fc LOZANDA BAGl§LANAN

CtNAYETLER

* BALKAN FACIALARI

* ANADOLUDA YUNAN

ZULUM VE VAHgETl

if PATRIKHANE VE YERLt

RUMLARIN IHANETLBR1

5*

yirmi lira

KADIR M1SIR0GLU| 7149 5 7

®

YUNANMEZALIMI(IflSK'BM SiYiH KiTABi)

DOKUZUNCU BASKI

sebilYaymeviVilayet Han Kat:2, Nu: 206

Cagaloglu - Istanbul

Telefon: 26 38 96

YAZABIN YAY1NLANMIS ESEBUEBt

SEBIL YAYINLABI Nu.

KAPAK KOMPOZfSYONUKAPAK BASKISI

DiZGt VE BASKI

SEKSEN DOBTGOBBOZ AZAKTEKiN OFSET

SEBIL MATBAACILIKVE TlCARET

OSMANOGULLABI'NIN DRAMI

LOZAN, ZAFER Mi, HEZiMET Mi C. I.

LOZAN, ZAFER Ml, HEZiMET Mi C. II.

YUNAN MEZALiMi (TtJBK'iJN SJYAH KiTABI)

MACAR iHTiLALi

AMERiKA'DA ZENCi MUSLUMANLIK HAREKETi

KURTU1U5 SAVASINDA SARIKLI MOCAHiTLEB

MOSKOF MEZALiMi C. I

MOSKOF MEZALIMI C. II

MUSUL MES'ELESi ve IBAK TttRKLERl

KANLI DUGt}N (Tarihi Roman)

UZUNCA SEVlNDiK (Tarihi Roman)

KIRIK KILig (Tarihi Roman)

iSTANBUL_197£

f

ITHAF

HER HAKKI MAHFUZDUK

Gecmi§ten ders almayi$imiz yUzilnden Ktbns'ta ayni

palikaryalann zuliim ve vah§etine kurban giden m&sumdinda§ ve kanda§larimizm necip hdtzralannaf...

BiBLiYOGRAFYA

Anadolu'da Yunan Zuliim ve Vahsoti (I II ve III ncu Kisimlar)

Ankara Matbuat ve istihbarat Matbaasi, :1338

Anadolu Hediyesi -CSouvenir d'Anatolie) Istanbul 1338

Bulgar Mezalimi - Istanbul, 1325

Bulgar Vahsetleri - Istanbul 1328

Bursa Vilayeti'nde Yunan Fecayii - Bursa Vilayet Matbaasi 13-11

Can Ceki§en Turkiye - Pierre Loti Istanbul, 1329

Dimeteko'da Kanlx Bir Levha - Istanbul, 1325

Izmir ve Mulhakati ile Civarinda Yunan i§galinden Miitehaddis

Fecayi Hakkmda Viirud eden Raporlar ile Bazi Muharrerat -

Hiiai Matbaasi - Istanbul, 1335

tzmir Fecayii. (Basildigi yer ve tarih kayifch degildir.)

jslaraa (Jokilen Kihc, yahut Alemdaran-i islami Miidafaa - 5eyh

Miisir Hiieyin Kaydavi - Istanbul 1919

Kirmizi Siyah Kitap - Ahmed Cevad - Istanbul 1329.

Lozan Zabitlan (takim halinde 4 ciLt ve ekleriyle Ahmet ihsan.

ve §urekasi Matbaacihk Osmanli girketi, Istanbul 1341

Makedonya'da Yunan Mezalimi - Istanbul 1914

Miislumanlara Mahsus - Istanbul 1329

Orta Anadolu'da Yunan Mezalimi (I, II, III ve IV. cuzler) Or-

haniye Matbaasi - Istanbul 1337.

Pontus Mes'elesi, Ankara Matbuat ve istihbarat Matbaasi 1338

Tiirkiye'do Yunan Fecayii - Cilt I-II, Istanbul Matbuaa-i Ahmet

Ihsan ve gurekasi, Istanbul 1338

Tiirk Ortodokslan - Teoman Ergene - Istanbul 1951

Turk Kaatilleri ve Yunanhlar - Matbaa-i Amedi, Istanbul 1332

Turkiye islam impavatorlugunun istikbali - §eyh Miisir Husfi-

yin Kaydavi - Istanbul 1919.

Turkiye Nasil PaylasUdi? - Pol Hevri - Istanbul 1329

Yunan Propagandasi - Dimitri Kitsikis - Istanbul 1965

Yurekler Acisi - Matbuat ve istihbarat Math. - Ankara 1337

Zafer Kitabevleri - Istanbul 1341

Zavalh Pomaklar - Istanbul 1330

RICA

Sevgili Okuyucu!...

Bu kitapta okuyacagin zulumlerin milyonlarca mag-

dur ve mazlumuyla §ehid ve gazilerimizin ebediyete inti-

kdl eden asiz ruUan, senden Ur FATlHA beklemektedir.

Orilari s&detmek vicdan borcundur!...

»^' - • -

-

MUSLVMAN TURK EVLADJ! SANA «K1SAS» I EMRE-DEN BV ILAHJ KELAM1N MEAL-i KERIMlNI KAR-SI SAHIFEDE OKU VE HAFIZANA NAKSETL.

«EY IMAN EDENLER!...

OLDURULENLER HAKKINDASIZE KISAS FARZ EDlLDI. HURHURE, KOLE KOLEYE, KADINKADINA KARSILIK OLARAK KI-

SAS EDiLIR. FAKAT OLENINKARDEgi (VELISi) TARAFINDANKATtL, BAGISLANMISSA O ZA-

MAN ORFE UYMAK VE GTJZEL-

LIKLE DIYET ODEMEK GEREK-TIR. BO, RABBINlZ TARAFINDANBiR HAFIFLETME VE EAHMBT-TIR. ARTIK BUNDAN SONRA DATECAVUZE YELTENENLERE ACIKLI BIR AZAP VARDIR. EY AKILSAHIPLERi, KISASTA StZtN iQtS

HAYAT VARDIH!. SIZDEN DETAKVA SAHIBi OLMANIZ BEK-LENiR.x

KVR'AN-I KERtM

(Bakara SAresi, 178 — 179)

igiNDEKILER

BIEINCI BASIMIN AKISLESI 15

ikinci. Basimin Takdimi 35

Birinci Basmun Onsozu 38

BlRINCt BOLUM

Siark meselesi 45

Yunanistan'm kurulusu 47

intikam kaplsi . 49

Ugursuz bir soz: Hasta adam 50

Karl Marks ve §ark mes'elesi 51

Netiee 53

IKiNCi BOLUM

BALKAN FACiALARI

Olmeyen hacli zihniyeti ... 55 -

Facialar 59

Yagma ve hirsizhk 65

Zorla din degistirmek 69

Irzateeaviiz 73

iskence ve katliamlar 77

Birkag §ahadet 85

tigONCU BOLUM

ANADOLU'DA YUNAiM MEZALllVil 109

A) Marmara Bolgesinde Yunan Mezalimi 118

1 Orhangazj . ve Gemllk 118

2 - Yalova'da zulirmier 127

3 — Beykoz kazasi facialan : 136

4 — fjile'deki vahset 139

5 - Marmara Bolgesinin diger kisrmlari 149

6 — izmit facialan ' 159

7 — Ezine 164

B) Ege Boigesi facialan

1 - • Izmir 169

2 — Aydm 188

3 — Nazilli 191

4 — Menemen 192

5 — Bergama 196

6 — Manisa 200

7 — Eski§ehir ve civannda yapilan mezalim ... 211

8 - Bursa ve kazalannda Yunan mezalimi 222

9 — Kiitahya'da Yunan mezalimi 228

10 — Afyon ve Karahisar ve kazalannda Yu-nan mezalimi 229

11 — Usak'ta Yunan mezalimi 285

DORDUNCU BOLUM

BIRKAg MEKTUP — BIRKAg ITIRAF ... 240

Kanli Hatiralar 247

Yunanlilarda bir vicdan sahibi (!) ' 255

Zavalli kiz kardeslerimiz 262Esrarengiz bir cani 265

BE§lNCl BOLUM

PATRIKHANE VE YERLl RUMLARIN 1HA-NETLEKI — PONTUS QAfLESI

Fener Rum Patrikhanesi , 273Pontus mes'elesi 283

Ekalliyetlerin hususiyetleri 286

Pontus'un sonu 323

ALTINCI SOLUM

BlRKAQ KARAGUN DOSTU

§eyh Ahmet E§-§erif Es-Sunusi Hazretleri 334

Mevlana Mehmet Ali Han 345

Muhammed ikbal 360

Piyer Loti 364

YEDlNCi BOLUM

ZULUM VE HIYANETLERiN LOZAN'DAAPFEDiLMESI

Lozan Konferansi 373

Ekalliyetler ve Patrikhane 378

Tamirat mes'elesi 385

izmir'in mutecaviz Yunanlilar tarafmdan isgali

hakkmda milletlerarasi tahkik komisyonununraporu 386

SEKiZINCi BOLUM

1930 TURK - YUNAN ANDLAJSMASI

Bans ihtiyaci 398

Tiirkiye ile Yunanistan arasmdakl ikamet tiearet

ve seyrisefain mukavelenamesi 401

BIRlNCI BASIMINAKISLERi

URK'UN Siyah Kitabi (Yunan Mezfllimi) odiyie \k

defa 1966 yilinda umumT efkqra sunulmus bulunan

bu eserin muhtevasindaki aci gercekler, derhai ve

mijthis bir heyecan ve aldka uyandirmisti. Cunkij, yillar-

dan beri unutulmus ve iizerine eok defa resml ellerce stin-

ger cekilmis bulunan bu Yunan sekflvet ve mezalimini ha-

tirlayip ders ve ibret almanin tarn zamani idl. Gercekten

vaktiyle Anadolu'da icra edilen hdilevt cinayetler ve tatbik

mevkiine konulan korkunc imhd programi kirk yil sonra

aym dusman tarafindan bu defa da Kibns Turklugii'ne

kan?i sahneye yeniden gikarilmis bulunuyordu.

Bu zuliim ve senaatlerin 1924 yilinda imzalanan « L o-

zanMuahedenamesi» ile bagi$lanmasi yetmiyor_

mus gibi bir de ondan sadece alti yil sonra gercekleseri

yeni bir Turk -Yunan Andlasmasi geregince « Y u n a n

M e z a I i m i » nin butun resmi kaynaklan, aramizdaki,

olmayan bir dastlugu bozdugu esbab-i mucibesiyle umuimi

kiituphanelerden bile kaldirilmisti. Bunun tab-it bir neticesi

olarak gene nesiller Kibris'taki Rum hunharligi baslavin-

cctya kador bu, korkak fakat firsat buldugunda amansizbir miiteoflviz kesilen Turk du^mamnm hakiki mahiyetin-

den habersiz kalmislardi. Bu yuzdendir ki: eserimiz vutan

hudutlanni cisarak di? Turkler ve hattfi Yunan efkan umu-m?yeslni dahi $umulune alan bir alaka gdrmu^tur.

Bu alakanin delili milliyetpi Turk okullarmin mtisbet,

Yunanhlonn ise menfi bir surette kaleme almi? olduklan

ve husQsi ar$ivimizde mahfuz bulunan yflzlerce mektup-tur. Yerimizln darligi sebsbiyle bu mektuplardan sadeceiki musbet ve' bir menfi drnegin derciyle iktifa ediyoruz:

Aziz Vatandas...

Lutfen hediye ettiginiz (Tiirk'un Siyah Kitabi) isimli gokkiymetli eserinizi dikkat ve heyeeanla okudum. Te?ekkiir-

lerimi takdim etmekte geg kaldim. Beni mazur gormenizi

rica eder ve derin tesekkurlerimi takdfm ederim.

Bu eser bona mazideki oyle aci, feci seyleri halirlotti

ki; buntan baska zarnana birakalim. Zaten meklupla dayazmckla bitmez! Yalniz padisah Vahideddin merhurmmkilic kusanma merasiminde ben de hazir bulundugum icin,

hiikumder ve §eyh SQnGsi'nin. derin teessur ve heyecanla-

nni sdyleyeyim. Padisah o derecede miiteessir idi ki; ken-disini futarrsadan inilti haiinde yavasca «Bu gunler icin mi

kihe kusanryoruz?» diyordu. Bereket versin merhum OmerYaver Pasanin gizlice hiikiimdann kulagina sdyledigi soz

imdadct yetisti de mernsime devam edildi.

Bu zevatin yalniz teessiirle gozyaslan degil, arm elbet

kan aglomaga haklari vardi. Koskoca islarr.iyet sarsiliyor,

onun hadim ve harrtisi Biiyiik Tiirk imparatorlugu (vine)

yere serilrrvek uzere idi. Acaba yere serilmenviz ve sayet...

y(<CSc 5?. \ =%•

fog \ Ax-*^- 1 ' -*£> oLaJ

'.Ks&jr r~S>j*

4-,

r(<'

C'J • J'jU r v-^ j^-? ****> > •J<fXyJ>io -Vv

- tKj^Cr.Ufi » -V r-,1 _«

—

J ~* f—•> , Vat»(" •

«" " "

*^>*f* <J>_ji ^J>Jir -^-J-V u-ytoJl i-r)Ae "\

W (./" - W—

I

>"X2

J) oI

•^-W?,u^

roGurbetzede Osmanli Hanedamnm en ftiymetli lair mensu'bu

ve Abd.Ula.ziz Han'm torunu olan Mahmut §evk&t Efendi Haz-

retleri'nin fau eser igin lutfettikleri bahsi gsgen mektuptan bir

sahife. (Bu muhterem §ehzade maa!esef vatanma kavugamadan

31 Ocak 1973 tarihinde vefat ederek ,Bagnols'da topraga verfl-

mi§tir.)

Ytinan mezaliminin yen! misallerine maruz bulunan Kibnsli kar-

cleglcrimizin lideri nuihterem Rauf Denktag'm takdir vo te§ek-

kurlerini bildiron mektuplarmdan bh-i.

27/12 None Hatun Caddcsi,

Ankara

29 Eylul, 1966

Saym Bay Kadir Misiroglu,

Sersncebey Mazhar Pa§a Sokak No, .14/11.

Dngu Apt. Begiktas, Istanbul,

Saym Kadir Btey,

TQrk'fln Siyah KifcabYm buyiik bir ilgi vo ibretle okudum,

Yazrianniz Tercuman gazetesindo tefrika edilirken bunlan har

gun ingilizcey© tercume ederek muhafaza etmisfcim. Temas et-

tigim ccnebi diplomat vg gazetecilere bunlardan pasajlar ckuya-

rak butun bu vahseti unutan bir millete aym du^manm aym vah-

seti 42 sene sonra Kibns'ta yeniden reva gordugunii amattim. Yu-

nanlilar lie, bu bakimdan, kat'i sekilde hesaplagmak icap ettigini

Hade efctim. Tiirk'u barbar biien bu insanlar, bu ifsaat kar$ism-

da hayrete du§uyorlardi. Cunku Anadolu'da Turklerin Yunanh-

iara karsi cok barbarca hareket ettiklerine inanmis kiraselerdi.

«Biz bunlan bilmiyorduk. diyenler cok oldu. Yazilanmza esas

teskil eden raporlarin tngilizce voya Fransizca olarak yayinla-

nip yaymlanmadigmi soranlar oldu. Kat'i bir cevap veremedim.'

Bu raporlarin tngilizce veya Fransizca metinleri mevcutsa veya

bunlar kitap halinde nesredilmi§se, bunlarm yeniden nesri yol-

larmi aramak isabetli olacaktir. Bu hususta beni aydmlatirsamz

memnun olacagim.

Eger bu raporlarm tngilizce veya Fransizca metinleri mev-

cut degilse sizin kitabmizdaki kisimlan ingilizceye ne§retmekte

do faide vardir kanaatmdayim. Eger siz. do ayni kanaatta iseniz,

kitabmizda bu raporlarla ilgili kisimlari, Kibnstaki vahsetle. mu-kayeseli bir sekilde, ingilizce olarak kaleme almak ve bunla-

rm kitap halinde nesrini saglamak iatiyorum. Buna bir itirazimz

var mi? Lutfen bana bildiriniz. Nesredilecek boyle air kitap dahaziyade propaganda olarak dagitilacagi icin kitabin sati§mdan bir

kar temin etmek bahis konusu dogildir, Kitabm ne§rini linanse

edecelt resmi veya gayri rssmi tesekkulleri bulmak gerekecek-

tir, Hariciyemizin boyle bir kitabm ne§rini destekleyip destek-

lemiyecegini bilmiyorum. Sizin de fikrinizi almadan temas et-

mek istcmedim.

Bu konu lie ilgili dusuncelerinizi bildirirscniz memnun ve mu-

tu&ekkir olacagim. Dostu ve du^mam yeni nesle tanitmak yolun-

da attigimz bu degerli adimdan dolayi sizi candan tebrik eder,

en derm saygilarimi sunanm.(tmzal

Ranf R, Denkta§

Atina'da yaymlanan' «Hristianild Democratism adh giimiik ga-

zotenin Hey'et-i Tahririyc Reisi Nicolaos Yarudakis'm mektubu

Athinade 14 September 1966

Bay Kadir Misiroglu

istanbul'a

Hristianiki Demokratia naminde gcmtermi§ oltugunuz cu un-

vanile kitabinizi -Turkiin Siyah Kitabi*. «Yunan Mezalimi* altik.

Temamile biitiin boliim boltim, sahife ve sahife gozde kecir-

tik. Her ne kadar tiirkgemiz az ise da, bir cevab virmiye megbu-

riet tahtinda bttluniyoriz.

Tiirk Komgilarimiz! Suleyman Naaifin sozlerine gure «Ir-

kina, vatana, tarihina ihanet etmis olan efrat ve akvamin hits

birini unutma, Turk oglu! ve afitme^ Bu gibi siizler tizerinde

kirk bee seneden songra mnharebe isnasinda ihtimal ki, vugu

olmus. her iki tarafdan bir takim fecialari bu surett uzere zikr

itubda -Siyah Kitab» §eklinte meitana ketirubda ehali arasinda

yayintirmak eyi bir maksata cuhbesiz g&zetmez. Bilakis Ihali-

nizi tusmanlik yplunda sefk itiyorsiniz. Mateesuf.

Turk gomcularimiz. Biz tahi bu kibi yolu teakib itecek olur-

sak, yani biz tahi Yunan Siyah Kitabi necr itubda ehalimiz ara-

sinda yaytiracak olursak, ne kibi neticeler hasil olagakdir? Her

iki milletin arasin tiagmanlik ve husumet devam itecektir, her

iki milletin zararina. Eger biz tahi sekiz sene zarfinda (1914-1922)

kadar tort milyondan mutceviz Hristian ehalisi maff itmeniz ve

„§m«L. 44 isjfadt (fa.

tf&usfutiiijcf dtmektafo 'Wutmht: (tonfe-vm/i X$ttjju.

''"5. ua. UMtwtUie faUi*MrZte};mftttA%!$&'

CS..V&1 vvtruitft fivi-oiu-iitf -miiwiit. &Uuuiutta

1<m|W« CuU^i mjeiwi bU; P, . . ,7

I* *»?>« /tt

Mezkur mektubun ilk sahifesi

Jik

1958 istanbul'da ve Izmirde milletimizm aloyhinde yabmis oltu-

gunuz fecialari bu Burette Slyah Kitablar seklinde yayintiracak

olursak her ikimize de maczet hasil olacakdir.

Turk koncularimiz! bu kibi harekefleri terk idup sulhane ve

islahano yacivalim. Bu surett uzere her iki milletiiniz metcniyet

ve tcrekiyet yolunda selk idecegiz. Her iki milletimizm mtiyacatt

butir. Ne suret He meteniyetga, ferica ve lMasatea illeri gite bi-

lacegiz.

Hristaniki Pemocratia Rets!

Nikolaos Yerudakis

•ffcWWUT /tra« ifscd/ir ,-UtJi' wlih[iti £mxmi<>-

A.m<1*a -HaufdtitV ffaifuai tlv&hi 1W& ijwMa w- iliTt

ji^-JL-iJja n JWwfe ^u&k'surm Jtledn-aJu Vacuus

m^^ favtuti lu stnefa StealhUk uk,*k

^jMb«^jAw* U ihfyt, r„TIU( 4cM<h

ft^ Ms <kh«fu. 'JLtjif, -U&ce^

Mektubun ikinci sahifesi.

Hiisnuniyetti olsa bize yaptigi tavsiyeleri u-kdaslan olan Kibns

Rum eskiyasma yapardi.

Degerli milliyetpi Yazar Fahri Ersara?, «Yunan Mezo-limiii icin cMlllt l?ik» Dergisinin Temmuz 1969 tarihli 27.

sayisinda ?unlan yazdi:

Sobil Yaymevi sahibi Kadir MISIROGLU arkadasnmz YU-NAN MEZALiMi [Turk'un Siyah Kitabi) nin ikinci basimim dayaymlamis bulunuyor. Birinci basimi cok Hlsa zamanda tiike-

nen eserin 50k onemli bir konuyu islemis olmasi bakimmdan yi-

ne cabucak tukenecegini ve uyamk Turk milliyetcileri tarafin-

dan ibretlo ve dofalarca okunacagina eminiz. Bugiin yurdu-muzda cirit aton diisman likirlerin en eskisi ve en zalimi olanmegalo-idea bu eserde butiin ayrmtilari ve biitun vahseti ile go-rulmektedir. Ote yandan Kibns katliami dolayisiyle Yunanistan-da yoniden alevlendirilen Turk diismanhgimn ortaya koydugugercolder, Turk'un kizil ideoloji kadar megalo-idea'ya karsi dauyamk vo suurlu olmasi gerektigini ispallamaktadir. Eugiin be-

sHtteki Yunan picine: istanbui'umuza giden. yol izmir'imizdengecor diye ninnilor soylenmektedir. Kitap okundugunda Tiirk

soyunun bu palikarya ve pontus cetelerinin kahpelilderindenlieler" cektiklerini kinlenerek vo icimiz yanarak anliyacagiz.

Eserde 30 dan fazla iskence sahnelerini tesbit eden fotograf yeralmistir. gok kiymetli vesikalarla degerlendirilmis olan esere ay-rica, Turk'un kara gflnlerinde Turk'un yaninda yor almis vedflnya capmda iikir mucadelesi yapmis. olan Pakistanli sair velikir adamlarmdan Mevlana Mehmet Ali Han, Muhammet IkbalUe buyalc Turk dostu Piyer LOTi'nln miicadelelerino dair pa-sajlar eklenmis, yazilarmdan ornekler alinmistir. Turk'Un si-

yah kitabi del'alarca okunacok ve uzerinde ciddiyetle durulacakbir eserdir. Su uyur, diisman uyumaz sfizii sanki bu palikarya-

lar i9in soylenmistir. 15 gun kadar once gazetelerde okudugu-muza gore, Yunanhlar iisttin vasifta savas ucaklar imal edecekbir ucak fabrikasi yapimi icin Fransizlarla anlasma yapmislar-dir. Maksat, hava giioii ustiinliigunii Turkierden ahnak ve yer.i

melanetlere girismektir. Bu ciddi ve degerli eseri okuyuculan-miza tavsiye ederiz.

TURK'ON SiYAH KiTABI (YUNAN MEZALiMi), 17 Tem-muz 1967 tarih ve 1481 sayili Tebligler Dergisi ile Mill! Egi-

tim camiasina soyle tcvsiye edilmfftinYAYIMLAR VE BASIL! EfiMM MALZEMELERi

GENEL MUDURLUGt)Sayi: 660-9369 6-6-1967

Hi!Komi: «Turk'un Siyah Kitabi- adh eser h.

Kadir Misiroglu (Beyazsaray Kitapgilar Cargisi No : 40 Eayo-

zid - istanbul) taral'mdan yayimlanan a§agida adi ve fiyati ka-

yith kitab'm ilgililere tavsiyesi uygun. goriilmiigtur.

KEMAL ORMilH Egitim Bakani a.

Yayimlar vs Basih Egitim

Malzemeleri Gensl Miidurii

Kitabm Ad;; Fiyati:

Tiirk'un Siyah Kitabi 10 Lira

Aziz ve muhterem hocamiz, mukayeseli Tiirk Edebiya-

ti Profesoru Mehmed Kaya Bilgegil, bu eserin verdigi il-

hamla Yeni istanbul Gazetesi'nde 1 Kosim 1966 tarihinden

itibaren yirmi bes - otuz makale yazmak lutfunda bulun-

muslardir. Tomamen iktibasma imkan goremedigimiz bu

degerli. yazilardan bir iki pasaj iktibas ediyoruz!,

He-men surada, in sogutierin goklere atilcken takati

tiikenip dimlenmek icin, tembel daNarmi; kimiidamag; bile

ylikumseyen ince, uzun giimu§ renklt yapraklarmi —ssnir

icnimas bir sure icin—rehavcrfle sulanna bifakiuerdi^i

siizgun Meric'in otesinde alabildigine uzctnan toprsklctn

diisiinuyor musunuz? Buralara Rumeli denirdi. MeseldEdirne'den, agoclarla kapli dar bogazlar, bunEan kesen

kucuk, kurok orazi pargclanrsi, Rodop me^eliklerini gec-

mek sDretiyle ^imal-botiya dogru yol alirsaniz dort giin

sonra Filibe denilen bir yere vanrdimz. Burasi, arkasi kaya-lik ve yukanlarda iki sivrj tepeye aynlan bir dag iizerine ku-

rairnus $irin bir Turk sehri idi. Asagi yukan birbiriyle esit

yiikseklikte olan bu tepelerin ikisini de kakma miicevherier

gibi evler, agaplar suslerdr! Meyli hafiften yilankawi bazenkuciik basarnokli da>r yollar, kenarlannda Iri agaplarin sira-

iancfigi su basina kadar inerdi. Olede genis, fundahk bir am-zi Makedonya daglanna kadar uzanir; bu arazi icinde de sa-

ga sola serpilmis kuciik kdyler yer alirdi. Cogu tek, nadiren

iki katli, pencereleri kafeslerle kapali evler; ak sacli, beyaznarnaz bezli, mjr yiizlii uzun entarili nineler, penbe fistanli

al renkli, cicekli yemenili, uzun orgulii sacli kizlara namazsureleri ogretir; abflni sankli, uzunca hirkali beyaz veyakirmizi kusakli, kalin yiin salvarli alti tahta kundurali er-

kekler abdest ahr, namaz kilarak, surada burada ahbaplarlasohbet ederdi. Mavi kubbeleri, uzun uzun ince mindrete-riyle goklerde ikinci bir ncrelrlenne sehir» meydana getiren

kiipiik zarif camileri; buyuk qinariar altindaki evliyd kabir-

leri; ortalan disanya dogru biikiilmus yosunlu bahge du-varlarmdan dar yollara acilan bazan bir mimari eseri, basonda tahta veya demir borulu vasfiyle karsiya cikan hayratcesmeleri sehrin isjaroi karakterini arttinrdi. §ekillerde,

bahcelerde pencere kenanna konmus saksilarda; tahta,

teneke kutularda; gene kizlarm ihtimamla yetistirdikleri rey-

hanlar, feslegenler, kirk katmer, kara gozler, arslan-agiz-

lan, hiisn-i yusuflar, beydz, siyah, kahverengi menekseler,nesrinler, sebboylar, yaban nergisleri, mevsimine goreneyruz cicekleri, yaban zambaklari, siisenler, gece menek-ssleri, sormasiklann envoi sehri, bitkiden rengdrenk, gayr-i

murotazam hahlarlo siislerdi.

Beyaz, ttirlu niianslariyle kavun ipi, kuru penbe, ba-

hur-i meryem (yeni adiyle siklamen) islak penbe, safak kir-

mizi, sarap kirmizisi, kiremit renkli, asi boyasi kirmizisi,

mor dut renkli, moriu hattd siyaha yakin koyuluktai renkrank cok katli «sadberg» gonce yari apilmis, tarn apilmis

giiller; ince narin dallan uzecinde, glinesi adeta sahvetle'

iper, havaya, nesimin kokusundan baska bir sey katarlar-

di. Muhakkak ki, bu gul kokularimn cok farkli pesitleri, er-

babinca bilinen adlari vardir. Eski Fiiibelilerin, MuslumanFilibelilerin cigerlerine nesim ile birlikte bu rdyiha sindigi

icin simdi onlann evldtlannda ayni rayihamn varligi veh-

mine duserim.

Orgulii, sari sapli, mavi - yesil gozlii, gill parmakli Ru-

meli kizlari, bu giilleri gorip bir husu ile dererler, her bah-

cede «giilden tepe» ler meydana getirirlerdi.

GUI, biitiin Musluman e«lerinde mukaddes bir manatasir; giilyagi, Peygamber'imizin teri sayilirdi.

Fakat artik ne Filibe'de, ne Kizanlik'ta, ne eski «Mev-lid»ler okutuluyor, ne de o «Mevlid»lerde gul suyu dagiti-

liyor. Ne oldu bu sehir?...

Orasi Filibe imis mi diyeceksiniz? Ama iki giinluk yol-

da baska bir dere ile pevrjlmis; biiyuk kdyler, harikuldde or-

rrsanlar, zengin tarlailarla kapli ve buyuk Balkanlan karsi-

layan Tatarpazarcik'taki ince endamli mindreler ne oldu?

Hani oradaki camilerde Cunia giinlert minbere pikikr. is-

tanbul'daki hiikumdar adina hutbe okunurdu? Ya Balkarv'-

kmn etegindeki Yenikdy'e ne diyeceksiniz? Filibe'den Tu-

na'ya, Akdeniz'e, Belgrad'a kadar uzanan genis verimli

topraklar, bumlann iizerine serpilen sehMer, kasabalar,

kdyler bizim Rumeli'mizdi.

Serhat sehirlerinin birinden birine menkibeler gider,

mehter takimlannda hamaset, yankilan bulunurdu. Rume-li, eviiya yatagidir. Bunlardan bazilanna ait menkibeler,

Omer Seyfettin tarafindan pok giizel anlatilir, Aii NihadTartan'in «Bey $air» dedigi sahislann pogu buralarda ye-

tismistir. Ahmed Cevded Pasa Lofca'liditf. Ahmed Mithad

Efendi, Rusdiye tahsilini Nis'te gormus; gazetecilige, TunaVilayeti'nde baslamistir.

Turkielerinde huziinlii bir gurur; bir ovayi doldururca-

sina uzar gider.

Ahmed Mithad Efendi, 1312 Yunan Harii vesiiesiyle

kaleme aldigi «G6nullii» adli romaninda, Rumeli'ndeki «bi-

colt silme» filemini, tadim pikararak anlatmistir: ipkiler,

hindili, kazli, kuzulu ziyafetler ince ve kali n sazlar, pengi-

lerden baslayarak efendilere kadar sirayet eden rakslar,

alkis makaminda silah sikmalar: O hayatin, bir daha done-

mlyecek Pittoresque'i olarak kitabi susler.

Zihnimi Rumeli'de icYunan Mezalimb adli kitap cekti.

Erzurumda hastaligin yokomdan tutup odama hapsettigi

son birkap gun ipinde okudugum bu kitaptan pok seyler

ogrendim. Kitap tanitmasim, bilmem de, sevmeirt de. Fa-

kat Kadir Misiroglu'nun bu eserinden dgrendigim seyleri;

eski, yeni, biitun talebemle paylasmak istiyorum. Hararet-

le tavsiye edecegim sey de —yasiyan bozi siyasi rical

hakkindaki goriislerde miiellifle uyussunlar, uyusmasin-

lar— anlann bu kitabi, mutlaka sonuna kadar okumalan-

dir. iki, up yit once eski dostum Himmet Akin, «Yunan Pro-

pagcindasui adli bir eseri okumami tavsiye etmislerdi. Eger

bu yazim gozlerine parpcrsa, kendileri de bu kitabi oku-

sunlar.

Bugfin, tarih ogretiminde, pocuklarimiza kaybolan

Tiirk toprakiari ipin aglamagi evet yalniz aglarnagi ogrel-

sek, boylece «UNESCO» nun tesbit ettigi prensiplerden

—bir noktada—biraz uzaklassak; «Birlesmis M'illetien deki

ahitlerimize, Kibns Tiirklerine aklin havsalanin almiyacagi

iskenceleri reufi goren Rumlar'dan —hakikatte Yunan'li-

lardan— daha fazla mi sadakatsizlik gostermis oluruz? Ta-

bii daha iyisinl Talim ve Terbiye Dairesi'nin bazi «huma-

nist» uyeleri biiirler.

Ama ben edebiyat derslerinde, Emin Bulent'in:

«Tiirk'um ve diismanim sana kclsam da bir kisi»

misrali manzumesini ezberletelim demiyorum. Ne haddime.

Ey Vietnam ipin manzumeier yazan Tfirkiye pocugu,

biraz da sis Rumeli'nin arkasindan aglamaz misin?

Degerli yazar arkadasimiz Ergun Goze. 16 Mayis 196Starihinde sabah Gazetesindeki «K6sebasi» siitununda bukitap ipin suntan yazdi:

dniimde bir kitap var <iTurk'un Siyah Kitabi» bir Se-bil yayini. Yazan Kadir Misiroglu! Frenklerin kombilasyoncfedikleri cinsten bir eser. Yani derleme. Fakat bu cinseserlerin bir baska hususiyeti var: Bir vesika kulliyati mo-hiyetinde olusu. Bu eser de oyle. Bastartbasa vesika. Bu-rada bir sey itiraf edeyim. Hakkmda yazi yazdigjm bu eseri

tarn okumus degilim. Daha dogrusu okuyamadim. Nedenderseniz, yiirek dayanmiyor'. Vicdan dayanmiyor. Havsolatahammul edemiyor. Yunan barbarligrnin bu kadar sohreti

olmasina ragmen bu kadar akil ve vicdan hudutlanni zor-

layici oidugunu ve bunun biitiin medeni dlemce tesbit edil-

mis bulundugunu, bbylesine ben de bilmiyordum.

Kitaba dercedilen raporlarda oyle pasajlar var ki; in-

sani degil, seytani bile patlatir. Hani bazi kimseler Cenab-iHakkin seytan aleyhillfineyi de affedecegini sdylerle veorasira bilmem amma eger affederse Yunanlilar'in barbar-ligi yamnda aleyhilldnenln «elestii meclisinden» beri isle-

digi giiriahlar solda sifir kalacagi ipindir. Allahualem.

Yalniz eserin ismi yanlis konmus. Turk'iin Siyah Kita-

bi degil, ainsanligm Yiiz Karasi» olmaliydi bu isim.

Ne var ki, Turk He ugrasmak pek lyi gelmlyor. Hip kim-seye... Moskofa bakiniz... Hdla bir demir perde ile pevrili

hapishdne... Ne irz kaldi, ne nomus, ne de iskence gorme-dik insan, Milli damat bile ortanin solundayken, Rusya'dabiraz bakimli bir kadin ve gulen bir yiiz pek gdrniedim di-

yor... Yalniz cephede yirmi milyon gitti, Bunlar ayn he-sap... Ehrammdan pikanlan ve bir kdseye atitan firavun

cesetleri de caba.

Ya Yunnnlstan. . . ikinci harpte ugradigi isgal hip,..

Sonraki ic harp... Bu ip harpte birbirlerine yaptiklari is-

kenceler. Kamiinist mezalimi...

Amma ya ingiltere'ye ne demeli?

Yunanlilan iizerimize saldirtan ingiltere'ye.

Tiirkiye soz konusu oldu mu hemence Yunanlilarj, gay-

ri mesru veledini kayiran, pis zanparalar gibi koruyan In-

giltere'ye,

Turkiye'ye iki destroyer mi verilecek, Yunanistan'a iip

tanesi verilmeden olmaz. Amma unutulmasm ki; Mill! Mii-

cadele destroyerlerle kazamlmadi ye sadece Yunanistan'a

karsi kazamlmadi. Eger Lozandaki diplomat, Sakarya'da-

ki «Mehmetpige» layik olabilseydi...

Bu da Turk'un karabahti.

Yfiz cilt yazilsa anlatmaya yetmez.

Memleketimizin gereekten eok sevilen degerli yazon

Ahmet Kabakli, 12 Mayis 1966 tarihli Terciiman Gazetesin-

de «Yunan Mezalimis ni okuyucularina soyle tokdlm etti:

bYUNAN mezAlImU

Irkina, vatamna, tarihine ihanet etrrtis olan efrad ue

akvamin hipbirini unutma Turk oglu! Unutma ve affetme!»

Biiyiik sair we mttcadele adamimiz Suleyman Nazif'in

yukandaki sozleri, LQZAN, 2AFER Mi, HEZiMET Mi? ki-

tabimn yazari: Kadir Misiroglu'nun YUNAN MiEZALiMi,

TURK'UN SiYAH KiTABI adit eserinin basina alinmi^tir.

Biz, ta go;ebe ecdadimizdan gelmis olan huyumuzla

cabuk heyecanlanan, pabuk inanan fakat o olpude pabuk

affeden bir, millet olmakta dewam. ediyoruz! Oysa mill! suu-

run uyanik ve tesirli olabilmesi ipin «dostu dii?mam» ta-

rihler boyurtca tammamiz, unutmamamiz gerekir.

Bir milletin sahsiyeti demek olan bu noktayi gozonfin-

d® tutan Misiroglu, Yunanlstan'in devlet oldugu giinden-

beri bize yaptigi fenaliklan belgelere dayonarak ortaya

koymaktadir Bu kusuk ve adi kavim war oldugu giinden-

beri gidasini Tiirk diismanligmdan almi?, bizi koftretmek

ipin once Ruslara, sonra infliliz ve Fronsizlara dayanmis-

tir. Sayisiz papazlan, patrikhdnesi, Mtora ve Anadolu'daki

soydaslan ile ber firsat bulundukpa Makedonya'da, Istan-

bul ve Anadolu'da Turkluge en biiyiik fenaligi yaprnis olan

Yunanlilann aleyhte propaganda, sirretlik, iskence, katli-

dm, irza tesaddi ve islam diismanligi olarak insanligin, yii-

ziinii kizartan rezilllklerini TURK'UN SiYAH KiTABI'nda

okuyunuz.

Degerli fikir adorni ve milliyetpl yazar Sabri Akdeniz,

28 Haziran 1969 tarihli Bizim Anadolu Gazetesi'nde bu eser

ipin su dikkat cekici yaziyi yozdi:

BiR KiTABIN DUSUWDURDUKLER!

Tiirkiye disinda yosayan Ermenilerin, su bildigimiz her

yil pesitli yerlerde anilan, aleyhimizde propaganda, konusu

yapilan kqtliamlarimn patirti - giiriiltu ile ele alindigi sira-

lerdaydi. Bir Nevyork televizyon rehberine goz atarken

Amerikc'da tamnmis Ermeni artistlerinden birinin bir ya-

zisi gbziime carpti. Kisaca, soyle diyordu: Yeryuziinde bel-

ki Yahudiler'cten sonra, en cok zulme ugramis olan millet

Ermeniler'dir. Sonra da billnen hikayelerden, hatta yanlis

hatirlamiyorsam, bin yillik baski altinda yasarnalctan soz

sdiliyordu.

icime garip bir aci poktii. En cok zulme ugrayan mil-

let! Gozlerimin oniinden tarih seridimizi gepirdim, Bir deYahudiler'in basindan gepenleri, Ermeni oloylanni, Erme-

niler'le bin yillik m^unasebetlerimizi diisundum:... Gerek Ya-

hudilere yapilan boskilctr ve birkap katliom, gerek Ermeni

hddiseleri, bizim kendi idaremizdeki topraklar disinda kal-

mak talihsizligine ugramis olan. Tiirklerin pektikleri yamn-da devede kulak bile degildir. Eski topraklarimizda, eski

yurddcslarimiz olan baska milietlerin, ya da Ruslann yone-

lisini cltina diisen bu karde^lerimizin degismez aim yazisi

ardi arasi kesilmez iskence, siirekli baski ve soyunu ttiket-

mek, kokiinii kazimak ipin hazirlanmi$ tiirlii tertip ve diizen

ipinde kivrana kivrana, bir yandan da kendi kardeslerinin

idare ettigi bur topraklara gop ederek bu i^kencelerden

kurtulmak ozlerniyle omriinu suriiklemek olmustur. Gelge-

lelim bunlan yeryiizunde bilen hemen hemen hip yok gibi-

dir. Doha da acisi ,biz kendimiz de bilmez, cocuklaniniza

da anlatmak, ogretmek kaygisini duymayiz. Oysa diisman-

lanmizi iyi bilmek, iyi tanimak, kavgamn olesiye, oldiiresi-

ye kizistigi bu diinyada, bizim icin bir olum-kalim mese-

lesi derecesinde dnem tasunaktadir. Ne yazik ki; bu konu-

da bizim tutumumuz sadece unutkanjigi da asmakta bir

yandan bir pesit supluluk; ote yandan ahmakpa bir comert-

iik gikmazina girmektedir. Dpimizde aydin geginen birpok

kisiler Balkaniarda, Girit'te, Kinm'da, Tiirkler'in tutunama-

malarmi, onlann geriliklerine, taassup ve tembelliklerine

yormaktadirlar. Taninmi? yazarlanmiz ipinde, su gaturmez

bir gerpekmis gibi bunu ortaya atanlan bilirim. Garip huy-

Tanmizdan biridir bu. Bize yapiian kotulukleri aydmlarimiz,

yazarlanmiz ba$kalanna duyurmak, anlatmak istemedik-

leri gibi, kendi kendimize de hatirlatilmasini, anlatilmasim

istemezler. Ustelik bize yapiian kotuluklerln supunu da bi-

ze bulurlar. Mesela Kinm'dan biitim Turkler surulmustur,

ama bunun supu Ruslar'da degil, blzde ve Kirim Tiirkle-

ri'ndedir.

Bir fiimpi anlatmisti: Kurtulus savasiyle iigili bir film

peviriyorlarrras. Filmde pek tabii olarak sik sik «YUNAN»kelimesi gepiyormus. Yunanlilar'la siki fiki pok degerl! (!)

dostlugumuz var ya... Sansiir diretmis: «Yunanlilarla dos-

tuz, danliriar. Yunan kelimesini kullanamazsimz, onu pika-

nniz, yerine «diisman» deyinizi> diye. Ve oyle olmus, film-

den Yunan pikmis, diisman girmis,

Doha gepen gun 13 Haziran 1969 da ANADOLU Gaze-

tesi'nde okudum. insallati bir yanlishk olmustur. Dogu Tur-

kisian Hiikumeti Sabik Genel Sekreteri, Milletlerarasi Ga-

zete Sahipleri Kongresinde bir muhtira vermek isternis de

N. Hakki UIu, muhtiranm dagjtilmasmi onletnege palismi?!..

Dusuiiuniiz: Dogu Tiirkistan'in derdinin duyuruSmasina gi-

kcs-cika biz karsi pikiyoruz! Ama bu muhtira herhangi bas-

ks bir miltetle mesela Yahudiler'le, Qekaslovakya veya VI-

etrcarn'la iigili oloaydi; aym zat ve dana pek pogimiuz his

tereddiit etrnez, bi? mahzur olup olmadigini .oKsfinmstJen,

destek ve yarditnci oiur, hatta belki bir de nutnk atardl.

Tiirkler'in zallmlikleri nakkinda uydurulaniarla kitap-

liklar dolusu icitapiar yazilffilstir. Biitun bunlar bas ulkiisii,

birincl kaygrsi girtigi yere Hak ve adatei gotiirmek olan Os-iranli Tiirk'u hakkinda... Bizim bize yapiianlar hakkindayasdskjarjmsz iip be^ kitabin kabi arasinda ve nerede oldii-

gu bilinmlyen bir iakim vesikcilarda unutulmus gitmistir.

Soyle bir an olsun hatirlamamiz ipin bir yerimizden bir tek-

me yemegi bekleriz. TekmeyB yeyince uyan:r gibi olur, son-ra gene ciimert bir unufkanligin kamnligma iiavlz uyradigi-

miz haksizliklari, kotuitikleri, i^keneeleri...

Bunlan bana diisiinduren ve yazmama yol opars ki^ap,

oniimde, duruyor: hTORK'UN SiYAH KITABI (YUNAM ME-ZALJiVli) Kadir Misirog!u,.» Kitabin anundekl blbliyografyo,

yukanda soylediklerimin kesin delili: Bu bibliyografyadaki

.21 kitapfan hemen hepsi 19Z2 den once yazilrra?, Yalniz

bir tcsne 199* (Turk Ortodokslas'i) neden bahsettigini blkni-

yorum. Dsmek kr, Cumhuriyetin baslanndan, Kibns tekme-sini yememize kadar bu mevzuda bir bosluk var. Yazmatm-fiz, belki idarecilerimiz de yazdirnismis. Oysa bunlan bil-

memiz, pocuklanrraza ogretrrtemfz gerekir. Na yaziit ki:

oydm ve idarecHerirrazden pek pogu Tiirkiye disinda (colon

TUrkierln dummunu da anlamamokto, anlomoktan kap-maktodirlar. Sayin Misirogiu'nun kltabirtda vesikalannitoplcdigi, Birinci Diinya Sava^i sonu Anadolu Tiirk'ii m6-cerassni, Gma yapjlan ve kazanilan sava^m hlkdyesjnl de-gil. Tiirkler'e, Tiirk oimayanlarin yaptikian ifkenceleri,

Anadolu kuvvetlerinin yetisemedigi her yerde tatbike konu-ian insafsizca katlism ve hareketlerin hikayesini ogrenip

F. : 3

bilenier, Turkiye di§indaki Turklerin diM-umunu da oz pok

biEeceklerdir, Kuloklanmla duydugum bczi sozler bunun

mandsim belki biraz kuru fakat kesin bir bipirnde anl-at-

maktadir. E?imin rahmetli buyukannesi qnlatmi^ti. 20 yjliik

h\r italyan komsulan varmis.: iptikierj su biie ayn giimez-

mi$. istcinbul'un i§gali haberi alimr ahrtmaz ilk Stiytedlkleri

s6z $u olmu?: Istanbul artik bizim a3du: Slz gldecekslnlz,

biz kclacagiz!» Bir de Yurian8mm, Buigarm, Rus'uri duygu-

iarrm du$unun!„. Yabanci idaresine du$en her Tiirk'un

olm yazisi budur: Turk gidecek, o topmklarda feencfilerl

kaiaoak., Krbns'lan Turk gidecek, Rwn kalacak; Bulgcris-

tan'dan Tiirk gidecek, Bulgar kalacak; Azerbaycan'dan,

Ozbekistan'dan, Turkisian'dan v.b. Tiirk gidecek Hus gelip

oraya yerEe?erek kalacak*. Gitmek istemezscj zorla kacin-

lacak, tiirlii tertiplerle kokii kurutulacak1

. TUrkler agizlariy-

le kus tufsaiar kendilerini j'tiare eden yabancn miiletiere

yarcinamaziar. Ben Tiirklye dismda dogmu?, orta tansilimi

dn^arda yapmis biriyim; Tiirklere karsi girisilen bazan apifc,

rJazan sinsice, ama daima agir, surekli, yok edSci baski ve

ayunian azpok bi!irim.»

iKfNCI BASiMiN TAKDIMf

Memleketimizde milli suur ve tarjhi mefkuremize do-

niisiin miihim bir merhalesinde yayinianan bu nociz essr,

gerpektsn muazzam bir ragbete mazhar claraic kisa za-

monda tukenmi$ti. Israrh talepfere ragmen yenlden ne^ri

ancak simdi ycpilabilmektedir. jki bastm arosinda cereyaneden hadiseEerde de Yunan siyasetinin sahtskarhk we zik-

zaklanm bir kere daha musahede etmis buiunmcktayizl

Bu kitabin gordiigu ragbeft, «M e g a I o i d e a »

nm hummciisma tuiufmus «Y u n a n » in gucii yettigsn-

de eHpiisiiz kustah ve saldirgan, acze du$tii§unde ise hu-

dutsuz riyakar ve aleak bir yaratik cidugunu, Kibfisli drn~

das ye irkda§lanrmzla birlikte milleSce azpok anlomayaydneldfglmizi gosterroi^tir.

1S20 senesiside Yunan kumandarmun cgzindcn« Y u n a n T e b I i § i » adiyfe bir hicsviye yazan Fa-

:a\ Ahmed Aykap ?oyle dsyordu:

Sanilmasin yolumuzdan

Bir giin gelip sapacagiz

Hele gimdi bir kagahm

Sonra neler yapacagiz.»

Evet, Yunan; dikis tutturamadi mi kapar veya aittan

alir, fakat ilk firgatta yine hucum ve hiySnete girisir.,

Harbte de sulhte de!...

36 KADIR MISIROGLTJ

Bugiin «iki adin; i I e r i bir a d i m g e-

r i » taktigi ile Kibris'i yutmaga coiisan i V u n o n i in

fizmirMe Turk'u arkadan hangeriettigi ipin line edilen Pa-

paz Hirisosiomos'un apartman hacimli bir heykeiini tzmlr'e

muteveccih bir syrette dlktikten soma doiii dostluktan ve

sulhtan bahsetrnesi, yuzsiiz ve samtmlyetslz Yunan siya-

setinin en yersi delilldir.

Yunan siyasi davraniGlarmin degismez vechesj bu-

dur.

Bizimki ise, aptallijja varan bir soflyetle her defcsm-

da aldanmak... Affetmek ve unutmcktir!. Fakat dusiirtmek

gerelrtir ki; miistakbel vatan cocuklarimn hayat ve memal-

lanni tehlikeye koyan boylesine agir initial ve fedakarlik-

lara kirnsenin hakki yoktur. Bu kitapta muthls « Y u-

n a n m e z a I i m i » nin Lozan'da bagifkmdig'ini, on-

dan alti 9ene sonra da 1930 Turk-Yunan Andtasmasi gere-

gince dere kitaplarindan Yunon aleyhtm sozlerin cikartildi-

gmi, Yunan mezdlsminin resmi raporlarimn kiitiiphaneler-

dsn toplatlldlgini ve Yunan'a yeni tavizler verilerek bugii-

ne kadar gelindigini okuyartlar, gelecek Turk nesilleri he-

scrjma muhakkak ki, teessiif edeceklerdir.

1026'da kurulan Yunanistan bugiin iskenderun Kor-

fezi'ndeki Kibns'a sahip gikmaktadir, Bu gercekten onem-

li otan diisman tavn uzerinde durup dusiiniirsek tarih ?u-

uru ve etrafimizda cereyan eden hadiselerin bize yiikledi-

gi rfiukellsfiyetieri kavrayabiliriz'

Mezarlcmnin taslan bile hasmetli impesratorlugumuzu

rcatirlatan « v a s a y a n 6 I u I e r » imiz ve gelecek

nesilleriri l&netinden kurtulmak icin mana ve maddede

« B u y u k Tiirkiye»yi kurmck yoluna girmek ve

bunun gerektirdigi tovn aimakta gee kalmrctnin agir miiii

ve tarihi mes'uliyetini kim nasil deruhte edebilir?! Her-

hangi bir fikre ancok onun bir zidd-i kamili ile karsi ciki-

labilir. Yunan iMegalo ideoi sino ve biStiin hn-

YUNAN MEZALlMi

Sim teldkkilere karsi da bir « z i d d - 1 k 6 m f I » i.i

nasil miistesna bir mevsiminde girdiglmizi amlarnak i;;: :

ortadeki hddlselere bir goz atmak yefer. Diinkii MSyiK;devletimizin terkettlgimiz kisimtan uzerinde heniiz devictotabilmis ve- Istikrara kavusmus tek bir siyasi vartik vficitt

biilmarmstir. iste Balkonlonn hergiin uirbirine Iwlayan tscogu esir kiicUk devletleri!.

. . Ve Iste Ceziretularabin asi-ret tresfmi asamamis devletgiklerll...

Siyasi, tarihi, cografi, iktisadi ve hcrtta manevi tek birunite te^kil eden bu geni? topraklar— frenkce tdbiriyle-montorunii bekleyen demonte parealarair. Bu percci!c;sbirlessirerek « M ii s I u m a r. T ii r k » fin idarosindabuyiik ve azametli devieti kurulacok idealist MiisliimodTurk GencSi^ine seiam oisun!

KADIR MISIROGLU25 Eylul 1368

Serencebey-istanbul

BiRiNCi BA.S1MIN OMSOZO

OGUZ BEfiLEHi

MILLET, DlNLEYlN!...

OSTTE MAVi GOK (JOKMEDiKCE

ALTTA YACIZ YEB DELiNMEDlKCE

EY TOBK MlLLETl SENlN il-INi

TORENf KlM BOZABlLtRI...

26 Afiustos 1071 de sank gazilerimizin zafer nssldele-

ri; Allahuekbsr sadalan, yeni ve ebedi mrtanimizin hudut-

lanna wormak iizere Malazgirt Ovasi'ndan Anadolu ipte-

rine dogru datga dalga yayiliyordu. Fetihlerin oncii kuv-

veti, kafirlsrin yiireklerini korkuyla iirperten bu, Dunya'nm

en muhtesem we guzel bestesi tekbir sesleriydi. Rabbin,

aslriarca « C I n S e d 1 e r i » nir< zaptedemedlgi

oesur Turk Kavrni'ne hidayet buyurrrwsi, Cihcn'in bin yii

siirecek pek sanli feiihiere sahne oimcsim mukadder kil-

misti. Islam mefkuresinin imcin ve ahlak esaslari iie on-

tarin nki basistlwi, islom'in biitun insanliga samil daveti

iie onlarin cKiangirlik meyilleri, birbirine pek uygun ve

ahenkli diismus, birbirini percinleyerek mustesna bir hii-

viyet ortava cikarmisti: MUSLUIWAN TURK!..

YUNAN MEZALiMt

Bu mustesna huviyet, Msrazgirt'te eskiden kurrnus ol-

dugu imparatorHiklarin siyas? ye medent seviyesisvi cok

asacafc yen! bir devletin temeiint atsycrdu. Artik, asirlarin

basi firtinal) suvarileri, « M e v I a n a » olup rsey'in

avulu ferycfdiyte agloyacak, a Y u n u s » oiup askin

petln yoilannda ayakian serha serha kanayarak iierleye-

cekfir. Kendi ruftlariflj fethetmeden iilkeier fejhtne QEknw-

yacafc, kenrfi nefislerini zaptetmeden sehirler zaptetmiye-

cektir. Kuru kavga tie clhangirEik davasirti birakip, Ailah'm

siasTitm yuceltmek ipin yapia, kurtafict, uyGndmci bos-

buglann ardindan gidecektir.

Hc&lkatini kobui ettrrrnek iein siddet kulianmcryi me-

neden ielatn'in, bu mQbarek gazilerf, iradelerine ram ettik-

leri iilkelere heniiz hivbir miltetin uiasmwnis oldugu de-

recede genis bir hurriyet bahsediyoricrdi, ISSe yazjk ki, bu-

tun Orta Cag bovunca Engizjsyon sehpatan kurup kaldsr-

makia mesgul oiasi Avrupa, Wu asi! doyraniss degeriendi-

rememls, kcipisina kadar gelmis olnti bu ebedi kurtulus

inikdmni tepmistir. iiahi takdir ye beseri nasip meselesl...

Bununia beraber, Tiirkijn Deyleti, Bab CemiyeJi'nirs

taassup ve cehalet buhrantan [pinds bunalttigi birqok soy-

lu dOsiinur ipin, bir iimit kcynags olmustur. Onyedinci As-

V.n basmda unlii italyan filozuSu CAMPANELLA sfiyle di-

yordu:

«...Giines Uike-yi Yeryuziinde bulmak mumkun mfi?.

Fikir hurriyetine, yicdasi hurriyetine, liscin hurriyetiue iiis-

meyen Tiirkier'in varipgi - hip olmazsa yarm - boyie bi?

tUkenin var olacagm! bana zannettiriyor Madem ki; du-

sijnceyi zindana koymayan, hakikat sevgisini. zincire vur-

mayon bir millet, o cesur ve adil Tisrkier uar, uzerlnde

yalniz Eiakikatin, adoletin ve hiirriyetin hukum surdiigu

bir GUNES I'JLKE (Civitas Sotis) neden viioud bulmasm>»

Fakm miislitn, gayri muslim ayinmi yapmadan ger-

peklestirdigimiz bu tr.uozzom hiirriyet, dncak birkac vcsif-

KADIR MISIBOGLU

U adorn tarafmdxtn takdlr edilmfy buna mukabil ruhlan

gercegln sadassna ezeli sagir, icleri kin ve nefretle dolu

birpok bedbche tarafindan da sussiimai edlltnisiir.

Sunkir, her ftrsatfan istifade ederek celik gefoi ssagSam miffi

bunyemizi icerden we dtfardan kemirmeye koyuJmu^lardir.

Hiyanetlerl birer wires'' orfaya c;skip bsili olmaya basladigi

zamanda da aspri an'anewi muscmahakflrhgiffiizi, daha

degrusu affedid ve unutuoulug'ittmizu rndalssgf terketme"

rrtEsizdir!.. Isle magiutrfuet we yikim bizim lain o zaroan

basknm$tir. Varligin tacs Efehdimiz « H « I i s ' c r

b u y u k b i r tehiiks U z e r ! n d o d i r t e il...»

buyurarak bu mewzudaki tehlikeye Secret etmislerdp.

KDevlet-i abed m u d d © t » gibi nomteria

cimiars devletkrtizln kudretine guvenerek dissrnarii aaimci

^piimsedik Halbukl dlismamn kiteugu yoksur. Insomn en

kiicuk du^mani olan mikroplar, nice cs.nar gibs yigi'deri za-

mania yere sermektedtrler. Muhakkak ki; mikrogju rnCihim-

semiyen bir bunye, ns kadar satjlam olursa cUss-in eninde

sonunda hastaijktan korunamaz.

Ge^en asirda bu icten kemiran dusmaniaran gayretle-

. line yerti re miiibis bir baska miiessir sklendk Bi>nyatia

stir*atle gerc@k!8$en « s a n 6 y i' i n k s i n b s » na

cryak uydurmak icin zomaninda we geiegi SPb' hareket

edememeirti). Burada bdyle bcssit bir sskilds rtfide edilen bu

rtatamn mlEletimfz icin o kadar aci neticeteri zuhur etti ki;

iteerlnde citfcier yazslrnaga deger. Gltglde, Ba^ys teknlkte

slaha listen kslan bu sanayi Inkildbi msmleketlrftizde kor~

kunc bir asagiNk duygusu dogurarak bizl kendi kendimi-

:^l inkara sevkettl. Bu teknlk ilerieyise seH* « T- w r k »

i?e « IV! u s i ii m a n » Gldog'umuz icin rayak uyduramo>

digirnsz zartni hastl oiacak kadar hadis-sye ydnls§ te^hi?-

ier konuldu. Bu asnn basmdci lovrupiliiw hot-

ta « h i r i s t i y a n » biie oknayan Japonya'inn gef-

cekiestirdigi rrcucizev? senayi bQm!esi, bu scskat teshisi

YUNAN MEZALiMi

guliinc dururr.a duEflrdiiga htilde ha!a bSylesine yanit;;

v.i sotlii muiahozalarla karsila^maktayiz ki, bu rial ne ka-

dar hazindlr!. Qunkfi, dcshili we hnrid dasmcinlarinssz assr-

larca golgesinden korktuklari. Miisiumon Turk huviyetir.i

biisbiirfun ortcdon kaldirmak isin bu g8ru?a bize en ?e<>-

teni yollarla telkin etmislerdir. Nihavet bir giln geldi ki, bu

ycSnis gtirijfteii bareketie, an'cnewi ahlak we ssciyerniz-

deri oyntarok cemiyet hayatina sun'i bir taksm imsurlor

katmaya koyulduk.

Bugiiri bu ha'ta ve dsisjmonliktar en aoi meyvaiarsrii

vermistlr. Aziz okuyucu!.. Eger yasii) el',! civcinnda ise

Ecntisgiridan, dctofo'sndon niifus koSidmi 5ii;ar da bir otx;,

bir de onu sana oeren devletin sen dogciugun zoinanki hu-

dutlarma bak; we bir de bugunkil hudutionmizi goz onii-

sis getir!. Sen sy okuyucu! Biyiklori henuz terleyen bir

dellkanll weya gene kiz isen, anne weya babanin nufus k-B-

gitimi istrs t'e ctyni kontrolfi yep!,.. Gdreceksin ki; pok kisa

bir zamanda snana ve maddede bu kader kiicuimii? b:r

ikinci rievteti cihan tarlhinde bulmak rriiimkiir; degildiv,

Ugradlgimiz kayiplor arasindan bir misai vermek gerekir-

se diyebiiiriz ki, biz, Basra'dan Toros'lara kadar tegunkS

yatarumizdan biiyfik olan topraklan sadecs sekiz gun icin-

de ingilizlers terkederek kacbk!. Dusiinun ne hizia krac-

r.tisizil 500 yillik haiie, Tiirk topragi Rumelimlzi de ayni be-

ta terkettlk, goe kafileleri yoilarda biibirini ezerek kaci-

ydriordtl... Butiin bunlar neden o!t!u? Artik ucuz serici--

«;[!ik suclamolarim birckalim da gercek sebepler Ozerine

egilelim. Aziz okuyucu, elindek! kitap bu husustaki sebep-

lerden bir tasroini kurcalamoran iik malzemesin'! ihti¥3

eSmektecUr.

Dunyada kBcflk millet olmayi bizlm kadar kolay hgz-

[netmi? bir ba?ka millet gosterilemez. Kendisinden her na-

siisa (Hatayii alabildigimiz « S u r i y e » bile her yii

burcisi icin Halep'te mitingler tenib eder we hala isken-

KADIR MISIROCLU

derun'a kadar butiin o bolgeyi kendi haritasinda gosterir.Bugiin « Y u r 1 1 a sulhcihanda sulhi prensibiancak yiikiinii tutmus emperyalistlerin parolasi otabilir.

Mesela sulh taarruzlanni an'anevi bir soguk harp siyasetihaline getiren Rusya'ya pok iyi yakisir. Ciinkij 50 milyonMiisliiman Tiirk'ti zincire vurmustur. Slz daha Edirne'yegiden treni bile kendi topraklanmizdan gepiremiyoruz. Herzaman sulhii korumaya sirf biz mecburmusuz gibi pesinentavizkar davranmamiz yuziinden bir kasaba papazi diyemiihimsemedigimiz Makg/ios'a bile maglup olduk.

Yunanlilar, Atino sokaklarmda gene krallarma hita-

ben «Kostontin!.. istanb'ul'a!..» diye niknayis yaparken biz1878 anlasmasimn hukukf ve siyasi icaplcrini unutarakKibns'in sadece yansim istemekle ise basladik. Neticeninboyle olacagi o baslcng.iptan belli idi: Kibris'i en yeni misaloldugu ipin zikrettik. Yoksa yakm tarihimizde bunun mi-salleri pek poktur. Biz daima « a z a m i fedakarliksla soze baslarken baskalarict asgari f e d a k a r ] i k!..»

o bile yaklasrnryor. «Aman Diinya sulhii bozulmasm» diyediye o hole geldik ki; belki istesek bile Diinya sulhunii bo-zamiyacak kadar itibar ve tesirden mahrum kaldik. Nasir,

Siiveys gibi ehemmiyetli, bir mes'eleyi emrivaki ile halietii

de ne oldu? Harp mi oldu? Ne kazandik bu asiri mede-ni tavirlardan? Bati bizi kencs'inden mi saydi, ynhut ba-triilar cok rmi medeni? Bugiin Diinyada olup bitersler mii-

vacehesinde bu suallere her "flirk'iin ayni cevabi vere-cegini zanraederim.

Bizi, en buyiik zaafimiz affetmek ve unutmak bu halegetirmistir. Sahislanmiz ipin bu bir meziyet oiabilir. Ger-pekten de oyledir. Fakat millet olarak gordiigiiittuz fena-liklari affedip unutmok, yenilerine imkan hazirlcmaktadir.Millete karsi islenmis hiyanetleri affetmeye, milletten

baska kimsenin hakki okmtaz!.. Amo yakm tarihimiz boy-le havari roliindeki, devlet ve siyaset adamlanrmzla ao-

YUNAN MEZALIMi

ludur Bu kitapta bunlann bir kapi He hesaplasmamizi

okuyacaksimz. ?unu Iyi bellemek gerekir ki; diisman asla

unutmamekta ve affetmemsktedir. « M e g a I o I d e a »

ran sifa bulmaz hastasi oian yunan paiikaryotari hala Is-

tanbul (urtamun dlbinde can veren Bizans askerlerini an-

maktadirlar. S.rasi gelmisken sunu da belirtellm ki Yuncn

Megalo ideo'si, Yunanlilar'dan ziyade bizim ipin bir riayat

memat davasidir. Qiinkii bu menfflr we iitopik Choyalt) ide-

olojinin hedefi, TunViln maddi ve manevl varligidir. Bu iti-

barla telam mefkOreshiin suur. ve heyeccram kayb»W§!-

rr.iz iki asirdan besi devam edegelen bocalamalarirniza bir

nihayet vermek istiyorsak bu ideolojinin karsisma mukabil

bir miili mefkflre ile cikmoyo meoburuz. Daha dun on mil-

yon civannda hasta ve per.isan bir millet halinde harpten

cikmistik. Bugiin kirk milyon zinde bir varligo sohib.iz. Bu

cogalma milthis bir hayatiyet iffide etmekledlr. Bunu de-

gcrlendirmek ve butiin mill! meselelerimiz icin ayni made;

ve manevi hayatiyet kudretini gosterebilmek mecburiyetm-

d«yii> Kirk milyon - tabid mfizur goriiii - ayni yere tukiirse

muazzam bir gol olur. Demek_ ki; ayni iotikftmete yonsi-

mekle hesaba sigmaz bir kuwet vucut bulacaktir.

Bu kitap, boyle bir milli mefkflre ihtiyacini hissetti-'-

mek rein yakm gepmisimizde bosimiza gelen hazin felaket-

lerl ve bunlardan cikocak dersi genp nesillere ifade etmek

ipin yazilmistir. Mlllefler hedeflerini sahislar gibi kisa ma-

safeler icinde tayin ettikleri takdirde husrana ugromaya

mehkflrrwhirlpr. Uzun hedefler ioir.se Wrih ?ouru sartt,r.

Eger bir mukayese yopilsa Balkan veya Kurtulus Savas-

lanndaki irz diismoni, hirsiz, cocuk ve kadin demedien ke-

sen cancver yunan palikwyasi ile Kibris Rus efklyofflmn

hie bir farKi olmadigi goriiliir. Demek ki; dfisman hep ayni

dusmondir". Ama biz unutmak ve affetmek yiizunden ona

sayisiz firsatiar vermekteyiz. Bu felafceHerden korunmak

iein ilk hareket olarak tarn mill! suur, uyanikliligi ve fikn

"" KADlB MISmoCLU

( azirlik sarttir. Bunun da her seyden evvel diismam tani-! /.oya bagli oldugunu sdyiemeye hacet yoktur. Bu eserlsVunan ve biraz da Bulgar gibi iki con hasmimizi taniya-cnksimz. insallah ileride en ozih diismammiz Moskoftorint!a bu azjz millets yptiklarj zyiijm we fenaliklan yozacagn.

Allahtan bu zuliim ve fdclalann masum kurbanlan vegzSz seWtlerimiz icin rahmet ve bizles- icin de komil biriiiicm suumyla ebedi bir uyanis niyaz edsrim.

KADIR WSIROGLU1'0 Mart 1966

Serencebey - Istanbul

Bi RiN Ci BOLUM

GiRIS

SARK MES'ELESl

Dunya siyasi edebiyatmda en gok kullanilmis tabirler-

den biri de hie supihesiz bu «?or* Mes'siesin

tabiridir. Musliiman Turk'un, Hiristiyan Bati Dunyasi kar-

sisinda talihi dondiikten sonra isitilmeye baslanan bu so-

zun 6z manasi kisaco «Tiirkiye'nin Paylasil-

m a s i » dir. Bu niBS'eleyi icad eden ve onu ikibucuk asir-

hk bir mill! siyaset halinde takip ve tatbik etmis olan ezeif

dusmanimiz Rusya'dir.

