Effect of endurance exercise on quality of life and disability of

patients with multiple sclerosis

بیماران مبتلا بهو ناتوانی بررسی تاثیر تمرین استقامتی بر کیفیت زندگی

مولتیپل اسکلروزیس

مریم یاوری کرمانی 2، زینب هوشمندی1

(z_hoshmandi@yahoo.comمربی فیزیولوژی ورزشی،دانشگاه پیام نور)نویسنده مسئول: 1

(m.yavari21@gmail.comاستادیار گروه روانشناسی دانشگاه پیام نور) 2

چکیده:ماه تمرین استقامتی بر کیفیت زندگی بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس بود. در این مطالعه که از نوع نیمه تجربی بود 2هدف از این مطالعه بررسی تاثیر

به طور هدفمند انتخاب و به طور 0کمتر از EDSSو RRنفر مبتلا به ام اس نوع 03از بین زنان بیمار مراجعه کننده به مطب پزشک نورولوژیست در شیراز

در یک برنامه نظارت شده هشت هفته ای ورزش استقامتی با استفاده از آزمایشگروه نفر( تقسیم شدند. 11)هر کدام کنترلو آزمایشدفی به دو گروه تصا

به زندگی معمول کنترلدرصد ضربان قلب هدف( شرکت کردند در حالیکه گروه 03تا 13شدت دقیقه با 03جلسه،به طور متوسط 0دوچرخه ثابت)هرهفته

ناتوانی سوالی، قبل از مداخله و پس از هشت هفته مداخله ورزشی ارزیابی شد. SF-36خود ادامه دادند.کیفیت زندگی با استفاده از پرسشنامه کیفیت زندگی

(EDSS .بیماران قبل و بعد از مداخله توسط پزشک نورولوژیست ارزیابی شد )و تحلیل کواریانس زمون آماری تی مستقلبرای تجزیه و تحلیل داده ها از آ

کنترلشد اما تغییرات در گروه آزمایشفعالیت استقامتی باعث افزایش معنی دار کیفیت زندگی در آزمودنی های گروه ماه 2استفاده شد. نتایج نشان داد که

را در و ناتوانی مقیاس کیفیت زندگی این تمرین ورزشی استقامتی منظم ،. بنابرهمچنین ناتوانی در گروه آزمایش به طور معنی داری کاهش یافت ،معنی دار نبود

زنان مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس بهبود می بخشد.

تمرین استقامتی ناتوانی، مولتیپل اسکلروزیس،کیفیت زندگی،واژه ها ی کلیدی:

مقدمه -1

بیماری دستگاه عصبی مرکزی است که در آن MSبیماری

ای در این رود و باعث بروز مشکلات عدیدهغلاف میلین از بین می

شود. از جمله مشکلاتی که این بیماران با آن مواجهند بیماران می

خستگی زیاد، ضعف، دید دوگانه، مشکل در صحبت کردن، عدم

ضعف (. 14و 12و 4 (تعادل، سختی در راه رفتن و افسردگی است

رفتن راه به که اند عواملی از خود خستگیعضلانی و

آثار به منتج که منجر شده تحرک کاهش یا و (23)غیرطبیعی

و 11و 13کیفیت زندگی خواهند شد) و روزمره فعالیتهای در منفی

سالگی است و به ندرت قبل 03تا 23شروع این بیماری بین (.23

افزایش خطر ).10 (شودسالگی دیده می 03سالگی و بعد از 13از

نفر در هر 1ها مبتلا هستند این بیماری در افرادی که والدین آن

شوند و متوسط (. زنان بیشتر دچار این بیماری می12نفر است) 43

(.10و 12تر از مردان است)در زنان اندکی پایین MSسن وقوع

در موقعیتشان افراد از که است پنداری و برداشت زندگی کیفیت

به و دارند معتقدند بدان که و ارزشهایی فرهنگی زمینۀ در زندگی،

این .(0)است وابسته علایقشان و استانداردها، اهداف، انتظارات،

ابتلا سالهای اول در بخصوص مبتلا، فرد زندگی کیفیت بیماری در

از پس که طوری به (1گذارد) می جای به منفی آثار بیماری، به

ناتوانی بررسی معیار به بیماری، ابتلا از سال 13 گذشت

از پس و رسد می 0 به بیماران از سوم یک ( درEDSSبیماران)

