11.sinif tÜrk edeb İyati ders İ ders ... · ii. Ünİte : tanzİmat dÖnemİ edebİyati...

www.turkceciler.com 11.SINIF TÜRK EDEBİYATI DERSİ

DERS MÜFREDATI/PROGRAMI

� Sınıf-okul içi etkinlik � Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Χ Ders içi ilişkilendirme �� Diğer derslerle ilişkilendirme � Ölçme ve değerlendirme �� Ara disiplinlerle ilişkilendirme

11. SINIF ÜNİTE ve KAZANIMLARI Üniteler

Kazanımlar

Örnek Etkinlikler

Açıklamalar

I. ÜNİTE : EDEBİYATLA DÜŞÜNCE, SOSYAL ve SİYASÎ HAYATIN İLİŞKİSİ

Edebiyat, sosyal ve siyasî hayat ilişkisini kavrama

� Gruplara ayrılan öğrenciler, sanat ve edebiyatın düşünce, sosyal ve siyasî hayatla ilişkisini konu alan bir kavram haritası hazırlarlar. Haritanın merkezine bir kare içine “edebî eser” yazarlar, karenin diğer köşelerine de diğer temel güzel sanatları yerleştirirler. Düşünce hayatını, sosyal ve siyasî hayatı da sanat karesini çevreleyen daha geniş kareler hâlinde gösterirler. Bu kareler arasındaki ilişki üzerinde kazanımlardan da yararlanılarak durulur.

1. Edebî metnin sosyal çevre ile ilişkisini açıklar.

� Öğretmen, öğrencilerin her tarihsel dönemi ifade eden edebî eserler olup olmadığını araştırmalarını ister.

[!] Edebî metnin sosyal, siyasî ve tarihî şartlardan yararlanılarak ortaya konulan sanat eseri olduğu vurgulanır.

2. Sosyal hayatı belirleyen ögelerden kurmaca metinlerde nasıl yararlanıldığını belirler.

1. Edebiyat, Sosyal ve Siyasî Hayat İlişkisi

3. Yazarın sosyal ve siyasî şartlardan nasıl etkilendiğini açıklar.

� Öğrenciler, sosyal ve siyasî hayatla sanat ve edebiyat ilişkisini anlatan yazılar bulurlar. Buldukları yazıları sınıfta okurlar, yazılar üzerinde sosyal ve siyasî şartların etkisi tartışılır. Ortak maddelerden hareketle bir poster oluşturulur ve sınıfın duvarına asılır.

[!] Yazarın sosyal ve tarihî şartlardan ne ölçüde etkilendiği ve nasıl yararlandığı vurgulanır.




4. Metinlerin, yazıldığı dönemin zihniyetiyle ilişkisini açıklar ve dönemin zihniyeti hakkında çıkarımlarda bulunur.

[!] “Zihniyet” terimi ile bir dönemdeki sosyal, siyasî, idarî, adlî, askerî, dinî güçlerin, sivil toplum örgütlerinin, ticarî hayatın, eğitim etkinliklerinin birlikte oluşturdukları ortam ve bunların hiçbirine indirgenemeyen duygu, anlayış ve zevk bütünü kastedilmektedir.

5. Felsefede, sosyolojide ve psikolojide soyut olarak dile getirilen düşüncelerin edebî eserlerde insan yaşantısıyla birleşerek somutlaştığını sezer.

� Öğrenciler, konunun sonunda edebiyat-sosyal hayat, edebiyat-düşünce hayatı, edebiyat-siyasî hayat arasındaki ilişkileri konu alan yazı kaleme alırlar.

2. Yenileşme Dönemi

Yenileşme dönemini hazırlayan faktörleri belirleme

� Önceden, öğrencilere “Yenileşme” dönemini hazırlayan faktörlerin araştırılması, ödev konusu olarak verilir. Öğretmen uygun biçimde öğrencilerin doğru ve geçerli kaynaklara ulaşıp ulaşmadıklarını kontrol eder. Onlara kaynak bulmaları konusunda yardımcı olur. Bu konuyu soru-cevap yönteminden yararlanarak işler. Öğretmen, derse girmeden kazanımlarda sıralanan maddelerden ve ders kitabındaki metinlerden de yararlanarak sorular hazırlar. Bu soruları öğrencilere yöneltir, onları konuşturur. Önemli cümleleri not ettirir. Gerek gördüğü yerde öğrencileri konu üzerinde tartıştırır.




1. Osmanlı İmparatorluğu’nu güçlü kılan sosyal, siyasî düzenin bozulma nedenlerini belirler.

� Öğrenciler XIX. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun ana hatlarıyla sosyal ve siyasî yapısını araştırırlar. Araştırma sonuçları sınıfta uygun biçimde paylaşılır.

[!] Osmanlıyı güçlü kılan faktörleri açıklamak üzere Osmanlı toplumunda sosyal düzenin merkezî otorite çevresinde nasıl sağlandığı vurgulanır. Padişahın Allah’ın gölgesi kabul edildiği (Zıllullah), toplumu temsil eden piramidin en üst noktasında yer aldığı belirtilir. Bu en yüksek makamdan sonra sırasıyla askerler, ilim adamları, zanaatçılar ve halk tabakasının geldiği ifade edilir. Bu yapının yükselme döneminde yararlı olduğu; 17.yy. ortalarından itibaren bozulmaya başladığı belirtilir. Böylece Osmanlı Devleti’nin gerilemesinin sosyal düzendeki çözülmeden kaynaklandığı vurgulanır. �� Tarih dersinin ilgili konusu ile birlikte ele alınacak.

2. Tanzimat öncesi zihniyet ile Tanzimat sonrası zihniyeti ve kültür değerlerini karşılaştırır.

[!] Skolastik zihniyet ile ilmî zihniyet karşılaştırılır. Sosyal düzenin bozulma sebeplerini de skolastik zihniyetin baskısıyla gelişme heyecanı ve dinamiğinin kaybolmasında aramak gerektiği sezdirilir.

3. Batı devletleriyle yapılan savaşlarda yenilme nedenlerini açıklar.

[!] Yenileşmenin, çöküşün sebebi değil sonucu olduğu vurgulanır. Çünkü, ordu düzeninin bozulmasının devlet yapısındaki çözülüşün sonucu olduğu belirtilir.




4. Batı düşüncesine, yaşama biçimine ve batıda gerçekleştirilen bilimsel gelişmelere ilgi duyulma nedenlerini açıklar.

[!] Batıyı tanıyanların oradaki hayata ve sosyal düzene, Batıda geliştirilen hukuk ve eğitim düzenine ilgi duyduğu vurgulanır.

5. Devleti yöneten aydınların İmparatorluğu devam ettirmek için yönetim, eğitim hayatında ve askerî sistemde değişiklik yapmak istemelerin nedenlerini açıklar.

� Öğrenciler, yenileşme konusunda bir yazı kaleme alırlar. Öğrencilerin, birbirlerinin yazılarını okumaları sağlanır.

6. Tanzimat Fermanı’nın(1839) ilân edilme nedenlerini açıklar.

� Öğretmen, öğrencilerden Tanzimat Fermanı hakkında bilgi edinmelerini ister. Bir sonraki derste bilgiler sınıfta paylaşılır.

TERİM ve KAVRAMLAR: Tanzimat, estetik (felsefî anlamda), Tanzimat Fermanı. modernleşme, pozitivizm




II. ÜNİTE : TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI (1860-1896)

Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nın oluşumunu kavrama

1. Tanzimat Fermanı’yla getirilmek istenen yenilikleri belirler.

� Öğrenci grupları, III.Selim’den itibaren yapılmak istenen yenilikleri araştırırlar. Her grup kendi posterini hazırlar ve sınıfa sunar. Posterlerin hepsi sınıfın duvarına asılır.

[!] Adlî, siyasî, askerî, malî ve idarî alanlarda devlet-kişi ilişkisinde gerçekleştirilmek istenen değişiklikler vurgulanır.

2. Getirilen değişikliklerin özelliklerini belirler.

[!] Kökten değişme değil devletin yönetiminde bazı düzenlemelerin söz konusu olduğu belirtilir.

3. 19.yy’da Eski İstanbul (surlar içindeki İstanbul) hayatıyla Beyoğlu çevresinde sürdürülen yaşama biçimini karşılaştırır.

� Öğrenciler, 19.yy’da Eski İstanbul (surlar içindeki İstanbul) hayatıyla Beyoğlu çevresinde sürdürülen yaşama biçimini araştırırlar.

4. Tanzimat ile getirilmek istenen değişiklikleri kimlerin niçin istediklerini tartışır.

� Öğrenciler, Tanzimat ile getirilmek istenen değişiklikleri kimlerin niçin istediklerini araştırırlar. Araştırma sonuçlarını sözlü ya da yazılı olarak sınıfa sunarlar.

5. Edebiyatta Tanzimat’ın ne zaman ve niçin başladığını kavrar.

� Öğrenciler, edebiyatta Tanzimat’ın ne zaman ve niçin başladığını araştırırlar.

6. Tanzimat Döneminde tanınmış edebiyatçıların nasıl yetiştiklerini belirler.

7. Tanzimat yıllarında gazeteciliğe neden önem verildiğini araştırır.

8. Tanzimat Döneminde çıkan gazeteleri ve özelliklerini belirler.

1. Tanzimat

Dönemi Edebiyatı’nın Oluşumu

9. Tanzimat sonrasında edebiyatımızda hangi edebî türlerde yazılmış eserlerin görülmeye başladığını belirler.

� Ders kitabındaki metinlerden, Tanzimat’la ilgili ansiklopedi maddelerinden ve öğrencilerin ulaşabileceği kaynaklardan yararlanılarak “Tanzimat ve Edebiyat” konulu bir panel hazırlanması sağlanır. Paneli takip eden derste “Tanzimat ve Edebiyat” konusu soru-cevap yöntemiyle ele alınır. Öğretmen kazanımlarda belirtilen hususlardan yola çıkarak sorular hazırlar, bunları öğrencilere yöneltir. Verilen cevaplar çerçevesinde tartışma da açılabilir. Öğrenciler “Tanzimat’la değişen sosyal, siyasî hayat ve edebiyat” konulu kısa bir yazı




10. Tanzimat sonrasında edebiyatta zevkin mi faydanın mı ön plana çıktığını tartışır.

11. Tanzimat Dönemi’nin zihniyetini belirler.

kaleme alırlar.

Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nda öğretici metinleri inceleme

� Tanzimat Dönemi’nde yazılmış öğretici metinler arasından seçilmiş parçalar üzerinde, kazanımlarda belirtilen hususları esas alarak çalışmalar yaptırılır. Böylece metinlerin yapı, ana düşünce, dil, anlam bakımlarından incelenmesi, tarihî akış içinde yerinin belirlenmesi, sosyal hayatla ilişkisini kavratmak amaçlanır. Bu amaca daha sağlıklı ulaşmak için öğrencilerin ikili veya üçlü gruplar hâlinde seçilen, metinleri kazanımlar doğrultusunda incelemeleri sağlanır. Sonra da sınıfın durumuna ve öğrenci sayısına göre soru-cevap yöntemiyle veya panel düzenleyerek Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nda öğretici metinlerin özellikleri üzerinde durulur. Yeni kavramlar konusunda yazı yazdırılır.

