13.04.23 1

TEKNİK RESİM OKUMA VE ANLAMA

İÇİNDEKİLER

1) TEKNİK RESMİN TANIMI ve ÖNEMİ

2) TEKNİK RESMİN ENDÜSTRİDEKİ YERİ ve ÖNEMİ

3) ÇİZGİ

a) Çizginin önemi

b) Çizgi Kalınlıkları ve Çeşitleri

4) GÖRÜNÜŞ ÇEŞİTLERİ (görünüşlerin seçilmesi)

5) GÖRÜNÜŞLERİN SEÇİLMESİ

6) TEK GÖRÜNÜŞLE İFADE EDİLEN PARÇALAR

7) İKİ GÖRÜNÜŞLE İFADE EDİLEN PARÇALAR

8) ÜÇ GÖRÜNÜŞLE İFADE EDİLEN PARÇALAR

9) DÖRT GÖRÜNÜŞLÜ PARÇALAR

10) ÖZEL VE YARDIMCI GÖRÜNÜŞLER

a) Yarım ve ¼ görünüş

b) Kısmi görünüş

c) Koparılmış gibi gösterilen görünüşler

d) tekrarlanan elemanların sadeleştirilmiş görünüşleri

13.04.23 2

TEKNİK RESİM OKUMA VE ANLAMA

İÇİNDEKİLER (DEVAM)11) GÖRÜNÜŞLERİN OKUNMASI

12) KESİT GÖRÜNÜŞLER

Kesitin Tanımı ve Gereği

13) TARAMA ÇİZGİLERİ

a) Tarama Çizgilerinin Kalınlığı

b) Tarama Çizgilerinin Açısı ve Aralığı

13.04.23 3

1) TEKNİK RESMİN TANIMI Tanım;

Teknik resim, teknik elemanlar tarafından herhangi bir makinenin veya bu makineye ait parçaların üretimi için kullanılan çizgi lisanıdır.

Bir makine parçasını, inşaatı veya bir tesisi söz ve yazı ile ifade etmek mümkün değildir. Zira söz ve yazı ile ifade etmek istediğimiz mekanizmanın şekli, boyutları ve diğer özellikleri hakkında hiçbir fikir veremeyiz. Tam bilgi ancak teknik resimle mümkündür.

Çünkü teknik resim bir makinenin/malzemenin;

- Biçimini,

- Boyutlarını,

- hangi malzemeden yapılacağını,

- toleranslarını ve

- yüzey kalitesini belirtir ve karşılıklı anlaşmayı sağlar.

13.04.23 4

2) TEKNİK RESMİN ENDÜSTRİDEKİ YERİ ve ÖNEMİ

Bütün teknik elemanların üretecekleri parçalar hakkında birbirleriyle anlaşabilmeleri için teknik resim kullanmaları şarttır.

Tasarlanıp imal edilmek üzere teknik resmi hazırlanan bir mekanizmanın gerçekleşmesi çeşitli atölye ve kısımlarının çalışmaları ile mümkündür. Teknik resim aynı zamanda üretim birimleri arasındaki birlik ve beraberliği de sağlar.

13.04.23 5

3) ÇİZGİ

a) Çizginin Önemi

Teknik resimde, çizilen parçanın çeşitli kısımlarını ve bu kısımlarının özelliklerini ayrı, ayrı belirtmek için çeşitli kalınlık ve özellikte çizgiler kullanılır. Resme baktığımızda çizgilerin kalınlık ve şekline göre neyi ifade ettiğini anlamamız gerekir. Bunun için çizgilerin standart şekil ve kalınlıkta çizilmesi gerekmektedir.

613.04.23

a) Çizgi Kalınlıkları ve Çeşitleri

Çizgi kalınlıkları resmin büyüklüğüne, biçim ve çeşidine göre 0.25, 0.35, 0.5, 0.7, 1, 1.4 ve 2 mm seçilmelidir. Resim çizilmeden önce sürekli kalın çizgi tespit edilmeli, diğer çizgi kalınlıkları da bu çizgiye göre belirlenmelidir.

