teknik resim araç gerecikullanılmadan serbest elle çizilir (Şekil 1.4).

Şekil 1.4: Dar sürekli serbest el çizgisi örneği

15

Dar sürekli zikzak çizgi: Görünüş veya kesitleri sınırlayan, bölünen vekısıtlanan parçaların koparma çizgisi olarak kullanılır (Şekil 1.5).

Şekil 1.5: Dar sürekli zikzak çizgi örneği

Dar sürekli çizgi: Ölçü çizgileri, ölçü başlangıç ve bitiş çizgileri, kılavuzçizgileri, tarama çizgileri, vida diş dibi çizgileri, kısa eksen çizgileri, yerindedöndürülmüş kesit çevreleri, düzlem yüzeyleri belirten köşegenlerin çizimindekullanılır (Şekil 1.6).

Şekil 1.6: Dar sürekli çizgi örneği

Sürekli geniş çizgi: Görülen çevreler ve kenarlarda kullanılır (Şekil 1.7).

Şekil 1.7: Sürekli geniş çizgi örneği

1.1.4.2. Kesik Çizgi Çeşitleri

Dar kesik çizgi: Görünmeyen kenarların ve görünmeyen çevrelerin çizimindekullanılır (Şekil 1.8).

16

Şekil 1.8: Dar kesik çizgi örneği

Geniş kesik çizgi: İşlenmiş yüzey sınırlarının gösterilmesinde kullanılır(Şekil 1.9).

Şekil 1.9: Geniş kesik çizgi örneği

Dar noktalı uzun kesik çizgi: Eksen çizgilerinin, simetri çizgilerinin, dişlilerinbölüm dairesinin, delik eksen dairelerinin çiziminde kullanılır (Şekil 1.10).

a) b)Şekil 1.10: Dar noktalı uzun kesik çizgi örneği

Geniş noktalı uzun kesik çizgi: Özel işlemli yüzeylerin sınırlarınıngösterilmesinde, kesit düzlemleri izlerinin gösterilmesinde kullanılır (Şekil1.11).

17

a) b)Şekil 1.11: Geniş noktalı uzun kesik çizgi örneği

Dar iki noktalı uzun kesik çizgi: Komşu parçaların çevrelerinin, hareketliparçaların sınır konumlarının, ağırlık merkezi çizgilerinin, yarı mamullerinbitmiş şekillerinin, özel alanların çerçevelenmesinde kullanılır (Şekil 1.12).

a) b)Şekil 1.12: Dar iki noktalı uzun kesik çizgi örneği

18

Sürekli Çizgiler

Dar sürekli serbest el çizgisi

Dar sürekli zikzak çizgi

Dar sürekli çizgi

Geniş sürekli çizgi

Kesik Çizgiler

Dar kesik çizgi

Uzun kesik çizgi

Dar noktalı uzun kesik çizgi

Geniş noktalı uzun kesik çizgi

Dar iki noktalı uzun kesikçizgi

Üç noktalı uzun kesik çizgi

Nokta nokta çizgiKısa kesik çizgili uzun kesikçizgiİki kısa kesik çizgili uzunkesik çizgi

Noktalı kesik çizgi

İki noktalı kesik çizgi

İki noktalı iki kesik çizgi

Üç noktalı kesik çizgi

Üç noktalı iki kesik çizgi

Aralıklı kesik çizgiTablo 1.2: Çizgi çeşitleri

19

1.1.5. Standart Yazı Tipleri ve Norm Yazı Uygulamaları

Duygular ve düşünceler yazıyla açıklanır. Yazı harf ve işaretlerin bir araya gelmesiylemeydana gelir. Karışıklığı önlemek için teknik resimde standart yazı kullanılır.

Standart yazı, A tipi ve B tipi olmak üzere iki çeşittir (Şekil 1.13).

Şekil 1.13: Standart yazı tipleri

İki yazı tipi arasındaki fark, yazı kalınlığıdır ve A tipi, B yazı tipine göre incedir.Teknik resimde B tipi tercih edilir.

Kullanılan terimlerin anlamları şunlardır (Şekil 1.14):

Şekil 1.14: Standart yazı ölçülerih : Yazı yüksekliğih : Büyük harf yüksekliğic1: Küçük harf yüksekliğia : Harfler arasındaki boşlukb1, b2, b3: Satır aralığıe : Kelimeler arasındaki aralıkd :Yazı kalınlığı

20

A tipi ve B tipi yazılar kendi aralarında (TS 88’e uygun) dik yazı ve eğik yazı olmaküzere ikiye ayrılır.

Dik yazılar, inşaat ve mimari teknik resimde kullanılır. Harfler ve rakamlar satırçizgisine dik yazılır (Şekil1.15).

Şekil 1.15: B tipi dik yazı

21

Eğik yazılar, makine ve elektrik-elektronik teknik resminde kullanılır. Harfler verakamlar satır çizgisine 75° sağa eğik olacak şekilde yazılır (Şekil1.16).

Şekil 1.16: B tipi eğik yazı

Aşağıda bir norm yazı örneği verilmiştir (Şekil 1.17).