Ta Petro zamanmdan beri sicuk deniz hayaiini an'onevi

bir siyaset haline getiren Rusya'nin bu is icin pek mues-

sir bahaneleri vardi: 1771 de elde ettifli terns]! hakkina is-

tinaden Turkiye dahilindeki Rum Ortcdokslanni « h i m a-

y e !..» etmekl. Rusya bu bahaneyi psk aok defa Bogazlar

uzerinde kopuren ihtiraslanni tatmin gayesiyle bol bol kul-

lanmak imkanim bulmustur. Tiirkiye'ye karsi diismanlikta

ondan geri kalmayan Fransa ve ingiltere ise Rusya'nin bu

<olpusuz emelleriyle devletler muvazenesinin aleyhlerine

KADIB MISIBO&LU

cevrilmesinden endive ederek, zaman zaman Tlirkiye'ye,

Rusya'ya karsi yardimda bulunmaga kadar ileri gitmisler-

dir. iKinm Horbii bunun en iyi bir misalidir.

Avusturya'nin menfaati ise sarka dogru gitmesini .icab

ettirmekteydi. Bu durum da Turkiye iizerinde gatisan emel-leri sebebiyle ya Rusya'ya karsi cikmasini veyahut da onun-la anlasmasini icab ettiriyordu. Bu keyfiyet Rusya ils hemenhemen biitiin dusmanlanrmz arasinda Sark Mes'elesininnihayet ik! sekle dokiilmesini neticelendiriyordu:

1 — Rusya'ya diismcm olmak. Bu, sen gekil ben ge-leyim iddiasmdan doguyordu.

2 — Rusya ile anlasmak. Bu da Turkiye iizerinde ga-tisan emelleri yiiziinden ihtilafa diismektense anlasarakbir taksim yalu aramak mabiyetinde idi.

Bu iki sekilden bazan birine ve bazan da digerine ilti-

fat edilerek Turk'lerin Hiristiyan unsurlar uzemdeki ha-

kimiyetlerini kaldirmok ve hatta Turk Devleti'ni biisbutunyak etmek, Avrupa siyasetinde iki ehemmiyetli mes'ele or-

taya gikarmistir.

1 — Balkan Hiristiyanlarmm mill? davalanni ve asirlik

kinlerini tatmin mes'elesi:

2 — Bogazlar iizerindeki Rus emellerinin devletler

muvazenesi Ile uzlastinlmasi mes'elesi.

Ondokuzuncu YOzyilin basindan beri Balkan kavimleri

Qzerindeki cesitli tahrikler bircok isyan ve ihtilallere sebepolmustur. Bunlar, Devletimizi yipratip, gbkerten bellibasli

amiilerin basmda geiir. Ciinkii o 'kadar cesitli menfaatleringatismasma sebep oluyorlardi ki, hemen her seferinde

basta Rusya olmak iizere bircok batili devletin mtiddhale-siyle karsilasihyordu.

Biiyiik Fransiz ihtilali'nin yaydigi milliyetcilik fikirleri

de bu ihtilallerin diger bir miiessir fikri sebebini teskil edi-

yordu. Mill! isyanlann iiki Sirbistan'da baslamistir. {1804),

YUNAN MEZALiMt «

Fakat, Sirplar Rusya tarafindan biitun papazlan ve eleba-

silari silahlandinlmis olan Yunanlilar'dan daha sonra is-

tiklal eldeedebildiler. Filhakika, bu isyan ve ihtilaller icinde

en biiyiik gaileler Yunanlilar'dan cikmistir. Ciinkii kadirn

Yunan tefekkiirii sebebiyle biitiin Hiristiyan devletlen nez-

dinde asiri bir alakaya mazhar oluyor ve hepsinin dzami

yardimin'i sagliyorlardi. Balkanlardaki bu isyan ve ihtilaller

dort yeni hiikiimetin tesekkiiliinii neticelendirmistir. Yunan,

Sirp, Bulger ve Romen. Biz mevzuumuzla alakasi bakimin-

dan Yunanistan'in kurulusu iizerinde biraz duralim.

YUNANiSTAN'IN KURULUSU

Yunanistani istiklale gotiiren ilk ehemmiyetli hareket

1821 « M o r a isyani» dir. Yunan camiasi irki bir

birlikten tomamiyle mahrumdur; sadece dil ve mezhep bir-

ligi mevcuttur, Oyle kk ayni kiliseye bagli olmalari sebebiy-

le onceleri Sirplar ve Bulgarlar da Rum cemaatinden sa-

yilmislardir. Yunan istiklcl hareketleri Yunanlilik idealinden

ziyad'e, Bizans - Rum ideali seklinde ortaya cikmistir.

Gergekten 1878'de Rus Carigesi II. Katerina ile Avus-

turya imparatoru II. Joseph « G r e k P r o ie s i»

denilen bir proje uzerinde ittifak ederek Bizansi diriltmeyi

kararlastirmislardi. Boylece, Bizansoilik olarak baslayan

bu hareket daima da, bbyle devam etrnistir. Kisa zamanda

bu goriisii Yunanlilar arasinda yayan ve teskilfltlandiran

bircok iritilal cemiy'eti kurulmustu. Bunlann en meshuru

«Etniki Heteria» dir. Rus Can'nin himayesi altmda facliyet

gosteren bu ihtilal cemiyetinin baskanligina Alexandre Yp-

silanti adindaki Carm ydveri getirilmisti. Alexandre Ypsi-

lanti aslen Rum olup, Turkler'e ihdnet ederek Rusya'ya

kaemis bulunan Konstantin Ypsilonti'nin oglu idi. Bu sirada

Rus Horiciye Nazirligi'ni da bir Rum deruhte etmekteydi.

Bu cemiyetin merkezi istanbul'du. Hemen biitun fitne ve

48 KADiH misiroGlu

fesat hareketlerinde oldugu gibi bunda da, en ehemmlyet--II rolii, Fener'deki Rum Patrikhanesi oynuyordu.

Osmanli ordusunun Yanya'da Tepedelenii flli pHsa ils

ugrasmasim firsat bilen Alexandre Ypsilanti 3000 kisilik

bir kuvvet ile Bugdan'a girdi. Yas sehrini alarak BCki'es'izapteimisse de ordumuz zamanmda yetiserek gerekll mu-kabelede bulundugundan tutunamayarak Avusturya'ya lllt-

ca etmsge meobur kaldi. Fakat az bir miiddet sonra Mora'-nin daglik kisimlcmnda yasayan papazlar ve tuccarlarlabazi korsanlann katildigi « p a t r a s V a k ' a s : »ctenllen bir hareket baftadi. Bu Isycrt ve ihtilal hareketi al-

ti sene siirmustur. Zaman zoman muvaffakiyet elde edenisyancilar zaptettiklerl kaielerdeki musluman hafki kilio-tan geciriyor, ustelik de zulum yopan Osmanlilarmis gib 1

Ban Devletlerl nezdinde dehsetli bir propagondo meka-nlzmasi isletiyorlardi. Ekserisi denizei oldugu icin Diiriya'-

nm hemen her tarafma yayilan bu ihtilalciler, sahte zuliimtasvirleri ihtiva eden kartpostal ve brosurler dagitarakbutiin. Diinya umumi efkarmi aleyhlmize cevirmeye calisi-

yorlardi. .Yunanlilann hala devam ettirdikieri bu taktik vepropagandadan cok istifode etmis oldukkiri muhakkaktir.

Osmanli Ordusu, Yunan ihtilaline talihsiz mevkii ile

yordim etmis bulunan Tepedelenli Ali Pasa'yi yendiktensonra Mora'ya indi. Misir'dan Kavalall Mehmet Ali Pasa'-mn oglu Ibrahim Pasa kumandasinda gel-mis olan kuv've-tin de yardimiyle « M o r a . i s y a n i » bastinldi. Bun-dan sonra Osmanli ve Misir donanmasimn Navarin'de-Ruslar tarafindon yakilmasi ile (1827) hadiseler yenidenkizisti. Bu esnada, bir Fransiz ordusu da Mora'yi isgal et-ti. « N a v a r i n V a k ' a s i » dolayisiyle Rusya lisaramizda harb gikti ve neticede maalesef maglup olduk.Bu harbin sonunda imzalanan « E d i r n e M u a h e -

d e s i » ile (1829) Yunanistan'a istikldl vermeqe mecburkaldik.

iNTlKAM KAPISl

Yunan Devleti'nin bu siiretle kurulmasini netieelendi-

ren ihtilal ve isyanlan daima papazlar sevk ve iddre et-

mislerdir. Mora isyaninm bas idarecisi Patras Baspiskopo-

su Gormanos onbin kisilik bir gerilla kuvvetini sevk ve

idare ediyordu. Butiin fitne ve fesatlar ise, Fener RumPairlginin idaresinde yiirutiiliiyordu niiekim acilan tahki

kat sonunda bu kara oubbeli papazlar gijrQhunun, dinle

alakasiz bir alay komiteci olduklan anlasilmisti. Bu isyan

ve ihtilalin bas idarecisi Patrik Grigorios Patrikhanenin.

« o r t a k a p i » s i onunde asiidi. Ug gun sue yafta-

si boynunda takili olarak bekletildi. Bundan baska, Kay-

seri, Edirne, Edremit ve Tarabya piskoposlannin da din-

le mesgul olmak yerine tamamen kendilerini ihtilal hare-

ketine vakfetmis olduklan anlasiidigindan bunlar da idam

edildiler.

Pdtrlk Grlgoiios'un, onunde, sehpaya cekildigi « o r-

t a k a p i » Fener «Rum Patrikhanesi »n~

de hala kapali durmaktadir.' Rumlar, Patrik seviyesinde

bir muslurnan din adamini aym yerde ipe gekmedikce bu

kapiyi acmamaya yemin etmislerdir. Butiin papazlar bu-

gtin bile, Heybeli Ada'daki Papaz Mektebi'ni bitirdikters

sonra bu kapimn onunde ayni yemini tekrarlamaktadir-

iar. §u na 'e 90re Patrikhanenin urnum! havasi ve papaz-

lann zihniyeti Yunan istiklal hareketinden beri asla de-

gismemistir. Bunu, Yunan ordusuyla vatan mudafaasinda

kar^i karsrya gelen Turk ordusunu arkadan hancerleme-

ge matuf « P o n t u s» yeralti faaliyetini hazirlamak-

la biitiin apikligiyle ortaya koymuslardir. Bu mes'elenin

teferruatini ileride bulacaksiniz. .

F. : 4

UGURSUZ BIR SOZ: HASTA ADAM

Yunan istikldlinden, bir sene sonra (1830) siyasi bir

manevra ile Sirbistan'm muhtariyetini temin eden Rusya,

Balkanlarda kurulan yeni devletlerin bihakkin hamisi du-

rumuna gepti. Osmanli-Tiirk devletinden boylece parpa

parqa kopardigi topraklan, birer yeni hiikumet hatine ge-

tirmek suretiyle hemen hepsi nazannda biiyiik bir kurta-

rici roliinde goziiken Rusya, adim adim sicak deniz erne-

line yakla^maga calisiyordu. Bunun icin do, devletimfein

Avrupa'daki hudutlarrni hergun birdz daha gCineye dogru

zorluyordu. En kisa zamanda istanbul'u ele gecirmeye

muvaffak olmak ipin sabirsizlanan Rusya, nihdyet Tiirkiye

bakkindaki taksim pirojesini ifsa etti. Bu proje TOrk'fin dev-

letini « H a a t a a d a m » olarak Man ediyordu. iste

bu ugursuz soz, boylece bir Rus Icodi olarak siyasT ede-

biyotta girmistir.

1853 senesi Ocak aymin 9 uncu gecesi Petersburg

Kis Saraymda bir musamere veriliyordu. Salon en sepkin

davetlilerle tiklim tiklim doluydu. Bir aro Rus Can I. Niko-

la ingiliz elpisi Sir Hamilton Seymur'u bir kenara pekerek

kendisiyle Turkiye hakkinda konusmak istedigini sdyledi.

Suradon buradan basloyon sohbet ipinde Car. f. Nikola

bir ara:

«— ... K a I I a r i m I z a r a s i n d a a g i r c a

hastabir adam v a r, mirasini s i m -

diden paylasmaliyi z!...» dedi.

Elpi, «Hasta bir adami korumak, kerim ve kuvvetli

olanlar icin bir sereftir!...» diye mukabele etmekle bera-

ber Car'in fikirierini ogrenmekten de geri kalmadi. Bu pro-

jeye gore Girit ve Misir ingiltere'ye verilecek; Rusya ise,

Efldk, Bugdan, Sirbistan ve Bulgaristan'da kurulacak

prenslikleri himdyesi altina aldiktan baska istanbul'u da

muvokkat (!) kaydiyle isgal edecekti.

KARL MARKS VE SARK MES'ELESI

Biitun Dunya'daki Marksistler'in Balkan Harbi devre-

sinde Turkiye'ye bakislan soyle hiilasa edilebilirdi: Miitte-

fikler medeniyeti, Turkler ise vahseti temsil ediyorlarl... Bu

gdrus romantik bir tarzda baglandiklan Karl Marks'm

« S a r k M e s' ' e I es i » unvanli eserinin rfjhunu tes-

kil etmektedir. Bu eser, 1853 ssnesinde kaleme chnmisti.

O tarihte Turkiye tip kit'ada topragi olan muazzam bir im-

paratorluktu. Marks bu imparatorlugun, Anadolu, Rume-

li ve Afrika miistemlekeleri olarak Lice ayrilmak mecbu-

riyeti ile karsi karsiya oldugunu soyledikten sona her

parpa Join fikrini ayri ayn belirtmekteydi. Mevzuumuzu

teskil eden Rumeli hakkinda:

«... Bu giizel memleket, hangisinin terakki ve mede-

niyete daha az kabiliyetli oldugunu soylemek pek miiskul

olan, milliyet ve irklari muhtelif bir insan kutlesi ile mes-

kundur. islav, Ulah, Arnavut olmak iizere 12 milyon nufuG,

bir milyon Turk'un tabiiyet ve boy'undurugu altinda bulunu-

nuyor. Pek yakin bir zamana kadar boyle karma karisik

bir ahali ipinde bu muhtelif milletlerden yalniz birine ait

olmasi icab eden hukfjmrafilik hakkina malik bulunmak

icin liizumlu vasif ve meziyetleri Tiirkler'in haiz olup ol-

madigi pek hakli olarak akla gelen bir sualdi.J demekte-

dir.

Bunu takip eden satirlarda da Turkler'in Rumeli'de-

ki hukiimranlik hakkina itiroz eden Marks buna sebep

olarak da (tisiamlik Taassubuyla serkes (!) bir tavir alan

musluman ahally'i medeniyete sokmaya muktedir oluna-

miyacagmis ilerl siirmekte ve Hukuimetin Hiristiyan isyan-

lanni bastirmaya muvaffak olomadigma isaret etmekte-

dir.

Daha sonra Turkiye dahilindeki ekalliyetlerin tahliii-

ne girisen Marks, Rumlar'in Islav asilli olduklanni anlat-

KADia misieoGlu

tlkton sonra «Buyiik islav Rumlan kiitlesi, mukaddesMoskova'da veya Petersburg'da hlikumdarlik matbaasm-da basilmis eserlerde blr mezhep hakikati, bir mukaddeskoku rnevcud olduguna inanmislardir. Her ne olursa ol-

sun kendilerini her turlii fenaliktan koruyacak bir kurtan-

cmin zuhurunu bekledikleri Petersburg'dan gozlerini ayir-

miyorlardi» diye yaziyordu. Marks, Balkanlardaki din ve

mezhep tahrikleri iizerinde de Rusya'nm rolunu soy'le be-

lirtmekte idi: «... Rus memurlan Turkiye'yi dolasarak, Hi-

ristiyan Rumlar'a, Ortodoks imparatorun (Cann) Turk

:pengesinde inleyen Dogu Hiristiyanlannin koruyucusu, rii-

mayecisi, reisi oldugunu telkin ettiier. Bilhassa Giiney

islfivlanna bu imparatoru ergeg butCin islav irkini bir idare

altma alarak Avrupa'mn en hakim bir miileti yapaoak mut-

lak kudretin sahibi olarak gosterdiler. Rum Patrikhane-

si'ne bagli olan papazlari bu fikirleri yayacak bir gizli oe-

rniyetin en faal iiyeleri idiler... Hiikumete karsi nerede

fair isyan bayragi kalksa Ruslar fiilen »e nakden bu isya-

na yardim ettiier.. .»

Aziz vatan evladi!...

Hdkimiyet ve itibanmiza karsi Marks'in ezeli diisma-

nimiz c M o s k o f » un oynadigi mes'um roiu ifade eden

bu oumlesini hafizana nakset!... Ve unutma ki; Rusya hep

aym Rusya'dir. Ve sen de gefip gecen gesitli inkilcplara

ragmen hep aym Turk ve Mflslumansml... O gunden beri,

onun sana ve senin ona bakisim degistirecek hip bir harii-

se cereyan etrnemistir. Senin imparatorlugunu bir mace-

ra olarak gosterenler bir « m i I I e t I e r h a p i s -

iianesi) olan bugunkii Sovyet Rusya imparatorlugu-

na toz kondurmamaktadirlar.

Bu salon sosyalistleri He her karsilasmandan o hapis-

hanenin magdur ve mazlumu olan elli milyon MuslumanTruk'un aci maceralannin arzettigi korkung gergeg"i onla-

nn alkol bozugu suratlarma garpmak vatan borcudurl...

N E T 1 C E

Rus tahrikleriyle gesitli Bati devletlerinin mudahele

ve yardimlan sonucunda, Balkanlar, bf,r isyan ve ihtllfll

kumkumasi haline geldi. Oyle ki, bijyuk Osmanli Devletini

yipratan bu isyan ve ihtilaller sonunda hemen hepisi istik-

lallerini eide etmislerse de, hizlarmi alamarnis olacaklar

J<i, 1912 senesinde Osmaniilar aleyhine birlestiler. Gercek-

ten henuz 1911 « T r a b I u s g a r b H a rb i » sona

ermeden Buigar, Yunan ve Karadaghlar Osmanli Devleti'-

ne ilan-i harb ettiier. Ordumuzdaki siyasl hiziplesmelerden

alabildigine istifade ederek, kisa zamanda Sirplar Manas-

tir'a, Yunanlilar Selanik'e, Bulgarlar Edirne'ye girdiler. Fa-

kat ele gegrrdikleri topraklann taksiminde anlasamaiadrlar

Gergekten aralannda cikan ihtilaflar yuzunden kisa za-

manda blrblrlerine dustiiler. Bununla beraber asirlarca

hudutsuz adalet ve musamahasma nail olduklan Turk

Milleti'ne karsi gankli komitecilerin yaptigi zulum ve is-

kenaeler birbirinden baskm gikti. Bu zulum ve iskence-

ler Birinci Cihan Harbinden sonra Anadolu'yu isgale kai-

kisan Yunan palikaryalannin Anadoiu'da giiristikleri zu-

lum ve vahsetin bir mukaddemesi mahiyetindeydi. Bu se-

bsple Balkan l-iarbi mezalimini kisaca belirtmegi taydan

gorduk.

Aziz vatan eviadil...

Bu zulum ve facialan ibret ve dehsetie oku ki, bizde

birlik ve beraberlik olmayinca diisman.ne btiyuk bir firsat

elde edebilifmis hckkiyle anlayasin!... Bunlar kuru birer

hikaye degil, buguniimuze isik tutacak birer ibret levha-

lafidir. Oku, dusirn ve ibret all... Qunku bijyuk ve muaz-

zam Turkiye'yi sen kuraeaksm:

«Sohlpslz olan memlsketin batmasi haktir

Sen sahip olursan bu vatan batmayacaktfr.s

(Mehmet flkif)

KSN

Goster, sema-yi magribe yuksel de almrii

Dok kalb-i saf-i millete feyz-i beyanim

Al bayragimla cik, yuru, sagken, zaferniima

Bir gtin §ehid olunca da olsun. kefen sana!..

Ky makber-i muazzam-i ecdadi titreten

Du$maii sadasi! sus, yine yi'ikselme golgeden!

Kafir! Hilal-i rayet-i Islama -hurmet et;

Toplar bogar hitabim dagiarda akibet;

Daglar lisana gelse de anlatsa hepsini

Binlerce can dirilse de nakletse gegmigi;

Garbin cebin-i zalimi afvotmedim seiii

Turktim ve dusmarnm sana, kalsam da bir kifcil,.

Ben §urezar-i kalbimi kinimlo suslerim,

Pencemde bir silah ale ferdayi dmlerim

Kabrinde musterih uyu ey namdar atam

Evladmra bugiinkti adi sade intikam!..

CEM1N BULENDJ

KiNCl BOLOM

BALKAN FACIALARI

«Azte-i kavm idik a'da zelil kikh bizi,

Esir-i bend-i bela-vii sefil klldi bizi.-

Zagra Miiftusii

Hiiseyin Raci Efendi

OLMEYEN HACLI ZlHNiVETi

Bu bohimdeki resimler kismen Turk ressami Hay-

rettin Qivjtl kismen de muMelif Avrupa ressamlari

tarafrodan cizilmifjtir. Harp muhabirlerinin verdikleri

bilgilere gore temsili bir surette de olsa bu facialarm

Hiristiyan Avrupa ressamlannca tasvir ve tesbit oluri-

masi gercekten gok manaluhr.

§ark Mes'elesinin tahlilinde, Balkanlardaki muhtelif

kavimleri aleyhimize tahrik icin kullanilon en mQessir si-

lahin din oldugunu soylemistik. Bu tahriklef sonucunda

birer birer Istlklfillerinl elde eden bu milleiler, elde ettik-

leri iie yetinmek istemediler, Cunkii, bize karsi o derece

kinlendirilmi?lerdi ki; sadeoe istikiailerini elde etmeyi de-

KADillMISIRO&UJ- YUNAN MEZALiMi

gil, bununla birlikte Turklugii ortadan kaldirmayi da emeE

edinmislerdi. En azmdan Turkleri Avrupa Kit'asindan ta-

momiyle puskiirterek, Anodolu'ya itmeye kararliydilar.

Qunkii, basta Rusya olmak uzere Hiristiyanlik taassubu ve-

menfaat hissiyle hareket etmekten kurtularnayan Bati

devletlerinden, boyle ders almislardi. Bir kisrni ise (-mese-

18 Yunanlilar) daha da asiri hayfiller pesindeydiler.

Dort Hiristiyan Balkan Devleti, bu maksatla birlese-

rek Turkiye'ye harb ilan ettiter. Bulgar Krali Ferdinand, 18-

Kasim 1912 de Bulgar Ordu ve Milletine hitabsn: (Hi-r i a t i y a n I a r l e s a r e t t e n k u r t a r m a k »

(!) icin Turklere harb acmak mecburlyetinde kaldigim,

« H i I a I e k a r s i » aqtigi bu muharebede Allahm

yardimindan flmitli oldugunu soyliiyordu. Diger muttsfik-

ieri de aynen O'nun glbi bu harbi, « D i n icin g i

-

risilmis bir harb o I a r a k » gostermekte

idiler, Avrupa, Hiristiyanlik gayreti He bunlar arasinda bir

birlik meydana getirmeye matuf iki asiriik emeginin mey-

va vermek iizere oldugunu gormekten dolayi memnundu.

Ferdinand'm bu savasi « H i I a I e k a r s i » goster-

mis oimasi, ho-fizalan eski Hacli Savaslannm hdtiralan ile

do!u olan Avrupa hoik efkari Cizerinde de cok iyi bir tesir

uyandirmisti.

Cepheden gonderilen haberler gayet siki bir sansii-

riin kontrolunden gegmekteydi. Yunan ve Bulgar sansu-

riine ilfiveten hemen her yerde miiessir olabilen Rus san-

surii de sadece Hiristiyan hissiyatmi oksayan haber ve

yazilara imkdn veriyordu. Butiin Gihani Turkiye aleyhine

cevlrmek icin yalan haber yayan bir teskll&t meydana ge-

tirilmlsti, Turkler zulum ve vahsete kalkisfnis gibi goste-

rilerek Dunya efkari umumiyesi aldatilmakta idi. Bu yiiz-

den gercekleri butun pirkinligi ve aciligi ile ortaya koyma-

ya palisan biiyuk dostumuz Piyer Loti ve KSod Farer 6nce-

leri hokaretlere ugramislar ve kenditerine Inamlmok is-

tenilmemisti. Fakat her tarafia azami sansiir mevcut olma-.

sina ragmen Balkan Devletleri'nin glristlkleri tuyler ilrper-

tici zulumler gizlenemiyecek hale gelmis, bu cahil ve

dagli milletleri asirlarca Turkiye aleyhine tahrik etmis

olan Batililar'in yOzlerinde ebedi bir leke olarak kalacak

olan cinayet ve vahsetlerin gayet emin ve bir cogu resmi

olan vesikakjri her taraita goruimeye baslanmisti. Bu su-

retle vahsi domuz suruleri halinde saldiran Qarikli komite-

cilerin din gayretirvden ziyade yagma, talan, irza tecavflz

ve asiriik kinlerini tatmin etmek sevdasmda olduklan mey-

dana cikmisti. Yagma ve talanlardo musiuman evlerindon

tatmin olmadiklan takdirde hiristiyan evlerine bile sal-

dirdiklari oluyordu. Gergi kisaca izah edecegimiz iizere

musliimanlan zorla hiristiyan yapmak icin oliirn ve irza

gegme tehditleri ile kiliselere gotiiruyorlardi. Fakat bun-

Ian, dinlerine yeni salikler kazandirmak icin degil, siif

Turklere karsi duyduklari kin ve nefretle zuliim arzulanni

tatmin icin yapiyorlardi.

Kudus'ii Turklerden almak icin tertiplenmis olan da-

ha onceki iHotl Seferlcrii nde.de Hiris-'

tlyan ordulannin yollarda pek cok defa yagma ve talanaa

bulundukian ve cesitli zulumler yaptiklan tarihen sabittir.

Bu yeni Haplilar da, onlann yoiundan yuriimekle berober

seletierini fersah fersah asmislardir.

$u « H i r i s t i y a n I a r i k u r t a r m a k »

baiianesi de ne aluyordu? Turkler hangi Hiristiyana es;r

muamelesi yapmislardir? Biiakis oniar kendi araianndaki

mezhep farklarina bile tahammiil edemezken, Turkler idfi-

releri altindaki hiristiyanlara mutlak bir hurriyet bahset-

mislerdir. Biitiin Oemanli - Turk tarihi boyunca Hiristi-

yanlara esir muamelesi degil de, en kiicuk bir baski ya-

pildigini bile gosteren hicbir vak;aya rastlanmaz. Fakat

Balkan milletleri bunu asla takdir edemediier. Tilrk ve is-

P?Sfffffi;isJ

Okuyucum, bu sarmiha gerifrni§ kadm da senin annen gibi if-

fetli bir Miisliiman Tih'k annosi idi. Zuliirolerin envaim gordiik-

ten sonra macerasi iste boyla son buldu. Allah gelecek nesil-

leri korusun!.

YUNAN MEZAUMI 59

Idm dusmanlarinm tahriklerl de gercegi gormelerine bus-

butiin mani oldu.

Bugiln birgogu komunizmin pencesi altinda kivran-

maktadir. Esasen son derece husniiniyetli ve Allohm riza-

sina uygun olarak milletleri idare ederek asla zulme mey-

letmemis olan Osmanli Turk Devleti'ne kirn ihenet etmis

de bu ihfinet yamna kar kalmistir!?. Allah bir zaiimden

mazlumun intikamini boska bir zalimle ergeg almaktadir.

Terkettigimiz topraklorda kurulan yeni deyletlerin ya-

kin tarihleri, bunun delilleri He doludur.

FACiALAR

Herkesin bildigi iKomiUtii tdbirinin tek-

mil tedaileri, Balkanlar'da cereyan etmis kanli, facialardan

ibarettir. Komitecilik, Balkan Harbinden cok daha once

baslamisti. Bir kere ba?laymca da Turkler'de huzur ve sii-

kQn. kalmamisti. Bu yiizden evvela Edirne ve oradan da is-

tanbul'a dogru gogler hizlanmisti. Balkan Harbl'nin baslo-

masi ve maglubiyetimizle sonuclanmasi uzerine, gayet

hazin bir macera te§kil eden bu gocler, Balkan facialan-

nin en acikii safhcsim teskil eder. Ne hazindir ki; bu goc-

ierin perisan insanlan Rumeli'ye muzafferen yerlesen fS-

tih cedlerimizin torunlariydilar.

Her an vahsi yaban domuzlan halirrde saldiran, ko-

mitecilerin bu gog kafilelsrine baskm yapinak tehlikesi

vardi. Muntazam teskilatli Yunan ve Bulgar ordulanndan

baska her kose ve bucak, komitecilerle an kovani gibi

kayniyorqu. Binbir tehlike icinde canini kurtarmaya cah-

san ac. hasta ve perisan kafilelerin gektigi istvraplar gene

liesillerimizin tamamiyle meghuludur. Kirk seneden beri

sirf Latin asilli harflerle okuyup yazabilen nesillere bu

mevzuda ne ogretilmistir? Bu facialann- magdur ve maz-

lumlanni cok gabuk unuttuk ve kaatil Yunan, Sirp, Ulah

61) KADiK MISIROGLU

ve Bulgortan Qffettik! Hattd bunlardan birgogu ile masum-lann kanlari heniiz kurumadan dost olup kendilerine yenpireni imtiyazlar bile verdik, Sirdsi gelinee tohlili yapilacakolan i1930 T u r k - Y u n a n A n la s m a s i

»

bu gafletln en bariz bir misalidir.

Evvela, Edime ve sonra istcmbui ve yol boyu sehirve kaeabalarinin oaml ve medreseleriyle evlerin ahir vebodrumlannda bu muhaoirlerin birbirlerine karisan ohuva-hi bilmem kao dramatik sanaryo olabilir. Boti ulkelerin-

de olscydi, -olmaz ya- bu figanli hodiseler iizerine kiitup-

haneler dolusu eser ortaya konurdu. Ah, su dziz Turk Mil-

lets, ne oilekes ve unutkan bir millettirl.

Balkan Harbi'nin dort miltteflkl olan Yunan, BulgarSirp ve Karadaglilar dort cepheden Osmanli, Rumeli hu-dutlanna saldirmislardi. Harb basladiktan hemen on, on-bes gun sonra ordumuzdaki siyasf ikilikten alabildigine is-

tifade ederek hudutlanmizi gegmis ve ma'mur Turk bel-clelerini yagma ve talana koyulmuslardi. Gegtikleri yerier-

deki ekinleri, evleri yakip yikiyor, coluk cocuk, gene, ih-

tiyar ele gegirdikleri butun koyliileri gesitli zulumlerle ki-

lictan geciriyor veya kursuno diziyorlardi. Bilhassa genpkiz ve kadmlan oldurmeden evvel zorla dbverek veya ya-rala/arok irzlanna gegtikten sona olduriiyor veya aymsiddet vasitalariyle kiliseye goturerek Hiristiyanligi kabu-le zoriuyorlardi, Hiristiyan olmayi reddedenleri, digerleri-

nin gozleri oniinde yavas yavas en ad I usullerle oldur-

mek suretiyle geri kalanlann Hiristiyanlik itikadini ikrar

etmesini temin ediyortardi. insanlanni flldflrdilklerl evleri

yagmaliyor, yukte hafif pahada kiymetli ne varsa aldiktansonra bir el bombasi ile havaya uguruyorlardi. Girdikleriher yer bir mezbahaya doniiyordu, Memeleri, tenasiil

'uzuvlai kasatura ile kesilen veya saclanndon asilan ka-dinlar, diri diri gozleri oyulan, kulaklan, burunlan, dilleri

kesilen veya kulaklanndan duvarlara gakilan erkekler.

YUNAN MEZALtMi 61

korkup aglamalanna, feryatlannd sinirlenerek sungiile-

nip pargalanan kundakta yavrular bu mezalimiri her yer--

de tekrarlanan alelade hadiseleri idi.

Bu dort kanli Hacli ordusuna yerli hiristiyanlar da II-

tihak ederek oncuiuk ottikleririden zavaili Musliiman Tiirk-

ler neroye kagsa kurtulamiyor en hunhar canavarliklarlG:

en hayal edilmez iskenceler'e oldiiriiluyor... bldiiruliiyor...

olduruluyorlardil...

Bu tiiyler urperten, vahsi domuz suriilerinin zulumle-

rinden her nasilsa canim kurtarorak kagabilenler; dp ve

giplak perisan kafileler halinde gundiizleri ormdnlarm igin-

de saklaniyor, geoeleri soguk ruzgarlar ve kar tipileri igin-

de yalinayak, basi agik, geng, ihtiyar, goouk ve kadin yo!

almaya galtsiyorlardi. Cogu yoliarda apliktan ve hastalik-

tan telef olup gidiyor, dusup olenlere bokaedk ve alaka

gostereoek kimse bulunmuyordu. Bazen bu sefalet kafi-

leleri, silahsiz, ap ve zavalh katabalik, bastan basa mu-

eehhez irnan ve merhametten mahrunri' komiteoiterin, es-

kiya siirulerinin baskinlanna ugruyor, en kuguk bir muda-

faa ve mukavemet gosteremeden dogranarak hendekle-

re, meydanlora ust iiste yigiliyorlardi,

Ekseri camilere giren komiteciler, duvarlarda -asili du-

ran ayetleri ve nefis levhalan indiriyor, Kur'ani Kerimlert

disan gikararak gamurlara atiyor ve murdar ayaklan,.

dagli ganklan ile iizerlerinde dolasiyor, oamilere hag ta-

kiyor, minarelere gan asiyor ve fatihlerin eseri miibarek

mabetlerimizin igini putlarla doldurarak kilise haline ko-

yuyorlardi. Tekke ve zfiviyeler ahir haline getiriliyor, tiir-

beler igindeki merkadler, evliya mezarlan kaldinlarak hay-

vanlarmin arpa ve soman depolan haline konuluyordu.

Sehitlikierimlzin mezar taslari sokiilerek yuz numaralar

insa ettiriliyor ve Tflrkun mukaddesatim tahkir igin hatir

ve haydle gelmedik algakliklar irtikap ediliyor. Fatihlerin

goouklan olan beylerin giftlikleri ellerinden alinarak yog-

.Oilman, bugiin de hep aym dii$mandn\ Biz aym gafil kitle ol-

miyalim ki, yannlarm Tiirkiye'si emniyotte olsun!

YUNAN MEZAIJMI

ma ediliyor, yakalanan sahipleri ciftllklerinin kapismda ipe

cekilip altindan atesler yakiliyordu.

Biitun bu olanlara ragmen korkung bir propaganda

sistemi kurularak Avrupa devletleri nezdinde hakikati

ters yiiz ederek bizim zulOm yaptigimiz iddia ve ilan edi-

yordu. Bunun icin uydurma, hayali, kartpostallar, brosur-

ler, kitapiar yoyinlanarak Avrupa UmCimi efkfiri iizerinde

rniiesir olup ileride sulh icin masa basma oturuldugu

takdirde daha buyuk payiar koparmak iizere Bati miiletle-

rinin hissiyatini aleyhimize cevirmege calisiyorlardi. Bil-

hassa Yunan Basvekili Venizelos biitun Avrupa ve Ame-

rika'yi igine a.lan bir propaganda sebekesi kurmustu. Bu

hususta bir Rumun yazdigi «Yunan Propagandas!! isimli

eser1 bu hadisenin teferruatini ibretli bir sekilde nakle;-

mektedir.

Fakat harb hadiselerini tahkik icin bu bolgede bulu-

nan yabanei gazeteciler icinde bircok insafli ve zulmun

bu derece siddetlenrnesi karsisinda isyan eden insanlar

da grkiyordu. Bunlar, Balkan daglarmdan inmis cankii,

medeniyetsiz, hain, mutassipi ve Turk kanina susamis

kamiteciierin son derece asm ve tahammul edilmez zu-

lumleri karsismda zaman zaman infial duyarak Avrupa-

ve Amerika efkdr-i umumiyesine gergegi aksettirmege pa-

Iisiyorlardi: «Trakya ve Makedonya'da nazarlara carpa.n

facialar iik eagin ve orta gagin zuliim ve vahsetlerini fer-

sah fersah gegmistir. Her nereye ugruyor, her nereden

geciyorsak parga parga olmus cesedler, yanginlar icinde

yakilip yikilmis koyler, tahrib edilmis plftllkler, yagma edil-

mis ev ve dukkanlar, kliiseye cevrilmis camiter, agliktarv

can cekisen binlerce aile, irz ve namusuna teeaviiz edil-

mis yiizlerce gene kiz... Hasili ttiyleri (irpertecek facialar

tasvir ve yazmakla bitmeyecek zulumler gSriiyoruz. Ey

1 - Dimitri KITSIKiS - Yunan Propagandas! - Istanbul (1963).

KADllt MISIROGHJ

medeni Avrupo! Bu zultimlere daha ne kadar muddet se-

yirci kalaooksin?» diye feryat ediyorlardi. Fakat oldiirii-

lenler Turk ve MfislU'iman oldugu icin sczde medeni Av-

rupa'yi tasalandirmiyordu. Biitiin bu mezalim Avrupa igin

hif.ibir suretle reddi miimkun olmayan soglam resmi ra-

porlarla, gazete muhabirlerinin haber, hatirat ve resimle-

riyle ve nlhayet mazlumlann pesitli yollarlo gazete idare-

hanelerine gondermoge muvaffak olduklan vesikalarla

gun isigi gibi meydana gikmisti. Bu vesikalardan bir ka-

gini zikredelim:

1 — Turk jandarmasmi tenkise memur edilen Fran-

siz subaylanndan M'osyo Folon'un Deba Gazetesi'.nde ya-

ymlanan raporu.

2 — Jandarmct mufettisi Fransiz Generallerlnden

Buman'in gonderdigi resmi ropor.

3 —| Paris'te Fransizco olarak cikan Gene Turk Ga-

zetesinin yayinladigr (MOtteflkler'ln Dos-y a s i » isimli muteselsil makaleler. Bu makalelerde

miinderic vesikalar Jan Rupi tarafindan yazilan « D o

g u Savasi ve Balkan Hiikumetleri-n in 2 u I u m I e r i » unvonli eserde de aynen yer

aimistir.

4 — Balkan zulirmlerinin Vesikalar™ Yaymlama Ce-

miyetinin yaymladigi vesikalar.

5 — Muhtelif gazetelerde yaymlanan resmi mernur-

lara ait diger gesitli raporlar: Seldnik Valisinin 9 Arahk

1912, istromoa MuddeiumQmisinin 24 Ocak 1913 tarihin-

de yaymlanan raporu ile gesitli eenebi gazetenin savas

muhabirlerinin kendi gazetelerinde yaymlanan raporlan...

Bu gergeklerin genis haik kitlesine intikali maksodiy-

le kaleme alinan bu eserde, sik sik kaynak gostererek

yer kaybina sebep olmamak icin koynaklan bir kere ve

.umumi olarak zikretrnek yolunu tuttuk!

Topjuca .ve kisa bir sekilde gozden gegirdigimiz Bal-

YUNAN MEZALiMi 65

kan facialarim yerimizin darlifli yiiziinden teferruata gir-

meden birkap grup halinde nakletmeye galisalim. Yalniz

unutmamak gerekir ki bir kitabrn ancak bir bolumiinu

ayirabildigimiz Balkan facialari ciltler dolduracak kadar

uzun ve kanli vak'alardir.

YAGMA VE HIRSIZLIK

Balkan Savasinda Bulgarian Sirplar ve Yunanlilar el-

ierine gegirdikieri her sehir ve koyfi, sandiklarda sakli ih-

tiyat kefenlere kadar soydular. Fakat bunlardcn higbiri

yagma ve gapulculukta Yunanlilar kadar ileri gidemedi-

ler. Gergekten Dunya'mn biitun muteber lugatlerinde

« G r e k » kelimesinin ikinci mandsi HIRSIZ'dir.

Yagma ve gapulcuiuk maksadiyle bir yere girebilmek

igin her seyden once bir bahane lazimdi. Boyle bir bahane

bulmak da zor degildi: « S i I a h a r a m a k ! .» Ele

gecirilen bir sehirde askerlere. komitecilere siingu takti-

rarak evlere giriliyor, guya sag kalan gocuk, kadin ve in-

tiyarlarda sildh bulunmadigmdan emin almak igin her td-

raf araniyordu. Hemen umumiyetle sehre veya koye ilk

girenler para, ziynet, v.s. gibi kiymetli seyleri aliyorlardi.

Fakat dalga dalga gelen asker ve komiteciler arka arka-

ya aym evleri yagmaiamaya kalkmca artik ustlerinde 'bas-

larmdaki elbiselerden oltlarmdaki yirtik kilimlere kadar ne

varsa goturuluyordu. Umumiyetle, bu son mevcutlann

alinmasi gok hazin sahneler meydana getiriyordu. Sagla-

rmdan gekilen, itilip kakilan kadmlar, kundagmdan silke-

lenen bebekler... Musluman evlerini dhu-figana boguyor-

Yunanlilar bu rollerde tarn bir muvaffakiyet elde ede-

biimek igin gok miiessir bir gare bulmuslardi: Hapishane-

deki kotiiieri otkararak her foirine resmi sifatBar verdiler.

Bu katlller oldurdiikleri insanlann bankada gikan parala-

F: 5

.»,;," 1

ill

YUNAN MEZALiMi

rindan do resmen hisse veriyorlardi. Osma-nli tabiiyetini

tercih eden bir Rum doktoruna bile bunu yaptilar. Doktor

Andonaki'yi blduren kaatile O'nun bankadaki parasminbiiyiik bir kismini bahsis sQretinde resmen verdiler. Kan-sinin feryatlanna bokmayarak malini miisadere ettiler,

Doktorun Yunan zuliimlerini tasvip etmemekten baskabir sucu yoktu.

Siroz, Drama, Kavala, Nusretii ve Demirhisar haiki da

tepeden tirnaga soyuldu.' Fakat bu sehirierde yagma ve

hirsizlikta Bulgarlar tiepsinden daha baskin pijctl. Bilhas-

sa Dedeagac ve istromca'da evlerin pencereierinde sol-

mus bir perde bile birakmadilar. Buralarda muntazam (!)

•ordu, komiteciler ve yerli ahali capulculugu birlikte idare

ettiler. Herkesin mal! durumu az cok bilindiginden bir ye-

re herhangl bir seyini gizledigi zanni uyananiara cok agir

zuliim ve iskenceler tatbik ettiler. Dedeagac'ta bir yanlis-

lik olmamasi icin hiristiyan evlerinin kapilanna tebesirte

hac isaretleri konulmustu. Fakat capulculugun o derece-

de olcusunu kagirdilar ki; Rum evlerine de daldilar. Bunuonlemek icin Rum metropoliti mudfihale etmeye mecburkaldi. Buradaki italyan rahiplerini de silah tehdidi Me soy-

duiar. General Kenof kumandasmdaki Buigar crdusu ge-

lince italyan rahipjer sikayette bulundular. General tahki-

kata giriserek caiman paralarin bir kismmi buldu ise deolen Buigar askerleri ipin dikiiecek bir abideye sarfetmek

fizere bu parayi muhafaza edecegini sbyleyerek cebine at-

ti. Sikayet, hirsizm degismesinden baska hicbir netice

vermedi, Fransrz rahiplerinin ellerindeki para da ayni ba-

hane iie gasbedildi.

Bu vak'alar sehirierde oldugu ve Avrupalilara karsi

bile islendigi icin tevsik edilebildi. Fakat koylerde yasayanmasum, mudafaa imkanlarmdan mahrum koylulere karsi

dyle oinayetler islendi ki; buniarin milyonda biri bile etra-

fa aksetrnedi. Bu koylerin pogu yakilip yikikfiktan sonra ta-

'

tfi;S: '

;

"'w

6.;"^"'

-..". - ? Jv::M" :3K«K':C-;- ;' "

ZavaHl silahsifc Miisluman Turk koyKileri ve komitecileri!... tb-

retle bakaljm Id; gah§mayan vc birlik olmayanlan dti§man nastl

gafil yakalarmig, unutulmasm!...

YUNAN MEZALlMt

mamen yagma edilmekte knhnmamis, ahirdaki ineklerekodar TQrkler'in hayatlanni iddme ettirmeye en asgari 51-

cOde faydali olabilecek ne versa ya palinmis veyahut dabir bomba ile havaya upurulmustu.

ZOSO.A DilM DEGiSTIRMEK

Bilhassa Bulgar papazlan, zapdedilen her sehir ve kc-ye ordunun onunde girlyorlardi. Bu horeket Hacli ordusuolmarun aldmet-i farikasi gibi kabul ediliyordu. Zulmiinher cesidini miibah kabul eden bu kara ciippeli komiteci-ler. Muslumanlann mal, can ve irzlanni heldl ilan ediyor-lardi. Butiin burttara ilaveten de kocalan, nisanlilari cana-varhklarla oldiirulen gene dul ve kadintar, kizlar, irzlari-na gecilmek veya olduriilrnek tehdidi altmdo yaka pacakiliseye getirilerek son bir hareket olmak uzere din degis-tirmege zorlaniyorlarHi. Bu zulumde en fazla Bulgarlar ile-

ri gittiler. istromca'da gruplar haiinde genp Turk kizlankiliseye goturulerek hiristiyanlastinidilar. Kabul etmeyen-ler digerlerinin gozleri onunde aci feryatlanno aldiris edil-miyerek yavas yavas kasatura ile gozleri oyularak, meme-leri hanperlenerek oldiirulduler. Digerleri de can' kaygu-suyla papazin soyledigini tekrar ettiler. Bunlann, ilk de-fa duyduklan kelimeleri dogru telafuz edemeyisleri hay-vanca guliismelere sebep oluyordu. 5 Kasimda sehrin as-keri vfilisi tarahndan sehrin Rum Metropolidine b'iitun aha-liyi hirisliyan yapmasi icin bir emir gonderildi. 8 Kasimdaup yiiz bosnok ailesi Slum tehdidi ile kiliseye goturulerekhiristiyanlastinidilar. Rdhmanli'da katliamdan sonra gerikalan ahalinin tamamen hiristiyan olmasi luzumunu ilanettiler. Kabul edilmezse her koyun, halkini, camiine doldu-rarak dinamitleyeceklerini biidirdiler. iki gun miisaade ver-diler. Neticede kabul etmeyenleri, Hon ettikleri sekildeinitio ettiler. Selanikteki Ayasofya Camii'nin ipine sunguile hap resmi pizdiler.

*'"

Hem asilan.,

yadlara

DABAGACLARI EUI.VAM

hem yalnlan masumlar!... ve yilrek paralayici tee-

sjntarak mukabele ecSen komiteci haydutlar...

YUNAN MEZALiMI 7]

Gorsofi imzasi ile Bulgaristan'dan gonderilen mek-tuptan alinan su satirlan beraber okuyairm:

«... Filibsye tab! Coryano Nohiyesi imami MustafaEfericii, islarnlan tanossur ettirmek vazifesine memur edil-

mis Bulgar papazi tarafindan 27 Kanunusgni 1813 tarihin-

de tevkif edilerek Hiristiyanligi cebren butiin isiamlara ko-bul mahalli olan Tclastir Nahiyesi'ne getirildi. Hiristiyanli-

gi cebren kabul ettirilen MGsliimanlann tanassur dyinini

muteokip, papaz, yiiksek sesle, umOma hitaben ve imamamiiracaatla:

«— Eger Tolastir Nahiyesi'nin isiamlan gibi kayuniinIslamlarma da Hiristiyanligi kabul ettiremezsem seni asa-cagimi hukiimet namina soyluyorurn-.K dedi.

Bu fiili mevki-i icraya koymak icin kendisine iki gfln

mtisaade verildi. imam, jandarmalann muhafazasi" altindaoldugu halde koytine dondii ve o gece ewela kizlanni vekarismi bogazladi ve sonra kendisini asti. Bu vak'a iizeri-

ne Filibe Miiftiisu, Bulgaristan Dahiliye Nazin'na miiracaatetti.. Nazir ise, hali hazir harb hasebiyle memleketin ida-

resi hukumet-i askeriyenin elinde bulundugundan hicbir

sey yopamiyacagi cevabim verdi. Bunun uzerine miiftii,

Mezhepler Nazin'na miiracaat etti. Mumaileyh bundanboyle bu kabil ahvalin tekerriir etmemesi icin Dahiliye Na-zin'na yazdigi cevabim vermis ise. de Dahiliye Naziri ev-velki fikrinde sabit ve musirdir.

Metropolit bizzat bona bitaben: «Nosraniyetin muzaf-feriyetinden dolayi gayet mahzuz oldugunu ve on bes Is-

lam koyii ahaiisinin, Hiristiyanligi hiisn-ii nzasiyle kabulettigini ve bu koylerin iklslnde oturan yeni Hiristiyanlarmelleriyle eski camilerini yiktiklarmi» muftehirane bir sQ-rette soyledi. Filibe kumondandiginda bulunmus olan Ge-neral Myof, Tiirkler'in sikayetlerini tahkik etmek icin Fili-

be'ye islam koylerine gitti, Fakat heyhat! Sikayetleri kaalealmacagi yerde General, Tespino'ya mulhak Dorkobo ve

:

'.;;? ':.-'...:\

MMt^MM

S f

•>•

1

YUNAN MEZALtMi 73

Kostondovo .koylerine vasil olur olmaz, bu iki kfiyde bulu-

nan camileri yiktirdi.

Hapiste yatan. iki islarnm Hiris-tiyanligi kabul ettikle-

rinden dolayi tahliyeleri icin kumandan tarafindan israr

olunmustur. Bu emirnameyi gozfimle gordum. Hiisn-Q n-zalariyle Hiristiyanligi kabul ettlklerlne dalr bunlardan tah-rirt bir beyannamenin alinmasi lazim gelecegi mezkuremirnamede yazili idi.

Bulgarlar, islamlar ile meskun koylerde her turlu fe-

zahatli ve vahseti irtikfjp ediyorlar. Kizlarim zorlc Hiristi-

yanlar ile evlendiriyorlar, esyalarmi, mollanni cahyorlar.

islSmlori, baska yere gidip de sikayet etmelerine meydanbirakmamak uzere, koylerinden haric bir yere koyuvermi-yorlar. Bu takyidata ragmen bazi islam koyluieri Filibe-

ye gelmeye muvaffak oldu. Fakat, burada imdat yerinemahpes buldular. Yiizlerce fukarct ve zuafa ac biilac so-ke* sokak dolasiyorlar, zerre kadar ruy-i merhamet gor-muyorlar. Koylerine avdet efmekten korkuyorlar, Civardangelen Hiristiyan koyluieri, islam kadinlarmin tanassur ettiklerini ve kizlannin Hiristiyanlarla evlendirildigini soylu-

yorlar...)) 1

IRZA TECAVUZ

Buigar ordusu ile Bulgar ve Yunan cetecilerine irza

teoavuz aleiade bir hadise idi. Bunu tabii bir fetih hakkigibi goriiyorlardi. Bagdan eoziifrnus ac kurtlar gibi saldi-

ran bu vahsi ve dagli e?kiya, takattan kesilinceye kadartecavuzlerine devam ediyor, artik mecalleri kalmayincada kadinlann tenasul uzuvlarini kasatura ile kesmek su-retiyle canavarlik namma mumkun olan hig bir sey bi-

rakmamaya calisiyorlardi. Balkan canavarlannin eline

Avram Galanti, (Terc.) - Tarih Diinyasi, C. 3, 3.

Istanbul 1951.

Ufa

Dusmaii siingiileri iSminde ac ve perisan Tinkler... So f&clala-

rm tekerriirime maili olmak, biiyiik ve kudretli bir Tiirkiye'ye

viicut vermek igin hep birlikte galismaga baghdir. (Sal alt k6-

gede bir ecnebi olan ressamm inizasina dikkat edinizl

YUNAN MEZALIMi

boyle bir firsat gecince, hayvani ihtiraslari o olgucfe gale-

yana geWi ki, kadinlara kocalannin gozleri onunde bile

tecavuz ettiler. Kursuna dizmek veya yavas yavas iskence

ile oldurmek iizere ellerini bagladiklan erkeklerin gozleri

ominde olum tehditleri altinda kadinlan, gene kizlan kir-

lettiler. Bircogunu da bu emellerine nail olmak icin itisip

kakisma esnasmda oldiirduler.

Bir P.T.T. Muduiunun miisdhedesine bakiniz:

«Siroz'da, babalannm, kardeslerinin, kocalannin, co-cuklanmn cldiiruldukleri evlerinden zorla cikariian yiizler-

ce bedbaht miisliirnan kadini, hiikurnet konaginm kars.-

sindaki liseye kapatildilar. Sonra elli kadar Bulgar nske-ri bu zavallilann uzerlerine atildilar. Degme, saclanndancekip tartaklama ve pek cogunu mukavemet edemiye-eek olciide yaralamadan sonra kirlettiisr. Bulundugurnyerden (yani postahane binasmdan) bu zavalililann feryaNlarim Isittigim gibi yapilan fena muamemeleri de goriiyor-

dum. Gece olunca Bulgar askerleri Turk evlsrine girerek

kadmlann ve kizlarm namuslanna taarruz ettiler. Ayncahoslanna giden guzel kadinlan da alip goturduler.s 1

Seianik havalisinde dahi ayni tecaviizlere devam etti-

ler. Yabanci harb murtabirleri hem muntazatn askert bir-

likler ve komitelerin ve hem de yerli Hirlstiyanlann hepbirlikte musluman kodmlanni kirletmeye koyularak birbir-

leriyie yans ettiklerini kaydediyorlar. «Seianik'te bir evdsbircok kadmlar ve geng kizlar cinl piplak bir halde bulun-

dular. Her tiirlil taarruza ugrayan bu kadinlarm uzerierine

kapilar cakilmis ve giinlerce soyulmus evde, ag birakil-

misiardi. Durumu agrenen birkao ecnebi gazeteci, binbir

tasavvut ile btgareleri agliktan dlmek uzere iken bitob va-ziyette kurtardi. Yunan askerleri de bu zuliirn ve iskence-

- Avrupa Siyaseti

Sh. 143.

re Tiirklerin Felaketi - Istanbul 1329

KADiR MISIROGLU

lerde Bulgarkir'la yans ediyorlardu 1

Toyran'da bir Bulgar subayi Hiristiyanligi kabul e>-

mek sartiyle bir Turk esir subayina hayatmi bagi?lamisti.

Sonra o vaftiz edildikten sonra kendisinin gozleri onunde

Turk kadinlanna tecaviiz etti. Turk subayinin sarsildigmi

goriinae hemen iizerine tabaneasini bosaltti. istromca'da

bir Turk kadinma goz koyan bir Bulgar kumandani hemen

kadmin kocasmi buldurarak once tevkif ettirdi ve sonra

da oldurttti. Bilahare zavalli kansini zorla daireslne getir-

terek kumandanhk odasinda irzina gegti. Yine istromcada

11 Kasimda alti Sirp askeri, Seyh Liitti Efendi'nin tekke-

sine girerek kadinlara tecavuz ettiler.

Diger bir rapordati:

«19 Kasim 1912 de Siroz'da ne gene ve ne de guzel

olan muftiinun ailesi ile mektep muduruniin ailesine ko-

calannm gozleri onunde tecavuz ettikten sonra alip go-

turduler. 13 gene kiz kirletildikten sonra diri diri gfimOI-

duler. Disoka'da irza tecavuziin yeni bir seklini buldulai.

Yalniz 12-13 yasma kadar olan ve gocuk denecek kadar

kugiik olan kizlara tatbik edilen bu zulum bunlann anala-

nnm ve babalannin onunde ismetleri kirletildikten sonra

yavas yavas iskence ile oldurulmeleri idi. Cocuklann fer-

yadma ana ve babalannin feryadi karisiyor, arada bir ka

saturalar isleyerek bu ig daglayan figanlan bir an igin

dindiriyordu!..2 Bu hadiselere dair pek ook haber ve hat

tfl fotograf ve raporlar ecnebi gazetelerde yaymlanmisti

Gurgiin'de icra edilen katliamda yirmi kadar gene ve

guzel kizi ayirdilar. Buniar oliim tehdidi altinda vaftiz ayi

nine tahammiil ettiler!.. Sonra bu zavalliiann irzlanna ge

gildi. ielerinden biri mukavemet etmek istedi. Zavalli bu-

tiin eetenin sehevf hislerin.e mevzu olduktarf sonra isken-

- a.g.e. sh. 144

- a.g.e. sh. 146

YUNAN MEZALtMt 77

ce ile olduruldii. halde ki, zavalli coktan bayilmis oldu-gu halde hayven azmanlar, sent, fiile yine devam etmek-te idiler. Petrova'da bir gene kiz annesinin gozii oniindskirletildi. Bu hale tahammiil edemeyen annesi eline ani-den bir tiifek geeirerek Bulgarlar'a ates etti. Bu hareketumumi ve gaddarane bir katliama sebep oldu. Biitun ka-dinlar ve geng kizlar bir kahvehaneye kapatilacak yakildi.s

YGzbinlerce misalden anoak bir kagini zikretmekle ik-

tifa ediyoruz. Asirlarca namusu iein yasayan ve ona tozkondurmayan Tiirk kadinlannin basina gelen bu felaket-leri tekrar hatirlatrnak bizi uyandirmalidir. Vatanlarim ko-ruyamayanlar, vatanlcrlyle biriikte bu sekllde en mukad-des varliklarmi da tecavuzden koruyamazlar. Sahsi emel-lerine hirsla scnlarak her turlii mill! endiseye sirt ceviripbirbiri iie bogusmanin sonu budur. Buyuk ve kudretli birTfirklye igin ne yapiyoruz, kendimizi sigaya cekmekte geekalmayaliml,.,

ISKENCE VE KATLiAMLAR

Bu zulum ve iskenceler anlatilmakla bitecek, tasviredilmekle ifade ediiebileoek gibi degildir. Kisa kisa baziraporlardan iktibaslar yaparak usulleri ve zulum sekille-rini belirtmeye calisalim:

«Yanlanndan bizce malum geng Rumlar bulunan iki

Yunan piyade boliigii otuz tosl kadar olan bizleri sehregoturmek ve bir ilom okutmak bahanesiyie Yanik Koy ci-

vannda bir harap kopruye sevk ettiler. Orada kollanmizibagladilar, sonra bigak ve siingiilerinln uglanile bizi za-iimane bir suret.te yaralamaga 'basladilar. Igimizden. engeng olanlar - ben de bu meyanda idim - bagli bulundu-gum halde kagmaga muvaffak oidum. Arkamdan ates et-tiler, fakat higbir kursun isabet etmedi, Tam dort gun birtasin arkasmda gizli kaldim. Nihayet bir goban gocuguimdadima yetiserek ellerimi eozdiis Vak'ayi anlatan mag-

KADiR MISIROGLU

dur diger sahislann da isimlerini zikrediyor.

Miislumanlan oldiirmeden evvel kufur ve hakaretler,

dogmeler ve sonro da kasatura ile oynaya oynaya vticu-

dunun surasim burasini yavas yavas kopararak aci fer-

yatlari kahkbhalarla bastirmaktaydilar. Dedeagap'ta Fran-

siz sirnendifer sirketinin komiseri Riza Bey'i aynen bu se-

kilde zulmederek oldurdOler. Fransiz generali Buman bu

vak'ayi soyle anlatiyor:

«Fransizca tedrisot yapan mektebe otuz kadar Turk

milltecisini kabul etmislerdi. Tiirkler'in miJsomahalari sa-

yesinde her yerde pek ziyade inkisaf eden katolik mek-

tepilerini pekemeyen Rumlar tarafindan bu multeoiler,

Bulgariar'd ihbar edildiler. Komiteoiler geldiler ve rnulte-

cilerin teslimini istediler. Rahipler bu teklifi kabu etmedi-

ler. Fokat Fransiz sirnendifer sirketinin Osmanli komiseri

olan Riza Bey naminda bir multeci Turk, bu hareketlerin

rahiplerin felaketlerine sebep olacagindan endise ederek

onlara bir zarar gelmemesl lpin kendini kojnitecilere tes-

lim etti. Bunlar Riza Bey'i bu italyan mektebinden elli

adim kadar oteye goturdiiler. C6nilerin, durduklarmi ve.

zavalii gene beyi, parasmi ve evini gostermesi ipin kasa-

tura ile tehdit ettiklerini gozlerimte gordum. Pek iyi tam-

digim ve buyuk bir aileye rnensup olan Riza Bey'in bir po-

cugu ile bir hammi vardi. Coluk pocugunun basma gele-

cek felaketi onlamis olmaliydi ki; vucudu kasaturd ile de-

lik desik edildi. Bedbaht gene, yere diistil Kaatillerder,

birisi bu vaziyette ayagmdan ayakkabilanni pikanp kendi

ayagina giydi. Cesedi torn bes gun aym yerde kaldi ve

hergiin ilzerinden bir sey palindi. Son zamanda uzerinde

donu ile gomleginden baska bir sey kalmamisti. Zaterr

bunlar, yirtik pirtik elbiselerini, sehit ettikleri musluman-

lann elbiseleri ile degisiyorlardi.s 1

- a.F.e. sh. 152

YUNAN MEZALIMt

Kdvala'dan gecen bir Alman:

«Komiteciler, Kavala'ya ulastiklarmdan doiayi duy-

duklan sevinp ipinde Turk esrafindan otuz dokuz kisiyi

herkesin gozii oniinde oidurmek uzere tevkif ettiler, Buda bir zafer egleneesiydi. Bakmiz bunlann oldurme usul-

leri nasildir:

Her zaman oldugu gibi bu defa da esirleri gomlekle-

rine vanncaya kadar soydular, tiger Goer bagladilar. icle-

rinden birinin vueudunu kasatura ile deldiler. Sonra dakafasmi kesfiier. ikinciye de aym muameieyi yaptilar. Bu.iki mazlumun cesetlerinin agirligi ile yere dusen up'uncii-

suniin once iki kalin damanm kestiler, Sonra da koyungibi bogazladilar. Tevkif edilenler arasindd bir polis ko-

miseri, arkadasianni! « Y a s a s i n Qsmanli-I a r !.. » diye bagirarak olmeye davet etti. Buna sinir-

lenip, gazaba geien bir haydut, arkadan vurdugu bir ki-

lipla bipareyi oldiirdu. Kilip iki kurek kemiginin arasmdangeperek zavallmm govdesini ikiye ayirmisti. Bu darbehaydutlann pek hosuna gitmis olmali ki, bundan sonraoesetler arasmda bu sekilde oldurfilmiis, y&ni vucutlan

ikiye aynlmis pek pok oeset goruldu. Bunlar onbes gunapikta kaldilar.)) diye yaziyor.

Urgonoilar Koyii'nde doksan miisluman iplerle birbir-

lerine baglandiktan sonra kasaturalarla hunharca sehid

edildi. istrcmoa'da bu mezalim tam yirmi giin devam et-

ti. Oyle ki, artik oidiirecek insan kalmaymcaya kadar ka-

saturalar isledi. Oldiirmeye getirdikleri insanlann sirtla-

.nna binerek sehirde dolasiyorlardi. Erkekler Dombalakofpetesi tarafindan sehrin mezbahasina goturulerek koyun-lar gibi ayaklanndan asildiktan sonra pengellerle kasatu-

ralarla paroalandilar. Esir Turk subaylarinin burunlanni, ku"

laklanni kestikten sonra bazen olduruyor bazen de inti-

kam- hislerini tatmin ipin serbest birakiyorlardi. UmOmi-yetle boyle serbest biraktiklan subaylarin, tahkir ipin bu-

80 KADIR MISmOGLU

run ve kulaklanni kestikten maada blr veya iki kollanm

da kasatura Me kopanyorlardi. Istromca'da Ismail admda

bir koyiuyii, birer birer uzuvlanni kestikten sonra kursu-

na dizdiler. Arkadasini da bir agaca baglayarak gaz ao-

kup diri diri yaktilar.

Bu diri diri yakmak usulunii hemen her yerde tatbik et-

tiler. Bu canavarlikta « E n g i z i s y o n m e z a I- I-

mix ni golgede birakaoak kadar ileri gittiler. Evleri ve

koyleri yakrnaian bunun yaninda pek haf'if kaliyordu. Os-

kiip ile Kumanova arasmdaki koyler Sirplar tarafindan

tamamen yakildi. Evlerden disan firlayarak kccmak iste-

yen zavalh koyliiler hemen kursunlaniyorlardi. iki ates

arasmdan bir tek fert kurtulamadi. Manastir'da keza in-

sanlan birbirine baglayarak yaktilar. SQriinerek atesten

kaqmaga caiman bicareleri sanki irisan degil de agac ku-

tukleriymis.gibi sungii ile atese itiyorlardi. Cok defa co-

luk cocuk bir carnie doldurularak gaz dokuliip yakiliyor-

lardi.

Diger bir iskence usulfl de Mflsliiman Tiirkler'in diri

diri gdmiilmesi idi. Omurgalan clipcikle kinldiktan sonra

cesitli zuliimlerle oldurulen zavallilarla yollar, hendekler

tiklim tiklim doluydu. Selanik civannda kadin, erkek ve

cocuklarin karinlarim deserek ipine tas, toprak ve pisiik

dolduruyorlardi. Doha harb baslar baslamaz bu Balkan

haclilan zuliim ve sendatin en yeni sekillerini kesfetmek-

te birbirleri ile' rekabete girismislerdi. «Bak sizinkiler bdy-

le yapmayi aki! edebildiler mi? Soyle yapmayi akil ede-

bildiler mi?» diye birbirlerine karsi ogunOyorlardi.

Harb sahasinda yarali fakal sag kalan Turk askerle-

rine de ayni zulumleri tatbik ediyorlardi. Esirleri en adi

usuilerle oldiirmeyi en tabit hakiari olarak mulahaza edi-

yorlardi. Bir Bulgar subayi bunu bakiniz nasil itiraf edi-

yor:-

«...0s gun sonra muhtelif muharebelerde esir edilen

YUNAN MEZALIMI

ve miktari onbin kadar tahmin edilen kulliyetli Turk aske-

ri Siroza getirildi. Bunlarm arkalannda elbise namma sd-

dece beyaz bir gdmlekie bir don vardi. Zavallilan bir gece

hukumet konaginda yatirdilar. Ertesi gun tdyin ediien ye-

re gonderilmek bahdnesiyie sehirden gikardilar. Bu bica-

re esirler, Siroz civannda kamiien oldurulduler. Karatuna

civannda General tstafanovJe yuzlerce esiri iki sira uze-

rine durdurarak kursuna dizdirdi.» Bu zuliimleri hakkiyla

tasvir etmeye imkdn yoktur.

«... Meydan-i muharebeden avdet etmis bir Bulgar as-

keri, kadin memeleri getirerek bunlarm kendisi ve arka-

daslari tarafindan namuslan kirletilmis olan islam kadm-

larmdan kesildigini ogunerek soyliiyordu. Bu asker, bu

sozleri adetd seytana karsi galip gelmis gibi bir tavir ve

gurur ile tekrar ediyordu.

Artik sirndi sehre kiipuk esir kafileleri getirmiyorlar,

Bicareleri yolda olduruyorlar. Biiyuk esir kafileleri sehre

gelmege bazan nail olabitiyorlar. Zira, yolda onlari oidur-

niek zor oluyor.

Filibe'ye oldukca rniihim bir «esirler kafllesb getiril-

di. Filibe askerl kumandaniik dairesinde vdzifeli bir zabit

esirlerin isimlerini yazmaga memur edildi. Bu vazife an-

cak bir saat zarfinda ikmal edildiginde, yorgun ve pur hid-

det, yuksek sesle, esirleri getiren zabite hitaben: «Bu al-

caklan nigin buraya getirdiniz!... Nigin yolda birer birer

6ldurmediniz?» dedi.

Butun angarya islerinde de miislumanlan kullaniyor-

lar. Bu, ctdst hiikmune girmistir. islam odunculan ve ara-

bacilan Bulgarlar'in her tilrlu islerini «bila ucret» gorme-

ge mecburdurlar. Bu btcfireler bir lokma ekmege muhtag

olup onu bile bulamamaktadiriar, Hiristiyan oduncu ve

arabacilan kendi is ve giicleriyle mesgul olarak aileleri-

nin iaselerini te'min ediyorlar.

F: 6

YUNAN MEZALtMi S3"

Mokedonya'yi, Turkiye'nin boyundurugundan kurtar-

maya giden ikinci firkada mustahdem Filibe. Buigar tabip-

lerinden biri (ismini biliyorum, fakat icrasi mutasavver bu~

lunan muhakemesine kadar susmaga mecburum) Make-don ya koylerinden birine vdsi] oldugunda resm? elbisesi-

ni giyerek zengin bir muslumanin hanesine muracaat v»kendisinden ikl bin lira talep ettjgi ve bunu yirmi d6rt scat

zarfmda vermedigi takdirde kendisini asacagim bildirdi.