13 و یابد می درصد افزایش 30 به نسبت این سال 03 گذشت

مبتلا EDSS ،0بیماری با نوع پیشروندۀ به افراد این از درصد

برای گیری تصمیم در بیمار زندگی از کیفیت اطلاع(. 0خواهند شد)

علی رغم فواید فعالیت بدنی، (. 11دارد) بسزایی تأثیر درمان بیمار

نسبت به افراد سالم فعالیت MSبه طور معمول بیماران مبتلا به

(. کاهش سطح فعالیت در این بیماران باعث 22بدنی کمتری دارند)

افزایش خطر بیماری های ثانویه مانند دیابت، پوکی استخوان و

دربارۀ مطالعاتی تا کنون (.10ری عروق کرونری قلب می شود)بیما

انجام اس ام به مبتلا بیماران در ورزش هوازی و بدنی فعالیتهای اثر

بر کیفیت بدنی فعالیت مثبت آثار بیانگر آنها از تعدادی .است شده

( در حالیکه تعداد 24و 9)اند بوده افراد این در و ناتوانی زندگی

Archive of SID

www.SID.ir

به (.24و 13اند)مطالعات چنین نتایجی را نشان ندادهدیگری از

دریافتند که یک دوره 2330استور و همکاران در سال عنوان مثال

MSتمرین حرکات کششی باعث بهبود کیفیت زندگی بیماران

دقیقه تمرین 03تاثیر 2334اسکالز و همکاران در سال شود.می

هفته را بر کیفیت 3در مدت VO2max %03دوچرخه ی هوازی با

بررسی کردند. نتایج نشان داد که MSزندگی و هماهنگی بیماران

در کیفیت زندگی به طور معنی داری در گروه ورزش افزایش یافت.

نیز نتایج تحقیقات MSارتباط با تاثیر ورزش بر ناتوانی بیماران

سه جل 24تاثیر 2313گلزاری و همکاران در سال متفاوت است.

با MSبیمار 23هفته را بر 3تمرین ورزشی ترکیبی در طول

EDSS ،3 سال بررسی کردند. 13تا 23و سن 4تا EDSS در

هفته تمرین ورزشی ترکیبی کاهش معنی 3گروه ورزش پس از

دقیقه 03تاثیر 2333کاستلانو و همکاران در سال داری یافت.

0( VO2peakفی اوج)اکسیژن مصر %03ی ارگومتر را با دوچرخه

بررسی کردند MSبیماران EDSSبر هفته 3روز در هفته به مدت

هفته 3پس از MSبیماران EDSSنتایج تحقیق آنان نشان داد که

0/2به 4/0ت و مقدار آن از درصد کاهش یاف 24فعالیت هوازی

هفته 1تاثیر 2330در سال در حالیکه بجراندوتیر و همکاران .رسید

MSبیمار 10جلسه در هفته را بر 0تمرینات هوازی و قدرتی ،

MSبیماران EDSSبررسی کردند. آنان تغییر معنی داری در

با توجه به نتایج ضد و نقیض مطالعات پیشین مشاهده نکردند.

هفته فعالیت استقامتی بر 3هدف از این پژوهش بررسی تاثیر

بود. MSبیماران کیفیت زندگی و ناتوانی

روش شناسی -2

تحقیق حاضر از نوع کارآزمایی بالینی با طرح پییش آزمیون و پیس

آزمون بود. جامعه آماری این پژوهش شیامل بیمیاران زن مبتلیا بیه

MS مراجعه کننده بیه مطیب خصوصیی پزشیک متخصی مغیز و

با توجه به معیارهای قبیول و رد آزمیودنی هیا اعصاب در شیراز بود.