1. Anlam birliğine sahip kümelerin metnin iletisi etrafında nasıl birleştiğini belirler.

2. Metnin yazılış amacını belirler. 3. Metnin ana düşüncesini bulur, aynı

ana düşüncenin o dönemde başka metinlerde ele alınıp alınmadığını tartışır.

� Öğretmen, öğrencilerden aynı ana düşüncenin o dönemde başka metinlerde ele alınıp alınmadığını araştırmalarını ister. Bir sonraki derste bilgiler paylaşılır.

[!] Metindeki düşüncenin en kısa ve yoğun ifadesinin ana düşünce olduğu vurgulanır.

4. Ana düşüncenin başka iletişim araçlarıyla ve anlatma biçimleriyle anlatılıp anlatılamayacağını araştırır.

� Öğrenciler, Tanzimat Dönemi’ni değerlendiren ilmî yazılar bulur, okur. Öğrendiklerini arkadaşlarıyla paylaşırlar.

5. Metnin ana düşüncesiyle dönemin sosyal yaşayışı ve gerçekliği arasındaki ilişkiyi açıklar.

6. Ana düşüncenin günümüzde ele alınıp alınmadığını araştırır.

2. Öğretici Metinler

7. Metnin merkezî otorite (saray yönetimi) ve halkla ilişkisini açıklar.




8. Metindeki anlatım türünü belirler,

özelliklerini açıklar. ��Anlatım türü belirlenirken

10.sınıf Dil ve Anlatım 2-8. ünitelerdeki kazanımlardan yararlanılacaktır.

9. Metinde çelişen düşünceleri ve anlam tutarsızlıklarını belirler, nedenlerini açıklar.

10. Metinde ifadelerin açıklık ve kesinlik düzeylerini belirler.

11. Metinde terim, kavram ve gündelik hayatla ilgili kelimelerden nasıl yararlanıldığını belirler.

12. Metinde yeni kavram, ifade, söz ve

söz grupları olup olmadığını araştırır.

� Öğrenciler, Batıdaki Rönesans ile bizdeki Tanzimat hareketi arasında benzerlik olup olmadığını araştırırlar. Araştırma sonuçlarını arkadaşlarıyla paylaşırlar.

13. Divan edebiyatından gelen ögelerle Tanzimat’la getirilen yeniliklerin birlikte kullanıldığını sezer.

[!] İslâm Uygarlığı Çevresinde Gelişen Türk Edebiyatı ve Tanzimat sonrası gerçekleştirilen yenileşme hareketlerinden gelen ögelerin birlikte kullanıldığı vurgulanır.

14. Metinde ikiliğin (eski-yeni) temada, dilde, ifade biçiminde varlığını hissettirdiğini sezer.

� Öğrenciler, Tanzimat Dönemi’ndeki eski-yeni karşılaşmasıyla bu günkü eski-yeni karşılaşmasının farklılıklarını araştırırlar. Bir sonraki derste bilgilerini paylaşırlar.

[!] Tanzimatı belirleyen en önemli hususun ikilik olduğu vurgulanır.

15. Metnin hangi geleneğe bağlı kalınarak yazıldığını belirler.

16. Gazetenin öğretici metinler başta olmak üzere kültür ve edebiyatımızda yüklendiği işlevlerini tartışır.

� Öğrenciler, gazete çevresinde kültür ve edebiyat hayatımıza giren öğretici metin türlerini araştırırlar.

[!] Gazete çevresinde kültür ve edebiyat hayatımıza giren öğretici metin türleri açıklanır.




17. Metinde somuta yönelik ifadelerden

nasıl yararlanıldığını açıklar.

18. Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nda benzer temalarda yazılmış öğretici metinleri birbiriyle karşılaştırır.

� Öğrencilerin, Tanzimat döneminden çeşitli metinleri incelemesi sağlanır. Benzer ve farklı yönler üzerinde tartışma yapılır.

19. Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nda öğretici metinlerle daha önce oluşmuş öğretici metinleri karşılaştırır.

� Sınıfta bu dönem ve önceki dönemlere ait öğretici metinler incelenir. Benzer ve farklı yönler üzerinde tartışılır.

20. Yazarın fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.

21. Eserle yazar arasındaki ilişkiyi belirler.

Tanzimat Dönemi şiirlerini inceleme [!] Tanzimat şiirini, “problem çözme yöntemi” ile kavratmak yerinde olur. Önce seçilmiş metinlerden hareketle şiirde neyin, neden ve nasıl değiştiğini ortaya koymak yani problemleri göz önüne sermek gerekir. Bunun için ikili veya dörtlü gruplara ayrılan öğrencilerin seçilen şiirleri, kazanımlarda belirtilen hususlar doğrultusunda okumaları ve incelemeleri sağlanır. Böylece Tanzimat şiirinde ahenk, yapı, tema ve dil alanlarındaki değişiklikler problem olarak ele alınır. Kazanımlardan, açıklamalardan ve önerilen etkinliklerden de yararlanarak öğrencilerin ders kitabındaki metinlerden yola çıkarak bu problemleri çözmeleri istenir. Öğrenciler, bu problemleri çözerler. Çözümlerini daha önce yazılmış kitaplarda yazılanlarla karşılaştırırlar. Ünitenin sonunda sınıfın durumuna göre “Tanzimatla Şiirimizde Gerçekleşen Değişme” konusunda bir panel veya öğretmenin liderliğinde bir tartışma düzenlenir. Beyin fırtınası tekniğinden de yararlanmak mümkündür. Bunlardan biri seçilmelidir.

1. Tanzimat şiirinde ahengi sağlayan unsurları belirler.

ΧΧΧΧ Bu dönem şiirleri 9.Sınıf II. Ünitedeki “Şiir İnceleme Yöntemi”ne göre incelenecektir. [!] Tanzimat şiirinde ahengin, ses akışı, söyleyiş, ritm, ve her türlü ses benzerliğiyle nasıl sağlandığı açıklanır.

3. Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir)

2. Şiirdeki söyleyiş tarzı ve ses ile, yazıldığı dönem arasındaki ilişkiyi açıklar.




3. Birimlerin birbirleriyle ilişkisini belirler, bir tema etrafında nasıl birleştiğini açıklar.

� Öğrenciler; Namık Kemal’in vatandan, hürriyetten söz eden gazel ve kaside biçiminde yazılmış şiirlerini araştırırlar. Her öğrenci bulduğu bir şiirin gazel veya kaside biçiminde yazılmasının sebeplerini ve Divan şiirindeki gazel ve kaside ile arasındaki farklılıkları sıralar. Arkadaşlarının araştırmaları ile kendi araştırmalarını karşılaştırır. Ortak maddeler tahtaya yazılır.

4. Birimlerin metnin tamamı içindeki işlevini açıklar.

5. Şiirin yapı bakımından özelliklerini belirler.

6. Şiirde, tarih ve sosyal değerlerle ilişkili söz ve söz grupları olup olmadığını açıklar.

7. Şiirin temasını bulur, dönemin gerçekliği ile ilişkini açıklar.

� Şiiri, aynı temada yazılmış günümüz şiirleriyle karşılaştırır. Birkaç öğrenci, karşılaştırma sonucunu sınıfa sunar.

8. Temanın bireyle ilişkisini kurar. [!] Yeni dönemde bireyin ortaya çıkmaya başladığı vurgulanır.

9. Şiirlerdeki temayı daha önceki dönemin şiirlerindeki temayla karşılaştırır.

[!] Şiirde temanın, divan şiirine göre değiştiği vurgulanır.

10. Şiirin temasını güncelleştirir.

11. Şiiri yorumlar.

12. Şiirde kullanılan yeni kavramları ve yeni imajları belirler.

[!] Yeni kavramların yeni imajları meydana getirdiği vurgulanır.

13. Yeni kavramların “Aydınlanma Dönemi” düşüncesiyle ilişkisini belirler.

� Öğrenciler, “Aydınlanma Dönemi”nin özelliklerini araştırırlar.




14. Şiirin Batı düşüncesiyle, klâsik ve romantik edebiyatla ilişkisini belirler.

� Öğrenciler; klâsizmin ve romantizmin özelliklerini araştırırlar; şiirin, Batı düşüncesiyle, klâsik ve romantik edebiyatla ilişkisini araştırırlar.

15. Şiirin, gelenekle ilişkisini açıklar.

16. Metinlerin tema bakımından birbiriyle ilişkisi olup olmadığını tartışır.

17. İncelediği şiirin hissettiklerini ifade eder.

18. Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nda incelediği şiirlerle, Divan edebiyatına ait şiirleri karşılaştırır.

� Öğrenciler, Divan şiirinden ve Tanzimat Dönemi şiirinden birer örnek seçerler. Şiirleri 9. sınıfta öğrendikleri şiir inceleme yöntemine göre incelerler. Divan ve Tanzimat Dönemi’ne ait iki şiirin benzer ve farklı yönlerini belirlerler. Sınıfta arkadaşlarıyla paylaşırlar. Şiirlerin karşılaştırma sonuçlarından ortak maddeler oluşturur, tahtaya sıralarlar.

19. Şairin fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.

20.Eserle şair arasındaki ilişkiyi belirler.




Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nda anlatmaya bağlı edebî metinleri inceleme

[!] Bu bölümde problem çözme, kavram haritası çıkarma ve beyin fırtınası yöntemi kullanılabilir. Önce problem ortaya konmalı: Problem, anlatmaya bağlı edebî metinlerde yapı, tema, dil, anlatım özelliklerini kavratmak; metinlerin sosyal hayatla ilişkisini belirlemek, edebî değerlerini ifade etmek, onların gelenek içindeki yerini saptamaktır. Bu problemleri çözmek için seçilmiş metinleri ikili veya dörtlü gruplara ayrılmış öğrencilerin kazanımlar doğrultusunda incelemeleri gerekir. 1-6. kazanımlar yapıyla; 7-10. temayla; 11-13. dil ve anlatımla; 14-15. yorum ve metnin bağlı olduğu gelenekle ilgilidir. Kazanımlardan da yararlanarak metinleri çözümleyen öğrenci grupları, saptamalarını daha önce yazılmış edebî metinlerle test ederler. Ulaştıkları sonuçlardan hareketle merkezde anlatmaya bağlı metin olmak üzere bir kavram haritası oluştururlar. Bu kavram haritasında “olay örgüsü (kişiler, kişiler ve gerçeklik, mekân, zaman), tema (insanî gerçeklik, insanî gerçekliğin yorumu), anlatıcı (anlatıcı kim, nereden nasıl bakıyor, anlatıcının dil özellikleri) terimlerinde ifade edilen kavramlara yer verilmelidir. Bunların birbirleriyle ve metinle ilişkileri belirlenmelidir. Öğrenci gruplarının eseri yorumlaması ve güncelleştirmesi” konusunda öğretmenin liderliğinde bir beyin fırtınası düzenlenmelidir. � Öğrencilerin Tanzimat Dönemi’nde yazılmış birer romanı incelemeleri istenir. Ayrıca okumaları gereken yüz eserden anlatmaya bağlı olanları bu ünitede kazandıklarından hareketle değerlendirmeleri sağlanmalıdır.