1- görünmeyen kenarlar 3-işlenmiş yüzey sınırlarının göst.2-görünmeyen çevreler

F

Sınırlama eksen çizgisiyle yapılmadığında görünüş veya kesitleri sınırlayan çizgiler

E

1-özel işlemli yüzeylerin sınırlarının gösterilmesi (örneğin ısıl işlem)

D

1-eksen çizgileri, 2-simetri çizgileri, 3-dişlilerin bölüm dairesi, 4-delik eksen daireleri

C

1-zahiri ara kesit çizgileri, 2-Ölçü çizgileri,3-tarama çizgileri, 4-görünen vida diş dipleri, 5-bükme çizgileri, 6-açıklama çemberleri

B

1-Görünen kenarlar, 2-görünen çevreler3- vida uçları, 4- vidanın yararlanılabilir uz. sınırları

A

ÇİZİMDE KULLANILMA YERLERİ(TS 88’ e göre)

ÇİZGİ TİPLERİ(TS 10845’ e göre)

13.04.23 7

4) GÖRÜNÜŞ ÇEŞİTLERİ

Bir cismin dikdörtgen prizmadan meydana geldiği düşünülürse altı yüzü olduğu için cisme altı taraftan bakılarak altı görünüşü elde edilebilir.

13.04.23 8

5) GÖRÜNÜŞLERİN SEÇİLMESİ

Bir cismin tanıtımına en uygun görünüşü, esas görünüş olarak seçilmelidir; bu görünüş genellikle ön görünüştür.

- Ana resimlerde ve montaj resimlerinde bir bütünün esas görünüşü, kullanıldığı veya yerleştirildiği konuma göre olmalıdır.

- İmalat resimlerinde esas görünüş, parçanın imal edildiği konumda olmalıdır.

- Diğer görünüş ve kesitlerde yeterli tanıtım veya eksiksiz ölçülendirme için şu kurallara uyulmalıdır.

- Görünüşler, parçayı hiçbir yanlış anlamaya meydan vermeyecek şekilde göstermek için yeterince ve az sayıda olmalıdır.

- Diğer görünüşler, görünmez kenarları mümkün olduğu kadar az olacak şekilde seçilmeli ve düzenlenmelidir.

13.04.23 9

6) TEK GÖRÜNÜŞLE İFADE EDİLEN PARÇALARIN ÇİZİLMESİ VE SEMBOLLERLE GÖSTERİLMESİ

Basit bir cismin biçimini belirtmek için en az iki görünüşe ihtiyaç duyulmasına rağmen bazı cisimleri tek görünüşle ifade etmek mümkündür. Bu cisimler silindirik veya kare kesitli cisimlerdir. Şekilde görüldüğü gibi silindirik cismin ifadesi için çap ölçüsünün yanına Ø sembolü konulur. Kare kesitli parçanın ifadesi içinde ölçüsünün yanına sembolü konulur.

13.04.23 10

Tek Görünüşle İfade Edilen Silindirik kesit

13.04.23 11

Tek Görünüşle İfade Edilen Kare Kesit

13.04.23 12

7) İKİ GÖRÜNÜŞLE İFADE EDİLEN PARÇALARIN ÇİZİLMESİ VE SEMBOLLERLE GÖSTERİLMESİ

Genellikle bir cismin boyutlarını belirtmek için iki görünüş yeterli olmaktadır. Ancak bazı ortak görünüş özellikleri sebebiyle bu durum her zaman mümkün olmaz. İki görünüşle ifade edilen parçalarda ön-üst görünüş veya ön-solyan görünüşler tercih edilmelidir. Parça iki görünüşle ifade edildiğinde eksik ve yanlış anlamaya imkan verilmemelidir. Şekilde iki görünüşü (ön-solyan ) çizilmiş parça görülmektedir. Ancak bu parçanın ön-üst görünüşleri çizilseydi bu görünüşler başka bir parçayı ifade edebilirdi. Bu sebeple iki görünüşü çizilen parçalarda görünüş seçimine dikkat edilmelidir.