به بود، سال 13 تا 23 بین ها آن سن که MSبیمار زن مبتلا به 03

MS عودکننده نوع-(1بهبودیابندهRR) و بودند مبتلا EDSS ییا کمتر

به طور تصادفی وبرای این مطالعه داوطلب شدند داشتند 0 مساوی

. ( تقسیم شدند11( و کنترل)11به دو گروه آزمایش)

3در طول تمرین ورزشی هوازی با استفاده از دوچرخه ثابت

ی تمرین ورزشی جلسه در هفته طراحی شد. هر جلسه 0هفته و

عبارت بود از سه دقیقه گرم کردن در شدت زیر بیشینه)شدت

گرم شد(. پس ازتعیین میفعالیت برای گرم کردن توسط آزمودنی

و به 2(THRضربان قلب هدف) %03کردن فعالیت با شدت

شدت و مدت .ی اول اجرا شددقیقه در جلسه 23مدت

1 - Relapsing Remitting

2- Target Heart Rate

فعالیت به تدریج و البته با توجه به توانایی بیماران افزایش

دقیقه و شدت 43یافت. مدت فعالیت در جلسه ی پایانی به

. ضربان قلب هدف رسید %01آن به

اندازه گیری SF-00کیفیت زندگی با استفاده از پرسشنامه

شد، پرسشنامه کیفیت زندگی، دو مفهوم اصلی سلامت

(.0)کندسوال اندازه گیری می 00با جسمی و روانی را

زندگی کیفیتیکی از ابزارهای معتبر ارزیابی پرسشنامه این

طول دقیقه 11 تا 1 بین عادی افراد برای آن دهی به پاسخ است و

به که است سؤال دسته 9 (. این پرسشنامه دارای20کشد) می

انجام ابعاد عملکرد جسمی، محدودیت در زندگی کیفیت بررسی

اثر در فعالیت انجام در جسمی، محدودیت آسیب اثر در فعالیت

روحی، انرژی و خستگی، سلامت روانی، عملکرد اجتماعی، آسیب

مجموعپردازند. یرات سلامت میدرد بدنی، سلامت کلی و تغی

سلامت و درد، بدن نقش فیزیکی، فیزیکی، عملکرد بخشهای

حیاتی، علایم مجموع و است جسمی نمایانگر سلامت عمومی

ذهنی و سلامت هیجانی، عملکردهای نقش اجتماعی، عملکرد

روانی و جسمی سلامت مجموع .است روانی سلامت نمایانگر

نمره صد تا صفر از سؤال هر(. 0است) فرد وضعیت سلامتی نشانگر

است مورد آن در بهتر کیفیت دهنده بالاتر نشان نمره و شده گذاری

متعدد خارج و داخل مطالعات در این پرسشنامهپایایی و روایی .

استفاده آن از ایران در نیز متعدد مطالعات و است شده بررسی ایران

زندگی کیفیت معادل 13 از کمتر (. کسب نمره10و 0اند) ه کرد

نمره و متوسط زندگی کیفیت معادل 01تا 11 نمره ، نامطلوب

معیار .شد بندی درجه مطلوب زندگی معادل کیفیت 00 بالای

دورۀ ( نیز قبل و بعد از پایانEDSSبیماران) ناتوانی بررسی

.شد توسط پزشک نورولوژیست بررسی استقامتی تمرین 23نسخه SPSSتجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار

انجام شد. جهت مقایسه ی متغیرهای مورد مطالعه از آزمون های

حداقل سطح معناداری تحلیل کوواریانس و تی مستقل استفاده شد.

در نظر گرفته شد. 31/3 در آزمون فرضهای مربوطه

نتایج -3

.آمده است 1جدول ویژگی های توصیفی آزمودنی ها در . ویژگی های جمعیت شناختی آزمودنی ها قبل و بعد 1جدول

هفته فعالیت هوازی 8از

چربی بدن% BMI (kg/m2)

هاگروه

01/0±39/00 41/4± 44/21 آزمونپیش آزمایش

13/0±20/00 01/4±41/21 پس آزمون

42/1±20/02 03/0±11/24 آزمونشیپ کنترل

30/1±43/02 93/4±13/20 آزمون پس

Archive of SID

www.SID.ir

آماره های توصیفی متغیرهای اندازه گیری شده در این

تحقیق شامل میانگین و انحراف معیار در گروه های مورد

نشان داده شده است. 2مطالعه در جدول . آماره های توصیفی متغیرهای اندازه گیری شده2جدول