1. Metnin olay örgüsünü bulur, gerçeklikle ilişkisini açıklar.

� Öğrenciler, olay örgüsünde dile getirilen hususlarla dönemin yaşama biçimi arasındaki ilişkiyi araştırırlar. Birkaç öğrenci araştırma sonucunu sınıfta okur.

[!] Metnin olay örgüsü şemalaştırılır. Olay örgüsünde metin parçalarını birbirine bağlayan hususlar belirlenir. Olay örgüsünün yaşanmadığı ancak yaşandığı düşünülen, hayal edilen bir olaydan yola çıkılarak düzenlendiği vurgulanır.

2. Olay örgüsünün hissettirdiklerini ve düşündürdüklerini tartışır.

� Öğretmen, öğrencilerden metnin alındığı romanın tamamını okumalarını ister.

3. Olay Çevresinde Oluşan Edebî Metinler

A. Anlatmaya

Bağlı Edebî Metinler

• Roman

3. Kişilerin olay örgüsündeki işlevlerini belirler, kişilerle metnin yazıldığı dönemde karşılaşılıp karşılaşılamayacağını açıklar.

� Öğretmen, öğrencilerden okunan metinde anlatılan olayların, tanıtılan kişilerin benzerlerini yakın çevreden örneklendirmelerini ister. Yaşanan gerçeklik ile edebî metinde anlatılanlar arasındaki farkların belirlenmesi ve sıralanması sağlanır.




4. Mekânın işlevini belirler, gerçekte olup olamayacağını tartışır.

5. Zamanın işlevini belirler, metindeki zamanla yaşanılan zaman arasında ilişki kurar.

� Öğrenciler, destan ve mesnevîlerdeki mekân ve zamanla romanlardaki mekân ve zamanı karşılaştırırlar; benzer ve farklı yönlerini sıralarlar.

6. Metindeki kişi, zaman ve mekân arasındaki bütünlüğü veya uyumsuzluğu belirler.

7. Metnin temasını bulur. 8. Temanın gerçeklikle ilişkisini kavrar,

temanın ve kişilerin hangi edebî akıma ve düşünceye bağlı kalınarak anlatıldığını, tasvir edildiğini tartışır.

� Öğretmen, öğrencilerden Romantizmin özelliklerini araştırmalarını ister. İncelenen romanla romantik edebiyat arasındaki ilişki derste yapılan tartışmalar sonucunda tahtaya sıralanır.

9. Temanın sosyal hayatla ilişkisini belirler.

10. Temanın aile hayatı çevresinde gelişmesinin nedenini açıklar.

11. Metnin kim tarafından anlatıldığını ve anlatıcının bakış açısını belirler.

� Öğrenciler, bir masal anlatıcısının anlattıklarıyla, kısa bir hikâyeyi karşılaştırırlar. Anlatıcının; kimi, neyi, nasıl anlattığını belirlerler.

12. Metnin eğitici yönünün olup olmadığını belirler.

13. Metnin dilinin halkın diline yaklaşmasının nedenini açıklar.

� Öğrenciler, romanın yazıldığı dönemin sosyal ve siyasî hayatıyla ilgili tarihî belge değeri olup olmadığını tartışırlar; İntibah, Felatun Bey ile Rakım Efendi ve Sergüzeşt romanlarından birini bu açıdan değerlendirir, düşündüklerini ifade eder ve arkadaşlarıyla paylaşırlar.

14. Metni yorumlayarak güncelleştirir. � Öğretmen, öğrencilerden incelenen metnin teması, kişileri, zamanı, mekânı, dil ve anlatımı üzerinde düşüncelerini yazılı olarak ifade etmelerini ister.

15. Metinle yazıldığı dönem arasındaki ilişkiyi belirler.

16. Metinde yerli ve mahallî olan ögeleri ayırır.




17. Metnin yazılış amacını belirler. [!] Yazarların bu dönemde edebî metni halkı eğitmek için bir araç olarak gördükleri vurgulanır.

18. Anlatmaya bağlı edebî metinlerin tema bakımından birbiriyle ilişkili olup olmadığını tartışır.

� Öğrenciler, aynı temada bir çok eser yazılabileceğini ama her eserin farklı konusu olabileceğini, bir önceki etkinlikteki romanlardan birinden hareketle gösterir. Düşündüklerini yazar, arkadaşlarıyla paylaşır.

19. Anlatmaya bağlı edebî metinleri, daha önceki dönemlere ait aynı tarz metinlerle karşılaştırır.



Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nda göstermeye bağlı edebî metinleri inceleme

[!] Bu bölümde de bir önceki yöntemler uygulanır. Ancak seçilmiş metinlerden bazıları sınıfta temsil edilir. Temsilde rol alan öğrencilerle temsil ettikleri kişilikler arasındaki ilişki üzerinde durularak kurmaca-gerçeklik ilişkisi daha somut biçimde ortaya konur. Anlatmaya bağlı metinlerle göstermeye bağlı olanlar kazanım ve etkinliklerde belirtilen hususlar da dikkate alınarak yapı, tema, dil ve anlatım bakımlarından karşılaştırılır. Bu kısmın sonunda, Tanzimat Dönemi’nde tiyatro metinlerinin özellikleri konusunda öğretmenin liderliğinde soru-cevap yöntemi esas alınarak bir tartışma düzenlenir. Öğretmen kazanımlardan ve seçilen metinlerden hareketle hazırladığı soruları ikili veya dörtlü olarak ayrılan gruplara yöneltir. Alınan cevaplar diğer grupların da katılımıyla tartışılır.

1. Metnin olay örgüsünü bulur, olay örgüsünün gerçeklikle ilişkisini açıklar.

2. Olay örgüsünün hissettirdiklerini ve düşündürdüklerini tartışır.

� Öğrenciler, Şair Evlenmesi’nin sosyal hayatla ilgili belge değerini tartışır, özelliklerini belirlerler.

B. Göstermeye Bağlı Edebî Metinler

(Tiyatro Metinleri)

3. Kişilerin olay örgüsündeki işlevlerini belirler, kişilerle, metnin yazıldığı dönemde karşılaşılıp karşılaşılamayacağını açıklar.




4. Mekânın nasıl sunulduğunu açıklar, gerçekte olup olamayacağını tartışır.

5. Zamanın işlevini belirler, metindeki zamanla, yaşanılan zamanın ilgisini açıklar.

6. Metindeki kişi, zaman ve mekân arasındaki bütünlüğü veya uyumsuzluğu belirler.

� Öğrenciler, Şinasi’nin Şair Evlenmesi’ni ve Namık Kemal’in Zavallı Çocuk adlı eserini (9. sınıftaki olay esasına bağlı edebî metinlerin incelenmesi yöntemine göre) incelerler. İki eseri tema, konu, kişi, mekân, zaman açısından değerlendirir; ortak yönlerini belirlerler. Sınıfta ortak bulunan maddelerden öğrencilerin teklifleri dikkate alınarak bir poster oluşturulur. Sınıfın duvarına asılır.

7. Metnin temasını bulur.

8. Temanın gerçeklikle ilişkisini kurar. 9. Temanın sosyal hayatla ilişkisini

kurar.

10. Metnin yazılış amacını belirler. [!] O dönem aydınlarının halkı eğitmek düşüncesiyle tiyatrodan da yararlandıkları, tiyatronun, edebî dilin sadeleşmesine hizmet ettiği, yazarların tiyatroyla; düşüncelerini ve tekliflerini eğlendirerek halka iletmek istedikleri ve sosyal problemler çevresinde kamuoyu oluşturmak için tiyatrodan yararlandıkları belirtilir. Seyretmenin okumadan daha etkili olduğu, okuma yazma oranının düşük olduğu yerlerde sahnede bir eseri göstermenin önemi açıklanır.

11. Tiyatro metninin dil özelliklerini belirler.




12. Metni yorumlayarak güncelleştirir. 13. Temaşadan tiyatroya nasıl geçildiğini

keşfeder. � Öğrenciler, tiyatro tekniğinin tercüme yoluyla nasıl geliştiğini araştırırlar. Araştırma sonuçlarını sınıfta arkadaşlarıyla paylaşırlar.

[!] Önce Beyoğlu çevresinde Avrupalı tiyatro gruplarının oynadıkları oyunların seyredildiği, sonra tiyatro eserleri yazıldığı ve Batı tiyatrosunun model alındığı vurgulanır.

14. Göstermeye bağlı edebî metinleri, daha önceki dönemlere ait metinlerle (modern tiyatro-geleneksel tiyatro) karşılaştırır.



Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nın genel özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunma

� Öğretmenin veya öğrencilerden birinin başkanlığında, Tanzimat Dönemi Edebiyatı konusunda bir tartışma düzenlenmelidir. Bu tartışmada dönemin, kültür ve edebiyatımızdaki yeri ve değeri üzerinde durulmalı; edebî metinlerin sanat değerleri söz konusu edilmeli ve tartışmada daha az aktif görünen öğrencilere ve öğrenci gruplarına söz vermeye özen gösterilmelidir.

1. Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nı etkileyen sosyal, siyasal ve kültürel ortamın yapısını açıklar.

2. Türk kültürü ile Batı kültürü arasındaki etkileşimi kavrar.

3. Tanzimat Dönemi’ni etkileyen sanat, edebiyat ve düşünce akımlarını metinlerden hareketle fark eder.

4. Yazı diliyle konuşma dilinin birbirine yaklaştığını fark eder.

5. Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nın Genel Özellikleri

5. İletişim aracı olarak gazetenin yüklendiği işlevleri fark eder.




TERİM ve KAVRAMLAR:Merkezî otorite, somut ifade, söyleyiş tarzı, klâsisizm, romantizm, aydınlanma dönemi, realist edebiyat, edebî akım, batı tiyatrosu, yenileşme dönemi.




