27.12.2018

1

ÖZEL DUYU ORGANLARI

Uyarıyı alan elemanlar reseptör olarak bilinir. Genelde üç tip reseptör vardır. 1. Dış reseptörler: çevresel uyaranlara hassas olup,duyu organlarında

bulunurlar, 2. İç reseptörler: iç organlarda yerleşik, 3. propriyoreseptörler: kas, kemik,tendon ve iç kulakta bulunurlar.

Uyarıya neden olan duyular periferik sinir sistemi yolu ile omuriliğe ve buradan da beyine ulaştırılarak reaksiyon veya cevaba dönüştürülür.

Duyu organları; ğöz (görme), kulak (işitme), burun (koku alma), dil (tuzlu, tatlı, acı ve ekşi) tat alma ve vücudu örten deri ( sıcak, soğuk, ağrı,

basınç, dokunma v.b.) den oluşur.

DERİ (CUTIS) VE EKLENTİLERİ

(INTEGUMENTUM COMMUNE)

~ 2m2

alana sahip

~ 2 mm kalınlığında

~ Vücut ağırlığının %7’si (75 kg bir kişi için 5.3 kg)

Kadınlarda daha ince

Derinin normalde var olan gerginliğine turgor denir

İŞLEVLERİ

Vücut yüzeyini örter

Mekanik, ozmotik, kimyasal, termal, ışık ile ilgili

zararlı etkileri en aza indirir

Isı regülasyonu

Salgı ve emilim fonksiyonu

Tutma, kavrama işlerine yardımcı

Kan damarları zengin >>>> Kan deposu

D vitamini yapımı

Duyu organı (ısı, ağrı vs)

27.12.2018

2

Deri (Cutis) üç tabakadan oluşur:

Epidermis

Dermis (Corium)

Hypodermis (Tela subcutanea, Subcutis)

EPIDERMIS

Epidermis yüzeyden derine doğru beş tabakadan oluşur.

a)Stratum corneum

b)Stratum lucidum

c)Stratum granulosum

d)Stratum spinosum

e)Stratum basale

Stratumgerminativum

DERMIS (CORIUM)

27.12.2018

3

DERMIS (CORIUM)

Kökenini mesodermadan alır.

Derinin esas bölümünü oluşturur (Cutis vera)

KalınEl ayasıayak tabanı

İnceGöz kapaklarıScrotumPenisLabia majora

HYPODERMIS

TELA SUBCUTANEA

SUBCUTIS

Fascia superficialis

Panniculus adiposus

TELA SUBCUTANEA (SUBCUTIS) :

a)Lamina superficialis

b)Lamina profundus Antonio Scarpa(1752-1832)

Petrus Camper1722-1789

27.12.2018

4

Tela subcutanea’nın iki tabakası arasında

• Yüzeyel arterler

• Yüzeyel venler

• Yüzeyel sinirler

• lenf nodülleri

• meme bezi

• mimik kasları

• Platysma bulunur

PİLİ (KILLAR)

Vücudun çeşitli yerlerinde yoktur-Elin palmar yüzünde

-Ayak tabanında

-3. falanksların dorsal yüzünde

-Preputium’da

-Labia majora ve minora’nın iç yüzünde

-Umbilicus’ta

-Clitoris ve Glans penis

Kılın deri yüzeyinde gördüğümüz kısmına Scapus (Corpus) pili denir.

Deri içine gömülü olan kısmına Radix pili (Kıl kökü) denir.

Radix pili, epidermis’in invaginasyonu ile oluşan Folliculus pili içine yerleşmiştir.

Kökün en alt kısımda yaptığı genişlemeye Bulbus pili denir.

Vibrissae Barba

HirciTragi

Supercilia

Capili Pubes

CiliaMystax

(Barba labii superioris): Bıyık

27.12.2018

5

Fötal yaşamın ortalarında tüm vücut ince, açık renkli Lanugo denen kıllarla örtülüdür. Çoğunlukla doğumdan sonra dökülür.

Koltukaltı kılları (Hirci), Mons pubis’teki kıllar (Pubes),Erkekteki göğüs ön bölgesindeki ve yüzdeki kıllar Barba, mystax) pubertede ortaya çıkarlar ve hormonalkontrol altında gelişirler.