13.04.23 13

13.04.23 14

8) ÜÇ GÖRÜNÜŞLE İFADE EDİLEN PARÇALAR

Karışık makine parçaları için üç görünüş yeterlidir. Bu görünüşler ön, üst ve solyan görünüşlerdir. Seçilen görünüşlerde parçanın bütün özelliklerini açıkça göstermek şarttır. Şekilde perspektifi ve üç görünüşü verilmiş parçanın görünüşlerden birinin olmaması halinde şu değişiklikler olacaktır.

1- ön görünüş çizilmemişse, diğer görünüşler bir anlam ifade etmeyecektir.

2- üst görünüş çizilmemişse, parçayı meydana getiren girinti ve çıkıntılar farklı olabilir. Bu nedenle üst görünüş çizilmelidir.

3- solyan görünüş çizilmemişse, parçayı meydana getiren pahlı kısımlar anlaşılmaz

13.04.23 15

13.04.23 16

9) DÖRT GÖRÜNÜŞLÜ PARÇALAR

Şekilde ön, üst ve iki yan görünüşü gerektiren parçanın dört görünüşlü resmi görülmektedir. Yan taraftaki kanal ve delikler yan görünüşlerde birbirlerini kapattıkları için her bir kulağın biçim ve ölçülerini belirtmek amacı ile iki yan görünüş çizilmiştir.

13.04.23 17

13.04.23 18

10) ÖZEL VE YARDIMCI GÖRÜNÜŞLER

a) Yarım ve ¼ görünüş

b) Kısmi görünüş

c) Koparılmış gibi gösterilen görünüşler

d) Tekrarlanan elemanların sadeleştirilmiş görünüşleri

e) Parçanın ilk biçiminin gösterilmesi

13.04.23 19

a)Yarım ve ¼ görünüş Simetrik olan büyük parçaların simetri ekseninin bir tarafında kalan yarıları veya ¼ ü çizilir. Simetri ekseninin her iki ucuna da iki kısa paralel çizgi çizilmek suretiyle belirtilir.

13.04.23 20

b) Kısmi görünüş

Görünüşlerin birbirine karışmaması için tercih edilen görünüşlerdir. Cismin ifade edilecek kısmı çizilir diğer kısımlar atılır

13.04.23 21

b) Koparılmış gibi gösterilen görünüşler

U profili ve boyları uzun olan parçaları yer ve zamandan kazanmak için bazı kısımları koparılıp atılmış gibi çizilebilir. Koparılan kısımlar serbest el veya zigzaklı çizgilerle çizilmelidir. Burada dikkat edilmesi gereken husus koparılacak kısımdaki şekil ve boyutların, koparıldıktan sonra kalan yerlerde aynı olmasıdır.

13.04.23 22

C) Tekrarlanan elemanların sadeleştirilmiş görünüşleri Bir resmin üzerinde tekrarlanan elemanların gösterilmesi aşağıda gösterildiği gibi sadeleştirilebilir.

13.04.23 23

d) Parçanın ilk biçiminin gösterilmesi Bir parçada işlem gören kısım var ise işlem görmeden önceki ilk durumu uygun görünüşünde belirtilmelidir. İşlem gören kısmın çevresi ince iki noktalı kesik çizgi ile çizilmelidir. Şekilde parçanın kıvrılmazdan önceki durumu üst görünüşünde belirtilmiştir.

13.04.23 24

11) GÖRÜNÜŞLERİN OKUNMASI

Bir cismin teknik resminin çizilmesi ne kadar önemli ise başkaları tarafından çizilmiş resimleri anlamak ve parçaların şeklini kafamızda canlandırmak aynı derecede önemlidir. Cisimlerin çok çeşitli oluşu, çizilen çizimleri okumada da belirli bir kural olmamaktadır. Ancak aşağıda belirtilen sırayı izlemek resimlerin okunmasında kolaylık sağlayacaktır.

1) Çizilen görünüşlerin konumları ve hangi görünüş oldukları tayin edilmelidir.

2) Cismin tüm biçimi hakkında fikir edinilir buna göre her görünüş için uygun bakış yönlerinden bakıldığı farz edilerek cismin biçimi ve büyüklüğü hakkında fikir sahibi olunur.

3) Cismi meydana getiren geometrik şekiller (dikdörtgen prizma, silindir, koni vb.) göz önünde tutularak cisimlerin en önemli kısımları anlamaya çalışılmalıdır.