III. ÜNİTE : SERVET-İ FÜNÛN EDEBİYATI

(EDEBİYAT-I CEDİDE) (1896-1901) ve FECR-İ ÂTÎ TOPLULUĞU (1909-1912)

[!] Bu ünitenin ilk kısmında Servet-i Fünûn Edebiyatı’nı tanıtan öğretici kısa yazı parçalarıyla aynı dönem edebiyatının özelliklerini yansıtan kısa şiir ve artistik düzyazı paragrafları veya cümleleri hareket noktası alınır. Yenileşen edebiyatın gelişme yönü problem olarak ortaya konur. Öğrencilerin bu metin parçalarını incelemeye gayret göstermeleri istenir. Öğretmen, öğrencilerin Servet-i Fünûn Dönemi’nde edebî ortamı araştırmalarını ister. Bu ev ödevi hazırlandıktan sonra öğretmen soru cevap yöntemiyle kazanımlarda ve açıklamalarda dile getirilen hususlarda öğrencilerin konuşmalarını sağlar. Bu bir ön hazırlıktır. Amaç, öğrencilerin edebî ortamı tanımada kullanabilecekleri kavramlarla tanışmalarını sağlamaktır. Öğretmen, bazı öğrencilere konuyla ilgili bir sunum hazırlatıp sundurarak da öğrencilere ön bilgileri kazandırabilir.

Servet-i Fünûn Edebiyatı’nın oluşumunu kavrama

1. “Servet-i Fünûn” dergisi çevresinde oluşan edebiyata neden Edebiyat-ı Cedide denildiğini belirler.

� Öğrenciler, “Servet-i Fünûn” adının anlamını ve aynı adla çıkan derginin ne zaman ve kim tarafından çıkarıldığını araştırırlar. Servet-i Fünûn Edebiyatı’nda bu derginin önemini maddeler hâlinde sıralarlar.

1. Servet-i

Fünûn Edebiyatı’nın Oluşumu

2. Tanzimat sonrası Türk edebiyatında eski-yeni çatışmasında ılımlıların yerini belirler.

[!] Yeniyi savunanların “Ilımlılarla” çatışma nedenleri üzerinde durulur. Tanzimat sonrası Türk edebiyatında yeniyi, eskiyi ve orta yolu (itidali) savunanların kimler olduğu açıklanır (Tanzimat sonrası Türk edebiyatında Recaizade’nin yeniyi savunanları temsil ettiği, edebiyatta ılımlıların başında da Muallim Naci’nin bulunduğu, eskinin ise Hacı İbrahim Efendi ve grubunca savunulduğu belirtilir.). Edebiyatta eskiyi savunanlarla ılımlıların geleneksel yaşama tarzını sürdürdükleri, yeniyi savunanların Batılı yaşama biçimine uymak istedikleri kavratılır.




3. Servet-i Fünûn Dönemi’nde yeniyi savunan edebiyatçıların özelliklerini belirler.

[!] Yeniyi savunanların, Recaizade Mahmut Ekrem’in teşvikleriyle Servet-i Fünûn dergisi etrafında birleştikleri, Fransızca başta olmak üzere çocukluk yıllarında Batı dillerini öğrendikleri, Batı edebiyatı zevkiyle yetiştikleri, İstanbul’da Batılı bir yaşama biçimi sürdürmeye eğilimli oldukları, edebî yazı ve etkinliklerini Tevfik Fikret’in başkanlığı altında gerçekleştirdikleri vurgulanır.

4. Servet-i Fünûn Dönemi edebiyatçılarının zevk ve anlayışlarının özelliklerini belirler.

� Öğrenciler, edebiyatta fayda-zevk tartışması konusunda yazılar bulurlar, bu yazılar çevresinde konuyu tartışırlar.

[!] Servet-i Fünûn dergisinde bir araya gelen edebiyatçıların sanatta faydayı değil estetik zevki ön plana çıkarma eğiliminde oldukları belirtilir.

5. Metinlerde, devrin sosyal problemleri üzerinde Tanzimat Dönemi’nde olduğu kadar niçin durulmadığını açıklar.

Servet-i Fünûn Dönemi öğretici metinlerini inceleme

[!] Öğretici metinler, dönemin edebî zevk ve anlayışını konu alan yazılardan seçilir. İkili veya üçlü gruplara ayrılan öğrenciler, kazanımlarda ifade edilen hususlardan hareketle bu metinleri incelerler ve saptadıkları özellikleri yazarlar. Öğretmen de konuyla ilgili öğrencilerin kendilerini ifade etmelerine imkân verecek sorular hazırlar. Bu soruları sınıfta öğrenci gruplarına yöneltir. Böylece soru-cevap yöntemi çevresinde konuyla ilgili tartışma açılır. Tartışma sonunda her öğrencinin bir rapor hazırlaması istenir.

1. Metnin yazılış amacını belirler.

2. Anlam birliğine sahip kümelerin metnin iletisi etrafında nasıl birleştiğini belirler.

� Öğrenciler, Servet-i Fünûn Edebiyatı’nın getirmek istediği yenilikleri konu alan yazılar bulurlar, bu yazılarda anlatılanları tartışırlar.

2. Öğretici Metinler • Edebî Tenkit • Gezi Yazısı • Hatıra

3. Metnin ana fikrini bulur, aynı ana fikrin o dönemde yazılmış diğer türlerde ele alınıp alınmadığını belirler.




4. Metnin ana fikriyle dönemin sosyal hayatı ve gerçekliği arasındaki ilişkiyi açıklar.

5. Metnin hangi düşünceye bağlı kalınarak yazıldığını belirler.

6. Metnin dil ve anlatım özelliklerini belirler.

[!] Metinde, varsa çelişen düşünceler ve anlam tutarsızlıkları belirtilir. İfadelerin ne ölçüde kesin ve açık olduğu tartışılır. Metinde terim, kavram ve gündelik hayatla ilgili sözcüklerden yararlanılıp yararlanılmadığı üzerinde durulur.

7. Metinde somut olan ifadelerin nasıl kullanıldığını belirler.

8. Metnin hangi geleneğe bağlı kalınarak yazıldığını belirler.

9. Dergilerin öğretici metinlerdeki rolünü tartışır.

� Öğrenciler, dergilerin öğretici metinlerdeki rolünü araştırırlar. Fikirlerini arkadaşlarıyla paylaşırlar.

10. Servet-i Fünûn Dönemi Edebiyatı’nda incelediği öğretici metinlerle Tanzimat dönemine ait öğretici metinleri karşılaştırır.






Servet-i Fünûn Dönemi Edebiyatı şiirini inceleme

[!] Seçilen metinler aracılığıyla Servet-i Fünûn şiirinin edebiyatımızdaki yeri ve değerini kavramak problem olarak ortaya konur. Söz konusu metinler daha önce kazandırılmış becerilerle kazanımlar doğrultusunda gruplara ayrılan öğrenciler tarafından incelenir. Böylece Servet-i Fünûn şiirinin ahenk, yapı, tema, dil ve anlatım bakımlarından özelliklerini fark eden öğrenciler tespitlerini birbirleriyle karşılaştırırlar. Her öğrenci grubu Servet-i Fünûn şiirinin edebiyatımızdaki yeri ve değerini belirleyen bir yazı kaleme alır. Sınıfça da bu dönem şiirinin özelliklerini ifade eden dövizler hazırlanır. Modern Türk şiirinin neden Servet-i Fünûn Dönemi’nde başlatıldığı konusunda bir panel düzenlenir.

1. Servet-i Fünûn Dönemi şiirinde ahengi sağlayan ögeleri belirler.

ΧBu dönem şiirleri 9. Sınıf II. Ünitedeki “Şiir İnceleme Yöntemi”ne göre incelenecektir. [!] Servet-i Fünûn Dönemi şiirinde ahengin, ses akışı, söyleyiş, ritm, ve her türlü ses benzerliğiyle nasıl sağlandığı açıklanır.

2. Şiirdeki söyleyiş tarzı, kafiye, iç kafiye, aliterasyon gibi ses benzerliklerinin şiire neler kazandırdıklarını kavrar.

3. Şiirin yapısını oluşturan ögeleri ayırır.

4. Birimlerin yapı ve anlam değerlerini araştırır.

3. Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir) ve Mensur Şiir

5. Birimlerin bir tema etrafında nasıl birleştiğini belirler.

� Öğrenciler, birimlerin bir düşünce veya duygu etrafında birleşerek şiiri nasıl oluşturduğu ve şiirin anlamı ile şiiri oluşturan birimlerin anlamları arasındaki ilişkiyi tartışırlar.

6. Temanın evrensel olup olmadığını açıklar.

� Öğrencilere aynı temada yazılmış Servet-i Fünûn şiiri ile günümüz şiirlerini karşılaştırması okul dışı etkinlik olarak verilir ve bir sonraki derste değerlendirmesi yapılır.




7. Temayla devrin gerçekliği arasındaki ilişkiyi belirler.

8. Şiirlerde temaların eskiye göre nasıl değiştiğini tartışır.

9. Şiirin temasını güncelleştirir. 10. Şiir dilinin söyleyiş ve ahenk

bakımından doğal dille benzeyen ve ayrılan yönlerini belirler.

11. Şiir cümlesinin nesir cümlesine yaklaştığını fark eder.

12. Şiirde tasvir edilen doğal çevre ile resim arasında ilişki kurar.

� Öğrenciler şiirde ifade edilenlerin tablo hâlinde gösterilip gösterilemeyeceğini tartışırlar.

� Öğrenciler, şiirde parnasizmin ve sembolizmin özelliklerini araştırırlar; parnasizm ile realizmin ilişkisini belirlerler.

13. Şiire yan anlam değeri kazandıran söz ve söz grubu ile cümleleri bulur.

14. Şiirde yeni kavramların ve yeni imajların kullanılma nedenlerini açıklar.

15. Söz sanatlarının şiirdeki işlevini belirler.

16. Doğal çevrenin anlatılmasında nelere dikkat edildiğini belirler.

17. Şiirin gelenekle ilişkisini açıklar.

18. Şiirin kendi döneminin sosyal ve kültürel ortamıyla ilişkisini araştırır.

19. Şiirde bireysel duygulara önem verildiğini fark eder.

20. İncelediği şiiri yorumlar. 21. Olayları konu alan şiirlerde anlatılan

olay ile anlatıcı arasındaki ilişkiyi belirler.

22. Metinde anlatılanların nesir olarak yazılıp yazılamayacağını tartışır.




23. Servet-i Fünûn Dönemi Edebiyatı’nda incelediği şiirlerle, Tanzimat Dönemi’ne ait şiirleri karşılaştırır.

� Öğrenciler, şiirimizin yenileşmesinde Servet-i Fünûn şiirinin yeri ve değerini ifade eden hususları arkadaşlarıyla tartışırlar. Ortak maddeler tahtaya sıralanır.

24. Şiiri aynı temada yazılmış günümüz şiirleriyle karşılaştırır.


26. Eserle şair arasındaki ilişkiyi belirler.

Servet-i Fünûn Dönemi Edebiyatı’nda mensur şiiri inceleme

� Gruplar oluşturan öğrenciler, farklı mensur şiir metnini kazanımlarda belirtilen hususlardan hareketle incelerler. Öğretmen, şiir ile mensur şiir arasındaki farkları konu alan bir tartışma düzenler. Öğrencilerin birbirlerine sorular yöneltmesini ister. Bu kısmın sonunda okunan ve incelenen mensur şiirlerden hareketle öğrenciler, bir yazı kaleme alırlar.