Şekil 1.17: Örnek norm yazı

22

1.1.6. Yazı Şablonlarını Kullanarak Norm Yazı Yazmak

Teknik resim çizimlerinde serbest elle yazılan yazılarda yanlışlıkları ve okumazorluklarını gidermek, yazının aynı tip ve yükseklikte olmasını sağlamak için yazışablonlarından faydalanılır.

Yazı şablonları, mika ve plastikten yapılır.Standart yazı cins veya büyüklüklerine göre bir mika veya plastik üzerine rakam ve

harfler delinerek yapılmıştır. Şablonun kenarlarını kâğıttan uzak tutmak için yaklaşık 2- 3mm ağaç veya metal çerçeve vardır (Resim 1.14).

Resim 1.14: Metal kenarlı yazı şablonu

Yazı şablonları 2,5-3,5-5-7-10-14 ve 20 mm harf yüksekliklerinde, yazı kalınlıkları0.25, 0.35, 0.45, 0.55, 0.70, 0.80, 1,25, 1,50 mm olarak dik, eğik ve A ile B tipi olmak üzerestandart hâle getirilmiştir.

23

Resim 1.15: Yazı şablonu

Şablonla yazı yazarken şu hususlara dikkat edilmelidir:

Kalem ucu harf veya rakama göre kanalın içinde gezdirilerek yazılır. Yazılarda harflerin yan yana gelmesi için şablon yatay olarak kaydırılır. Şablonla yazı yazarken şablonun hareketi için T cetveli, gönye veya çizim

aparatlarından faydalanılır. Şablonda kullanılacak kalem ucunun dik tutulması gerekir. Büyük ve küçük harflerin yazılmasında şablon ters çevrilir. Şablonla yazı yazarken harf yüksekliği, çizgi kalınlığı ve kalem ucunun

birbirine uygun olmasına dikkat etmek gerekir.

24

1.2. Temel Geometrik Çizimler

1.2.1. Doğru Çizimi

Belirlenen uzunlukta cetvel yardımı ile bir doğru parçası çizilir ve uç noktaları A ve Bolarak adlandırılır. T cetveli ve gönye gibi çizim malzemeleri kullanarak kaydırma yöntemiile AB doğru parçasına paralel doğrular çizilebilir (Şekil 1.18).

Şekil 1.18: Paralel doğrular

1.2.2 .Doğruya Dik Çıkma

AB doğrusu verilen ölçülerde çizilir (Şekil 1.19).

Şekil 1.19: AB doğrusu

Dik çıkılmak istenen noktadan doğruya A ve B yönünde pergel yardımı ile ikiyay çizilerek C ve D noktaları bulunur (Şekil 1.20).

Şekil 1.20: C ve D Noktalarının Bulunması

25

Pergel biraz daha açılarak C ve D noktaları merkez olmak üzere doğru üzerindekesişecek şekilde iki yay çizilir ve E noktası bulunur (Şekil 1.21).

Şekil 1.21: E noktasının bulunması

E noktası ile O noktası birleştirildiğinde AB doğru parçasına dik çıkılmış olur(Şekil 1.22).

Şekil 1.22: E noktası ile O noktasının birleştirilmesi

1.2.3. Doğru Parçasının İstenilen Sayıda Eşit Parçaya Bölünmesi

Verilen ölçülerde AB doğrusu çizilir (Şekil 1.23).


26

AB doğru parçasının altına ya da üstüne olacak şekilde istenilen bir açıdayardımcı bir d doğrusu çizilir (Şekil 1.24).

Şekil 1.24: Yardımcı d doğrusunun çizimi

Doğru parçası kaça bölünecekse d doğrusu üzerinde pergel yardımı ile o kadarişaret konur (Şekil 1.25).

Şekil 1.25: d doğrusunun işaretlenmesi

En sonunda işaretlenen C noktası ile B noktası birleştirilir (Şekil 1.26).

.Şekil 1. 26: C noktası ile B noktasının birleştirilmesi

27

Çizim araçları yardımı ile BC noktasına paralel doğrular çizilerek AB doğrusuistenilen parçaya bölünmüş olur (Şekil 1.27).

Şekil 1.27: İstenilen sayıda eşit parçaya bölünmüş AB doğrusu

1.2.4. Dik Açının Oluşturulması

Verilen ölçüye göre AB doğrusu çizilir (Şekil 1.28).


Pergel A noktası merkez olacak şekilde istenilen değerde açılarak ABdoğrusunu kesecek bir yay çizilir ve C noktası bulunur (Şekil 1.29).

Şekil 1.29: C noktasının bulunması

28

Pergelin açıklığı bozulmadan C merkezli önceki yayı kesecek bir yay çizilir ve Dnoktası bulunur (Şekil 1.30).

Şekil 1.30: D noktasının bulunması

C ve D noktasından geçecek şekilde bir doğru çizilir (Şekil 1.31).