Barba Hirci PubesMystax

(Barba labii superioris): Bıyık

M.arrector pili denen düz kas demetleri kıl foliküllerine tutunur. Bunlar Corium’dan (Dermis) başlar, Gl cebacea kanalının altında kıl folikülüne yapışır, simpatik sinirler tarafından innerve edilir.

Kıl dibi kası bulunmayan yerlerKirpikler (Cilia)Kaşlar (Supercilia)Vestibulum nasi (Vibrissae)Dış kulak yolu (Tragi)

DERİ BEZLERİ (Gll.cutis)A- Gll.cebaceae holocrina (yağ bezleri) :

Dermis içinde bulunurlarKafa ve yüz derisinde daha çokturEl ayası ve ayak tabanında yokturBezin kanalı çoğunlukla kıl foliküllerine açılırDudaklar, Glans penis ve Labia minor’da vücut yüzeyine açılır Sebum denen

salgısı doğal yağlayıcıdır

Yağlı saçlar için

27.12.2018

6

B- Gll.sudoriferae (Ter bezleri) : Her bölümde bulunurlar.

a)Ekrin (merokrin) tipleriElin palmar yüzü ve ayak tabanında çoktur.Vücut ısısı yükseldiğinde, ekrin bezler uyarılır ve bol asidik salgı yaparlar.Bu durum vücut ısısının düşmesine neden olur.

b)Apokrin tiplerikoltukaltıgözkapağımeme ucuRegio analis

Dış genital organlar çevresinde bulunur. Salgısı daha koyudur. Streslere yanıt olarak salgı yaparlarKarakteristik kokuları (feromen) vardır

Dış kulak yolunda Gll.ceruminosa değişmiş apokrin ter bezi yapısındadır.

Ter bezi ısı kontrol mekanizmasıyla ilgilidir.

TIRNAKMargo liber

Corpus unguis

Vallum unguis

Lunula

Eponychium

27.12.2018

7

Corpus unguis Corpus

unguis

Margo liber

Margo lateralis

Radix unguis

lunulalunula

Vallum unguisVallum: Siper

Margo occultus

eponychium

matrix unguis

Matrix unguis, Stratum germinativum’a uyar

Lectulusunguis

Radix ve Matrix unguis tırnak büyümesi ile ilgilidir.

Büyüme haftada 0,5 mm. kadardır.

27.12.2018

8

Tırnağın uzayarak kesilen kısmı derinin Stratum corneum tabakasına uyar.

Margo liber

Corpus unguis

Vallum unguis

Lunula

Eponychium

MEME

Gl. mammaria

MAMMA (Meme) ve GL.MAMMARIA (Meme bezleri)

Her iki cinste de bulunur. Erkeklerde rudimenter olarak kalırKadında puberteden sonra büyür. En çok gebeliğin son aylarında ve emzirme döneminde gelişir.Süt salgılayıcı bez dokusundan oluşmuştur.

27.12.2018

9

Puberte öncesi Puberte dönemi Adolesan dönemi Erginlik dönemi (konik tip)

Ergenlik dönemi (hemisferik tip)

Gebelik dönemi Laktasyon dönemi Menopoz dönemi

Mamma feminina (Kadın memesi)

Fascia superficialis’in derin ve yüzeyel yaprakları içindedir.

Meme cisminin (Corpus mammae) büyük bölümünü laktasyon döneminin dışında yağ dokusu oluşturur.

Petrus Camper1722-1789

Antonio Scarpa(1752-1832)

Lamina superficialis Lamina profunda

27.12.2018

10

%25%75Nodi lymph.parasternales

Nodi lymph.axillares

MEME BEZİNİN LENFATİK DRENAJI

KOKU DUYUSU

Koku mukozasında 25 milyon olfaktor reseptör hücresi vardır.

27.12.2018

11

TAT DUYUSU

Dilin2/3 ön kısmının tadduyusunu n.facialis (chordatympani)

1/3 arka kısım tad duyusunu n.glossopharyngeus alır

27.12.2018

12

GÖZ

Organum visus

Oculus

Ophtalmos

BULBUS OCULI

ORGANA OCULI ACCESSORIA

BULBUS OCULI

Görme organı orbita’ya yerleşmiştir

Zygomatic

Sphenoid Ethmoid

Frontal

Lacr

imal

Maxilla

Palatin

27.12.2018

13

TUNICA FIBROSA

TUNICA VASCULOSA

TUNICA NERVOSA

CHOROIDEA

CORPUS CILIARE

IRIS

SCLERA

CORNEA

RETINA

T u n i c a v a s c u l o s a

b u l b i , U v e a

o l a r a k b i l i n i r

SCLERA

-Sert ve sağlamdır

-Göz hacminin korunmasında rol oynar

-Göz küresinin 5/6’sını oluşturur

-Ön tarafta cornea ile devam eder.