1. Mensur şiirin kaynağını belirler. 2. Mensur şiirin özelliklerini belirler. � Öğrenciler, mensur şiirin kaynağını araştırırlar.

Sınıfa örnek bir mensur şiir, bir düz yazı ile yazılmış metin, bir şiir getirirler. Bu üç metni karşılaştırırlar. Sonuçlarını arkadaşlarıyla paylaşır, benzer ve farklı yönlerini tahtaya yazarlar.

[!] Mensur şiirin, nesir cümleleriyle yazılmış şiir olduğu, ses, söyleyiş, tema bakımından, şiirden farklı olmadığı, şiirdeki vezin, kafiye gibi şekle ait önceden belirlenmiş sınırlayıcı ögelerin bulunmadığı, sanatçının duygularını daha rahat ifade ettiği vurgulanır.

3. Mensur şiirin temasını bulur. 4. Mensur şiirin dil ve anlatım

özelliklerini belirler. 5. Mensur şiiri yorumlar ve

güncelleştirir.

Mensur Şiir

6. Mensur şiir metni hakkında düşüncelerini ifade eder.





8. Eserle şair arasındaki ilişkiyi belirler. Servet-i Fünûn Edebiyatı’ndaki hikâyeleri inceleme

� Seçilmiş hikâye metinlerinin yapı, tema, dil, anlatım bakımlarından incelenip değerlendirilerek Servet-i Fünûn hikâyeciliğinin edebiyatımızdaki yeri ve değerini belirleme problem olarak alınır. Gruplara ayrılan öğrenciler kitaba alınmış metin veya metin parçalarını daha önceki yıllarda edindikleri becerilerden de yararlanarak kazanımlar doğrultusunda incelerler. Saptamalarını birbirleriyle paylaşırlar. Servet-i Fünûn Dönemi’nde hikâye konusunda açıklayıcı bir yazı kaleme alırlar.

1. Olay örgüsünü belirler. � Öğrenciler, olay örgüsünü şemalaştırır.

2. Kişilerin olay örgüsündeki işlevlerini belirler, birbiriyle ilişkisini açıklar.

3. Kişilerin özelliklerini belirler. � Öğrenciler, okunan metinde anlatılan olayların, tanıtılan kişilerin benzerlerini yakın çevrelerinden örneklendirirler.

4. Mekânın işlevini belirler, gerçeklik duygusu uyandıran bir yer olup olmadığını tartışır.

5. Zamanın işlevini belirler.

6. Metindeki zamanla, o dönemdeki zamanın ilgisini kurar.

� Öğrenciler, metindeki zamanla, o dönemdeki zamanın ilgisini araştırırlar.

7. Metindeki olay, kişi, zaman ve mekân arasındaki ilişkiyi belirler.

� Öğretmen, öğrencilerden, incelenen metnin teması, kişileri, zamanı, mekânı vb. üzerinde düşüncelerini yazılı olarak ifade etmelerini ister.

8. Metindeki temel çatışma ve karşılaşmayı bulur, nedenlerini açıklar.

4.Olay Çevresinde Oluşan Edebî Metinler

A. Anlatmaya


a. Hikâye

9. Temel çatışmadan hareketle temayı bulur.

10. İnsana özgü bir gerçekliğin metinde nasıl somutlaştırıldığını belirler.




11. Metnin kim tarafından anlatıldığını belirler, anlatıcının bakış açısını açıklar.

12. Anlatıcının anlatmada, tasvirde, tahlilde takındığı tavrı belirler; dile yüklediği yeni değerleri belirler.

13. Metinle yazıldığı dönem arasındaki ilişkiyi açıklar.

14. Metnin bağlı olduğu geleneği belirler. � Öğrenciler, metnin bağlı olduğu geleneği araştırırlar.

15. Metnin bağlı olduğu hikâye tarzını belirler; bu hikâye tarzının özelliklerini metinde arar.

� Öğrenciler, metnin bağlı olduğu hikâye tarzını araştırırlar.

16. Servet-i Fünûn edebiyatındaki hikâyelerle daha önceki dönemlere ait hikâyeleri karşılaştırır.

� Öğrenciler üç gruba ayrılır. Birinci grup; bir halk hikâyesi, ikinci grup; bir masal, üçüncü grup; yeni tarz bir hikâye seçerler. Her grup anlatma esasına bağlı bu edebî metinleri yapı, tema, dil ve anlatım yönlerinden incelerler. Üç metni sınıfta karşılaştırırlar. Benzer ve farklı yönlerini tahtaya sıralarlar.

17. Metni yorumlayarak güncelleştirir.



b. Roman

Servet-i Fünûn Edebiyatı’ndaki romanları inceleme

� Önce öğrencilerin problemi ortaya koymaları sağlanır: “Servet-i Fünûn Dönemi’nde Türk romancılığının özelliklerini kavramak” olarak belirlenen problem, sıralanan kazanımlar ve verilen etkinliklerden hareketle çözümlenir. Halit Ziya Uşaklıgil’in Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu ve Kırık Hayatlar romanlarından birini gruplar oluşturan öğrenciler kazanımlarda belirtilen ve etkinliklerde önerilen hususlardan hareketle yapı, tema, dil ve anlatım bakımlarından incelerler.




1. Metnin alındığı romanın olay örgüsü içindeki yerini ve eserin temasıyla ilişkisini açıklar.

� Öğrenciler, incelenen metnin alındığı romanı okurlar. � Öğrenciler, olay örgüsünü şemalaştırırlar. Olayla, olay örgüsü arasındaki farklılıkları belirlerler. Olay örgüsünün neden ve niçin yaşanması mümkün olan olay zincirinden farklı düzenlendiğini tartışırlar.

2. Metne bütünlük kazandıran olayı kavrar, bu olayın romanın olay örgüsündeki yerini araştırır.

3. Kişilerin olay örgüsündeki işlevlerini belirler, özelliklerini ve birbiriyle ilişkisini açıklar.

� Öğrenciler, Gustave Flaubert’in Madama Bovary veya Tolstoy’un Anna Karenin adlı romanıyla, Halit Ziya’nın Aşk-ı Memnu romanını yapı ve kişiler bakımından karşılaştırır, roman kahramanlarından Emma ile Bihter arasındaki benzerliği anlatırlar.

4. Kişilerle, metnin yazıldığı dönemde karşılaşılıp karşılaşılamayacağını tartışır.

� Öğrenciler, okunan metinde anlatılan olayların, tanıtılan kişilerin benzerlerini yakın çevrelerinden örneklendirirler.

5. Mekânın işlevini belirler, gerçeklik duygusu uyandıran bir yer olup olmadığını tartışır.

� Öğrenciler, üç gruba ayrılır. Birinci grup, bir destan; ikinci grup, bir masal; üçüncü grup, bir mesnevi seçer. Her grup kendi metnini zaman, mekânın görünüşü ve anlatımı bakımlarından inceler. Sınıfta incelenen roman ile diğer üç metin zaman ve mekân yönlerinden karşılaştırılır. Benzer ve farklı yönleriyle ilgili bilgileri gruplar, posterler hazırlar ve sınıfın duvarına asarlar.

6. Zamanın işlevini belirler, metindeki zamanla, metnin yazıldığı dönemin ilgisini açıklar.


8. Metnin yapı ve anlam bakımından kendi içinde bir bütünlük oluşturup oluşturmadığını araştırır.

9. Metnin temasını bulur, eserin temasıyla ilişkisini belirler.

� Öğrenciler, incelenen metnin teması, kişileri, zamanı ve mekânı üzerinde düşüncelerini yazılı olarak ifade ederler. Yazdıklarını arkadaşlarıyla paylaşırlar.




10. Metindeki temanın insana özgü gerçeklikle ilişkisini açıklar.

11. Metnin kim tarafından anlatıldığını ve anlatıcının bakış açısını açıklar.

12. Tasvir ve tahlilde dikkat edilen hususları belirler.

13. Metni yorumlayarak güncelleştirir. 14. Metinle yazıldığı dönem arasındaki

ilişkiyi açıklar.

15. Metnin bağlı olduğu geleneği araştırır. 16. Metnin ve eserin hangi edebî akıma

bağlı kalınarak yazıldığını belirler.

17. Metnin alındığı romanın temasını ve edebî değerini tartışır.

18. Eserin edebiyat tarihimizdeki yerini kavrar.

� Öğrenciler, eserin edebiyat tarihimizdeki yerini araştırırlar.

19. Realist romanlarda olay örgüsünün özelliklerini açıklar.

� Öğrenciler, realist eserlerde duyguların nasıl anlatıldığını araştırırlar.

[!] Realist eserlerde duyguların okuyucuda gerçeklik fikri uyandıracak ruh çözümlemeleri ve tasvirlerle anlatıldığı vurgulanır.

20. Realist romanlarda anlatma tarzının nasıl gerçekleştiğini belirler.

21. Realist romanların gerçekliği nasıl temsil ettiklerini açıklar.

22. Anlatma esasına bağlı edebî metinlerin bu dönemde teknik olgunluk kazandığını sezer.

23. Servet-i Fünûn edebiyatındaki romanlarla daha önceki dönemlere ait romanları karşılaştırır.






Servet-i Fünûn Edebiyatı’nın genel özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunma

1. Servet-i Fünûn Edebiyatı’nı etkileyen sosyal, siyasal ve kültürel ortamın yapısını açıklar.

2. Servet-i Fünûn Dönemi’ni etkileyen sanat, edebiyat ve düşünce akımlarını metinlerden hareketle belirler.

5. Servet-i Fünûn Edebiyatı’nın Genel Özellikleri

3. Servet-i Fünûn Edebiyatı’nın Tanzimat Edebiyatı’ndan ayrılan yönlerini açıklar.

FECR-ÂTÎ TOPLULUĞU (1909-1912)

Fecr-i Âtî Topluğu tanıma � Gruplar oluşturan öğrenciler, Fecr-i Âtî topluluğunun edebiyatımızdaki yeri ve değerini araştırırlar. Kitaptaki metin parçaları kazanımlar, etkinlikler ve açıklamalardan hareketle incelendikten sonra, öğretmenin liderliğinde soru-cevap yönteminden yola çıkılarak bu topluluğun edebiyatımızdaki yeri ve değeri tartışılır. Sonra öğrencilerin bu konuda öğretici bir yazı kaleme almaları istenir.




1. Fecr-i Âtî topluluğunun oluşmasını hazırlayan sosyal siyasî ve kültürel sebepler olup olmadığını belirler.

� Öğrenciler, Fecr-i Âtî topluluğunun oluşmasını hazırlayan sosyal, siyasî ve kültürel sebepler olup olmadığını araştırırlar.