Şekil 1.31: C ve D noktasından geçen doğru

29

Pergelin ölçüsü değiştirilmeden D merkezli çizilen doğruyu kesecek şekilde bir yayçizilir ve E noktası bulunur (Şekil 1.32).

Şekil 1.32: E noktasının bulunması

A ve E noktaları birleştirilerek doğruya dik çıkılmış olur (Şekil 1.33).

Şekil 1.33: A ve E noktalarının birleştirilmesi

30

1.2.5. Daire İçine Düzgün Çokgen Çizimi

1.2.5.1. Daire İçine Düzgün Üçgen Çizimi

İlk önce O merkezli birbirine dik iki eksen çizilir (Şekil 1.34).

Şekil 1.34: O merkezli birbirine dik iki eksen

Pergel, O merkezli olmak üzere istenilen genişlikte açılarak bir daire çizilir vedaire ile eksen birleşim noktaları A, B, C, D olarak adlandırılır (Şekil 1.35).

Şekil 1.35: Dairenin çizimi ve adlandırılması

31

Pergelin açıklığı bozulmadan D merkezli olmak üzere bir yay çizilir. Yay iledairenin kesiştiği noktalar E ve F olarak adlandırılır (Şekil 1.36).

Şekil 1.36: D merkezli yayın çizimi

C ve E noktaları birleştirilir (Şekil 1.37).

Şekil 1.37: C ve E noktalarının birleştirilmesi

32

C ve F noktaları birleştirilir (Şekil1.38).

Şekil 1.38: C ve F noktalarının birleştirilmesi

E ve F noktaları birleştirildiğinde eşkenar bir üçgen ortaya çıkacaktır (Şekil1.39).

Şekil 1.39: Daire içinde eşkenar üçgenin oluşturulması

33

1.2.5.2. Daire İçine Düzgün Dörtgen Çizimi

İlk önce Şekil 1.34’teki gibi O merkezli birbirine dik iki eksen çizilir (Şekil1.40).

Şekil 1.40: O merkezli birbirine dik iki eksen

Pergel, O merkezli olmak üzere istenilen genişlikte açılarak bir daire çizilir vedaire ile eksen birleşim noktaları A, B, C, D olarak adlandırılır (Şekil 1.41).


34

Pergel, B-D aralığı kadar açılır. Pergelin açıklığı bozulmadan B ve Cnoktalarından dairenin dışında birer yay çizilir. Yayların birbirini kestiği noktaE olarak adlandırılır (Şekil 1.42).

Şekil 1.42: E noktasının işaretlenmesi

E ve O noktalarından geçecek şekilde daire boyunca cetvelle bir doğru çizilir(Şekil 1.43).

Şekil 1.43: E ve O noktalarından geçen doğru

35

Aynı şekilde pergel açıklığı bozulmadan A ve C noktalarından dairenin dışındabir yay çizilir. Kesişen nokta F olarak isimlendirilir (Şekil 1.44).

Şekil 1.44: F noktasının işaretlenip F ve O noktalarından geçen doğrunun çizimi

F ve O noktalarından geçecek şekilde daire boyunca cetvelle bir doğru çizilir.Çizilen doğruların daireyi kestikleri noktalar birleştirildiğinde eşkenar bir dörtgenortaya çıkacaktır (Şekil 1.45).

Şekil 1.45: Daire içinde eşkenar dörtgenin oluşturulması

36

1.2.5.3. Daire İçine Düzgün Beşgen Çizimi

Birbirine dik çizilen iki eksen üzerine istenilen yarıçapta pergel açılarak Omerkezli bir daire çizilir. Dairenin eksen üzerinde kesiştiği noktalar A, B, C, Dolarak adlandırılır (Şekil 1.46).


Pergel açıklığı bozulmadan B noktasına tutularak bir yay çizilir. Yayın daireyikestiği noktalar, E ve F olarak adlandırılır. E ve F noktalarını birleştiren birdoğru çizilir. Doğrunun ekseni kestiği nokta S olarak adlandırılır (Şekil 1.47)

Şekil 1.47: E, F ve S noktaları

37

Pergel S-C aralığı kadar açılarak S merkezli bir yay çizilir. Yayın ekseni kestiğinokta T olarak adlandırılır (Şekil 1.48).

Şekil 1.48: T noktasının bulunması

Pergel T-C aralığı kadar açılarak C merkezli bir yay çizilir. Yayın daireyikestiği noktalar, I ve K olarak adlandırılır (Şekil 1.49).

Şekil 1.49: I ve K noktalarının bulunması

38

Pergel açıklığı bozulmadan I ve K merkezli daireyi kesen birer yay çizilir.Yayın daireyi kestiği noktalar, M ve N olarak adlandırılır (Şekil 1.50).

Şekil 1.50: M ve N noktalarının bulunması

C, I, M, N ve K noktaları birleştirildiğinde eşkenar bir beşgen ortaya çıkar(Şekil 1.51).

Şekil 1.51: Daire içinde eşkenar beşgenin oluşturulması

39

1.2.5.4. Daire İçine Düzgün Altıgen Çizimi

Birbirine dik çizilen iki eksen üzerine pergel açılarak istenilen yarıçapta Omerkezli bir daire çizilir. Dairenin eksen üzerinde kesiştiği noktalar A, B, C, Dolarak adlandırılır (Şekil 1.52).