13.04.23 25

4) Görünüşler üzerindeki kesik çizgilerin neyi ifade ettiği araştırılır.

5) Cismin çeşitli kısımları ve elemanları arsındaki bağıntıları araştırılmalıdır.

6) Bütün bunlardan sonra parçanın şekli eksiksiz olarak canlandırılmalıdır.

13.04.23 26

12) KESİT GÖRÜNÜŞLER

Kesitin Tanımı ve Gereği

Bir cismin yeteri kadar görünüşünün çizilmesi ile dış biçimi belirtilebilir. Ancak parçalar her zaman dolu olarak bulunmazlar. Çok defa parçaların iç kısımlarının da boş olduğu ve bu şekilde kullanıldığı görülür. Çizilen görünüşler parçanın iç kısımlarını belirtmede yetersiz kalmaktadır. Ayrıca cismin iç kısmını belirtmek için çizilecek bir çok kesik çizginin bir araya gelmesiyle resim karmaşık hale gelebilir. Parçaların sadece biçimlerinin belirtilmesi imalat için yeterli değildir. Parçanın bütün boyutlarıyla ilgili bilgilerin verilmesi zorunludur. Bütün bu olumsuzlukları gidermek için cisim, iç kısımdaki belirtilmek istenen yer görülecek şekilde kesilir. (parça gerçek olarak kesilmeyecek ancak kesildiği ve içinin görüldüğü farz edilecektir) kesilen yerden geçen kesit düzleminin önünde kalan parça çıkarılıp atılınca geride kalan parçaya karşıdan bakılarak görünüşü çizilir, bu görünüşe kesit görünüş denir

13.04.23 27

Cisimler hayali bir düzlem ile kesilmiş olarak kabul edilir ve bu düzlem, görünüşler üzerinde çizgi görüntüsü ile belirlenir. Bu çizgiye de Kesit Düzlemi Çizgisi denir. Aşağıda Kesit Düzlemi Çizgisi  şekli görülmektedir.

13.04.23 28

Kesit Görünüş Çeşitleri:

Kesit görünüşler , kesit düzleminin cismi kesme durumuna ve kesitin şekline göre altı grupta incelenebilir.

1-Tam Kesit Görünüş  

2-Yarım Kesit Görünüş,

3-Kısmi (bölgesel) Kesit Görünüş,

4-Kademeli Kesit Görünüş,

5- Profil Kesit Görünüş,

6-Döndürülmüş Kesit Görünüş,

13.04.23 29

13.04.23 30

1- TAM KESİT GÖRÜNÜŞLER:

Bir cismin, çeşitli  kesit düzlemleriyle tamamı kesilerek dik bir bakış  doğrultusuna göre çizilen kesitlerine Tam Kesit Görünüş denir. Cisim yatay bir düzlem ile kesilmişse, elde edilen kesit görünüşe Yatay Kesit Görünüş denir. Eğer cisim düşey bir düzlem ile kesilmişse ,  elde edilen kesit görünüşe Düşey Kesit Görünüş  , cisim enine kesilmişse En kesit Görünüş denir.

13.04.23 31

13.04.23 32

2- YARIM KESİT GÖRÜNÜŞLER:

Birbirine dikey iki kesit düzlemi ile cismin dörtte birinin kesilip atıldığı kabul edilerek çizilen kesit görünüşe Yarım Kesit denir. Yarım kesit simetrik parçalarda kullanılır ve kesit görünüşün yarısı parçanın iç kısmını, diğer yarısı da dış kısmını gösterir .Yarım kesitte her iki tarafta kalan görünmeyen kenar çizgileri çizilmez. Ölçülendirme açısından gerekli olursa, kesilmeyen bölümlerde kesik çizgi kullanılabilir. Kesit düzlemi çizgisinin bakış  doğrultusuna dik  olan tarafının  ucuna ok konulurken , diğer ucuna ok konulmaz. Bakış doğrultusundaki kesit düzlemi, kesilmiş görünüşte eksen çizgisi olarak çizilir.