[!] Tanzimat Dönemini hazırlayan sosyal ve siyasî olaylar olduğu, zihniyet değişikliğinin varlığının hissedildiği hatırlatılır. Edebiyat-ı Cedide’nin ortaya çıkmasında eski-yeni çatışmasının rolü; yeniyi savunanların bir araya gelme istekleri vurgulanır. Kendilerini Fecr-i Âtî (geleceğin şafağı) topluluğu olarak adlandıran gençlerin siyasî ve sosyal yönlerden olduğu gibi, kültür ve zevk bakımlarından da bir dayanakları olmadığı belirtilir. Edebiyat-ı Cedide’nin dağılmasından sonra gençler Batı’daki edebî topluluklara özenerek bir araya gelirler, bir beyanname ile seslerini duyurmak istediklerini ifade ederler. Bu gençlerin kendilerini “sanat şahsi ve muhteremdir” (sanat kişiseldir ve saygıya değerdir) cümleleriyle ifade etmelerinin bile, Fecr-i Âtî üyeleri arasında sanat anlayışında birlik sağlanamadığını düşündürdüğü belirtilir.

2. Fecr-i Âtî Beyannamesi’nin altında imzası olan şair ve yazarların isimlerini araştırır.




3. Fecr-i Âtî sanatçılarının hangi

alanlarda eser verdiklerini ve eser vermek istediklerini belirler.

� Öğrenciler, Fecr-i Âtî sanatçılarının hangi alanlarda eser verdiklerini ve eser vermek istediklerini araştırırlar.

4. Fecr-i Âtî şair ve yazarlarının Millî Edebiyat Dönemi ve sonrasında farklı gruplar içinde ve farklı etkinliklerde tanınıp tanınmadıklarını tartışır.

� Öğrenciler, Fecr-i Âtî şair ve yazarlarının Millî Edebiyat Dönemi ve sonrasında farklı gruplar içinde ve farklı etkinliklerde tanınıp tanınmadıklarını araştırırlar.

Fecr-i Âtî topluluğunun şiirlerini inceleme

1. Şiirde ahengi sağlayan ögeleri belirler, bunları Edebiyat-ı Cedide şiirleriyle karşılaştırır.

[!] Tahsin Nahid veya Emin Bülend’in şiirleri üzerinde durulmalı; Ahmet Haşim’in eserleri öz şiir hareketi başlığı altında değerlendirilmelidir.

2. Şiir dilinin özelliklerini belirler, bunları Edebiyat-ı Cedide şiirleriyle karşılaştırır.

3. Şiiri yapı bakımından inceler, şiirin yapısına özgü özelliklerle ahenk ve söyleyiş biçimi arasında ilişki kurar.

4. Şiirin temasını bulur.

5. Şiirde gizemciliği (Sembolizm) düşündüren özellikler olup olmadığını araştırır/belirler.



Fecr-i Ati Şiiri

8. Şiiri yorumlar. TERİM ve KAVRAMLAR: Servet-i Fünûn Dergisi, Fecr-i Âtî , Fecr-i Âtî Beyannamesi, Ilımlılar, edebî tenkit, gezi yazısı, hatıra, parnasizm, sembolizm, mensur şiir, gizemcilik




IV. ÜNİTE: MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ (1911-1923)

Millî Edebiyat Dönemi’nin oluşumunu kavrama

[!] Millî Edebiyat Dönemi’nin oluşumunu problem çözme metoduyla kavratmak üzere öğrencilerin gruplar oluşturması sağlanır. Gruplarla birlikte problemi belirlerler. Öğretmen bu dönemde milleti oluşturan temel kaynaklara modern bir dikkatle yaklaşma ve değerlendirmenin esas olduğunu sosyal, siyasal ve edebî etkinliklerin bu husus etrafında birleştiğini sezdirerek öğrencilerin milleti oluşturan değerler ile edebiyat ilişkisini problem olarak ele almalarını sağlar. Seçilen metinlerin kazanımlar doğrultusunda incelenmesi, etkinliklerde belirtilen ev ödevlerinin yapılması sonucu elde edilen bulguların düzenlenen panellerle paylaşılması yoluyla Türkiye’de Millî Edebiyat Dönemi’nin oluşumu ve önemi kavratılır. Öğrenciler, bu konuda bir yazı kaleme alırlar.

1. XIX. yy. sonu ile XX. yy. başlarında siyasî, sosyal ve düşünce hayatında tartışılan Batıcılık, Osmanlıcılık, İslâmcılık, Türkçülük cereyanlarının ortaya çıkış sebeplerini, amaçlarını, temsilcilerini, kaynaklarını, temel düşüncelerini açıklar.

� Öğrenciler, dönemin fikir hareketleriyle ilgili yazılar bulur, okur, bu yazılarda anlatılanları arkadaşlarıyla paylaşırlar. Sosyal ve siyasî hayatı belirleyen düşünceleri sıralarlar.

1. Millî Edebiyat Dönemi’nin Oluşumu

2. Batıcılığı, İslâmcılığı, Osmanlıcılığı, Türkçülüğü, savunanların amaçlarını belirler.

� Öğrenciler, dönemin fikir hareketlerini değerlendiren yazılardan seçilmiş kısa metin parçaları okuyarak dönemin fikrî ve sosyal yapısı hakkında bilgi edinirler.

[!] Batıcılığı savunanların, Türk toplumuna Batıda gelişen düşünce, yönetim biçimi, yaşama tarzını uygulayarak ülkenin gelişmesini, kalkınmasını sağlamak amacında oldukları söylenir. İslâmcı olarak bilinenlerin İslâm’ın ilk dönemindeki değerleri XX. yy. başlarına taşıyarak Türk toplumunu içinde bulunduğu bunalımdan kurtarmayı amaçladıkları belirtilir. Osmanlıcılık üzerinde duranların Osmanlı Devleti’nin kuruluş ve yükselme dönemlerinde sahip olduğu zihniyetin sanatta ve edebiyatta takip edilmesini istedikleri ifade edilir. Türkçülüğü savunanların, Türk toplumunun uzak geçmişinde kazandığı değerlerin araştırılması ve bilinmesini; halkın yaşama biçiminin ve değerler dünyasının araştırılmasını istedikleri vurgulanır.




3. Batıcılık, Osmanlıcılık, İslâmcılık ve Türkçülüğe ait düşünce, etkinlik ve arayışların millî devlet fikri ve endişesi etrafında kendiliğinden oluştuğunu sezer.

4. 1911 sonrası Türk edebiyatının millî devlet ve milletleşme çevresinde ileri sürülen fikirler, başvurulan anlatım ve metin türleri etrafında geliştiğini sezer.

5. Millî Edebiyat Dönemi’nde her edebî ve fikrî etkinliğin ulus devlet hâline gelme kaygısı etrafında birleştiğini keşfeder.

[!] Kültür, devlet-vatandaş ilişkisi, gelecek endişesi alanlarında birbirinden farklı önerilerin ileri sürüldüğü vurgulanır; bunların hepsinin ulus devlet ortak paydasında birleştiği belirtilir.

6. Sosyal, tarihî, fikrî ve ilmî temaların sade bir dille doğal bir söyleyiş ve anlatımla ifade edildiğini keşfeder.

7. Millî Edebiyat Dönemi’nin bir dönemin adı olduğunu kavrar; milliyetçi edebiyat ile millî edebiyatın farklılığını açıklar.

� Öğrenciler, “millî edebiyat” ile “milliyetçi edebiyat”ın farklılığını araştırırlar.

8. Milliyetçi edebiyatın sade dil, hece vezni ve Türkçülük hareketi çevresinde oluştuğunu keşfeder.

Millî Edebiyat Dönemi öğretici metinlerini inceleme

[!] Gruplar oluşturan öğrenciler, ders kitabındaki metinleri kazanımlar doğrultusunda inceleyerek araştırdıkları sonuçları bir önceki kısımda saptadıkları özelliklerle karşılaştırırlar. Bu konuda yine kazanım ve etkinliklerden de yararlanarak öğretici bir yazı kaleme alırlar.

1. Öğretici metinlerde anlam birliğine sahip kümelerin metnin iletisi etrafında nasıl birleştiğini belirler.

� Öğrenciler, hangi tür yazılara niçin önem verildiğini araştırırlar. Araştırma sonuçlarını arkadaşlarıyla paylaşırlar.

2. Öğretici Metinler

a. Makale b. Fıkra c. Sohbet

2. Metnin yazılış amacını belirler.




3. Metnin ana fikrini bulur, aynı ana

fikrin o dönemde yazılmış diğer türlerde ele alınıp alınmadığını belirler.

� Öğrenciler, ana fikrin günümüzde de ele alınıp alınmadığını araştırırlar.

4. Metnin ana fikriyle dönemin sosyal hayatı ve gerçekliği arasındaki ilişkiyi tartışır.

� Öğrenciler, metnin ana fikriyle dönemin sosyal hayatı ve gerçekliği arasındaki ilişkiyi araştırırlar.

5. Metinde, varsa çelişen düşünceleri, anlam tutarsızlıklarını açıklar.

6. Halkın yaşama tarzından ve tarihten gelen değerlere önem verildiğini sezer.

7. Anlatıcının tarih ve geniş halk kitlesi karşısındaki tavrını belirler.

8. Metindeki ifadelerin kesinlik ve açıklık bakımından niteliklerini açıklar.

9. Dilde sadeleşmeye değer verilmesinin nedenlerini açıklar.

10. Metinde terim, kavram ve gündelik hayatla ilgili kelimelerden yararlanılıp yararlanılmadığını belirler.

� Öğrenciler, yeni kavram, ifade, söz ve söz grupları olup olmadığını araştırırlar.

11. Metnin hangi geleneğe bağlı kalınarak yazıldığını açıklar.

12. Millî Edebiyat Dönemi’nde incelenen öğretici metinleri birbiriyle karşılaştırır.

13. Millî Edebiyat Dönemi’nde incelenen öğretici metinlerle Servet-i Fünûn ve Fecr-i Âti dönemindeki öğretici metinleri karşılaştırır.






Millî Edebiyat Dönemi şiirlerini gruplandırma ve inceleme

� Gruplara ayrılan öğrenciler, “Millî Edebiyat Dönemi’nde şiiri değerlendirmeyi ve gruplandırmayı” problem olarak belirlerler. Ziya Gökalp, Yahya Kemal ve Mehmet Akif’ten seçilen şiir metinleri arasındaki farklılıkları ana hatlarıyla belirleyerek problemi çözmeye çalışırlar.

1. 1911-1923 arasında şiirin ses, söyleyiş, yapı, tema, dil ve anlatım bakımlarından üç gruba ayrıldığını fark eder.