Zavalli adam, mevcud parasini ondan evvel gelenlerin al-

diktanm ve kendisinde bir sey bulunmadigmi soylemis ise-

de tabib, tafebinde israr etti. Bun tin uzerine bicare, muslu-

man evdeki esyasini verrnege basladi. Bu e?ya, tabibi ta-

mamen teskin etmedi ve istedigi akcenin beheinehal er-

tesi gune kadar hazirktnmasim israrlt tehditierle talep et-

tikten sonra savustu. islam, macerayi arkadaslarma hikd-

ye etti. Arkadaslan, Bulgar kumandamna muracaatla sika-

yet etmesini tavsiye ettiler. Bu btcare, kumandana s-i-ka-

yet etti. Kumandan da tabibi yakalamok icin isldmm evi-

ne iki zabit gonderdi. Ertesi gun tabib parayi almaga ge!-

diginde, bir kosede saklanmis alan i?bu iki zabit meyda-

na cikti. Fakat tabibi gordiiklerinde tevkif zahmetine bile

katlanmadilar ve isidma hitaben:

«— 'Muharebeden sonra mahkemeye muracaat eder-

sin, simdi bu tabibin orduda hizmeti vordir!.» dediler. Arif

olan anlasm!

Filibe'deki islamlann btiyuk camisi erzak ve muhim-mat deposuna tahvil edila'i. Filibe islam cemaati cam-in in.

kudsiyeti ihlal edildiginden dalayi Mezahip Nazin'na mii-

rocaat etti ise de Nazirdan cevap almaga bile muvaffak

olamadi...)) 1

Bu canavarliklar ciltlere sigmaz. Turk ve MiJsluman

kanina susamis cankli vahsi surulerin elinden kurtulmaga

1 — Avram Galanti'nin yukanda bahsi ge<;erL tercumesinderu

84 KADIR MISIROCLU

imkan yoktu. Anctsimn memesinden sflt emmekte olan

yavrular bile oldiirulLJyordu. Bilhassa Yunan subaylan Bal-

kan mezalim mektebinde yeti?ti!er. Ogrendikleri i^kence

usullerini Anadolu harekatinda hudutsuz bir sGrette tat-

bik imkanini bir kere daha elde ettilerse de sonunu geti-

remiyerek sanh Turk askerleri tarafmdan vatanmm, ha-

rim-i ismetinden tard olundular. Bu son safhanm hikaye-

sine gegmedcn Balkan mezdlirnine dair birkac insafli ec-

nebinin sahadetini nakledelim. Gerci horbten once pek

Her yerde tekrarlanan bir tahrip ve imha §ekli. Yangin i

bombaiama.

YUNAN MEZALiMf 65

COk gazeteci ve siyoset adami, ya satin alinmis ya da Yu-nan propagandasinin agina diisuriilerek salim dtisflnce

imkanmdan mahrum edilmisti. Ama yine de bircok insaf-

ehli yabanci pikmis ve kendi dindaslan olan Yunan pali-

karyalannin maskelerini indirmislerdir. CunkQ zuliim

ve vahset o raddeye varmisti ki; birpoklan gayri ihtiyari

isyana ve gercegi haykirmaga mecbur ka!mi?ti. $imdl on-lardan birkac ornek sunuyoruz:

BIRKAC SAHADET

BALKAN MEKTUBU

Zayeti admdaki Rus gazetesinden: >

«Ben iyi bir tesadufle bermutad gozete muhabirleri-

nrn gozlerinden kacan pek cok seyleri gormege muvaffakoldum. Hatti 'hareketimi tahdid ederek bana hicbir zamankilavuz makaminda -siiphesiz pek lutufkar fakat gazete-cilik nokto-i nazanndan gayet sikrci olarak - subaylar ta-

yin etmemis ve istediklerimi asla reddetmemislerdi. BenMakedony-a'ya gayrimuharip ahaliye yardim ulastirmakmaksadiyle gitmistim. Bunun icin harbi, asker! manzara-siyle degil, tabir caizse miilk? manzarasiyle gordiim.

Toplann tarrakasini isitmedim. Muharebelerde hazir

.1 — Ekseriyeti .Slav aillli- olan Balkan zalim-

Ierinin no olgude tahammul edilmez canavarhklar icra

eylediklerine bakimz ki, kendilerinin bas te§vikcis>

ve Tlirk'un ezeli dusmam olan bir .Moakoi.bile bu hale isyah ediyor.

KADIFl MTSIROGLU

bulunmodim. Lakin dzasi kesilmi? naaslar, yanmis koyler,

yagma edilmi? evler, ac kalmi^ aileier... Butun bunlardan

istedigimden pek cok fazlasmi gordilm. GaliRlerin zafer

arabasi memleketi bastan basa katederek onu kana bulo-

di ve daha uzaklara Edirne ve Catalca'ya dogru uzaklas-

ti. Tekerleklerinin takirtilan artik Makedonya DaQlarV-

nin m-atem dolu semti iginde isitilmiyor. Artik hipbir sey,.

feragat ve tekamul icindekilerin elemlerini gosteren ve

ovalari, vadileri dolduran enmleri bogamiyordu.

Turklerin mezalimi hakkinda gazetelsr pekcok ?eyier

yazmi^lardir. Her Rus okuyuousu Turklerin old formek (!)

veya irza tecdvuz etmek (!) icin nasil hareket ettikierini

bilir. Pomak koylerinde atilan kursunlar... Oldurmeye ha-

zir tufekleri hdinane saklayan beyaz bayraklar hakkinda

kafi seyler okumustur, Lakin ayni okuyucu Hiristiyanlann

mezalimine dair pek az sey bilir. Bir taraftan Bulgarlar'i oz

cok lekeleyen her nevi kisimlari Qikartan siddetli sonsiir,

diger taraftan sfyast muldhazolar sebebiyle Rus muhabir-

leri gordukierini meskut birakmagi tercih ediycrlar ve har-

bin her cihetini tavsir etmiyorlardi.

$imdi artik soyienmemis olan cihetleri de soylemek

ve yolmz islav ordulanni ha.rekete getiren sayan-i takdir

vatanperverdne hissiyati degil... Sancaklanm kirleten oa-

mur ve kani da gostermek zamam gelmistir.

Okuyucu bundan sonra okuyacagi satirlarda Bulgar-

lar ve umumiyetle isldviar aleyhinde bir husumet temayu-

1Q aramasml... Rus muhabirlerinin buyuk cogunlugu gibi

ben de Balkan memleketlerine, Bulg-arlar'a karsi biiyuk bir

teveccuh besleyerek gelmistim. Butun hey-ecanlanna ist--

rak ediyor, muzafferiyetterini alkisliyordum. Ne icin oldu-

gunu beyan edemiyordum. Lakin betide butun bir millet in-

emellerine uygun olarak yapilan bu muharebenin sonuna

YUNAN MEZALIMI 37

Kadar saffetini muhafaza edecegi eski husumetlerin us-

tuns yukselebilecegi, Balkanlar'da o kadar kuvvetle kok-

lesmis bulunan biVtun Asyai' an'aneleri arkasinda biroka-

cagi zanni hcsil olrnustu.

Lakin maalesef bu asla oyle cereyan etmedi. Mazi go-

Jebe caldi. Pek yeni clan bir terbiyenin gene flllzleri mu-kavemet edemiyecek kadar zayif idi. Astrlardan beri yiQil-

rnis ve besienmis olan « T Q r k d u s m a n i i g i »

hcrbin ilk gunlerlndeki giizei tezahurata galip geldi.

HMM-'./. :

*.

KURSUNA DIZILMEDEN EWELHadi kurtarmak icin yeti§en olmadi, bir gun intikamim alacak

olan da cikmasin mi?!...

KADIR MISIROrjLU

Momoafih Hiristiyanlar'm mezaliminden bahsederkenBulgar muntazam askerleriy'le Makedonyali Bulgar komi-

tecileri arasindaki farki kaydetmek liizumu vardir. Vakiamuntazam askerler, ahaliden intikdm aliyor, tek bir kur-

sunun atiian koyleri yakiyor, erkekieri olduruyorlardt. Ya-nimdakilerden bir Bulgar subayi tarn bir iftihar lie:

«Kircali'de arkamizda hicbir Turk koyii birakmadiksdiyordu.

Muntazam askert kit'alann bu hareketi hunharca bir

sarhosluk dakikalannda zihinleri istilfi eden bir ofkedenileri geliyordu. Bir takimin. bazi Bulgar naa^ionna tesadiif

etmesi subaylann bile sahadetine nazaran askerlerin hic-

bir kuvvet tarafmdan zapti kabil olmayan vahsi hayvanlar

haline gelmesine yetiybrdu. Turk koylerine atiliyorlar, er-

kekleri de bazan kadinlan bogazliyorlardi.

Makedonyali Buigar komltecileri ise pek baska tiirlii

hareket ederdi. Askerler icin acikli bir hadiseden ibaret

olan sey korniteciler icin hakikt bir program idi. Askerler

bir nevi cinnete tutularak olduriiyorlardi. Halbuki kornite-

ciler bu faciaian bir tertip dahilinde, hergiin, tarn bir itidal

ilo isliyorlar.di. Muharebenin basindan itibaren henijz dort

hofta gecmisti ki, Sofya'nm biitun kahve-hanelerinde uzunsacli, komiteciligin an'anevf kulahim giymis, cehrelori

Lcrnbrozo'nun galerisine Ictyik bir takim garip insanlara

tesadiif clunuyordu. Ceplerinden Osmanli liralan dolu ke-

selerini cikanyorlar, tafra satarak altmlarini cinlatiyoriar

ve gozlerini kirparak arkadaslarina:

«— B u Turk e m e g i d i r I. » diyorlardi.

Bunia,r harb meydanmdan dbnen ilk Makedonya kah-ramanlan (!) kafileslydi. Sonra « T ii r k ernegi-n i n » meyvalanni bir banka'ya tevdi ettikten sonra yi-

ne c<muriarebe'ye» donerlerdi. Lakin gittik-

leri yer sarapnellerin patladigi, kursunlann vizildadifli yer-

YUNAN MEZALlMt

ler degil, Turk altinlarinin bakiyesini bulmak ihtimaii olan

taraflar idi.

Subaylann idaresine verilen komiteci ceteleri ordu-

ya bagli kalacaklar, Turk askerlerine karsi aman verme-yen bir kuvvet vazifesi gorecekierdi. Halbuki bu kornite-

ciler gercekte maglup olmaz askerler yerine isldhian miim-

kiin olmayan yagmacilardan baska birsey olmadila.r. Su-

baylari bana soyle demislerdi:

«— Korniteciler, Scmciaski'nin cetesi istisna edildik-

ten sonra orduya hicbir hizmet ifa etmemislerdir. Hatta

ekseriya bizim harb planlanmizi bile bozuyorlar. Gerile-

mek lazim geldigi zaman ilerliyorlar. Beklemek lazim gel-

digi zaman taarruz ediyorlardi. Hele bunun en fenBsi ko-

rniteciler icin ganimetten baska bir miilahazanin mevcutolmamasiydi. Bir kesif yapacaklan yera'e, bir Tiirk kcyii-

nii basmaga giderlerdi. Hatta bazan kendi vatandaslarin-

dan az cok zengin olonlara dahi taarruzdan gekinmemis-lerdir. Bunun igin muharebenin basiadigmdan iki bucukhafta sonra silahlanni almaga mecbur kaldik.s

Lakin silahian alinanlar bunlann yalmz kiicuk bir kis-

mi oldu. Digerleri memisketin her tarafina dagildilar. Or-

du ile olan irtibatian glttikoe daha zayifladi, Cefelerdenbazilan, meseia Nevrekop Kazasi dahilinde «calisan!..,»

cete bir nevi sohret bile kazandi. Bu kaza en evvel isgal

edilen yerlerden biri olup, orada itaate mecbur edllecek

kimse de yoktu. Tiirk askerleri giineye dogru cekildigi

icin korniteciler bu mevkie hakim, oldular. iste burada is-

lenen cinay'etlerden bazi misaller;

«...Kirkbes islam ailesinden meydana gelen Devren-cik Koyii, muharebenin basindan alti hafta sonra kornite-

ciler ve civar Bulgar ahaii tarafmdan yakilmis, biitiin er-

kekler olduriilmiistu. Otuz dokuz erkek ve kadm bir oo-

miin icinde diri diri yakilmistir. Karasove Koyu'nde muha-rebenin basindan dort hafta sonra korniteciler ve yerli

CO KADiR MISIROGLU

Bulgarlar biitiin Tiirkler'i erkek, kadin ve cocuklari bogaz-

lamislardir. Bugan Koyu'nde komiteciier musliimanlarf

hapfsederek Debrencik Koyu'nde oldugu gibi yakmagahazirlanmislardi. Fakat o buhranli dakikada Tiirkler'den

biri bagirarck askerlerin bir ingiliz zabitinin kumandasi al-

tinda gelmekte oldugunu soyiedi. Bu, komitecileri kagir-

maga kafi geld). Mamafih onbes gun sonra tekror geri

donerek planlanni tatbik ettiler, Camii ve herseyi yagmaettiler ve biitun miisluman aholiyi kestiler.

Kink mflsiiiman ailesinden ibaret olan Losna Ko-

yu'nde biitun miisluman ahali gocuklar ve kadinlar dahi

Istisna edilmeksizin, komiteciier ve yerli hiristiyanlar tara-

findan katledilmislerdir.

Bon burada ancak Nevrekop ve Drama arasmda hu-

duda yakin bir kiigiik mmtikada islenen cinayetden bah-

sediyorum. Daha kuzeydeki yerleri asla dolasmadim. Fu-

kat Turk miiltecilerinin hikayelerine bakilirsa oralarda ko-

mitecilerin tahribati daha da muthis olmustur.

Su ciheti de nazan dikkate almali ki; biitfln bu meza-

lim goktanberi ilhak olunup artik hicbir mukavemetin kal-

mamis. oldugu yerlerde irtikdb olunuyordu. Bu mezalirn icin

intikam almak mazeretinin mevcudiyeti dahi pek sijpheli-

dir. Cunku Turk ve Hiristiyan ahali muharebeye kadar son

derece anlayis ve batisiklik iginde yasamaktaydiiar.

Binaenaleyh son olarak vukua gelen mezalirn. ve hun-

harca sorhosluk, intikam arzusunun icabi degildir. Bu, tef-

tip ve tasarlama dahilinde yapilan bir yagmaciliktan ve bii-

tun kayitlardan dzade bir takim sefil hevesleri tatmin, asa-

gilik hislerinden baska birsey degildi,

Ctok yerlerde cebren Hiristiyanlik dahi kabul ettiril-

mistir. Makedenya medeniyet nasirleri (!) bazi koylerin

gogu, erkeklerini kestikten sonra 'kadinlan toplayip irzlan-

na tasallut ederler ve sonra tabancayi aimlanna dayayarak

onlan derhal oliim ile Hiristiyanhk arasmda muhayyer bi-

YUNAN MEZAlJMt

rakirlardi. Bigareler de pek tabii oldugu iizere Hiristiyanli-

gi teroih ederlerdi. Hemen oraoikta Makedonya koyliiieri

tarafindan icad edilen birtakim temsili isaretler iizerine on-lar vaftiz edilmis addolunurlardi. Artik bu irticali ayinin ki-

lise indinde muteber olup olmiyaeagini bilmiyorum.Karasof Koyu'nde Bulgarlar'la, Rumlar ondortten onse-

kiz yasmc kadar onalti musliiman geng kizi esir etmislerdi.

Elsir etmek demek, hepsi birlikte bunlann irzlanna tasal-

iut etmek demektir. Bilahere onlan hakikf birer odriye g,-

bi kullonmak crzusundaydilar.

Okuyucu benim bazi istisna! halleri hikaye ettigimi zan-netmesin, Nevrekop kazasi dahilinde vaki olan cinayetlerbir istisna degil, urnumf kaide idi. Her tarafta irza tecavuzye her sey yagma ediliyor ve her yerde katliamlar icra olu-nuyordu. Oyle ki; bu cinayetlerle miikemmel bir kitap dol-

durulabilir.

Drama sancagi dahilinde komiteciier bir veya miite-addit koylere gelerek birkag Tiirk'ii yakaliyorlar. Onlardangayet biiyiik bir kurtulus fidyesi istiyoriardi. Bazan parayialdiktan sonra esirleri koyveriyorlar. Bazan ise vermis ol-

duklan soze bakmiyarak 'kursuna diziyoriardi.

Komitecilerin gidisinden sonra Bulgar, Rum ahali degelerek, kalan ne varsa onu yagmaya koyuluyordu. Bunla-nn birtakim serserilerden oldugunu zannetmeyiniz, Hayir,bu yagmalara memleketin ileri geienleri, zenginleri, hattatahsil gormiis olanlan dahi istirak ederdi. Mesela Drama'-da yagmanm birinci tesvikgisi, Rum Metropolit'i olmustur.Turk askerlerinin gidisinden sonra sokaklara gikarak etra-findokilere:

«— Ne duruyorsunuz? Turklerin gittigini gormuyor mu-sunuz? Haydi herseyi aim goturunb) dedi ve Cenab-i Hak-km « H a k i r d a v e t c I » si bir iyi misol gostermisolmak igin Turk asksrlyle beraber gitmis olan bir Turk

YUNAN MKZAI.IMf

n s « a

beyinin evine girerek biitiin esyasim ve tioari mallanninyansmi kendi evine naklettfrdi. Bu misali. esasen uzunboylu tesviklere muhtap olmayan Rumlann birpogu ornekafdi, Turk evlerinden hersey, tamdmiyle hersey, halilar, za-hireler, hatta adi panaklar yagma edildi. Bit'tabi muthis bfrkrtlik anz oldu ve muhtaplara yardim. ipin « ! n g i i i zH e y e t i »

.geldigi zdman ao kadmlar ve pocuklar tara-

findan adeta hiicuma ugradi. Bu heyetin geiisi miinasebe-tiyle ise Cenab-i Hakkm; <; H a k i r d a v e t p i » si ya-ni Rum Metropolis, parlak bir hitabe okudu ve hemcin-sine rnuhabbet ve maglDblann haklarma insonca riayet va?ve nasihatinde bulundu.

,Dramo'nin etrafinda ticaretle zengin ve Turk He Rum

ahali tarafindan iskdn edilmis bijyuk koyler vardir. Bu koy-lerin hepsinde maglublara karsi insanca muamele hcrklka-ten parlc* bir surette ortoya konrnustur. Osmanli askerle-rmin pekirmesindsn sonra Rum ahaliden meydana gelenkomisyonlar bir nevi muvakkat hiikumet halinde tesekkuletmistir. Biitiin katliamlar iste bu komisyonlunn muvafakl-yetiyle ve onlar tarafindan silahlandinlan ve umumi asa-yisi temin (!) icin tayin edilen insanlar vasitasiyle iora edil-mistir. Bunior umOmiyetle, bir musluman evine girerekkendislnin komisyon tarafindan pagnldigini soylerler, be-raber alip; goturiirier ve koyijnun haricinde o bipareyi 61-

diiriirlerdi. Sonra, sehidin parmagmdan yuzugunu pikararakevine dontip hanimina: «Kocan sihhattedir. iste, merak et-memen ipin sana bu yuzflgu gonderdi. Onu biz kurtardikOnun ipin bize bir sey ver!...» derlerdi. Bipare kadin da sonparolanni dahi onlara verirdi. Kaatiller budala ve saf Tiirk-lere oynadiklan oyunddn memnun olarak giiliip oynayarakpekilip giderlerdi. Rumlar'in habasetierini iora ettikleri yer-lerin hepsinde bu alpakpd namertlikten ibaret usOl hOkumsiirmfistur. Buyiik bir liman olan Kavala'da bu gibi cinayst-ler bir ay muddetle devam etmistir. Kavala civannda San-

134 KADIH MISIEOGLU

-saban Koyiinde Bulgar komitecileriyle Rumlar, beraber ola-

rak algakga cinayetlerini islemislerdir. Butiin kadinlann ir-

.zina tasallut edilmis ve hemen hemen butun erkekler kat-

lolunmustu.

Drama civannda Doksat Koyu'nde ylrmidart musluman,

evleri yagma edilmek veya baska sebepler loin katledilmis-

tir. Mesela! birini, b!r iki sene evvel blr Rum tarafindan

katledilen bir Bulgar hakkinda sikayette bulunmus oldugu

ipin kestiler. Digeri de bir Rum'a on Napolyon borg vermis

olmak bedbahtliginda bulunmus oldugu icin katledildi,

Ilh... ilh...

Bu cinayetler bir aya yakin zaman devam etti. Koyun

camii kiliseye gevrildi. Edirnecik Koyu'nde (yuzotuz bane-

li bir miisliiman koyijdur) ylrmibe? erkek katledilrrtis, otuz

.kadinm irzina tasallut edilmistir. Yorukler Koyu'nde hersey

yagma edilmis, otuz kisi oldiiriilmiistur. Irzina tasallut edil-

rneyen kadin kalmamistir. Kirliova Koyu'nde miisluman

ahali ikiyiiz kadar dileden murekkeb olup hemen hepsi

Drama veya Siroz'a kagmisti. Bunlardan yuz kadar erkek

yakalanarak katledilmistir.

Daglar arasinda gizlenmis kalmis olan kiigtik Turk Koy-

.ler! nisbeten az muzdarip olmustur. Ortalama olarak her b>-

rinde bir veya iki kisiden ziyade oldiirulen yoktur...

Yine okuyucuya ihtar etmek mecburiyetindeyim ki, bu

rakamlar hakiki bir istatistik degildir. Bunlar ancak bizzot

kendim yerinde tesbit edebildigim tek tek vak'alardir. Kat'i

.rakamlar mevcud degildir. Tasarlanmis, tertiplenmis meza-

limin viicuda getirdigi kurbanlann hakiki adedi hakkmda

pek miihim surette bir fikir peyda etmek mumkiindiir...

Hilekar Olis'in torunlan (yani Rumlar) Bul-

garlardan daha faalane cinayetler icra etmislerdir. Zdlima-

ne hareketlerine ise Bulgar komitecilerinin mazeret mako-

minda serdetmek istedikleri « M i I I i intika mi in

hafitletici sebebi de yoktur. Ciinkii Tiirkler daima Rumlar'i

YUNAN MEZALiMi gE,

emin bir unsur diye teldkki etmislerdi. Rum ile Turk a+ia-II arasinda hiobir anlasmazlik mevcut degildi. Bu sOretledlrki: ancak elde edecekleri ganimet igindi. Miidafaasiz insan-lann mallarmi yagma, silahsiz kimseleri katliam etmek on-kjr igin hakiki bir eglence, bir bayram gibiydi. Bahusus bucinayetlerin cezasiz kalacagini biliyorlardi. Tasavvur edile-bilen fenaliklann en fenalan hile, namertlik, arkadan taar-ruz, igrenc sefahat, butiin bu algakliklar kanli bir sel gibi.

galiplerin eline diisen sehir ve kasabalan kapiadi.

Hiristiyanlik medeniyeti (I) Hilale karsi Hap (!)

Medeni Milletlerin mukaddes vazifesi (!) ... Oh, bu parlakyalanlarla up aydan beri siitunlanni kaplayan Avrupa gaze-teleri biraz da bu guzel sozlerin nasil miithis bir hakikategevrildigini yakmdan tetkik etmek zahmetini'ihtiyar etsey-diler!...»

BiR iTALYAN'IN SAHADETI

Milan'da yayinlanan Sekolo Gazetesi'nin Rumelindekt,hususi muhabiri Mosyo LCisiyen Manirini'nin Bulgarlar ta-rafindan icra edilen alpakliklar hakkinda yayinlanan bir

mektubu:

«Selanik: Nisan 1913

Artik siikut edemiyoruz. Bogazlanon Makedonya ma-sumlannin, Selanik'te Bulgarlar tarafindan Tiirkler'e karsiyapilan katliam: ve hirsizliklan butiin fecaatiyle, Bulgar ai-

gakliklarim biitOn vahsetiyle his ve idrak ©diyoruz. Bir me-deniyet muharebesi namini alan Balkan Muharebesi bugiin-kii medeniyetin saf insanlar tarafindan kendisine atfolunanguzel ve goniil alici mefhum ve manaya muhalif blr mana-yi haiz bulundugu artik sabit olmustu. Makedonya ve Trak-ya kit'alannda asayissever giftgilerden meydana gelen birTurk unsuru mevcuttu. Muharebe ildn edildi. Balkanlannvahsileri Bulgarlar, bir kan ve ates seldlesi gibi hiicum et-

gs KADIR MISIB06LU

tiler. Binlerce Turk koyliileri evlerinin yakildigini. yagma

edildigini, kari ve kizlarniin iffet ve namuslarimn kirletil-

digini ve sevdikleri kimselerin arasinda olijm titremeleri-

nin yayildigini gormiislerdir.

Bu yerlerden Hiristiyanlik Medeniyeti (!) geciyordu.

Veyl maglublara!.. Bulgaristan'in ordulan Turk ordusuna

karsi degil. fakat Turk irk ve nesline karsi muharebe edi-

yoriardi. Konsoloslar bu medenilerin oanavorlik ve hunhar-

iiklanni ifade eden binlerce vesikaya malik bulunuyorlor.

Kurbanlann listesi pek tafsliath ve fecidir. Bu listelerden

Dili bin Turk'iin bogazlandigi anlaijiiiyor. Yunan ordusunu

gayri memnun bir nazarla karsilayan Selanik ohalisi, Bul-

gar isgalinden kurtulmalanni buyiik bir nlmet telakki edi-

yorlar.

Komiteoilerin rnuteaddit ceteleri ve muntazam Bulgar

askerleri, musliirnanlarm feci imhasina istirak etmislerdir.

Selanik'te Itolyanlar, Almanlar ve Fronsizlar'la goriiserek

Bulgar'in neler yaptiklanni sordugum zaman «senaat-I e r, s e n a a t I e r ! > oevabmi vermislerdir. Butiin

koyler yagma ve tahrib.edilmlstir.

Siroz'da seklzyuz musluman bogazlanmis ve Siroz ku-

mandanhgina da bu kitclleri icra eden komiteoilerin reisi

getirilmistir. Diger bir koyde oete reislerinden Donco, ca-

mileri islam kadm ve cocukldnyla doldurduktan sonra bom-

balar He berhava etmistir.

Cete reislerinden Cemopeyef ikiyiiz komiteciyle Ku-

vala'ya girerek.ahaliye bir milyon vergi tariietmisiir. Yedi

Yahudi zengini 6IQm tehditi Gltmda yirmi iki bin lira kur-

tulus fidyesi vermeye mecbur kalmislardir. Kavala ve De-

deagac'ta binlerce musluman bogazlanmistir. Selanik dahi-

linde seyahat eden bir Katolik bona gonderdigi bir mektup-

la Bulgariar tarafindan icra edilen fecaat ve senaatlerden

dolayi nefretini izah ettikten sonra insaniyet namma sika-

•yet sesimi yukseltmemi istiyerek diyor ki: «Dahilde seya-

YUNAN MEZALiMl S7

hat eden her fert, olilrn ve vahsetin tesiri altinda bulunu-yor. Bu vohsele sel ve tufanin gegtigi yerlerde temelden yi-kilmis Turk koyleri, tahrip edilmis musluman evleri ve bufelaket enkazi arasinda cocuk ve kadm cesetleri gorDIQ-yar. Irz ve namuslan kirletilen kadinlann, vucutlan parca-lanan Tiirklerin, eebri vaftizlerin ve gayet genis bir mikyas-ta yapilan yagma ve rursizliklann miktan haddj asmistir.j

Mektup su ciimle He sona eriy'or: «Medeniyet husn-sunda Hiristiyan silahlan pek vans! ve barbar gorunmiis-tur.» bundan birkag gun evvel Osmaniye kazasi rnuslii-manlanndan murekkeb hususi bir heyet biiyuk devletlerinkonsoloslanni ziyaret ederek asagidaki muhtirayi takdimetmislerdir:

«Biz Osmaniye kazasina tabi Bahpeova koyu sakinle-rindeniz. Kazamizin musluman ahalisi isgal baslangiandanitibaren Bulgar ordusunun kitalinden, facialanndan isken-celerinden korktugu cihetle Siroz, Demirhisar, Doyran,Usturumca kazalarma- iltica etmislerdir. Bilahare muslii-manla Bulgar vahsetlerinin kesilecegr ve kalan mulkleri-nin namus ve hayatlanmn, din hurriyetlerinin, himaye vesiyanet edilecegini zannettikleri cihetle yuvalanna don-muslerdir.

Fakat ahali Buruva, Burhaniye, Catik, Temnek, ihsa-niye, Tirtobiska, Virice, irave, Istamer, isvekra, Grova Ki-limanta, Kobyar ve Careve koylerine vasil oldugu zamanBulgariar tarafindan tecavuze ugramis olarak gayri kabilitasvir iskencelere ducar edilmislerdir. Bu on dort koyunbutiin genp kizlarinm namuslan heder edilmis ve bunlannen guzelleri hiristiyanlastmlmaga mecbur edilmistir Bul-gariar, miislumanlan Hiristiyanligi kabule zorlamak icinher nevi vahsete bas vurmuslardir. Hiristiyanliktan istinkafeylenen bir koylii merhametsizce dovulmus ve okturfflmOe-tur. •

r-

F. : 7

• :;'. '-:> .:"'-....:

7 ::: '

Ian

ecnebi resmine bak, aziz vatan ovladl.,. Sozde din adam-

ile zalim komiteciler etete: Zorla Hiristiyanlastirmal.. Ah no

unutkan milletiz YarabbiL

YUNAN MEZALtMi 9g

Bcrzi miislumanlar, bu vahsettsn korkarak hiristiyanolmaga mecbur kalmislar ve hiristiyan la^ti kla nna dair ken-dilerine ibraz olunan vesikalara imza koymaga mecbur edil-mislerdir. En nihayet kaza merkezi olan Becisve'ye sira gel-mi^tir.

Birgiin Bulgarian canlar calindigi zaman biitiin ahali-nin kiliselere gitmelerini emretmislerdir. Kiliseye gitmiye-cek olanlarm derhal kursuna dizilecegi de ildve edilmistir.Biz ise dindaslanmizin maruz kaldiklan aci hali size habervermek icin hayatimizi tehlikeye koyarak firar ettik.

Aldigimiz malfjmata gore komsu Cumayibala, Petric've Menik kazalannin muslumanlari aym sefalet halindebulunmaktadirlar.

Medeni milletlerde bir merhamet zerresi ve insaniyetkalmadi mi? Artik yer yiizunde insonhk tamamiyle bulun-maz mi oldu? Bir insanin Ortapog vahsetlerinl asan buvahsellere karsi seyirci kalmasi kabil mi? Biz zat-i alilleri-

ne feiaketlerirnizi ifobar vs takrir eder ve bedbaht karderj-lerimizin bu felaket hallerine nihayet verecek tedbirlerialmalarini rica ederiz.

Suks-ii o§!u Salih, Ahmet oglu Mehmst».

BlR BELCiKAU'NIN LAMETI

Beloika'mn en muhirn gazetelerinden oiup BrQksel'dsyoymlanan «Le Soir» gazetesinin Seldnlk'ten aldigi liususibir rn&ktupta deniyor ki:

«17 Tesrinisani tarihli mektubunuzu simdi oldim. Briik-sel'den Seianik'e kadar mektup ancok oniki gflnde gelebi!-mistir. Maamafih bu do sayan-i memnuniyettir; bazan on-beG-yirrni giin Avrupa postasi almaya muvaffak olamiyo-ruz. Medeniyet alemiyie miinasebetlerimiz kesilmistir. Se-lanik artik Avrupo'da degildir. Adeta Afrika'ya naklolun-mus gibidir. Makedonya bugiin italya'nin eski yazarlann-'

100 KA'DiR MISIBOfiLU

don Dante'nin bile tasavvur edemedigi derecede hayalleri

asan bir taktm mezaiim ve felaketlere sahne oluyor.

Harb vak'olan malumunuzdur, Bulgarlar ile Sirp ve

Yunanlilar'in Osmanli kuvvetlerini nasil uzaklastirdiklofini

ve nasil Trakya, eski Sirbistan, Epir ve Makedonya'ya dog-

ru yQrudilklertnl biliyorsunuz. Askerleri halim ve sellm,

kanaatkar, bedenleri kuvvetli ve bahadir olan Osmanh o.'-

dusunun her tiirlu teskilattan mahrum bulundugunu da 6g-

rendiniz. Fakat gazetelerin yazmadiklan seyler, ancak mu-

zaffer ordulann zuliirn ve vahsetidir. Yunanlilar, Bulgarlar

ve Sirplar gegtikleri havalide cocuk, kadin, ihtiyar biitun

Tiirkler'i oidiiriiyorlar. Yunanlilar, Bulgar ve Sirplar kasaba-

lari yaktiktan, cami ve minareleri yiktiktan sonra biitiin

muslumanlan yok ediyorlar.

Bazi kazalarda hicblr mtislurnan. hipbir cami ve hicbir

mesken kalmamistir. Bulgar hududunda bulunan Cumayi-

bala'dan Selanik'e kadar kendisini himaye eden bazi koml-

teciler yaninda gelmis olan arkadaslarirndan biri gecmis

oldugu Cumayibaia, Menik ve Petric kczolannda butun

musliimanlann katliam edilmis oldugunu naklediyor. Yol-

lar cesetler ile doludur. Bugiin bile muthis bir Hagh Mulia-

rebesi karsisinda bulunuyoruz. Bu muharebe miisliimanla-

n imha ve ortadan kaldirmok maksadiyla vuku bulmakta-

dir. Butun memleketin hiristiyanlardan ibaret kalmasi iein

ittifakta miisliimanlann tamamiyle ortadan kalkmasmi ar-

zu eylemektedirler. B.u sflretle hakim, millet tamamen mah-

vedilerek Osmanli hakimiyetine son verilmektedir.

Selanikte ecnebi harb gemisi, konsoloslar, bir hayli ec-

nebi tabaasi, sayisiz yabanci gazete muhabirleri bulundu-

gu halde bundan birkao giin evvel bir gece icinde yiiz elli

miisltimani oldurmiislerdir. Bu musliimanlar siainacak yer

bularradiklan cihetle Vardar mahallesindekl kahvehaneler-

de yatmaktaydilar.

Bulgarlar Baruthaneye ates vererek bin kadar Osman-

YUNAN MEZALIMi 10i

li askerinin mahvolmasma sebebiyet vermislerdir Avrupa-da bu ahvale karsi sukat ediliyor. Siroz'da, Oskiip,'te veManastir'da ne kadar katliamlar vuku buluyor? Yakm birzamana kadar Osmanli Avrupasinda hicbir miisliiman kal-miyacagina emin o!abilirsiniz...»

SIR MADAMIN ^AKADETi

Kavala'daki bir madamin, Bulgar askerleriyle komiteci-lenmn Kavala ve civannda Ik6 ettikleri mezalime dair Vi-yana'daki babasina gonderdigi bir mektubun bazi kisimlanViyana'da yayinlanan «Weinersunon (Vaynersunon) Mon-tag Zeitung Gazetesi'nde yaymlanmistir.

«... Bundan tam bir ay evvel sabah saat sekize dogruatlanna binmis bes Bulgar komitecisi sehre girerek Kay-makami esir ettikten sonra Kavala'yi bir Bulgar limanilian etmislerdir. Ogleden sonra oiton daha yirmi bes otUZkadar komiteci, bir alay Bulgar askerinin kendlterlnl Bkipederek sehre gelrnekte oldugunu haber vermislerdi Kanu'-nuevverin onuncu giinii butun. sehir halki 6nlerinde Rummetropolidi bulundugu halde diisman ordusunun istikbc-llne pikmistir. Kadmlar, asker ve komitecilere alp&kler da-grttiklan gibi kiliselerde de canlar ealmaga baslomistir Ge-ce sehirde fener aiayi tertib edilmistir.

isgalin ertesi giinii Tiirkler aleyhine katliamlara ba^-lanmist.r. Miisliiman olmaktan baska hiobir giinahi olma-yan blreok kimseler Miislumanlar'in fieri gelenlerinin ekse-nyetiyle birlikte hapsedilerek muhakemesiz Warn olunmus-lardir. Geoe yansma dogru biitun mahbuslar uykudan kai-dinlarak gir,!C i P|ak bir halde ikiser, iicer bir araya baglan-diktan sonra keskin siingiiler zavallilann konnlanna sap-latilmis ve dipoiklerle muthis surette dSvulmuslerdir Bi-nnci geoede otuzdokuz, ikinci geoede onbes, iigunou gece-de sekiz ve daha sonra otuz kisi oldiirulmiis ve boyleoo

- ';; ."

if1 a

|:4-'

,

A to

°

!

; Jb«

j|

•'ii:.'4

YUNAN MEZALiMi I03

kdtliomtara devam olunmustur. Kavala'da yok edilenlerinsayisi yuzonbes kisiye baiig olmaktadir.

Siroz'dd nefsini mfldafoaya kalkisan Turkler, diismanaskerlerinden ikl kisiyi oldiirdiiklerinden Bulgdr zabit'i he-men saatine bakmis ve maiyetindeki askerlerine hitaben:

«— Simdi saat dort'tur, yonn aym saate kadar Turk-lere istediginizi yapabilirsiniz!...» demistir.

Bulgarlar bu miisaade uzerine canavarlar gibi katliomyapmislardir.

Yirmi dort saat zarfmda oldiiriilen mOslilmonlann mik-tan bir rivayete nazaran bin iki yfiz, diger bir rivayete gorede bin dokuz yuz kisiye yiikselrnistir.

iskec'de vahset korkusuyla oteye beriye kacismaktaolan ahaliyi aleak Bulgar arterial ta camiiere kadar taktbederek ellerine gegirdikleri saltan parca parca etmisler-d.r. Drama-da Turk zenginlerinin blrlnln -kafasi kesiidik-ten sonra vucudundan aynla.n keliesi bir sandik uzerine ko-nulmus ve maktuliin agzina aynoa bir de pipo sikist.nlmis-tir. Drama'da Turkler aleyhine icra edilen katliomlari mu-tea-kip musevilere karsi tecavuzlere baslanmistir Buradamusevl zenginlerinden birkagi SarifobanVi sevkedilerek al-ti gun muddetle en agir ve oci iskencelere ugratildiktansonra onbirbin Osmanh iirasi fldye-i necat mukabiiinde sa-liverilmislerdir,

Zavailildnn mevkuf bulunduklan hiicre gece yansinadogru acilarak mahbuslara «i|eri!...>, emri verilrhis-Mr. Artik olumlerinin pek yokin bulunduguna kani olanbicare museviler korkudan titrlyorlardi. Kendilerinin tahll-ye edildiklerini haber aldiklar, zaman geoeyi huorelerindegeoirmek Ipln merhamet talep etmislerse de ricalan fay-dasiz kaldigindan Oc dort arkadas gece yanlannda mec-buren yola gikanlarak sagnakli bir yagmur altmda yedi saatyol boyunca yurumuslerdi. Musevilerden birisi yetmis ya-

YUNAN MEZALiMi

104 KADjR MISIROCLU

'sinda bir ihtiyardi. Sansabah'daki erkeklerin citmlesi kat-

ledMmt§tlr. Yalniz up erkek hayatta birakilmistir.

Etraf koylerden Kavala'ya gelen muhaolrleri Bulgar

memurlan tekrar koylerine gondererek hayatlannin meth-

fuz kalooagrna dair kendilerine temlnat vermislerdir. Buna

ragmen muhacirlerden buyuk bir kisirrt katledilmislerdir.

21 Tesrinisanide istanbul'un sukfltuna dflir yanlis bir riva-

yet yayilmis ve bunun akabinde Tiirklerden daha onsekiz

kisi telef edilmistir. Kiliseye pevrilen camilerdeki minare-

ler alelBcele yikilmistir.

Bunco mezalim ve vahsetlerden sonra erkeksjz, yapa-

yalniz kalan miislumon ailelerinin hanelerine cebren girile-

rek kadmlarin irzina gepilmistir. Musliiman honimlardan

birinin burnu ile memelerl kesildigi gibi cocugu da gozle-

ri oniinde katlolunmustur.»

BlR iNGlLlZ'TN iNSANl SESi

Doily Telegraf gazetesinin Peste muhabiri asagidaki

bilgiyi veriyor:

« Bulgaristan Krah Ferdinand harb ilani beyanna-

mesinde, « S a I i p » ile « H i 1 a I » arasindaki cidal-

den bahsetmistir. Salip, insaniyet ve merhamet tlmsali oldu-

gu halde son Balkan Muharebesi'nde is bu merkezde cers-

. yan etmemistir.

Salip namina harb edenler, ekseri vakitlerde insanlik

icapilarim ve merhameti ayaklan altina almislardir. Sirp as-

ker ve zabitlerinin Arnavutluk'ta icra ettikleri vahsetler ve

gaddcrliklar Avusturya, ingiliz. italyan ve Norvep harb mu-

habirlerinin raporlariyle subut mertebesine utastinlmistir.

Sirplar tarafindan Arnavutluk'ta icra kilinan insan avci-

ligi Avrupa'da bir harbi umumi zuhwu imkdn ve ihtimai;-

nin tesir ve tazyikiyle son blrtac hafta zarfinda unutulmus

oldugu holde su giinlerde tekrar meydana cikmistir. Sirp

askerleri tarafindan icra krlinan mezalim ve haksizliklcrhakkinda raporlar hep Avusturya- Macaristan memurlantaafindan toplanmistir.

Ben bu raporlan bizzat gormek firsatini buldugumdantarih aleminde tasvir ve hikaye edilmis olan mez6!im vevahsi hunharliklorin General Yarckovip'in kumandasi altindabulunan askerleri tarafindan apasikar bir sGrette tekrar ye-mlendigini anladim. Sirplar Arnavutluk'tan denize dogru ha-reketlerinde silahli Arnavutlar'i bir ihtiras hissi saikasiylakatil ve idarnla iktifa etmeyip kan ipiciliklerin silahsiz vemudafaasiz olan ihtiyar erkek ve kadmlara, pocuklara vehentiz besikteki bebeklere karsi bile ortaya koymuslardir.Zafer sarhosu olan Sirp subaylan Arnavutluk'ta asayis ipinen miiessir oflrenin musluman Arnavutlar'in ortadan kaldi-rilmasindan ibaret oldugunu beyan etmislerdir. Bu soz bu-tfln Sirp isgdl ordusu tarafindan siir'atle prensip ittihozolunmus ve oylece faaliyete girisilmistir.

Kumanova ile Oskiip arasinda takriben up bin kisi 61-diirulup yak edilmistir: Piristine civarinda munhasiran Ar-navut olmak uzere bes bin kisi Sirp canavarlannin kahre-dici zulum penceleri altinda mahvedilmislerdir Bu ise na-mus dairesinde yapilan bir harbin deflil,' ancak vahsiyanocinayetlerin neticesi olmustur. Kudurmus olan Sirp asker-leri kan icici hissiyatlanni teskin iein bu cinayelleri yeniyeni tarz ve usullerde yopmislardir. Bircok koylerde bu-tun evler atese verilmis ve o evlerin bicdre halki aviular-dan kacarken fareler gibi dldiirulmiislerdir. Erkekler kendi SiJe ve pocuklannin gozii onunde kursunla oldurulmus-lerdir. Sonra zavalli kadmlara cigerparelerinin sungiilerleporpalanmalari cebren seyrettirilmlsti.

Sirp askerleri ipin insan oldiirmek hergCn tekrar edi-len bir eglence hukmiine girmistir. Siiah bulunan evlerinbutun halki asilarak yahut kursunla yok edilmislerdir Yal-niz bir gunde bu suretle otuz alti kadcr vahsi cMyet vukQ

YUNAN MEZALtMi 107

bulrnustur. Sdyan-i dikkattir ki; Sirplar'in Macarlstan'dq otu.ran dindaslan simdiye kadar onlarm insanca hareket et-

rnekte olduklarini iddia ettikleri halde Arnavutluk'ta Sirp-

lar tarafindan bu kerre yopilan tatliornlardan onlar bile

dehsete diismuslerdir.

Belgrat'ta cikan gazeteler dahi Sirp askerleri tarafin-

dan merhametsizce islenen mezalimin nakil ve hikayesiylesiitunlanni dolduruyorlar. Miraldy Osbisfp'in alayi Prezin'edahil oldugu zaman Miralay, « I d u r il n D z !.» diiye

bagirmistir. Belgrat gazetelerinin beyanina gore bu emirveriiir verilmez askerler evlere hiicum edip ellerine ge-cenlerin hepsini oldiirmuslerdir. Arnavutluktaki vahsetlereait hikayslerin sonu gelmez. Pirlepce, Kosovo, Vulcetiren'-de yopilan facialar OsmanN idaresi altinda Arnavutlarmugradiklan butun katii muamelelerin kat kat Ostiine cik-

mistir. Prezine'de Avusturya'nin Giraz sehrine firar edenve Avusturya'do tahsilde bulunmus olan Arnovut llerl ge-lenlerinden biri asagidaki sekilde durumu anlatmaktadir:«Haber verilen Arnavutlar her yerde Sirplar tarafindankursunla yok edilmislerdir. Musluman Arnavutlar'a boreluolan Sirplar o Arnavutlan h6in diye ele vermisler ve onla-n astirmislardir. Sonra borelu olan adorn, gayet diisuk fi-

atla, asilmis olan arnavudun ev ve ciftligini satin almistir.

Oskiip'te silahsrz Arnavutlar sokakta Sirp subaylan tara-findan yok edilmislerdir. Bir evde bir bicak bulundugundao evin sahibi hie merhamet gosterilmiyerek oldiirulmus-tiir.s

Fruzvlk'te Sirp kumondani tirarTleri, geri donerek si-

lahlarmi teslim etrneye ddvet etmistir. Bunlar silahlanni

teslim ettikten sonra dort yiiz kisi birden oldurulmusler-dir. Butun Fruzvlk'te anoak bes alti musluman ailesi sagbirakilmistir. Pana'da Sirplar esirlerl oldiirmuslerdir. Ba-ros'da ve Pristine'de ahali tamamen olduriHmQstu. Sirpsubaylan Arnavutlan av hayvanlan imisler gibi oldurduk-

KADlR MISIROCLU

lerlni kendileri ifade etmislerdir. Hattd subaylardan biri bir

giinde dokuz Arnavut oldiirdugiinu ogiinerek soylemistir.

Sirp askerleri Arnavutluk hududu haricinde bile her nevi

vahsetlerde bulunmuslardir. Kizilhac doktorlanndan biri

soyle anlatiyor:

«— Her nerede Arnavut goriilrnus ise merhametsizce

oldiirulmustur. Kadmlar, cocuklar ve ihtiyarlar da istisna

edllmemislerdir. Eski Sirbistanda alevler icinde kalmis

koyler gordijm. Kiratova civannda General istefanovic,

yuzierce esiri iki siraya dizmis ve makineli tufekle oldur-

mustur. General Ziyokovic, Senice civannda dakuzyiizelli

Arnavut ve Turk ileri gelenini, guya ilerlemesine rmihale-

fet ettikleri icin, oldurmiistijr.s

Ah!.. Tahamrnul miimkiin olsa, yalniz bu ecnebi ijaha-

cietleriyle ciltler doldurutebilir. Fakat tie miimkiin!... Ama

hepsi birbirinden aci olan bu vak'alcm, canilerin dindas ve

hdmiilerinden dinlemekle uyonabileceksen -bizde uyanmak

istidati varsa- bu kadan da kdfidir!...

OCOlMCO BOLOM

ANADOLU'DA VUNAN MEZAUMi

•V\ir, eskl kolesi, utandir onul...

Birakma uyusun, uyandir onu!...»

(Ziya Gijkalp!

VENlZELOS VE MEGALO IDEA

1917 senesinde Yunan Milleti'nin kaderini azili bir Turkve Islam diismam ikinoi defa olarak eline gecirdi: Basve-kil Elefteryos Venizelos, Tiirk amme vicdanini derln

'

birnefretle sarsan bu ugursuz isim, ilk defa « G ir i t I s -

y a n i » ile yaygtn bir sahret kazanmisti. Mill! tarihimiz-de « G i r i t « H 6 ! I e s i » diye adlandinlan bu isyamneskiya elebasilarmdan birlydi. Girit'te akittig, MuslUmanTurk kani onun kin ve emellerini asla tatmin etmemisti-

ciinkuGirit « Me.eoio Idea .. nin etwettiSi adim-lardan sadece biriydi. ?unu ddima hatirda tutmak gerek-tlr kl; tarih ve irs itibariyle asld varisi olmadigi eski«Bizans»i yeniden kurmak, bfjtun bir Yunan Mille-tl'flln oilg.nca tutkunu oldugu bir hayaldir. Hem de sinirla-

YUNAN MEZALiMi

^fc» -t

Bu boliimdekl vesika ve fotogratlarm kisimm ttldtfmiz kitabm

II. ciWinin kapagi. Dikkat edilirse, Bzerinde .D ahili y e N e-

zSr ,ti, itgijleri Bakariligi) nca yayinlaudigi yazdidir. Bu eser

ilri cilttir. Bu. bibltyografyamizda gosterdighniz digerleri ile Wr-

likte 1930 Turk -Yunan anlasmasmm icabmdan olarak yasaklan-

misti Yam Yunan zuliimlerl resmen umrtturuldu.. Bu gaflet. Kil>-

ns'ta yeni mazium ye sehitlere mal oldu (1) Yunanlilann nesilder,

nestle devrolan muteseM, pltai taktik ve diismanhktar. tans,

smda ne gun goziimuiu tam manaslyle aclp aklimia basmmn

toplayacagiz!

rim ta Iskender'in dolastigi iilkelere vardiran bir hayal!...O Iskender ki, Yunan asilli olmak soyle dursun, Yunanis-tan'i bastan basa pigneyip gecmis bir Makedonya'lidir Yu-nanlilar ise, tarihte bir gun bile Makedonya'ya sahip olma-mislardir. Bunun gibi Yunanlilar'ia hie bir aiakasi olmayanve $arki Roma demek olan Bizans'a gayri mesru eviat gi-bi baglanmayi ifdde eden <Megalo i d e an Yunansarlatanliginin essridir. Elen irki; sagasi, solousu oku-musu, cahili, hasili her ferdiyle bu hayalin hummasmda ya-sar. Yunanistan'in iki asirlrk tarihi duse kalka hep bu he-defe yonelmis, cogu mdcera olan atilislardan ibarettir Ka-bul etmek gerekir ki, Yunanistan bizim tehlikeyi hala hak-kiyle gorememis olmamiza ragmen bu haydl arkasinda ko-sarken bircok basanli adimlar da atmistir. Bunun iic ehem-miyetli sebebi vardir:

1 — Bircok dahilf cekisme ve aynliklou ragmen Yu-nan Milleti'nin « M e a a I o idea,, etrafinda devemve azimie birlik olmalan,

2 — Basta Rusya olmak iizere Yunan diisUncesmi Ba.1i medeniyetinin ug temel unsurundan biri ka'bul eden ba-tili devletlerin devamli yardim, tesvik ve himayeleri.

3 — Tiirk devlei adamlarinm birbirine eklenen ihmaliiata ve beceriksizliklerf.

Yunanistan bu uc avantaim mumkun olan butun se-merelerini devsire devsire bugiine kadar gelmistir ihti-mal ki; butun Yunan tarihi icinde bu up avantaji ElefteriosVenizelos kadar verimli kilan bir ikinci devlet adami gos-tenlemez. Nitekim, 10 Agustos 1920 de Venizelos'un ha-yallenni buyttk olciide gerceklestiren «S e v r A n d-I a s m a s i» imzalanmca Yunan Meciisi 7 Eylul 1920giinii su karan aldi:

_«Yunan alemi Elefterios Venizelis'u Yunanistan'in

hadimi, vatamn kurtancisi ve koruyuousu olara'k selam-tor.» Bugun .Yunanistan'in bize karsi her basanli adimi

112 KADlR MISIHOGLU

onun iLozon K o n f e r a n s i nda attigi saglam

temellere dayanmaktadir. Gerpekten bu maeeraci Basve-

kil, Yunan Ordusunu Anadolu'da hazin bir maglubiyete ug-

ratmissa da. bu maglubtyetinl Lozan Konferansmda harb-.

de « z a f e r » kazanmi? gibi verimli ktlabilmistir. Gerpek-

ten onun bitip tiikenmez gayretleri sonueundadir kl, Tiir-

kiye, Adalarla bir Yunan stratejik cembeiine almmistir.

Bugun Saros Korfezi'nden baslayip Adalar iizerinden de-

vam eden bu stratejik pernberi, iskenderun Korfezi'ndeki

« K lb r c s » Adasiyle maalesef tamamlanmak iizeredir.

Halkm ekseriyeti Turk olan iBati T r a k y a» Yu-

nan h&kimiyetindedir. istanbul'da Iktisad? hayatimizin ki-

lit noktalanm tutmus bulunan nankSr Rum'larla bizi ar-

kadan vuran fesat ocagi hain « P at r i k h a n e» yi

yerinde biraktiran y'ine odur. Bu kitapta deryadan bir

katre nev'inden ve ancak tesbit edilebilenlerden pek azini

gorebileceginiz canavarliklann bedelini cdemekten de Yu-

tanistan'i o kurtarmistir. Yakilan, yikiian sehirler, efs3-

nevt alpakliklarla imha edilen kadin, gocuk ve ihtiyar mil-

yonla masum Tiirk'iin hayatina kiymanin gunahini affetti-

rip unutturmak da onun sun'i dostluk gosterileriyle sagla-

digi basanlardandir. Biitiin bu neticeler sonmek uzere

olan « M e g a I o idea» ya hayat bahsetmistir. Unlii

Yunan General! Nikola A. Andokea'nm (1) dedigi gibi

Vsnixelos Lozan'da gerpekten bir zafer kazanmis, Yu-

nan Ordusunun Anadolu'daki maglubiyeti sebebiyle orta-

dan kalkmak uzere oian Megalo idea'nin yasamasmi te-

min etmistir. Demek oluyor ki, Lozan Konferansinm bir

kabramani yarsa, o da Venizelos'tur, Bizimkinin kabraman-

ligi ise, kendinden menkQI .bir keramet mahiyetindedir.

Fakat bu sahte kahramanlik artik giiniimuzun geroeWerl

-Nikola A, Andonekea-Poliki istoria

-Atina 1953.-

Eledos, 1821-1950

YUNAN MEZAUMl us

oniinde miidafaasi gup bir seflik devri edebiyati halinegelmistir.

Millet olarak su gerpegl pok iyi kavramahyiz ki; Yu-nan Megalo idea'simn tahakkuku Turk Milleti'nin yok ol-masma baglidir. Bu ideolojinin her safhasi bizim maddi vemanevi varligimiza karsidir. Bu gerpegi, Yunan Milleti

Dip5Ifc darbelcrl altmda Bldurulen 12 ya5mdaki Yanmcah Nuri.Yunanlilar pocukta- ve kadinlara karS i yigitlikleri (1) 11b ebediy-

yen Ogunebllirler.

F. : 8

KADlR MISIROCLU

jQin bir iman umdesi haline koyan Venizelos'tur. Yuna-

nistcm'in emelleri daiima ve mecburen iTiirk iy e'ye

korsn olmustur. Venizelos israrla hep bu fikri mfldfl-

faa etmi^tir. $u sozler kendisinindir:

«Gencligimizden ben ben Sikiros adasim (W Ege De-

nizinin tam ortasindadir]. Elenizmin cograff merkezi say-

misimdir!...»

ilk Basvekiligi sirasmda (1910-1915) Krai Konstantin'e

Alman siyasetinden vazgecerek itilaf Devletleri safma da-

hil olmasini teklif etmis; bu siydset icin de esbato-i muci-

be olarak Yunanistan'in Anadolu iizerindekl toprak talep-

lerini ileri siirmiistur. 31 Ocak 1915 tarihinde Krala yaz-

digi bir mektupta, Yunanistan'in Anadolu'dan istedigi top-

raklann 125.000 kilometrekareyi gectigini, yani Balkan Har-

bl sonunda bir misli biiyiimiis olon Yunanistan'in o giinkii

arozisine esit oldugunu gormekteyiz. Fikrini kabul ettire-

rneyince, istifa ederek Selanik'e gitmis ve burada tesek-

kiil etmis bulunan «ihtilalciler gurubu»nun basina gecmis-

tir.

1917'de Krai Kontantin'in tahti terketmesi iizerine ye-

rine gepen Alerandr anu tekrar Basvekil yapti. Derbal faa-

liyete giriserek Anadolu ijzerindeki Yunan emellerini ger-

ceklestirmege koyuldu. itilaf Devletleri yaninda yer alarak

harbe girdi. Venizelos iktidarda bulundugu miiddetce hayal-

lerini gerceklestirmek igin Biiyiik Britanyaya dayanmisti.

Zira, kendisini uzun zaman Tiirklere karsi tahrik ve tesvik

etmis olan Rusya'nm da Yunanistan gibi Istanbul'da gozii

vardi. Bu yuzden Venizelos daima Turkiye'ye karsi olan

siyasetini ingiltere'nin azami yardimini saglamak suretiyle

yiirutmege koyuldu, ingiliz Basveklll Lloyd Georgs'u ken-

disinden « Y u n a n i s t a n 'i n Peri kl es d e v r i n -

— Dimitri KiTSIKiS - Yunan Propagandasi - Istanbul 1965,

S. 22.

YUNAN MEZALtMt

denberi en biiyiikdevlet adami» diye bah-sedecek kadar tesirl altma almisti. Temin ettigi genisyardimlar ve aldigi miistakbel vaadlerle sarhos olan Veni-zelos biiyiik Bizans haydlini gerceklestirmek icin hare-kete gecti. Daha once Tiirkiye dahilindeki yerli Rumlan,fesat ocagi Patrkkhane vasitasiyle teskilatlandirarakiPontus Hiydnetisni hazirlamis bulunuyordu.Bunun hikayesinl kitabimizin ayn bir boliimiinde bulacak-simz.

Venizelos 1919 yili baliannda Turkiye'ye taarruz icin

biitun hazirliklanni tamamlamisti. 15 Mayis'ta kudurmussiiriiler halinde ordusunu izmir'e oikardi. Bu tarihten itiba-

ren asiriardir huzur ve sukun icinde ve bu topraklann sa-hlbi olarak yasamis bulunan Turk Milleti'ne karsi bu goziidonmiis ve Turk kanina susamis siiruler oyle vahsiyane zu-liim ve iskencelere giristiler ki; onlan Anadolu'ya saldirt-

mis olan devletler bile bu canavarliklara goz yummadilar.Daha once Girit'te, Mora'da ve Balkan Harbi'nde yaptiklanmumareselerle (antrenmanlarlp) tecrubeli olarak zulmtinhayal varmaz sekillerini tatbik hususunda Anadolu halki-no karsi hlkayesi ciltler dolduracak oinayetler islediler.

Yangm, irza gecme, kadin ve cocuklan kitle halinde imhave hatir ve hayale gelmeyecek iskenoelerle Karadeniz sa-hilleri ve Bati Anadolu'da ileride yapilacak bir plebisit MeRum halkini ekseriyet gosterebilmek ve bu bolgelerin kendihaklmiyetlerine gecmesini temin etmek gayesini giiduyor-lardi. Bu yuzden kundaktaki oocuktan. yetmislik ihtiyarakadar kimi ellerine geoirdilerse, hunharca dogradilar.

Bilhassa, istanbul'a yakip pevrelerde, Marmara bolge-si havfllisinde Yunan Ordusunun yerli Rumlar'la elele vere-rek isledlgi cinayetler istanbul'da bulunan miittefiklerin

gbzlerinden gizlenemedi. Giinlerce agikta kalan rndsum in-

san cesetlerinin ortaliga yayilan kokulan ve deniz kenar-lannda, surada burada birgok sahipsiz filulerin goziikmosi

113 KADIB MISIHOftLU

« K I z I I a y'» in mtirdcaati uzerlne iki ecnebi tahklk he-

yetinin harekete gecmesine sebep oldu. 12 Mayis 1922 ta-

rihinde bu iki hey'et vapurlarla istanbul'dan hareket etti-

ler. iGemliki «Orhangazi» « Y a I o v a » ve

mulhakatina memur olan birinci heyet su kimselerden te-

sekkiil etmisti. Ingiliz General! Franks (Reis), Italyan Al-

bayi Roletto ve Fransiz Albayi Vick bu hey'etin osli iiyele-

riydi. Bunlardan baska « K i z 1 1 H a c » tan bflzan b'r,

bazan iki mumessil de bu tetkl'klere katiliyorlardi. Komie-

yonda M. Gheri adli bir Fransiz da goriilen feci manzarala-

rin fotograflarini aiiyordu, Sokaklarda yan yanmis, yan yan-

mamis insan cesetleri vardi. Gemlik meydamnda Miislii-

manlardan yedi, sekiz 6!u list uste yigtlmis ve gaz kafi gel-

medigi icin ancak bir iklsi yanmis, digerlerlne bir sey ol-

mamisti. Heyet bu kiicuk musdhedede yapilan zulmun sid-

detine sahid olmus ve notlar almisti.

Heyet buradan aynlip Celtlkgiler Kbyiine gltmisti. Bu

key, alevler icinde yaniyordu. Ortalikta, birkag Yunan aske-

rinden baska kimseler yoktu. Onlar da evlerden talan edii-

mis esyalan katirlara yukliiyor ve kacmak uzere bulunu-

yortartil. Evlerin civannda kesilmis baslar vardi. Oc tdne

gene kiz cesedi cinlciplak olarak yanyana uzatilmisti.

Bu heyet, yanina Mustafa Siireyya adinda bir jandar-

ma tegmenini de almisti. Yanan koyieri yikilan mabetleri

olduriilen muslumanlarin bulundugu hendekieri, kuyulan ve

yollan gostermek, ormanlarda agac kovuklarinda saklanan

ve sag kalabilen koyliileri bulup toplamak icin de miilteci-

lerden Orhangazili Refik, Cinarcikh Hcfiz Ahmet, Gemlikli

Tevfik, Sultaniyeli imam Eroin adli kimseleri de baraberine

almisti. «Beykoz» «Pasabahce» « S 1 1 e »

oK a n d i r a » « i z m i t » ve miilhakatinda tetkike me-

mur olan ikinci heyet ise Ingiliz Miralaylanndan Permer'in

baskanligi altinda Fransiz Miralayi Mitcfiskl ve italyan

Miralayi itelli'den ibaretti.

YUNAN MEZALtMt i17

Birinci heyet sahillere pek yakin koylere gittl. bircokfacialar gordii. Siiikasde kani olarak tessiirlerini beyan et-

ti. Faciamn sahil tgraflanndaki alevli manzaralanni bomba-larla yikilan camilerin. enkazini fotograflarla tesbit ve mey-dana gelis seklini orastirmaya koyuldu. Sahipleri kesilmisbo? musluman evlerinde hirsizlikla mesgul Yunan askerle-rinin hendeklere gommekle; denizlere, kuyulara atmaklabitiremedikleri musluman cenazeleri arasinda dolasan gfig-sii kobank Yunan suboylarinm bir kismintn fotograflarinicekmek suretiyle hiyaneti yerinde tesbit ettiler. Anasi, Yu-nan subaylan tarafindan goturuldfigil icin bahcede kalmisalt! aylik bir cocuk heniiz sag oldugu halde bulundu. Sesitamarnen kesilmisti. italyan Miralayi Roletto tarafindangemiye getirildi. Bir gece heyet tarafindan bakilan bu co-cuk daha sonra cocugu oldurfilmiis bir baska anaya veril-

di.

Heyet, sag kalabilen ahalinin siir'atle istanbul'a nokliluzumu Mssetti. Cunku geri kalanlann da tamamen ke-silecegine kanaat getirmisti. Sahillere kadar gelebilenler

. «K i z i I a y» idarecilerinin geceli gunduzlu calismalonile istanbul'a nakledilmeye baslandi. Heyetin istanbul'a dc-ntisiinden sonra da Yunan Ordusu bu bolgede zuliimleriheyine devam etti. Zira bu kat!i6mdan kapip daglarda kir<bes giin ot, agac kabugu yiyerek yasayabilen Yalova'mnKocadere koyfl halkindan Mehmet oglu Omer ve jbrahimo§lu Hasan'm macerasi katliamin devamma sebep oldu,Yunanlilar bu iki koyluniin macercsim ogrenince dagfarakacmis biitiin ahaliyi aramaya koyulduiar, Zuliim ve cind-yetlerini siddetlendirdiler. Bu iki koylij tahtalar iizerindeiki giin denizde olumle pengeselerek baygin bir halde Ya-lova'ya yirmi bir mil mesafedeki Buyiikada'ya gelebilmls-lerdi.

ikinol heyet evveld 12 Mayis 1921 tarthinde Beykoz'agitti. Buradaki vak'alan dinledi, Musluman oen8zeleri ile

YUNAN MEZALlMi

118 KADIR MISIBOOLU

do!u kuyulan gordii. Facialan tesbite basladi, Sonra Sile'-

yi, Agva'yi gezdi.

Bu iklnci heyetin gittigl yerlerin bir kisminda Yunan

askerleri daha once geri cekilmlsti. Bu yiizden buralardo

katliam devam etmiyordu. Son zamanlarda Yalova, Orhan-

gazi fdoialan, Erdek, izmit koylerine sigradi. Buralardaki fe-

laketler tahrik edildi. Halki mekteplere, camilere dolduru-

larak yakilan; toplarm, mokinell tufeklerin yagdirdigi mer-

milerle yikilan koyleri, tesbit etti. Kitabimizm bu boliimun-

de, bulacoginiz zuliimler bu iki heyetin tesbitlerine istina-

den « D a h i I i y e V e k 8 I e t i» tarafindan yoyinlanan

«Turkiye'de Yunan F e c fl y i i » isimli kitaptan

alinrnis resmi raporlordir. Bu raporlann osli Dahiliye Ve-

kaleti tarafindan Tiirkce, ingilizce ve Fransizca olarak is-

tanbul'da Ahmet ihsan Matbaasinda 1338 tarihinde basil-

mistir.

Simdi, bu kitaptan secilmis bazi reparian bolge, bol-

ge tasnif ederek dikkatlerinize sunuyoruz.

A — MARMARA BOLGESINDE YUNANMEZALlMi

1 — ORHANGAZ] VE GEMLiK

Yunan askerleriyle silahlandinlmis. yerli Rum esfciya

tarafindan islenen caniyane zulijmlerden daglara kacmak

suretiyle anoak canlanni kurtarabilen Orhangazi Belediye

Reisi Metimet, Eski Belediye Reisi Hasan Tohsin Bey'lerle

Cakirli koyiinden Serif, Siiieyman... v.s.'nin ash hukGmet-

pe mazbut ve mahfuz olup, tahkik heyetine verdikleri ifade-

yi tesbit eden 11 Mayis 1921 tarihli mazbatadan:

GASBEDiLEN VE CAL1NAN MALLARINI YUNAN AS-

KERLERIYLE ESKiYALAR ARASINDA TAKSiMl, OR-

HANGAZI (PAZARKOY) MERKEZiYLE KOYLERINDENBiRCOGUNUN YAKILDIGI VE AHALINiN OLDUROLE-REK SAG KALANLARIN HiCRET ETTiRiLMESIHfi,-

Orhangazi'de: Bin evlik Orhangazi'de yangmdan ancakbes ev kurtulmustu. Bunlardan birisi Turk cesetleriyle do-lu idi. Ostiiste yigilmis cesetlerin arasindan inieme sesle-

ri geliyordu. Heyet azalari kan icinde olan bu oesetleri

birbirleri uzerinden indirerek hayatta kalanlan ayirmak is-

tedi. Ancak koma halinde ve nflbizlan durmak. iizere olanbir ihtiyorla, 16 yasinda bir genci ayirabildi.

Diger bir sokakta agzma el bombasi konulmus bir de-likanli bulundu. Gozleri acik kalmisti. Sanki yosiyordu, fa-

kat omuzundan sarsildi,kuyandinlamadi ve yan ustu top-

raga yikiliverdi. Biraz ileride karnindan bagirsaklan dokiil-

mus bir gene kadin cesedi vardi. iki adim otesinde iki yas-lannda bassiz bir cocuk bulunuyordu. ilerideki gubre yigin-

lan Ozerinde 12 yasinda irzina gecilmiS; ve Kezban isimli

bir kiz giiclOkle konusabiliyordu. Ic sokaklardan birinde

60 yasinda olan Huriye Hanim'in irzina gepilmis ve oldiirOI-

miistu. {isimler, civar koylerden sag kalan Turklere ceset-ier gosterilerek tesbit edilmistir.)