کنترل و شیآزما گروه نیب که داد نشان مستقلی ت آزمون

در

ی ها آماره و( 1 جدول) یشناس تیجمعی هایژگیو از کی چیه

شیپ در (2 جدول) شدهی ریگ اندازهی رهایمتغی قیتوص

3بررسی تاثیر جهت .ندارد وجودی داری معن فاوتت آزمون

هفته فعالیت هوازی بر کیفیت زندگی)سلامت جسمی و

و مقایسه آن با گروه گروه آزمایش سلامت روانی( و ناتوانی

استفاده شد. نتایج این کواریانسکنترل از آزمون آماری تحلیل

ارائه شده است.0و 2و 1آزمون ها در شکل های

های مورد مطالعهمیانگین سلامت جسمی در گروه -1شکل

های مورد مطالعهمیانگین سلامت روانی در گروه -2شکل

های مورد مطالعهمیانگین ناتوانی در گروه -3شکل

که بعد سلامت دهدنتایج آزمون تحلیل کواریانس نشان می

جسمی کیفیت زندگی در گروه ورزش نسبت به گروه کنترل

افزایش 10/03به 10/13هفته فعالیت هوازی از 3پس از

کیفیت زندگی (. بعد سلامت روانی 1()شکل =3031Pیافت)

هفته 3نیز در گروه ورزش نسبت به گروه کنترل پس از

افزایش 00/01به 22/10فعالیت هوازی از

( نیز در گروه EDSSناتوانی) (.2()شکل =30333Pیافت)

40/1به 03/1هفته فعالیت هوازی از 3آزمایش پس از

( در p=3331/3کاهش یافت و این کاهش معنی دار بود)

)شکل افزایش یافت 91/1به 02/1ه کنترل از حالیکه در گرو

0).

گیری:نتیجه -4توانایی تحمل تمرینات استقامتی با شدت کم تا MSبیماران

متوسط را دارند و این تمرینات بر بعد فیزیولوژیکی و روانشناسی

0

0.5

1

1.5

2

گروه کنترل

گروه آزمایش

EDSS

نگی

انمی

پیش آزمون

پس آزمون

0

10

20

30

40

50

60

70

گروه کنترل

گروه آزمایش

یانرو

ت الم

سن

گیانمی

پیش آزمون

پس آزمون

EDSS سلامت سلامت روانی

جسمی

هاگروه

40/3±03/1 30/13±22/10 21/11±10/13 آزمونپیش آزمایش

41/3±40/1 02/12±00/01 31/12±10/03 پس آزمون

04/3±02/1 94/9±92/01 42/11±10/19 آزمونشیپ کنترل

01/3±91/1 00/3±31/12 41/13±10/10 آزمون پس

56

57

58

59

60

61

گروه کنترل

گروه آزمایش

یسم

جت

المس

ن گی

انمی

پیش آزمون

پس آزمون

Archive of SID

www.SID.ir

MSاین بیماران اثرات بالقوه دارد. تمرین ورزشی هوازی در بیماران

(. نتایج این 21یفیت زندگی ارتباط دارد)با بهبود حالت روحی و ک

پژوهش نشان داد که کیفیت زندگی)بعد جسمانی و روانی( در گروه

هفته فعالیت ورزشی افزایش 3ورزش نسبت به گروه کنترل پس از

معنی دار داشت. نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش استور و

و ، سنگلاجی (2312)همکاران و (، کارگرفرد2330همکاران)

( موافق است. در 2334و اسکالز و همکاران) (2314همکاران)

هفته فعالیت هوازی دوچرخه ثابت با 3پژوهش اسکالز نیز پس از

بهبود یافت. MSکیفیت زندگی بیماران VO2maxدرصد 03شدت

هفته 13همچنین در پژوهش سنگلاجی و همکاران که تاثیر

بیمار 19قاومتی را بر تمرینات ترکیبی هوازی،تعادلی، کششی و م

MS بررسی کردد با وجود متفاوت بودن برنامه تمرینی با این

بعد جسمی و روانی کیفیت زندگی در یپژوهش، افزایش معنی دار

در پژوهش باشد.مشاهده شد که با نتایج پژوهش حاضر همسو می

به 0/1هفته فعالیت هوازی از 3پس از MSبیماران EDSSحاضر

افت و این کاهش از نظر آماری معنی دار کاهش ی 4/1

پژوهش اسکالز و (. نتایج این پژوهش با نتایج p=3331/3بود)