2. Ziya Gökalp çevresinde sade dil ve hece vezniyle şiirler yazıldığını belirler.

3. Yahya Kemal ve Ahmet Haşim ile saf şiire özgü arayışlar olduğunu kavrar.

4. Mehmet Âkif Ersoy’un şiiri ve manzumeleriyle halkın yaşama tarzı ve değerleri üzerinde durduğunu kavrar.

3. Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir)

5. Edebiyat-ı Cedide zevkini sürdüren sanatçıların da eser vermeye devam ettiklerini kavrar.

Millî Edebiyat Dönemi’nde sade dil ve hece ölçüsüyle yazılan şiirleri inceleme

[!]Etkinlikleri gerçekleştirip kazanımlarda belirtilen hususları metinlerde arayan öğrenci grupları, Millî Edebiyat Dönemi’nde sade dil ve hece ölçüsüyle yazılmış şiirlerin ahenk, dil, yapı, tema bakımlarından özelliklerini belirlerler. Sonra da öğretmen, bu konuda hazırladığı soruları öğrenci gruplarına yöneltir. Gerektiğinde onlardan aldıkları cevapları tartışmaya açar. Sınıfça bu şiir tarzının özellikleri belirlenir. Öğrencilerin bazı şiirleri ezberlemeleri önerilir.

a. Sade Dil ve Hece Ölçüsüyle Yazılmış Şiir

1. Şiirde ahengi sağlayan unsuları belirler.

[!] Sade dil ve hece ölçüsüyle yazanların şiirde ahengi, ses akışı, söyleyiş, ritm ve her türlü ses benzerliğiyle nasıl sağladığı açıklanır.




2. Şiirin ses ve söyleyiş özelliklerini

kavrar.

[!] Şiirde ses ve söyleyişin değiştiği, halk şiirine özgü söyleyiş ile modern şiire özgü söyleyişten birlikte yararlanıldığı vurgulanır.

3. Şiirdeki ritmin özelliklerini kavrar. 4. Şiiri yapı bakımından inceler. 5. Şiiri meydana getiren birimleri

belirler, şiirdeki her birimin diğer birimlerle ilişkisini açıklar.

6. Şiirdeki söz sanatlarının ve imgelerin kaynaklarını belirler.

� Öğrenciler, şiirdeki söz sanatlarının ve imgelerin kaynaklarını araştırırlar.

7. Şiirdeki ses, söyleyiş ve imgelerin yalınlığını fark eder.

8. Şiirin temasını bulur, evrensel olup olmadığını açıklar.

[!] Şiirdeki değişikliğin yalnızca ses, söyleyiş ve dilde değil, yeni temalara yönelmede de görüldüğü nedenleriyle açıklanır.

9. Temayla devrin gerçekliği arasında ilişki kurar.

� Öğrenci grupları, şiirdeki temalarla öğretici metinlerdeki temaların ilişkisini araştırırlar.

10. Şiiri yorumlar. � Öğrenciler, şiirde öğretici ve aydınlatma tavrının yeri ve önemi konusunu tartışırlar.

11. Şiirin gelenekle ilişkisini araştırır.

12. İncelediği şiiri Fecr-i Âtî’ye ait şiirlerle karşılaştırır.

� Öğrenciler, daha önce inceledikleri Fecr-i Âtî Dönemi’ne ait şiirler ile Millî Edebiyat Dönemi’ne ait incelediği şiirleri ses, ritm, tema, yapı, dil ve anlatım yönlerinden karşılaştırırlar. Benzer ve farklı yönlerini tahtaya maddeler hâlinde sıralarlar. � Öğrenciler, öğretici manzum metinlerin hangi dönemlerde daha çok kullanıldığını araştırırlar.






Millî Edebiyat Dönemi’nde saf (öz) şiir anlayışıyla yazılan şiirleri inceleme

Bu dönemde Yahya Kemal ile Ahmet Haşim başta olmak üzere saf şiir anlayışına uygun şiirler yazan sanatçılar bulunduğunu seçilmiş metinlerden hareketle kavrayan öğrenci grupları, bu gruba giren şiir metinlerini kazanımlardan hareketle incelerler. Ulaştıkları sonuçları özlü sözler hâlinde kartonlara yazarlar. Bu şiirle, Gökalp çevresinde oluşan şiiri karşılaştırır ve düşüncelerini uygun biçimde ifade ederler.

1. Şiirde ahengin önemini ve nasıl sağlandığını belirler.

2. Şiirdeki ritmin özelliklerini belirler. [!] Yahya Kemal’in, Ahmet

Haşim’in şiir anlayışları vurgulanır. Bu konuda yazdıkları yazılardan seçilmiş parçalar üzerinde kısaca durulur.

3. Şiiri meydana getiren birimleri belirler.

4. Söz sanatlarının şiire kazandırdıklarını

açıklar.

5. İmgelerin duyularla ilişkisini araştırır. 6. Şiiri yapı bakımından inceler. 7. Şiirdeki her birimin diğer birimlerle

ilişkisini fark eder.

8. Şiirin anlamının beyitte, bentte veya şiirin bütününde tamamlanıp tamamlanmadığını tartışır.

9. Şiirin temasını bulur. 10. Şiir dilinin özelliklerini belirler. 11. Şiir dilinin oluşmasını sağlayan dil

zevkini sezer.

12. Şiirdeki mekân, sanat eseri ve kişi adlarının özelliklerini araştırır.

b. Saf (Öz) Şiir

13. Ses ve anlam bütünleşmesi konusunda gösterilen çabaları sezer.




14. Türkçenin zaman içinde

olgunlaştırdığı söz öbeklerinden nasıl yararlanıldığını açıklar.

15. Gerçekliğin nasıl değiştirildiğini, sezdirildiğini ve yorumlandığını kavrar.

16. İncelenen şiiri yorumlar. 17. Şiirin gelenekle ilişkisini araştırır. 18. Şairin fikrî ve edebî yönü hakkında

çıkarımlarda bulunur.

19. Eserle şair arasındaki ilişkiyi belirler. Millî Edebiyat Dönemi’nde halkın yaşama tarzını ve değerlerini anlatan manzumeleri inceleme

� Mehmet Akif Ersoy’un eserlerinden seçilmiş manzum hikâyeleri kazanımlar doğrultusunda inceleyen öğrenci grupları, bu metinlerle saf şiire örnek olmak üzere inceledikleri metinleri ahenk, dil, yapı ve tema bakımlarından karşılaştırırlar. Bu husustaki düşüncelerini ifade ederler.

1. Metni meydana getiren birimleri belirler.

[!] Manzum hikâyenin Tevfik Fikret’te, Edebiyat-ı Cedide şairlerinde ve Mehmet Emin’de önemi üzerinde durulur. Bu konuda Mehmet Akif’in eserinin önemi ve değeri vurgulanır. Bu eserden seçilmiş parçalar incelenir.

2. Metindeki ahengi sağlayan ögeleri belirler.

[!] Ritmin, ses akışı, ses benzeşmeleri, konuşulan dilin, doğal söyleyişin ahengi sağlayan unsurlar olduğu vurgular.

3. Cümle ve kelime düzeyinde metnin konuşma diliyle ilişkisini belirler.

� Öğretmen, öğrencilere Mehmet Akif’in “Hasta Çocuk” veya “Küfe” manzumesini canlandırmaları için görev dağılımı yapar. Bir sonraki derste öğrenciler, manzumeleri karşılıklı konuşma şeklinde canlandırırlar.

c. Halkın Yaşayış Tarzını ve Değerlerini Anlatan

Manzumeler

4. Metnin dilinin kaynaklarını açıklar.




5. Olayın geçtiği mekânın özelliklerini açıklar.

6. Kişilerin özelliklerini ve birbiriyle ilişkisini açıklar.

7. Metnin manzum olarak bir olayı hikâye ettiğini sezer.

8. Olay, kişi, mekân bütünleşmesini fark eder.

9. Olay, kişi ve mekânın halkla ilişkisini araştırır.

10. Metnin temasını bulur. 11. İncelenen metni yorumlar. 12. Metnin sosyal bir problem etrafında

oluştuğunu fark eder.

13. Metnin yazılış amacını belirler. 14. Metnin yazıldığı dönemle ilişkisini

açıklar.

15. Metnin gelenekle ilişkisini belirler. 16. Manzum hikâyeyi şiirden ayıran

özellikleri açıklar. � Öğrenciler, bir manzum hikâye ile bir şiir seçerler. İki metni ahenk, tema, yapı, dil ve anlatım yönlerinden inceler ve karşılaştırırlar. Aralarındaki benzer ve farklı özellikleri belirlerler. Sınıfta öğrencilerin incelemelerinden çıkan sonuçlardan ortak olanlar tahtaya sıralanır.


18. Eserle şair arasındaki ilişkiyi belirler. Millî Edebiyat Dönemi şiiri hakkında çıkarımlarda bulunma

� Öğretmenin liderliğinde, bütün öğrenci gruplarının Millî Edebiyat Dönemi şiiri hakkında bir beyin fırtınası düzenlenir: Öğretmen üzerinde konuşulacak problemleri ortaya koyar ve öğrenci gruplarının konuşmalarını sağlar.

1. Millî Edebiyat Dönemi’nde farklı şiir tarzlarını birbiriyle karşılaştırır.

2. Üzerinde durulan ortak temaları belirler.




3. Şiir dilinin ve söyleyiş biçiminin kaynaklarını sıralar.

Millî Edebiyat Dönemi hikâyelerini inceleme

[!] Öğrenci grupları tema ile yapı arasındaki ilişkiyi problem olarak ortaya koyarlar. Seçilen metinlerde yapıyı oluşturan ögeler arasındaki kazanımlar ve etkinliklerde ifade edilen hususlardan yola çıkarak problemi sorgularlar. Bunların temayı ifade etmek üzere birleşerek metin denilen bütünü nasıl oluşturduklarını belirlemeye çalışırlar. Bu çalışmalarda daha önceki yıllar kazandıkları becerilerden ve bu konuyla ilgili kazanım, etkinlik ve açıklamalardan yararlanırlar. Her etkinlik ve araştırma Millî Edebiyat Dönemi hikâyeciliğinin özelliklerini belirlemeye yönelik olmalıdır.

[!] Millî Edebiyat Dönemi hikâyeciliğimizde yapı, kişiler, tema ve dil konusunda öğretmenin hazırlayıp yönettiği bir tartışma düzenlenmelidir. Her öğrenci grubu, bu dönemde yazılmış bir hikâye kitabını kazanımlarda ifade edilenlerden hareketle incelemelidir.

1. Olay örgüsünü bulur. � Öğrenciler, seçilmiş hikâye metinlerinin olay örgüsünü şemalaştırırlar.

2. Metindeki temel çatışmayı veya karşılaşmayı bulur, özelliklerini belirler.

[!] Temel çatışma etrafında anlatılanlar ile gerçekten yaşanması muhtemel olanlar karşılaştırılır.

[!] Olayın her gün yaşanan cinsten bir olay olup olmadığı; sürdürülen hayatta temsil ettiği, dile getirdiği gerçeklikler ve bunların evrensel ve yerli görünüşleri vurgulanır (Kurmaca olanla, kurmaca olmayanın karşılaştırılması söz konusudur).