NARLI, KAPAKLI VE KARACAALj'DE ELiMCiNAYETLER

15 Mavis 1921

Saat 6,30

Bu Up koy atesler icinde idi. Bilhassa Karaoaali'denyukselen alevler aksam karanliginda insanin ipine korkuveriy'ordu.

KOCALARININ GOZLERi ONOMDE IRZINAGEQiLEN KADINLAR

Bu iic koye evvela odeyemiyecekleri ka'dar fazla bir

para cezasi verilmis, Odeyemeyince erkekler Karaali'nin

KADIR MISIRQGLU

mezarligina toplattinlmis, saat, para, yiizifk glbi neleri

varsa almmis, kadinlar da ayni soyguna tabi tutulduktan

sonra etraflan ikiyiiz Yunan askeri tarafmdan cevrilnnis ve

kocalannin gbzleri onunde irzlanna gecildikten sonra kur-

suna dizilmisler, sonra da erkeklere ayni canavarlik tatbik

Jdilmistir.

KESiLEN BASLAHIN MEYDANA GETiRDiGI TEPECiK

Bu koylerde yapilan tetkikler sona erince bltaraf he-

yet te'krar zirhliya donrniis ve 16 Mayis 1821 de sahil bc-

Yalova k8y]erindeki katliam programini idare eden Yunan subayi:

Yiizbagi Dimitri Gregorya

Canavarhklar her yerde boyle iiniformah gangsterler oHyle vo

planh bir §ekilde icra edilmi§tir.

YUNAN MEZALiMi 121

yunca yavas yavas seyrederek yer degistirmisti. Gemidsbulunan italyan mumessili diirbunte sahili tanyor; vadiler-de, yamaclarda, dere aralannda yanan koyleri gozetliyor-du. En yakm koyde tetkikler yapmak ipin komisyon (iysle-

ri sahile piktilar. O sirada alevler dolu sokaklar ioinden birinsan firladi. Bu bir cobandi. Heyet bu adami cagirarakkendisinden malumat istedi. Dehsetinden gozleri disanyafirlamis, yijzii sapsan olmus gene adam ilk is olarak sagtarafta bir seyi isaret etti. Doniince insan baslanndan vii-

cude gelmis bir kuciik tepecik goruldii. Biraz ilerleyinceoldurulmemis alti aylik bir cocuk bulundu. Bu, korku veheyecanla titreyen pobamn anlattlgmd gore, Yunanhlar ev-vela evlere silah aramak bahdnesiyle girmisler, yukte ha-fif, pahada agir ve varsa toplamislardi. Sonra erkekleri di-sanya cagirrms, hemen kapllarmin onunde birer tarsunlaoldiirmuslerdi. Sonra gene kizlan kendilerine ayirmisiar,yasli kadin ve cocuklan da makineli tutek atesinden ge-cirmislerdi. Bilahare bu gene kizlann basma geienler her-kesin anlayacagi gibidir. Onlan da koyun yanina surukle-yip teker teker koyun keser gibi kesmislerdi. Sonra ceset-lerden kopanlan baslar koy yqlunun hemen yanina yigil-

misti.

Hamidiye Koyu14 Mayis 1921

11 Mayis giinu.bu koye giren iki yiiz Yunan askeri ev-vela evlere sbldirmis, biitiin halkini anadan dogma soymus,erkekleri kasatura ve baltalarla oldiirmus, kizlan kirletmisve cocuklan sungii ile delik desik etmislerdir.

CAMiE DOLDURULARAK YAK1LD1LAR

Muratoba Koyii

14 Mayis 1921

Ogleden sonra 2,30 da bu koye iicyuz Yunan askeri

YUNAN MEZALlMi

122 KADIK MISIROGLU

girmistir. Evvela erkeklerin hepslni bir kohveye, kadinlan

do koy camiine doldurmuslar, camie gaz dokerek atese

vermisler, erksklerin bulundugu kahveyi de makineli tu-

fekle yanm saat tarami^lardir. Camiden kagmok isteyen

kadinlar da makineli tiifek atesine tutulmuslardi. Irza te-

cavtizler burada da en korkung hadde varmisti.

Sultaniye Koyii

Rapor: 209

Armutlu'ya bagli Sultaniye Koyu'ne aksam iistu glren

115 Yunan askeri ikiser ikiser evlere girerek erkekleri di-

san gikarmislar ve hepsini bir yere topladiktan sonra et-

rnflanni cevirip sabaha kadar beklemislerdir. Nobetpiler-

den ayn diger Yunanlilar tekrar evlere giripi sarappi Foti'-

nin deposundan aldiklan tenekelerle saraplan getirmisler

ve Turk kadinlanni ipmege zorlayarak olflm tehdidi altinda

alem yapmaga mecbur etmislerdir. Bunlardan hicbir Turk

kadini bu zevke diet olmamis. Emine odli genp bir kadin

kocasinin ov tiifegini yatak altindan prkararak iki Yunanh-

yi aldurmiis ve kendisi de ekmek bipagi ile intihar etmistir.

Yunanlilara itiraz eden ve teslim olmayan diger ka-

dinlar da bu sefer erkeklerin bulundugu yere getirilerek

gece yansi birbirlerinin yaninda kursuna dizilmislerdir.

Yari gece koyii terkeden Vundnlilar sobahleyln saat

8 de tekrar koye girmisler ve sag kalan halki tiifekle oldur-

muslerdir.

Koy kadinlanndan Hasene, can cekisen kocasma su

verirken yakalanmis, tekmelenmis, fakat kadin kendisinl

tekmeleyen Yunan askerinin bogazmo sanlarak dipcik dar-

besi altinda oldugu halde onu bogmustur. Hessene'nin par-

ga parpa edilmis eesedi kocasinin yaninda bulunmu?tur.

Te?vikiye Koyii

10 Mayis 1921

Roporr 210

Yunan tegmeni Tocloraki kumandasinda bulunan miif-reze yerli Rumlardan elebasi Anastas Niko, Lambo, inti-

mo, Tana? ve kardesi Yorgi de iltihak ederek Cinarli, Katir-ll, Engere, Elmali koylerine gelmislerdir. Elmali koyiindebiitiln erkekler evvela kendilerine birseyler sorulacagi ba-hanesiyle camiye toplattinlmislar ve burada sira dayagin-dan gepirilmislerdir. Dayaktan sonra okul mudiirij Hafizibrahlm gagnlmis ve bilhassa dort yerli Rum tarafindanmiithis surette doguldiikten sonra vOouduna her bir Rumsira ile bleak saplamaga baslamis. Hafiz Ibrahim oliincgviicudundan kesilen pargalar Tiirklsrin iizerine atilmistir.

Sonra iki yatak gazo bulanarak camiin ortasina kon-mus ve ateslenmistlr. Disari oikan Yunan askerleri kapi vspeneereleri dairni ates altinda bulundurmuslar. Bir aralikatesin az oldugunu goriince camiye girmek' istemisler, fa-kat dumaniardan giiernemislerdir. Bu sefor «Herkes pik-sinls emri verilince Turkler disan firlamis, fakat kapiyagevrilen dort makineli tiifek atesi ile kapi cesetlerle dol-mus ve bir kismi iperide kalarak yanmislardir. Herkesinyandigini zanneden Yunanhlor oradan bir'baska koye git-mlslerdlr. Huseyin oglu Mehmss Ali'nln e?i Kdife, camieyaklosarak «Cikm gittiler!» diye bagirmis, iperiden Mehmet«§lu Siyas ile Mtastofa oglu ivjehmet pikabilmistir. Ogleyedogru tekrar gelen Yunanlilar kadinlan ve sag' kalan bir-kac kisiyi de oldiirmuslerdir. Bu sekildeki canavarlik F^or-nak, Gacik, Gokgea'ere, Delipazar, Kirazli, Ortaburun, Ko-cadere-i Zir, Kocadere-i Bala, Pasakoy ve Ozpinar koyle-finde aynen tekrar edilmistir.-

KADlR M1SIHOCLU

15 Ekim 1921 tarihli rapor:

Orhangazi'de bin ev mevcutmus. Bir tanesi dahi sag-

lam bulunamadi. Biitiin kiymetli esyalar almmis, yerli Yu-

nanlilarla isbirligi ycpan canavar askerler Orhangazi'de

zengin olan miislumaniarm- evlerine glrmisler, mukavemet

etmek isteyenler derhal oldurulmijs, ses pikaramiytm silah-

siz muslumanlar bir yere toplattinlmis, pinlpiplak edilerek

kirbapla doguldukten sonra Turk erkeklerine sopjalar veri-

lerek kendi hanimlanni dogmege zorlanmislardrr. Bu ara

da Sebils Hanim isminde 70 yasmdaki bir ihtiyar kadin bir

pok Yunan askeri tarafindan tecavuze ugramis we sonra ol-

duruimustur.

Yunaniilar kasaba halkini piplak vaziyetle Gemlik'e

dogru yoia pikarmislar vo sira iie evvela genp kizlardan

baslaycrak canavarlikiarma alet etmisler. Erkekleri de te-

ker teker oldurmuslerdir. Gemlik'e gelinceye kador kafile-

den anoak bir kisi kalmistir. Orhangazi tamamen atese ve-

rilmistir.

16 Ekim 1921 tarihli rapor :

Yiiz eili Yunan askeri Cakilli koyiine girmis, kilitlen-

mis kapilan sungii ile kirarak evlere hiipum etmisler, Ye-

nikoy, Cengiler ve Ortakoylu yerli rumlann tesvik ve yol

gostermesi ile yagma ve talan edilmis koy halkini tek si-

'

ra dizerek oamie sevketmisler ve cami kapisindan her ipe-

ri girene rastgete sflngu saplamislar, gaz bulamadiklan loin

pamii yakamiyan haydutlor sonra halki pikanp koy meyda-

nmda iizerlerine yaylim ates dpmislardir. Bu mermi yag-

murundan birkag kisi kurtulmus ve bir Yunan askeri Dtir-

mus adli bir poeugu yakalayip kasatura ile kolunu kesmis-

tir. Bu pocugun heyet tarafindan resmi alinmistir.

YUNAN MEZALlM!i25

19 Ekim 1921 tarihli rapor.

Clhankoy'e ansizin baskin yapan Yunan askerleri (mik-tarlan ogrenilemedi) butiin koyden 4000 altm harap Iste-

Z?JtTVrf"Tm 'emini iCin * bir smt ™hle

' veril-mis ir. Koyluden bu kadar para ckmamis. VunonWar k,z-m.slar. Hepsm, p,r,lp,plak soyup ttjyun sad.rvan deniien

..:":"'

ftrtodan sfingita masum bir TM anaS1 - Kapakh Myil„do„Kara Ahmed in Oraer'in aflesi Fabma - (Tahkik Keyetinta cBkrtgiresimlerden)

126 KADia misiroClu

semtine gaturmusler. Orada blr kismim tufek, bir kismim

sungi) ile oldtirmiislerdir. Geriye kalanlan esraftan Haci

Osman'in evine tikmislar ve atese vermislerdir. Pencere-

lerden kurtulmak igin atlayanlar piyade tiifegi ile oldilrul-

miiiplerdir. Bir diger miifreze evlerden be? yasina kadar

clan pocuklan toplamislar, iki silteye dokulen gazi ate?-

lemisler ve annelerinin gozleri oniinde

bu pocuklori sunguye t a k i p atese

atmislardir. Bu koyden kurtulan dort gene, gun-

lerce civardoki agaplik icinde beklemis ye koye gireme-

mistir.

Ayni gun Yenikoy, Cihankoy, Dontluca, Resadiye koy-

leri dolasildi. Yenikoy'de gordugiimiiz manzara hakikaten

dehset verici idi. Bu kadar insan basinin bu koye nasil ait

olacagina inanmadik. Baslar yollara, sokaklara acleta ser-

pilmis rjibi, gignememek igin aralanndan dikkatle gegme-

ge oalisiyorduk. Birgok baslann gozleri ayulmustu. K 1 -

suz.'bacaksiz v u c u t I a r i n edep y e r -

lerl k8Sllmi?'vaya oyulmustu. Bir-

k a g tahesine de barut doldurulmusve parga la nm i sti. 70 y asi nda. bir ka-

di n cesedinin uzerine erkek uzuv-'

I a r i k o n u I m u s t u : 13 y a s I a r i n d a ka-

dar olan bir gene kizin memelerid e I i n m i s, d e I i k I e r e t a h ta pargcila-

r isokulmustu.Cihankoy, Dontluca ve ResBdlye'dekl Turkler topluca

ve kafilsier halinde toplatllmis. Gemlik'e dogru yola cika-

nlmislar. Degirmenci bogazma gelince yerli rumlar ve yu-

nan askerleri tarafindan uzerlerine yaylim ates agilmis,

kadmlara tecaviiz edilmis ve Sldurulmflfler.

Dontluca erkeklerini oldiiren Yunanlilar oiumden ev-

vel gozlerini oymuslar ve kadmlara siingii vererek kocala-

nni vurdurmuslardir. Yapilan cinsi sapikliklar hudutsuzdur.

YUNAN MEZALlMi 127

2 — YALOVA'DA ZULOMLER

Cinorcik Nahiyesi

24 Nisan 1921 tarihli rapor.

80 Yunan askerinden miirekkep bir miifrezeye Kuru,Engere, Katirli, Kadikoy, Haci Mecid ve Elrnoli koylerininyerli Rumlan da kotilarak Cinarcjk koyii muhasara edilmis-tir. Cinarcigin yerli rumiarmdan Kemiksizoglu Dimitri, yagfabrikatorii Koco, Panuri, Muhtar Hristo ve doktor Lazarkoy halkma bir beyanname hazirlayarak, Yunanlilann hal-ki korumak igin geldigi, kimsenin higbir yere kimildama-masini ve bCitiin varliklanm meydana getirip koymalannisoylemi$lerdir. Ayrica kagmak isteyenler igin bir mes'uli-yet kabui edilemeyecegi de Have edilmistir. Turk halki buemre itaat etmis ve butun mdllar meydanda biriktiktensonra Yunan oskeri sokiin ederek hepsini at arabalannayiiklemege ba ?lamislardir. Turklerin yerli Rumlara itirazmada su cevap verilmi?tir:

«— Ne yapalim, bunlar sildhli, biz kansmayiz. Siz ar-tik basinizm garesine bakin!...»

Bu cevap, Tiirkler arasinda bir panige sebep olmayakalmadan uzerlerine makineli tufek ate?i agilmistir. Sagasola kagmaga galisanlar da civarda pusu kurmus yerli Rum-lar tarafindan 6Idurulmu?lerdir. ikiser ikiser siralattiklanTurkler'den birinln eline bigak vererek karsisindakini 61-durmege zorlanmistir. Bu, heyetimizin §imdiye kadar kar-silastigi degijik bir iskence ?eklidir. Burada Yunanli-lar erkek evlatlara annelerini pes-kes gekmek isteuifier fakat oliimbahasina bu i ? i yapmayan delikan-I I I a r sungulerle oldiiriilmuslerdir.

Bir tarafta. n atese verilen evlertutusurken Yunan askerleri siingii

a 3

0>

< 1

YUNAN MEZALIMi muouna taktiklan kOpttk bebekleri ku-2U kizcrtir gibi ateslere tutmuslar.Seng kizlarm memelerinl keserekkebapetmislerdir.

Vol flzerinde b i r ailenin dort fer-

,

' H°Z

'na

,

vurU ' mu? ?ekilde bulunmus-I a d

,r. Birpok cesetler suriiklenerek iskele Meydaninda

ac.lan b,r cukura doldurulmus, bir kism, da koyiin giris yol-larmin kenanndaki hendeklere at.lmistm Rum evleri ya k„.mamis ,r. Cinorcikto olduriilen TOrklefden isimleri bizevenlenler sunlardir:

Muhtar Vasuf Cavus (siingii ile) Nalbam Mehmet (sfln-gu He) Imam Hafiz (yakiimak suretiyle) imam Hafizin kiziEmine (bas, kesilmek suretiyle) Emtae kizi Notice (sungiito) Emme kizi Nerime (sLingii ile delik de? ik) Veysel A#a(sungu He) Ceiai Efendi [bq?, kesllerek) Mehme, (edenyen kesilpkarm siingii lie delinerek) Ceiai Efendi'nin toru-nu dort yasmda Nigar (kaziga vurularak) ablasi Foiko (kaz,-ga vurularak) Nigar'm diger ablas, (koziga vurularak) Meh-met Efend, (sungii He) Ibrahim Cavus (kol ve bacaklar, ke-silerek) annes, Fadime (yakilarak) Amovut Mehmet Cavus-un butun ailesi «9 kisi» (balta ile).

Kocadere-i Zir ve Kocadere-i Bala Koylerh

Rapor: 20 - 208. 12 . 15 May,s W2VBu iki koyde islenen vahset de tuyler iirperticidir

Dogmek suretiyle, siingiilenmek suretiyle. yakmak suretiy-le olumlere sebep olunmustur. Kocadere-i Zir koyiinde 70yasmda bir kadmm dogranmis parealar, bir kiiciik yigm ha-Nne g«HM,

i

ve kesik bas bu yiginm uzerine konmustur.Cocuklar hicbiri birakilmaksizm sira ile siingulenmistirKocadere-i B a I a • d a heyet taraf'm-

F: 9

130 KADlR MISIROGLU

dan yakalanan bir Yunan askerinin

gantasinda bir a vug kmali kadin par-

mag i, bilezikler ve alt in la r pikmis-

t i r. Bu koylerin mallan talan edilmis, evler atese ve-

rilmistir.

Kocadere-i Bala kbyiinden isimleri heyetimizce tesbit

edilen Turkter sunlardir:

Sandaloi Ismail Rsis (balta ile) Yoriik Hiiseyin (balta

He) HUseyin'in kansi Ayse (balta ile) 80 yasindaki Hiisniye

(dogulerek) Hoca Hasim Efendi (el bombasi ile) Arnavut

Hasan (basi tasla ezilmek suretiyle) Gokmen Abdullah

(karni siingu ile desilerek edep.yeri kesilerek) Gocrnen

Abdullah'm genu kizi Hasibe (memeleri kesiidikten sonra

. basi kopanlarak) Abdulloh'in diger kizi sekiz yasindaki Ner-

min (tecavuze ugradiktan sonra sQngiilenerek).

Koyiin diger sakinler] kendl evlerine hapsedilmis ve

evler atese verilerek iceride yakilmalan seklinde telet

edilmislerdir.

Buradan iki buyuk sal iginde istanbul'a kagmak isti-

yen 230 kisi oldugu halde denizde yakalanarok sahile gi-

kanlmis. K6y camiine doldurularak kapi ve pencerelerden

igeriye yilzlerae el bombasi atilmistir. Bir ara ates kesilin-

ce, «Disan gikin!...» diye emir verilmis. Tiirkler affedildik

zamiederek sag kalanlar pikmislar. Fakat hepsi camiin

onflnde de toplanildiktan sonra iglerindeki geng kizlar bir

tarafa geng kadinlar bir tarafa, ihtiyarlar bir tarafa ayrii-

mis, erkeklerin gozij oniinde bu kadinlar en ddi teoavuz-

lerle kirletilip en feoi zuliimlere maruz birakildiktan sonra

bldiiriilmuslerdir. gocuklar kucaklanndabulunduklari annelerinin bigakla

karinlari yarilarak igine g 6 m u I m ii s

veya surgiilenmis vaziyette bulun-

m u s I a r d i r.

YUNAN MEZALiMI

Ortaburun Kbyii.

13 Nisan 191 tarihli ropor:

Yalova'daki Yunan Komutaninin yerli Rumlardan kur-dugu geteler Kelek, ZindankSy, Uzunpmar, Muslim, Caid-koy, Delipazar, Saluoak, Dagistant. Resadiye, Kirazli v<>Yurtan koylerine baskin yaprmslar para've kiymetll esyaolarak ne varsa hepsini alip gitmislerdir. Ertesi gun aynigeteler tekrar bu koylere yayHarak turlif zulum ve iskence-ler yapmislardir.

ikinoi saldinsta biitun koylerin geng talari Caloi koyetopanmis. evlerden getirilen yataklar,agaglar,n altma ser-d.nlmis ve erkekler de toplu halde oraya getirilerek ku-sun tehdidi altinda ya pilan aiemleri seyre meobur tutul-muslardir.

Tahammillii tiikenen ve kadintann feryatlar.na dayana-mayan Turkler, her ne pahasina olursa olsun Yunan asker-lenne bir an iginde saidmp silahlann, alarak hepsini 61-durmuslerdir. Fakat bu hall duyarak iki saat sonra gelenYunanl.lcr, koyde hig kimseyi bulamayinoa diger koyleregidip yediden yetmisine kadar biitun Tiirkleri balta kasa-tura, bigak, tufek ve atese atmak suretiyle tek canli kai-mayinoaya kadar oldlirmuslerdir.

MUKAOiU TEDBiRLER:

Birgok koylerin kadin, kiz ve gocuklan civar orman-lara yerlestirilmisier, magaralara saklanmislar. erkeklerde koylennden temin edebildikleri iptidai sila'hlarla miida-faaya baslamislardir.

Mesela Pasakoy'de 40 Turk erkegi 87 Yunan askerinipusuya dusiirmek suretiyle oldurmus, koyii kendileri ate-se vererek civar daglara gekilmislerdir. Sonradan gelenYunanlilar, kendl askerlerinin omlrjipJok cesetlerj ile kar-silasmislardir.

3 1

YUNAN MKZALfMl133

nan aTJ^ feddi 'er ClVar k5ylere -Wan* 75 tat Yu-non askerl elb.sesmi dellkanhlara dag.tm.slar, kcdm ve tarZ^Trr^ ve 9e,8-k v™^Tane

be

:

rami?lerdtr. Bu elblseter bilahare, cok Ise yaram.s fctoYunanl.tar vazlyeti anlay.nca data MyOk Cet'rle b'kayter, sor-p tek con,, insan b.akmomLard Bu ytdaOolwo Soman),, Sucuk, KQrtkeyffnde YunanWam, tSss^sr i?kence tarihin -^-"-w *"-

Calica'nm yerlisi o|Qn Mihal Hrfsto Elmacikl, Tomn

T™kTerdP br,nkVk H

n "* W bi,dikle™*>" saklanan

tatbik ettikten sonra oldiirmuslerdirBu yerli Rumlardan Mihal ile Toma'nin cesedi Son™koyu sokaklannda to ra(lml2dan buJnu£Tr KQn 2yunde pencerelerl terpigle ortulmus blr bina beyetl dlk

DONYA GENCLiGiNE BEYANNAlWE

Marmara bolgesinde yap„ari korkunc vahsetln haber-

smlik dUygutonn,za hitap ediyoru*. BelirtmeT LedifiT

**»» yUl„an a-taiinden ne|er eel(tikleridjl.

Tu

fha

m a kly„„mcfa Yur<an ,„w b.

r» v Mar

TONAN MEZALIMt mTurk Milleti'ntn icine diismiis olchgu iztirap m tela-

ketten f,rs« Men Yunan Milteti, Tiirkiye'yi iyi ta„,m,-yan digar miileilerin bilglsbllglnden fetfade edersk aklahay* gelmeyen zuliimler yapmaktadirlar. Ontar cKkwa-

Turk ere yuklemek icin keslf bir propaganda yapmak-

w Turk halkm toptan tanas, projesi »ard,r. Sunguterleotaunfen, bas, kesilen, «?.erde yck.lan ve par*, pan*dogranan Turkterin .rtrab.ni size antatim* pe

PR ^5*ShMrln vicdan ve insanl.k duygutahmza hitap ediyo-

ru*iGercek otaylann pek a2 bir tasmm. aksattirecek olanfotograf » dokumantan size gonderiyoruz. Bu «sikalar

oektir

6 fldzetmekstein insan olan herkesi titrete-

Bu rahset miittefikleraras, bir tahkikat komfeyomi

Genera! Franks, Frcnste delegesi Albay Vick. italyar, de-S 1VI

'8" "" ™h?eto?flhtt «*»u,kn«hr. Rapor-larnda bu TO„seti kinci Yunan ordusu kumandan, Leo-nardonulo.'n, uzerine atnwktad.rlar. Her tiirlu ,z„ rapve mahrum,yet ioinde l.lm „ „m 0?kr ile Pal,smaktaolan Turk University kardes.eriniz bu Lu* ££

dto MM " ^ """ °'0n *daninKa slm™V. bir va-

6 Hazlran 1921

Istanbul Universiiesi Edefojyot

Fakttltesl Talebeleri

Qakirh kflyuntfen Halil oglu Zeynel,

Yunan kasaturalari onu bu hale getirdi.

(Tahkik heyetinin gektigi resimlerdenl

136 KADJR MISIROrjLU

3 — BEYKOZ KAZASI FACiALARI:

15Temmuz 1920 tarihinde bir Yunan taburu Bogazicin-

de Beykoz kazasina bagli Huseyinli Koyiinu kusatarak mit-

ralyoz ve yayhm atesiy'le ahaliyi katlettikten sonra herse-

yi yagmalamislar ve bilahare de atuzbes hdneli olan bu ko-

yii ev, ahir, samanlik, cami, mektep ve hatta harmanlarda-

ki ekinleriyle tamamiyle yakmislardir. Koye ait 47 adet inek

vesair hayvani beraberlerinde alip gotiirduler. Koyden yag-

maladiklan esyalan koye ait arabalarla Cubukluy'a naklet-

tiler. Bu vak'ayi muteakip Beykoz ingiliz Kumandanligi

ve Yunan Karargani'na rmiracaatla Cubukluda gordukleri

hayvanlardan doksanucunii istlrdat ve geri kalanim da ingi-

liz kumandanhginin miiteaddit israr ve ricalarina ragmen

ahalinin gozii onunde bogazladilar. Bu suretle, 150 nufus-

tan ibaret olan bu koy halkindan sag kalan 5 - 10 klsiyi hio-

rete mecbur etlller. Koy ihtiyar heyetinin ash mahfuz

1 Mayis 1921 tarihli mazbatasiyle mahallen tetkikatta bu-

lunan miittefikler heyetinin 8 Mayis 1921 tarih ve 365 nu-

marah raporlariyle bu keyfiyet tesbit edildi.

Yunan mufrezesi tarafmdan Beykoz'a bagli Cavuslu

clftligl kahyasi Cevat Efendi iskence ile oldiiriildu. 1920

senesi Ekim ayinda Bogazici'nde Beykoz'a bagli Cavuslu

clftllglnl muhasara eden bir Yunan mufrezesi kdhya Ce-

vat Efendi'den baska alti arkadasini do dove dove koy ha-

ricine cikararak oldurduler. (Koy ihtiyar heyetinin 8 Mayis

1921 tarih ve 79 numarali mazbatasiyle yerinde tetkikler-

de bulunmus olan tahkikat heyetinin 14 Mayis 1921 tarih

ve 375 numarali raporlanndan alinmistir.)

Yunan askert kit'alan bu koye geldiklerinde harman-

daki ekinler dahil olmak iizere biitun evleri yaktilar. Fa-

tat, datia once evlerdeki biitiin esyayi yagmclayarak ara-

balarla Cubuklu'ya naklettiler. Ahaliden en kiieuk mukave-

mette bulunanlan kasaturalarla dogradilar. Sarpinar, Hu-

YUNAN MEZALIMi 137

seyinli koylerinde Omerli Nahiyesinde ayni soygun ve cM-yetleri irtlk8p ettikten sonra buralari bastan basa yaktilar.Tahkik heyetinin mahallen yaptigi tohklkotla biitun bu zu-liimler de tesbit edildi.

1 Mayis 1920 tarihli asli mahfuz iwczbatadan:

26 Ekim 1920 tarihinde bir muldzim kumandasinda ola-rak kirk neferden miirekkep bir Yunan mufrezesi (kind de-fa Omerli'ye bagli Buzhane Koyii sakinlerini koyiin kahve-sine toplayarak Ao'if oglu Reuep, Salim oglu Ibrahim, Eminoglu Rifflt, Hasan Caviis oglu Yusuf, Mustofa oglu Ibrahimve kahvecl Riza'yi beraberlerine alarak koye yarim saatmesafede olan bir mahclle kadar tlifek dipcigi, kasaturave sungiilerle doverek ve yaraliyarak gotiirduler. Buzhaneve Oriimce Koylerinde yirmi giinahsiz Tiirk'iin boyunlarinaip geolrerek surkledller ve viicutlanni muhtelif yerlerin-den kasatura ile yaraladilar.

Muratli koyiinde ahaliyi doverek ve yaralayarak soy-dular. Omerli ve havalisinde Yunan mufrezesi hemen hergirdigi koyde yagma, talan, yangin, dovme ve yaralamadanmaada gene kizlara hemen her koyde erkeklerin gozlerionunde tecaviizlerde bulundular. Bu hususta heyet muhte-lif raporlarla bu hadiseleri tesbit etti.

1920 Arahk ayinda bir subay kumandasinda tekrar Bey-kcz'dan Omerli'ye gelen bir Yunan miifrezesi evlerde si-lah aramak vesilesiyle halkin scnradan tedarik edebildigiesyayi tekrardan gasbettiler. Bu arastirma esnasmda ka-dinlan da doverek tecavuzlerde bulunduklan ve bu mufrezesubayi ise o gece misafir kaldigi Haci Osmati oglu MustafaAgaViin evinde yorganlari bile cebren alarak gotiirmek is-tedigi sirada kendisine mdni olunmaga ealisilmasina kiza-rak ev sahibini agir suretle doverek tahkir eyledigi ihtiyarheyeti tarafmdan tanzim edilmis ve ash mahfuz bulunan 2Mayis 1921 tarihli mazbatadan anlasilmistir.

TOMAN MEZALtMl

MBMM :^.::

::

:.

.

:

:

:

4 — ?iLE'DEKi VAHSET :

Oicfflfulen babasimn cesedi uzerine kapanmak isteyEn

ve bis yiizden sungij ile yaralanan on iki yasinda yethn

Mustafa, §i!e ingiltz Kumandanimn huztirunda cinayetSe-

rfni itiraf edea Ycrgi, legmen Kctcaros'un cindyetlerl yekjtle haiindefci erfcek ve kadmlafin oldufuJmesi.

« Y u n a n m e z a 1 I m i » gittikpe genis bir pevre-

ya yayiliyor. Karadeniz kiyllanna kadar sokulan Yunan as-

kerleri veya yerli Rumlar biiyuk vahsetler isliyorlardi.

Adi gepen kitaptaki raporlardan anlasiidigma gore Yu-

nanlilar umumiyetle aym pesit iskenpeler yapmakta idiler.

Basvurduklari usuiler sunlardir:

Timak sokme, un cuvalinda dcgme, puvala kqyup suyaatmd, cgaca ayaktan dsrna. agapa asilanlan kasap gibi

parca parpa etme, diri diri kazdinlan oukura gomme, gozoymo, kulak kesme, kol, bapak kesme, camie doldurup yak-

ma, evlerde soygun, kadin memelerindsn kebop yapraa,

g6z ve kulak kesip oyrnalar, kadinlara zorla oignettirilen

erkek uzuvlari, anne ve babasma zorla tecavijz ettirmeier,

kursuna diziimeler, edep yerine bomba koymalar, agzabomba koymalar, Kur'am Kerime bakaretle muamele, kiz-

gm demirle daglamalar...

12 Mayis 1921

Roper: 365

9 Yunan askeri (ikisi makineli tiifekli oldugu halde)

Kara Mandraya girrni^ler, ewela iki bin altm istemislerdir.

Koyun esrafi Haci Mustafa Efendi'nin bu parayi getirmesi-

ni isteyen Rumlar, Haci Mustafa'nin «paramiz yoktur!...»

demesine sinirlenerek ewela onun sakallanni tutusiurmue-

lardir. Haci Mustafa bu hakaret karsisinda pildirmi? veYunanlilarla mueadeieye baslamistir. Yunanlilar Haci Mus-

140 KADIR MEHBOGLU

tafa'yi kursunla oldiirdiikten sonra hanimina ve kizina ol-

miyoook hareketlerde bulunmuslar, kizcagizin n a -

rnusunu telef ettikten sonra boy nun-dan bir iple ahirdaki atin kuyrugu-na baglamis ve ati sflngu ile k o v a -

I a m a g a baslamisardir. Kiz p a r g a p a r -

ga olmust ur.Yunanlilar koy erkeklerini ayaklanndan birbirlerine

bagliyarak kirbag ve odunla dogmek suretiyle kdy'u dolas-

tirmislar ve bir gogunu kursuna dizerek oldiirmuslerdir.

Koy halkindan Mustafn bir Yunan askerinin silahini kapmis,fakat vuramadan diger bir Yunanli Mustafa'yi oldiirmustiir

?ile'de oiftgi Emrullah biiyiik iskence ile oldiirulmiis-

tiir. Evvela sokakta kirbacla dovtilmiis, sonra, kaba etleri-

ne kasatura sokulmus, biitiin parmaklan kesilmis, gozliniin

biri oyulduktan sonra basi kesilerek bir agacm gatalma ko-nulmustur. Emrulloh'in parga parga edilmis viicuduna aga-

cm altinda rastlanmistir.

Kurucakoy — Yukondoki Rapora Have:

Bir Yunan askeri doktoru otuz Yunan oskeriyle birlik-

te Kurucakoyii'ne girmis Culoglu Mehmet, Egriboyun Ah-mei, Yakup oglu Recep, Pehlivan Ahmet ve Abdullah og-lu Mustofa'yi rehine tutarak koyden 3000 altm. istemisler-

dir. Bu Turkleri civardaki tepeye gbturen Yunanlilar iki sa-at sonra geleceklerini ve paranin mutlaka hazir olmasinitenbih etmislerdir.

Heyetimiz saat iki bucukta (14.30) bu koye dogru y'ak-

tasrnis vs devamli siidh sesleri ile karsilasmistir.

Koye girilince iki Yunan askerinin bir gene kizin eibi-

selerini yirtmaga calistigi goriilmiis, isrrrl Ay$e olan 13 ya-sindaki bu kiz bize dogru kacarken arkadan vurulmustur.ileride kumelenmis erkeklere yaylim atesi agilmakta idi.

YUNAN MEZALIMI 141

Yunanlilar heyetimize silah gevirerek bizim koye gimnemi-ze mani olmuslardir. Kumandanlan Apostalides askerleri-

ne bize itaat etmeleri igin bir harekette bulunmamistir.

Heyet angak Yunanlilar koyii atese verip kagtiktan

sonra koye girmis ve alevler arasinda kalan evlerden yiik-

selen bagnsi^alari duymustur. Sokaklardaki giplak veyaelbiseli geng kadm oliilerlnden sekiz tanesi sayilmis, sagkalan lie Turk, bizi Yunanli zannederek kagmislardir.

14 IWayis 1921

Rapor: 367

Teke Divani koyiine giren iig yuz silahli. Yunan askeri

mutation iizere alti bin altm istemisler, fakat koylii bunuyanm saatte temin edemeyince evvela ihtiyar kadiniantoplayip ayaklanndan asarak altlannda saman. tutusturmaksuretiyle yakmaga baslamislar, goleyana gelen erkeklerin

iizerine, makineli tufek atesi agilmis, sonra gene kizlar top-

lanmistir ( ) Bunlardan Asiye isimli bir gene ki-

zin iki gogsii bigakla kesilerek soman ateslerine atilmis vekiz olduriilmiistur. Digerlerini 20 kadar Yunan askeri koy-

den gikarken beroberlerinde suruklemislerdir. Gezilen yer-

lerde bu geng kizlarm cesetlerine rastlanmamistir. Agacaasilip yakilan yasli kodinlardan birinin ismi Giilsiime'dir.

Suayipli koyiine tegmen Kacaros'un kumandasmda gi-

ren yiiz elli Yunan askeri, evvela balki camie toplamagagalismislar, koyliilerden Kaptanoglu Cental, Askeroglu Ib-

rahim, Kocoglu Bekir, Kokozoglu Mehmet, Demircioglu AzizCavus ve Calioglu Esref kendiletine kirbag vuran TegmenKacaras'in iizerine atilarak hirpaldrken diger Yunan asker-

leri Qoliogiu Esref'i hemen oidiirmusler, digerlerini kafile-

den ayirarak kenara eekmislerdir. Tegmen Kagaros getirt-

tigi biiyiik soman euvallanna koyliileri koyarak askerlerine

dogdiirmiis, sonra guvaldan gikarip ayaklanndan agaglara

142 KADIR MISIROClLU

asarak hepsini iki saot icinde parca pprco etmistir. Bu arp-

da nereden atildigi belli olmayan bir kursunla Kacaros vu-

rulmus ve Oroya yigilmistir. Bu hadise uzerine Yunanlilar

derhal comii atese vermisler ve korkudan kacmislardir. Ca-

miden cikan koyliiler Yunanlilann pelerine du?mu?ler, fa-'

kot bircoklan kurulon pusulara diisurulmiis ve oldflriilmus-

tur.

Ertesi giin tekrar up yuz kisilik bir kuvvetle bu koyegiren .Yunanlilar bir tek oanli insan birakmadan kodmlaroturlij azap ve iskence ( ) yapmak suretiyle hepsi-

ni oldurmuslerdir.

KUR'AN-I KERiME YAPILAN HAKARET

6 Mayis 1921

Rrapor: 368

Hicis (diger adi Safvetiye) koyijne giren 19 Yurtan as-

keri silah aramak bahanesiyle evlere girmisler ve herkesi

disari cikararak para ve mallari yagmaladiktan sonra bul-

ditklan Kur'an-i Kerim'in yapraklarim (hasa!. hasa!» ken-

di necasetlerine bulayarak Tiirklere yalafmislardir.,

(Ne sabirlisin yd Rabbi, ne sabirlisin ya Rabbi!.)

Bu crada nereden piktigi belli olmayan aiti Turk genci

koyiin yamndaki dereden yaylim atesine baslanus ve sasi-

ran Yunanlilar kapariarken hepsi vurularak 6ldurulmusle>'-

dir, Olen Yunanlilann ciplak cesetierl tarafimizdan goriil-

miistur,

Bilfihore koy halki uzak yerlerdeki kayalik bir mintika-

ya siginmistir.

Ey Musluman Turk evladi! Bunlan unutacok rnistn?...

Bunlan unutacak misin?!...

YUNAN MEZALtMi 1J3

BiR iNGiLiZ 3UBAYI SAHlDLiK EDiYOR

Serbest Rapordur

29 Mayis 1921

Heyetimize muracoat eden ingiliz subayi Mister Cock-

hill, Tegmen Kaparos'un Tiirklere yaptigi zulrrKi ontotmak

igin heyetimizi Gemlik'te bulmus ve sunlan soylemistir:

Sile'ye bagli Kabakoz koyiinde vazifeli olarak bulunu-

yordum. Birder] piyade tiifegi atesiyle korsilastlm. Yunan-lilar koye giren yol uzerine dik cokmiisler, kursun yagdin-

ycrlardi. Bir duvan kendime siper aiarak bekledim. Tiirk-

ler evlerine girip kapilan kapayinca Yunanlilar koye girdi-

ler ve hemen butiin evlere taksim oldular. Baslranntfa bir

tegmen vordi. Bona selam vermek luzumunu duymadi amaorao'a ne icin bulundugurau merak ettigini hayretinden on-

ladim.

Evlerden cikantan kadin, kiz, cocuk ve erkekler sun-giirerle durtiilerek meydanljga toplanrJi. Hepsi durmadandogiSliiyordu. Gene kizlara feci sarkinSiiiklar yopiltyor veelbiseleri siingii ile yirtiiiyor ve gogusier; kesiliyordu. Yu-nan tegmeninin yanina gittim. Bu vahsete neden liizum g6r-

ditgunu sordum.

Rumca birseyler soyledi ve beni azarladi, Tuylerlm di-

ken diken olarak datia feci manzaralara sahid oldum.Bir rum askeri 80 yaslannda ihtiyar bir koyluniin sir-

tina binmis kendisini tasitiyordu ve mutemddiyen hayvanSifti ihtiyan kirbapliyordu. Tegmen yakasma yapisip ken-

disine dogru cektigi Tiirklere agizlanm actinyor ve kur-

sun sikip olduriiyordu. Agizlarmi apmayanlarm alninin or-

tasma nisan aliyorduf

Kizlar, kadrnlar, biiyiik feryatlarla baginp, caginyorlar-

di. Yunan askerlerine yalvoranlare ve ayaklanna kapanan-lara merhamet edilmiyordu. Evlerin pencerelerinden alev-

Ml KAD1R MISIROGLU/

ler cikmago baslamisti. Biiyiik ogacm altmdo bir gebe ka-

din koyun gibi bogozlandi, Ve sonra karni desilerek pocu-gu siinguye takilip bir Turk erkegine uzatildi.

Bu feci manzara bir saat oitrdii. Verde inleyen Tiirkler,

can cekisiyoriardi. Bersim tobancom alinmisii. Hatto orkbm-da siingii takmis bir Yninon neferi bekliyorciu.

Kava Itaronncoyo kodar vahset deyom etti, Sonra" Vu-nonlilar isminin Kacarcs cidugynu sbyledilderi tegmenleri-

nin eirafinda toplamp cenube giden yoldon pekilip gittiler.

ifddemi tasdik ederim.

ImzaMajer COCKHILL

KARINDAN SUNGU |LE COCUK CIKARTTILAR VEBUNii KiMBiLiR KAC VERDE TEKRARLAD1LAR.

7 Mayis 1921' — Rapor.

Komisyonun elde ettigl ikinci bir facicya ait bilgiler;

1 Mayis 1921 gunii Gemlik ve civarmda Yunan zulmiinden

kurtulmak ve istanbul'a gitmek icin blnlerce halk Kapak-li'ya birikmis. Bunlar gelecek motdrleri beklerken Yunan-lilar tarafmdan haber olmarak derhal buraya bin askergonderilmis. Yunanlilar Kapakh'ya girer girmez muthis bir

atesle koyde bulunan binlerce TiJrkii oldurmege ba?lamis-lar. Can korkusu ile denize atloyanlar veya daha evveldenmotorlere binmis olanlar bile bu oliim riizgarmdan kurtu-

lamamis, 6 saat icinde bijtiin Tiirkler oldiirijlmus, bir ara

koyun imami Ahmet ve Mimtar Hasan Yunan kumandaninaricaya gitmisler. Fakat bunlan dinlemek istemeyince muh-tar Hasan sen konusmus, kumandan ise birer kursunla iki-

sini birden oldflrmiis. Sonra muhtann h a m i I e k a r i

-

sini cagircarak, go z Q dnilnde bir Yu-nan askerine siingii ile karnindan c o -

YUNAN MEZALtMi 1«

<?u§u gikartmistir. Annesinin feci izdirabina da-yanamiyarak uzerine atilan muhtann kizi Zehra'nin su-tihdan saplanan bir sflngfl, kizin oiiimiine sebep olmustur.

I 11 yasinda Pembe isimli bir kizin vucudu ikiye bo'lun-miis halde idi.

!

Kiiplik Kumla - 15 Mavis 1921 - Rapor: 208

I Bulgurcu Vass,e, Mimi Apostel, Gemlikli Haralambo,Gemlikii Yorgo gibi yerli rumlar. Kiiciik Kumfa Koyii Yunanmiiiereze kumandam ile anlasarak koyliileri her ay bes yiizaltin vermeye mecbur etmlslerdir. Aynca her giin landa'r-mafkarokoluna bir koyun verilecektir. Gemlik'e gidis gelisyaspkh. Fakat komutan izin kagr-di voriyarmus. izin isteyenher' Turk yolda ewela soyuluypr. sonra oldliruliiyordu. Buhalsikayet edilince takviye kuvveti isteyen Yunan basca-vusu biitiin koyluyu bir saat icinde mak'ineli tiifeklerle 61-

diirmus ve koyij atese vermistir.

.Kumandana canbaz Foti'nin kardesi Simon, kasapAleksi'nin cglu Yorgi'nin de yardim ettici ogrenilmi'stir.

Karacaali Koyunde

Rapor: 234

Kapakli'da tek canli varlik kalmayinca Yunanlilar Ka-raoaali koyiine girmlsler. on ile onbes yas arasmdaki kizla-n secip bir manga nezaretinde civardaki agaehga gctiir-miislerdir.

Bu kizlardan Aliye, Ziihre, Esma, Hcrticc, Hursit kizi

Serife, Tank kizi onbir yasindaki Emine, Murat kizi o'nsekizyasindaki Aliye, Hiiseyin kizi on yasindaki Sahende'ninisimleri heyetimizce tesbit edilmistir. Yunanlilar evlere gi-rip ewela para ve ziynet esyalanm almislar, .sonra koyunerkeklerini meydana toplamislardir. Elli metre mesafedediz poken bir manga yunanh, butiin erkekleri oldurmustiir,

F: 10

148 KADtR MISIROSLU /

Meydanda komisyonumuzun Turk rehberi Ismail 130 cesqt

saymistir. Daga kaidinlan gene kizlar, irzlanna gegildikteh

sonra tamamen oldurulmuslerdir. I

SACLARINDAN ASILANLAR|

I

Kizilcakoy

7 Mayis 1921 - Rapor: I

?ile'ye do saat uzaklikta bulunan bu koye Yunanlilar

her sobah harac almaga gelirlermis. Beser onar ktulik

kafilelerle gelen yunan askerleri her giin or altin, bir ! ko-

yun ve tavuk, yumurta gibi seyleri aldiktan sonra Tiirkle-

re dayak atip ve hakaretler ettikten sonra gider ve erjtesi

giin yine gelirlermis.

Bir giin Konyalioglu Etliem Reis. Muhtar Halil Aga,

Asofogiu Rifat Reis, Selimoglu Ahmet, Qakiroglu Ahmet

Reis, kardesi Mustafa ve ibrahim, Cakir Eyuboglu Emih ve

bekci Mustafa nereden bulduklanni ogrenemedigimiz Yu-

nan askeri elbiselerini giyerek harac almaga gelen yedi Yu-

nanhyi koy civanndaki yol uzerinde olduriip elbiselerini ola-

rak oesetlerini bir cukura yuvarlamislar.

Aksama dogru arkadaslanm aramaga gelen diger bir

Yunan rnufrezesi vaziyeti anloyinca kizarak koyfl basmislai,

kaeanlardan arta kalan erkekleri meydana toplayrp evvela

cinloiplak soymuslar, sonra imhaya giriserek tek kisi kal-

mamak sartiyle oldurmuslerdir.

Koye girdigimiz zaman saclanndan agaclara asildik-

tan sonra altlannda saman yakilarak bldurulmiis kadin ce-

setleri goruldu. Bircoklannin gogiisleri kesilmisti. Kabo-

koz koyiinde de ay'ni vahset tekrar edilmisti. Bu koyde bii-

hassa gevrenin hflrmet ve sevgisini kazanmis Aziz Efendl,

kansi Ayse Hamm seccade uzerinde iken bir siingu ile

YUNAN MEZALIMi 147

sehid edilmistir. Aziz Eferidi'nin evinde, parcalanmis KuramKerim sahifelerine rastlanmistir.

14 iWayis 1921'

Rapor: 363

Agra kazasinin Qanaklj koyiine yirmi Yunan askerigirmis, koyun bircok erkeklerini oidiirmiis ve kadinlan bir

araya toplayarak ginlciplak birakmislardir. Bu vaziyete da-yanamiyan Yahyaoglu Mustafa evinin penceresinden koy-liileri oldiiren Yunanlilar uzerine ates acmis ve bir an icin

Yunanlilar katliamdan vazgecip Turkler tara'findan basildik-larmi zannederek kacmaga baslamislar.' Fakat tehlike rnev-cut olmadigini gorunce Mustafa'mn evini sarip onu disa-riya cikarmislar ve meydanda biltfln koyliilerin huzurundayere yatirarck evvela tenasul uzvunu kesmisler, sonra ko-yun gibi basini govdesinden cyrrmislardir.

COCUKLARA ISKEIMCE

14 Mayis 1921

Rapor: 3S5

Bu koy de Yunan tegmeni Kacaros'un zulmiinden kur-

tulamamis. Koyde kalan erkekler evvela meydana toplatti-

rilmjs, yagma yapilmis, kiz ve kadinlara akla gelmiyecektecavuzlerde bulunulmus, kulakkm kiipeleri ile birlikte ke-silmis, bilezikli bilek ve yiizuklu parmaklar kopanmistir.

Erkekler islak cuvailara konulup odunlarla dogulmus,ayak tabanlan kasatura ile cizildikten sonra tuz basilara'k

yiiriimege meobur edilmistir, Karfaili'da puval ipinde do-gulerek olduriilenlerden isimleri ogrenilenler sunlardir:

Sivri Suleymanoglu Omer, Sivri Hasanoglu Mehmet,Haci Mustafaoglu Mehmet Emin, Kocu ibrahimoglu Eyiip,

rfllti!

s

wmm

YUNAN MEZALtMl

Halil Agaoglu Ahmet, Muhtar Hasanoglu Hiiseyin, Haci Ha-sanoglu Halil Aga, Hoci Osmanoglu Abdullah.

Saplonndan sfiriiklenen ve kafa derileri yirtilan kadm-lar sunlardir: Eyilp kizi 17 yasinda Giilperi, Emin kizi 14 ya-sinda Soliha, Halil Aga'nin zevcesi 50 yasinda Emirae ve k,-zi §akire.

Vayla Koyii

12 Mayrs 1921

25 Yunan askeri bu koye aksam flstii giriyorlar. Ho-rac almak icin evvela etrafa bir korku ve dehset salip son-ra da evlere saldinyorlar. Arama 24 saat suriiyor. Halkin,para ve kiymetli esyasi almdiktan sonra gene kizlar, civar-daki ormana gotiiriilerek alpak tecavLizlerden sonra oldiM-lOyoriar. Kadmlar koy ortasmda kursuna diziliyor.

Timurcikli, Hasanli, Cengelli, Degirmencayin, Kumcakoylerinde ayni vahset yapilmistir. Kurnoa koyiinden TopalNesibe adli dindar bir kadimn parcalanmis cesedi civarda-ki bir tepede bulunmustur.

5 — MARMARA BOLGESiNiN DIGER KISIMLARIONSEKiZ KOYDE i§LENEN CiNAYETLER

irtibat subayi Cemaiettin ve seyyar kitalar kumandamYiizbasi Yusuf Efendi'nin istanbul Umum Jandarma Kuman-danina gonderdikleri rapor:

26 Mayis 1921 giini) besyiiz askerden mutesekkil birYunan birligi Kantarcilar koyiinden Cakirh Huseyin'in ka-risini, kizlanm ve baldizini daga kaldmp sent emellerinealet ettikten sonra cinlciplak ve kanlar icinde gece yansikoye gondermislerdir. Koyun diger kizlan yirmiser Yunant:tarafindan kirletildikten sonra baslari kesilmek suretiyleoldurulmuslerdir. Alti evde, ayaklanndan tavana asilmiskadinlann yalmz dizlerinden asagisi kaimis, diger kisimla-

Anadoludaki katliam programmi tatbike

memur Papaz Yorgiyes Minekespulos

Makarios ilk ve son eli kanh papaz degUdir!

ri lime lime edilmistir. Kisla kfiyunden Dogancioglu Ibra-

him kansinin gozu bniinde kasatura ile agir sekilde yara-

lanmis ve pirpmislari karsisinda bogazi kesiferek oldurijl-

mustur.

Cubuklu'da Yunanhlar kadinlan camilere doldurrnus...

lardir. Adapazarli Alive Hanim'la kizi. bir

semt-i mechQle kacinlmistir.

YUNAN MEZALiMi 151

Karakiraz, Karasakal, Kemerler koyunde bu vahsetleroynen tekrar edilmistir.

Kandira'da postahane ve hukflmet binasi yagma edii-

mi? ve atese verilmistir.

Ocyiiz kisilik bir Yunan birligi Adapazarma giderekbutun yerii rumlari silahlandirip Bersika, Cebecioglu. Eren-ier ve §eyhler koylerine saldirtarak dkil ve hayale gelmiye-cek vahsetlerde bulunmusiardir. Bu koyierin erkekle-i

rastlandigi anda olduriilmuslerdir. Karakiraz koyiinde aymvahset islenmis, butun hayvanldn alip gbturmiislerdir. Bay-ram Ali ismindeki koylu parca parqa edilmistir.

Ahalisi kacmis olan Otukler koyii atese verilmistir.

Peskes, Haciismail koyfl yerii rumlar tarafindan yakil-

mistir. Karadere koyiinden alts Turk sokak ortasinda bir

ipe baglanarak yanyana yatmlmis ve koyun gibi bogazlan-mislardir. Butun bu koy'ierde irza gecmeler olmustur.

imranlar koyiinun butun kadinlan irza teeavuz maksa-diyle bir eve toplatdinlmistir. Mukavemet edenier dogran-mistir.

Tekkeler koyiinden 15 genp kiz ayaklanndan agaclaraasilarak tiirlii iskencelerden sonra olduriilmustur.

Biiyiik Hatipli koyunde erkekier baltalarla imha edil-

mistir.

Biitiin bu vahset, muntazam Yunan birlikleri ve onla-nn silahlandirdiklari yerii rumlar tarafindan islenmistir.

Hayarian Nasipsiz Yunan Askerleri, CmlciplakDoiastirdrklan Zavalli Esma Hanima Giilmelesi

iein Kom^utarini Siingii ile Tehdis Ettiler

15 Kosim 1921 tarihli ropordan:Yunan askerleri Sahinburgaz koyune girerek evlerde

bulunan erkeklerin bir kismmi dogrniis, bir kismini oldiir-

diikten sonra Omer Aga'nin hanimi Esma'yi cinlciplak soy-mus ve sokaklarda dolastirmislar, tiirlii iskenceler ve sa-

152 KADIR MISIROCLU

pikliklonno asik suratla bakanlon siingii ve kasatura ile ya-

ralayarak kahkaha otmalanni istemislerdir.

i!

,.

.

. . . :....' I,:'. -.:.

Eursa'mn Gengiler koyiinden, Yunan paiiHaryalan tarai'mdan

sungiilenon §ERlF AHMED

YUNAN MEZALJMi

Rodosto Koyu

21 Nison 1921

Rapor: 155

Rodosto koyunde, Yunanlilann baskmmdan iki soat ev-

vel Haci Bdyezit mahallesinden Haci ibrahim'in olen toru-

nunu koy mezarligma defneden kalabalik iizerine yaylim

ates acilmis, cenazonin heniiz Qzeri kapanmadon yetisen

Yurranlllar topragi eseleyerek on ya^indaki cocuk cesedi-

ni cikarip siingiiye takmislar ve mezarlar arasina sinmis

oian Turkleri topladiktan sonra imamm bosini bir ta§la ez-

mislerdir.

iznik Baspiskoposu Vasilyos: KKatliam Az Oldu.

Ben Biitiin Tiirklerin Kesiimesini isterim» Dedi,

Beynelmilel Kizilhac Temsilcisi Mr. Maurice Gehri'nin

on gunliik miisflhedeleri sonunda hazirlamis oldugu rapor-

dan elim sayfalar...

12 Mayis aksami Gemlik'e gelen komisyon, hemen er-

tesi sabah bazi yonik koyleri ziyaretle tahkikata basladi.

Bunion Pazarkoy (Turk: Iznik gold yakinmda). Cengiler

(Ermeni), bunun simalinde; Celtikci ve Geidelek (Turk)

koyleridir.

Celtikci'de bir ay once yangmdan kurtulabilen birkac

ev de tutusturuimus bulunuyordu ve muhtemelen bunlara

kundak sokan dort Yunan asker talanla mesgiilken suc-

ustu yakalanmistir. Askeri misyon otomobtlle doiasirken

ben Gemlikte, Albay Vick'in emrime tabsis etmis olduguFransrz tercuman vasitasiyis sorusturmaya basladim. {in-

giliz Yiiksek Komiseriigi Kizilay'in tahsis ettigi tercumanin

bona rehberlik etmesine musaade etmemisti.)

KADIE. MISIBOGLU

Gemlik, normal ahvalde yedi bin nufuslu iken, o sira-

da onalti bin kisiyi barindinyordu. Yedi bin niifusun upbinbesyiizii rum iki bini ermeni ve iki bini de Turk miilteci-

leriydi. Rum multeeilerin ekseriyeti Karamiirsel'in cenu-bundaki Kizderbent koyunden geliyordu. Bu koy yakilmis-ti. Ermenilerin pogunlugu Cengiler, Yerrtkoy, Ortakoy, Ya-lakdereden geliyordu. Bu miilteoiler askert idflreden giin-

de yiiz dirhem (320 gram' un aliyorlardi.

Turk miilteeilerinin hemen hemen hepsi Pazarkoy'dengeliyoriardi. Bu koy emirle tahliye edilipf, arkasmdan dayalcilmisti. Cogunlugu, yollarda sivil Ermeniler ve Yunanaskerleri tarafindan agir hakaretlere maruz kalip, soyulduk.lanndan sikayet ediyorlardi. iste benim de gormiis oldu-gum bazi vak'alar: Gedelek'ten iltiea etmis olan Hatlce Ha.mm; Ermeni sakiler tarafindan omuzundan bir kursun veup sungii darbesiyle yaralanmis, Gedelek'ten bir erk'ek po-cugun, kadm ve kiziarr bir araya zorla tiktikian eve atilan

bir el bombasi ile cenesi ve dili upmus, Pazarkoy'den Nu-riye Hanim (yasi 60) uzeri soyulmus, para ve muoevherlerigasbedilmis, yaralanmis ve 5 - 6 Yunan askeri tarafindan( )

Bu esnada kocasimn da kadmin gozleri oniindekitir kitir kafasi kesilmis.

Turk miilteoiler oteki eemaatlerin miiltecilerinden pokdaha fena ve sikisik sartlarda iase ve iskan ediliyorlardi.

Yuzlercesi ufacrk oamiin avlusuna veya mezarlik iperisin-

de kucak kucaga yeriestirilmislerdi.

Konak aivannda, baska bir mahalde otuz metrekarelikbir yerde 60 dan fazla kadm ve poeuk saydim. Bu anda er-kekler mevout degildi. Onlarm hepsi de angaryalara gonde-riimisler veya yok edilmislerdi. Bir aydanberi Turk miilte-

Pilerine ve Yunan askeri levazimmdan, ne de Yunan sivil

idaresinden bir lokma ekmek veriimemisti. Civcir koyler-deki dindastarinin getirdikleriyle yasiyorlardi. Gemlik Be-lediye Reisi Mosyo Prinakis bana, Bursa'daki 3. Yunan

YUNAN MEZALIMI

Kolordu Kumandanina iki gun onee bu multeoilerin iasele-

ri ipin emir verdigini soyledi. Fakat ben orada bulundugummuddet zarfinda hipbir tevziata sahid olmadim.

Benim toplayabildigim bilgilerden bir muddet onee

300 Rum ve Ermeni gonullusiine bijtiin blogedeki Turk aha-

liye afislerle - oliim cezasi tehdidiyle - ellerinde hip bir tiir-

lu'silah bulundurmamalari ihtar edilmisti. Ote yandan da

ogrenmistim ki; Kumla (Biiy'uk ve Kiipiik) iskeiesi Hayda-

riye, Karaeaali krjyleri kusatilmis ve silahli peteler iperi-

lerde dolasiyoriardi. Kimse Gemlik'e gidemiyordu. Banabilgi veren kisi Yunan otoritelerinin buralarda hip kimse-

yi disanya birakmamasi netipesi olarak, mezkur mahaller-

de pok yakin zamanda biitiJn ahalinin topyekun imha edile-

aegini soyledi.

Ogleden sonra Gemlik Ortodoks kilisesini ziyaret et-

tim. Guya Turklerin iznik'te Rumlara saldirdiklanni iddia

eden baspapaz su Itlrafta bulundu:

«Yunan ordusu, tedip har&ketinde pok mutedii dav-

randi. Ben ki, asker degil, bir, din adamiyim, isterdim ki, bir

seki kaSmamacasma foutiin Turkler imha edilsin!...»

Bunlar, herhalde gerpek bir din adamimn agzma almaksoyle dursun; akhndan, haySlinden bile gepmemesi gere-

ken yakisiksiz sozlerdi. Bu papazin ismi «VasUyos» du ve

iznik Baspiskoposuydu.

15 Mayis pazar giinii, bizler ipin ijzuntuyle dolu bir gunoldu. Sahiide up Turkiin yanisini gordiik.

Geceyi Tuzla'da gepirdikten sonra heyet Yaiova'ya git-

ti ve Konck'ta Turk ve Rum sikdyetpilerin ifadeierini aid'.

15 Nisana kadar brjlge 3. Yunan Tiimeninin meveudiyetiyle

sukOn ipindeydi. Fakat bu tarihten sonra durum birdenbire

degismisli.

Zdlim bir Yunan Yuzbasisi Papa Grigoriu geidikten

sonra bu havalinin manzarasi birdenbire degismis, zulum

ve vahset alabildigine artmisti. Her gun Turkler yalmayak.

156 KADTB MISIROGlX)

elbisesiz ve yarali olarak heyete sikdyete geliyordu. Gitti-

gimiz yerlerde insan oliilerl sayilamiyaoak kadardi. Bu ara-

da, yani Grigoriu geldikten sonra onalti koy insan ve hay-

van kalmamaoasina tahrip edilmisti. Diger koylerden ka-

cabilenler geceleri yuriiyerek, gflnduzleri saklanarak Yalo-

va'ya geliyorlardi. Cunkii Yalova'dan istanbul'a muhacir ta-

smdigmi duymuslardi. Papa Grigoriu'nun oldiirdugu insan

adedi bir hesaba gore 6000 veya 6500 arasinda idi.

Ogleden sonra Cmarcik'a gittik. Vaktiyie tamamenTurk olan bu kdyde birtek Turk bulunamadi... Yerli rum-lar hemen duvarlan kalan evleri tamir etmisler ve orala-

ra yerlesmislerdi. Bu hususta Yunan askerleri de rumiara

yardim etmisler.

Aksam, Asagi Kocadsre ve Yukon Kocadere koyleri-

ne gidildr. Bu iki koy tamamen tahrip edilmis, insan vehayvan kemiklerinden baska bir sey yok. Bircok evlerin en-

kazmdan dumanlar tutiiyordu. Basmdan yarali bir kopekmahzun bakislarla bizi siizdiikten sonra uzaklasti.

CUKURLARA ATiLMIS ALTM«S CESET SAVDIK.

Turk miiltecilerte beraber istanbul'a 22 Mayis'ta gei-

dik iki gun sonra bir ikinci tahkik heyeti secilerek tekrar

Yalova bblgesine gidildi. Bu heyette ben de vardim.

« Manchester Guardian* gazetesinin muhabiri

olan Mr. Tcynbee de karisi ile beraber bulunyordu. Onlarbes aydanberi Turkiye'de idiler. Vapurda goretiikleri faoia-

lardan dehsetle bahsettiler. Bizi Yalova'ya gotiiren « G u I-

n i h a I » gemisinde su heyet vdrdi:

Yuzbasi Lucas «Fransiz», Tegmen Holland© <cingiliz»,

Tsgmen Bortoccorei (ltaiyan». Aynca tercumonlar ve bir

Turk Polisi.

Bu seyfihat birincisinden cok ddha heyecanli oldu.

Ufak cinayetler ve vahsetlere kaniksadigim igtn onla-

YUNAN'IN KABADAYILKil DAIMA KADIN VECOCUKLAilA KAR5IDIB,

Yunan Askerleri tarafmdan bir kolu kesilen ve omuzundankursunlanan Cakirh koyiinden 8 yasmdaki Durmus.

158 KADiR MISIROGLU

n raporuma ithal etmiyorum. Fakat buyfik hadiselerden bir

kacini anlatacagim.

Heyet, ayakta kalabilen iki kbyden biri olan Akkoy'iin

bir mahallesinin tamamen harap: oldugunu gbrdu. Digei

evlerin kapilan dahi yerlerinde yoktu. Cdm ve gergeve di-

ye bir sey kalmamisti. Evlerin igi bombostu. Bir evde dar-

madagmik edilmis ydtak re yorganldnn dltinddn bir gocukaglamasi duyuncd esyalan kaldirdik. Bu alti dylik kadar bir

Turk gocugu idi, Gemiye gonderdik. Kbyiin gukurlannda

altmis ceset saydik. Bunlardan kirkdokuzunun isimleri he-

yetge tesbit edildi.

Tohkik heyetine Akkoylu olan iki cocuk yol gosteriyor-

du. Akkbyden giktiktan sonra tepeden tirnaga silahlt yerli

Rumlara rastladik. Bu cocuklardan birini lata tuttular. Biz

onbes, yirmi adim ayrildikta sonra gocugun gelmedigini

gordiik. Bsn geri dbndum. Fakot ne Rumlar, ne de gocuk

vardi. Sonradan bu gocugun cesedine higbir yerde rostli-

yamadik ve kendisinden haber de alamadik.

gece heyet Yiizbasi Papa Grigorhfdan izahat almakistedi. Bu yiizbasi, buyiik bir Turk diismani idi ve higbir

seyden haberi olmadigi, bu bolgede asayisin devam et-

tigini, Tiirklerin rahat olduklarrni gozumuziin igine bakabaka iddia etti. Fakat kendisine deliller gosterdikge, evet

demege mecbur oldu. Onun iddiasina gore yokilon kby

odedi sadece iki idi. Fakat biz 24 kbyiin yakilmis oldugunusbyleyince ses gikaramadi. istanbul'a nakledilscek TQrk-

ler igin olan konusmamiza da Grigoriu higbir Turkiin blme-

digini sbyledi. Heyet kat'iye yokin bir rakam elde edebi!-

mek igin General Leonandopulos'a muracaat etti. Grigoriu

bu civardaki koy erkeklerinin mill? kuvvetlere katilmak igin

Yunan hatlanm yanp Karamitrsel'e gittiklerini iddia etti.

Ama bizim saydigimiz cesetierin gogu erkekfi. Sonra Yor-

tun, Kirazli ve Cacik kbylerine mensup kadin ve gocuklara

Istanbul'a gitmeleri igin izin verebilecegini soyledi. Bu za-

YUNAN MEZALIMi 159

vcllilari Yalova'ya celbetmek de bir mesele idi. Kbylerin-

den toplu halde yola giktiktan hemen sonra biitiin yol bo-yunca devam eden baskin ve iskencelere ugruyorlar, yiiz

kisiden ancak bes, on tanesi Yalovayi bulabiliyordu, Bun-lar da pdrasi olon Tiirklerdi. Her Rum getesine biraz paraverip kurtuluyor ve biraz sonra diger bir cete karsilanna gi-

kiyordu. Yalova'yi bulduktan sonra da durum ayni oluyordu.Heyetin elinde muhafiz yoktu. Rumlar bir an iginde bir

yaylim atesi agarak toplu halde bulunan Turklerden kaslagbz arasinda bir kagmi oldiiruyorlardi. Turkleri adeta birer

birer bunlann ellerinden kurtararak gemiye sokabildik. Fa-kat yollarda olup da Yalova'ya yetisemiyenleri igimiz sizla-

yarak Yunanlilara birakmak mecburiyetinde kaldik.

8 — iZMiT FACiALARI

M. Gehri'nin 5 No. lu Raporu.

10 Temmuz 1921 — izmit.

,Gulnihal, Kizilay'dan Turk Silahh Kuvvetlerine aktanl-

di. Dort gun evvel Yunanlilann Izmit'te muazzam bir kat!i8-

ma haziriandiklan haberi istanfoul'daki miittefik kuvvetler

kumandanligina bildirilinoe yine beraber bulundugumuz he-

yet vazifelendirilerek diin Gulnihal ile izmit'e geldik.

Giil'nihal sicaklik ve alev dalgalanndan rrhtima yanas-makta tereddflt ediyordu. Korkung bir ates diinyasi iginde

kaimistik. Sdnki, Yunanlilar, Izmit'i tamamiyle atese ver-mislerdi. Biitun mahalleler, butiin sokaklar alevler igindeidi. Kadirvlann gigliklan sahile yiiz metre mesafede demir-lemis olan gemiye kadar geliyordu. Kizilliklar iginde ko?u-sanlan, diisenleri. feryat edenleri gbruyorduk. Bu haldetopraga ayak basmampza imkan bile yoktu. Sehir iginden

hig kesilmemecesine silah sesleri geliyor, zaman zamanbir binanin biiyuk guriiltu ile havaya sagildigini gbryor-

180 KADlR MISIROGLU

duk. Tam manasiyla bir ana baba giiniiydii, (Bu, tiirklerin

tabiri idi.) Limanda bulunan ingiliz ve Amerikan torpitolan

sahilden geri pekildiler.