Pergel, açıklığı bozulmadan B noktasına tutularak bir yay çizilir. Yayın daireyikestiği noktalar E ve F olarak adlandırılır (Şekil 1.53).

Şekil 1.53: E ve F noktalarının bulunması

40

Pergel açıklığı bozulmadan A noktasına tutularak bir yay çizilir. Yayın daireyikestiği noktalar G ve H olarak adlandırılır (Şekil 1.54).

Şekil 1.54: G ve H noktalarının bulunması

G, A, H, F, B ve E noktaları cetvel yardımı ile birleştirildiğinde daire içindedüzgün bir altıgen oluştuğu görülür (Şekil 1.55).

Şekil 1.55: Daire içinde düzgün altıgenin oluşturulması

41

UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıda verilen çizgi çeşitlerini ölçerek bir sonraki sayfada uygulama sayfasınaçiziniz.


42

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

1

Öğrencinin DEĞERLENDİRMETOPLAM

Adı:Soyadı: Rakam YazıSınıf / Nu:

Okul: Öğretmen Tarih:.../.../… İmza

43

Aşağıda verilen çizgi çeşitlerini ölçerek bir sonraki sayfada uygulama sayfasınaçiziniz.


44

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

2



Okul: Öğretmen Tarih:.../.../… İmza

45

Atasözleri ve veciz sözleri araştırınız ve norm (sağa 750 eğik) yazı ile yazınız.


46

UYGULAMAADI

UYGULAMANU

3



Okul: Öğretmen Tarih:..../.../... İmza

47

İstiklal Marşı’nın ilk iki kıtasını bir sonraki sayfadaki temrin sayfasına norm (sağa 750

eğik) yazı ile yazınız.

İSTİKLAL MARŞI

Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak,Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!Kahraman ırkıma bir gül; ne bu şiddet, bu celal?Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal...Hakkıdır, Hakk’a tapan milletimin istiklal.

M. Akif ERSOY


48

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

4



Okul: Öğretmen Tarih:..../... İmza

49

Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi’ni yazı şablonu ile yazınız.


50

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

5



Okul: Öğretmen Tarih:..../.../… İmza

51

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

5



Okul: Öğretmen Tarih:..../.../… İmza

52

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

6

Aşağıda verilen A-B doğru parçasına paralel doğrular çiziniz.

Aşağıda verilen A-B doğru parçasının orta noktasından bir dikme çıkınız.


Adı:Soyadı: Rakam YazıSınıf / Nu:Okul: Öğretmen Tarih:..../.../.. İmza

53

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

7

Aşağıda verilen A-B doğru parçasına dik bir açı oluşturunuz.

Aşağıda verilen A-B doğru parçasını 7 eşit parçaya bölünüz.



54

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

8

Aşağıda verilen A-B doğru parçasını 7 eşit parçaya bölünüz.

Aşağıda verilen dairenin içine düzgün üçgen çiziniz.


Adı:Soyadı: Rakam YazıSınıf / Nu:Okul: Öğretmen Tarih:..../.../ İmza

55

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

9

Aşağıda verilen dairenin içine düzgün üçgen çiziniz.

Aşağıda verilen dairenin içine düzgün dörtgen çiziniz.



56

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

10

Aşağıda verilen dairenin içine düzgün dörtgen çiziniz.

Aşağıda verilen dairenin içine düzgün beşgen çiziniz.


Adı:Soyadı: Rakam YazıSınıf / Nu:Okul: Öğretmen Tarih:..../.../ İmza

57

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

11

Aşağıda verilen dairenin içine düzgün beşgen çiziniz.

Aşağıda verilen dairenin içine düzgün altıgen çiziniz.



58

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler içinEvet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizideğerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Standart kâğıdı resim masasına bağlayabildiniz mi?

2.Yazı ve rakamları teknik resim kurallarına uygunyazabildiniz mi?3.Teknik resim çizim araçlarını teknik resim kurallarınauygun şekilde kullanabildiniz mi?4.Teknik resim kurallarına uygun doğrular çizebildinizmi?5. Temel geometrik çizimleri yapabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz.

59

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEAşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Teknik resimde görünen çevreler ve ayrıtlar (kenarlar) hangi çizgi ile çizilir?A) Sürekli ince çizgiB) Sürekli kalın çizgiC) Kesik orta çizgiD) Noktalı ince çizgi

2. Aşağıdakilerden hangisi teknik resimde kullanılan kalem değildir?A) Kurşun kalemB) Tükenmez kalemC) Takma uçlu kalemD) Rapido

3. Aşağıdakilerden hangisi teknik resimde kullanılan cetvellerden değildir?A) Ölçü cetvelleriB) PistoleC) Paralel cetvelD) Açıölçer

4. Elektrik – elektronik teknik resminde hangi yazı tipi kullanılır?A) Dik yazıB) Eğik yazıC) Kalın yazıD) Yamuk yazı

5. Teknik resimde yazı kalınlığını belirten harf hangisidir?A) DB) AC) c1D) h

6. 45° ve 30° – 60° lik gönyeler ile aşağıdaki açılardan hangisi çizilemez?A) 15°B) 30°C) 70D) 105

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevapverirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

60


Temel iz düşümü kullanarak perspektifi verilen parçanın görünüşlerini hatasızçizebilecek ve ölçülendirme yapabileceksiniz.