موافق و با نتایج ( 2333( و کاستلانو و همکاران)2334همکاران)

در مخالف بود. بجراندوتیر و همکاران (2330و همکاران) بجراندوتیر

جلسه در 0، هفته تمرینات هوازی و قدرتی 1تاثیر 2330سال

نفر گروه کنترل( 13نفر گروه ورزش و 0)MSبیمار 10هفته را بر

EDSSبررسی کردند. آنان تغییر معنی داری در 4کمتر از EDSSبا

در تحقیق EDSSمشاهده نکردند. احتمالا عدم تغییر MSبیماران

نفر 10آنان و مغایرت آن با نتایج پژوهش حاضر تعداد آزمودنی ها)

هفته( 3هفته در برابر 1نفر( و مدت زمان مداخله) 03ابر در بر

در این EDSSبا توجه به اینکه کاهش ناتوانی و بهبود مقیاس باشد.

شود و بالعکس بنابراین بیماران سبب بهبود کیفیت زندگی می

سبب افزایش و بهبود EDSSاحتمالا در پژوهش حاضر کاهش

ها بررسی نشده کیفیت زندگی شده است البته در این مطالعه رابطه

در هر شود در تحقیقات آتی بررسی شود. است و پیشنهاد می

صورت نتایج این مطالعه حاکی از بهبود کیفیت زندگی هم در بعد

پس جسمانی و هم در بعد روانی و همچنین کاهش ناتوانی بیماران

توان نتیجه میبود. بنابراین ته فعالیت ورزشی استقامتی هف 3از

گرفت که به طور کلی تمرینات هوازی با شدت و مدت مناسب و با

تواند از طریق بهبود کیفیت نظارت متخص علوم ورزشی می

مفید MSزندگی و کاهش ناتوانی برای بیماران مبتلا به بیماری

باشد.

مراجع -5[1] Bjarnadottir, O.H., Konradsdottir, A.D., Reynisdottir,

K., Olafsson, E.(2007). “Multiple sclerosis and brief

moderate exercise. A randomised study”. Multiple Sclerosis

JournalAbstract.

[2] Castellano, V., Darpan, L., Lesley, J.(2008). “Cytokine

responses to acute and chronic exercise in multiple sclerosis”.

J Appl Physiol. 1697-1702.

[3] Contantinescu, C.S.; G. Giovannoni; J.F. Kurtzke; Li

DKB; P.S. Sorensen; G.C. Ebers; J. Kesserling, H.

Lassmann; C. Liu and J.N. Whitaker (2004). Serono

Symposia International Foundation Dictionary of Multiple

Sclerosis. First published in the United Kingdown by Dunitz

M. London EC4P 4EE. pp 128, 236-7.

[4] Chalem, J.(2001). “Nutritional Rx for Multiple

Sclerosis”. The Nutrition Reporter homepage .

[5] Delgado-Mendilivar, J.M.;J.C. Cadenas-

Diaz; J.M. Fernandez-Torrico; G. Navarro-Mascarell and G.

Izquierdo (2005). “A study of the quality of life in cases of

multiple sclerosis”. Rev Neurol. 41 (5): 257- 62.

[6] Freeman C, Todd C, Camilleri-Ferrante C,

Laxton C, Murrell P, Palmer CR, et al. Quality improvement

for patients with hip fracture: experience from a multi-site

audit. Qual Saf Health Care 2002;

[7] Failde I, Ramos I. Validity and

reliability of the SF-36 Health Survey Questionnaire in

patients with coronary artery disease. J Clin Epidemiol. 2000;

53(4):359-65. [8] Golzari, Z., Shabkhiz, F.,

Soudi, S., Kordi, M.R., Hashemi, S.M.(2010). “Combined

exercise training reduces IFN-γ and IL-17 levels in the

plasma and the supernatant of peripheral blood mononuclear

cells in women with multiple sclerosis”. International

Immunopharmacology.