Rihtima yakin bir sokoktan kosarak gelen ug, dort ki-

si kendilerini denize attilar. Fakat arkadan tig yunanli as-

ker peslerinden kosup adamcagizlan su icinde tiifek ate-

sine tutarak oldiirdiiler.

28 Hdziranda bizden baska bir muttefik heyeti ve iz-

mit'te imis. Yunan kumandanina katliam y'apilmamasi igin

ikazda bulundugu halde biz gelmeden bir gun evvel mut-his bir insan oldurme faaliyeti baslamis. Yerli rumlar bii-

tiin evleri taian etmisler ve kimsenin evden pikmamasini,gikarlarsa oldiiriileceklerini soylemisler. Tiirklerin bir kis-

mi kadere boyun egmis, otuwnus. Bir kismi firar etmis ve3000 Turk de « F r a n s i z Mektsbii ne sigm-mis. Bunu haber alan yerli rumlar ve yunanlilar okulu ha-

vaya ugurmak istemisler. Fakat burada bulunan Fransiz

Yuzbasisi Nicol Jayers, Amerikan kumandani ile birleserek

mektebin etrafini muttefik askerlerle dort kordon halinde

gevirmis. Yunanlilar yaklasmaga cesaret edememisler. Buheyet bir gun icinde oldiiriilen 7400 izmitli'den ancak 360mm isimlerini tesbit edebilmis. Aksama dogru gemiden ka-

raya inince bu eesetlerj biz de gordiik. Hie b i r i n d ekulak, goz, burunve parmak k a I m a -

mamistt. Bir gocugun gamurla oyna-masi gibi Yuananlilar bu cesetleruze-rinde oynamislardi. Baeaklan kesilmis geng ka-

dinlar, kollan kopanlmis kizlar, besik bebekleri, karma ka-

nsik bir halde idi. Kan ve et yigini insanin ruhuna iirpprti-

ler veriyordu. Bir insanin veya bir milletin bu kadar vahsiolabilecegine inanmak bile gugtii. izmit sokaklanni gordiik-

ge buraya insandan baska bir feiaketin geldlgini zannedi-

yordum.

Saat 19 da bir fransiz askeri yerli rumlardan bir gete-

YUNAN MEZALIMi 161

ciyi yakalamis. Dogruca bize getirdi. Kosebasinda bir gengkizi kirletmege galisirken arkadan kafasma bir yumruk vu-rarak bayiltmis. Tiifegini ve kasaturasmi almis. Rumunsirtmda bulunan Yunan askerine ait sirt gantasi iginde 120tane kadin bilezigi, 700 altin ve kiilliyetli miktarda banknotbulduk. Almak selahiyetimiz olmadigi halde gantayi Izmit

mintikasi muttefik kuvvetleri kumandani olan Yuzbasi M.Joseph Gerald'a teslim ettik.

Daracik bir sokaktakl kadmlar h a -

maminm onfinden gegtigimizsiradaka-lin givili bir kapi birden agildi veiginden yiizlerce geng kiz degirmenolugundan a k a n bir su gibi bir andadisari firladi. Saglari baslan darma-daginik, elbiseleri yirtik ve kan ign-de idi. Birgogu ©Ibisesini yirtip k ii -

lot yerine ortmustii. Deliler gibi sa-ga sola kagismaga basladilar. Kadingozlerinin -bu kadar y u volar in dan fir-ladigini, agizlann bukadar girkinoldugunu ve y Q z d e k i, cizglerin boy-lesine derinlestigini o dakikaya ka-dar gormemistim: Korkungbir aglamase si, adetd gokleri sarsiyordu. Ayak-lanmiza kapananlann. yalvaranlann hesabi yoktu. Kooala-nnm, erkeklerinin nereierde olduklanni soruyorlardi. Gu-zelligi karsisinda bir anda hayran oldugum geng bir es-mer kiz, in yesil gozlerini gozlerime dikmis, akil hastalan-nm bakislanna benzeyen delici nazarlarla beni siiziiyordu.

Kendisine dogru bir adim atinca hafif saga, dondii, basinionline egdl. Sonra yiiziinii gevirerek manasiz, soguk bir

tebessumle bakti, bakti. Kendisine bozuk bir Turkce ile

«Nasilsimz?» dedim. Birden agiz dolusu bir iukiiruk sa-vurdu. Sonra su sotirlan yazdigim anda kulaklanmda cm-

f: 11'

162 KADiR MISIBOGLU

layan berrak, teiniz bir kahkaha atti; giidirmisti zavalli!...

Sonra bgrendigimize gore yunanlilar ve yerli rumlar,

bir maballenin ne kadar geng kizi varsa geceden toplama-

ga baslamis ve tiger beser bu hamama tikmislar. iglerin-

den bir gogunun namusu payimdl ediimis. Sabaha karsi ka-

dinlardan en giizel ve tdzelerini ayirarak girkin ve ciliz olan-

lari serbest birakmislar. Maksatlan bu kizlari beraberlerin-

de gotiirup Yunan askerleine kadin temin etmekmis. Bu

hususu izmit'te yimi senedenberi bulunan Fransiz papazi

Pierre Bonait anlatti. Gece geng kizlann evierinden nasil

zorla alrndiklanna sabit olmus. Yasli din adomi titreye tit-

reye soyle diyordu:

«— Kilisenin karsisinda bulunan aiti Turk evinin kapila-

rinin kinlmasina uyondim. Yunan askerieri dippikleri ka-

pilara vuruyor ve deviriyorlar, sonra bikag el silah attik-

tan sonra igeriye giriyorlardi. Bi an iginde evde kiyamet

kopuyodu. Bagmsmalar, aglamalar ve silah sesleri birbi-

rine kansiyordu. Sonra evin gene kizi rnerdivenlerden tek-

meierie ve suruklenerek disan atiliyordu. Bir Yunan nefe-

ri kizm bilegini bukiip yanmda gbturuyordu. Muhtarzade

Emin'i kizinin gdturiiimesine mani olmak, istedigi igin evi-

nin oniinde agaca ashlar.

M. Pierre gece kiliseden gikarak ilerideki bir mahal-

leye gidip Turk evlerinin kapilanni birer birer galarak Yu-

nanlilarm kendilerini oldureoeklerini, hemen kiliseye gelip

siginmalarim soyiemis. Bu haberi her Turk evi iki saat igin-

de birbirlerine duyurmuslar. Boylelikle kiliseye 3000 ka-

dar Turk toplanmis. Bunu haber alan Yunanlilar kiliseyi ba-

sip Turkleri almak istemisierse de Fransiz Yiizbasisi Allen

Gau-marcS'in miidahalesi ve sert tutumu iizerine girememis-

lerdir.

Ates iginde kalmis Izmit sokaklannda bir arada gezen

silahli Fransiz bahriyelileri gordiik. Bunlar sehirde islenen

YUNAN MEZALIMi

cinayetleri sahildeki gemileri Bombara'dan seyretmisler.Dayanamamislar. Delors adli bir teamen, kumandandan izin

alarak 35 bahriyeli ile beraber sahile gikip gordCigii biitunTurkleri bir araya toRlamis ve Fransiz bahriyelilerinin mu-hafazasinda zirhliya goturrniis Tegmen Delors biiyiik bir

asabiyet iginde idi. Canli. kanli, sporcu bir gencti. ElindeRitabanoayi miitamadiyen soga sola salliyor ve:

«— Sauvagerie... Sauvagerie!...» (Vahset" vahset...demektir) diye haykinyordu.

Ben Fransiz bahriyelileri ile Yunanlilar arasinda her-hangi bir hddisenin pikmamasina dikkat etmesini soyledi-gim zaman heyecanla tegmen bona:

«— Bunlar korkakl. Aneak korkaklar bu zulmii ya-par!...» diye oevap verdi.

ACLIK VE SEFALETizmit'le Karamursel arasindaki Eregli'deyiz. Yunan

zirhiisi Kilkis'in toplan daha evvel buradaki haiki daglarave ormanlara kapirtmis. Burada Yunanlilar oldUreoek in-

san pek bulamamislar, ama kasabayi mahvetmi^ler. Duk-kanlardaki esyalar sokaklara sagilmis oniig cesetten bas-ka ceset goremedik. Bunlar da ihtiyar idiler. Mai olarak ta-siyabileoeklerini alip gotiirmusler. Izmit'ten aldigimiz bir-

kag Tiirk'Q clvar daglara yolladik. Sohilde GUInihari go-riince asagi inmege razi oldular. Gelenlerin hali gok peri-sandi. Giinlerce gozlerine uyku, midelerine yemek girme-misti. Yerli rum getelerinden korunrnak igin tas aralanna,bogiirtlen kiimelerinin iclerine girmisler. Agliktan yiirijye-

mfyenleri Gulnihal'den getirttiglmiz sedyelerle tasidik.

NETiCE

Yunanlilar artik kagmaga basladilar. Heyet olarak bizrapommuzu vermege galisiyoruz. Ben bu raportanmin so-nuna su neticeyi eklernek istiyarum v§ Fransiz tegmenininsozlerini hatirliyorum.

mi KADIR MISIROftLU

Yunanlilar son derece korkak. Korkak olanlar, kendi-

lerine bir baskasimn galip gelecegini zannederek ellerine

gegen firsatlarda 90k zBlim olurlar.

Yunanlilar bize kitaplarda okutulan « E I e n M e -

d e n Ly'e t b nip vdrisi degillerdir. istiia ordulan girdik-

leri merrileketlerde yerlesmek isterlerse zuliimden ve I?-

kenceden vazgeperler. Yunanlilar buralarda bir gun maglup

olacaklanni ve kendilerinden intikam alinacagmi sezmis-

ler ki; bu vahseti isledier.

Turklerin bu zulQm ve iskencelerin aoisini olacaklan-

ni tahmin ediyorum. Nitekim Eskisehir'de baslayan pozu!-

menin pek feet bir ricat oldugu haberleri geliyor.

Yapilan bu vahsetin hesabi cok uzun siirecektir. Ttirk-

lerin can, mal, para olarak biiyiik kayiplan vardir. Eger

Turkler hafizalan zay'if bir millet degilseler. komsularina

pek giiler yiizlij olmayacaklardir.

M. GEHRi

Tohrilc Heyeti Kizilhap Miimessili

7 — EZlNE

MEZALiME HER YERDE OLDUGU GiBi BURADA DA

YERLi RUMLAR KILAVUZLUK ETM'EKTEYDi

15 Ekim 1920 tarihinde Ezine'de Yunan isg6l kuman-

danimn emri ile yerli rumlar sllahlandirilrms, mflsKSman-

lara saldirtilmistir. Bunlardan Ezlneli Konstantin ile bes Yu-

nan askeri Pinarbasi koyiine gelip silah aramak bahanesiy-

le evleri basarak gunahsrz ahaliyi dovmiisler ve koyden

Osman oglu Rosit Cavus, Arap Omer ve Tatar Ali'nin el-

lerini bagladiktan sonra kirbae ve sopa altinda oldiirmus-

lerdir. 20 Ekim 1920 tarihinde bir Yunan subayi kumanda-

sindaki iki kisilik Yunan miifrezesi ile bunlara kilavuzluk et-

mekte alan Ezineli Saatcioglu Yani, Pinarbasi koyiine ge-

YUNAN MEZAIJMl 165

lerek key muhtan Ali oglu Sad.k'm kollarm, bagoy.p, dlpolkve kirbac altinda subayin kars.sina cikard.lar. Yani tarafLdan uc defa ve miiteakiben aym suretle dovtile doviileCerkes Homrt adindc diger bir koylti de yunan sutayminkarsisma cikanld,. Bu civardaki biitiin koylerde yapilan zTIter, ve ,?kenceler igin Yunan subay ve erlerine bu iki rumhemen daima kilavuzluk etmislerdir. 20 Ekim T920 tarihin-

tJ"m-f

Vv

ISma" ee?itli !?te"oeler altinda gotiirliirken

Sootciogli, Yani'ye yegane mevcudu olen bes lirasini ver-mek suretiyle oanim kurtarabilmisti. 12 Aralik1920 tarihin-de b,r subay kumandasinda yirmi bes kisilik bir Yunan

TkZT' ,

Ezi"el'^ r AP°st<" ^indaki yerli rumla birlik-t koye gelerek ahalmin elinde her nasilsa kalabilmis clanzahire hayvan ve sSireyi cebren gasbetmislerdir. o'dere-oede W; kumeslerdeki tavuklan dahi alm.slard.r. Key hai-kindan Cerkes Ali Osman', dipcik darbeler altinda neresinerasgehrse vurrnak suretiyle cok agir bir sekilde yaralanm.slardir. Yunan subayina yetmis. Kor ApLto.'a atuz Mravenlmek suretiyle bu iskence onlenmis ise de aldig, yara-ardan zavalli yasayamayarak olmiistiir. 15 Aralik 1920 ds

I!, Ky,

rl,f

ye 9e ' en °nbe5 ki? i,ik Vma " Kuvveti evleribasip bu,ab,ld,kle,ri hali. makine, konsol. sandalye, yatakvesa.re herseyi arabalara yukleyip goturmiislerdir.

HAPiSHANEDE YAPILAN ZULUMLEREzine hapishflnesihde bir hafta hapis yatmak ve d6-

vu mek suretiyle iskenceye maruz kalan ve nihayet mev-cut parasini Yunan askerlerine vererek kurtulabilen Dom-rek koyunden Selim oglu Mohmut'un tahkikat heyetine ver-digi ifadeden:

«15 kas.m 1920 tarihinde gece sabaha karsi onbes Yu-nan asker, evimi bastilar ve her tarofl aradilar. Beni ya-kalayip mufrezelerinin merkezi olan Sar.cal, koyiine sevkve oradan emniyet altinda Ezine hapishanesine goturduler

166 KADtR MISIROGLU

Ezine hapishanesi dunyada gorulmedik zuliimlerin yopii-

digi bir yerdir. Hapishaneye getirilen her gahsi once yere

yatirarak ayaklan baglgndiktan. sonra bay'iltincaya kadar

doviiyorlar, nttap bir hale gelince, ayaklanndan siiriiklen-

mek suretiyle diger mazlum musiumaniarin yanma atiyor-

lardi. Bana da boyle yaptilar. Hapishanede zuliim ve isken-

ce en ziyade gece yapilrnaktadir. Mahpuslar dippik darbe-

leriyle birer birer iskenae yerine getirilir. Kimisi ayaklann-

dan osilmak ve kimisi de baglanarak ayaklan elteri arasm-

dan gepirilmek ve bir kismi da boyunian sandalyelere sikis-

tinlarak sandalyelerin iizerine yunan erleri oturtulup. blpflre-

leri boguimak dereoesine getirmek suretiyle ezd, cefa edi-

yolar. Bu vaziyette kirbao, sopa ve demirle bayiltilincaya

kadar dovuhnek suretiyle siradan gepiriliyor. iskenoenin

siddetinden bagnsan ve imdat isteyen sesler yUkseldikpe

kirbac sakirtilan bu sesleri bastinyor, bayilanlar ayaklann-

dan siiriiklenip bir tarafa atiliyor. Boyle sira ile hapishanede

ne kadar mevkuf varsa zulOm, iskence ve dayak pembs-

rinden gegiriyorlar. Orada mevkuf bigare musliimanlann

ekmeksizlik, susuzluk ve iskenceden yuzleri olu renginde-

dir, Bu bicareler karsilannda dovulmekten olenleri gore go-

re hayatlanndan umit keserek her dakika blumii beklemek-

tedirler. Burada zulum ve iskencenin goulmemis sekille-

rini Yunan askerleri miisliimanlar iizerinde pek hatnane bir

surette iera etmektedirler. Ben bir hafta bu iskenceler ipin-

de koldim. Nihayet akrabamin tedarik ettigi kirk lirayi ver-

mek suretiyle kurtuldum. Anladim ki; muslumanlan buraya

hapsetmekten maksat dove dove eldflrmek ve paralanni

almaktir.sx

-

MEZARLAR1NI KENDILERSNE KAZDIRDILAR

3 Mart 1921 tarihinde Bayramip merkezine 1 saat me-

safede bulunan Teperkemerler koyiine gelen yunan asker-

leri koy halkindan ismail'i dovdiikten ve bu zavallinin ih-

YUNAN MEZALJMi

tiyar anasmi siinguledikten sonra mevcut paralanni alarakfirar ettiier. Hadiseyi isgal Kumandonligina. aksettirmeleriiizerine o sirada kararga'h hapishanesinde mevkuf bulunanBayramic'te oturan komisyoncu ve Manastir gopmenlerin-den Mehmel oglu Veysel ile kardesi Ramazan ve Reji kol-cusu Mehterem oglu Ismail doviile doviile Yunan kumanda

.nin huzurunda miistekiye gosterildi. Mustek! her ne kadarevine girenlerin bunlar olmayip Yunan askerleri oldugunutekrar tekrar sayledi ise de kumandan hadiseyi kasdenters gevirerek zoria bu bigiinah insanlara yunan askerleri-nm hirsizliklanm yiikledi. Bundan sonra karargdh civann-da bunlara, guya yapmis olduklan hirsizliktan dolayi ce-zalandirmak ipin kirbap ve dipcik altinda kendilerine bir cu-kur kazdinldi. Her ucii de itile kakila bu pukura gomiildLi-ler, Bu feci hadise Bayramip kaymakamligimn tasdikini ha-iz 7 Mart 1921 tarihli fevkalade numarah yazilanndan anla-silmistir.

8 — DlGER YERLER

Marmara Bolgesindeki diger yerlerde de aym mezali-mi icra ettiier. Ezcumle Biga, Bandnmo> Erdek, Catalca veGelibolu. havalllerinde de her yerde yaptiklan bu zuliimle-ri tekrar ettiier. Heyetin raporlanni ihtiva eden kitapta bu-ralarda dovijlen, irzina gepilen, evleri yagmalanan ve 61-

duriilen musliimanlara ait uzun uzun listeler yer almakta-dir. Marmara bolgesinde bu zuliimleri yerlnde tetkik eden« Manchester Guardians Gazetesinin sark mu-habiri Mister Toynbee fevkalade muteessir olarak bu me-zalime bir son verilmesi ipin Yunan Baskumandani Gene-ral Anastos Prapulas'a 23 Mayis 1921 tarihinde su telgrafi

pekti:

Izmir UmumT Karargah, General PapulasPaleva, Samanli, Akkoy musliiman ahalisi ile multeci-

lerden gop etmek isteyenlerin Turk Kizilayi vasitasiyle gop-

168 KADiR MISIROfiLU

lerine miisaade buyurmanizi zat-i asilanenizden kemflli-

isrorla rica ederlm. Ativan yerinde tetkik ettim. Eger ahd-

li derhai oralcm tahliye etmezlerse hayotlan emniyet altlti-

da degildir. Son on bes gun zarfihda Akkoy ahalisinin yiiz-

de on besi yok olmustur, Suyuuna meydan verilmemek icin

bu telgrafl resen Papagoriya'ya cekmis ve asayisin temi-

nini rioa etmis idim. Mumaileyh Yiizbasi reddetti. «:istan-

bul, Arnavutkoyii Koleib adresiyle cevop verrnenizi rica

ederim. Bu vesile ile tesekkurat-i mahsusami takdim ede-

rim.roynbee»

Yunanlilar iinlu bir ingiliz tarihoiai olan Toynbee'nin

Anadolu'daki seyohatinden bambaska bir netice bekliyor-

lardi. Bati Anadolu'nun kendilerine verilmesini destekle-

yecek ve bu bolgenin Rumlugunu ispat edecek bir eser

nesredecegini Omit ediyorlordi. Hatbuki bu mestiur ingiliz

alimi torn tersine Yunanlilann yaptiklan vahsilikleri hi-

kaye eden bir eser yayinliyarak onlan sukutu hayaie ug-

ratmisti. Cunkii onlann Tiirkleri nasil insafsiz bir surette

imhaya giristiklerini gozleriyle gormiis ve sag kalanlan is-

tanbul'a goc ettlrmek suretiyle hayatlanni kurtarmak ca-

relerini aramisti. Bu maksatla yaptigi miiracaati redde-

den Yiizbasi Popagorya'nm bu imha siyasetini bizzat ida-

re ettigini de derhai kavnyarak Baskumandan Papulas'a

zamaninda basvurdu: Papulas'm kendisinden beklenilen

hizmetin hatin icin verdigi musaade sayesinde bircok miis-

lumanm istanbul'a nakii mumkiin olmustur. Fakat ne tra-

zindir ki; isgBI kuvvetleri bu bicare insanlann istanbul'a

sokulmalarina mani oldugundan o zamanki adiyla Makri

Koy (Bokirkoy) sahillerine bosaltmislardi. Hie olmazsa

bu tedbir sayesinde hayotlan kurtulabilen binierce zavalli

namina Toynbee'ye miitesekkiriz.

Marmara Bolgesi mezaiimi anlatmakla bitmez. Biraz

YUNAN MEZALiMl 169

da diger yerlerden misdller verebiimek icin bu bahsi bu-rada kesiyoruz.

B — EGE BOUSES! FACtALARI

1 — IZMIR

Yunan Megalo ideasinin yakin hedeflerinden biri ie

Anadolu'nun en verimli yeri olan Ege Bolgesine sahip ol-

makti. Yunan topraklan daha once cereyon etmis olan Bal-

kan Harbi sonunda bir misli buyumiistii. Yunanlstanin ba-sinda, hakim: mutlak ofarak maceraci bir basvekil vardi.

Krali bir golge haline getirip biitun seiahiyetlerini kendielinde toplayarak hudutsuz ihtiras ve simankligina YunanMilletini alet eden bu Basvekil, Elefteryos Vertizslos'tu. De-niz ticdreti sayesinde zenginlesen vatandasianndan miite-

sekkil bir propaganda sebekesi kurarak bircok bati a'evle-

tini kendi emelleri istikametinde iknaya az cok muvaffakolmustur. Bilhassa « S e v r M u a h e d e s i» nin Paris'te

imzalanmasina takaddum eden giinlerde bu propagandaninpok miiessir bir sekilde isledigini daha evvel bir miinase-betle belirtmistik. 1 Daha ziyade ingilizlerden kopanlantaviz ve yardimlar Venizeios'un cesaret ve ihtirasim azamiolgiide kamciladi. iste bu yardirn ve tavizier sebebiyetle,

« B u y it k Y u n a n i st a n i> ve « Bii y ii k B i z a n s »

hayaliyle basi donen bu maceraci siyaset adami, Anadolu'-yu istiia etmek hayfll ve cilginhgi ile ordusunu 15 Mayis1919 da izmir'e Cikartti. Bu tarihten itibaren Turk Milleti

biitun cihan tarihinde hicbir zaman gorusmemis olan vahsi,

1 — Bu propagandanin tesir ve deh§etini anlamak icin Turk-

ceye de cevrilmi§ bulunan hir Rumun §u kitatam oku-

yunuz: Dimitri KhSiKIS - Yunan Propagandasi (Istan-

bul 1965)

- :

: a i

YUNAN MEZALiM! 171

kanii ve hainane cinayetlere maruz kaJdi. Yunan Ordusu-nun nankor yerli rumlarla elele vermek suretiyle tatbik

ettikleri bu, Turkleri imha siyasetinin program! icabmdanolmak iizere islenen cinayetlerin, yagma, irza tecavuz vehirsizliklann hikayesi cok uzundur. Bu sebeple biz ancakmilyonda bir kabilinden ve hemen hepsi resmi rapprlara

istincd eden- birkap misfil ile iktifa etmek mecburiyetinde-yiz. Yoksa barbarligm en olciisiiz, hatir ve haydle gelmezsekillerini tatbik hususunda birbirleriyle yanson Yunan su-

bay ve erlerinin yaptiklan mezalim, ciltler tutar. Bu yiiz-

den daha ziyade bu zuliimlerin metod ve maksadim belir-

ten birkac misal iie yetinecegiz.

izmir'de «Yunan Mezalimi» isgdl aninda baslamistir.

Bunu asagidaki resmt rapordan beraberce okuyalim:

Maliye Miijetti?ierjnden Muvafick Bey'in raporundan:

«2ito Venizslos-ii (Yasasin Venizelos!) diye bagirmayireddeden Turk MSralayi Fethi Sey, siingii ve dipsik darbe-leriyle sebit edild/.

Mayisin 15 inci gunLi zeval vaktinden evvel saat sekizbucuktan itibaren nhtima cikan yunan askerieri, fevkala-

de cockun bir tezahiiratta bulunan yerli rumlarla birlikte

Hukumet Konagi onunden kislaya dogru hareket ettiler.

Amiral Celthorpe isgalin hakikaten muvaffak olocagina da-ir sifaf teminat verdiginden hukumet ve ahdii mukave-met etmemegi kararla^tirmislardi, Gercekten Yunan kit'ala-

n hukumet konagi iie kislamn onunden geeerken gerek si-

lahini catip beklemekte olan Turk askerieri ve gerekse ci-

varda toplanmis olan musliiman halk, yerli rumlann agir

tahrik ve tahkirine ragmen siikunetini muhafaza ettiler. Yu-nan kit'alan kisladan iki yflz metre ilerledikten sonra iki

el silah atildi. Bugiin hastahanede tedavi gormekte bulu-nan bir polis neferinin Ifadeslne nazaran uyaniklik ve fa-

aliyeti hesoblyle rumlann otedenberi husumetini celbetmi?

•g ft

:.''.* M

YUNAN MEZALiMI . 173

olan komiser Hiiseyin Efendi, yerliler tarafindan atilan. bukuifunkirki sehid edildi. Silahlann patlamasi ilzerine ses-

siz ve mudafaasiz duran kisla ile hukumet konagini siddet-

li bir atese tuttuklan, orada bulunan bircok kimsenin saha-detleri ile sablttir. Yarim saat devam eden bombardimaninblr aralik hafifiedigini goren Kolordu Kumondam flli Nadir

Pasa, tegrnen Celal Bey'i eline beyaz bayrnk alarak atesin

kesilmesini talep etmege memur etti. Gene Turk subayi-

nin elindeki beyaz bayragi gordukleri halde atesi kesmiye-rek onu yaraladilar. Ancak bir miiddt sonra silah atmak-lon sarfinazar ettiler. Bunun iizerine Yunan kumandani ha-

yatlanni muhafaza kaydi ile kisladaki subay ve erlerin tes-

limini istediginden basta Ali Nadir Pasa oldugu halde bil-

eumle maiyeti kisladcn cikmaga basladilar. Fakat Kuman-dan Pasa kapidan cikar eikmaz bir Yunan subayi tartindn

yakasma sanlarak yere dusurijlmus ve ayaklan altmda pig-

nenmistSr. Maiyetindeki subayiar da ayni hareket ve koto

rmuameleye ducar olduklan gibi birgok defa « Z i t o V e -

n izel os!...» diye bagirrnaga zorlandilar. Bu esnddayapilan feci muamelelerde sen! bir cinayet de isiediler.

Erkaniharb Miralaylarindan Fethi Bey (Zito - Yasasin) so-

zunii kat'i sur&tte soylemekten imtina ettigi icin siingij vedipcik darbeleriyls vahsiyane bir surette imha edildi. Kis-

la oniinde cereyan eden bu mezalimden senra Turk subayve er kafilesini hapishane hdline getirdikleri Patris vapu-runa sevk ettiler. Giderken ellerini yukarda tutmaga zorla-

nan, serpuslan alinms, elbiseleri yirtilmis Turk askerleri-

nin uzerlerinde kiymetli ne varsa soyuldugu gibi yapilma-

dik iskence ve hakaret de birakilmamistir. Bgzzat Yunansubaylan fiil ve sozleriyle bu ise onderlik etmislerdir.

Rihtima gelindigine Turk askeri kafilesi gerek de-mirli duran gemilerden ve gerekse giizergShta dizilmis olan

Yunanlilar veyahut evlerin pencere ve balkonlanna cikmis

olan yerli rumlar tarafindan acilan muthis bir atese maruz

174 KAD1B MtSIROGLU

kaldi. Bilhdssa Leon nammdaki Yunan torpidosuyla Anado-

lu yakosindan pek pok mermi atildi. Bu suretle Turk subay-

lanndan otuzu sehid oldu ve altmis kadan da yarolandi.

Bu katlidm bircok ecnebinin ve limanda demirlemis bulu-

nan itilaf Kuvvetlerinin gemilerindeki personelin gozleri

onunde cereyan etti. §ehid olanlar arasmda evvelce zikre-

dilen Miralay Fethi Bey'den baska Erkamharb Miralay AM

Bey ile doktor Binbasi Siikrii Bey de vardi Siikij bey'in

boynuna tas baglanarck denize atilmis ve nasi anoak on-

iki gun sonra sahile gikanlmtstir.

Bu hazin katliamdan kurtulan subaylar Patris vapuru-

na sevkedilmis ve orada kirksekiz scat ag ve susuz birak!-

larak insanliklo asld telifi kabil olmayacak hakaret ve zu-

liimlere maruz birakilmislardir.

Turk subay ve askerleri hakkinda bu mezalim icra edi-

lirken Hukiimet Konaginda da baska bir facia cereyan et-

mekteydi. Memurlarin ekserisi Valinin yanina siginmislar-

di. Vali de atesi kestirmek igin bey'az bayrak pikairtmisti.

Bunun iizerine Yunan askerleri igeri girerek silahsiz me-

murlann iizerine atilmislardi. Bipare memurlar sevtikabiT

ile ellerini yukanya kaldirmisiardi. SQngii, dipcik darbelerl,

hakaret ve tehdit sayhalan altmda hepsi zahire borsasina

sevkolundu. Yolda giderken, her adim basinda bir Yunan

subayi kafileyi durduruyor ve «Zito Venizelosi...» diye ba-

girmaya mecbur ediyordu. Zovoili memurlarda bu vahsiyci-

ne emre itaat etmedikleri tckdirde derhal oldiirulecekleri-

ni muhakkak surette bildikleri igin ister istemez itaat edi-

yorlardi. isgalden iki saat evvel hiikumet memurlanna

Mayis ayi maaslan verilmisti. Yol esnasinda bu paralann

hepsi palindigi gibi, ustlerinde, baska daha ne bulunmus

ise tamamen asinlmisti.

Kafile Gumruk binasi online geldigi esnada, tabanca

ve bipaklarla miipehhez ve riunharane tehditler firiatan yer-

li rumlardan mutesekkil bir kafile zavallilann iizerine atil-

YUNAN MEZALIMi ira

dilar. Bu sirada bir Amerikan subayinm zuhuru bir kanli bo-gusmayi durdurdu. Bu Amerikali sahitten utanan (!) Yunansubaylan yerlileri o an igin dagittilar. Memurlar pesitli is-

kenceler altmda otuz alti saat zahire borsasmda alikonu'i-

du. Bir taraftan Tiirk subaylan ile memurlan oldurUlur, ya-ralamr ve hapsedilir, para ve esyalai gasp olunuken seh-re yayilan Yunan palikaryalan ve bunlara iltihak eden yerli

hain ve nankor rumlar tesadiif ettikleri her basi fesliye hii-

cum ediyorlar ve merhametsizce oldiirerek iizerlerinde mev-gut herseyi galiyorlardi. Ertesi gun sokak baslannda« m a v i - b e y a z » renkte rozetler satan goouklar ga-yet manidar bir surette scan kurtaran satiyoruzb diye ba-gmyorlardi. Rozeti alan ya elbisesinin yakasma veya evi-nin kapisina takiyor ve bu suretle her tiiriii tecaviizden ko-runmaya calisiyordu.

Bu facialar gunduz sehrin en islek caddelerinde, hare-ketsiz cfuran itilof gemllerlyfe herseye bigone kalan itilaf

askerlerinin gozQ onunde cereyan etti. Gece olunca Tiirkevlerine hiicum edildi, Ne var, ne yoksa zorla gasp ve gall-

narak muslumanlar her tiiriij zulme maruz birakildi, kadin-lann ve geng kizlann irzlarma tecdviiz edildi m(ismi mahfuz) evine giren Yunan. askerleri Mgarenin elle-

rini bagladiktan sonra gozii onunde kansi ile on dort ya-smdaki krzrnin namusunu kirlettiler. Yarali ve sehidlerinadedini hakkiyle tdyin etmek kabil edgildir. Her sokaktaC?S?t,ere tesadCif ediliyor. izmir ve miilhakatinda da ol-

duriilen ve yaralanan miislumanlann adedi pek goktur. 1

HAiN VE NANKOR BiR PAPA2

izmir'in Yunan palikaryalannca isgali esnasinda isle-

1 — «Yunan i^galincien Mutehaddis Fecayi Hakkmd Vtirud

Kden Raporlar. adli kitaptan tistanbul 1335) alman i?burapor kismen sadele§tirilmi§tir.

176 KADIB MISJROCLU

nen cinayetlerin birinci mesulfl yillarca Tiirk'tin ekmegini

yemis, adalet ve musamahasma siginmis bir yerli papaz-

cfi: Hirisostomos. Aslen domuz kasabi bir yerli rumun og-

luydu: Atina'da hususf surette yetistirilerek izmir'e «Bas

Metropolis olarak gonderilmisti. iswnbul Patrikhanesinde

plunlanan ihtiiai ve kotliam proggrammin Ege Bolgesi bas

idarecisiy'di. Yunan ordusunun izmir'e cikismdan once

gerekli butiin hiyfinet hazirllklarmi ikmal etmisti.

15 Mayis 1919 sdbahi izrnir'de vatan topragina murdar

ayaklanni boson Yundn palikaryalannin istikbaline cikan ve

onlan nhtimda tokdis eden yine bu hfiin papaz Hirisosto-

mos idi. Mill! MiJcadele'nin zaferle nihayetlenmesine kadar

isienen tiiyleri urpertici cinayetlerin bas miisevviki oldugu

igin zaferi muteakipi izrnir'de halk tarafindan ling edilmistir.

Simdi o'nun Atina'dan izmir'e miiteveccih bir surette

devasa bir heykelini diken bugimku Yunanlilara dikkatini-

zi cekmek isterim. Bu hareketin bir monasi varsa o da

aradan gepen kirk yila ragmen lYuncni in zihni-

yetinde hicbir degisiklik olmadigidir. Kibns'tan sonra bu

da Yunanistan'rn. gerpek oehresini aksettiren ikinci bir vfl-

kia olmustur: Surasi gariptir ki; Yunanistan, Kibris icin b!r

« k e m r i m e ve h a z m e t m e» devresine muhtap

oldugu icin, kanli papaz ffirisastomos'un heykeline harp

koyan kirli ellerini yikamadan ve heykelin harci kurumadan

bize yeniden bir sulh taarruzu tesebbusuride bulunmus-

tur.

Osmanli Sadrazami Tevfrk Pasa'ya gonderilen su ra

por da izmir'deki Yunan zulumlerini aksettirmektedir. Te»-

fik Pasa bu sirada Paris (Sevr) Sulh Konferansina gitmek

uzereydi. . .

Izmir Miidafao-y] Osmaniye Cemiyetinden Sulh

Murahhasi Tevfik Posa'yo Geien Rapordan:

1 — izrnir'de isgal esnasinda hiikumet dairelerinde

para batabilmek hirsi He kinlmadik dolap ve cekmece bi-

\

Eugiin Tiirk- Yunan dostlugundn babsedenlere itbaf olunur!

Hain Papaz Hirisostomos'un Atina'da izmir'e miiteveccihen diki-

len devasa heykeli. Henuz belki de gimentosu bile kurumamigtir.

178 KADtR MISIROGLU

rakilmamis, evrak we ream? defterler yerlere atilmis, me-

murlarm ceplerinde miihtir ve anahtara vanncaya kadar

ne varsa soyulmus ve bazilannin pardesu ve ceketleri bile

alinmistir. Valisinden hademesine kadar biitun devlet me-

mur ve mijstahdemleri elleri yukanda oldugu halde "Zito

Venizelos!...» diye bagirmaga rnecbur edilmis ve siingii,

dipgik darbeleri altinda emsdli gorulmemis hakaretlere dQ-

gar edilerek muhim bir memur kafilesi Patris vapuruna

sevk edilmistir. Kislada teslim olmak icin toplanan subay-

lardan 14 kisi sehid edildi. Bunlar arasinda izmir Askerlik

Subesi Reisi Miralay Fethi Bey, Asker Toplama Komisyonu

Miimeyyizi Nadir Bey, 4. Kolordu Levazim Heyeti 2. $ube

Miidiir Muavini, Aiay Katibi Fahreitin Efendi ve Leva-

zim Dairesinden Ahmet Bey vardir. San'at Mektebi talebe-

lerinden ihsctn Efendi, Ziraat Bankasi onunde Yunan asker-

leri tarafindan bogazlanmistir. izmir'in Ceoid mahallesin-

den Manisali muhallebici Ahmet Aga pargalamnistir. Polis

santral mernurlanndan Fahri, Rifki, Hiiseyin, Avni Efendi'-

ler vazifeleri basinda Yunan askerleri tarafindan vahsi bir

surette sehid edilmislerdir. Urla Polis Komiseri Giritli Hii-

seyin Efendi, Ziraat Bankasi bniinde parga parga edilmis-

tir. Hukuk-u Beser Gazetesi sahibi ve Basmuharriri Tahsin

Recep Bey ikametgahinda sehid edilmistir. Koylii gazetesi

murettiplerinden iki masum yavrucak pargalanmrstir. izmir

Askeri inzibat mernurlanndan Cumaovasmda esraftan Ah-

met Aga'nin oglu Refik Efendi tiiyleri iirpertecek bir vah-

setle bogazlanmistir. Hiikumet karsismdc askeri otelinde

misafir erkek - kadin ve gocuk olmak ijzere sekiz kisi por-

galanmistir.

Siivari polislerinden Talip Efendi feci bir surette sehid

edilmistir. Manisali sagir Hasan ve Ispartali Ahmet, umum,

haneci iskona Mariyani'nin oglu tarafindan sehid edilmis-

lerdir. izmir pasaport kayitoilarindan 45 kadar Miisliiman

bogazlanna zincir baglanmak suretiyle bogularak denizde

YUNAN MEZALiMi

sehid edilmislerdir. Rihtim iizerinden topianip denize ati-

lon bircok miisliimanin cesetleri hergiin sahile gikmakta-dir. Maliye Tahsil_§ubesi memuru Nuri Bey, Koylii Matba-asi onunde elliye yakm sungii darbesiyle sehid edilmistir.

Eski polis mernurlanndan ve izmir'in Dolapli Kuyu mahal-

lesinden Giritli Ahmet Efendi Yunan askerleri. tarafindan

parga parga edilmistir. Esrefpasa mahallesinden sandalci

Tatar Hiiseyin oldurulraus. isrmlerini belirtmekten heya et-

tigimiz pek cok musluman kadinm irzlarma tecaviiz edilmis-

tir. HQkumet caddesinde mevcut biitiin musliiman tioaret-

hane ve diikkanlan, ezoijmle Parme Kirathanesi, askeri

otel ve kiraathane, Ulydzade Hani, Bolulu Mehmet lokanto-

si, Ahmet ve Ragip kardeslerin kfltilphanesi, muhallebici ve

tatlici ibrahim Hakki Usta diikkani, Sifa eczanesi, Ekmekci-basi Hanindan Hukuk Yurdu esya, evrak ve kitaplan, kun-

duraci Saadettin Efendi magazasi, Beylerbasi sokagindaSelanikliler kutiiphanesi, Manifaturaci Haci Hafiz MustafaEfendi ve kardesinin tuhafiye magazasi, lokantaci ismail

Efendi'nin Karatas uzerindeki evi ve kiymetii esyalan, Bas-

oturakta tasgi Osman Efendizade Hafiz Fikrj Efendi ile

kunduraci SeianiWi Hafiz Hiisnii Efendi'nin dukkanlan, Ala-

sehir Pazan, Selanikli Hakki Usta'nin kunduraci diikkdni,

Hisar ve Boliikbasi Camilerinin seccade ve halilan, Pasa-port Dairesi karsisinda Yedek Subaylar Yardimlajma Ce-

miyeti gazinosu, Odun Pazanndan saatgi Mehmet Tevfik

Efendi Ticarethanesi, Arastada ve Eski Mahkeme onunde120 den fazla musliiman diikkani Keresteciler iginde Ci-

nan Bey'in magazasi, Kilci Mescid mahallesinde KomiserMehmet Efendi'nin evi, Tuhafiyeci Ali Haydar Bey'in maga-zasi, Alabeyinde izmir Niifus Miiduru Hasan Efendi'nin evi,

Karatas iizerinde Nuri Bey'in koskti (Taslari dahi sokiilmek

suretiyle), Gdztepe'de Saatli magaza sahibi Hafiz MehmetEfendi'nin evi, Karantina'da eski mektupgu Ahmet Bey'in

evi, Akarcalizade Haci Bekir Efendi'nin evi ve diikkani, Ko-

180 KADlR MISIROGLU

rantina'da Bakkal Kosti sokaginda hapishane mudiirii Nur

Bey'in evi, tuccardan ve muharririerden Hacizfide Huseyin

Rifat Bey'in Bozyakadaki evi ve esyasi ve hanimma ait mu-

cevherat tamamen silah aramak bahanesiyle, Esrefpasa

ve civarmdaki evier kamilen soyulmustur. Ermeni Pasajm-

da Disci Mehmet flli ve Operator Esat, Doktor Ptazifi $e-

rif ve Doktor Fuat Ceuat Bey'lerin klinikleri de tamamen

yagma edilmistir.

2 — Bornova'da da birpok evier soyulmustur. Simdi-

lik elde edilebilen isimler asagiya pikanlmistir.

Doktor Galip Bey, Binbasilktan emekli Tahsin Bey, Zi-

raat Bankasi memurarmdan Ahmet Efendi Tabur katipli-

ginden emekli Huseyin Husnii Efendi, Aydinli Koranfil Nuri,

Galip Bey'in karisi ve kizi silah ve sungii ile doviiltip ya-

ralanarak iizerlerindeki mueevherat alinmistir. Hayvanlar

gasp olunmus, zirai aletler mahvedilmistir. 35 yasinda Ar-

navut Sadik, 55 yasindaki Haci Omer, oglu Huseyin sungu-

lenerek oldurulmiis vekuyuya atilmistir. 60 yasindaki Deb-

bag Aii ve Palamut koyunden isim ve hiiviyetleri mechul

bes kisi ve Pinarbasi koyunden Isci Ali ve Haci Mehmet Agakursunlar dldurulmiislerdir. 50 yasindaki Emin ve oglu 20

yasindaki Muharrem iple bogularak oldurulmus ve kuyuya

atllmis-tir. Palamut koyunden Mercam ile poban Hiiseyin

agir bir surette sungiilenmistir. Aynca burada henuz hiivi-

yetleri tesbit edilememis olan 14 kisi daha kursunla 61-

dOrulmustur. Pazar giinleri hiristiyanlar kiliseden pikmca-

ya kadar hipbir muslumanin diikkanini apmamasi Yunan

miifreze kumandani tarafrndan i!9n ve tenbih olunmustur.

3 — Cumaovasi ve Gorece koyleri yagmalandiktan

sanra yakilmis ve ahalisinden sag kalabiienler gog etmege

meobur olmustur.

4 — Nifeyaka koyii ahalisinden oiup, kaatil ve seka-

vet supundan onbes sene hapse mahkum edilmis olan Ka-

saros isminde bir rum bu defa Yunan askeri elbisesini giy-

YUNAN MEZALIMi 131

mis oldugu halde beraberindeki bes alti serir ile meydanapikarak asayis ve intizama memur edilmis ve mtisiuman

ahaliye akil ve hayale gelmedik zulumter ika etmistir. Bu-

nun tarafrndan Yunan zabitasma teslim olunan yedi, mus-

iuman iip gun iip geee ap ve susuz hapsedllmislerdir. Mev-sim hesabiyle yaylaya cikan Karapam koyu havalisinin ev-

lerinin kapi ve penaereieri kinlarak odun kesmeye giden

Yunan askerleri tarafrndan yagma edilmistir. Nifte Kor-

kumzdde Osmart Efendi'nin kiraz bahceleri de yagmckm-mistir.

5 — Urla'da isgali miiteakip Kahyaoglu v© Katirciog-

iu Mehmet Aii isminde biri Yunan askeri tarafrndan agir

sekilde dovulmiis ve dart saat sonra teessurunden oimus-

tiir. Kaza dihilinde evlerin pek gegu yagmaya ugramis ye

civar kara ve adalardan kayiklarla avdet eden firari rumlar

tarafrndan yakiimistir.

6 — Sivrihisar'da isgalin birinci giinii Turk iandarma-lannm sildhlan alinarak Rum mektebinde ve subaylar da

kaymakamhkta tevkif edilerek up gun sonra Urla yoluyla

gizli ve yaya olarak izmir'e sevkedilmislerdir. isgalin ikinci

gun silah aramak bahanesiyle evlere girilmis ve memle-ketin iieri gelenleri hapishane haiine getiriien Rum mekte-

bine gonderiierek tevkif ve hapsedilmis, pesitli zuliim vehakaretlere maruz birakilmislardir. Esraftan M«rrmet Beyile Doganbey Nahiyesi muduru Behcet Efendi Urla'dan iz-

mir'e getirilirken daha yolda agir surette dovulrnflslerdir.

Bilhassa Behcet Bey tecavuzden. korkarak bir eve saklanir-

ken tutulmus ve yolda goturiilurken muhafizlar tarafrndan

kopek gib! basina tasma gepirilmis ve mahpus bulundugusirada da sokak supurtturiilmek suretiyle hakarete maruzbirakilmistir.

7 —'Memleketin her tarafinda viodan hiirriyetine kar-

si el!m tecaviizler mubdh goriilerek birpok insan zorla hi- .

ristiyanlastinlmaktadirlar. Bu sekilde cebren hiristiyanlas-

IBS KADlR MISinOCLU

tinlan Polis Selonikli Sevket Efendi'ye Letter ve Ramazan

Efendi'ye ise Dimitri odini takmislardir."

Biitiin bunlar Yunanlilarm kacarken yaptikian yanin-

da bir hictir. Bilhassa bufiin izmir'in yakilmasi bu havdli-

nin en feci zuliim ve hiyfineti olmustur. Bir ecnebinin agzin-

dan bu korkunc yanginm tcfsilatmi dinliyelim:

iZMlR YANGINI

izmir Sigortalan Itffiiye Kumandcmi Mosyo Greskovic'in,

izmir Buyuk Yangini Hakkmda Rapnru:

Son taarruz basladigi zaman Yunan subay ve erleri-

nin agiziannda «Biz izmir'i Turklere birakmak mecburiye-

tinde kalirsak yakacagiz, yikacagiz!.» sozleri dolasiyordu.

Bunu her yerde soyliiyorlardi. 8 Eyliil 1922 cuma giinu sa-

crt altinda sonra iki Yunan askerinin Haci Ustan Mahallesi

Cavus sokaginda iki numarali evin hizesina gelirken bir

kutu kibrit atesiiyerek Mosyo Fulburc'un evinin pencere-

sinden iceri attiklarim gordiim. TataiT kendi seldmetim icin

askerlere bir sey soylemedim. Fakaf kibrit soniinceye ka-

ddr oradan aynlmadim, ev sahibini telosa dusiirmemek

icin haber sie vermedim. 9 Eyiul T922 cumartesi giinii saat

ikiden sonra hicbir hadise meydand gelmedigini gordiim.

10 Eyliil 1922 pdzar giinii ingiiiz vapurundan bir Cdvus ile

sekiz ingiiiz eri yangin kulesine kadar geldiler. Kuleye cikti-

Idr. vapur ile kuleden muhabere ettiler. Muharebsleri er-

tesi giine kadar devam etti.

11 Eylulde ingiiiz Cavusu elinde bir kagit ile bana

geldi ve dedi ki: Gemi Kumandam ile olan muhaberemiz

- Yukanda bahsi gecen eserden ahnan bu rapor da kismen

sadele§tirilmi§tir.

YUNAN MEZAliMi 183

sundan ibarettir: «Bu a k s a m KarantinadakiTurk hastahanesini yakacaklardir.»Ertesi giinu 12 Eyiul sabahi Buca Mahallesinde bulunanitfaiye Komisyonu Katibi Mtosyo Zakmesir, gece yarisiBuca'ya iki tren geldigini ve biitun Ingiiiz dilelerinin iz-

mir'e nakil ve gemiye sevkedildiklerini soyledi. Anlddimki; izmr'in basina tarlf ediiemez bir felaket gelecektir veYunan askerlerinin sdyiedikleri ctkacaktir.

11 - 12 Eylulde itfaiye erleri yangin kuleslnde nobetbeklerlerken, Ermeni kilisesinde ve diger yiiksek yerlerdekiremitierden ermenilerin foaliyetlerini dCirbtin ile gordiik-lerini bana soylodiler. Ayni zamandd itfdiyeden birkac er,

Ermeni kilisesinin pan kulesinde eskiden karariastinlmisolan parolali bir haberlesme oldugunu gordiiler.

12 Eyliile kadar gegen iig gun zarfinda Ermeni mahal-lesinden Tepecik matiallesine kadar gikan yanginlann ade-di ve bu yangmlarda miisahede ettigim halier itfaiyenin

otuz senelik istatistik cetvelinde goriilmemis bir mahiyetarzediyordu. 11/12 Eyliil gece yansmddn bir saat sonra Er-

meni mahallesinde yangin ciktigini haber verdiler. itfaiye

erleriyle yangin yerine hareket edip, Rum Hastahanesinigegerken 130 - 150 kadar coluk, cocuk ve kadin aci aoi ba-ginyorlardi, «Ne baginyorsunuz?» diye sordum: «Ermeni-ler bizi yaktilar. Sayes Ham icerisinde oturuyoruz.n dedi-ler. Bunlar Rum idiler. Eve bitisik Ermeni evindeki duvar-ddn Ermenilerin bir delik actiklanni ve delikten iceri gazdokerek evi atesledikierini soylediler. Bunldn sabaha kadargikmaz sokak icinde muhafaza ederek sabahleyin devriye-ye teslim ettim.

13 Eyiul saat 10.30 da Ermeni Mahallesinde ates go-rtindiigunu haber verdiler. itfaiye ile birlikte giderken Er-meni kilisesinden elli metre mesafede bir Ermeni evininyandigini gordiim. Evin alt katindan siddetli bir ates ciki-

yordu. Mecbur! olarak biraz geriledim. Etrafa yayilmamn

1B4 KADlR MISIROSLU

si igin sondiirmeye ugrasirken Ermeni kilisesinde yangin

oldugunu haber verdiler. Kiliseye gittim. Kilisenin bahce

kapisindan girmek Imkansizdl. Demir pdrmakliklardan at-

ladik ve hortumu getirdlk. Kilisenin binalannda ate? yoktu.

Yalniz kijcuk bir bina civannda bahcede iki yiiz kddar yag-

ii esya balyasi ile pacavralar bir yere toplanmis iizerine

de iki yiiz tufek ve cokga cephane konmus idi. Ate? de

bunlar arasindan cikiyordu. Ayni zamonda ates icerisinde

devamli patiamalar oluyordu. Sondiirmege palistik.

Biz kilisede iken Ermeni Mahdllesinde Basmahane kar-

sisinda yangin oldugunu haber verdiler. itfaiye erleriyle

beraber kostum. Bir ermeni evinden ates ciktigim gordum.

Atesin sondiirulmesine calisirken Sogukcesmede yangin

oldugunu haber verdiler. iki itfaiye neferi ile beraber git

tim. Atesi sdndurdiim, Tekrar Basmahanede yanan bir eve

gittim. Ates icinde bir takim sijrekli patiamalar vardi. Ve

ates gittikce siddetleniyordu. Bu esnada yine Ermeni Ki-

lisesinin yandigini haber verdiler. Birkac itfaiye eri ile be-

raber gidip su ile sondiirmege galisirken, uo yuz metre

uzakta ve arka sokakta dirsekte bir eyin yandigini haber

verdiler. Atesieri sondiirmege ugrasirken etrdfima baktim

ve bir evden degil, Ermeni mahaliesinin her yerinden ates

ciktigim ve her halde en az yirmibes yerde yangin oldugu-

nu gordiim. Biz ates icerisinde kaldik. Ayni zamanda her

taraftan bona kursun siktilar. Ates ile abluka oldugumuzu

gorijnce mecburi olarok daha geriye cekilerek arkamizi

ates aimayan yerlere verdik ve atesin daha gerilere yayil-

mamasi iain ugrasiyorduk. Bu esnada yangmin daha geri-

lerden ciktigim ve biitiin Ermeni Mahaliesinin yandigini

haber verdiler. Ayni zamanda atesler icerisinde devamli

patiamalar oluyordu. O zamah bu atesieri su ile sondur-

menin imkansiz oldugunu anladim. Derhal Mevki Kuman-

dani Kazim Pa^a'ya gittim, vaziyeti anlattim. Herhalde

patlayici maddelerle, saglam ve yakm binalann korunma-

YUNAN MEZALIMt

sini ve Ermeni mahallelerinin abluka aitina alinmasmi is-

tirham ettim. Mevki kumandani bir cavus kumandasinda

30 kadar istihkam eri verdi. Bir kamyon ile yangin yerine

gittik. Daha geriden komsu ve yanmayan Ayadimitri Ma-hallesi evlerinin korunmasi ipin calistik. Mamafih duvar-

lann zayif olmasi yuztinden dinamitler yalniz delik aciyor-

du. Duvarlar yrkilmiyordu. Ateslerin devam ve coklugun-

dan hortumlar bozuldu ve yandi. Tulumbalar kullanilmaz bir

hale geldigi halde yine atesin sondiirulmesine calismakta

iken Pestemalcillarbasi'nda ates ciktigim haber verdiler.

Ates sehrin her tarafmi sardi. RQzgann devam etmesinden

dolayi yangin siddetleniyordu. Sense mecburi olarak ,itf6-

iyenin malzeme ve erlerini ates icinden cikardim ve birkac

takim teskil edip ates olmiyan yerlerden ve daha geriler-

den bir seyler yapmaga ugrastim.

Halbuki ben bu isin kasden yapildigina kani olmamdolayisiyle 11 Eylulde itfaiye Komisyonu Meclisi Reisi

MiSsyo Bon'a gittim. Vaktiyle Yunan subay ve erlerinin

gevezelik ettigi hatinma geldikce bunun gerpekten bir ter-

tlp ve kasd olduguna ve biitiin izmir sehrini kiil haline ge-

tirmeye karar verdiklerine ve bu ugurda ellerinden gelen

gayreti sarfedeceklerini tarn bir kanaat hasil etmistim. Bukanaatimi kendisine anlattim. Beni serbest birakmalanni

ve izmir'i bu biiyiik felaketten kurtarmak icin idzim gelen

malzeme, insan ve he laziirvsa tedarike rniisaade edilme-

sini istirham ettim. Mosyo Bon itfaiye Meclisini topladi.

Ben Meclis huzurunda bu vaziyeti tamamiyle anlattim. Mec-lis teklifimi aynen kabul ve bana motbrlu tulumbanin gum-riik karsismda dalma hazir bulundurulmasini emretti. Benise makineyi denize atarlar ve makineyi elimizden kaybe-

deriz ihtimaliyle bu teklifi kabul etmedim. iki gun zarfinda

ne mumkiinse izmirden teddrik ve icabeden teskildti kur-

dum. Biitiin mevcudiyetimle izmir'in yangindan kurtulma-

sina gayret ettim. Mamafih yangmin ikinci giinii atesieri

186 KADlR misiroGlu

sondiirmege ugrasirken bona dahi kursun siktilar. Atilan

merminin bana degil yangin tulumbalarma isabet edip bun-

Ian delik desik ettiklerinden isbu rapor tanzim ve takdim

kilmir.

Izmir Sigortalari Hfaiye

Kumandani

GRESKOViC

2 — AYDIN

izmir jsgal Kuvvetleri Kumandaninm Turk Hukumet:-

ne verdigi notdda isgalin Tzmir ve oivannd munhasir ka-

lacagi bildirilmis oldugu halde, daha ilk gunden itibaren

Yunon askerleri ileri hareketlerine devam ettiler. izmir ci-

i/annda bulunan Seydikoy. Gokciikler, Cumaovasi, Gorecs,

Akpakoy, Catallar, Derekoy. Camurdere koylerini isgal et-

tikten sonra evleri yagmaloyip ahalisini bldurduler ve bl-

nalari tamamen yaktilar. Bu hareketler tamamlanir tamam-

lanmaz Aydin halkma hitdben bir beyanname nesrederek

burasmin Yunanlilikla iicbln yillik bir ilgisi bulundugu be-

lirtiiiyor ve isgalin daha icerilere dogru genisletilecegi ih-

sds olunuyordu. izmir Yunan isgdl kuvvetleri kumandani

Miralay Zafiriyo imzasiyle nesr ve edilen beyanname

suydu:

dsgaklen maksat mevcut kanuniarm himayesi surs-

tryle urn urn ahalinin reftmim teminciir. Muahaza iic bin

senecSenberi Yunanistan'a gunag'un esbab i!e bpgli bulu-

nan su arazi foakkmda devletler arasmdaki muzakere ne-

ticessnde verilecek olan karardan ©we! iltihak etmek fi-

kir ve mcksadi kamilen mevcut degiidir. Eski vazifele-

rini itaya devam edecek olan mill! ve dint dairelerin me-muriari vazifelerinin icra ve kolaylastinlmast ve asayistn

her hususta temini icin her an askeri kuwetlerin yar-

dimim isteyebilirler. Askerler kendisi iie ternasta buluna-

YUNAN MEZALIMi

caklann dint ve kavm! itikatlanna adet ve an'anelerine

tamnmiyle hiirmetkar bulunulacagindan emin oiunuz. Ku-mandcsnligm kapisi arz edilecek muracaat ve sikayetleri

kemal-i sefkatle dinlemege daima aciktir. Herkesin siiku-

netle is? ve giicuyle mesgul olarak guzel vatanlan hakkin-da verilecek olan karari beklemelerini cins ve mezhep tef-

rik etmeksizin biitiin memleket halkma tavsiye ederim...*Bu beyanname iizerine Aydm'in musliiman Turk aha-

lisi itilaf Devletleri mumessillerine siddetli protestolar

yagdirdilar. izmir clvannda islenen cinayetlerin mesulleri

cezalandinlmadikpa Yunan ordusunun ileri harekatmdanpek varum neticeler dogacagim bildirdiler. itilaf Devletleri

ve bunlardan bilhassa ingilizler, isgdlin muvakkat oldugu-

nu, izmir ve civdnna munhasir kaiacagmi, bunun sirf askeri matiiyette bir tedbirden ibaret buiundugunu sdyliye-

rek Turk halkma teminat verdiler. iste bu teminat uzerine

miislumanlar arasmdaki heyecan bir parca yatisti.

Halbuki biitiin bu teminata ragmen Yunanliiar ileri ha-

rekata devam edeceklerdi. Esasen itilaf Devletleri icinde

kendilei-ine en fazla yuk veren Tngiltere oldugundan bu te-

minatin hicbir hiikmu yoktur. Mayis'in 27 inci pazartesi

gunu Yunan kuvvetleri Aydin'i isgdl ettiler. isgalden dort

gun sonra Yunanlilann Aydin'a gelmelerini kalben arzu et-

medikleri tohmetiyle suclanarak muallim Ahmet Emin Efen-

di, esraftan Kamil Efendi, Davavekili Resit ve kardesi Asim,esraftan i^efik, Safi ve Odemis davavekillerinden Refik Sev-ke! Beyler ve Nazilli davavekillerinden Omer Lutfi Bey Ay-din'a gelirken trends tevkif edildiler. Yunanliiar:

«— Siz icinizden bu isgali tasvip etmiyorsunuz» de-

mek suretiyle aciga vurulmamis hislerden dahi mesuliyet

cikanyorlardi.

isgalin CiGLincu giinii geeesi kahveden evlerine gitmek-

te olan sehrin ileri gelenlerinden alti sahis sebepsiz olarak

sokak ortasinda bir Yunan subayi tarafindan oiilm dere-

IBS KADIR MISIROCLU YUNAN MEZALiM!

sinde doviilduler. Ayni gece birpok muslumamn cebren evi-

ne girilerek namuslan kirletildi, kiymetll esyalan yagma-

landi, karsi koyonlar kirbap ve dippikle dovuldii. Bu su-

retle «Aydin f a c i a I a r i » baslamis oluyordu. Ger-

mencik Nahiye Mudiiru ahalidsn silah toplamiyor baha-

nesiyle dovulerek hapsedildi. Aynca nahiye halkindan

elli kisi sirf bu silah toplama meselesinden dolayi pesifli

iskenee ve hakaretlerle oldurulduler. Germencik'ten bilet

olara.k Aydm'a gitmek uzere trene binen 27 ve kendilerine

sua] sorulacagi bahdnesiyie cebren trene bindirilen 34 kisi

ile birlikte bu 61 musliimani trenin hareketi esnasinda ko-

yun bogazlar gibi kasaturalarla kesip dogramislar ve zaval-

liiarm don gomlegine varineaya kadar uzerlerinde ne varsa

palarak piplak cesetleri tren penceresinden disanya sa-

vurmuslardi.

Nes'etiye koyii Yunan kuvvetleri tarafmdan yakilmis

ve ahalisi oldiirulerek evler yagmalanmi^tir. Kurtulabilen

pek oz insan da giinleree daglarda, ormanlarda ac, susuz

dolasmislardir, Karapinar ve Erikli koyleri de ayni sekilde

yagmalandiktan sonra halkina karsi en adi tecdviiz ve ha-

karetler icra edilerek hemen hepsi oldurulduler. Sag kalan-

lar kargasalik esnasinda daglara, orman iplerine kaottlar.

Gotiirebilecekleri hipbir sey kalmayinca da bu koyleri ate-

se verdiler.

Koylerde bu mezalim devam ederken Aydin'in icinde

de sokak ortasmda dovme, oldurme, soyma glbi pesitli zu-

lijmler her an cereyan etmekteydi. Panltih sunguieriyle do-

lasan Yunan askerleri hipbir sebep beyan etmek mecburi-

yetinde olmaksizm gozlerine kestirdikleri insanlan olijm-

lerden oliim begenmeye mecbur ediyor ve canlan istedigi

yere girerek ydgma ve irza tecavuz gibi her yerde tekrar

ettikleri cinayetleri irtikab ediyorlardi. Sokaklarda dolasan

silahii rumlar her gun biraz daha cogaliyor ve yerli rum-

lann kilavuzlugu ile evlere giriliyor ve zulum sehrin en ile-

ri gelenlerinden en fakir ve acizfere kadar gitgide genisll-

yordu.

Musliiman hulk, diikkanlarmi aomiyor, evine kapanmis,elem ve istirap ipinde her an taarruza ugramak korkusuylatitresiyorlardi. Yerli rumlardan Papusci Mihalaki, tiiccardanCambazzade Ali .Eferidi'ye su tehdidi savurmustu:

«— Yunan ordusu Aydin'i tahliye ederse Aydm'a ge-lecek hukiimet burasini insansiz ve evsiz bulacaktirl.s!

Aynca miisluman halki topyekQn imha eylemegi ko-laylastirmak ipin Yunan kuvvetleri Cine ve Nazilli hatianni

keserek telefonlan zaptetmis ve rurnlardan baska erme-ni, musevi gibi diger gayrimuslimlerin dahi miisliimanlar-

dan ayird edilebilmeieri icin feslerini atarak mutlaka sap-ka giymelerini emretmislerdi. isbu emre riayet etmiyen-lerin hayatlanndan hipbir mesuiiyet kabul edilmiyecegi

ilan edilmlstl. Bfltijn bu emarelere iiaveten sehre her gunyeni yeni yobonei ve siiahli rumtarm gelmekte olmasi dakatlifim ihtimalini kuvvetlendiriyordu. Haziranin 26 noi gu-nu Yunan kumandani haiki hukiimet oniinde topladi. «Hal-kin elinde 6000 silah oldugunu, 18 saat zarfinda bu mlk-tardan velev bir tek noksan olarak teslimi edilirse biitun

halkin kursuna dizilecegini ve Yunan isgalinin muvakkatdegil, miiebbed oldugunu ve bu isgalin Aydin'in Yunanis-tan'a ilhaki manasini tasidigmi» soyledi.

Bunun lizerine rnutasarrif Abdurrahman Bey ahalidesilah varsa toplornaga calisacagim, fakat sehirde yapilan'katliamlar devam ettlkce, yerli ve yabanci rumlar alenenve siiahli olarak dolastikca bu i^de muvaffak olunamiya-cagmi bildirdiyse de kumandan karonnin kat'f oldugunusoyledi. 27 nci Cuma giinu esraftan ve memurlardan bir

pok kimseleri pesitli sebeplerle tevkif ettiler. Bilaharebunlann surada, burada, yol kenariannda, popluklerde par-

?l

KADlR MISIROCLU

go parga olmus cesetlerine raslamldi. Yunan askerleri

Menderes Nehrine yakm Kadikoyti ve Ova koylerini ta-

momen yakarak ahdlisini oldtirduler. Evlerde, aturlarda

bulduklan esyalan zapt ile Aydin'a naklettiler.

itilflf Devletlerinin muvafokatlan ile asayisi temine

geldikleri ilan edilen Yunan kuvvetlerinin tecaviizlerini

gittikce artirmalan ve miislumanlara karsi umumi bir kat-

liama girisilecegi hissedilmesi sebebiyle mukabil bir mQ-

dafaa hareketi igin birlesmek mecburiyetinde kaldilar. Ba

sebeple Yunanlilarla, artik canini disine takmis olan zaval-

h muslflman ahali arasmda slddetli bir gatisma basladi.

Kirksekiz saat devam eden bu kanh bogusma sonunda Ha-

ziran'm 30 uncu giinii sehir diismandan nisbeten tahllye

edilmis bir durumdaydi. Haziran'm 28 ve 29 uncu gijnle-

rinde bu kanh gatisma esnasinda evvelce hazirlanmi? olan

katliam programi tatbike baslandi, Bu isde yerli rumlar,

Yunan askerlerinden daha miifrit davraniyorlardi. Muslu-

man holkin elinde kaTi derecede silah yoktu. Birgok ev-

ler de tas ve sopalarla karsi koymaya gahsiyorlardi. Rum-

larsa her tiirlii silBha mSliktiler. Planlan geregince oldiir-

megi tasarladiklan Tiirklerden her nasilsa kagabilenleri ar-

kalarmdan mitralyoz atesiyle tanyorlardi. Yiiksek yerlere

yerlestirdikleri makineli tiifeklerle miisluman evlerini ate?

altina almislar ve gazhaneden getirdikleri gazyaglan ile

yagli pagavralar atarak umumt ve miithis bir yangin c>-

karmislardi. Yangindan kagmak isteyen goluk gocuk ve

ihtiyar kirn olursa olsun makineli tiifeklerle tanyorlardi.

§ehirde bulunan bircok ecnebinin gozleri oniinde cereyan

eden isbu katliam, yangin ve cinayetier sayisiz miisluma-

nin hayatina malolmustu. Bundan baska o gitalin pora-

siyle yanan, tahrib edilen, caiman emlak ve envaiin kiy-

meti de milyonlan asmaktaydi. Yalmz_ Aydin'da onbin'iri

iistiinde miisliimanin oanina kiyilmijti. Sokaklar sahipsiz

cesetlerle doluydu.

YUNAN MEZALIMI

NAZILLi

Aydin'da durmayarak ileri hareketlerine devam edenYunan kuvvetleri Haziranin 3 QrtoO sail giinu Nazilli'ye

girdiler. Burada da Aydin ve izmir'de oldugu gibi sokak-iarda «Zito Venizeiosto diye bagirmaya zorlanan muslu-manlar mukavemet ettikleri takdirde doviilmeye ve oldii-

riilmeye baslandi. Her ne kadar ilk isgal gOnfl Nazilli'de

ehemmiyetli bir hadise olmorni? ise de Yunan kuvvetleriyerlesir yerlesmez her yerde oldugu gibi Yunan askerle-riyle yerli rumlar birlikte harekete gegtiler, Izmir ve Ay-din'da yaptiklan mezalimi ayni usul ve program dahilindeburada da tekrar ettiler, Gene kadm ve kizlara tecavuz,musliiman diikkdn ve evlerini yagma ve her rastladiklan-ni keyfi bir surette sovup dovmege basladilar. Mukavemetedenleri, uKarsi geldin, cEmir dinlemedi» gibi Sudan ba-hanelerle olduriiliiyorlardi. Ezan okumaya pikan miiezzinleridayakla minareden indiriyor, camilere ibadet maksadiyletopilanan musliimanlan hakaretlerle dagitiy'orlardi. Gitgidebu zuliim o kadar siddetlendi ki; her ne bahasma olursaolsun mflsliimanlar mukavemete mecbur kaldilar.