İz düşüm ve perspektif kavramları ile görünüş çıkarma hakkında araştırmayapınız. Sonuçlarını rapor hâlinde sununuz.

2. İZ DÜŞÜM VE GÖRÜNÜŞ ÇIKARTMA

2.1. İz Düşüm Çizimleri

2.1.1. İz Düşüm Hakkında Bilgi

İz düşüm, bir cismin bir düzlem üzerine çizilmiş şekli veya düzleme düşengörüntüsüdür. Örneğin; sinemada perdeye düşen görüntü, güneşli bir günde yürürken oluşangölge veya bir ışık kaynağından (mum, ampul vb.) çıkan ışınlarla bir cismin duvara düşengörüntüsü birer iz düşümdür.

İz düşümün üzerine düştüğü düzleme iz düşüm düzlemi, iz düşümün düzlem üzerinedüşmesini sağlayan ışınlara iz düşüm ışınları, iz düşüm ışınlarının çıktığı varsayılannoktaya ise odak noktası (bakış noktası) denir.

İz düşüm çeşitleri Merkezî (konik) iz düşüm

Işık kaynağının yakın mesafede olması, cismin boyutlarının iz düşüm düzleminebüyük ve küçük olarak düşmesiyle oluşan iz düşümdür. Işınların cismin köşelerindengeçmesiyle elde edilen noktalar birleştirilerek cismin iz düşümü oluşturulur. Mimari,reklamcılık ve dekorasyon teknik resimlerinin çizimlerinde kullanılır (Şekil 2.1).


AMAÇ

ARAŞTIRMA

61

Şekil 2.1: Merkezî (konik) iz düşüm

Paralel iz düşümIşık kaynağının sonsuzda olması, cismin boyutlarının iz düşüm düzlemine büyüme

veya küçülme göstermeden düşmesiyle elde edilen iz düşümdür. Bu iz düşümde ışınlar ışıkkaynağına paraleldir (Şekil 2.2). Paralel iz düşüm, eğik ve dik iz düşüm olmak üzere ikiye

ayrılır.

Şekil 2.2: Paralel iz düşüm

Eğik iz düşümİz düşüm ışınlarının birbirine paralel ve iz düşüm düzlemine eğik (90° den farklı

açılarda) olarak gelmesi ile iz düşüm düzlemi üzerinde oluşan görünüşe eğik iz düşüm denir.Bu iz düşüm, eğik perspektif görünüşlerinin çiziminde kullanılır (Şekil 2.3).

62

Şekil 2.3:Eğik iz düşüm

Dik iz düşümİz düşüm ışınlarının düzleme dik gelmesi sonucu oluşan iz düşüme dik iz düşüm denir.

Bu iz düşümde iz düşüm çizgileri cismin bir yüzüne dik geldiği için cismin o yüzü ile izdüşümü aynı büyüklükte olur. Teknik resimde en çok kullanılan iz düşüm şeklidir. Özelliklegörünüş çıkarmada çok kullanılır. Bu konu hakkında daha fazla bilgi ileride verilecektir.

2.1.2. Temel İz Düşüm Düzlemleri, Temel Görünüşlerin Adlandırılması ve Çizilmesi

Üretimi yapılacak bir parçanın sadece bir yüzeyinin görüntüsü o parçayı tanımlamayayetmez. Yani cismin tek yönden görünüşü o cisim hakkında yeterli bilgiyi vermez. Bunedenle cisimlerin görüntüleri birden fazla iz düşüm düzlemine düşürülür.

Üzerine iz düşüm çizilecek olan düzlemler, birbirine bitişik ve dik kabul edilir.Birbirine bitişik ve dik konumda alınan, üzerine iz düşümlerin çizildiği düzlemlere “izdüşüm düzlemleri” denir. Temel iz düşüm düzlemlerini bir arada bulunduran kapalı şekle“diedri” denir.

Diedri üzerinde bulunan iz düşüm düzlemleri şunlardır:1. Alın iz düşüm düzlemi2. Yatay iz düşüm düzlemi3. Profil iz düşüm düzlemi

Diedri üzerinde bulunan “alın iz düşüm düzlemi” önden bakış için, “profil iz düşümdüzlemi” yandan bakış için, “yatay iz düşüm düzlemi” ise üstten bakış için kullanılır (Şekil2.4).

63

Şekil 2.4: Görünüşlerin adlandırılması

2.1.3. Nokta, Doğru ve Düzlemlerin İz Düşümlerinin Çizilmesi

2.1.3.1. Noktanın İz Düşümleri

Uzaydaki a noktasının düzlem yüzeylerine dik gelen ışınlarının düzlem yüzeylerinedeğme noktaları, a noktasının iz düşümünü verir.