-Lamina cribrosa sclera en zayıf bölgedir

27.12.2018

14

CORNEACornea'da kan ve lenf damarı yoktur.Fakat sinirsel innervasyonu çoktur

Gözün esas refraksiyon yüzeyidir

Kırıcılık indeksi (diyoptri) en fazla olan yapıdır

TUNICA FIBROSA

TUNICA VASCULOSA

TUNICA NERVOSA

CHOROIDEA

CORPUS CILIARE

IRIS

SCLERA

CORNEA

RETINA

27.12.2018

15

CHOROIDEA

Chroidea’nın öndeki sınırı Ora serrata’dır

İnce, çok damarlı, kahverengi bir yapıdır

Göz küresinin 5/6’lık arka kısmında sclera’nın iç yüzünü döşer.

27.12.2018

16

Tapetum lucidum

Kedi, köpek gibi hayvanlarda karanlıkta bir ışık kaynağı gibi parlar

Choroidea’nın arka ve dış bölümüne Tapetum lucidum denilir.

CORPUS CILIARE

Ora serrata’dan iris’in dış kısmına (angulus iridocornealis) kadar uzanır

akomodasyon ile ilgili bir oluşumdur

Corpus ciliare’nin yapısını epitel, bağ dokusu ve M. ciliaris oluşturur.

27.12.2018

17

LENS

Proc. ciliaris

Fibrae zonulares

LENSProc. ciliaris

Fibrae zonulares

Proc. ciliaris kasıldığında lensin kalınlığı artar

Proc. ciliaris gevşediğinde lensin kalınlığı azalır

IRIS

İris adını Yunan mitolojisinden almıştır.

güzelliği ile ünlü gökkuşağı tanrıçasının ismidir

27.12.2018

18

Lens

Cornea

Asıl görevi içerdiği kaslarla fotoğraf makinasındakidiyafram gibi hareket ederek gözbebeğinin(pupil) büyüklüğünü ayarlamaktır

27.12.2018

19

TUNICA FIBROSA

TUNICA VASCULOSA

TUNICA NERVOSA

CHOROIDEA

CORPUS CILIARE

IRIS

SCLERA

CORNEA

RETINA

RETINA

RETINA

Pars (stratum) pigmentosaUvea’nın iç yüzünü örter

Pars (stratum) nervosaOra serrata’ya kadar devam eder

Bu yüzden Pars optica retina olarak adlandırılır

-Retina’da ışığı en iyi alan kısım Maculadır.

-Macula’da fovea centralis denilen çukurluk bulunur.

temporalnasal

27.12.2018

20

Fovea centralis

Ganglion hücre tabakası

Bipolar hücre tabakası

Fotoreseptör tabakası

Koni’ler merkezde, basiller ise periferde yerleşmiştir

-Maculanın nazal kısmında discus nervi optici bulunur.

-Bunun ortasında da excavatio disci bulunur.

-Buradan A. centralis retinae geçer

-Burada ışığa karşı duyarlı hücre bulunmaz.Bu nedenle kör nokta denir.

27.12.2018

21

1. Stratum pigmentosum

2. Stratum nervosum (photosensorium)

3. Stratum limitans externum

4. Stratum nucleare externum

5. Stratum plexiforme externum

6. Stratum nucleare internum

7. Stratum plexiforme internum

8. Stratum ganglionare

9. Stratum neurofibrarum

10. Stratum limitans internum

Not: 10 tabakalı yapı sadecepars optica retinae için geçerlidir

1

2

3

Renk körlüğü

Üç tip koni vardır ve farklı renklere duyarlıdır

Kongenital olarak bir koni tipinin olmaması o rengin algılanamaması anlamına gelir. CAMERA BULBI

CAMERA ANTERIOR BULBI (ÖN KAMERA)

CAMERA POSTERIOR BULBI (ARKA KAMERA)