Yunan ordusunun sehre girisinde higbir mukavemetgostermiyen, halk, nihayet sehri miidafaaya, hayat ve na-musunu kurtarmaya mecbur olmustu. Kanh bir mucadelebasladi. Sokak gatismasi seklinde uzun zaman devam edenbu miicadelea'e yerli halk Yunanlilan biitun ustiin silahla-nna ragmen sehirden gikarmaga muvaffak oldu! Yunanli-lar daha onceden tevkif ettikleri birgok insani da berabe-rinde gotiirdiiler. Cekillrken giizergahtaki birgok koyleri

yakip yikarak ahalisini oldurdiiler ve evlerini esyalanniyagmaladilar. Haziranin 21 nci giinu ingiliz subaylanndanMister Hoder, Aydin Mutasarnfi Abdurrahman ve AydinCeza Reisi Hakki Bey'le esraftan izzet Bey'ler birlikte Na-zilli'ye geidiler. O sirada Nazilli'de bulunan italyan Jandar-

182 KADIR MIS1ROGLU

ma Kumandam Mosyo Kcfosinl'yi de beraberlerlne almis-

lardi. Nazilli'de cereyan eden mezalimi hep birlikte tesbit

ettiler. Nazllli rumlanndan bazilannin Itllaf Devletleri mu-

messillerine verdikleri muhtira, Yunannliiarm ricat esnasm-

da muslijmanlara karsi yaptiklan zuliimleri ispat eden bir

vesikadir. Kendi dindas ve irkdaslanndan bir grubun on-

lorm zuliim ve vahsetlerine sahitlik etmeleri ne kadar ma-

ntdardir.

«Memleketimizde isl8m ve Hiristiyanlann gerek insan-

ca ve gerek moddeden ugradiklan ozim ziyanlar ile sahidi

oldugumuz hdileden, geri pekilen Yunan ordulannin mes'ul

buluyoruz. Bu haileye bir an ewel nihayet vermek ve geri

pekilmekte bulunan Yunan ordulannin bu miinasebetsizlik-

lerine mani olmok iein gerek mfltteflkleriniz ve gerekse

hiikiimetiniz nezdinde luzumlu tesebbiislerde bulunulma-

sini hem oemaatimiz namina. hem de medeniyet ve insa-

niyet namina rica ve istirham ederiz.

Nazilli Rum Hawosi Yaziiianesi

Miiteaddid' Rum imzalan.n

4 —MENEMEN

izmir'i isgfil eden Yunan kuvvetlerinden bir kol da Ber-

gamo istikfimetinde hareket etmisti. Bu istikamette bulu-

nan sehlr ve kazalann da istiiaya ugrayacagi anlasiliyordu.

Halk heyecan ve teessfire kapilmisti. Menemen kaymaka-

mi Kemal Bey kazanin ileri gelenlerini toplayarak i?.galin

Itiiaf Devletlerlnin karariyle, asayisi temin etmek maksa-

diyle ve muvakkat olarak cereyan edecegini bildirdi. Teias

edilmiyerek sakin davranilmasini istedi. Bu suretle teskin

olan ahaii Yunan kuvvetlerinin sehre girisini sukunetle

kcrsiladi. Hatta ellerinde silah olanlar, silahlanni isgal kuv-

veti' kumandamna teslim bile ettiler. Bergoma'ya giden is-

YUNAN MEZALtMi

gal kuweti bu ileri harekati esnasmda hipbir sey yapmadi.Fakat Bergama'dan geri pekilmeye mecbur edilince evvel-

den planlanmis olan zuliirn ve katliamlara baslamldi. 15-16

Hazirandan itibaren hainane ve zalimane bir surette hare-

kete geptiler. Geceleyin Hiristiyan magazalanna, yerli rumizcileri vasitasiyle « H a p » i^areti pizdiriidi. Hiristiyan

afraliye askeri elbise ve silah dagitilli. $ehrin hakimnoktalanna mitralyozler yerlestirildi. Cinayete Kaymakamioldiirmekle basladilar. Kaymakam Kemal Bey'i geoeiik en-

tarisi ile yakaiadilar ve iskenceyle oldiirduler. Zenginlerin

evlerini bastilar, mallanni yagmaladilar ve pocukian sun-gii uglannda havaiara kaldirdilar. Ertesi gunii parsi ve so-kak ielerinde umumi bir katliama giristiler. $oselerin ke-

narlari kisa zamanda katledilen musluman oesetleri ile dol-

du. Salhane civannda Kovaci Bagi adli yerde muslu-man cesetlerini ustiiste yigarakgaz dokiip yaktilar. istasyon civanndaArnavut Salih'in karisi ve kizimn cesetleri bulundu. Yikik-

degirmen tepesinde de birpok Musluman cesetleri yan go-mulmus bir sekilde tesbit edildi. Menemendeki bu katliami

ipinde yasiyarak goren Menemen fabrikator tiiccarlanna-

dan Sefer Efendi musdhedelerini sbyle anlatmistir:

«— 15 Haziran Pazar gunii ogleden sonra magazam-da oturuyordum. Birden. Rum Carsismdan bir kalabaligin

gelmekte oldugu goriindu. Onde yerli Rum ileri gelenleri veyerli rumlardan mutesekkil bir mizika vardi. Onlari elle-

rinde pipeklerle Yunan taburu takib edlyordu. Yerli rumlar

«Zito Venizelos!» diye baginyor ve miislumanlara hakaretede ede gepiyorlardi. Bu tabur Bergama'ya gidiyordu. Dartgun sonra ayni tabur perisan bir halde geri dondii. Hemeno gece sehrin etrafindaki yuksek yerlere mitralyoz yer-

lestirildi ve bazi yerlere de askerler kondu. Etrafta tertibat

alindi. Ertesi gun parsida birkap esrafla beraber kohvede

F. : 13

194 KADin misiroGlu

oturuyordum. Ogleye dogru Rum Mahallesinden silah ses-

leri gelmege basladi. Herkes dukkdnlanm kapamaga ve ev-

lerine dogru kosmaga basladi. Ben de derhal kendimi evi-

me attim. Fakot eve gelinceye kadar Degirmen Dagmdanve istihkdmlar ipinden sehre mitralyozlerle ates yagdirm-

yordu. Evim, Yunan askerlerinin harekdtmi gozetliyebile-

cek bir mevkideydi. Menemenin iizerine mitralyoz yagmu-

ru yagiyprdu. Saat yanmdan basliyan bu ates dbrde ka-

dar devam etti.

Bir, iki saat sonra sokakta Yunan mufrezeleri gezme-

ye basladi, sehirde sukun teessus eder gibi oldu. Merak-

tan kendimi alamiyordum. Ne olup bittigini anlarnak iize-

re kendimi disan attim. Sokaga adimimi ator atmaz oniim-

de up kadinin cansiz yattigini gdrdijm. Bir iki adim daha

ilerledim, bir yanda on yasinda bir erkek pocuk yatiyor-

du. Biraz daha ilerledim, dizinden vurulmus bir kiz pocu-

gu kapi online yuvarlanmis, korkudan benzi ugmus, imdat

bekliyordu. Artik daha ileri gitmege cesdret edemedinr;

Komsum ishak Efendi de avlusunda vurulmustu. Tekrur

eve dondum. Bir rrtuddet sonra kasaba oivanndaki Qiftlik

bahpemde palisan hizmetpim geldi, Agliyarak Ahmed'in

olduriildQgunu, ineklerin de Yunanlilar tarafindan alindi-

gini aniatti.

18 Haziran parsamba giiniine kadar sokaga pikmadim,

o gun asayis teessus etti. «lzmir'den, ingiliz, Fransiz mii-

messilleri geldb dediler. Biraz cesaret alarak piktim Hti-

kumete gittim. Yunan neferleri nd'bet bekliyordu. iceri

sokmadilar. Orada Kaymakam Kemal Bey'in ve jandarma-

larin sehid edildigini ogrendim.

Tekrar evime dbndugiim zaman mahallemizin muslii-

man mezarligi cihetinden arabalarla musluman oliilerinin

getiriierek defnedildigini gordum. Mahailemizdeki cendze-

ler oldugu gibi duruyor, kimse defnine cesaret edemiyor-

YUNAN MEZALIMi 185

du. Gidip miimessillere vakay'i anlattim ve defn icin mu-saade aldim. gun onlan da defnettik. Bunlar Giritli Ka-sap Ibrahim, oglu on yasindaki Osman, dort Giritli kadmve komsum fshok Efendi idiler.

19 Haziran persembe giinfi hicrete karar verdik. Ala-

bildigimiz esyayi aldik, komsularla helallastik, istasyoncf,

indik, orada gop etmek Czere bulunan daha birpok miislii-

man aileler vardi. Tren geldi. Kadinlan bindirdik. Bizi tre-

ne bindirmediler, aramizdan birkap kisiyi, ezcurnle tiiccar-

dan Rasit Efendi ile beraber Ahmet Eferidi'yi tevkif ettiler.

Nihayet birkop saat sonra diger bir trenle hareket etmemi-ze miisaade ettiler. Hulasa olarak sunu soyliyelim ki; updort gun zarfinda Yunan neferleri Menemen'in ipinde lip

yuz oivannda da yedi ytiz kadar musluman sehid ettiler.

Bu meyanda benim bildiklerim sunlardir.

Resit Efentf'nln 3 yasindaki kizina siingu dayiy'arak

oldiirmek tehdidiyle Rasit Etendi'nin 300 lira kagit parasiile 500 altinini aldilar.

Tuocardan Kayserilizade Ibrahim Efendi ve kardesini

siinguleyerek 3000 altinini gasp ve tekmil esyasim yag'maettiler.

Kiipiik Hacizade Mehmet Efendi'nin evini tamamensoydular.

Carsidaki biitun musluman magazalanni yagmaladi-lar.

Sube Reisi Cemil, kardesi §evki, Ceza Reisi HataMazhar ve akrabasindan Haci Zeki Bey'ler sungij ve kur-

sunla yaralanarak 100 liralan almmistir. Renpber Btiyiik

Emin'i, Mustafa oglu Mehmet ve hizmetpisini sehid ettiler,

hayvanlanni alip gotiirduler. Musa Bey, Helvaci, Kesek,Torekli. GDzelhisar koyleri de tamamen yogma ve tahrip

edilerek ahalisi katlfflm edildi.

KADiB MISinOCLU YUNAN MEZALiMi

5 — BERGAMA

Yunan askerleri Bergama'ya gelir gelmez kasabamn

ileri gelenlerini topliyarak kimsenin mal, can ve irzma do-

kunulmiyacagim, herkesin siikunetle isine devam etmesi-

ni soylediler. Meger bu vaadlerinde sddece kasabaya yer-

lesinceye kadar duracaklarmis. Sirf inzibati temin etmok

igin geldiklerini ve bundan baska higbir gfiyeleri olmadigi-

ni soyledikleri halde isgalin ertesi giinii ayak bastiklart

her yerde isleyegeldikleri cinayetlere burada da basladi-

lar. Bergamaya yanm saat mesafede Tekeli Kbyii Muhtari

Mehmet Ali Aga'yi sebepsiz olarak sehid ettiler. Mallar:-

ni yagmalayip goturdiiler. Yine kasabaya yanm kilometre

mesafedeki tarlasmda gift siirmekte olan Haci Niyazi

Efendi'nin ortakcisi Ybriik Mustafa'nin okuzlerini boyun-

duruktan gikararak gasbettiler. Ne kadar bicilmis mahsulii

varsa askeri arobalarlo alip gotiirdiiler. Sehre yakin Kes-

tii kopriisii civarmda Hamamcizade ismail ve enistesi Ke-

nan'in seksen donumden fazla arpa ve bugday tarlasmi

yaktilar. Kasabaya yanm saat mesafede Tuzcu MUBtafa-

nin giftligini basarak mevcut biitiin mallanni yagmaladilar,

Hayvanlanm alip goturduler ve bahgelerini tarumar etti-

ler. Sehre yakin baglar arasinda dort miisluman oesedi

siingii ile o derece delik desik edildi ki, higbirinin hiiyiyeti

tesbit edilemedi. Abdurrahman Aga adinda bir Bergamali'-

nin online gikan Yunan askerleri 180 adet yiiz'liik lirasim

ve diger bir sabsm da 30 Osmanh lirasim zorla aldilar.

Bunlarm, ellerindeki altin yiizliiklerle ceplerindeki saatle-

rini dahi galmislardi.

Bu hddiseler iizerine Bergama halki 15 Haziranda Is-

tanbul ve tzmir'de bulunan itllaf Kuvvetleri miimessilleri-

ne telgraflarla miiracaat ettilerse de hiobir netice elde

edilemedikten baska buna kizan Yunanlilar zuliim ve te-

cavuzlerini arttirdilar. Beraoerlerinde getirdikleri dort yer-

li rum serserisi ile Ayazment, Dikili sahillerine oikip etra-fa yayilan altmis yetmis kadar Yunan askeri bulabildikle-ri biitiin hayvanlan siiriiler halinde bnlerine katarak sahi-le, oradan da kayiklarla Midilli Adasma tasimaya basla-dilar.

Bu soygun, yagma ve iskencelerden bizar 'olan halkcan kaygusuyla bir araya gelerek isgalin besinci giinii iki

top ve.iic mitralyoz ile miicehhez bin kisiden fazla olanYunan isgal kuvveti iizerine hucum ettiler. Yunan kuman-danimn kasabayi kamilen yakacagi tehdidine ehemmiyetverilmiyerek sekiz saat kanli bir garpisma neticesinde Yu-nanlilar agir kayiplar vererek geoe sehri terkedip, Mene-men istikametinde gekilmege mecbur oldular. Bu ricdt es-nasmda Menemene kadar yalda rastgeldikleri biitiin miis-liimanlan ve guzergah koylerini yakip yikarak ahalisineellerinden geldigi kadar zuliim ve iskence tatbik ettiler.

Yunan kuvvetlerinin Bergama'dan cekildiklerinin ertesi gii-

nii Midilli'den Dikili'ye dort bin kisilik yeni bir kuvvet ci-

kanlarak fig koldan sehre hiicuma gegildi. Dikili'ye giktik-

lari zaman tucoardan Failt, Telgraf Miidiirii Mehmet AsimDiiyunu Umumiye Memuru Ali ve oglu Halil Efendi'lerleArnavut Sadik Aga ve daha birgok kimseyi feci bir suret-te oldiirdiiler. Bergama'ya kadar uzanan yol boyunca Kirik-lar, Sabanci, Sazkoy, Kalarga, Camkoy, Alacalar, Tekeli,Sandal koyleri ile Haci Ibrahim, Bektas Hiiseyin Aga veHaci Riza'mn giftliklerini kamilen yrkmislar ve ahdlisininyetmislik ihtiyanndan kundaktaki gocuguna kadar kiligtan

gegirmislerdir. Sehre girerken kuzey kismini atese vere-rek evleri yaktilar. Goriilmedik bir katliamdan son'ra Kmikve Turanh nahiyeleri istikametinde ilerliyerek giizergflhta

bulunan Kaoikgi ve Diindarli koylerini hemen kamilen yag-malayip yaktiktan sonra ahalisini kursuna dizdiler. Yagma-ladiklan diikkan ve evlerde ele gegirdiklsri mai, esya vezahireyi Midilli'ye nakiettiler. Bu defa Bergama'da'ilk is-

KADiR MISIROGLU

gal kuvvetlerinin maruz kaldigi mukavemete icerliyen yeni

vs zinde Yunan askerleri bu havdlide gozu donmus birer

canavar kesilmisierdi. Cinayet. irza, tecavflz, yagma ve hir-

sizligi bu bolgede her yarden daha tiirsli ve daha zalimane

bir surette tatbike koyuldular.

MEZALIME .ECNEBiLER BILE TAHAMMOLEDEMIYORDU:

Bir ingiiiz subaymin anlattikian:

Bergoma'da vazifeli bulunan ingiHz Yuzbasisi Baxter

William tarafindan bizzat goriilen bir diger hfidise de su-

dur:

«Babakebir mahallesinde bir eve, ismini sonradan not

ettigim afyoneu iki Yunan askerinin daidigini gordflm. Yu-

nanlilarm Turklere yaptigi zulmu gok iyi bildigim icin bu

giriste de kotfl bir maksad oidugunu diisiinerek kapinin

kenanna gegip bekledim. Bir dakiko sonra igeriden giirul-

tii ve bagirismaiar gelmege basladi, Hemen orkosindan

evin erkegini siiriikliyerek merdivenden asagi indirdiler ve

kapinin yanina biraktilar. Kendisiyie isaretle konusmak is-

tedimse de muvatfak olamadim. Yiiziime bile bakmadan

yasjli adorn tekrar igeri daldi. Arkasindan ben de girdim.

Osman admdaki bu adam eline bir odun pargasi gegir-

misti. Merdiven basinda Osman'in kizi Fatma'yi iki yunan

askeri, elbiselerini yirtarak soymaga ve baglamaya gaiisi-

yordu. Osman merdivenleri gikar gikmaz Yunanlmin birlsi-

ne elindeki soppyi var kuvvetiyle yapistirdi. Yunanli yere

yikildi. Digeri silahim yerden alinoaya kadar bir darbe de

o yedi. Ilk yikilan Yunanli, silahina uzamrken bir tekme ile

silahi uzakiastirdim. Bu sefer belinden uzun bigagim gekii

ve bona vurmak ipin dogrulurken tabancami basma dogru

atesledim.

Kendisini vurmak istemedim. Fakat kulagimn yanin-

YUNAN MEZALiMt

dan gepen kursun, onu oldugu haide birakmaga kafi gelme-misti. Bona Rumca herhdlde kufijr ediyordu. Bu sirada Os-man elindeki sopayi iyi kullanarak bir ona, bir ona yapisti-

nyordu. Yunanli askerlerden biri kendisini merdivenlerdsnatarak uzaklasti. Digeri ise yedigi sopalann tesiriyle yer-de baygm yatiyordu. Osman'in kansi ve kizi saskin gozler-le bir fee? oliim kalim kavgasim seyrediyorlardi, Ben Os-nian'a isaretie «kaginiz, kapinizl... demege kalmadi mer-divenlerden alti Yunan askerinin hizla giktigim gordum.Sungulerini goguslerimize dogru uzattilar.' Dayak yiyenasker yerden tflfegini almadan Osman'a hiicum etti ve dov-mege basladi. Sonra bana ingilizge «Siz gidiniz!» dediler.

Cikmak istemedim. Fakat aramizda bir askerT anlasmazli-ga meydan vermek de istemedim. Benimle ingilizee konu-san askere bu adamlara bir sey yaparlarsa fngiliz kuman-danligini haberdar edecegimi ve neticenin kotii olacaginibildirdim. Yunanlilar fena halde kizdilar. Biri benimle ko-nusan adama Rumca birseyler soyledi. Benimki onu gog-sunden iterek bagirdi. Tekrar onlara donduier. Osman'isimsiki baglamaya galisiyorlardi. Iki asker kizm yaninadikilmis, diger uc tanesi de anneyi doviiyorlardi.

Yunanliiardan biri altima bir kink iskemle vererek«otur seyreti.i) gibilerden isaretler yopti. Ben istemedim,«Sen bilirsinlB der gibi omuz silkerek geri dondii ve genekiza saldirdi. Bu sirada duydugum sesin nasil viodanlanpargalayici oidugunu anlatamam. Kizoagiz bir anda ken-disini yerde buldu. Tesbih bocegi gibi kapanip iffetini ko-rumak istiyordu. Fakat haydut Yunanliiardan biri bir baca-gini, digeri obijr bacagini ayirmaya basladiiar. Baskalanda ac kopekler gibi kizcagizin gogiisierini adeta pargaii-yorlardi. Haykins, bagnsma gokleri tirmaliyordu. Fazla da-yanamadim. Yerimden firiayip:

«— Algaklar...» diye bagirmisim.

Hepsi uzerime yilruyerek beni zorla merdivenden in-

200 KADIR MISIROGLU

dirip sokaga attilar ve kapiyi kapadilar. Kendi karargfitii-

raizla aramizda dogru diirust bir muhabere yoktu. Op as-

kerimle berctber kaldigimrz eve kostum. Askerin ikisini he-

men yazdigim bir mektupla umumi karargaha gonderdim.

Fakat bir turiii feci tecaviizii unutamiyordum. Kan tutmus

gibi tekrar Osman'in evine dandum. Kapi ardina kadar

agikti. Yukandan git bile gikmiyordu. Merdivenlerden gi-

kinca gordiigum feci manzora karsisinda dilim tutuldu.

Osman'in kctrisi ve. kizi ginlgiplaktilar. BCitiin vuoutlan kan

iginde idi. Geng kizin mdvi gozleri agik kalmisti. Agzi kan

doiu idi. Osman'in ise basi adeta yamyassi olmustu. Goz-

lerim doiu doiu oradan aynldim.B

6 — MANlSA

izmir'i isgal eden Yunan kuvvetleri, asagi yukan ay-

ni bahanelerle hemen birkag gun sonra Manisa'yi da aske-

ri isgal altina aldilar. Guya muvakkaten ve sirf yerli Rum-

iarla Turkler arasinda pikabilecek gatismalan tarafsiz okJ-

rak onlemek gibi inzibatt bir maksad takib ediyorlardi. Her

yere bu bahane ile giriyorlardi. Halbuki daha sehre- ayak

basar basmaz bu iddiamn girkin bir yalandan ibaret oldu-

gunu isbat edecek sekilde hareket eden bu, Turk kanina

susamrs canavarlar zulum ve iskencenin higbir devirde

gorulmemis bir hayal otesi sekillerini tatbik ediyorlardi.

23 Mayis 1919 da Yarbay Caraklos kumandasinda bir

Yunan taburu yerli rumlann coskun tezahiirati arasinda

Manisa'ya girdi. Bu taburun Manisa'yi isgal etmek tizere

izmir'den hareket ettigi duyulur duyulmaz yerli rumlar

asirlardir birlikte yasadiklan muslumanlarm mal ve canla-

nna tecavuze basladilar. isgdl kuvvetlerinin sehre girisi-

ni bekleyecek kadar sabredemiyor veyahut da gelen irk.

daslarmdan daha evvel davranarak kiymetli esya ye mii-

cevherati ellerine gegirmek istiyorlardi. Yunan askerlerinin

YUNAN MEZALiMi

sehre girmesinden evvel yerli rumlann, yuz bin kiloya ya-km zahire v.s. yagmalayarak aralannda paylastiklan biia-

hare tesbit ediimistir.

Yunan kuvvetlerinin Manisa'ya gelmesinden sonra butaarruz ve tecaviizlere Yunan askerleriyle birlikte devamettiler. Halk sayan hayret bir derecede isgali sukunet vemetBnetle karsilayarak higbir hadiseye meydan vermeme-ge palisiyordu. Buna ragmen isgal kuvvetleri buiun Ma-nisa'ya samil olmak uzere once bir Orfi idare Han ettiler.

Birgok muslurnamn fesleri baslanndan aiinarak yirtiliyor-

du. §urada burada kadinlara satasarak halki mukavemeteve bu suretle hadise pikarmaya zorluyorlardi. Bir Mania bu-tiin miisluman koyierinde mevcut silahlarm zapt ve musfl-dere edilecegini bildirdiler. Yerli rumlardan hig kimseninsilahlanna dokunulmadigi halde biitun koyler dolasilarakTiirklerin silahlan toplaniyordu. Toplamlan silahlar Muhilli

koyiinde depo edilerek ekserisi yerli rumlara dagitildi. ?eh-r(n ana caddelerine nobetgiler koyarak giftligine, bagma,koytine gidip gelen muslumanlann Lizeri aranarak tirnakgakisina kadar ne buldularsa tamamen topladilar. Turlii ba-haneler ve bazi yerli rumlann nankorce tahrip ve tesvikle-riyle bir kisim muslijmanlan tevkif ettiler ve divani harbeverdiier, Arama esnasinda miislumah kadmlarinin fistu ba-si yoklanmak bananesiyle veya miisluman evlerine girile-

rek teoaviizlerde bulundular.

Devlet anbarlanndaki mal ve zahire kismen ordu Mi-

tiyacina ayrilarak mutebakisi de yerli rumlara peskes ge-kildi. Askeriyeye ait olup iginde pek gok harp ma'lzemesi,top, tufek bomba, cephane vesaire bulunan itiidf Devletle-rinin maiyetindeki siyasf mumessilin murakabesi altindave Yunan askerlerinin emir ve muhafazasina verilen sehirharicindski buyuk depoyu pencerelerini kirmak suretiyleagarak Up araba cephane asirdiiar. istanbul'daki Ttiiaf kuv-

202 KADiR MISIROGLU

vetlerinin kuwetll sansiiriinden gegtikten sonra yayinlcnan

Ttirkce gazeteler bile buradaki Yunanhlarm keyfi tecaviiz-

lerinden kurtulamamis ve Yunanlilar tarofindan men *e

miisadere edilmisti. Hergiin oe? itli bahanelerle bircok rnfis-

lilman tevkif edilerek divan harbe gonderilip kendilerine

pesitli iskenceier yapildi. Bunlann tevkifi hakkmdaki suai-

lere de bazan garip bir sekilde haberleri yokmus gibi ce-

vaplar veriliyordu. Hiiiasa Yunqnlilann yukandan beri an-

lalo geldigimiz zuliimlerini Manisa'da da tekrar ettiler.

Manisa tiiccorlanndan Musa Kazim Eiendi sehirde cs-

reyan eden mezfilimi sfiyie anlatmaktadir:

«YciKbay Kostantin. Cakalos kurnandasmda bir tabur

asker Manisa'ya girdf. Bir kismi Akhisar ve kasaba taraiina

sevkediidi. Ciiz'i bir kismi Maniso karakolldrina yerles-

tirildi. Alti gun sonra Akhisar tahliye edildi. B.ir tabur

asker Manisa'ya geldi. Bunlann gelisinin ertesi giinii iic

saat zarfmda Osmanli teb'asindan olan ahalinin silahlanni

kislaya getirip teslim etmeleri, ticuncii tabur kumandani

tarafindan teblig ve Han edildi. Ertesi giinii sabahleyin hie

kimsenin evlerinden gikmamasi, zira aramo yapilacagi bil-

dirildi ve aramaya baslamldi. Her mahalle i-oin iki cavus, iki

nefer, yerii rumlardan iki gene ve bulduklan silahlan tasi-

mak join de bir arabaci vardi. Evden eve gezdiler. En ev-

vei Karcosmanoglu'nun evini sonra Halit Paso'lann evini

aradilar. Muftizade Kamil Efendi'yi ssizde silah oldugu Iral-

de nicin vermiyorsunuz?» diyerek agir sekilde dovdiiler.

Bu esnada sandigindan 350 lirasini asirdilar.

Baska evlerden altin saat, bilezik ve yiiziik gibi bircok

kiymetli esya kayboldu. Meshur olmiyanlann evlerinde de,

ev sahiplerine tehdit ve hakaretle dayak atildi. Bu durum

o gun sabahtan aksama kadar devam etti. Bu esnada yerii

Rumlardan bazilan dayaktan sonra sizi kislaya gotiirece-

giz diyerek ahaliden bir kismim evlerinden alip gdtiirdiiler.

YUNAN MEZALtMi

Gerci o gun Miiftii Efendi'nin ve Mutosarnf Beyin miira-caati uzerine aksam iizeri tahliye ettirilmislerse de bunlar-dan oniki kisi meydana cikrnadi. Bu onik'iden besinin ce-nazesi sehir civarmda bir dere Icinde tesadufen bulunupgetirildi. Bunlann kalobalik bir oemaatle namazlan kilindi.

Fransiz, ingiliz ve ftalyan mumessilleri hazir bulunduguhalde defnedildiler ve fotograflan almdi. Cendzelerden bi-risi Yenisehirli UncuMqfimut Beyolupkendisi tahminen elli bes yasla-rindaydi. Cenazeninmuayenesindeburnunun ve kulaklarinin kesildigive gozuniin siingu ile oyuldugu,karninin derisinin koyun gibi y ii

-'

z ii I d ii g ii ve bu iskencelerin kendi-sine oo nil oldugu sirada yapndi-gi anlasilmistir.

Arama giinii Hakim Efendi komsulannin birinin mudfl-faasina tesebbiis ettiginden kendisi doviilerek kolian siin-gulenmis ve yarali kolian arkasma bagli oldugu halde kis-laya goturiilmustiir. Bu vak'a Miiftii Efendi ve Mutosarnftarafindan Fransiz ve ingiliz komiserlerine bildirilmistir.Fransiz Komiseri .bizzat kendisi kislaya giderek Yunan Ku-mandani ile goriismiis ve bir an evvel bu yakisiksrz ha-reketlerin durdurulmasmi istemis ve aynca da keyfiyeti iz-

mir'deki amirlerine bildirmistir. Bunun uzerine ertesi gunYunan taburlan yerinden kaldinlmistir. Yalnrz bu vak'a biieYunanlilarin suclarini itiraf ettiklerine bir delildir. Kaldm-lan alaym yerine diger bir alay geldi. Bunlann bir kisimkasaba tarafina sevkediidi, bir kismi da Manisa -GedizNehri boylanna yerlestirildi. Bunlar yol gecitlerine askermiifrezeleri biraktilar. Maksad oralardan gelip gegen yol-culan yoklamakti.

Manisa'da yapilan mezalim hakkinda Izmir

KADlR MISIRO&LU

Miidafaayi Hukuk-u Osmanlye C e -

miyetii ne de asagidaki bilgi uerilmi?tir:

Manisa'da Oduncu Ibrahim evinden alinarak gotiirul-

miis, Debbag Hafiz Ismail oglu Ibrahim lie iki Rumeli gog-

meni eski Mevlevihane civdnnda kesilmis olarak bulun-

mustur.

§akir Pasazade Mustafa Bey doviildukten sonra tees-

siiriinden vefat etmistir. Carsi Camii imami Muhiddirt

Efendi camide Yunonltlar aleyhine dua etmek ithomiyle

dovulmOstiir. Nevres Aga ddviilmus ve dayaktan iki kolu

kmlmistir. Manisa Hakimi Veysizade Mehmet Bey doviil-

miis ve dipgikle karakola goturiilmustur.

Tahir Pasazade Mehmet Bey'tn oglu Tahir Bey dayak-

la oldurulmustur.

Tesalya muhacirlerinden 80 yaslanndaki Mahmud Bey

Yunanlilar torafindan evinden kaldmlmis ve Monisa'nm

bir peyrek uzagmda Kirtik Dere civannda sunaujenmis ol-

dugu halde bulunmustur.

Manisa'da Topgubasi ismail dahi ayni yerde kesilmis

olarak bulunmustur. Burada hiiyiyeti tesbit edilemeyen iki

ceset daha bulunmustur.

Manlsa'nin Cakal Azmagi civannda iig musliiman ce-

sedi goriilmus ise de ahali yanlarma yaklasip alamarrns ve

hiiviyetleri de anlasilamamistir.

Bu meyanda mallari yagma edilen ve evierine taarruz

olunan kimseler de pek goktur. Bilhassa koylerde civar-

daki glftliklerde daha ziydde zulum, yagma, hirsizlik, dov-

me gibi mezSlim icra edilmistir.

Manisa'daki mezalim biiyuk Manisa yangmi ile to-

mamlanmistir. Birpok ecnebinin beyanat ve raporlan bu

h8zin vak'ayi musahedelere istinaden nakletmektedir.

YUNAN MEZAUMi

Turk ve Ecnebiierden Mutesekkil Bir Heyetin

Verdigi Rapor:

Yunan ordusunun kagisi sirasinda, sehir ve koylerdo

yapilan zulmu tahkik igin yerli ve yabanalardan miitesek-

kil bir tahkik heyeti kurulmustur. Heyet italyan matbuati

namina Zasinonia, Paris gazeteleri namina Alfred Vermen,LeTan, Matme ve Journale gazeteleri namina kadin gaze-

teci Madam Snayder, Amerikan matbuati namina Mister

Prays ve Mister Prencis, istanbul'dan Nasid, fzmir'den

Sirn Bey, Amerikan Viskonsolosu Mr. Pack ve diger bir-

kag kisiden kurulu bir tahkiki heyeti Alasehir'e kadar gi-

dip gorduklerini bir rapor halinde belirtmistir. Bu heyetin

raporlanndan miihim olan bazi kisimlan buraya aliyorum:

1 — Menemen'de yangin oimamistir. Bosnakkoy ka-

rnilen yikilmis, butiin kadinlarm irzianna gepilmis, Qukur-

koylii Ahmet Aga'nin giftliginde bulunan on sekiz kisilik

Gile efradi kuyuya atilmistir. Musa Bey'in kerimesi 13 ya-

sindaki Ayse'nin irzina yiizden fazlaYunan askeri tecavuz e t m i s ve b ;

-

gare olmustur. Hisarlik ve Diriik giftlikleri tamamen yakii-

mis, Kozluca koyii yakrldiktan sonra biitun kadinlara ta-

sallut edilmistir. Bu koytin gerek kadinlar, ve gerekse kiz

ve erkekleri tamamiyie oldurulmustur. Menemen ovasinda

150 ceset sayilmistir.

2 — Manisa'da 10700 ev, 13 cami, 272 diikkdn, 19

han, 26 bag evi, 3 fabrika, 5 giftlik, 1740 koy evi yakilmis,

3500'ii yakilmak suretiyle, 8550 kisi de kursunla oldurul-

mustur. Yangin parsamba ve persembe gunleri devam et-

mis, fakat cuma gunfj Manisa'ya giren Turk ordusu tara-

findan sondurQImustur. Yangmi oikaran Yarbay Philipp

esirler arasmdadir.

Manisa iginde uc yiizden fazla miisluman kizin irzina

KADili MISIROGLU

gecilmistir. Bunlardan bir cogunu Yunanlilar beraberlerin-

de gotiirmiislerdlr.

GOGUSLERI OYULUP BARUT KONAN KADIN

3 — 6000 evli Turgutlu'dan yalniz kenar semtlerdeki

kuliibeler kalmistir. Halktan 1200 kisi oldiirulrnustiir. Yan-

gma ve katliama istirak eden eczaci Kosti idam edilmis-

tir.

Burada gozleri oyulmus, cocuklar, gogusleri parcalan-

mis kadmlar, irzind gecllmls ve 6ldurii[miis yiizleroe ce-

set gorulmUstur. Sokoklarda yaralilar inlemektedir.

4 — Alasehir yakilip yikilmistir. Buradoki yangmi

yerli Rumlardan tiiccar Micsmondapolis cikarmis ve idare

etmistir. Burada bircok gene kiz tecaviize ugramis ve be-

karet kanlari yiizlerine siiruimiistur.

Tasci Mehmet Usta'nm kansinin gogusleri oyulmus

ve igine barut konarak ateslenmistir. Bir ev ioinde oldii-

rulmiis otuz muslumamn cesedine rastlanmistir. Buradan

Yunanlilarin beraber alip gotiirdukleri kadinlann sayrsi yiiz

ellidir. Irzlanna tecavuz edilen kizlardan ondort tanesi cil-

dirmistir. Bunlardan iipuniin yangin kiilleri iizerinde sarki

soyleyip oynadiklarim gordiik.

0c yiiz kisilik bir kadin kafilesi Yunanhlarla beraber

gotiiriilmek istenirken kadinlann itiraz etmeleri ve kaoma-

lan iizerine bir makineli tufek bolugii hepsini kursunla 61-

diirmustiir. Yirmi, otuz kadin ancak kurtulmustur. Vet-mi s i k kisi diri diri a teste yakil-

mistir.

5 — Salihli'nin ev, diikkan, mektep, cami, han ve hd-

mamlan kamilen yakilmistir. Yunanlilar buradan da yiiz

on kiz alip gotiirmiislerdir. Bunlardan altmis kadan bi-

kirleri izale edilmis oldugu balde kacmislar ve bilahare

daglardan toplanmislardir. Aynca yiiz on miisluman yakil-

KADlR MISIBOCLU KADiR MISIRO6LU

mistir. Yaralilann b!r coklanntn kulak ve burunlan kesil-

mistir. Bunlarm bir kismi kadindir. l

Baska Bir Ecnebinin Raporundan:

Beynelmllel « K i z i I H a c » ve Beynelmilel

« C o c u k Esirgemc B i r I i g i » mensubu

olan ve yardim maksadiyie Ege Bolgesine gelen iki eone-

bi mumessilin miJstereken tanzim ettikleri rapordan alin-

mis bazi pasajlar tokdim edlyoruz:

«... Manisa dokson bin niifuslu giizel bir sehirdi, Ma-

halli memurlar ve Kizilay imurarihasi evvelce Vali tarafm-

dan kendilerine haber verilmis oldugundan bizi istasyon-

da bekliyorlardi. Yiiksek bir minareden sehrin panorama-

smi gormege ve bircok fotograflar almaga muvaffak olduk.

Sehir Turk Ordusunun buraya gelmesinden evvel bastan

asagi tamamen tohrlp edilmistir. Bugiin bu sirin sehri tes-

kil eden ondort bin evden ancak bin dortyuz ev kalmistir.

Birkac camii ve minare bu vahsete metaneti dolayisiyle mu-

kavemet edebiimis, fokat dahilen tamamiyle tohrip edil-

mi?tir. Zovaili halk bu feci yangmdan hipbir sey kurtarma-

ga muvaffak olarriamis, hatta sokaklan elleriyle yangin

enkazmdan temizlemeye mecbur olmuslardi. Tdlihin aoi

istihzasi olarak giines biitun sefaletin uzerinde giiluyar ve

bu felaketzadeler Cenab-i Hak'dan imdat bekliyorlardi.

AC VE CIPLAK MUSLUMANLARLA BA$£A$A

«Cocuklari Koruma Birligi» tarafindan en ziyade yardi-

ma muthac olan 1 yasmdan kiiciik cocuklara dagrtilmak-

iizere tahsis edilen otuz bin kisilik tayini mahalit memur-

lara teslim ettik. Bundan sonra kasabaya hareket ettik.

Kasaba izmir'in yetmisiic kilometre dogusundadir. Halkmm

Anadolu'da Yunan Zulum ve Vahsetl - ikinct kiaim - An-

kara 1338 S. 63

bir kisim icerleri goc etmistir. Vardigimizda onbes bin ki-

si ag ve giplak bir halde bulunuyordu. Ekmeklerini enkaz

altindan cikardiklan yanmis bugdaylardan yapiyorlardi.

6328 evden yalniz 201 ev kalmisti. Mahalit Hiikiimetin res-

mi kayitlarma nazaran bu'kasabadan otuz bin niifus mevcut

olup bunun yirmi yedi bini Miisluman imis. BugQn sekiz bin

kisi bu harabelerde yasamakta olup geri kalcnin hayatirt-

dan malumat yoktur. Bu rakamlar mimarf tarzi itibariyle is-

lam evlerinden ayri olan Hiristiyan evlerine nisbetle do§-

ru goriilmektedir. Zavallilar bizim gelisimizie gozle gorule-

bilecek derecede aiakadar oiuyor ve enkaz altindaki gida

aramalanni bir an durdurarak pek bijyuk umitle degilse do

herhalde dertlerine az cok deva olacak kurtancila-nn gel-

digine kanaat getiriyorlardi. Belediye Reisi Hasan Sevkt

Bey'in dilesi 2ekiye Hamm hareketimiz esnasmda garda

pecesini kaldirarak Fransizca bir nutuk irad ederek Turk

rremsireleri namina cCocuktari Koruma Birligi» ne tesek-

kur ve cemiyetimizin Turk vatani ile aiakadar olmasini ri-

ca etti.

Bundan sonra istasyonu gucle farkedilen Saiihli'ye

geldik. Bu havalinin en onemli ihracatt olan kuru uzumdepolanndan el'an dumanlar cikiyordu. Buradaki dolasma-

mizdc da evvelkiler gibi bastanbasa fecaat vp yangin ha-

rabeleri gordiim. 2200 kisi olan ahalisinden ancak iki yiiz

kisi kalmisti. Onbes aile bir camiye sigmmisti.

TAMAMEN YAKILAN $EH1R

TO Ekim aksam saat 10.00 da Aiasehir'e vardik. iz-

mir'de tanistigimiz Alasehir Mevki Kumandani Binba?i

Fuat Bey tarafindan gonderilen birkag subay ile jandarma

kumandani tarafindan kansilandik. Yangmdan kurtulabilen

senrin yegfine evine yerlestik. Bizden baska kumanda ve

maiyeti ile dokuz aile ve bir un deposu bu yegdne evin on

F. : 14

KADiR MISIROfiLU

odasini isgal ediyordu. Ertesi gunumiizii sehrin ziyaretine

hasrettik. Pek bol sulari ve pek pok agaplari olan bu sehir,

bu havalinin en guzel bir yeri olmasi Ifizim geliyordu. Bu-

giin 4500 evden 4350 si tamamen yanmistir. 11500 kisi olan

ahaiisinden 400'ii 15 yasindan kuguk olmak iizere 7500 ki-

si kalmisti. Alasehir'de, bu havalinin yegane yangindan

kurtulan hastahanesini teskil eden miiessesesini ziyaret

ettik. Hastahane yirmi yatakli olup ziyaretimizden birkap

gun once Cenevro'den gelen Doktor Nabi Bey tarafmdan

idare edilmektedir. Hayatmi tehlikeye koyarak MosyoForm'un koskiine kapatilan ve Yunan askerleri tarafmdanolduriilmek isteniien up yiiz muslumanin hayatmi kurtar-

mis oldugnu bize anlcttilar. Yanmis bir camiin harap da-

mi altinda barman Osman Hoca'yi bize gosterdiler. Bir

bagda yiiz gene defnedilmistl.

YiRMiNCi ASIRDA HIRIST1YAN TAASSUBU

Her ikimiz 1918 senesindenberi birpok feldketlere sa-

hit olduk. 9'mdiye kadar harabelere yaptigimiz ziydretler

kadar elem verici bir vazife ile karsilasmadik. Hipbir ver-

de ahalinin oevresinde okunan korku ve dehset alametle-

rine benzer acikii bir manzaraya rastglmedik. Bu manza-

ra karsismda, istemeyerek « P o m p e is ve « M e -

sines harabelerini hatirladik. Fakat iki bu sehrin ha-

rap olusu tabu sebeplerden oidugu hdlde, cepheden pek

uzak' mesafede bulunan Anadolu ve kasabalannm tahri-

bati vak'alan gozleriyle garenlerin sahddet ve beyanlarma

gore Yirminci Asir ortasinda Hiristiyanlar tarafmdan plan-

li bir surette yapilmistir. Avrupa'da buna «h a r p i c A -

bi» diyecekler bulunabiiir. Fakat .biz butun vicdani ka-

naatimizle soyluyoruz ki; boyle bir faraziyeyi kabul ede-

meyiz. Anadolu'da butun ikfimetimiz miiddetince askeri ve

miilkt hiikumet memurlariyle iyi miinasebet kurmakta hic-

KADIR MISIROGLU

bir muskiilata ugramadik. Asikardir ki, bu htikiimet memur-

lan ecnebi diyardan gelecek yardimlann yerlerine gonde-

rilmesiyle muhtac olanlara dagilmasi icin oahsanlara el-

lerinden gelen butim kolayligi gostermektedirler.»

Bundan sonra rapor, yapilan yardimlann tafsilatmi

vermektedir.

DAYAK ALTINDA DOGURTULAN KADIN

Karccabey Muddeiumumisi AH Kernel Bey de su ha-

diselere sahit almustur:

«Yunan!ilar bizim kapiyi kirmaga basladiklan zaman

bahoemden yandaki komsu bahpesine, oradan da diger

bahpeye kaptim. Bu ev kadmlarla dolu idi. Yunan askerleri

siingii, sopa ve bipak tehdidi altinda vazallilann irzlarma

gepiyorlardi. Bir Yunan askeri karsima dikildi. «Para, pa-

ra!. ..» dedi. Uzerimde seksen altin vardi. Hemen keseyi

pikanp verdim ve tekrar bizim eve dondiim. iperide birsey

ler kinliyordu. Bu bizim parncsir sandigi idi. iki yunanli yi-

ne <Para... Para!» diye bipaklanm pektiler.

«—. Diger arkadaslanniz aldi!.» dedim.

Bu sirada o evden kapan kadmlardan biri yanimda

peyda oldu. Askerler beni birakip kadma pullandilar. Her-

halde saskmlasmisim ki; tekrar o kadmlarla dolu eve gei-

dim. Gordugiim manzara son derece korkunptu. Duvar

diplerinde, avluda, merdiven uzerinde kadiniarm irzianna

gepiliyor, dayak atiliyor ve bipaklar saplaniyordu. Bu si-

rada ayaklannin altinda bir kijpuk bebek bulunan bir ka-

dm hdld dayak yemekte idi,

7 — ESKi$EHiR VE ClVARINDA YAPILANMEZALiM.

Yunan zuliim ve vahsetine kurban giden guzel ve zen-

gin mintikalardan biri de, Eskisehir olmustur. Butun. isgal

muddetince bu kasabada zulmiin envdini yapmaktan gerl

kalmayan Yunanlilar bilhassa kasabayi tahliye etmek meo-

212 KADlR MISIROGLU

buriyetinde kalinca mezdlimi siddetlendirmisier ve en r\'~

hayet burasmi yagma ettikleri gibi kismen de yakmislar-

dir. Bu yagma ve talan hareketi Yunanlilann cekilmelerin-

den dort gun evvelinden baslamistir. Bu miiddet zarfinda

Yunanlilar evvela ahaliyi ve sehri kordon altma almislar,

sonra biitiin dukkfin ve magazalqn kapilarim kirarak soy-

mcya ba$Iamislardir. Gasp ettikleri kiymetli mal ve esya-

yi karnyonlara yukleyerek alip goturmusierdir.

Son gunde dahi evveice tespit edilmis bir plan dahi-

linde ve bir ingiliz zabitinin kumandasi altinda bulunan

mahut kundakci mufrezeleri vositasiyie sehre iic yerinden

bir ates vermislerdir. Yangin esnasmda halkin yangimsondurmek tesebbusleri menedildigi gibi esyalarmi kur-

tarmak isteyenler de siingu ve kursunla sehid edilmisler-

dir, Yunan askerieri yangini sondurmek bahanesiyle bir ta-

raftan bombalarla miihim binalan tahrip ederken kundak-

ci miifrezeler de yagli pacavralarla ve benzin dokmek su-

retiyle yangmin yayilmasma galismislar ve nihfiyet sehrin

muhim kisimlarmi yakmaga muvaffak olmuslardir.

Bu sirada ordumuzun Eskisehir'e yaklasmakta oldu-

gunu goren Yunan askerieri kacismaya baslami soldukla-

nndan ahali derhal yangini sondurmeye baslamis ve busuretle sehrin diger kisimlarmi kurtarmak miimkun olmus-

iur. Sehrin yanan sekiz mahallesi en mamur ve zengin ki-

simlarmi teskil etmekteydi. Yanmis otan dukkanlarm sayi-

si bin sekiz yiiz ve evlerin sayisi ise iki bin'dir. Ayrica dort

un fabrikasi, bir yapagi ve bir hall fabrikasi, sayisiz degir-

menler ve bes cami-i serif, iki hcmam, bircak mektep, tug-

la depoian, Belediye Dairesi, otuza yakm han, otel ve Por-

suk deresi tjzerindeki up koprii ve istasyon da yanmistir.

Halktan zorla alman esya ve miicevherat miktan bes mil-

yon liradan, yangin esnasmda sehrin mecmu zayiati ise

yirmi miiyon liradan- fazla olarak tahmin ve tespit ed.il-

mistir.

' KADIR MISIROGLU 213

Eskisehir R/lezaliminin Vesajkle Teyidi:

Resmi Raporlar ve Bitaraf Sahadetler: Rapor Nu. 3

Eskisehir'den Dahiliye Vekaletine gonderilen resmi

raporun hulasasi:

Eskisebir Mutasarnfligindan alman Eyliil 1338 tarihli

telgrafta dusmanin Agostusun otuz birinci gunil carsrlar-

da capulculuga basliyarak, kapali magaza ve diikkan ka-

pilarmi kirarak, meveut esyayi asirarak topladrgi ve o ge-

ce muhtelif mahallelere yerlestirmis oidugu bombalari ve

yogli pacavralarla birkao yerinden sehri tutusturarak os-

kerimizin dahil oidugu Eylul'un ikinci guniine kadar devam

eden yangindan Tuz, Tahii Pazari, Arifiye. Kbpriibasi, Ih-

saniye mahalleleri tamamen ve Sivrihisar caddesi ve Haci

Ali Bey Mahallesi kismen ve Akarbasi Mahallesinde sekiz

ev yanmis ve istasyon binasindcn bir kismi ve fabrikanin

bilhassa makine krsimlan bombalarla tahrip edilmistir.

Tahminen bir, sekiz yiiz dukkon ile iki bine yakm ev yan-

mis olup hasarlann yirmi miiyon lira civannda oidugu ve

burada dart yun, bir yapagi, bir de hall fabrikasi, degir-

menler, bes camii serif, iki hamam, otuza yakm han ve

otel yanmis oidugu ve Eskisehir'de Porsuk deresi [izerin-

deki iig kopruniin de bombalarla berhava edildigi ve bu

arada yiize yakin sahis sehid veya yaraiandigi ve diisma-

nm geri cekildigi siralardd giizergahindaki koylerde ahali-

nin nokliye vasitalan ve hayvaniarimn hepsini beraberie-

rinde alip gotiirdugu, nakit paralanni ve miicevherlerini

gasp ettigi ve ordunun yetismesi uzerlne halkm buyiik bir

kismrnin vesait-i tahlis ve Yunanlilann sehirde meveut bi-

lumum hiristiyanlann cebir ve tehdit ile beraberlerinde

alip goturdiigii ve yanmis kopriilerin, degirmenierin tami-

rine basladigi bildirilmistir.

21 Eyliil 1338

Dahiliye Mustescn

Ahmet Miinir

KADIR MISIROCLU

Eskisehir Mezdlimine Ait Bir Mektup 1

Yunanlilarm Eskisehir'de ika ettikleri mezalimi goz-

leriyle gorm-iis olan Musevi vatandaslanmizdan Ziraat

Mijhendisi Barisak Efendi'nin Eskisehir'in kurtanlmasindan

birkac gun evvelki vak'alara dair gozetemize gonderdigi

tafsilati eh-emmiyetine binaen okuyuculanmiza arzediyo-

ruz:

«isgal edilmis bir. ?ehrln teiasli hayatim yasiyoruz.

Son haftaya gelinceye kadar, miistesna bir ehemmiyet ar-

zeden vak'alann olacagini, Anadolu'nun en mureffeh se-

hirlerinden birini, ileride, parlak bir gelismeye mazhar ola-

cak bir merke2i, ates ve alevin 24 soot icinde harab ede-

cegini tahmin edememistik.

Agustos nihayetlerine dogru, Yunan memurlan ba?i

faatiyetler gosterdiler, Evvela ogir toplanni, istihkdm mal-

zemelerini pektiler. Hastahanelerini, siiah ve miihimmat ve

erzak depolanni bo^alttilar. Ktt'alar hergiin sehir ve hava-

lisini terkediyordu. $ehir yavas yavas bosaliyor ve halk

endise etmeye basliyordu, Hiristiyan halk gitmeye hazir-

laniyordu. isler durdu. Resrni daireler tat it olmaya basladu

Biraz sonra Yun-ah ordulannin Afyon Karahisanndaki hezi-

met haberi bir yildinm gibi aksettl.

Hiristiyan firariler sehri geciyor. Bursa'ya dogru ka-

ciyorlardi. Yavas yavas bas gbsteren korku, panige ink:-

lab etti. Oc gun zarfinda Rum ve Ermeniler gizli bir emre

tfibi olur gibi mevkilerini terkeitiler. Hepsi gitti ve kalmak

isteyenler cebren sevkediidi. Seyahat vesikdsi almak gibi

usuiler kendiliginden kalkmisti. FirQriler istasyonda top-

landilar. Bunlann arzeftikleri manzara cok elimdi. Her b'-

ri daha evvel grinrcek igin aceie ediyordu. insan siiruleri

1 — 18 Eyliil 1338 tarihli Hakimiyet-i Milliye gazetesinde ya-

yinlanmi§tir.

KADIR MISIROGLU

acikli bir surette birbiri iizerine yijjiliyordu. Haykmslar, co-

ginslar, kufurler ve izdirapfli gozyaslarina, taiihin birden-

bire bu azabin ipine attigi kadin, cocuk ihtlyar ve malul-

lerin iniltiieri karisiyordu. Pazar gunu, feci olaegindan

kimsenin suphe etrnedigi hazin vak'alan beklemekle gec-

ti. Sokaklar bombostu, carsi kopii, kahveler, umumt top-

lanti mahalleri tenha idi. Hiebir daire foaliyette degildi.

Yalniz biliyorduk ki; Mutasarrif ile Belediye Reisi tevkif edil-

mi§ti. Yalniz zabitler, orkalannda sungulu askerler oldugu

haide sehrin buy'uk caddelerini korkunc bir tavir iie dolo-

siyorlardi.

Kirn tasavvur edebilirdi ki, mevzun adimiarla yiiruyen

bu adamlar muhareberenin en btiyuk facialanndan bin-

nin >mahir fa'illeri olacaktir? Rum ve Ermenilerin herseyle-

rini terkederek aceie kacislan, Erkan-i Harbiye tarafmdan

alinan korarlann tadil edilecegine hukmettiriyordum. Feci

va'k'alar mukadderdi! Neler olacakti, bunu kendi arornizda

bile konu?amiyorduk ve metin goriinmek isttyordukl.

«Sakarya Hezimeti» nden dondukleri

giindenberi, hemen daima isgal ettikleri oraziyi cebren tah-

liyeye zorladiklan takdirde Turklere karsi yapacaklart yan-

gm, yagma ve kitalden bahsediyorlardi. Bu muthi$ tasav-

vurlann tatbi'katinda acaba hazir bulunacok . miydi? Biz

bbyle bir halin vuku. bulacagini zannetmek istemiyen bir

zumre te?kil ediyorduk.

KendMerini o kadar yuksekten medent ilan eden bu

adamkjnn muntazam bir asken terbiye gormus oian bd

kit'alann, eski Yunanistan muhariplerinin halefieri olduk-

lanndan bahseden ve kumandanlann insan? kanuniar ta-

rafmdan siddetle merdut oian bu tasavvurati fiil mevkiine

koyacaklanni vicdanlanrmz kabul etmek istemiyordu. Hey-

hat! Eski Yunanistanin yeni Yunanistana miras birakmis

oldugu ahlaksizliklari unutmustuk. Hirsizlik, irza taarruz;

kital, yagma bunlara has olan denaatlerdendi.

216 KADIR MISmO'GLU

Bunlann hayvan! bir surette vohsi olan istihalari ge-nis bir memlekette miidafaasiz musluman halkin ortasin-

da asker, basibozuk reislerinin himflye ve tesviki ile ser-

bestge faallyete geldi. Oyle bir siddetle eostular, kendile-

rine verilen emirleri oyle kiistahga bir zuiiim ile icra et-

tiler ki; bugiin bizlerin hayatta kalmis olmasi bir mucizeeseridir. Yunan dsker ve kumandanlannm yangin gikar-

mak hususundaki maharetlerini kimden tallm etmis ol-

duklanm anliyamiyorduk. Gordugumiiz bir cihet Vdr ise oda bu ika ettikleri tahribatin buytik bir sanatla icra edil-

mis olmasiydi. Hirsizlik, irza taarruz ve yagma hususundayunanlilar hakiki scnatkarliklanni ispat ediyorlardi. Sekizsaat zarfinda yagma ve ganirnetieri nakletmek, yakmak,tahrip etmek ve Eskisehir garsisini basbanbasa kill hallne

getirmek hususunda sayan-i bayret bir maharet goster-

mislerdir. Zabitler ve erler arkolannda kcmyonlar, maga-zalarin kapilarim, kasa ve cemekanlarim kiriyor ve elde

eitikieri seyleri kamyonlara atiyorlardj.

Yunan askerleri torafindan muhasara edilmis olan gar-

si birkag saat zarfinda yagma edi-ldi.

Bu hdlden korkmus olan halk evlerine kapandi ve ak-

sam iistii higbir evde isik gorunmedi. Az sonra yagma gii-

rultusu kesildi. Sehrin ilzerinde bir olum sessizligi hiikiim

siiriiyordu. Birdenbire saat sekiz buguga dogru bir infilaki

miiteakip siyah bir duman siitunu sehrin ortasmdan yiik-

seldi. Hepimizi bir heyecan isttlfi etti. Agzimrzi aomagaoesaret edemiyorduk. Kendimizi mukadderata terketmis-

tik. Sehri yakiyorlardi! Siyah duman agir bir sdrette gogeyiikseliyordu. Hig bir esinti yoktu. Az sonra bir kan rengl

baiine geldi. Ates sOr'atle yayihyordu. Yunan askerleri

gaz, benzin, bomba ve dinamitle atesin yayilmasi igin faa-

liyet gosteriyordu. Arkasi kesiimeyen infilaklar ve yari-

gindan higbir seyin kurtulmayacagini gosteriyordu.

Nitekim hersey yakildi ve yikildi. Tugla depolan gibi

KADlB MISIROCLU

biiyiik magazalar, kagir binalar, mektepler, camiler ve

hatta katolik rahiplerin guze! manastir ve kiliseleri bile

hirer kill haline geldi. Ates. sabab saat ilgte Belediye Da-

iresini sarmisti. Halk, evlerinde korku igindeydi. Herkes

atesten uzak yerlere siginmayi dusuniiyordu. Biz de pek

az esya alarak evlerimizden giktik. Atesten kaganlan soy-

mak igin firsat hekleyen Yunan askerlerinden korktugu-

muz igin esyanin kalanini oldugu gibi birakmistik.

Simdi halki soymaya baslamislardi. Kapilara vuru-

yorlar ve engel olmak isteyenleri bliimle tehdit edereK

mucevherat, nakit banknot, hatta yiizparalik kagitlara ka-

dar aliyorlardi. Tilyleri iirperten mezallm yapiyorlardi. KQ-

guk Yunanistdnin evlfitlan tarafindan ika edilen bu meza-

lim evvela isydn, saniyen derin bir nefret hissi veriyordu.

Her yerde biltun sokaklarda kudurmus asker, canlanni

kurtarmak igin herseylerinl birakarak evlerinden kagan bi-

gdreleri tevkif ediyorlardi. Anadolu'ya medeniyeti yayma-

ga gelmis (!) olan bu askerler, saskin halkin iizerine ati

liyor. Tabanoa ile tehdit ederek bu zavallilann ilzerinde ne

varsa aliyorlardi. Ve hatta bazilanni hangerle yaraliyor-

iardi,

Hrazreti isa'nin emrettigi merhamet, vesair insani his-

ler ne surette tatbik ediliyordu!...? Bu medeniyet yikicila-

n tarafindan evleri yikilmis, esyasi galinmis musluman ka-

dinlannin, ihtiyarlarin, gocuklann secdeye kapanarak Ce-

nab-i Hak'tan yardim istemeleri ne hazin bir manzara tes-

kil ediyordu. Allah'tan, yangin ve ydgmaya nihayet ver-

meleri igin bu hiristiyanlara biraz merhamet vermesini ni-

yaz ediyorlardi. Gene kizlar, ihtiyar kadinlar, erkekler ve

goouklar hep] dufl ediyorlardi.

«Yarab! Cektlklerimiz yetismez mi? Bu felaketleri

durdur! Bizi azaptan kurtar!.. .Oldiirtme! Bu ates sonsiln!

Bizi gocuklanmiza bagisla! Dufllarimizi kabfll eyle! Mer-

210 KADiB MISIROfiLU

hamet Yarab!. Cektiklerimiz yetisir, bizi kurtar!» diyorlar-

dt.

Biraz sonra uzaktan dinamit seleri duyuldu. Bunlan

medeniyet yayicilan (!..) yanginda yanmayan evlere atiy'or-

lardi. Cuma giinii safak sokerken kundakcilarm baskuman-

dani sehre indi ve halka, yangindan zamanmda haberdar

edilmemis oldugunu ve simdi onu durduracagini biiyuk bir

riyakarlikla soyiedi. Derhal yagmacilar, tulumbaci oldular.

Saat yediye dogru yangmi sondiirduler.

Artik kurtulduk zannediyor ve evlerimize donmegehazirlaniyorduk, Ayni asker kiyafetindeki zebamler onumii-

ze gecerek yolumuzu kestiler ve bir gun evvelkinden da-

ha geni§ olcude bir mezalime basladilar. Yardlanan, caiv

siz diisenler bu hiristiyan kurtancilarmin vahsetlerine bi-

rer delildir. Yangmin ikinci ak^ami daha kotu oldu. En bO-

yiik, en saglam binalar, en kudretli muesseseler, dinamit

ve alevlere teslim edildi. Makineieri ve levazimiyle degir-

menler, simendifer istasyonu, petrol Idmbolan, makine ta-

mirhanleri, fabrikanin kazan ve makineieri, kopriiler, ima-

lathaneler, hepsi parca parga edildi. Artik katledilecegimiz

korkuna saati bekliyorduk. Ve iltica ettigimiz mahallenin

her kosesinden iskenceye maruz kalan kadm ve aocuklarm

iniltileri duyuluyordu.

Hala gitmiyorlcrdi, ne zaman defolacaklardi!...?

Nihayet sabah saat dorde dogru miithis bir topi sesi

infilak etti ve diger semtler bunu takibetti. Turk askerleri

geliyordu.

Akoluk koyunde silah arama bahanesiyle koy halkp

agaclara cikarilarak olum tehdidi altinda agagta durmala-

n tenbih ve agaplan dibinden baltalayarak devirmek su-

retiyle iskenceyle maruz birakilmislardir. Dofolar koyunde

bir ihtiyan silahi olaniarin isimferini soyletmek icin iki aya-

gmi yere ve kollarim da hacvarl duvara civileyip bir haf-

KADllt MISIROGLU

ta bu durumda birakmislar ve her gun muhtelif

da dovmek suretiyle yavas yavas oldiirmuslerd

Orta Kby'de e § r a f t a n on kisiyi

219

zamanlar-

r.

a y a k-

121Yunan egkiyasmm yetim biraktigi gocuklar sigmacak 3

yapmaga gah§irlarken (Turgutluda)

220 KADiR MISIB06LU KADiB MISIROfiLU 221

I a rm da n cisilmak ve tenasiil a I e t-

leri kirbaclanmak, Almcak'ta genec c u k ve delikanlilari kizgin yagasokarak ve ateste yakmak suretiyle

tuyleri iirpertecek oesitli zuliimler altmda inletmislerdir.

Cobanlar Koyunde dokuz yasinda bir kiz camide iskan et-

tirilmis, bir suru canavann saatlerce ilitlraslanni tatmine

diet edilmistir.o

Irza tecavuz, hem de cflmide!... Hem de cocuga!...

Amon Yarabbi ne sabirlisinl... Bu alcakiiklan kendilerlnin,

tarihe gecmeleri igin yaptiklanni soyliyerek bu yuz kizar-

tan denanetlerle iftihar ediyortardi. Bu tecavflzlere ugrayan

sirf kadinlar degildi... Yunanlilar 1922 senesinde erkek,

kodin Ttirklerin yediden yetmise kadar nefsant ihtiraslan

tatmine yaradigini tarihe yazcklanni alenen soyleyerek

(Cekur) lerde Abazcioglu Ali Aga'ya yetmis be? yasmdu

oimosma bakmiyarak sirf zulum olsun diye tecavuzden

pekinmemislerdir. Zovalli ihtiyar bu yo?to on bes sefllin

tecavuzijne ugramak gibi Diinyada hipbir havsalanm ala-

miyacgi, bir facidya ugramistir...

MUHTELiF VAH?ET ORNEKLERi

Anadolu'da Yunanlilar tarafindan yapilatt miithis tne-

zalim, zulmun akla gelmez, haydl almaz ornekleriyle dolu-

dur. Bu vahset.ler kadar emsaisiz, o kadar kanlidir ki. kal-

binde en ufak bir insanlik duygusu ve merhamet olan bir

insanin degil bunlari yopmak, hattfi gormege tohummijl

etmesi bile kabil degildir, Hipbir hart) tarihi bugune ka-

dar; bir ordunun on yasinda bir kiz eocuguna mangalarla

tecavuz ettigini heniiz kaydetmemistir. Degil bir masum

kiz pocuguna, hatta namuslu bir kadma bile zorla tecdviiz

etmek, ne bir imha siyasetiyle, ne de bir intikam hissiyle

kadbil-i izah olmayan, fakat yalniz Yunan ordusunda tesa-

duf edilmis olan bir alpakliktir. «A m e r i k a n M B-a v e n e t H e y"e t I » mensuplanndan olup Bati

Anadolu'da mezalim sahasinda dotasan iki Amerikali ka-

dm bile «N e a r E s a t» Gazetesinde nesrettikleri

bir mektupta bu namussuzluklan ilan etmege mecbur kal-

misiardir. Bunlarm gonderdikleri mektuptan bahsedenmezkur gazete diyor ki:

«Amerikan Muavenet Hey'eti azasindan Miss Belings

ile Miss Ellen'den Anadolu'da Yunanlilar tarafindan yapi-

lan mezalim hakkinda dikkate sayan bir mektup aldim.

Mektup her iki Amerikali tarafindan mustakllen yapilan

tahkikat neticesinde yazilmis ve Turkler tarafindan nufus

suistimali yapilmamisti. Mektubun miinderecatindan uzun

uzadiya bahse luzum yoktur. Fakat hakka ridyet ipin Yu-

nanlilar aleyhindeki isnatlcrdan kisaca bahsetmek lazim-

dir. Yunanlilarm yagma ettikleri sdyieniyor, Bir harpte buher yerde olur, fakat evleri yakmak kadinlann irzlarma

gepmek barbarliktir. Yiiz evli Melek Kdyu'niin doksan be-

si, elli evli Oglacik Kdyu'nun kirk altisi, altmis evli HamamKoyii'niin elll yedisi yakilmistir. Goyrao Koyiinden dort ev

kurtularak yuz doksan altisi yakilmistir. Kariiarmin ve kiz-

kardeslerinin namuslanni mildafaa eden erkekler oldiiriil-

muslerdir, Raporda deniliyor ki; Para vermekten imtina

eden kadinlar katledildi. Birook kadinlann nomusuna teca-

vuz olundu. Tarlalarda, anbardaki bugdaylar yakildi. hay-

vanlar ve koyuniar dlduruldii. Hulasa hayati temin edecek

her sey tahrip olundu. Mektupta yuksek rutbeli Yunan za-

bitlerinin yagma ve tahriple alakadar oldugu soylenmek-

tedir.

Bu yagma ve yangmdan baska Yunoniilann sehir oha-

lisine karsi isledikleri mezalim de pek qok olmustur. is-

gal sirasmda miisluman evlerini ikdmetgdh olmak iizere

222 KADlR MISIROGLU

esyasiyle birlikte isgal ettikleri gibi omrunde kocasindan

baska erkek yiizii gormeyen Turk kadinlan Yunan zabitle-

riyle beraber raki masainda bulunmaga iobar edilmis ve

nihdyet birpok kadmlarin bu suretle ye diger suretlerle

bikirleri izale edilmistir. Bu suretle namuslanna tecaviiz

edilmis Turk bflkirelerinin adedi yalmz Eskisehir'de binle-

re balig olmaktadir. Bundan manada Yunanlilar yerli hiristi-

yanlori zorla gotiiriirken iki yiiz kadar da Tiirk bakiresini

SOplarindan siiriikleyerek, biparelerin feryatlanna ehem-

tniyet vermiyerek bilinmiyen semtlere goturmilslerdir. Di-

ger taraftan lialka paralanni ortaya pikartmak ipin icra

ettikleri iskenaeler de pok miihim olmustur.