13.04.23 33

3- KISMİ (bölgesel) KESİT GÖRÜNÜŞLER:

Tam veya yarım kesitlerin alınamadığı ya da gerek duyulmadığı durumlarda, parçanın görünmesi istenen bölümünden bir kısmının koparılıp atıldığı kabul edilerek çizilen görünüşlere Kısmi Kesit denir. Resimlerde koparılarak atıldığı kabul edilen kısmın etrafı serbest elle ve yardımcı çizgi ile sınırlandırılarak iç kısımları taranır.

13.04.23 34

13.04.23 35

4- KADEMELİ KESİT GÖRÜNÜŞLER:

Bir parçadaki aynı  eksen üzerinde bulunmayan  bölümlerin bir  görünüş üzerinde toplanarak çizilebilmesi için kesit düzleminin parça üzerinde kıvrılmak suretiyle (kademe yaparak) geçtiği kabul edilerek çizilen görünüşlerdir.Kesit düzlemi çizgisinin uçları ve kıvrılma noktaları kalın dolu çizgi ile belirlenir ve uçlarına harfler konulur. Ayrıca çizilen kesitin yanına da hangi kesite ait olduğunu belirleyen yazı ("AA - Kesiti" gibi) yazılır. Kademe yapılan (kıvrılan) köşe noktaları görünüşte gösterilmez ve bütün yüzeyde tarama devam eder.

13.04.23 36

13.04.23 37

5- PROFİL KESİT GÖRÜNÜŞLER:

Manivela kolu, kasnak kolu, putrel, köşebent gibi ince ve uzun parçaların kesitleri, ince uzun görünüşlerinde yerinde döndürülmüş şekilde profil kesit olarak yardımcı çizgilerle çizilir ve içleri taranır.Görünüş üzerinde uygun bir yer yoksa görünüş dışında bir yere çizilerek yanına hangi kesite ait olduğu yazılmalıdır. Görünüş dışına çizilen profil kesitler, ana çizgilerle çizilir

13.04.23 38

13.04.23 39

6- DÖNDÜRÜLMÜŞ KESİT GÖRÜNÜŞLER:

    Makine parçalarının simetri düzlemi üzerinde bulunmayan girinti ve çıkıntıları, gerçek ölçü ve biçimlerini görebilmek için düzlemlerin  kesişme  yerlerine kadar  döndürülür. Cismin döndürülmüş  durumunda  bakış  doğrultusuna göre  kesit düzlemi  geçirilerek  elde  edilen  kesit görünüşlere  ise Döndürülmüş  Kesit Görünüş  denir. Resimlerde  kesit düzlemi  çizgisinin  nerelerden  geçirildiği  kolay anlaşılabiliyorsa, kesit düzlemi çizgisi ve döndürmeyi gösteren çizgiler çizilmeyebilir.

13.04.23 40

13.04.23 41

TARAMA ÇİZGİLERİ

Kesitlerde, kesilen yüzey üzerine belirli eğimlerde ve şartlarda çizilen sürekli ince çizgilere Tarama Çizgisi denir. Bu çizgilerin kullanılmasının iki amacı vardır:

a) Kesit düzlemi ile kesilen yüzeyleri belirlemek ve kesilmeyen yüzeylerden ayırt etmek,

b) Cismin yapıldığı malzemenin cinsini belirlemek.

13.04.23 42

Tarama çizgileri, resim çiziminde kullanılan çizgi grubunun en ince çizgisiyle sürekli çizgi şeklinde çizilir. Eğimleri ise genellikle simetri ekseni ile 45º ' lik açı yapacak şekildedir.Ancak parçanın durumuna göre ve bazı özel durumlarda eğimi 30º veya 60º olabilir. Tarama çizgilerinin çiziminde şu noktalara dikkat edilmelidir:

1-Tarama çizgileri, yardımcı çizgi olarak yatayla 45º 'lik açı yapacak şekilde çizilmelidir.(şekil-a)2-Açılı çizimlerde tarama çizgilerinin ana çizgilere paralel veya dikey gelmemesi gerekir. Bu nedenle duruma göre 30º - 45º - 60º 'lik açılardan birisi ile çizilir.(şekil -b)3- Tarama çizgilerinin aralıkları 1 - 2 veya 3 mm olmalıdır. Çok küçük parçalarda 0,75 mm, çok büyük parçalarda 5 mm veya daha büyük olabilir. Bu aralıklar göz kararı ile çizilerek eşitlik sağlanmaya çalışılır. (şekil -c)4- Birbiri ile temas halinde olan iki parça kesildiği zaman, tarama çizgileri ters yönde çizilmelidir. Başka bir parça daha varsa farklı açıda taranabilir.(şekil -d)   