CAMERA VITREA BULBI

27.12.2018

22

ÖN KAMERA

CAMERA VITREA

ARKA KAMERA

IŞIĞI KIRAN YAPILAR

CORNEA

LENS

HUMOUR AQUOUS

CORPUS VITREUM

LENS

27.12.2018

23

Cortex lentis

Nucleuslentis

Capsula lentis

Equator lentis

LENS

Proc. ciliaris

Fibrae zolunares

LENSProc. ciliaris

Fibrae zolunares

Proc. ciliaris kasıldığında lensin kalınlığı artar

Proc. ciliaris gevşediğinde lensin kalınlığı azalır

GÖRME

YOLLARI

27.12.2018

24

Sulcus calcarinus’da 17. sahada kortikal görme merkezine projekte olur.

-Görme assosiasyon sahaları (18. ve 19. sahalar) objeleri tanıma ve renkleri ayırt etme merkezleridir.

ORGANA OCULI ACCESSORIA

27.12.2018

25

ORBITA

PALPEBRA

TUNICA CONJUCTIVA

SUPERCILIUM

MUSCULI OCULI EXTERNI

VAGINA BULBI

APPARATUS LACRIMALIS

27.12.2018

26

Kulak (Dış ve orta)

Otos Otorhinolaryngology

Otitis media

Auris Auris media

Kulak

Organum vestibulocochleare

Organum statoacusticum

Organum oticum

Auris externa

Auris media

Auris interna

işitme

Denge

Ses dalgalarının toplanması

iletim için uygun hale getirilmesi

Çoğaltılması (Amplifikasyon)

Şiddet ve frekansına göre çözümlenmesi

Denge duyusu

Estetik görünüm

Gözlük takılmasında destek yeri

27.12.2018

27

DIŞ KULAK

Auris externa- Dış kulak

Auricula (pinna, sayvan,kulak kepçesi)

Meatus acusticus externus (dış kulak yolu)

AURICULA

AURICULA

Helix

Crus helicis

Anthelix

Crura anthelicis

Scapha

Concha auricularis

Cymba conchae

Cavitas conchae

Fossa triangularis

Tragus

Antitragus

Lobulus auricularis

Tuberculum auriculare (Darwin)

27.12.2018

28

Auricula ile ilişkili kaslar

M. auricularis anterior

M. auricularis posterior

M. auricularis superior

M. helicis major

M. helicis minor

M. pyramidalis auriculae

M. antitragicus

M. transversus auriculae

M. obliquus auriculae

M. incisura helicis

kasların siniri N. facialis

MEATUS ACUSTICUS EXTERNUS

S şeklindedir

• Pars cartilaginea ~ 8mm

•Pars ossea ~16 mm

Kıkırdak ve kemik bölümleri arasında 40 derecelik bir açı bulunur

Deri altı dokusunda kulak kiri salgılayan bezler

Gl. ceruminosa’nın salgısı

Epitel hücreleri

Toz

Cerumen, Buşon

27.12.2018

29

Pars cartilagineanın yönüyukarıya, öne, içe

Pars ossea’nın yönüaşağıya, arkaya, içe

MEMBRANA TYMPANI

Gr. tympanon: tef

Membrana tympanica (kulak zarı) cavum tympanica’nın dış duvarında yer alır ve cavum tympani’yi meatus acusticus externus’tan ayırır.

Pars tensa (gergin bölümü) Pars flaccida (gevşek bölümü)

Ortasındaki çöküntülü yere umbo denir. Çekiç kemiğinin kulak zarına tutunan sapının (manubrium) ucuna rastlar.

Kulak zarı aydınlatılarak incelendiğinde umbodan başlayarak öne-aşağı doğru uzanan triangular şekilli ışıklı alana Politzer üçgeni (ışık refleks üçgeni) denir

MEMBRANA TYMPANI

55°Meatus acusticus externus

Membrana tympani

9 mm

Membrana tympani

auris externa-dış iç-auris media

Membrana tympani

27.12.2018

30

Anulus tympanicus

Incisuratympanica

Normal Otit

Perfore

ORTA KULAK

27.12.2018

31

CAVITAS TYMPANI

sagittal uzunluk: 15 mm

transvers uzunluk: 6 mm (en dar yeri 2 mm)

cellulamastoidea

Cavitastympani tuba auditiva

27.12.2018

32

Cavitas tympani kulak zarının üst kısmından çizilen bir horizontal çizgi ile iki kısma ayrılır