3. Kişilerin olay örgüsündeki işlevlerini belirler, özelliklerini açıklar.

4. Kişilerin birbirleriyle ilişkisini belirler.

4. Olay Çevresinde Oluşan Edebî Metinler

A. Anlatmaya


1.Hikâye

5. Kişilerle metnin yazıldığı dönemde karşılaşılıp karşılaşılamayacağını tartışır.




6. Mekânın işlevini belirler. � Öğrenciler, mekânı ve olayı anlatan resimler bulur. Bunları sınıfta tartışırlar. Mekânın ve olayda sözü edilen kişilerin resimlerini yaparlar.

[!] Metinde betimlenen mekânın resmi yapıldığında ortaya çıkacak tablonun özellikleri vurgulanır.

7. Zamanın işlevini belirler.


� Öğrenciler, okunan metinde anlatılan olayların, tanıtılan kişilerin benzerlerini yakın çevrelerinden örneklendirilirler.

9. Metindeki temel çatışma veya karşılaşmayı bulur.

10. Temel çatışmadan hareketle temayı bulur.

� Öğretmen öğrencilerin, incelenen metnin teması, kişileri, zamanı, mekânı vb. üzerinde düşüncelerini yazılı olarak ifade etmelerini ister.

11. Anadolu’nun metne nasıl yansıdığını tartışır.

12. Metnin kim tarafından anlatıldığını ve bakış açısını belirler.

13. Anlatıcının anlatmada, tasvirde, tahlilde takındığı tavrı ve dile yüklediği yeni değerleri belirler.

14. Metni yorumlayarak güncelleştirir. 15. Metinle yazıldığı dönem arasındaki

ilişkiyi belirler.

16. Metnin bağlı olduğu geleneği açıklar. � Öğrenciler, metnin bağlı olduğu hikâye tarzını araştırırlar; bu hikâye tarzının özelliklerini metinde ararlar.

[!] Maupassant tarzı hikâyenin özellikleri vurgulanır.






Millî Edebiyat Dönemi romanlarını inceleme

[!] Seçilen metinler çevresinde Millî Edebiyat Dönemi romanının Türk romancılığında yerini kavrama ve değerlendirme problem olarak ele alınmalı; öğrenci grupları her kazanım ve etkinliği bu problemi çözmede araç olarak kullanmalıdır. Konunun sonunda “Millî Edebiyat Dönemi’nde Türk Romancılığı” adlı bir panel düzenlenmelidir. � Her öğrenci Millî Edebiyat Dönemi’nde yazılmış bir romanı kazanım ve etkinliklerde belirtilen hususlardan hareketle incelemelidir.

1. Metnin, alındığı romanın olay örgüsü içindeki yeri ve eserin temasıyla ilişkisini belirtir.

� Öğrenciler metnin alındığı romanı okurlar.

2. Olay örgüsü ile yaşanmış olayın farklı olduğunu sezer.

[!] Romanın daha önceden okunması sağlanmalıdır.

3. Olay örgüsünün nasıl düzenlendiğini açıklar.

� Öğrenciler, olay örgüsünü şemalaştırırlar. Olay örgüsüne esas olan olaydan farklılıklarını sıralarlar.

[!] Olay örgüsünün sanat kaygısıyla gerçekleştirilen bir düzenleme olduğu vurgulanır.

4. Olay örgüsünün insana özgü bir gerçekliği ifade etmek üzere düzenlendiğini kavrar.

5. Metnin yapı ve anlam bakımından kendi içinde bir bütünlük oluşturup oluşturmadığını tartışır.

6. Metne bütünlük kazandıran olayı kavrar, bu olayın romanın olay örgüsündeki yerini araştırır.

7. Kişilerin olay örgüsündeki işlevlerini belirler, birbirleriyle ilişkisini açıklar.

8. Kişilerin halk ve tarihle ilişkisini araştırır.

� Öğrenciler, okunan metinde anlatılan olayların, tanıtılan kişilerin benzerlerini yakın çevrelerinden örneklendirirler.

[!] Kişilerin Doğu-Batı arasında yeni bir yaşama tarzı arayıp aramadıkları üzerinde açıklamalar yapılır.

9. Mekânın işlevini belirler, özelliklerini açıklar.

� Öğrenciler, mekân olarak anlatılan yerleri araştırırlar.

2.Roman

10. Mekân-insan bütünleşmesinde nelere dikkat edildiğini belirler ve bunları maddeler hâlinde sıralar.




11. Zamanın işlevini belirler. � Öğrenciler, olay örgüsündeki olay parçalarının zamanlarıyla olay zincirindeki olay parçalarının zamanlarını karşılaştırırlar.

12. Metindeki zamanla, metnin yazıldığı dönemin ilişkisini belirler.

13. Metindeki olay örgüsü, kişi, zaman ve mekân arasındaki ilişkiyi belirler.

14. Metnin temasını bulur, eserin temasıyla dönemin ilişkisini açıklar.

15. Metindeki temanın insana özgü gerçeklikle ilişkisini tartışır.

16. Metnin kim tarafından anlatıldığını ve bakış açısını belirler.

17. Tasvir ve tahlilde dikkat edilen hususları açıklar.

18. Metni yorumlayarak güncelleştirir. � Öğrencilerin, incelenen metnin teması, kişileri, zamanı, mekânı vb. üzerinde düşüncelerini yazılı olarak ifade etmeleri istenir.

19. Metinle yazıldığı dönem arasındaki ilişkiyi belirler.

20. Metnin bağlı olduğu geleneği araştırır.

21. Metnin ve eserin hangi edebî akıma bağlı kalınarak yazıldığını belirler.

22. Eserin edebiyat tarihimizdeki yeri ve değerini açıklar.

� Öğrenciler, eserin edebiyat tarihimizdeki yeri ve değerini araştırırlar. Araştırma sonucunu arkadaşlarıyla paylaşırlar.

23. Ortak tema ve anlatma biçimi olup olmadığını araştırır.






Anlatmaya bağlı edebî metinler hakkında çıkarımlarda bulunma

1. Millî Edebiyat Dönemi’nde incelenen anlatmaya bağlı edebî metinleri birbirleriyle karşılaştırır.

� Öğrenciler, daha önce inceledikleri Servet-i Fünûn Dönemi’ne ait anlatmaya bağlı edebî metinler ile Millî Edebiyat Dönemi’ne ait anlatmaya bağlı incelediği edebî metinleri yapı, tema, dil ve anlatım yönlerinden karşılaştırırlar. Benzer ve farklı yönlerini sıralarlar.

2. Millî Edebiyat döneminde incelenen anlatmaya bağlı edebî metinleri, Servet-i Fünûn ve sonrası metinlerle karşılaştırır.

3. Üzerinde durulan ortak temaları bulur. Millî Edebiyat Dönemi’nde göstermeye bağlı edebî metinleri inceleme

[!] Öğrenci grupları Millî Edebiyat Dönemi’nde yazılmış tiyatroların temalarını dil ve anlatım özelliklerini kavrayıp değerlendirmeyi problem olarak ele almalı, kazanımlarda belirtilen hususları seçilmiş metinlerde arayıp bularak bu problemi çözmelidirler. � Konunun sonunda öğrenci grupları “Millî Edebiyat Dönemi Türk Tiyatrosunda Dil ve İnsan” konulu bir sunum hazırlamalıdır.

1. Olay örgüsünü bulur. � Olay örgüsünü şemalaştırır.

2. Yaşanan veya yaşandığı tasavvur edilen olay zinciri ile olay örgüsünün farklılığını belirler.

3. Olay örgüsünün niçin düzenlendiğini belirler.

4. Olay örgüsünde yer alan birinci derecedeki kişileri belirler, eserdeki özelliklerini sıralar, olay örgüsündeki işlevlerini açıklar.

5. Kişilerle metnin yazıldığı dönemi çeşitli yönlerden ilişkilendirir.

6. Kişilerin kıyafet, hareket ve davranışlarıyla metne kazandırdıklarını açıklar.

7. Eserdeki olayın zamanını belirler.

B. Göstermeye Bağlı Edebî Metinler

8. Olay ve kişilerin sembolik değerleri varsa onları açıklar.




9. Metnin temasını bulur. 10. Metnin neden manzum veya düz

yazı hâlinde yazıldığını araştırır.

11. Metinde nelerin anlatma, nelerin gösterme yoluyla dile getirildiğini belirler.

12. Metnin dil özelliklerini belirler; konuşma ve yazı dilinden alınan ögeleri açıklar.

13. Metnin yazıldığı dönemin zihniyetiyle ilgili dil ögesi bulunup bulunmadığını araştırır.

14. Temanın gerçeklikle, dönemin düşünce hareketleriyle ilişkisini sıralar.

15. Kişilerin metindeki işlevlerine göre gruplandırılıp gruplandırılamayacağını araştırır.

16. Eseri yorumlar. 17. Metni güncelleştirir. 18. Bu dönemdeki tiyatro yazarlarının

isimlerini öğrenir.



Millî Edebiyat Dönemi’nin genel özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunma

1. Bu döneme “Millî Edebiyat” adının verilmesinin nedenini fark eder.

� Öğrenciler, her ulusun uluslaşma ve ulus devlet kurma gayretlerinin temelindeki değerleri araştırırlar; uluslaşma konusu sosyolojik ve tarihî eserlerden yararlanarak işlenir.

[!] Millî Edebiyat konusunda yazılmış ciddî yazılar bulunması, okunması, değerlendirilmesi önerilir ve izlenir.

5. Millî Edebiyat Dönemi’nin Genel Özellikleri

2. Millî Edebiyat Dönemi’nde konuşma dilinin önemini kavrar.




3. Millî Edebiyat Dönemi’nde eserlere

yansıyan sosyal sorunları sınıflandırır.

4. Millî Edebiyat Dönemi’ni etkileyen sanat, edebiyat ve düşünce akımlarını metinlerden hareketle keşfeder.

[!] Millî Edebiyat Dönemi eserlerinde ortak duygu, düşünce ve arayışlar vurgulanır.

5. Millî Edebiyat Dönemi edebiyatını kendinden önceki edebiyatlardan ayıran yönleri açıklar.

� Öğretmenin liderliğinde - Millî Edebiyat ve özellikleri konusunda beyin fırtınası düzenlenir. - Ayrıca öğrenciler kendi duygu ve düşüncelerini ifade eden yazı kaleme alırlar. Farklı tarzlarda sanat etkinliklerinde (resim, afiş, döviz, müzik vb.) bulunurlar.

TERİM ve KAVRAMLAR:Batıcılık, Osmanlıcılık, İslâmcılık, Türkçülük, Millî Edebiyat, makale, fıkra, sade dil, saf şiir, manzum hikâye.

11.sinif tÜrk edeb İyati ders İ ders ... · ii. Ünİte : tanzİmat dÖnemİ edebİyati...

Documents