Yunanlilar bunlara ilaveten muhtelit bahanelerle toil-

hasa yangin sirasinda musliiman halki sehid etmisler ve

yaralamislardir. Bijtun bu feci mezalim yuziinden sehrin

miihim bir kismmin yokilmasmdan dolayi bugiin Eskise-

hir'de binlerce niifus sokaklarda kalmis ve pek pok mflslu-

man tiiccar ve esnaf iflas ederek muhtap ve perisan bir

hale dusmustiir.»

BURSA ViLAYETl VE KAZALARINDA

YUNAN M'EZALiMi

Bursa da en fazla' zuliim. gormiis vilayetlerimizdendir.

Dahiliye Vekdletinin resmi tahkikat huiasainda bildirildi-

gine gore Yunanlilar bu havalide cem'an 15.977 ev ve bind

yakmislardir. Yunanlilar, Ordumuzun seri hareketi yiizun-

den Bursa lie Mudanya, Kirmastl ve Gemlik'i yakmaga

vakit bulamamis, fakat Karacabey kasobasmi bastan ba-

sa yakmis ve aynoa kazalara miilhak elliyi asan koyleri de

yagma etmis ve pek pogunun halkina pesitli zuliim yap-

mistir.

KADIB MISIBO&LU 223

TAHKiKAT ffEYETJNiN BlRINCI RAPORU

Bursa K&ylerinde islenen Cok Feci Cineystier:

Rapor'daki vak'lar italya'nin resmT bir memuru da

sahadet eylemis ve sehidlerimizin kiillerini bizzat gorerek

tasdik etmistir. Bu rapor soyledir:

AZiZ VATAN EVLADI! UNUTMA! ve AFFETME!

Yunan Ordusumm Bursa'ya giri§inde, ayni zamanda VENIZE-LOS'un oghi olan kuanandan SOFOKLIS, devletimizin kurucusu

connetmekan OSMAN GAZf HAZRETLEIli'nin sandukasini tek-

meieyerek «Kalk da miUetmi kurtar!» diye hakaret ettikten son-

ra sandukamn onunde poz verirken.

KADIR MISIROGLU

«Yunan ordusu geri cekilmesi sirasinda yollanna rast-

layan biitfln muslfiman koylerini yakmts kgtliam yoptik-

lari haber verilince tahklkat icin vilayet emriyle meydana

getirllen asagida imzalan olan tahkik komisyonu Italya

Devlet-i fahimesi, Bursa mumessili Mosyo Fupar refaka-

tlyle Maskara Hasan Koyiine azimet etmis ve giderken

yol iizerinde ilk rastladigi Molla Yunus Koyunden §efik

Bey'in giftigi ve on miisliimanin ve koyde oturan biitiin

hiristiyan halkm evlerinin yanmis oldugu gOrOlmus, bir

zabit kumandasinda sekiz Yunan askerinin bu koyde hic-

ret eden hiristiyan ahaii He birlikte mezkur binalan yak-'

tiklan anlasilmistir. Bundan sonra Maskara Hasan Koyii-

ne gidilmis ve seken evden ibaret olan bu koyde yalniz

iki ev kurtulup geri kaianin tammen yanmis oldugu go-

riilerek kill ve enkaz icinde saskin ve perisan dolasan ve

hayattanni kurtarabilen halktan koyiin nasil yakildigi so-

ruldukta 11 Eyiiil'de ogleden sonra gelen piyade kitalari

tarafmdan mutitelif cihetlerden koy ateslendigi ve koy et-

rafi asker tarafmdan cevrilip koy haricine kacarak ates-

ten kurtulmak isteyen halktan bagli listede isimleri yazili

28 erkek ve 12 kadin siingCi ve kursun ve bomba ile sehid

edildigi ve bunlar meyaninda erkeklerden 10 yasinda Kad-

ri, 7 yasinda Ferhat ve 9 yasinda Halil oglu Ahmet, 8 ya-

sinda Haci Ethem oglu Mustafa, 13 yasinda AH oglu Ah-

met He kadintordan 8 yasinda ?ukriye ve 8 yasinda Hiise-

yin kerimesi diger Siikriye isimli cocuktarda bulundugu

ve kadinlardan Emir zevcesi Zeynep ve Haci Mehmet zev-

cesi Latife'nin kannlan sflngu ile boydan boya yanlmak

suretlyle sehid edildigi ve yine koyden camiye iltica eden

Haci Bagdatlioglu Ali Osman, muiazim Halil Efendi ogiu

Hiiseyin cami atesienmek suretiyle yakildigi ve koy hal-

kindan Salim kursun ve sungiiyle yaralandiktan sonra he-

nuz olmeden petrol ile yaglanip yakildigi ve sekiz kisinin

muhtelif yerlerden siingii ve kursun ile yaralanip ve haien

KADiR MISIROGLU 225

hayatta oldugu ve koy halkindan yirmi nufus da kayboluphayat ve mematlanndan haber alinmadigi anlasilmis, ge-rek cdmide yakilan iig sehidin gerekse Hoa Mehmet'inevinde sehid edilerek yanan Haci Mehmed ve Haci Ethemoglu Mustafa ve Haci Mehmet zevcesi Latife ve Emir zev-cesi Zeyneb'in Peng Koyunden burada misafir ismi bilin-

miyen bir sahis lie Haci Ethem oglu Ahmet'in Tutunluktekezalik sehid edilerek yanan Muhacir Ibrahim Dayi, KuruAli'nin Mustafa ve oglu Ahmet, Kahya Mustafa'nin Zahidve Mahmut Usta'nin ve kiil halinde olan kdyiin tofograti

olinmis ve yanan evlerle birlikte halkm bir senelik yiye-

cekleri olan ve heniiz anbarlanna attiklan hububat ve za-

hirelerin ve biitiin esyalannm tamamen yanmasi dolayi-

siyle halkmin kelimenin butiin manasiyle ap ve pertsen

bir halde enkaz iizerinde kalmalan her vechile kayda sa-

yan goriilmus ve gecenin hululiine binaen ileriye hareketkaabil olmamasiyle ertesi gunii devam edilmek iizere Bur-

sa'ya avdet edilmistir.

12 Eyiiil 1338

Miiddei Umumf: Husnfl

Belediye Tab'ibi: Mehmet Ali

Fotografci: Ali Sakip

TAHKiKAT HEYETiNlN IKINC1 RAPORU

Bursa Mulhakatinda Yunan Mezalimi

Bursa havalisine ait facialardan yainiz iki koye ait

olan su muthis raporu okuyanlar bu bolgedeki mezdlimin

dehsetini kavrayabilirler.

«13 Ey'Iul Carsamba giinu Fransiz mumessili M>osyb

Fuear ile birlikte tahkikata devam etmek iizere Alasar

F: 15

KADIR MISIROfiLU

Koyiine miiteveccihen giderken yolda tesaduf edilen Pa-

nayir Koyu jle Tepecik Kbyu arasinda yol uzerinde bir

musliimanin, gobeginden almis oldugu kursunla ^ehid

edildigi gorulmiis ve Panayir Koyunden yapilan tohkikat

iizerine bu sehidin baska koyden olmasi hasebiyle huvi-

yeti mephul oldugu ve maamdfih Panayir Koyunden Fas

fili isimli kimsenin bu koyden Yunan topcu kitalanna men-

sup askerf fertler tdrafindon basi iki tas crsinda ezilmek

suretiyle sehid edildigi ve koy haricine ikagan halktan alti

kisinin de muteferrik mahalierde sehid edildigi ve bunlar-

don ucuniin cenazeleri heniiz defnolunmadigi ve bu cena-

zelerin Alasar koyii yolu uzerinde yatmakta oldugu anla-

silmisti'r.

Filhakikc yola devam edildigi siradd isbu cenazelere

tesaduf edilerek bunlann ikisinin ta sakaklanna dayanan

mermi ile uciincusunun kullanilan el bombasi ile sehid

edildikleri muayenesi sonunda goriilmiis ve Alasar koyii-

ne ulasildikta pek cok kadin ve cocuklardan miirekkep

yaralilara tesaduf edllmis ve bunlardan bir kismmm Bur-

sa Hastahanesine gonderilmek iizere arbalara bindirildi-

gi gorulmus, vak'a hakkinda tahkikata baslanilarak 8 Eyliil

aksammdan itibaren 11 Eyliil Pazartesi giiniine kadar muh-

telif zamanlarda ayri ayri Cerkes, Rus ve Errnenilerden

miirekkep iic cete gelerek evvela birtakim iskence ile

halkin nakit paralanni cldiktan sonra 11 Eyliil Pazartesi

giinii iki zabit kumandasinda askeri bir mufrezenin koyle-

rine gelrnekte oldugu goriilmesiyle ko.rkan erkekler koy

civanndaki ormanlara kacmislar ve kadmlar cinsiyetleri

nazar i itibara almarck taarruzdan masun kalaibileoekleri

mulahazasiyle kacmayip, yalniz toplu bulunmak iizere bir

evde topiandiklan ve gelen zabitler kumandasmdaki as-

keri miifreze koyii cevirmis, iceriye giren ferdler kadm-

iarrn topiandiklan eve girerek evvela 15 yasinda ASi kiz;

KADiR MISIROCLU 227

bakire Emine'nin irzina tecavuz etmek isteyerek kizm sid-

detli mukavemeti iizerine kendisini dumdum kursunu iie

sag elinden ve kasatura ile sag yuziinden yaraladiklari ve

sent fiilin ikaina muvaffak olamayan askerlerin miite-

akiben Emine'nin kardesi 11 yasinda Huriye'yi yakalayip

birl bikrini izale ettikten sonra diger dort kisi de mutea-

kiben irzina gecmislerdir. Bu durum heyetimizce kanh ga:

masirlan ve donunun muayenesiyle anlasilmistir. ?iikru

kizi yirmi yasinda Diiriye ayagindan dum-dum kursuniyle ya.ralanmasi mii-teakip korku ve heyecandan cooukdiisiirmiis, canli dogan coouk, Yu-nan askerleri tarafindan hunhar-pa oignenmistir. Dikiye'nin babasi Sukrii'-

nun ise kasatura ile sekiz yerinden yaralanmak suretiyle

sehid edilmis oldugu tespit edilmistir.

Aynoa aym koy sflkinlerinden olup korkulanndan bir

evde toplanan kadinlardan kasatura darbesi ve kursunla-

mak suretiyle oldiiriilen kadmlar sunlardir: ismoil kansi,

Hrasibe, Koca Mustafa kansi Asiye, Hamdi kansi Sidika,

Mehmet kizi Rahime, Mehm«t kansi Hatice i>

uzun bir Use... Ayrica erkeklerin listesi altmda aym im-

zalar. Her raporda en cok dikkati ceken husus, zulmun da-

ha zlyade kadin, coouk ve ihtiyarlara tevcih edilmis olma-'

sidir. Tarihi Yunan karakterine uyan bir yigitlik dogru-

sul... Bir de her girdikleri yerde bol bol icra ettikleri,

hirsizlik, yagmacilik ve yangin cikarmk... Hangi rapora

goz atarsak bunlan goruyoruz.

Aziz Turk gencil...

Unutma ve affetme... Af layik olana, hfltasmdan pis-

man olup donene gereklidir. Yunan ise hold ayni aleak,

aym hirsiz ve ayni capulcu eskiyadir. isle Kibns!...

KADIR MISIROGLU

9 — KUTAHYA'DA YUNAN MEZALIMI

Kutohya Vildyeti facialan Bati Anadolu'nun diger vl-

layetlerine nazaran o kadar buyuk ve onemli degildir. Ku-

tahya'da en gok felakete maruz kalan mintikolar Yunan

geri gekilme hatti igine dusen Usak ve Bursa istikametine

dogru kacan diismamn ugradigi kcyler ve kasabalar oi-

mustur. Dusman, bu koy ve kasabalann buyuk bir kism 1 -

m tamamen yakip yikmistir.

Bu durumu izah eden, Ertugrul Mebusu OsmanzadaHamdi Bey'in Kutahya'dan «Yeni Gazete-s i » ne gonderdigi mektubun bir kismim nakledelim.

fiBugun Eskisehir'den Kutahya'ya dogru hareket et-

tim. Yollarda koprulerin bozulmasi, giizergaktaki koyleriri

harob olmasi yuzunden seyahatimiz, gok zahmetli gepiyor.

Diisman kacarken her yerde yaptigi gibi buralarda da kby-

!eri yakmyi, halka zulmetmeyi unutrnamis. iste karsida,

ilerde, solda birgok dumanlan ttiten koy harbeleri ki,

hepsi bu zulmun, vahsetin ?umul derecesini .ve fecaatini

gelip gepenlere izah ediyor.

Etrafimizi saran bu feci manzaralar o kadar vahset

vericidir ki; insan ne bunion gormeye, ve ne de onlan

Isitmey'e tahammiil edebiliyor. Nina/yet mesakkatli bir yol-

dan sonra Kiitahya'ya vdsil olduk. Yunanlilarin yakmayavakit bulamadiklan sirin Kutahya'mizi ci-dden zengin ve

mamur bir sehir olarak buldum.

Kiitohya'nin isgal zamanina ait maceralan da, yiirek-

leri huziinie dolduran bir senaat silsilesi ve rezalet tes-

kil etmektedir. Halkin verdigi malQmata nazaran, Yunan-lifar. Kutahya'ya girer girmez ilk isleri sehri bastan asc-

gi yagma etmek olmustur. Bu soygunculukta- yerli Rumlas'

ve Ermeniierin yapmadiklan kalmamistir. Bir taraftan

Yunanli neferler rastgeldikieri evlere dalip en kiymetii

esyalardan en adi bir tutun tabakasina kadar bulduklan-

KADJR MISIROGLU 229

m alirken diger taraftan Rum ve Ermeni kanlan baglara,

bahgelere daiarak bCitun sebze ve meyvalan bastanasagi

yagma etmislerdir. Kutahya'da mintika kumandanligi ya-

pan Yarbay Petros ESartaaris admdaki eskiyanin yerli Rumve Ermeniler vositasiyle haika yaptigi eziyet ve mezdli-

rnin haddi ve hesabi yoktur. Birgok dnalarm evlatlan kat-

(edilmis, nice evier sondurulmus ve servetleri yagmaediimistir. Kutahyalilar birgok zalimierin arasinda biihas-

sa birinin gok dehsetli mezaiim yaptigmi scyluyorlar. B u

herif; «C6kerler istasyonu hat kumandani Nekas» dir.

Bu kaati! Yunanli, Cokerler civanndaki muslumanlan zor-

la toplatip sakal ve b.iyiklarini tirasettirdikten. sonra vCicutlarini d e I

-

dirip barut dolduruyor, sonra y a -

kiyormus.»14 Eylul 1022

10 — AFYONKARAHiSAR VE KAZALARliNDAYAPILAN YANGINLAR VE GINAYETLER

AfyonkarasLhar Valiliginin Yunan mezalimine ait 16

Ekim T338 tarihli raporu soyledir:

«Yunanlilar son defa Afyonkarahtsar Vilayet merke-

zini 12 Temmuz 1338 de isgal etmis ve kuwetlerini San-

dikh, Vivril, Bolvadin ve Aziziye kazalanna yaymislar,

Sakarya Muharebesi neticesinde Bolvadin, Aziziye, San-

dikli kazaianndan gekilmis ve merkez vilayet koylerinden

115 ve Civril'den 22 koye, vilayet merkezi ve Civri! kazasi

merkezini 27 Agustos 1338 tarihine kadar isgal altinda bu-

iundurmuslardir. isgal miiddeti zarfinda Yunanlilarin ha-

reketleri gok vahsice olmustur,

1. — isgalin baslangicinda masum musiiiman halkc

siddet ve cebir kuflanmak suretiyle hareketlerini tanzim

KADlB MISIROfiLU

ve isgalin devomi rniiddetince bu muamelelerini devam

ettirmislerdir.

2 Akviran koyune girdikleri sirada ogle vaktiyd..

Ezdn-i Muhammediyi okumak uzere minareye gikan miiez-

zine kar?i kuvva-yi milliyeyi davet ediyorsun diye silah

kullanarok O'nu ve daha sonra 25 kisiyi oldiirerek koyii

yakmislardir.

3 — Silah aroma bahanesiyle koy ve kasaiw halkini

hapsetmis, dovmiis ve baski yapmislar, kuvva-yi milliye-

ye malumat vermek tohmetiyle birgok kisiyi koyden uzak-

lastirmislardir.

4 — istirikflrn kazmak icin musluman ahaliyi zorla

sevketmisler ve biitun tahkimatlanni angarya yoluyia miis-

lumanlara yaptirmislardir.

5 — Ufak bir bahfine ile bir takim koyleri yakmislor

ve bir kisim halki mitralyoz atesine tutmak, kasatura ve

sungulerle kadin ve goluk cocuk online geleni imha etmis-

lerdir. Yunanlilar bu hareketleriyle butiln musluman hal-

kin maneviyatlarmi kirmak ve halki hayvan suriisii gibi is-

tedikleri sekilde kullanmak ve mallonni almak gdyesini

gutmuslerdir. Bu cilmleden olmak uzere Deper, Kislacik,

Kaleoik-i Kebir, Kalecik-i Sagir, Qatar, Cudarli, Doganlar,

Polacik, Siikliime, Ruger, Sancaoglu, Lepken, Beykor, Eg-

rit, ihsaniye koylerini tammen yakmislardir.

6 — Namuslu kiz ve kadinlarm zorla irzlarma gec-

misler ve bunlan siperlere nokleyliyerek orada kendileri-

ne gesitli hakaretler yapmislardir.

7 — Kasabada zaten. mahdut olan gesmeleri Yunan-

lilar tutarak suya giden musluman kadinlara su vermemek

ve Ermeni goouklanna taslatmk suretiyle musluman hal-

ki su aimaktn bile menetmisierdir,

8 — Birer bahane ile zenginleri hapsedip kendilerin-

den nakdt para, ziy'net gibi kiymetli esyayi alarak gasp

eylemislerdir.

KADlR MISIBOGI.U 231.

9 — Kdylii ve kasabalilann okiiz, inek, koyun gibi

bayvanlarmi toplamislar ve ellerinde birkap manda ile bir-

kag okuzden baoka birsey birakmamisiardsr,

10 — Birgok koylerden ev kerestelerini alarak istih-

kamlarda ve bir kismini da yakmak icin kullanmislardir.

Bu ciimleden olmak uzere Akcin, Sisin, Selimiye, Bavirdi.

Aloali, Kumartas, Bostanli, Eskiemir. Susuz, Aylak, Ey-

demir koylerinin evlerinin kerestelerini tamamen aiip, tah-

ribat yapmislar ve koyliileri acikta birakmislardir.

11 — Koylerin zahiresini almislar ve hayvansizlik

yuzunden ziraat yapilmamakla beraber, yapmak arzusun-

da bulunan koylere bu hususta her tiirlil muskuldti gikar-

mislardir. Koy bahcelerinde vebaglarmda ve civarlarm-

da bulunan meyvali ve meyvasiz ne kadar agac varsa ta-

mamen kesmisler ve hatta baglann kutuklerini bile sok-

muslerdir.

12 — Bu defa kagarken Egret Koyune vardiklarinda

koyliileri harman mevkiinde topliyarak kendilerinden

memnun olup olmadiklcrini sormuslar ve siddetle muka-

bele eden koyiulerin harmanlarmi otese vermislerdir.

13 — Kara-hisar'i terkederken hiikumet dairesi civb-

rinda Izmir ve istanbul istasyonlan caddelerinde bulunan

makine ve istasyonlan atese vermisler ve Karahisar't

yakmak uzere tahrip miifrezesi tertip etmislerdir. Fakatmufreze taftribat yapmaga vakit bulamamistir.

14 — Kasabayi terkederken Ermenilere «Sehri terk

ediniz. Balmalimud'a kadar gidiniz. Orada harb edecegizh)

diyerek Ermeni halki bir ferd kalmamak uzere beraberle-

rinde alip goturmiisierdir.

15 — Karahisan terkederken imaret Cdmii serifinde

miislumanlardan alti yiiz kisiyi hapsetmisler ve bunlan

diri diri yakmak istemislerdir. Fakat kahraman ordumuzun

jini haber alan eesur kadinlanmiz comie hiicum et-

232 KADIR MISIROGLU

ml? ve camiin kilitlerini kirarak erkekleri bosaltmis ve

kurtarmislardir.

16 — Miislumanlara kat'iyen ticaret yaptirmamis ve

ne kadar dukkdn varsa hepsine el koyark izmir'den ve

oteden beriden gelen Rum ve Ermenilere vermisler, miis-

liimanlan bu suretle all? veristen menetmislerdir.

17 — Bircok hastalikh ve frenglli rum kddin ve er-

keW getirmisler ve musluman halktan kadin ve erkekleri

bunlarla temasta bulundurmuslar ve muslumanlan hasta-

likln asilamislardir.

18 — Kasaba mahallelerinden ve koylerden peyder-

pey gelen vesi-kalar tetkik olunmus ve on iki maballe ile

elli bes koyun oesltli mezalime maruz kaldigi anlasilmis-

tir.

19 — isbu mohalleler ve koylsrde 250 sehid ve 50

yarah, 132 esir. 500 mabpus vardir. 3600 kisiye ce?itli l?-

kenceler edildigi ve 2079 evin yakilark tohrip olundugu

anlasilmistir.

20 — Oniki mohallenin zardri 932547 liradan ve elli

be? koyun zarari 421196806 liradon ibaret oldugu arz olu-

nur. (O gunun parasi).

Karhisar-i Sohip Mutasamfi

Ali Rizci

RESMi TEBLiGLERDEN

Nu: 3

28.8.1338 tarihli Resmi Teblig:

Diisman Afyonkarahisar islam mahallelerinin buyiik

bir kismim ve Afyon civannda bircok koyleri yakmistir.

Nu: 4

24 Temmuz 1338 — Afyon'un kuzey ve dogusunda bu

lunan cesitli koylerin mezruati ile Civril cevresindek) Sa-

KADiR MISIROGLU 233

riboba Koyiinun du?man tarafindan yakildigi gonjlmiis-

iur.

Nu: 5

Afyonkarahisar'da Bir Gezintii

«Afyonkarohisar'i gormeden, orayd ait hislerimi tes-

pit etmeden, Bursa'ya, oniinden bir riizgar gibi gectigimiz

yerlerde, koyliiler, diisman tahribatmin giderilmesinin bir

bucuk seneye yakm bir zamandir gecirdikleri kabusun

dehsetiyle gerilen sinirlerini yatistirmaga calisiyorlar. Yoi-

tarda harb kalintisi bazan tek bir matara, bos kovanlar.

kink kasatura ve saireye rastliyorduk. Bunlan ben ve ar-

kadaslar hirer hatira dlye topluyoruz.

Izmir istasyonuna dogru yol almaga bsladim. Man-

zara, evvela kink oamlar, yanm binalardan bashyark. iler-

ledikpe bir harabe hali almaga basladi. Istasyon binasi tek-

mil bomba ile dtilmis, oteller, Hamidiye, Mecidiye mahal-

leleri bastanbasc yakilmistir. Darillmuallimin fHan birkao

blna kurtulmu?, on- iki vagon ahsap kisimlan yanmis bir

halde, bir lokomotif bozuk olarok elde edllmistir. Fakat az

bir tamirle tekrar kullanilabilecektir.

Sonra hukumetten yukan parsiya piktim. Buradaki

dukkanlann buyuk bir kismi kul olmus. Fakdt bilahare 6g-

rendigime gore bunlar Yunan i?gali altindd iken zuhur

eden bir yanginda kurban gitmistir.

Evvela isgal esnasmda reva gorulen mezfllimden bah-

sedeyim:

Memlekette o sene ne kadar yiin, tiftik, bugday veso-

Ir mahsul varsa gaspederek kaldirdiklan gibi, gecen sene-

lerden devrolunark depolarda bulunan esya ve uriinleri

de gotiirmusler; evleri, diikkanlan basarak yataklardaki

yiinlere, sandiklardaki eibise ve kumaslara vanncaya ka-

1 — ikdam gazstesinde yayinlammfjtir.

KADJR MISIROfiLU

dar gaspetmisierdir. Bunu kismen bir sekle baglamak iste-

miller, Yunanlilarla miistereken kurduklan «Sark Hal]

Kumpianyasis namina yapmislar ve parasini Oder gibi go-

runmuslerse de hukikatte bes para vermemislerdir. Hatta,

camilerdeki halllar, kilimler bile bu vesile lie toplatilmis-

tir. Fakat zavalli halkin feryat ve sikdyeti o kadar ayyu-

ka gikmistir ki; kendisini tutamamislar ve bunlari izmir'e

yollamislardir.

Etrafta ve merkezde hemen hayvan kalmamis gibidir.

Sigir, keci, koyun, beygir olmak uzere gaspolunan hayvan-

lann sayisi alti yuz bin civanndadir. Taarruz esnasinda

Yunanlilann ruh haiine dair yaptigim tahkikata gore daha

Sakarya Harbinde diismanin maneviyati tamamen kinlmis-

tir. Sehirde Yunan mumesili olan bir ihtiyar Palikaryc,

ordumuz tarafmdan takib olsaydilar Yunanlilann daha o

zaman hezimete ugramis olacaklanm itiraftan cekinme-

mistir. Cflnku Venizelos ve Kostantin taraftarlari arasin-

daki ihtilaf son dereceyi bulmus, siydsi gatismaiardan do-

layi birbirlerini oldiiren zabitler bile gdriilmustur.

Vakta ki; Yunan ordusu cozulmiis, hezimet baslamis,

iste asil o zaman Yunanlilann vahset damarlan kabar-

mis...

Yagma etmedik islam dukkani, esyasim soymadik

Turk evi birakmamislardir. Civardaki Deper Koyfl halkini

tamamen kursuna dizmisler, yuz altmis evli Siirmenii'nin

yansmdan fazia bir kismini yakmislarl... Tarn kuvvelleri

cekildikten sonra sehrin iki basina tahrip mufrezeleri koy-

muslar, fakat ordumuzun siir'atie gelmesi ve halkimizin

onculugii sayesinde koyii kurtarmislardir. Bu yangin ter-

tibati icin emir veren, bildhare Aitintas - Dumlupinar mu-

harebesinde Trikopis ile birlikte esir edilen General Dime-

ris'dir.

Huseyin Fikria

KADtB MISIROGLU 235

11 — USAKTA YUNAN MEZAUMiYANGIN VE KATLiAM

Yunanlilann Usak civannda yaptikian mezalim daha

cck kanh ve haysiyet kinci olmustur. Sehrin etrafinda uo.

yiizden fazia, Yunanlilar tarafmdan sehid edilmis Miislii-

man oenazeleri bulunmustur. Oldiirdukleri musliimanlari

evvela soyrnuslar, ustlerinde para, miicevherat vesair ne

varsa tehdit ile gaspederek almislar ve ondan sonra bicfl-

releri pek feci bir surette oldiirmuslerdir.

Musliiman mezarliginda buyiik bir facia olmustur.

A I t i musluman kadini, alet-i tena-sullerine kazik sokulu oldugu hol-

ds bulunmustur. Bu kadinlann baslanni da

kesip govdelerinin uzerine koymuslardir. Eger ordumuz

yetismemis olsaydi. Yunanlilar butun halki kesecek, kasa-

bayi da bombalarla bastanbasa tahrip edecekmis. Yunan-

lilar bunu alenen soylemislerdir. Sekiz yiiz hane yerli hi-

ristiyanlan Yunanlilar zorla gotiirmiislerdir. Askert istih-

baratca fotograflan alman sehidler sunlardir:

(Raporda uzun bir isim listesi yer almaktadir).

Usak kasabasi fecayline ait tafsilat ve bu fecayii te-

yid eden tahkikat raporu o sirada Frarrsiz teb'asindan WI'Bs-

yo Sari tarafmdan gorijlerek keyfiyet Mosyo Mojen vasi-

tasiyle Fransiz hukiimetine bildirilmistsr.

USAK YANGINLARI HAKKINDA RESMITEBLiGLER'DEN

Nu: 9

1 Eyliil 1338 — Her tarafta ordulanmiz oniinde cekil-

mekte bulunan diismanin musluman balka pesitli mezfllim,

katil ve imhaya ve koylerle kasabalan yakmaya devam et-

tlgl ve bu meyanda Eskisehir ve Usak'ta biiyuk yanginlar

236 KADtH MISIROOl.U

meydana getirdigi ve Usak ovasmdaki kbyleri y'aktigi go-

rulmustur.

2 Eylul 1338 — Usak'ta takriben iki bin evin Yunon

mevkii kumandanligimn emri ve nezaretiyle hususi Buret-

te ycktmldigi ve yiizlerce kndm ve cocugun insanligm yu-

zunu kizartacak her tiirlu vahsetlerle katl ve yok edildik-

leri tahakkuk etmistir.

U§AK KAYMAKAMLIGINDAN PEKiLENBiR TELGRAF

Usak kasabasimn kurtanlmasi esnasinda kasabada

Yunanlilar tarafindan eikarilan ycnginda bin yed-i yuz sek-

sen be? ev ile aiti yuz otuz dort dukkan ve on alti cami ve

mescit yandigi Kaymakamligin is'firma atfen Kiitohya mu-

tasarnfhgmdan mefrud 16 - 17 Eyliil 1338 tarihli telgrafnc-

mede bildirilmistir.

Dahiliye Vekili Namina:

Miistesar Ahmet Miinir

BIR IIMGiLlZ GAZETESiNiN USAKTANGAZETESiNE CEKTiGi TELGRAF

Yunan ordusuyla beraber harb harekatim takib eden

« Daily Telgrafi Gazetesi Muhobiri 24 Eylul

1822 tarihinde gazetesine su telgrafi cekmistir:

«Usak'ta iken benzin tenekeleriyle, yangin bombala-

nnin sehir dahiiinde dagitildigini gozlerimle gordum. Yu-

nan zabitleri sehrin yakilacagini bana sahsen hatirlattilar.

Ric'atin baslangicindan sonuna kadar yunanlilann kun-

dakciligi devam etmistir.n

KADtR MISIROGLU

BiR MEBUS'UN IWUSAHEDELERi

Besim Atalay Bey'in Yenigiin Gazetesine verdigi iza-

hat soyledir:

— Daire-i intihabiyenizi nasil buldunuz?

— Harap ve perisan buldum. Bilhassa Usak ve ho-

vdlisi cok hirpalanmistir, Oyle koyler var ki, barmmak icm

bir ev bile birakilmamis, koyfln akli eren adamlan siiriil-

niiis, mallari gotiirulmus, harmanlan yakilmistir. Ordunun

harekatindaki sijrat olmasaydi, bugunkij halkin hetnen

hepsi oldurulecekti.

Dusman Usak'i tamamen yakmak ve halkinin hepisini

bldiirmek iizere tertipler yapmis, fakot kahraman ordumu-

zun yetismesi uzerine sehrin ancak yansi kurtanlabilmis-

tir. Usak'ta iki bin ev, bin dukkan, on bes cami yanmis,

bin kadar Turk oldurulmustii. Cinayetler muhtelif sekiller-

de yapilmis, bir kismi diri diri yakilmis, bir kismi kesilmis,

bir kismi da kursunla bldijrulmustur.

— Valide ve hemsireniz ne suretle sehid edilmisler?

-- Kursunla sehid edilmislerdir. Valide ve hemsirem

evin buyCik kapisini tatikim ile mesgulken, disandan atilan

kursunlarla sehid dusmuslerdir. Hemsirem derhal olmus,

validem on iki saat kadar yasamistir. Validem etrafinda

aglasan torunlanna «Evlatlanm aglomayin, biz bugiinu

anyorduk; iste askerimiz giriyor. Elbette bizim gibi sehid-

ler ve kurbanlar olacak ki; bu topraklar kiiffcrdan kurtu-

laeak. Validenizle biz sehidiz. ikimizi bir mezara koysun-

lar. Biz Tann huzuruna birlikte eikalim1...» demis, Hem-sirem daha evvelce karsilarmda yanmakta oian bir kom-

su evine sbndurmek icin su tasirmis. Kendisine; «S6ndur-

me, seni 6ldururuz!...» diyen dusman askerlerine; «Sizde

gavur inadi varsa bende de Turk inadi var, Bildiginiz hal-

ti yapmiz!..)) demis ve ilk kursunu orada almistir. Usak ve

havalisinde mezalim yapanlann cogu yerli Ermeni ve Rum-

238 KADlR MISIEOfiLU

lardir. Yunan askerleri en cok hirsizliga ve soygunculuga

ehemmiyet veriyor. Ermenilerle Rumtar yangin yapmago,

adam dldiirmeye calisiyorlardi.

USAKTAKi YUNAN MEZALiMi HAKKINDA BIR FRAN-SIZ'IN COK 5AVAMI DIKKAT OLAN RAPORUNDANALINAIM iBRETLi BAZ! PASAJLAR.

Yunanlilarm Turk zaferine kadar her gectikleri Turk

topragmda yaptiklan mezalimi gazleriyle gbren ve sirf rnii-

sahedelerine istinaden hukiimete bir rapor takdim eden

Fransiz teb'asindan Mosyo $arl Jiro diyor ki:

«...Aksom saat yedi bucuga dogru cocuklanmla sofra

basina oturarak heniiz yemege baslamistik ki, bombamntarrakasim miiteakip biiyiik bir alev sijtununun yukseldigi-

ni gordiik. Evimin ancak birkac metre ilerisinde bulunan

ve ikinci firkamn kalem dairesi olarak kullanilan binaya

ates verilmisti. Civar evler tamamiyle ahsdp olduklann-

dan derhal baska bir yere tasinmak mecburiyetini hisset-

tim. Be bu esnfida yiiksekte oldugu icin ovaya nazir bulu-

nan evimin penoeresinden karsiki ovada on kadar koyiin

yanmakta oldugunu gordiim. Sehirdeki yangin gitgide sid-

detlendi, Yanginlar, ahsap binalara yangin bombalan at-

mak, benzinli pacavralar kullanmak suretiyle ortaya pika-

nlmisti. Bir an icinde sehir alev icinde kalmis, ayni zaman-

da Tiirklerln aglayis ve feryatlan miitemadi bir inilti halin-

de etrafa yayilmisti. Amansiz bir katliam baslamisti. is-

tisnasiz erkek, kadm, gene, Ihtlyar, coluk, cocuk bu facia-

da kurban ediliyordu. Gene kiz ve kadmlann namuslanna

tecaviiz bu vahset sohnesinln en adi vak'alanndandi.

Yangin cikarmakla mesgul bulunan askerlerin ara-

smda yerli Rum ve Ermenller askerlere rehberllk etmekte

ve Turk esraf ve zenginlerinin evlerini bunlara gbstermek

te idiler. Bunlann servetleri yagma edildikten sonra ekse-

KADiR MISIROGLU 239

risi bldiiriiluyordu. Kadmlann kollanndaki bilezikler ve bo-

yunlanndaki altinlar gaspolunuyor, evleri tecaviize ugra-

yan Tiirklerden bazilanni hayatlan biiyuk bir meblfig mu-

kabilinde bagislanmakta ise de bu muemmen degildi.

Ciinkii: Firariler bir sel halinde birbirini takip etmekte ol-

duklanndan bunlann elinden kurtulabilmek icin biiyiik bir

tehlikeyi g6ze alarak sehirden uzaklasmaktan baska ca-

re yoktu. $ehir dahilinde tahrip ve hirsizlik biiyiik bir fa-

cia halini almisti. Yangindan kacanlarm iizerine yaylim

ate? kursun sikiliyordu. Evlere giripj cikmak yasakti. Bir

eve giden veya cikan Tiirkler iizerine ates aclmasi icin ku-

mandan tarafmdan emir verilmisti. Polis Miidiir Muavinligi

vazifesini ifa etmekte olan izmir Fevkaladekomiseri miimessili Kiryakidis, h a 1

-

kin feryad ve figani ayyuka c'k-t i g i, k u r t u I rn a k i

siginan kadin verine ates edildiyakilmakta o I d u £

larda evinde egre.k gramofon ca

Cin mezarliklarococuklann u z e -

j i veya diri diri

u bu feci dakiko-lenti tertip ede-

1 i p k a f a y i c e k i-

y a r d u. Ferdasi

dev*am etmekte idi.

cuma giinii yangin el'an tahribatina

Bu rapordaki ifadelerin tarafgirlige miistenid olma-

yip tamamen miisahede ettigim gerceklerdlr.

4 Kanunuevvel 1922 tarihinde

Usaik'ta yazilmistir.

S. Jiro

DORDUNCU BOlOM

BiRKAC MEKTUP — BiRKAQ iTfRAF

— Ele gecen mektuplardan —

TURK KAATiLLERiNiN KANLI HATIRALARI

KENDiSJNi ZENGiN EDEN MUSLGM'ANLARA YAPT1GI

ZULUMLERLE OVUNEN BlR YUNANLININMEKTUBUNDAN:

«...G8nderdigim kulaklarm her birini en aziz sevgili-

lerinize gayet kiymetli bir zafer hediyesi olarak takdim et-

tiginizi yaziyor ve Turk kadmlanyle gecirdigim baygin doki-

kalardan ve mallardan bahsetmekligimi rica ediyorsun.

... Azizim Mihail, hayatim o kadar safali, o kadar renk-

li ki, bunu Giladiston'un belagat ve fesahoti bile hokkiyla

tasvirden acizdir.

Emin ol, hazlanna maglup Ondorduncii Lui bile muh-

tesem ve azarnetli tacinm ntifuz ve tesirine ragmen benim

kadar goniil aha gene kizlann, ndzende kucaginda mes'ut

Turk kaatilleri ve Yunanli]ar (Rumeli Muhacirin-i ts-

lamiye Cemiyeti ne^riyatmdan) Istanbul Matbaa-i Amira,

1332 Sh. 7 ve devami,

KADJR MISIBOGLU 241

olmamistir. CunkQ onun kuvvet ve ikbali ne kaddr sasaii

olursa clsun, hie olmazsa bir kayda bir orfe bagli idi. Fa-kat ben: hamisiz, istinatgahsiz oyle Veniislere malik bu-lunuyorum ki; adeta onlann yalniz irzi degil, hayati bile

benim elimde... Bir huklimdaT gibi Mihoil... Her tarafi ef-

sanevi ilahelerle gevrili bir Heraklis!... Ne eglenceler, nesafalar...

Her geee sekiz on Tiirk-Osmanli kizini aglata agtatasoyrnak, oynatmak, bir zaman tehditle, iskenceler ile on--

Ian meyus ettikten sonra miistehzi guluslerimizle raksla-nni alkislamak, Helen ogullanna ne kodar nesel] bir zafer

gururu bahsediyor«...

Sabahiara kadar Yunan subaylariyle birllkte bu nefis

ve dilber Turk kadmlannin ciplak sevimli manzaralan tir-sisinda maglup, olmaz kiralimizin serefine billur kadehlersakirdatiyoruz. Fakat bilsen bunlari ne maharetle oynatti-

rablldlm. « Y o n y a » run dustugii gun butun MuslQ-manlar sanli (!) Yunan ordusunun korku ve vohsetiyle ag-layorak samanliklarda, ahirlarda saklanirken ben evvelcetanidigim guzel musterilerimin evlerini birer hirer calarakonlan himaye edeoegimi soyledim ve tatmin ettim. Zatenbu aptailan (?) aldatmak icin Steden beri ben miifrit h&-miyetli bir Osmanli kesilir, Yunanlilara torsi hiddetli go-runurdum. Bu tavirlan ve hissiyati miislumanlan celbet-

mek ipin yapardim. Nitekim bu hareketimin gok faydasmigordum. Hangi nefis ve suh musterimi himaye etmek ipin

faziletkar ve sadik bir vaziyet alarok davet ettiysem der-

hal sevinerek icabet etti. Butun miicevherat, butun para-lar benim evime geldi. Ilk giinlerde on dqkuz musliimanvardi. Bunlardon 7 erkek eglenceme mani oldugu ipin bi-

rer suretle kuyuya yuvarlandi. Oc ihtiyar kadin da fayda-siz ve Cdn sikici olmak hasebiyie kolayca bogazlandi.

. F: 16

242 KADJR MISIROGLU

YEN! DOGMUS CQCUGU CIGNEVEN YUNANLI!...

iste simdi en miistesna ve latif olarak clokuz metrese

maiikim. Bunlann arasmda bilhassa parmaklannda findik

kadar pirlantali yiizukleri ile hiirmet nazanmi celbeden

sorisin endamli iki kiz vardi, (bir miralay'm kizlari) ddima

inatkar vaziyetleri ile beni cok ugrastinyorlardi. Yemekyemedikleri icin giinden gune zayiflayarak adeta bir iske-

let halinde kuru ve cirkin oluyorlar. Bu meyanda daha

gene iki yiizbasi hammi var. Biri hamile, gegen gun cinl-

ciplak soyunmak ve boylece karsimizda oynamak isteme-

digi iein kendisini giizelce tokatladim, tekmeledim. Cccuk

dusurdu. Bu ugursuz Turk yavrusunu ayakSarimla annesi-

nin gozleri onuntie yurrwrta kirar gibi ezdim. O halinde bi-

le dediklerimi yapttrmaga zariadim. -Bilirsin Mihail, ben ne

kadar inatgiy'im, dedigim iki olmaz. Oburleri bir doktor

binba?imn uc sevimli kiziyla iki mulazim hanimindam iba-

rettir, Bunlar benim dort bes senelik yagli musterilerim-

dir. Hele miralayin kizion ile doktorun dilesine Avrupa'-

dan lavantalar, kalonyalar, pudralar getirir, bire on kaza-

nirdim. llaclar, maden sulan ba§ka bir yekun!... Eczaha-

neme sbhret veren doktordur. Sersem, benim eczahane-

min propagandacisi olmustu. Hastalanna mutlaka benden

ilac almaiarmi tavsiye eder ve yanlislikla baska yere gi-

den hastalan tedavi etmezdi. Ama bu muva<ffaki.yetlere de

benim kurnazligim olmasoydi nail olamazdim.

Otedenberi budala musliimanlara karsi gayet kurnaz-

ca hareket ederdim. Onlar da hayvan (!) gibi hakikaten

Turk ekmegiyle buyumus olmaktan mutevellit bir minnet-

sinasiikla Osmanhllara kalben ve ruhen bagli ve perestiskar

olduguma kani olurlardi. Buna muvaffak oimak icin ne dil-

ier doktum, Ne cenebazhklar yaptim. Ama Tlirkteri de bir

inek gibi sagdim. Muharebeden evvei eczahanemde iki

bin liralik mal vardi (o zamanm porasi) Atina'dan sizin kar-

YUNAN MEZAUMI 243

simzdaki dukkanian uc senede yaptirmistim. Bundon ba$-

ka her ay gizlice Yunan Dononmasi'na sekiz lira iane ve-

rirdim, lEtn i ki'Eteryo Cemiyetia ne

de alti lira yoliardim.

Tiirksever olmak kolay degil yavrumi. Fakat simdi

sormuyorsun servetim ne kadar? Geberttigim tic kocakc-

nnin eimasian, kuyuya yolladigim muslGmcnlann bonknot-

lan fena bir yekun degil... Fakat bu ganimet hictir, hip

Mihail! Yanimdaki dokuz metresin her biriyle irzlanna te-

cdvuz etmemek sartiyle aramizda bir mukavele var. Nak-

ledeyim bir parca eglenirsin. Bu muahede miicibince Turk

kadinlannin ndmusu her turltj taarruzdan masundur. Fa-

kat karsimizda gin! giplak oynayacaklar, raks edecekler,

bize icki dagitacaklar!. Buna mukabi! de butiin elmasla-

rmi ve pirlantalanni, hatta elbiselerini terk ve teberru {!}

ettiler. Evlerine gittik. Samimi bir itminan ile en gizli yer~

lere gomdukleri servetlerini oikanpi bize teslim ettiler. Bu-

tiin maHarm i aldigimiza kanaat ettikten sonra muahed.e-

yi parcalodik. Ahdi bozduk. Cunkti hie boyle mahkum ve

esir adam la ra verile-n soziin kiymeti olur mu?,„ Nasil

Miha-il? Avrupa siyasetpileri hakikaten ook guzel bir k6i-

de koymuslar! «Kuwet; hakka ustiindur.» Fakat ben sona

en merakh bir vak'ayi anlatmayi unuttum, Bak dalginli-

gal... Elmaslar, pirlantaiar ve mucevherat gozlerimi. ka-

rria$tinyor da andan galibal... $imdi her bahiste mutlaka

doniip donup muahedemden bahsediyoru'm.

Bilirsin ki ben Atina'dan diploma alarak Yanya'da-

ki eni^temin yanma geldigim za-man pek ziigurt idim. Hat-

ta vapura binerken iki paket sigara almak iein senden bir

dirahmi bile istemistim. Fakat samimT Turk hissiyatiyle do-

lu oldugumu mubalaga ile anlata anlata saf Turkleri Hcna

etmekle o kadar zengin oldum ki; nihflyet bu sayede bir

gun mahclle arasmda bakkaihk eden enistem, Hasan Bey

isminde sisman bir Tiirk beyine beni tokdlm ettigi zaman

244 KADlB MISIROGLU

bir saat ipinde herifi kandirdim. Kan mahcup, bazen miif-

rlt bir Osmam vaziyetleriyle onu aldattim. Enistem rolle-

rimin mukemmeliyetini yan gozle takip ve takdir ediyordu,

Mihail, sersem ne dedi bilir misin?

8 Bu evlat hayirli bir Osmanh yavrusudur. Ben bu-

na para vereyim!.»

Begeniyor musun muvaffakiyeti?

Haftasmda eczane apildi. Ben de hergun, gittikoe ka-

zaniyordum. Hasan Bey, biitun zengin aileleri bana getir-

di. Benden all? veris etmeyenlere danlir ye bir daha onla-

ra selam bile vermezdi. Fakat asil anlatmak istedigim rnii-

him meseleye geldim. Bunun en kiiciik kizi, o kadar dilber,

o kadar sevimli idi ki, bizim Atina'nm guzellerine (venus)

olabilirdi.

Ooh! Osmanlilar. Bizim icin en yagli ve lezzetli bir si-

kar (av)!. iste ben bu kizi seviyordum. Carsafa gireli henuz

iki sene olmustu. San saplanyla, mavi ve cazibeli gozleri

perileri andiran bu tiirk kizi daha evvel eczahdneye gelirdi.

O zaman gogsiinde henuz beliren seffaf memelerinin tit-

reyisini gordukpe pildiracak olurdum. Bu pipegi bir an gi-

bi emmek icin canimi verirdim. Nihayet bir gun talihim im-

dadima yetisti. Muharebe oldu. Ben her gun toplcr patlar-

ken, ortalik inlerken, bunlann konaklanna gider ve kendi-

lerine teselli verirdim. yunonlilara lanet okurdum. Yanya

diistiigu gun bunlan da oburleri gibi kandirarak evime ge-

tirmistim. Ah gorsenl... Ne kadar mucevherat! Ne kadar

bank'not desteleri! Maksadima nail olmak istiyordum. Bir

aksam ihtiyar Hasan Bey sanoilandi. Hemen eczahaneye

kostum. Bir bardak sute akselmen eriterek ustune de bir-

kap damla nane ruhu koydum. ihtiyan tamamiyle bir daha

duymamak uzere sancidan kurtardim. iki gene hizmetpi

kizlanni tanidigim bir Yunan cavusuna hediye ottlm. Yal-

niz Hanimla, Buyiik Hamm kaldi. BCiyugu elindeki pekme-

YUNAN MEZALlMt 245

ce koynunda oldugu halde yatardi. Kiiciik ise sevgili Ni-hal'imi kueagina alirdi. Bu iki cadi, birer zebdni gibi benimmuazzez iki emelimin husuliine mani oluyoriardi. Buna dapare buldum. Biiyuk hamm, gayet ihtiyar oldugu ipin banazahmet verrnedi. Bogazini mendil ile siktim, Gozleri firla-

dj, dili sarkti, pekmeceyi de pok siikiir elinden birakti. Ku-puk hanimi cennete yollamak pek kolay olmadi. Gece bo-gazlamak istedim. Meger uyumuyor, hep kizi ile berabertitreyerek sabaha kadar oturuyorlarmis. Muvaffak olama-dim. Zehirlemeye tesebbus ettim. Farkina vardi. Sen ol-

san ne yapardm Mihail? Bak ben ne kurnaz adam misim?Bu kadm korkusundan asabi bir hale dustii. Kahve tiryaki-

si kesildi. Kiipiik bir ispirto takimina usuica eter doldur-dum. yine sinirlerini uyustu'rmak ipin kahve pisirmeyeugrasirken, benzin tutustu. Ben zaten gozetliyordum. Sev-gilim NihaS Hanim'i pilgin halde annesinin Qzerine atilaca-

gi zaman kavradim, menettiml... Kucagnnda bagira bagiraannesinin yanarak oldugiinu, bayilincaya kadar seyretti.

Fakat muskulat bundan sonra daha ziyade artmisti. Bir

turlii bana teslim olmuyordu. Cevahirlerini, paralarim, ta-

mamen verdigi halde katiyyen pilginlikianmi teskin etmek,beni visaliyle kucaginda mest etmek istemiyordu. Siddetkullandim. Olmadi. Dovdum, yine olmadi. Oiiiinle tehdi!

ettira, korkmadi. Elbisejerini parca pnrpa ettim1

. Artik kar-simda qiploik bir veniis gibi nurdan viicudu ile adeta paril-

diyardu. Yalniz o yine elleriyle gobeginin alt tarafini 6rt3-yordu. Mani olmck istedim, kollarmi biiktum, beni isirrrra-

ya bastadi.

O hiddetle hanperi sol bilegine sapladim. Bir kolu tut-

maz oldu! Fakat obiir avueuyla yine oyret yerini ortiiyor-

du. Bu defa ikinci kolunu da sakatlamaya mecbur kaldim,hay domuz seytan!... Bacaklanni kuuvetle birbirine sardi.

Bacaklanmn da damarlanni kestim. Fakat kan ter icinde

KADIR MIStROCLU

kalmistim. Ben bile kuvvetten dusmiistiim! Nihayet teslim

oldu. Nasi! anlatayim Mihail?...

Yunanliiar butiin DOnyayp zcptetseycii bu kadar zevk

hissetmezaim. Me faydo ki ben visdle nail alutken o ru-

hunu coktan teslim etmi? bulunuyordu. Dogrusunu ister-

sen azizim, ben pisman oldum. Ciinkii o butun mallarini

bana vermisti. Sag kalsaydi, zaranni gormezdim. Eger

nefsinl teslim etseydi, emin ol, onu metres gibi muhafaza

ederdim. Her ne ise, vefat edene ugurlar Orsunl... Yalniz

o beyoz ve billur viicudun visaliyle gasyoldugumu yarin

size ye obur dostlanma soylerken ayni zamanda sizin

de sehvet hislerinizi uyandirmak

1 i n dilber perinin tombul meme-lerini keserek eozali bir siseyekoydum, sakliyorum. Geldigim zaman mu-

zafferiyetimin celenklerini gorursiin Mihail!. ..»

Aziz okuyucu!... Bugun senin alis-veris ettigin Rumlar

6a aym karaktei-deciir. Allah onlara da firsnt verse ayni

seyi yaparlar. Bu mektubun scthibi bunlann amoalan, da-

yilan veya agab&yleridir. Uyan ve bunlarla alis-verisi kes!'.

Hasan Bey ve oilesinin, akibetinden korunmak istiyorsan,

onlari beslemekten vazgec!. Bugun herhangi bir ruma ka-

zandirdigin her kurus, Kibns musliimanlarimn sirtina sap-

lanan bir kursun olmaktadir. Hip oimazsa ortada Kibns gi-

bi taze bir misal varken gafletten uyan!...

Aziz okuyucu!...

Oku!... Diisun!...

ve Ibret al!...

YUNAN MEZALiMt

— KANL1 HATIRALAR —

— Bir Yunanli subayin hatira defterinden —

8 Ekim 1912 — Selanik

Yarabbi bu « G e n c T Q r k I e r » ne kadarmiithis adamlar? On Temmuz gunii ben bunlan da digerTiirkler gibi zannederek nazan dikkatlerini celbetmek vealdotmak ipin diikkanimin oniine kirmizi mavi bayraklarasarken, adeta kalbimden igin igi'n giiluyordum. Yunan Mil-letine tarihi mesru bir miras, yagli bir sikdr (ov) olan TurkMilletinin asirlardanberi yakaladigi mu'zmin maraz ve ce-halet atesi He cubuk ve helva safasmi terkederek uyana-cagini ve bir gun olup da iktisadi miicadelelere basliyaca-gim kat'iyyen tasawur edemezdim. TQrkiye fakirlerimizicin bir servet, zenginlerimiz icin bir tarla!... Hie bir sanat,bir meslek sahibi olmayan Yunanlilar birsey yapmasaiarbile bu memlekette hirsizlikla zengin olurlar. Bu feyz men-bai, bu ebed! hazine eyvah bizim ipin kuruyor. Dort. bessene evvel en koyu muslfiman maihallerindeki bakkaiara,kasaplara vanncaya kadar biitun tlcaret ve san'atlar Yu-nanlilann elinde iken bugun onlarin birer birer soniipmahvoldugunu, yerine Turk dormizlarinin (!) tesviki ile ku-ruian miisluman ve Turk miieaseselerini goruyoruz. Tiirk"-iin omriinde hatinna, hayaline gelmiyen millet hissi, ruhun-da doguyor. Bu gidisle genisliye genisliye bizi adolann yal-cin kayalanna stinger avciligi icin Mora'nm korkung sa-hillerine firlotaca-k... Yarabbi ne dehsetl...

Evvelden padisahlann tohto ciktiklari giinde diikko-nimi bayraklarla, kandillerle siisleyerek miisterilere gayetsadik bir Osmanli dostu oldugumu gosterirdim. Bu suretleson derece muhabbetlerini ve servetlerini palabilirkensimdi o nakdratima hepsinin biyik oltmdan guldugiinu ve

248 KADIR MISIBOCLU

yanimdaki Turk dflkkanina daldigim goriiyorum. HamOlesi

bizim icin seametten ibaret bu ugursuz i< M e s r u t i

-

y e t » giinijnden simdiye kadar, gelirimde asikar bir

azalma hissediyorum.

inkilaptan bir sene evvelki gelirim, biitun masraflar

horio oldugu halde yedi bin lira iken Mesrutiyetin ilk se-

nesi dort bin, ikinci senesi tic bin, bu son giinlerde bes

yflz liroya indi. Ayda kirk sekiz lira diikkan kirasina bile

k8fi degil!... Vadeler geliyor, odeyemiyorum, iflas ettim,

mahvoldum!. Avrupa'dan getirdigim son moda kumaslara,

ipekli mensucata ragbet yok. Kirmizi carsafli hammlar hep

Turk tiiccarlanna akin ediyorlar. Eger birkap vatandas ol-

masa idi, biittin gun aksama kadar pinekliyeoektim. Ne yc-

payim?!... Elimden geleni yaptim. Yunan Konsolosuna si-

kayet ettim, birsey yaparnadi.

17 Ekim — Selanik.

Bugun Yunan Konsolosu, kaptan sanatkar, tticcar, ne

kadar Yunanli varsa hepsi toplandi. Turklerle muhdrebe-

nin muhakkak oldugunu beyBn etti. Oh!!!... Domuz Gene

Turkler!. iste simdi ben yiizumdeki Osmanli maskesini yir-

tarak suratiniza firlatiyorum. Artik sizden korkum, pervam

yoktur. Ben Yunanliyim! Hem de Yunan ordusunun bir ye-

dek subayiyiml... Bugtine kadar yuzunuze giilerken kalbim

butiin kinlerini gayizlarmi zapta cahsiyordu. Artik ben de

sizi bogazlamak icin kasatura biliyorum!...

Turkler! Sizi diri diri ateste yakacagim, aleyhimizde

sBz soyleyen dillerinizi, bize bugz ve diismanlik besleyen

yiireklerinizi pargaliyooagim. Ticarethanemi iflas ettirdiniz

degil mi? iste yarm Yunan ordusuna katilmak icin hare-

ket ediyorum, gorusiiriiz!...

30 Ekim 1912

Bugun Efzun alayimn birinci boliigiine tayin olundum.

Birkac giin sonra taarruza gececegiz. Turklere karsi ru-

YUNAN MEZALiMi

humda, fikrimde oyie bir diismanlik hissediyorum ki; bugayz atesi, kayalardan seiaie gibi Turk kani aksa sondii-riilemiyecek. Ah, eziyet ede ede mtisliiman oldiirmek ba-na acaba nasip olacak mi?

19 Kasim.

Simdi biitun iimitlerimden en muazzez nasibi olmisbulunyorum. Bu hafta zarfinda gecen hayatim, yiiz asniisdadet hazlarma deger. .Yedi esir subayi tabancamla hi-

rer birer alnindan vurdum. Bunlardan birisi « J 6 nT i) r k » lerden idi. Onu Seldnikten tamyordum, altismiiskencesiz oldurdiim. Fakat bu hayvan herifi ac, susuz bi-

rakarak bir kolundan bir goziinden mahrum ettim. Niha-yet dun ayaklarim testere ile bictirirken geberdi. Otuz do-kuz neferi bataklijja attirdim. YBrabbi, bunlann bogulur-kenkurtulmak icin ugrasmalan ne kadar eglendirici!... In",

boguk, boguk, baginyor, zipliyor, fakat tekrar batiyor, kay-boluyor, camur nefeslerinden kayniyordu. Bir digeri suyutunea yclvarmaga basliyor. Allah, Allah, boguk sed3-siyla beraber, agzmdan camur puskiirijyordu. O da birkacdakika cabaladiktan sonra uslu uslu sazliklann dibindeuyuyordu. Hdin kopeklerl... Allahmizdan ne istiyorsunuz?Sizi cennete yolluyorum. Fena mi?...

28 Kasim.

Dun bir kurmay yuzbasi ile yiiz yetmis asker esir oldu.Askerleri yok etmek giic degil. Fakat ben en ziydde mii-nevver dimaglan sdndiirmek istiyorum. Asil muthis ve teh-likeli onlardir. iste Tiirkiye'de ne kadar zeki, fatih genclervarsa, onlan mahvetmekten baslamak gerekir. Ondan son-ra Tiirkiye, cehaiet karanliklan icinde kendi kendine orta-dan kalkar. Onun ortadan kalkmasindan « B i z a n s »

dogar!. Ne cSreki, Alman ve Avusturya muhabirleri ile

Fransiz Konsolosu bu subayi gordiiler ve zdten de taniyor-iarmis. Gayet cesur, kahraman, namuslu bir subaymis...Demek mutlaka gebertilecek bir domuz idi. Bunun igin

250 KADfK MISIEOfiLU

gece odasma gittim. Bir dost srfatiyle konusurken gafil

avliyarak bir kursunia kafasini dagittim. Hemen doktorla-

ra, muhabirlere, konsoloslara, namuslu kurmay suboym

maalesef intihar ettigini haber verdim. Bu da oldu.

30 Kasim.

Altohim! Beni bu saadet giinlerine ulastirdtgin icin ne

kadar bahtiyarim. Simdi Bizans tarihini, Fatih'in torunia-

rindan akon bir kan deryasiyla yikcyarak iDonekeinin acisini gikardik. Ey Hazretl Mesih, sana btpayan te-

sekkurler, hadsiz senalari...

Uyan ey kahraman ecdad! Uya !n Qnbirinci Kostantin!

Senin taht tacini siivarilerine cigneten Fatih'in bak 61Q

askerleri, cekirgeler gibi tarlalora serilmis...

Subay oluleri yuzieri iistii kapianarak maglubiyetler!-

ni.itiraf ediyorlar. «Osmanli S a n c a g I » yara-

lilarin yarolanni manevT bir niivazisie okscmak ipin kizil-

hac hastahflneierinin kapi esigine serilmis, giden geien

ayaklarim siliyor. Dun Avrupa'ya miit'his ve atesli, bir ce-

reynn halinde akin eden Turk irnparatorlugu'nun cesur or-

dulan bugiln Kraiimizin kudreti karsisinda yerlere kadar

egllerek zelilane silfihlanni teslim ediyorlar. Atimin altin-

da tas yerine, kesilmis kafalar toprak yerine yumusak ce-

nazeler yatiyor. Butiin Bizans, iJstune cbken karanllk bir

devrin butiin tozlanni silerek mezardan pikiyor. Sanli Elen

orduian, ayak bastiklan koylerde Turk hurafesinirt butiin

zincirlerini kinyor, onlan yunanlastinyor. Onlara Hiristi-

yanhgi kabul ettiriyor. Cocuklar, kadintar sungiilerimizin

panltisini goriir gormez derhal haci operek Hiristiyan olu-

yorlar. Muteassip domuz Tiirklerin kafalanni kasaturalarla

viicutlanndan aymyoruz. Vardigimiz koylerde Sarkin bati!

itikatlarindan ugursuz birer. niimune olan minareler, ma-

better, mescitler derhal dinamitlerle ucuruluyor. Her Yu-

nan subayi vazifesini istikbal igin o kadar metin bir suret-

te iffl ediyor ki!... Tiirkier bundcn sonra dflrtkO memleket-

YUNAN MEZALIMi

lerinde ancak yabanci bir insan gibi dolasabilecekler!...Ne azametli inkilap, ne sanli zafer!... Ben Turk narra-

na elime gecenleri oldiirmeyi bir medeniyet borcu adde-diyordum. Cflnkii vahsi, barbar insanlar beseriyet ipin ga-yet muzir bir unsurdur. Sefkatl... Bu Tiirkler takkinda du-yulmayan bir his. Onlar icin sefkBt atestir. Turklere mer-hamet etmek onlan hasretli olduklan cennete gonder-mektir. Hususiyle madem ki; kendileri bunu istiyor

8 Aralik.

Turk unsurunun kdkiinden mahvj icin turlu buluslaricadeden Dr. Istafemo'nun fevkalade zekasini hatirati'makaydetmeyi bir bore biliyorum. Bu zeki doktor, istanbulTibbiye Mektebinde meccanen tahsil ettikten sonra Turkkadinlanna tesir ederek gosterdigi nazik ve terbiyeli ta-virlanndan dolayi cok para kazanmis, istanbul'da bijyijkbir sohret saglomistir.

Trabya'da hala kosku vardir.

Mesut talihim beni istafarro gibi vatansever ve zekibir daktorla birlestirdi. Birlikte calisiyoruz. Burada bir-kap Alman muharrirl bas belasi gibi duruyor. Sik sik esir-leri ziyaret ediyor. Ahali He temasta bulunuyorlar. Bina-enaleyh hayvan Turkleri pek asikfir bogazhyamiyoruz.Maamafih ugradigimiz sehirlerde bunlann' toptan imbasiicin istafano gayet tedbirli ve mohirane projeler hazirli-yor. Muvaffakiyet takdire deger. Siselerle di-zanteri, tifo mikrop k u I t u, r I e r i n i

bakkallara dagitti. Miisliiman miis-terilerin satin aldikiari seyle'rehemen bir iki damla katil'iyor.evgizlice gozetleniyor, hastalik 313-meti basgbsterir gostermez resmisurette o mahaileyi kord, on altinaaliyoruz. Artik oraya ne eonebimuhabirleri, ve ne de konsojloslar

252 KADIR MISIBOGLU

girebiliyor. K u v v e 1 1 izehirleriilac

diye hastalara t u t u 9 t u r u y o r u z.San-

c 1 1 a n a s a n c 1 I a n a kivrona kivranatelef ol-uyorlar. Tctbii cenazelerin goklugu na-

zan dikkati celbetrnez. Cunku hastalik var malum yal...

Hastoliga yakaianmiyanlara yakalanmalon igin verdigimiz

haplar da biiyijk derecede saglam ye kuvuetli biinyeleri

olan Tiirkleri oldiiriiyor. Butiin bakkallar Turk cocuklarina

seker satarken ioine sulumanh pastilleri kanstinyor. Co-

cuklar da bu suretle derhal sanciloniyor, oliiyor, ne yapa-

hm kolera!.,.

15 Aralik.

Miralay beni cagirdi. Oteden beri esirleri tiirlii tilrlii

uydurma bah8nelerle ecnebilere sezdirmeksizin mahvetti-

gimi ve tertip ettigim mflhirane usulleri bildigi igin bana

iltifat etti. Kat't olarak terfi edecegimi, hizmetimin butfln

Helen tarihinde sanli ve azametli bir yeri oldugunu ve se-

refle kaydedilecegini anlatti. Buradaki iio bin esir ve yiiz

yirmi gene subayin yok edilmesi igin zekama, dirayetime

miiracaat etti. Yanm saat diisundukten sonra tantanaii

ve debdebeli bir gdre buldum ve totbikatina gegtim. Bii-

tiin Turk esirlerini kurmay subaylan ile beraber yanimiz-

daki kislarmin iist kismina balik istifi denecek bir halde bir-

biri ustiine yigdim. Zemin katinda zaten patlayici madde

ile otuz barut figisi ve bir miktar top cephanesi vardi. Mu-

hafazalanna memur olan Yunan neferleri yerine Teselya

musliimanlarmdan on kisi segtim. Gece herkes yatsi na-

mazinda iken, verdigim isaret iizerlne zemin ve sema alev-

ler iginde kaldi. Muthis bir tarraka koptu, alevler daglari

sarsti. Kainat tutusmus gibi her taraf yangm iginde kal-

di. Kislanm demir portrelleri bile igne hafifligi ile goklere

dogru firiiyor, etrafa bas, kol baoak, govde tufanlan, kan

serpintileri yagiyordu. Cdmiler karmakansik oldu. imam-

lar bile namaz ve ibadeti unutarak can havliyle disanya

YUNAN MEZALIMf

firladi. Herkes birbirini gigneyerek ite kaka kapiya pence-reye hucum etti. Bu izdiham arasmda sungulerlmiz giizelis gordu. Hemen bir sayia pikardik. Konsoloshanelerinmuhafazasina takimlaria asker yolladik. Turklerin katliamettiklerini, Yunan askerlerine ansizm hucum eyledikieriniyaydik. Muhabirler korkularindan disan gikamaz oldularDort be? saat bu guzel firsattan isiifade ederek toplu birhalde bulunan Turklerin iizerine aslan gibi atildik

Kendilerini kurtarabilenler biiyiicek bir camiye sigi-narak kapilanni kapamis, mandallanni surmuslerdi Cami-nin dort tarafina gaz yagi dokerek atesleyince ikinci bireglenceye tesaduf ettik. Kapidan gikanlar derhal sflngule-myordu. Turkler bagira bagira kah penoerelerini kirmayagalisarak kah eilgm bir halde akillanni kaybettiklerindenduvarlan yikmaaa tesebbiis ederek bizi iyice guldurdiilerGece, her taraf karanlikl... Camiin icerisi tutustugu zamanalevler uzun gatal dillerini pencereden disanya pikararakduvarlann harici yanarken bu kirmizi alevler iginde siyahbir basin finldak gibi nasil dondugunu, kadinlann sagla-nndan tutusunca pervdne gibi nasil dansettigini gormeli'Hele Turklerin vucudu turustuktan sonra misir kizartirkenhasil olan citirtilardan daha muthis sedalar gikartiyor Ay-yuka kadar yukselen feryatlar, aglamalar. aglasmalar bih-butun zevk verici bir zafer musikisi teskil ediyor Ooooh"bu vahsi Turkler kahrolsunl...

21 Aralik.

Simdi butun kizgmligim, biitun dusmanligjm Turk ka-dmtonna intikal ediyor. Selanik'te bulundugum esnddaipekli carsaflonn ilik ve kokulu sisleri iginde kizaran ter-leyen bu goniil alio, ruhlar, benden kadar irkil'ir okadar kagarlardi ki; kdrsilannda biitiin aklimm bir duniangibi dagilurak birbirine kanstigi, irademin o siyah kirpik-[erin bakisi altindaki eazip ve iri gozlere maglQp oldugununissedenm. Fakat mutaassip hdinler katiyyen benim as-

KADlR MISIROGLU YUNAN MEZALtMt

kima ehemmiyet vermezlerdi. Beni daima Inletir, daima

heyeoanli birakir, pecelerini ortiip prenseslere mahsus

nazli ve vakur bir ed8 ile sallana sallana pikar giderlerdi.

Selanik'te gordugiim bu semavt ruhlara burada tesadul

edilmiyor. Miisluman kiiyliJler, gayet hasin ve vah?idir.