Düzlemler arasında kalan çizgilere katlanma çizgileri denir. a noktasının uzaydakiyerini belirlemek için aralık, kot ve uzaklık değerleri olmak üzere üç elemana ihtiyaç vardır.Teknik resimde a noktasının iz düşümü çıkarılırken bu değerlerin bilinmesi gerekir.

Noktanın yatay iz düşüm düzlemine olan mesafesine kot, alın iz düşüm düzlemineolan mesafesine uzaklık, profil iz düşüm düzlemine olan mesafesine aralık denir (Şekil 2.5).

64

Şekil 2.5: Noktanın iz düşümü

Aşağıdaki örnekte noktanın aralık, kot ve uzaklık değerleri girilerek iz düşümügörülebilir (Şekil 2.6).

Şekil 2.6: Noktanın iz düşümü

65

2.1.3.2. Doğrunun İz Düşümü

Uzaydaki iki nokta birleştirildiğinde bir doğru parçası meydana gelir. Doğruparçasının uç noktalarına ait iz düşümleri ayrı ayrı çizilip birleştirilerek doğrunun izdüşümleri elde edilir (Şekil 2.7). Noktaların uzaydaki iz düşümleri birleştirilerek doğrunundiedrideki iz düşümü tamamlanmış olur. Diedrideki iz düşümler epür düzlemine aktarılır.Epür, diedrinin açılmış şekline denir.

Şekil 2.7: Doğrunun iz düşümü

2.1.3.3. Düzlemin İz Düşümü

Kendi doğrultusunda olmayacak şekilde hareket ettirilen doğrunun geride bıraktığıyüzeye düzlem denir. Düzlemler, uzayda temel iz düşüm düzlemlerine göre çeşitlikonumlarda bulunur (Şekil 2.8).

66

Şekil 2.8: Düzlemin iz düşümü

2.2. Görünüş Çıkarma ve Ölçeklendirme

2.2.1. Görünüş Çıkarma

Temel iz düşüm düzlemlerine, dik iz düşüm yöntemiyle çizilen iz düşümlere görünüşdenir. Cisimlerin temel iz düşüm düzlemlerine görünüşlerinin çizilmesine de görünüşçıkarma denir.

Görünüş çıkartılmadan önce cisim çok iyi incelenmelidir. Böylece cisim, en iyi ifadeedilebilecek şekilde tutularak en az görünüş sayısı ile en uygun bakış yönü belirlenir. Bazıcisimler için bir veya iki görünüş yeterli olurken bazı cisimler için üçten fazla görünüşgerekebilir. Parça görünüşlerinin çizilmesi ve çizilmiş görünüşlerin okunması, bu konuda bolmiktarda alıştırma yapmayı gerektirir.

Boşlukta yer kaplayan her cismin yükseklik, genişlik ve derinlik olmak üzere üçboyutu vardır. Eksiksiz bir anlatım için bu boyutlarla birlikte parçanın bitmiş hâlini gösterenresmin de çizilmesi gerekir. Bunun için değişik yapıdaki parçalara çeşitli yönlerdenbakılarak görünüşleri çizilmeli, aynı zamanda çeşitli parça görünüşleri incelenmelidir.Böylelikle görünüş çizimi ve görünüş okuma alışkanlığı kazanılır. Çizilmiş görünüşlerincelenirken öncelikle cisim beyinde canlandırılmalıdır. Sonra görünüşlerin isimleri vekonumları belirlenir. Bu sırada görünüşlere bakarak cismin boyutları ve görünüşlerinbirbirleriyle ilişkileri belirlenmeye çalışılır. Görünüşlerde delikler veya kesik çizgiler

67

(görünmeyen kısımlar) varsa ifade ettikleri yerler belirlenerek inceleme tamamlanır. Yapılanbu inceleme sonunda cismin şekli ve boyutları hakkında fikir sahibi olunmalıdır.

Şekil 2.9’daki örnek resim parçasının önden görünüş, yandan görünüş ve üsttengörünüşlerinin resme bakılarak çıkarılışı aşağıda gösterilmiştir.

Şekil 2.9: Örnek resim parçası

Ön görünüş: Resmin genişlik ve yükseklik gibi ölçülerinin görülebildiği bakışaçısıdır (Şekil 2.10).

Şekil 2.10: Önden görünüş

Üstten görünüş: Parçanın genişlik ve yükseklik ölçüsünü tamamlayan bakışaçısıdır (Şekil 2.11).

Şekil 2.11: Üstten görünüş

68

Yandan görünüş: Resmin derinlik ölçülerinin görülebildiği bakış açısıdır(Şekil 2.12).

Şekil 2.12: Yandan görünüş

Görünüşler çıkarılırken bakış açısına bağlı olarak resme ait görünüşler tek çizgi ilegösterilmiştir. Resmin görülmeyen yüzeylere ait detayları ise kesik çizgilerle ifade edilmiştir.Kesik çizgi sayısının azlığı, bakış açısının iyi seçilmesi ile sağlanır.