13.04.23 43

13.04.23 44

5- Temas halindeki iki parçanın tarama çizgileri, ana çizgi üzerinde birbiri ile birleşmemelidir. (şekil -d)6- Kesit düzleminin değdiği bütün yüzeyler aynı yönde taranır. (şekil -e) 7- Çok büyük parçalarda kesit yüzeyinin tamamı yerine, ana çizgilerin çevreleri taranır. (şekil -f)8- Sac levha, putrel, köşebent, conta gibi parçaların yüzeyleri çok dar olduğu için yüzeyleri koyu renk olarak belirtilerek birbirinden ayırt edilir. Ancak parçaların aralarında açıklık bırakılır. (şekil -g)

13.04.23 45

13.04.23 46

ÖLÇEK  VE ÖLÇÜLENDİRME:          

A- ÖLÇEKLER :Ölçek;Teknik resmi çizilen parçaların resim üzerindeki çizim ölçüsünün, o parçanın gerçek ölçüsüne oranına denir .Kısaca;  Ölçek=Çizim Ölçüsü / Gerçek  Ölçü      şeklinde yazılır.

ÖLÇEK ÇEŞİTLERİ :a) Gerçek büyüklük ölçeği :  Parçaların üzerinden alınan ölçülere göre çizilen ölçek çeşididir. Ölçek = 1:1 şeklinde ifade edilir.b) Küçültme ölçeği : Büyük parçaların küçültülerek çizildiği ölçek çeşididir. Ölçek = 1:2,5 - 1:5 - 1:10 - 1:20 - 1:50 - 1:1001:200 - 1:500 - 1:1000 - 1:10000 veya 1/2 - 1/5 - 1/10 - 1/20 - 1/50 - 1/100 - 1/200 - 1/500 - 1/1000 şeklinde ifade edilir.c) Büyültme ölçeği : Küçük parçaların büyültülerek çizildiği ölçek çeşididir. Ölçek = 2:1 - 5:1 - 10:1 - 20:1 - 50:1 şeklinde ifade edilir.

13.04.23 47

13.04.23 48

 ÖLÇEKLERLE İLGİLİ GENEL KURALLAR :a) Çizilen resmin ölçeği,antet içerisinde kendisine ayrılan bölüme kolayca görülüp okunabilecek büyüklükte ve Ölçek kelimesi ile birlikte yazılmalıdır.

b) Ayrıntılı olarak çizilen resimlerde esas ölçekten başka ölçekler kullanılması durumunda diğer ölçekler, antetteki esas ölçeğin altına daha küçük olarak yazılır. Ayrıca ait olduğu görünüşler de belirtilir.

13.04.23 49

c) Büyültme ölçekleri ile çizilen resimlerde gerekli görülmesi halinde resmin yan tarafına parçanın gerçek ölçülerdeki resmi çizilmeli ve ölçülendirilmeyip altına 1:1 ölçeği yazılmalıdır.d) Parça resimleri ister büyültme ölçeğine göre isterse küçültme ölçeğine göre çizilsin,her iki durumda da çizilen resimlerin üzerine yazılan ölçüler,o parçanın gerçek büyüklüğünü gösteren ölçülerdir.e) Kullanılan ölçek ne olursa olsun açıların çiziminde gerçek ölçüler kullanılır .f) Bazı özel parçaların çiziminde, TS 88 'e göre belirlenen standart ölçek değerlerinin dışında ölçekler de kullanılabilir.g)Bazen parçaların belirli noktalarının daha iyi açıklanması için detay görünüşleri çizilir.Bu durumda detay görünüşün yanına ölçeği yazılır.h) Seçilen ölçek her zaman, parçaya ait bilgilerin kolay ve açık olmasını sağlayacak büyüklükte olmalıdır.