Recessus epitympanicus (Attic)

Cavitas tympanica proprium

Cavitas tympani’nin duvarları

Paries tegmentalis (üst)

Paries jugularis (alt)

Paries mastoideus (arka)

Paries caroticus (ön)

Paries labyrinthicus (iç)

Paries membranaceus (dış)

üst

alt

içdış

Tuba auditiva (Eustachi borusu)

Bartolomeo Eustachio1524-1574

27.12.2018

33

27.12.2018

34

İşitme kemikçikleri

• Malleus (çekiç)• Incus (örs)• Stapes (Üzengi)

Cavitas tympani (timpanik boşluk) içinde yer alırlar Kulak zarından aldıkları ses titreşimlerini 15-20 kat artışla oval pencere (fenestra vestibuli)’ye iletirler

OSSICULA AUDITORIA

27.12.2018

35

İşitme kemikçikleri ile ilgili kaslar

M. tensor tympaniKulak zarını gerer. N. mandibularis innerve eder

M. StapediusKasıldığında stapes’in tabanını oval pencereden uzaklaştırırN. facialis innerve eder

Bu iki kas ses ileti aparatında regülatör görev görürler.İç kulağa ulaşacak aşırı uyarıları önlerler.

İÇ KULAK

Auris interna LABYRINTHUS

• Dışta- Labyrinthus osseus

• İçte- Labyrinthus membranaceus

27.12.2018

36

Labyrinthus osseus

Labyrinthus membranaceus

Aralarında perilympha bulunur

Labyrinthus osseus

VestibulumCanalis semicircularis osseiCochlea

(en uzun)

(en kısa)

*

27.12.2018

37

Cochlea

Tepesi Cupula cochleatabanı Basis cochleaEkseni Modiolus

27.12.2018

38

Alfonso Corti(1822–1888)

Italian anatomist

Scala vestibuli

Scala tympani

Ductus cochlearis

Labyrinthus membranaceus

Utriculus

Sacculus

Ductus semicircularis

Ductus cochlearis

Labyrinthus osseus

Vestibulum

Canalis semicircularis ossei

Cochlea

27.12.2018

39

Sacculus----- Macula sacculi (vertikal eksen üzerindedir)

Utriculus----- Macula utriculi (horizontal eksen üzerindedir)

Macula utriculi

Macula sacculi

MACULA UTRICULI

MACULA SACCULI

27.12.2018

40

Cupula

Ampulla------ crista ampullaris

crista ampullaris’teki jelatinöz madde uzun olup Cupula adını alır

Doğrusal hareketlerde Macula utriculi ve macula sacculi’deki reseptörler uyarılır

Yukarı-aşağı

Sağ-sol

Süre (0:10)

Sirküler hareketlerde Crista ampullaris’teki reseptörler uyarılır

Süre (0:44)

27.12.2018

41

İŞİTME YOLLARI

Ses dalgaları – Auricula – Meatus acusticus externus – Membrana tympanica –Malleus – incus – Basis stapedis – Fenestra vestibuli – Scala vestibuli -Perilympha – Helicotrema – Scala tympani – Perilympha – Membrana basalistitreşir – Stereocilia membrana tectoria’ya çarpar – İç tüy hücreleri algılar –Ganglion spirale (1. nöron) – N. cochlearis – Beyin sapındaki nuc. cochlearis’ler(2. nöron) – Stria acusticus (çapraz yaparak veya yapmadan) – Nuclei corporistrapezoidei – Lemniscus lateralis adıyla yukarıya devam eder – Colliculusinferior – Brachium colliculus inferior – Corpus geniculatum mediale (3. nöron) – Radiatio acustica – Cortical işitme merkezi (Lobus temporalisteki ‘Hescelgyrusu’ = gyrus temporalis transversus = Brodman’ın 41 ve 42 no.lu alanı)

İşitme yolları

27.12.2018

42

İşitme merkezi: Brodman 41, 42İşitme asosiasyon alanı: Brodman 22 (Wernicke)

DENGE YOLLARI

27.12.2018

43

DENGE YOLLARIVestibulum ve semisircular kanallardan reseptörler alır.

1. nöron; ganglion vestibulare (Scarpa ganglionu) 2. nöron; nucleusvestibularisler pedunculus cerebellaris 3. nöron; cerebellumçekirdekleri