2.2.1.1. Üç Görünüşle Çizilmiş Resimlerin İncelenmesi

Şekil 2.13’te üç görünüşü verilen resim, düzlem üzerine aşağıdaki gibi yerleştirilir.Görünüşler düzleme yerleştirilirken her bir görünüşün düzleme ait uzaklılarının eşit olmasınadikkat edilmelidir (Şekil 2.14).

Şekil 2.13: Perspektifi verilmiş resim

69

Şekil 2.14: Resmin üç görünüşünün çıkartılması

2.2.1.2. Perspektif Verilerek Görünüşlerin İncelenmesi

Örnek 1: Şekil 2.15’te perspektifi verilen cismin üç görünüşü aşağıdaki gibi çıkarılır(Şekil 2.16).

Şekil 2.15: Perspektifi verilen cisim

70

Şekil 2.16: Cismin üç görünüşü

Örnek 2: Şekil 2.17’de perspektifi verilen cismin üç görünüşü aşağıdaki gibi çıkarılır(Şekil 2.18).

Şekil 2.17: Perspektifi verilen cisim

71

Şekil 2.18: Cismin üç görünüşü2.2.2.Ölçek ve Ölçülendirme

2.2.2.1. Ölçülendirmenin Gereği ve Önemi

Parçaların yapımı için gerekli ölçülerin belirli kurallara göre parça üzerine veyagörünüşlerin üzerine yazılması işlemine ölçülendirme denir.

Teknik resimde iz düşüm kurallarına göre çizilmiş bir parçanın görünüşleri, o parçanınsadece biçimi hakkında bilgi verebilir. Bunun yanı sıra parçanın boyutlarını ifade edenbilgilere de ihtiyaç duyulur. Ayrı ayrı yerlerde ve ayrı ayrı işçiler tarafından yapılanparçaların yerlerine takıldığı zaman sorunsuz çalışması gerekir. Bu özelliklere sahipparçaların üretimi, ancak eksiksiz ve kurallara uygun ölçülendirilmiş çizimlerle mümkündür.Ayrıca kırılmış, bozulmuş parçaların yeniden yapılması sırasında da ölçülendirmenin önemive gerekliliği ortaya çıkar.

Ölçülendirme, sadece parçaların boyutlarının belirtilmesinde kullanılmaz. Aynızamanda elektrik projelerinde ve elektronik devre tasarımlarında da büyük önem taşır.

2.2.2.2. Ölçekler

Teknik resmi çizilen cisimlerin bazıları çok küçük, bazıları ise çok büyük boyutluolabilir. Bu nedenle büyük boyutlu cisimlerin resimleri küçük, küçük boyutlu cisimlerinresimleri ise büyük çizilmelidir. Teknik resmi çizilen parçanın resim üzerindeki çizimölçüsünün o parçanın gerçek ölçüsüne oranına ölçek denir.

72

Ölçek çeşitleri

Gerçek ölçek: Parçaların üzerinden alınan ölçülere göre çizilen ölçekçeşididir. Ölçek 1:1 diye belirtilir.

Küçültme ölçeği: Büyük parçaların küçültülerek çizildiği ölçek çeşididir.Ölçek 1:5, 1:10, 1:20, 1:50…… diye belirtilir.

Büyültme ölçeği: Küçük parçaların büyültülerek çizildiği ölçek çeşididir.Ölçek 2:1, 5:1, 10:1, 20:1, 50:1…… diye belirtilir.

Ölçülendirme elemanları ve ölçülendirme kuralları

Ölçü sınır çizgisi: Sürekli ince düz çizgidir. Çizgi kalınlığı 0,25 mm’dir.Ölçülendirilecek elemana dik veya gerektiğinde eğik, ancak birbirineparalel olarak çizilmelidir. Ölçü konulacak yüzeylerin kenarnoktalarından uzatılarak kullanılır (Şekil 2.19).

Şekil 2.19: Ölçü sınır çizgisi

Ölçü çizgisi: Sürekli ince çizgidir. Çizgi kalınlığı 0,25 mm’dir.Görünüşten yaklaşık 7–10 mm uzaklıkta olmalıdır. Ölçülendirilecekkenara paralel konumda mümkün oldukça birbirini kesmez (Şekil 2.20).

Şekil 2.20: Ölçü çizgisi

Ölçü oku: Uç açısı 15 derece ve ikizkenar üçgen şeklinde olan, ölçüçizgilerini sınırlayan ölçülendirme elemanıdır. Ölçü büyüklüğününnereden nereye kadar olduğunu belirler (Şekil 2.21).

73

Şekil 2.21: Ölçü oku

Ölçü rakamları: Ölçü rakamları düzgün ve okunaklı yazılmalıdır. Ölçüçizgisinin tam ortasına ve 0,5 mm üst tarafına yazılır (Şekil 2.22).