[9] Hart, S.; I. Fonareva; N. Merluzzi; and D.C. Mohr

(2005). “Treatment for depression and its relationship to

improvement in quality of life and psychological well-being

in multiple sclerosis patients”. Qual Life Res. 14 (3):695-703.

[11] Karpatkin, H.I.; and P.T. NCS (2005).

“Multiple Sclerosis and Exercise”. A Review of the Evidence

International Journal of MS Care 7.

[11] Kargarfard M1, Etemadifar M,

Baker P, Mehrabi M, Hayatbakhsh R(2012). Effect of aquatic

exercise training on fatigue and health-related quality of life

in patients with multiple sclerosis. Arch Phys Med Rehabil,

93(10):1701-8. [12] lesley, j.(2004). “exercise and multiple

sclerosis”. journal of sport medicine , 1100-1077.

[13] Lewis, P., Merritt, D.(2005).

Neurology. New York: ippincott-Williams& Wilkins.

[14] Motl, R.(2005). “Physical

activity and multiple sclerosis”. Journal of Multiple

Sclerosis, 450-463. [15] Miller, A; & S.

Dishon (2006). “Health-related quality of life in multiple

sclerosis: The impact of disability, gender and employment

status”. Qual Life Res. 15 (2):259-71. [16]

Motamed N, Ayatollahi SAR, Zare N, Sadeghi Hassanabadi

A. Reliability an validity of SF-36 questionnaire in the staff

of Shiraz Medical School, 2001. Journal of Zanjan University

of Medical Sciences & Health Services. 2002; 38(10):46-38.

[17] Patel, D., Castellano, V., McCoy, S., Blazina, A.,

White, L.(2007). “For People With Mild To Moderate

Multiple Sclerosis (Ms), Aerobic Exercise Can Reduce The

Risk Of Coronary Artery Disease” . The American

Physiological Society.

[18] Romberg, A.; A. Virtanen; J. Ruutiainen; S. Aunola;

S.L. Karppi; M. Vaara, J. Surakka; T. Pohjolainen; and A.

Seppanen (2004). “Effects of a 6-month exercise program on

patients with multiple sclerosis: a randomized study”.

Neurology, 63 (11): 2034-8

[19] Schulz, K., Gold, S.M., Witte, J., Bartsch, K., Lang,

U.E., Hellweg, R., Reer, R., Braumann, K.M., Heesen,

C.(2004). “Impact of aerobic training on immune-endocrine

Archive of SID

www.SID.ir

parameters, neurotrophic factors, quality of life and

coordinative function in multiple sclerosis”. J Neurol Sci,

Abstract. [20] Savci S, Inal-Ince D, Arikan

H, Guclu-Gunduz A, Cetisli-Korkmaz N, Armutlu K, and

Karabudak R. (2005). Six-minute walk distance as a measure

of functional exercise capacity in multiple sclerosis. Disabil

Rehabil. 27 (22): 1365-71. [21] Sangelaji, B, Nabavi,

S.M, Estebsari, F, Banshi, M.R, Rashidian, H, Jamshidi, E et

al(2014). Effect of Combination Exercise Therapy on

Walking Distance, Postural Balance, Fatigue and Quality of

Life in Multiple Sclerosis Patients: A Clinical Trial Study.

Iran Red Crescent Med J. 16(6): e17173.

[22] Snook, E.M., Motl, R.W., Gliottoni, R.C.(2009). “The

effect of walking mobility on the measurement of physical

activity using accelerometry in multiple sclerosis”. Clinical

Rehabilitation,248–258.

[23] SooHoo NF, McDonald AP, Seiler JG, McGillivary

GR. Evaluation of the construct validity of the DASH

questionnaire by correlation to the SF-36. The Journal of

Hand Surgery 2002; 27(3):537-541.

[24] Romberg, A.; A. Virtanen; and J. Ruutiainen (2005).

“Long-term exercise improves functional impairment but not

quality of life in multiple sclerosis”. J Neurol. 252 (7): 839-

45. [25] Williams, K., Hoang, D.(2009). “Strength and

cardiorespiratory exercise for people with multiple sclerosis”.

MS Australia Society.

Archive of SID

www.SID.ir