Şekil 2.22: Ölçü rakamı

Görünüşlerin daha kolay okunmasını sağlayacak ölçüler dışındaki tümölçülendirmeler, görünüşlerin dış tarafında yapılmalıdır. Resimler hangi ölçekle çizilirseçizilsin, üzerine parçanın gerçek büyüklüğünü gösteren ölçüler yazılmalıdır.

Aşağıda çeşitli parçaların ölçülendirilmiş resimleri görülmektedir. Resimleriinceledikten sonra farklı görünüşler çizerek ölçülendiriniz (Şekil 2.23, 2.24).

74

Şekil 2.23: Ölçülendirilmiş resim

Şekil 2.24: Ölçülendirilmiş resim

75

UYGULAMA FAALİYETİVerilen parçaların istenen görünüş çizimlerini 1,2,3 numaralı uygulama sayfalarına

yapınız.

Aşağıda verilen parçaların ölçülendirmelerini 4, 5, 6 numaralı uygulama sayfalarınayapınız.


76

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

1

Aşağıda perspektifi verilen parçanın üç görünüşünü teknik resim kurallarına uyarakçıkarınız.



77

UYGULAMAADI

UYGULAMANU

2



Adı:Soyadı: Rakam YazıSınıf / Nu:Okul: Öğretmen Tarih:..../../.. İmza

78

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

3



Adı:Soyadı: Rakam YazıSınıf / Nu:Okul: Öğretmen Tarih:..../... İmza

79

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

4

Örnek3:Üç görünüş ölçüleri verilen cismin ölçü değerlerini resmin üzerine yazınız.



80

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

5

Aşağıda perspektifi verilen parçanın üç görünüşünü ölçülendirme kurallarına göreölçülendiriniz.



81

UYGULAMAADI

UYGULAMANO

6

Örnek3:Perspektifi verilen cisimlerin ölçü değerlerini resmin üzerine yazınız.



82

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler içinEvet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizideğerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Üç görünüşle çizilmiş resimleri incelediniz mi?

2.Perspektifi verilen parçanın görünüşlerini çizebildiniz mi?

3. Görünüşler üzerinde ölçü bağlama çizgilerini çizebildiniz mi?

4. Ölçü çizgilerini çizebildiniz mi?

5. Ölçü oklarını çizebildiniz mi?

6. Ölçü değerlerini ve sembollerini yazabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz.

83


Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Perspektiflerden görünüş çıkarırken önce hangi görünüş çizilir?A) ÖnB) ÜstC) YanD) Arka

2. “Gerçek ölçekte, ölçek …….. diye belirtilir.” cümlesinde boş bırakılan yereaşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?A) 1:2B) 2:1C) 1:1D) 1:4

3. Perspektiflerden görünüş çıkarırken görünmeyen çevre ve kenarların çiziminde hangiçizgi kullanılır?A) Sürekli ince çizgiB) Sürekli kalın çizgiC) Kesik orta çizgiD) Noktalı ince

4. Ölçülendirme yapılırken ölçü çizgisi görünüşten yaklaşık ne kadar uzaklıktabulunmalıdır?A) 1-3mmB) 7-10mmC) 15-18mmD) 18-20mm

5. Sinemada perdeye düşen görüntüye ne denir?A) ŞekilB) ResimC) PerspektifD) İz düşüm


84

6. Aşağıda perspektif resmi görülen cismin üç görünüşü verilmiştir. Bu görünüşlerin,cismin hangi görünüşleri olduğunu altlarına yazınız.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevapverirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.Cevaplarınızın tümü doğru ise “Modül Değerlendirme”ye geçiniz.

85

MODÜL DEĞERLENDİRMEBu modül kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizideğerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır1. Standart kâğıdı resim masasına bağlayabildiniz mi?2.Yazı ve rakamları teknik resim kurallarına uygun yazabildinizmi?3.Teknik resim çizim araçlarını teknik resim kurallarına uygunşekilde kullanabildiniz mi?4.Teknik resim kurallarına uygun doğrular çizebildiniz mi?5. Temel geometrik çizimleri yapabildiniz mi?6. Üç görünüşle çizilmiş resimleri incelediniz mi?7.Perspektifi verilen parçanın görünüşlerini çizebildiniz mi?8. Görünüşler üzerinde ölçü bağlama çizgilerini çizebildiniz mi?9. Ölçü çizgilerini çizebildiniz mi?10. Ölçü oklarını çizebildiniz mi?11. Ölçü değerlerini ve sembollerini yazabildiniz mi?

DEĞERLENDİRMEDeğerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetlerini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız“Evet” ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz.

MODÜL DEĞERLENDİRME

86

CEVAP ANAHTARLARIÖĞRENME FAALİYETİ-1’İN CEVAP ANAHTARI

1. B2. B3. D4. B5. A6. C

ÖĞRENME FAALİYETİ-2’NİN CEVAP ANAHTARI

1. A2. C3. C4. B5. D

6.

a. Önb. Yanc. Üst

CEVAP ANAHTARLARI

87

KAYNAKÇA BEREKET Metin, Teknik ve Meslek Resim, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2010.

KAYNAKÇA

temel teknik resim

Technology