Doktor Stefano ile beraber simdiye kadar. dolastigi-

miz buttin muslumen evlerinde kadinlann tibbi muayene

vesllesi ile zorla parsaflanni, pecelerini yirtarak guzel

genclerin gogsiinii, memelerini muayene iqin anadan dog-

ma soyardik. Fakat dogrusunu soylemek lazim gelirse. Se-

lanik'te tesaduf ettigim edalar, fettan bakislar burada

katiyyen yokl. Bunlar ydbani gflller gibi guzel. kirmizi, la-

kin ruhsuz, hissizdirler. Bununla beraber hayvanlar, dai-

ma mutaassiptirlar. Gengleri, ihtiyarlan hepsi mutklt ve

mutaassip!. Ontari muayene bahfinesiyle soyuncaya kadar

bes alti degnek kirmali. Hele bazilcm.

8— Oldikun beni!... Allahm, Peygarnberln huzurunc

bakire ve mazlum olarak pikarak sizi sikayet edecegim!.>;

diye bizi tehdit ediyorlar._

Kahkahalarla guliiyoruz. isldm unsuruna evlat, TurK

askeri yetistiren bu makineleri kirip mahvetmeli. Ben bu

diisturu d8ima takip ediyorum. Valniz bunlarm mutesnasi

varl Istanbul kizlan, Bizans dilberleri kadar suh ve gu-

zeldir iste bunlar olmasa kendimi yirminci asir medeniye-

tinde Avrupa'da degil, ddeta muslijmanlarin her sene git-

tigi Hioaz collerinde zannedecegim. Qunkii her taraf enkaz

ile doiu. Dereler iniltiler, cenazelerl... yollar uzerinde ku-

rumus kan izleril... koyler harap, evler viran... agaplarm,

ormanlann yerinde yalniz komiir kinntilan, siyah alev

eserleri varl...

Of!... kuraklik... kurakliki... eger bu subay kizlan,

hammlan olmasa y3rabbi? "»

- a.g.e. S. 17 ve devaim.

Yunanlilarda Bir Vicdan Sahibi (!)

— Bir kumandamn mektubti —Giinahkar teamen;

Mektubu yazarken kimbilir benden ne kadar uzun al-kislar iimid ediyor ve bu hayai ile uyku bile uyumuyordun.Fakat maattessijf kuzum, umidin pek bosa pikti. Bilakiszehir gibi bir aci ifade ile seni paylamaya mecburum. Tec-rubesiz dostum!. Sen arkanda biitun umit ve emelini sizeverdigi silahlara baglamis. yiikselmek istiyen ve bununioin asirlardan beri kan doken Yunan Milleti'nl hie hatir vehayaline getirmeyerek pek beceriksizce bir nezaket eserigostermek igin hedefi, gayeyi unuttun, Turklerin- cenaze-lerinden, kemiklerinden, kanlanndan dogacak « 8 i -

z a n s » ihtisam ve idaresini bira'kip da sadece bir Turkkadininm, somlmj olmayan yaianci alkislanna aldandin.Bu olsa olsa budalaliktiri...

Senin boyle sersem oldugunu bilseydim, emin oi Kos-tontin, harbin ilani iizerine istanbul'dan geldigin zoman se-ni yedek subay olmaktan meneder veyahut da Yunanis-tan'da birakirdim. Hani mektep mudurii iken sana diplo-ma degil bir sey vermezdim. Yalniz Turk milletinin degil,Turk soziiniin de tarihten, lugattan, cografyadan silinme-si icin her firsattan istifdde edecegine, maske altinda tlt-

reyerek ettigin buyiik yemine nasil Ihdnet ettih bilmem.Dusundukpe eildiracafilm geliyor. Yedi yilz, er, yirmi bessubay, altmis kadin, otuz gocuk, bunlar ele gecmez biresir kafilesidiri...

Sen deli misin be yavrum? Kizarmadan bunlari Seia-nik'e gonderdigini nasi I yazobiliyorsun? Baska bir Yunan-li olsa, Tiirkliik icin eli silah tutaoak boyle bir toplulugudiri diri sekiz gunluk bir yoldan getirdigini yazmaktan uta-nirdr. Bundan dolayi sen miiftehir degil, mahcup olmalisin.

256 KADIH MISIROGLU

Size mektepte boyle mi terbiye verdik? Emin ol Kostantin;

tdlihin sana kadar parlak bir firsat verdi ki; bunu hicbir

yunan subayi ruyasmda bile goremezdi. Tarihin sana ayi-

racagi muhtesem satirlardan baska eger sen bu kafileyi

oralarda bogazlayarak kanli, sanh ellerinle memleketine

avdet etseydin butun guzei gene kizlar nazannda bir He-

raklis kadar seyam tebcil olacaktm... Otuz sene naklet-

mekle, evirip cevirip hikaye etmekle bitmez tukenmez bir

macerai... Her salonda, her baloda, kahvelerde, gazinolar-

da butun dinleyenlerin sevk ye heyecanla dinleyecegi bir

hatira... Fakot sen bunu beceriksizce, bir ifrat ile baska

bir Yunanii zabite bagislcdin. Cunkij senden baska bu de-

dece ahmaklik gosterecek subay artik Yunanii degildir.

Doksan esiri, yoida bazi bahanelerle bogazlatmissin!

Bunu o kadar parlak ciimlelerle yaziyorsun ki, « T r u -

va Muharebesi» nin kahramani kadar guru-

run kabarmis. Bunu yapacagina hie olmazsa subaylan ku-

mandanlari ortadan kaldirarak yok edeydin. Bir subayin

kac senede meydana gelecegini ve bunun icin ne biiyuk

masraflara katlanmak icabettigini bilmez degilsin. Erlere

kabadayilik yapmissin ki, biz, doksan degil dokuz bin de

degil, doksan binini kasaturadan geciriyoruz da yine adi

bir vak'a halinde birbirimize naklediyoruz.

ikinci safhaya gelinoe; kadiniar meyaninda bobalan

muharebede telef olmus bir Turk generali ile iki binbasi

kizlanndan bahsediyorsun. Erkek akrabasi olmadigi ic'n

bazi uydurma bahanelerle bunlan geride birokmaga mu-

vaffak olmussun. Birer birer zoria bekaretlerini izBle et-

missin. Hele birisi on bir yasinda imis. Fakot gayet suh,

gByet oazibedar oldugu igin sehevi hislerini uyandirmis.

Sen de tahommffl edemiyerek baiig olmadigma bokmiya-

rak kizligmi bozmussun. Bravo!... Biiyiik muvaffakiyet

bul... Altmis kadinin ieinden hamisiz tie kizla zevk ve sa-

fe edebilmeye muvaffak olabiimissini. Obur dilber kadin-

YUNAN MEZALIMi 257

larla eglenmege erkekler mdni olmus imis, Hah, hah,hah!... Hangi erkekler, onlar, hayvan, dostum, hayvan!...

Senin elinde esir Turk subaylan!. Bunlar mi mani oluyor?Ahmak Kosti!... Tabanca yok mu idi? Milletin sana Turkkafasi patlatmak ioin verdigi silahlann hicbiri yaninda de-gil mi idi? Mekkarelerin ipleri de mi yoktu? Hay saskinhay!. Ben de seni, zeki, uyanik ve hamiyetll bir sey zan-nediyordum!... Ne kadar aldanmisim!... Emin ol gene su-bay, bu esirler bir diger yunanii subay tarafindan bogaz-lanmadikca senin igin bir yiiz karasi olarak kalacaktir. Ati-

na'ya dbndugunde giizel Yunan masOkatannin yoninda,onlarin takdirlerini toplayacak, heyecan verici hipbir mu-zafferiyetini nakledemiyecek, dSima siikuta, mahcubiyetekatlanmaga mecbur oiacaksin!...

Yunanliligin affedemiyecegi bir hata varsa, o da, eline

geemis iken ailesi ile beraber esirler arasinda bulunangene Turk binbasismi oldurmemekligindir, Bu aile ile ara-nizda otedenberi bir tanisiklik varmis. Harpten evvel he-nuz istanbul'da ticfiretfe mesgul iken Beyoglundoki tica-

rethanene daima geiirler ve bir siirii sik ve zcrif musteri-ler getirirlermis. Bu yuzden bircok paralar kazanmissiri.Bunlar oyle bir takim safsatalar ki; bu derece sefka' T

iirk-

ierden baska kimsede bulunmaz. Yalniz paralanni gaspet-mekle iktifa etmissin. Fakat buna mukabil kendilerine sonderece nezaket gostermissin. Turk kizlari do ayrilirkenhararetle avuglan ipinde ellerFni sikmisiar ve:

«— Mersi, nBzik subay!.» diye tesekkur de etmisler.

O vakit okiin basinagelmis, bunlan yari yolda becer-medigine pisman olmussun!. Sakm bunlan benden bas-kasina yazma, seni ihanetle itham ederler!...

Yunan IQgatinda menfaatten baska nezaket, samim;-yet ve istikamet yoktur. Menfaati ipin bir Yunanii, erkek,kadin her seyi yapmaga mezundur. Sen zengin olduktan

258 KADlR MIS1HOCLU

sonra zevkine safona daldiktan sonra kirn ne derse desin.

Bak ben senin gibi avanaklik yapmis miyim?... ikl karde-

sim Beyoglundoki tioarethanemlzi satarak Yunan Ordusu-

na gonullfl yozildiklan zaman onlan ben kendi taburuma

yazdirdim. Bizi Midilli'ye yolladilar. Taburumuzun askerle-

rini Glrltll petelerden takviye etmistim. Midilli'yi zapteder

etmez oradaki Osmanli Sanoagim indirip yaralilara sargi

yaptirdim. ilk isim esirleri ortadan kaldirmak oldu. Sira

ahaliye gelinoe evleri basmaga basladim. Prens Sabahat-

tin Partisinden iki genp. ahaliyi miidafaaya tesvik eden

ittlhat Terakki ezalanni birer birer gfisteriyordu, Ekserisi-

ne asi kulpu takarok kursuna dizdirdim. Hattfl bu ittihatp;

domuzlardan birisi firar ederken yine o iki gencin yardi-

miyle tevkif ettlrmege muvaffak oldum. Meger bu eskl ku-

mandanlardan blr doktor binbasisi imis.

Ben izinii olarok Istanbul'o gittigim zaman buna bir-

kap defa bizim amcazadelerin Beyofllundaki tloarethahele-

rinde tesadijf etmistim. Hattfl bir gun uzun endamli narin

bir pipek kodar giizel up kizim da gormils idlm. O zaman

yuregimin bu§ulandigmi, sanki en kupuguniin sivri kirpik-

lerinden kuvvetli bir elektrik cereyani yayiliyormus gibi vu-

cudumun tttredlfiinl hissettim. Kap defa goz kapaklanmin

hazin ve heyepanlo kisilip kapanmasi lie ona askimi ilan

etmek istedim. Fakat o kadar magrur, o kadar miitekeb-

bir bir ihtizaz ile soz soylijyordu ki; belki kralipemizin hey-

betinden bu derece miJteessir olmazdim, istanbul'dan ayn-

linea Yunanistan'a dondugfim zaman gonliim buyttk maga-

zalan gormek istemezdi. Ciinkii hangi magazcya girsem

keskin bir menekse kokusu bana o gamzeli gozlerin hay3-

lini hatirlatiyordu.' Heyecanli, melfll ipinde oradan savusu-

yordum. Fakat korkma, askimm izdirabi pok sflrmedi. Se-

kiz ay sonra Midilli'de butun ailesine tesadiif ettim. Oy'le

ki hepsi benim ayaklarimin altinda yulvararak, egilerek,

bir kole gibi emellerime amade duruyorlardi. FaM oiarak

YUNAN MEZALiMl 259

bize aasusluk eden iki miisliiman bu binbasiyi tevkif ettir-

mekle bana o kadar biiyuk bir iyilik ettiler ki, kendilerinebir madalya vermek ipin nrka kumandanina yazdim. Bin-basiyi dilesi ile beraber sivil oiarak vapura binerken yaka-ladiktan sonra askimm her geoe kanayan yaralanni onunkupiik kizinin buseleri ile tedavi. etmek ipin hepsini gitmek-ten menettim. Doktoru hapishaneye yolladim. Turk peri-

lerini de himaye bahanesiyle odama yolladim. Zaten benevleri ararken tesadiif ettigim guzelleri hep bos bir kond-ga toplamis idim. Bunion yunan subaylannm hazlan ipin

telef etmiyordum. Sehrin butun diger kadmlarini ise nefer-

lerle Giritli petelere bagisladik. Bunlar tabii vazlfelerini bi-

lirlerdi.

Aksam eve davet ettigim zaman masukam kupiik ha-nim lyioe aglamis idi. Beni goriir gormez gdyet apik veselis bir fransizca ile babasma sordu. Tahmin ettim. Dok-tor olmasi hasebiyle harp esiri bile addedilmiyecegini vekendisini arzu ettigim zaman tabliye edeeegimi temin et-

tim. Yuztl giildii, geae hizmetpi vasitasiyla resmi bir seysoraoakrnisim gibi hanimlan birer birer pagirdim, sozdesorusturma yapiyordum. En nihdyet sira kiipflk hanima gel-

di. Zaten maksadim da onunla beraber yalniz kalmakti. Ba-basini pok sevdigi ipin onun tahliyesinin elimde oidugunuanlattim. Zeki kiz, bu suretle soze baslamakiigimin en es-

rarengiz netloelerini bile anlamisti. Gittikpe rengi soluyor-du. Sekiz ay ewel Beyoglundaki mes'ut tesadiiften bah-settim. Hissiyatimi apiktan cpiga soyledim. Kabul edersekendisi ile evleneeegimi bile teklif ettim. Ne beis var? Hi-

ristiyan olursa bana layik bir safk perisi idi. Kendisindenbr cevap beklerken gozlerinden yagmur gibi yaslar akma-ga basladi. Mendilimi pikararak yuzunii silmek istedim.

Oyle bir hiddet ve siddetle silkinerek bana hakdret etti ki,

askim mani olmasa, idi, hemen yere yatinp hayvan bogaz-

260 KADlR MISIROGUJ

lor gibi kesecektim. Bir buse!... Bir temasl... dive yalvar-

dim.

«— Efendi, beni 6ldiirunuz!.» Mukauelesinde bulun-

du. Goniil rizasi lie birseye muvaffak olamiyacagimi anla-

dim. Ertesi gunii, bizim Doktor Yorgi'ye miiracaat ettim.

Bir mayi verdi. ictikleri suya doktflm. Az bir mflddet sonra

ucu de les gibi serilmis, akildan, histen mahrum bir haide

derin bir uykuya dalmislardi.

Nezihe!.., Ah benim iki gbzum!. ne kadar leziz, ne ka-

dar nefts bir rut-,!... kucagimda bir bayflin kralice gibi uyur-

ken rakit dudaklonni istedigim gibi optiim. Hie bir siddet,

hipbir mani olma yok. Bundan sonra sira ile 5bur kardes-

lerlne gittim. Elime gecen firsattan istifade ettim, Senin

gibi hayvonlik yapmadim. Ertesi gun ziyflretlerine gittigim

zaman beni gorunce iklsi de baslanni parsaflan icine ala-

rak hiingur hCingur aglamaya koyuldular. Fakat o ah sey-

tan!. llzerime disl kaplan gibi atlldi.

,_, Alcaki. Afrika'daki vahsller bile rnukaddesata ta-

arruz etmez!» Diye bagirdi.

Ne yapayim seviyordum.

«—, Peki, dedim. Fakat ben sizinle slmdi evteneb'H-

rlm, arzu ederseniz bu daklkadon itlbarer. zevcem oiabi-

lirsin!...i>

Yiiksek bir sesle haykirdi:

«— Sefili... Hayvanl... Bizi oldiir, belki clnSyetini ort-

mCis olursunls

Ondan sonra pek hirgin olmustu. Beni gorur gormez

dislerini gicirdatarak igrenen nazarlarla siizerdi. Bir tur-

lu kucagma almak istemedi. Babasini oldurmekle tehdit

ettim. Bunu soylerken birdenbire titreyerek hiddetli, asa-

bi sevgilim, derhal yumusar, yiizundeki gurur alametieri

istirhamkaY vaziyetlere donerdi. Elini basma koyarak hic-

kinklarla:

8— Ah Mosyoi. Bunu yapmayiniz!.» Diye bagirdi.

YUNAN MEZALiMi 261

Fakat ylne o meseleye gelince israr ve inadinda bakiidi. Bir gun fazlaca sarhos (dim. Taarruz ettim, hakaretetti. hiddetle hemen hapishaneye giderek, doktoru ge-tirttim ve ipe cektim. Disleri bir kans disari firladi. Asmaz-dan evvel yazdigini bizim o Turk oasuslanna terciime et-tirdim. Bak tecriibesiz mulazim doktor ne yazmis:

«Yavrum Nezihe!»

Baban susamis oldugu hcld'e Hozreti Hiiseyin'e kavu-suyor. Meyus olma, yakinda stina da ebediyette miilakioirecik isterim. Krz.m, hayatin degeri yoktur!. En kiymetlisey ismet ve rffstw. Ben sen! bakire ve mazlum biraktim.Oylece bulmak isterim. Kardeslerini ve seni son bir ah-itahassurle opmek ndsip olmcdi. Oksiizlerimi bona vekale-ten kucakla!.

MAZLUM BABAN»

Obiir Dunyaya bakire olarak gitmesini istiyormus!...Hah, hah, hah!... Murekkebi kurumadan vasiyetndmeyielimde tutarak Nezihe'nin yanma gittim, Tekrar teklif et-tim, dedim ki:

«— Siz modem ki, herseye muktedir olan Allah'a ma-but dlyor ve her emrine itadt ediyorsunuz. iste goriiyorsu-nuz ki, her sey kuvvettir. O da biz Yunanlilarda var. Bananicin itadt etmiyorsun. Ben seni kucagima gelmege ddvetediyorum. Hoydi itaat et!»

Birader, Turk kizlan ne kadar munevver, ne kadar me-deni olursa olsun mutadssiptirlar. Bu sozleri soylerkenuzerime oyle bir hamle ile atildi ki, ne yoldn sbyliyeyimkorktum. Bagirarak:

«— Alcak!» Dedi. «Hasa! Hasa! Siz her namussuzlu-gu yapmayj muktedir bir seytansmizb

O zaman babasmin vasiyetini suratina firluttim. Oku-du, gbzleri btiyudfl, saclanni yolarak intihar etmek icin

2(j2KADlR MISIBOGLU

kendisini pencereden atmaga lesebbus etti. Fakat hemen

iki er pagirdim ve kendisini baglattirr.._

Sabahleyin ziyarele geldigim zaman bagli oldugu yer-

de tas gibi donmus, Lai dudaklari sapsan solmustu. Anli-

yor musun yavrum? Ben yine acmad.m, cenazesmi attir-

dim Simdi iki k,z kardesi, deli bir halcte bulunuyorlor. He-

le birtsi hdmile!... iste Turklere boyle medeniyet gpster-

meii anladin mi kuzum?!...»m' Midilli Merkez Kumandani

Aleksandr

'

Ey Turk ger.ci!... Dnmarlcrindo bii- dcimta Turk kara

versa bu concwofliklori unutma! Talih sane, firsat vermez-

se bunion eoouWanno unit*!... Ta ki, intikam ahmncaya

v,adar bu kanli Iiatiralor devam etsin!

ZAVALLI KIZ KARDESLERlMiZ— Sakiz mektubu —

Sevgili Haeer; .

Bu mektubumu layikiyle okuyam.yacagmiza smlrrlm.

Ciinku gozlerinden bosanan lllk damlalan tutamiyacagim

hissediyorum. Bu mektup degil daha ziyade adeta murek-

kep lekeleriyle kirlenmis bir kagrt parcasm, andiraoak ir.

Ah mazi' Mes'ud mazi! Simdi yuregimde gecmis gunle-

re ait oyle bir tahassur heyecan. duyuyorum ki; daima goz-

lerirni yumarok o tatli hat.ralarin ruhumda yoBayan kink

lezzeti ile bir saniye olsun meet olmak ipin adeta bir infc-

yag hissediyorum. Emin ol hemsirecegim, biz simdi ya^-

rmyoruz! Yunan subaylannin her dakika namusumuza ha-

vaLiza taarruz ipin uydurduklan oyunlardan. hUeterden

korkarak can pekisiyoruz. Ah HaeM Keske olsem, keske

a.g.e. S, 31 ve devami

YUNAN MEZAIJMt 263

vucudumu oliimiin, o soguk ve ebedf sonllklari kaplasa,kalbim dursa, eiim, ayaklarim hissiz ve kudretsiz kalsa!...

Emin ol, o zaman mes'ud olacagim. Hayat eger zulumise, ben coktpn bu hayattan nefret ettim ve artik olmekistiyorum! Ebediyetin sakinligi ipinde herseyi temasa edenve bugunku insanligm facialanna igrener'ek bakan bir se-yirci kaimak ve bu vicdani ateslerin azabindan kurtulmakistiyorum!...

Emin ol, benim bOtUn maneviyatim olmiistur. Yasadi-gima yegane aidmet hasta ve tutmaz bacaklarimla solmusve iekelenmis gozlerimin donuk donuk hareketleri. Bu da-kikada beni gorsen, her zaman seni samimt bir heyecan-la boynuma atilmaga sevkeden kalbin, beni gorur gormezani bir tereddiit iginde durur gibi olduktan sonra biitiin

asabini sizlatacak ve sonra seni benden kacmaga mecburedeoektir. qiinku ben karsilastigim eziyetlere kotlana,katlana oyle bir sur'atle eridim ki, kuru ve korkunc bir goi-geden baska bir sey degilim. Gozlerim morumsu bir ka-ranliga dalmis yalmz soniik ve agir isiklanyla hayatta ,01-

dugunu ima edebiliyor. Cehrem kursunibir boya iie boyan-m^s, lekeli bir iskelet kafasi. Ayaklarimi her giin siddetliagnlarlo kaybettim. Namusuma taarruz etmek isteyertgent) bir Yunan subayi, bir visal dm icm biitiin alemi mah-vetti. Simdi konak bir enkaz. bahoe viran!... her taraftaninilti, aglama ve titreme sesleri aksediyor!...

Ben artik onun elinde yararli bir kus gibi her saat herdakika avcinin bioagini bekliyorum. Fakot o eskiden zaval-Ii babamin kendisine karsi gostermis oldugu insaniyet vesefkatlere ragmen bize oyle bir delillk ve vahsetle muka-bele ediyor kil... Kendimi nasilsa mukadderatm elindenkaeobilmis, fakat bugiin alnina yazilan nasibini yunanlilarelinden peken endulusiu bir arap kizi zannediyorum. Kar-desim, bu yunanlilar katiyyen insan degildir!.. Qunki bun-

2a4 KADiR MISfflOCLU

larda duygu yoktur, insanla hayvan arasindaki belirli fark,

bu adamlarda miisflhede edilemez!...

Yunanlilar, olsd olsa ortocafiin, pehreleri kipkirmizi, el-

leri yilzleri kan kokon ve daima fidye-i necat almak ipin

her gOn genp kiz ve pocuklan bogazlayan bir siirii ko:-

sanlan olabilirler. Dokuz ay ipinde yalniz dilemin degil.

biittin Sakiz Adasmin musahede ettigi facialar, miJslumaiv

lann diipar olduklan zulumler, izah edilemez!... Kalb ta-

siyan yamyamlar bile olsd, kendi cinsinden olan bir unsu-

run mahvi ipin bu kadar alpakliklar irtikabina tahammiil

edemez. Yunanlilar islam unsurunu mahvetmek istiyoriar-

mis, buna birsey demiyorum. Hepimizi bir eve toplasinlor,

dori tarafa gaz yagi, benzin doksiinler, karsimiza gecip

isterlerse dans etsinler. Buna raziyiz, yalniz mukaddesdta

taarruz etmekten vaz gecslnler!..,

Fakat bu adamlar bizi sadece maddeten oldurmuyor-

lar, marten de diduruyorlar. Evveia namusumuzu ayaklar

altina aliyor!. Eviatlanmizi, kupiik kardeslerimizi vahsi-

ler gibi gah atese atarak. gdh gozumuzun oniinde boga-

rak aklt kuvvetlerimizi harab ediyorlar. Sonra da cami, na-

maz, Peygamber ve Kur'an ile alaya basliyarak spylenii-

mez'hakaretlerle mukaddesatimizi egience yerine koyuyar-

lar. Yalniz benim gordugum facialar biitun islam Alemince

matem tutrnaga kBfidir.

Yunanlilar Sakiz'i isgBI ettikleri gun ilk hokarete Os-

manh Sancagi maruz kalmisti. O zarrtan yunanii bir pavus

sancagi indirerek ayaklan altina oldi. Konaktan seyredi-

yordum. Sancagimiz direk iizerinde hazin hazin dalgala-

narak kayarken, ruhumda sabah yildizinin isikianm ondiran

mukaddes ve semavi bir hissin sondugiinu duydum. Direk

simsiyuh bir matem sutunu gibi kararmisti. Diirbunii getir-

dim, pancurlar arasindan karsimizdaki karakol neferleri-

ni seyrediyordum. Mehmetlerin pehresi hep islakti. Tiifek-

leri, kasaturalan 6y!e durgun bir inkisar ile yere bakiyor-

YUNAN MEZAlJMt 265

du ki; igin ipin aglamaktan kendimi alamiyordum. Dun,magrtir, miiftshir kol salliyan karakol neferleri, bugiin ye-is ipinde. Fakat bir kadm kadar aciz ve oksiizl... kasatu-rayi birakirken her birinin yuzu burusuyor, elinin tersiyiegazyaslanni silerek esirler arasma giriyorlardi. Bu rraller

beni fend haide kirmisti. Teslim olmamok ipin bize siginangenp erkdmharb yuzbasisi Kemal Bey'i ve bir mulazimi buhakaretlerden kurtarmak ipin gizlemege liizum gordum.Derhal asagiya inerek karakolun nasi! teslim oldugunubabama anlattim. ilk firsatta kapmak iizere kendilerinebabam bir oda ayirdi, fakat hemsire, aksam olmadan bii-

tiin Sakiz edepsizligi ile meshurSevgili okuyucum;(Devaminr yazmaga kalem varmiyorl. Dilersen gos-

terdigim mehazi bularak devamim kendin oku!.. Fakat be-ni mazur gor!.,.

)

Zavalli mektep arkadasin

ULVfVE *

ESRARENGlZ BiR CANf

— Bir yunanlinin vasiyetnamesi—

Evlddim;

Simdi ben gozlerimin oniinde upusan karaltilarm kor-kunp pehrelerinden pekinerek gozlerimi aptikpa titriyorum.

Karsimda pekmecenin ustunde delirmis masum bir Turkkizinm nasil uziildugiinu gormemek ipin gozlerimi yumun-ca uzaktan up hayai iizerime dogru kosarak geliyor. Dizpokijyorlar, ellerini semaya kaidirarak bir seyler soyliiyor-

lar... Ooof, bunlar genp kocasi ile birlikte kafasini cese-dinden balta ile ayirdigim sevgili hanim... Yarabbi!.. Ben o

- a.g.e. S. 43 ve devami

266 KADIR MISIBOCLU

gece bu cinayeti islerken sekiz yasinda gayet nazli ve se-

vimli bir kiz cocugunu da ellerimle bogmustum!..

eilmem nasil bir oinnetin sevkiyle yedi sene ekmek-

lerini yedigim efendilerime boyle kati bir yurekle kiymis-

tim.,

zaman sen daha dort - be? yaslannda idin. Cinayet

turlLi turifl tahlil ve izoh olunarak aspi ile usak hapishaneye

atildiktan blrkap hafta sonra cinayet ortogim Baklcal Yorgi

ile calabildigim yuz elli lirayi paylasarok hissemi oldim ve

Oskiidar'dan sivisarak Bogazlcln'de bir kasap diikkani ac-

tim. Orada da yapmadigim kalmamisti. Zavalh saf ve na-

muslu TQrkiere kopek ve esek eti bile yedirrnistim.

Halbuki bu haluk insanlar, bona o kadar.iyilik yapmis-

lardi kii... Yanibasimda Turk - miisluman kasabi birakip

hep bana gelirler, seninle fransizoa. konusmak iein k&yun

en zorif ve kibar hanimlan dukkamma kosarak benden

alis veris ederlerdi. O sene annen, vefat ettigi icin seni

Cizvit mektebinden pikararak Atina'ya yolladim.

Ondan sonra artik kendimi busbiitun Yunan propa-

gandacilanna terketmistim. Ben Karoman'h oyle bir rum

idim ki; Diinyada muslumanlar kadar kimseyi sevmezdim.

Memlekette Anadolu'nun saf, halim, ve sevimli genelen

ieinde kalbimin fideta islamiyete yaklastigim hisseederdim.

Hatta bir gun hocaya giderek daima istikamet ve namus-

karlik telkin eden bu giizel akideyi bellemek istedim.

O esnada koye bir Yunanli geldi. Gizli Rum ahaliye

omuruzde isitmedigimiz, bilmedigimiz seyler soyluyor-

du. Bunlar bizim eski ecdadimizm isimleri imis.

Biz evvelden biiyiik bir iraporatorluk imtsiz. Sonra

vahsi Turkler, memleketimizi istiia etmis, kadin, pocuk ve

ihtiyarlan ateslere atmislar. geneleri bastan basa kiliptan

gepirmisler imis!... Daha bilmem neler. ilk toptantida bi-

zim asirlardan beri sevgili vatandasimiz olon Turkler aley-

hinde vahsi, kaba, canavar IfHralanni isitmek bize agir

YUNAN MEZAI.i.Mi

geldi. Fakat ecdadimiza ettikleri suikastler intikam hisls-

rimizi uyandirdikca yavas yavas o sitemlere, ktifurlere ali-

siyorduk. Bir gun geldi ki; o telkinatin tesiri beni fena h3l-

de zehirlemisti. Ondan sonra TQrkiere karsi ebed? bir kin

ve diismanlik hisleri duymaga basladim. istanbul'a geldik-

ten sonra bu cinayeti de ayni sebeple yapmistim. Bcgazipinde biz adeta bir kamite teskil etmistik. Her ay munta-zaman « A v e r o f » icin iane toplar ve gizlice Atina'-

na yolardik. Burada birpok yu'nanhlar vardi, Dcktor Niko-lanidis, Eczaci Kiryoko, Meyhaneci Koco, Gazinocu ftleksi

ve ben koyiin komite azalan idik.

Vazifelerimiz saf Osimaniilan her ne sekilde olursaoisun ifsad etmekti. Buna rumlardan basliyorduk. FakatTurkler de bizim propagandamiza dahildiler.

Bo$o, Kozmidi, lazim gelen emirleri verirlerdl! Biz iki

maske aitmda, gah atesli birer «Megalo ideasci, gah miifrit musluman dostu ve hamiyetli Osmanli per-

deleri aitmda zehirler sapardik. Yerli rumlan yunan fikir-

leri iie hislendirmek ipin ugrasir, musliimanlara karsi iss

busbutun baska cehrelerle cikardik.

Turk unsurunun imhfisi ipin Yunanistan'a kostuk, pe-teler teskil ettik. KQyleri yaktik, muhacirleri arabalarinicinde birer birer bogazladik, kadinlann, kizlann irzina gec-tikl... F.sirlerin gozlerini oyduk.'burunianni, kuiaklanni kes-tikl... Oyle facialar meydana getirdik ki; qglum, simdi on-lann korkusu ile titriyor, boguluyorumi...

Ah, kor olsun beni bastan cikaran o yunanli domuz-larl... Bundan sonra Midilii Adasina geptik. Orada bir kis-

la vardi. Bunu hastahane yapmislardi. iste orada, esir, Turksubay, kadm ve pocuklan ne olursa olsun, olmege mahkurndemekti: Bu esrarengiz zindan tip kisma aynlmisti. En ust

katta muhteiif odadlarda kadmlar bulunuyordu. ihtiyarlar

tamamiyle ayr.i bir yerdeydi. Geng gtizeller iki smifa ay-

KADiR MISIBOGLU

rilmisti. Birinci kisim binbasiya kadar olon amirler ve SU-

baylann hazlari igin segilmis olon en dilber ve nefis kiz-

lardan, giizel cazibedar kadinlardan miirekkepti. Bunlara

giizel yemekler verilir. ikinci kisim ise ortd bir haide

giizel olan kiz ve kadinlardan ibaretti ki; bu da tegmenlere

kadar biitiin subaylaro mohsus idi. Neferler, kijpiik subay-

lar sehirde istedikleri eve girerlerdi. undan baska bir sl-

yasi'maksat da vardi. O da tevkif olunamiyanlan ortadan

kaldirmak lain iyi bir usul idi. Ciinku musliiman kadinlan

mutaassip olduklarmdan geteciler veyahut cahil neferler-

le az cok dogusiip anlara karsi koyabileoeklerdi. O zaman

giirilltu esnasinda hio olmazsa Yunanlilar bir Turk oldure-

bilirlerdi. Alt kisim uydurma bahdnelerie tevkif edilen yerli

muslumanlara marisus idi ki, bunlara ne yemek. ne de su

verilirdi. Yalniz paralanni gekmek icin kuflenmis peksi-

metleri bir liraya, bir kadeh suyu da iki mecidiyeye satar-

d!k. .. .. ..

Bunlann olumii gayet facial) ve canhirasti. Cunku hep

aoliktan, susuzluktan telef olduklari igin avaz avaz bagi-

nrlardi. Seslerl kislayi sarsardi. Bircok defa boyle gok ba-

giranlan susturmak igin nobetci neferleri onlan sunguie-

meae mecbur olmustur.~Ogiincu kisim esrarengiz bir kisim idi ki, yer altinda,

karanlik rutubetli ve kokulu odaciklardan ibaretti. Bura-

daki mevkuflar ne aoliktan, ne de susuzluktan blurlerdi.

Bunlar iskence ile oradan koldinlirdl. Gardlyamn aklina

ne gelirse onu yapardi. Bazilanni koyun gibi yatirarak si-

sirirlerve o surele oldiiriirlerdi. Bir kismmi bas asagi gel-

mek Ozere, asarlar, bir takimini da dudaksiz, bumnsuz,

kulaksiz bir haide birokirlardi ki: bu gayet korkurrc oluyor-

du Burada daima pranga giirultuleri isitilir, eninler yukss-

lirdi Fakat bu esrarengiz zindana hangi gardiyan geldiy-

se mutlaka haftasinda ya cinnet getirmis y'a bir kazayo

ugraycrak telef olmustur.

YUNAN MEZALlMt

Ben evvelfl ikinci kisrmda gardiyanlik yapmigtim. Ora-da esirler rneyaninda bizim kdylii Durmus'a tesadiif et-

mistim. Bana dyle samimiyetle atildi ki; 6z kardesini gor-miis olsa bu kadar sevinmezdi. Fakat ana siddetli bir to-

kat indirdim. Agzi burnu kanadi, gozleri yapardi ve agli-

yarak:

«— Kardesim, sen Karamanli Yorgi degil misin's de-al.

Ah!... en ne cinayetler, ne vahsetler islediml, Gund-hini gekiyorum yarabbil... Bu uysal Turk, bu saf miislu-rnan koyde kurt parcalayarak bir anda iken elindeki sopaile seni korumus ve beni de iki defa olumden kurtarmis-tl. Bu faziletli ve mutekit adorn bir goban idi. Kendisl Heiki kardes gibi sevisirdik. Senede yegane geliri bes meci-diyeden ibaret oldugu haide, istanbul'a gelirken bes sene-de biriktirmis oldugu yirmi bes meoldiyesini saf olduguigin bana bo.rg vermlsti. Ben istanbul'a geldikten sonrahain ve domuz bir yunanli olmustum. Hayvan yunanhla-nn telkinleri bana bu adamin iyiliklerinl unutturmustu.Gozlerirn bulandi, ak ile karayi secemez oldum. Hayvanli-ga daha yakin, vahsete busbiitun mutem8yi!dim. Yani tarnmanasi ile bir yunanli olmustum. Kaba, magrur, cahil, hir-

siz, kanli bir ideeoi gibi ben de nzkimi baskasinin olumiin-den arardim. Fdzilet ve namus, nazanmda baskasinin ma-Iim galmaktan ibaretti. Bunun icin de zavalli Durmus'uunuttum. Ak sakalli, beyaz salvarli, temiz, sen, zarif baba-smin insanligmi hatinma bile getirmedim. Onu oyle isken-oelerle ortadan kaldirdim ki, ellerimi, yiizumii dost kaniile kirlettim. Ah Ydrabbi beni affetl.

Bundan sonra pervasrzligim beni ugnucu zindana at-ti. Oroya bir gardiyan anyorlardi. Herkes korku ve endiseieinde titreyerek bunu reddederken. ben magrur, kolanmisalliyarak onlarla alay ettim.

«— Hay sas.kin budalalar, orada ne var be!...» Dedim.

270 KADiR MISIROfiLU

Ssvb seve gardiyan oldum. ilk isim Bogazlcinde ben-

den all? veri? etmiyen birisini oldiirmek oldu. Ondan son-

ra azittim. Babasim gormek ipin oraya gelen guzel bir kizi

kolundan tutup babasma gotiiriiyormus gib: ayn bir cda-

ya kapattim. Sefil yunanlilar teneffiis ettiginiz sehvaniyet

havasi kirk be? yasindan sonra beni de hayvanliga sev-

ketti. Babasi kalin bir direge simsiki bagtanmisti. Kizi da.

ona yakin olan odamda bulunuyordu. Geceleri butun ze-

hirll nefeslerimle zavalli afif kizi opmege ugrasirken o di-

sl kaplan beni isinr ve pimdiklerdi. Fakat'ben bir canavar

i'dim. Zavallinm kollarmi bagladim, elbiselerini pargaladim.

Ne zaman hayvanligimi teskin etmek istesem, hemen so-

payi elime alarak kemiklerini zedeleyinceye kadar dover,

onda band mani olacak takat, kudret birakmazdim. On-

dan sonra, o baygm bir haldeyken yunanlilardan ogrendi-

gim namussuzlugu, alpakhgi, islerdim.

Bir gun kiz uyurken derinden iniltiye benzer:

«— Ah yavrulanml.s diye aglayan bir, isittim.

Zavalli, babasini tcnimisti... Birdenbire dogrulmak is-

teyerek eabalcmaga bcsladi. Avazi ciktigi kadar,

«— eabacigim, babacigiml.s diye haykirdi.

Bilmiyordu ki, ikisi de bana esirdiler ve onlari kurta-

racak bir kuvvet yoktu. Babasi bu yabanci olmayan sesi

isitmis ve tammisti. Hiddetten gozlerini ziyadesiyle apmis.

saga sola korkuno korkunc hareket ettirdikten sonra hiin-

gur hiingur aglamaga baslcmis imis... Ben basretli bu ba-

bayla kizim birlestirerek eglenmek istedim. Pederini coz-

dum, vijoudunun her tarafi tutmaz bir halde idi. Tekme-

laye tekmeleye kizinin bulundugu odaya getirdigim zaman

ikisi karsilasinca bir ciglik koptu:

s— Babacigim!..»

«— Ah kizim!...»

Bir muddet baygm halde sanlmis olarak aglastilar.

Aradan yanm saat gectikten' sonra ayilir gibi oldular. Fa-

YUNAN MEZALIMi

kat gozleri donmiis, kipkirmizi kesilmisti. Sozlerinde bir in-

cisam, bir mana yoktu. Yalniz ikide birde kuoaklasarak ag-lasiyorlardi. 5imdi bu bdba kizin oinnet getirmesi kalbimiher dakika atesli bir azap ieinde birakiyor. Aklim basimageliyor. Maziyi biitun faciasiyla hatirliyorum. Oldurdugumhayailer, bogdugum pocuklar, goziimun onflnde geliyor, tii-

riyorum!... ellerime bakiyorum kan!... Kizin pehresine ba-

kiyorum, kan!... viodamma muracaat ediyorum yine kan!...

Ben oyle kanli ve cani bir adarn imisim ki; insanlik banane yapsa Iflyiktir!..

Baba ile kizi haripte bir eve kapirdim, tedavi etmegeugrasiyorum. Baba azioik iyi olur gibi oluyordu. Yalniz Seni-

ha Hamm gittikpe pildinyor. Ben siddetli bir heyeoan no-betine tutuluyorum. Nefesim tikamr gibi oluyor. Gozlerini

doniiyor, Vicdan azabi beni boguyor. Etrafimda aei aci s6-

dafar isitiyorum. Artik cok yasamiyacagirna kanaat ettim.

Giinahlanmin cezasim peke peke bir gun hayvan gibi ge-berip gideeegim Yalniz babanm vahsetlerini dinle yavrurn!

Sen asla yunanli degilsin!... Seni Atina'ya yollamakla bir

cinayet islemis oldugumu hissediyorum. K6bil olsa sanabelki, Turk degil ama, haiis bir Osmanli ol diyecegim ge-liyor. Fakat bunun kfibil olrnadigini, bir kere yunanlilarmgurur ve ihtiraslanna kapilan bir adamm, olsa olsa sondakikalannda pisman olaoagini tecrube ile anladim. Senhip olmazsa babanm gunahmi affettirmek ipin dediklerimi

dinlemege mecbursun oglurnl... Sana itiraf ettigim ilk ci-

hflyetin kiipuk kurbani olan Ruhsar Hanim'm yuzuklerinl

kizkardeslerinin ellerinden eikar, parpala, denize at!...

kanli vak'anin hipbir hatirasi yascmasin!. Atinadaki duk-kanlari, evleri satarak bankadaki paranm iistune ilave et!

Bunlan kudurmus bir kurdun elinden seni kurtararak ha-yatmi bagislayan Durmus'un babasma yolla!... Belki kani

uzerime siprayan bu masum ruh, beni affeder. Ben olduk-

ten sonra bu vasiyetnameyi ayniyle gazetelere dercet!...

272 KADIB MISIROGLU / '

Yunanlilarm adi igvalarma kapilanlarm ne kaoar m-this

bir vicdfin azabi icinde kivranarak ildhi cezayo ducar ol-

duklarmi herkes benden ibret alarak ogrensini...

Ben, benim zulum ve vah?etimden divane ve sefil bir

haide perisan olan bu baba ve lazin oniinde her dakika

diz cokerek aflanni taiep ediyorum. Baba affediyor, fakat

genp kiz, bir i3hza biitun o feci dakikayi hatirlar gibi olu-

yor ve sonra gozlerinden ya? bo^amyor, yuzukoyun yerlere

yuvarlanarak higkira hickira;

«— Hayir!... Hayir... Cezani cek!» diyor ve affet-

miyor!...

Sen affet Yarabbii...

Kaatil ve Main Baban h

i.g.e. S. 56 ve deyami.

V. BOLUM

Klrkina vatana, torihine ihanet

etmi? olan efrdd ve ckvamin

hie birini imutma Turk oglu!...

Unutma!.. Ve affetme.a

Suleyman NAZlF

PATRIKHANE VE YERL! RUMCARINiHANETLERl— PONTUS GAILES!

FENER RUM PATRiKHANESi

Variigi alemlere rahmet oian Peygamberler Peygam-berinin ogdflgii, istanbul'un, Ffitih kumandan ve askerle-ri, kohne Bizans'm sOrlarim zorlarken, iperde de mezhepihtilaflan en had safhaya varmisti. Dogu ve Bati Kilisele-

ri arasinda siiriip gelen bu ihtiiaflann agir taassubu o dev-rin ppk miihim bir ^ahsiyeti olan. Grandiik Notaras'a tari-

he mal olmus su sbzleri soyletiyordu:

«— istanbul sokaklannda Papa'nm hotozunu gor-

mektense padisahin sangini gormeyi iercl'h ederimis

Iste Hiristiyan Diinyasinin iki kutbu arasinda bu de-reoe bir aynlik ve husumet vardi. Dusmanlori hakktnda,«Benlm aklimin gittigi yere onlarm twyalleri bile vara^

/274 KADIH MrSIROfiLU

mazl.n demek suretiyle en dogru te§hisi yapmis olan dar/i

kumandan Fatih, fethine hazirlandigi Boti Roma impara-

torluguna karsi bu husumetten istifade etmek istemisti.

Bu yuzden, istanbul'un fethi ile tamamen sonmek tehlike-

siyle karsilasan « D o g u K i M s e s i » ni muhafaza-

za etrnis ve ona kurulusundanberi hicbir zaman sahip ola-

madigi genis imtiyazlar vermisti. Tabiatiyle islam tefek-

kuriinun Fatih'in kalb ve dimaginda pariaitigi essiz nur

da, bu musamahanin en ehemmiyetii sebepierinden biriy-

di. Fakat, verdigi bu imtiyazlara karsilik kilise ve munte-

sipierini « h i m a'y e i si aitma almak suretiyle butiin

Hiristiyan Dunyasi icin son derece muessir ve islam lehi-

ne kaydedilmek lazim gelen bir propaganda imkani viicut

bulmustur. O kadar ki, Ban Kilisenin basi Papa bile bu

propagandaya kapilarak Fatih'e Hiristiyan olmasini teklif

edecek kadar guliinc ve cfihilane bir cesaret gostermis-

ti. Ffitih'in buna oevabi Gedik Ahmet Pa?a kumandasin-

daki Turk Donanamasmin iOtrantO) yu fethetmek

uzere sefere gikanlmasi oldu.

Bincenaleyh Patrikhane mevzuunda daima bir istis-

mar vesilesi olarak ileri suriilen < u h u d -i attkai

yani «Fatih'in verdigi iimtiyazlars dikkatie teiklk edifirs®,

bu kilise iizerinde Turk Mkimiyeti, daha emin bir tflbirle

Turk himayesinin goz oniinde tutuldugu gorulur. Butiin

bir Hiristiyanhk DiJnyasina karsi yeni ve orijinal bir dun-

ya gorusunii temsil ve mudafaa etmek mevkiinde olan

Osmanli Turk'u igin Patrikhanenin - bugiin arzu edilmekte

oldugu gibi- hudutlarimizm disinda bulunmasi degil, bila-

kis icinde ve niifuzumuz cltinda bulunmasi menfaatierimi-

ze daha uygundu. Fatih'in siyasT dehasiyle tesbit ettigi bu

keytiyet bizim acze dustugiimiiz son devirlerde zararli ol-

mussa kabahat bizdedir. Her vak'ayi devrinln sartlan v®

ioabi ioinde diisunmek gerektir!...

Bir kere Patrik glacak sahsin Osmanli tabiyetinde

Bu boliime ait resim ve vesikalari aldigimiz resmi kitabin

kapak k]i§esi

PONTUS MES'ELESI

Te§ki!at - Rum §ekavet ve fecayii - Hukiimetin istitlaat

ve tedabii - Avrupa hiikumetleriyle muhaberat

bulunmasi sart kasulmustu. Bunun ehemmiyeti asikardir.

Sirasi gelmisken surasini da belirtmek isteriz ki; Patrik-

hanenin tdbi oldugu hukuki esaslar, Fatih zamanrndanberi

degistirilmemis olduguna nazaran, o zamanda konulmuskaidelerin hala gecerli oldugunu kabul etmek gerekmek-tedir. Bu esasian zaman zaman su veya bu sekilde tefsir

etmek suretiyle Patrihanenin selahiyetleri daraltihp ge-

nisletilmis olmakla beraber hicbir zaman y'eniden hukuki

bir tanzim yapilmamistir. Hatta, «Lozan Konfe-r a n s i » nda bile havanda su dovrnek nev'lnden iizerin-

de pek cok tartisilmis olmasina ragmen Patrikhane hakkin-

da hiobir mijsbet veya menft karara varilmarmstir. Bu se-

beple, halen de patrik olacak sahsin Turk vatandasi bulun-

masi meoburidir. Su anda Patrik makamini isgdl eden v.i

KADlR MISIROCLU

M. Kemal Pasa'mn maruf nutkunda dahi hiyaneti vesika-

landinlmis olan Athenagoras Amerikan vatandasi Iksn bu

makama geldiginden gayri mesrudur; fakat II. Mabmut

devrinden beri Patrikhane, Fatih'in verdigi imtiyazlan her

vesile ile ileri siirdiigii hfilde, miikellefiyetlerinden daima

kagmmistir.

ESiltfiilEle gegoii Pontus haritasi

Istanbul Rum Patrikhanesi tarafmdan tabcttirillp dagitilmi^tir.

PATRIKHANE HlQBiR ZAMAN S1RF BIR OiN

MERKEZI OLMAM1STIR.

patrikhflnenin istanbul'un fethinden evvelki uzun ve

kansik tarihi incelenirse, bu makomin Bizans krollannin

elinde bir oyunoak olmaktan higbir zaman kurtulamamis

oldugu goruliir; fakat Patrikhane de bitipi tiikenmek toil-

meyen Bizans siyasi ihtilaf ve entrikalannda ddlma bir rol

oynamak suretiyle siyasetten higbjr zaman kendini ala-

mamistir. Ilk defa btiyiik Tiirk hukOmdan Fatih, onu, din

YUNAN MEZALiMt

islerinden ibdret bir faaliyet sahasina tabl kilarak siyasi

entrikalar di?ina gikarmist/r. Fakat o, kendisini siyast gir-

keflerin batagmdan kurtarmak icin elino gegen bu firsatin

kodrlni bilememis, kisa bir miiddet sonra gargabuk mahi-yet degistirerek « Bizans K i I i s e s i » iken,

« Y u n a n Kil.se sin haline gelmistir. Biitiin or-

todokslan igin palismak ve sadece din isleriyle mesgul ol-

mak varken yunanliiarla Bizans arasinda tarihen izabi gupbir akrabalik vahmederek Yunanliiann sahsmda «B 0-

y u k Bizans H a y a I i» ni erne! ittihaz edip ye-

niden siyasete dalrnistir. Her papaz bir a|an ve Megaioidefici kesilerek din islerini tamamen ihmal etmistir. O ka-

dar ki, Yunanistan, istiklalini elde edisinden bugunkii ha-

le gelinceye kadar her basansini ordusundan ziyade Pat-

-ikhaneye borglu bulunmaktadir. Yunan istiklal hareketin-

'? papazlann iMoro i s y a n i » ndanberi nasil or'-t'klarmin yapilan tahkikatla ortaya oikmis oldugunu y>"

kanda bir nebze belirtmistik. Bu hadisede suglu olduguen aldatmaz delillerle rneydana gikan Patrik Gregorius'un

orta kapi finiinde asilmis oldugu malumdur, intikami pli-

nincaya kadar kapali kalaoak olan.bu kapmm, baia agil-

mamis oldugunu soylemistik. Simdi de, bu Tiirk diismani,

Patrik'in, yine bir Tiirk diismani Krala yazdigi bir mekte-bu ibret nazarlanniza sunmak isteriz.

Sultan Abdiilaziz'in hiikiimdarligi zamaninda Istanbul'-

da Rus elgisi bulunan General ignatyef'in hatiratinda yer

alan bu vesika bizi icerden yikmak igin Patrikhanenin diis-

manlannniza nasil hassas ye sinsi bir yol gostericilik yap-tigini ispat etmektedir. General ignatyef diyor ki:

(fMahmud Nedim Pasa'mn saridretten istifasi gunii

icfi ki, PatrikhanSye gitmistim. Patrik Vermanos, sohbe-timiz esnasinda, Sultan Mahmud zamaninda, Yunan is-

tiklaline yardim tohmetiyle asilan selefi Gregorius'un ozamanki carimiz Aleksandr'a goncierdigi bir mektubun

278 KADtB MISIEOGm

musveddesini bona okudu. Ele gectigi zaman, Vermanos'-

ura da sebeb-i felaketi olabilecek bu; rnektup, muteyafra

Patrik'in Turkleri Dimya hayot-i siyasiye ve askeriyesiride

korkulacak bir mevcutfiyet hSHnden wkaimak, liotta miis-

takil bir millet olabilmekteri mahrum: edecek pok sayani

dikkctt tavsiyeleri ihtiva ediyordu. Vazifem miiddetince

edindigim tecriibeler ve sdhit oldugum hadiselerin dogru-

lugunu tasdik ettigini maalesef is isten gectikten sonra an-

ladigun bu tavsiyeler sunlardir:

Turkleri, maddeten ezmek ve yikmak gayri mumkun-

diir. Ciinkii, Tiirkler, cok sabirli ve mukavemetli insanlar-

dir. GayeS mogruirdurlar ve izzeti nefis sahibidirjer. Bu

hasletleri de dinlerir«e bagliliklarindan ve leaders nza

gostermelerinden, an'anelerinsn kuvvetinden, Padisah-

[arina, kumandanlanna biiyiikierine otart iiaat duygulo-

nndan gelmektedir. Tiirkler, zekidirler ve kendilerini

miisbct yolda sevku idare edecek reislere sdhip olduklari

muddetce de qaliskondirlar. Gcsyet kanoatkardirlar^ Or>-

larin biitiin mezjyetleri, hatta kahranumlik ve secaat

duygulcn do ananelerine olan merbutiyetten, ahlaklan-

nm selabetinden gelmektedir.

Tiirklerde eweia itdat duygusunu kirmak ve iTjanevt

rabittsiarmi kesretinek, din! metanetlerini zaafa ugrat-

mak icdp eder. Burtun da en kisa yolu, aff'cnat-l milliye

ve maneviyelerine uymiyan harici fikirler ve hareketlere

anlan alistirmaktir. Tiirkler harici muaveneii reddeder-

ler. Haysiyet hisleri buna manidir. Veiev ki, muvakkat bir

zaman icin zahiri kuvvet ve kudret verse de, Turkleri ha-

rici muavenete olistjrmahdir, Maneviyatlari sarsildigi

giin, Turkleri kendilerinden seklen cok kuvvetli, kalabalik

ve zahiren hakim kuvvetler oniinde zafere gotiiren asi!

kudretleri sarsitocak ve maddi vasitalann iistiinliigu ile

yikmcsk mumkiin olabilecektir1. Bu sebeple Osmanli Dev-

letini tflsfiye icin miicerred olorak harb meydaninddki

TUNAN MEZALtMl 27»

zaferler kaJi degildir, Ve hatta sadece bu yolda yuriimek,

Tiirklerin haysiyet ve vekarmi tahrik edecegintien, haki-

katlara niifuz edebrlmelerine sebep olabilir. Yapilacak

olan, Turklere bir sey hisseitirmeden bunyelerindeki butahtibi tomamlamaktir. .

.

«Benitn Osmanli Devleti nezdinde vazifede oldugumesnada bu teshisier tamamen isabetle Secelli eiti.»

'W'siBiilljlfll*

PONTUSCU SiLAHgOKLERDENKafkasya'da tesekkUI eden Rum Goniillu Firkasi

Kumandani Miralay Ananyas

KADIR MISIROGLU

Bu vesika gozlerimizin onune, yokin tarihimizdeki ic-

ten pokiisiJn sebeplerini hakkiyle kavrayabiimek Igin uze-

rinde derin derin diisiinulmesi gereken bir ibret levhasi

cizmektedir.

Patrikhane, Yunanistan'i istikl6le kayusturon isy8n-

larda en tesirli roiti oynamakla yefmmemi?, en zayif za-

manimizda basimiza bir « P o n t u s G a i I e s i

»

Cikarmak uzere yerli Rumlari teskiiatlandirmak suretiyte

hiyanetlerinin en buyugunu ifd etmistir. Asirlaroa Miislu-

man-Tiirkierle bir arada yasamak suretiyle her tilrlu

adalet ve musamahaya nail ajmus yerli rumlar iizerindeki

devamli tahrik ve tesvikler, bunlann herbirini amansiz bir

Turk ve islam diismom haline getirmisti. Patrikhanenin

oteden beri Yunanistan hesabina oynamakta .oldugu te-

sirli rolii fevkalade takdir etmekte olan Venizelos:

g_ Patrikhane Yunanistan'm emrine girmelidir!... Bu

suretle Yunanistan'la birlesmis bir Patrikhane'nin ilerideki

milli davalarda rolii pek onemii o!acaktir!...» diyordu.

Bu arzuyu gerceklestirmek ijzere, 1310 senesinde bas-

vekalete gelen Venizelos, Patrikhane vasitasiyle Turkiye'-

de Rum imektep ve cemiyetlerini hirer <i M e g a I o

i d e as karargahi haline koymaga muvaffak oldu. Bu

gayeye hayatini vakfeden Venizelos, basvekil olmazdan

ewel de gizlice istanbul'o geierek bir rumun Fener'deki

evinde Turk Milletini arkadan vurmak igin giristigi haina-

ne pdanini izah ve ikmal etmisti. Gergekten burada dikte

ettigi usul ve teskil6t prensipleri jhtiiaioi papazlar tara-

findan adim adim Anadolu iglerine yayilmak iizere benim-

senmis ve Fener Patrikhanesi bir ihtilal ve ihanet merkezi

haline getirilmisti. Artik, Patrikhane tamamiyle Yunanis-

tan'm emrine gegmisti. Venizelos'un emriyle aslen Kara-

manli olup miifrit Yunanlilik tezahurati gostermeyen Pot-

rik, 1919'da degistirilerek yerine azili Megalo Ideaci Do-

roteos getirilmisti.

"S i »

Hi « 5

KADiP. MJSIROGLU

Yeni Patrik, kisa zamonda Istanbul ve Anadolu'dakl

fesat ocaklanni takviye ederek birlestirdi, S i I o z o 8

K u I fib (J , Zografyan ve Zopyon Lise-leri. Rum K u I p I e r i, Adalardaki ve Ana-

dolu'daki mektepler, koleiler, yetim-

haneler ve hastahaneler birer muceh-

hez merkez ve siiah deposu Iraline konuldular.

JHTILAL VE iSYAN CEMIYETLERi

«MondorosMQtarekenamesl» nin

imzalanmasim muteakip bu mutarekenamenin meshur ye-

dinci maddesinden istifade ederek Istanbul'u isgal edea

muttefik kuvvetlerin donanrnalan daha Marmara'ya gelms-

den Patrikhanenin ka pi smo pift

kor ta III Bizans bayragi asilmaksuretiye ihanet dleniyete dokiil-m u s t u. Bu sirada dokuz muhtelif cemiyet Megalo

idea icin foal durumda idl. Bunlar Matbuat Cemiyeti, Rum

MQSafaa-i Milliye Cemiyeti, Rum Trakya Cemiyeti, RumMuliocir Cemiyeti, Rum Kiiciik Asya Cen-Jyeti, Rum Ebedi

Cemiyeti, Rum izcilik Te^kilati, Rum Tuccar Cemiyeti v.s.

idi. Dagrudan dogruya Fener Rum Patrikhanesine bagli

olan bu cemiyetlere tYunan H u k u m e t i » ve

«Yunan K I z i Ih a c i » kulliyetli miktarda nakdt

yardim yapmaktaydi. Bu cemiyetlerin en foal ve kuwetii

olam hemen her tarafta sube ve ajanian bulunan <Et-

n i k i E t e ry a » idi. Tamamen cinaf usullerle fo a I i

-

yette bulunan bu cemiyetin istanbul subesi acilir acilmaz,

yerli Rumlann gesttli sulkastlara tesebbiis ettikleri gorul-

mege baslamisti. En zayif zcmaninda memleketi fela-

kete siiruklemek ve miileti arkadan honearlemek icin ku-

rulan bu hiyanet sebekesinin ortaya cikardigi en ehemmi-

yetli gaile iPontusi tur, Biitun tarihi boyunca fit-

Giresun Motropolidi Durandios, Pontus getecileri arasinda pozveriyor. Her ihanette elebasi papazlar!

ne ve fesatcilikLun vazgegmeyen ve asia din isleriyle ug-rasmayarak katrant libaslarinm icinde daimo siyosi mo-nevralann hesabim yupan hBinler sebekesi Patrlkhane pa-pazlarmin bu hiyaneti, milyonla Mtisluman - Turk'iin se-hadetine malolmustur.

PONTUS M'ES'ELESi

(Pontus Cemiyeti » Yunanistan'in Ana-dolu'yu isgal edememesi ihtimallne bin3en kurulmustu.

Karadeniz sahillerinde vucude getirilece-k olan guya miis-

takil ikinci bir Rum Hukumeti iierlde Yunanistan ile bir-

lesmek suretiyle « B fl y Ci k Y u n a n i st a n » veya «Bii y u k B i z a n s» in gerpeklesmesini sagla-

maya calisacakti. Bu yuzden Pontus hareketinin boslama-

aM KADlB MISmoGLU

si Yunanlstan'in Birinci Cihan Harbl nihayetindeki askeri

ve siyasi hfidiselerle Anadolu'yu isgaie kalkismasina te-

kaddum eden yillardan ddha eskidlr. $oyle ki:

Merzifon'da bir « A m e r i k a n K o I ei

i » var-

di. Pontus'un temeli bu kolejde atilmistir. 1904 senesinde

burada Rumlar tarafmda Rum Kiiltur Seven-I e r ve P o n t u s, bir miiddet sonra da mu s i k i

k a I ii p I e r I kurulmustu. Esasmda bunlann hepsi ay-

m gaye ipin calisiyorlardi. 1908'de Pontus hareketinin Sam-

sun'da « Mu d a f a o - i M e sr u a » ve « M u -

kaddes Ana do I u Rum Cemiyelii ku-

rulmak suretiyle sahasi genisletilmisti. Bundan baska

Batum'dan Ineboiu'ya kadar butiin Karddeniz sahilinda

birgok subeler kurularak bilhassa «Trabzon M e t-

r o p o' I i t I i 6 i» nin gayretiyle teskilat tamamlanmts-

ti. Karadeniz'e «Pant Oksen» denilmosinden kinaye olarok-

milfldin 65. senesine kadar devam etmis olan < P o r>-

t u s» nammda bir Rum Hukumeti'nin mevcut oldugu

ileri surulijyordu. Halbuki bu kadfm tPontus Devleti» hak-

kmda ileri surulen Iddialar da tamamen asilsizdi. Bir ke-

re bu devlet yunanalilar tarafindan degil Iranlilar tarafindan

lajrulmustur. Gerpekten [ran Sehinsahi Birinci Dara tara-

findan bir iSatraplito olarak kurulan Pontus, sonradan

mustakil bir hale gelmisttr. Bir ara Biiyiik iskender tarafin-

dan zaptedilmis ve fakat sonra tekrar mustakil olmustu.

En meshur hukumdan Mihridat qlup) « a d a I et g u -

n e s is demekolan bu farsoa isim bile bu devletin

Rumlukla hipbir alakasi olmadigini gosterir. Esasen

« R u m » olsa bile unutmamak gerektir ki, bu soz de

« R o m a > dan bozmadir. Yani «R u m » iGrekidemek degildir. « D o g u Roma» yani « B 1

-

z a n s » halkini ifade eder. Bizansla Yunanlilar arasm-

da ise hipbir akrabalik yoktur.

Buna ragmen, Biiyiik Bizans hayalinin arkasina dus-

YUNAN MEzAUtMi 265

mu? maceraci metropolitler, binleroe senedenberi Turkvatani olan bu bblgede bir Rum Devleii kurmak iizere se-

ferber olmuslardi. Halbuki, Karadenlz sahilinde sadece bir

iki sehrin Yunanlilar tarafindan bir koioni oiarak tesis edil-

mis olmasi guneyde hududunu Corum'u ipine alaoak ka-dar gem's tutan bir Rum Devleti ipin hipbir surette senetittihflz edilemezdi. Hele «Pontus» sirf Sinop ve Samsun'-dan ibfiretti. Ostelik, Rumlardan pok daha once bu bolge-nin Oguz Tiirklerinin hakimiyetinde oldugu tarihi bir gr.r-

pektir.

Pontus teskiiati kurulur kurulmaz merkezi Atina'dabuiunan «Kiipuk Asya C e m i y e t i » ninmerkeziyie munasebete girismistir. Trabzon MetropolitiHirisantos'un evrdki arasinda bu cemiyetin hesaplanni tet-

klk ipin bir miifettis gonderildigine dair Atina'dan gonde-rilmis 31 Mayis 1909 tarihll bir mektup ele gecmistir. Busuretle, Pontus'un bu ve diger birpok vesikaiarla Yunanis-tan'a bagli oldugu sBbit olmustur. Esasen bunlardan bas-ka tflrlu bir hareket de beklenmezdi. Zira, tasarlanan Pon-tus Devietinin hudutlan ipindeki Rum ahati Miisliiman -

Turk halkina nazaran anoak yuzde yirmi nisbetinde oldu-gundan kendi basina ayakta durmasina imkan yoktu, Pon-tus Cemiyeti'nln bayraginin isdretiyle rengi ve YunanbayraSindan hemen hemen ayirt edilemiyecek dereoedebir benzerlik tasiyordu. Ayrica su hatirda tutulmalidir ki,

« P o n t u s C e m i y e t i » ni kuran ve teskiiatlandi-

ran dogrudan dogruya Fener Rum Patrikhanesinin Yuna-nistan emrindeki papazlan idi. Ne gariptir ki; Turk Mille-ti'nin maddi ve manevi varlidma karsi biitiin hiyanetleri d.ai-

ma papazlar idBre etmislerdir. Bugiin bile haia sirtindanpapaz cubbesinin oikarmayan Makarios, Kibris Rum eskiya-sinin on safmda bulunarak bu an'anevi usQI ve siyasetidevam ettirmiyor mu?

286 KADiR MISIEOGLU

EKALLIYETLERiN HUSUSSYETLERi

Pontus suikBsdi Turkiye'deki ekailiyetlerin karokterle-

rini gostermek bakimmdan cok enteresan bir misaldir.

Diinyada hicbir millet hakimiyeti altindaki ekalliyetlere bi-

zim kadcr musamobakar davranmamistir. Buna ragmen

Turkiye'deki ekailiyetler memleketimizi maddeten ve ma-

nen icerden kemirmekle kalmamis; memleket disinda da

pesitli fesat ocaklan teskil ederek bir an hiyanetten geri

durmamislardir. Turkierin hudutsuz bir musamahaya n&\\

kildiklan din ve kiiltQr muesseselerini bu musamahadan

istifade etmek suretiyle birer ihtilal karargahl haline kay-

muslardir. Biitun bu hiydnetlerin basinda papazlar bulur.-

mus, din icin giydikleri katranf libaslarm 'mdsumiyetini

suikast ve cinayetleri icin zirh olarak kullanmislardir. Mii-

tareke senelerinde uzun miiddet Turkiye'de kalarak Turk-

leri ve Dilnya efkar-i umumiyesine oteden beri zuliirn gor-

duklerini ijon eden ekalliyetlen. yakinen tammak imkani-

ni elde eden Harrem Anmstrong, bu Ekalllyet hakkinda

«hdin, n a n k d r » ve«menfaatperest»tabirlerini kulldnmistir. Rumlan daima Tiirkiye'ye karsi

desteklemis olan ingiltere'nin Tiirkiye nezdinde resmi me-

muru olan Arrristrog'un su sozleri ne kadar mBnidardir:

«Yunonlilar iptidddan bori fena bir vaziyette idiler.

Onlarin hedefleri boylanndan buyuktiir!.. Menbdlan mah-

dut, fakat hirslan sonsuzdu. Bu hirsi da, Turkiye'de Rum-

lar koriikluyorlardi. Onlan isve ile davet eden bu riyaka-

rane tezahurat, Turkierin mevcudiyetlerini muhafaza icin

kiikremeye baslamalariyla, asirlarca devam etmis haki-

miyetin atavik korku hissi icinde, soniiverdi, Rumlann

icinde ihdnetler basladi. Yunanlilar Lloyd Georg'un yar-

dimiyla bir « e h I i s 6 I i p » muhorebesi acmislardi.

Bunlar, sahilden iperi girdikce, piplak ye sert bir dekorla

karsilcsmislardir. Miittefikieri de onlan birakmislardi.

YUNAN MEZALiMi

Hatta ara sira onlan tahliyeye ddvet ediyorlardi. Fransiz-lor, Kilikya'da mahaili halkmi istikbal ve cesaret hislerini

denediklerl zcwrsan diisunmeye dahmslardi. italyanlar, SonJcm-O-Moryen gizli anlasmalariyle kendilerine vaadedilenden giicenerek, Milliyetpi Turklere sildh ve malzeme yar-dimma baslamislard!. Yunanlilann Tiirk topraklarim isgalicin ileri surdiikleri tek sebep, Rumlann Turkier taralindanzuliirn ve iskenceye maruz birakilmis olmak ithami idi.

Yunanlilar, Anadoiu'daki vatandaslarmi kurtarmak tera-nesiyle dlemi oyaliyorlardi. Fakat yerli rumlar, onlarin«vatandas» Ian degildi. Bunlar olsa olsa TurkierinvWandaslari olmasi ISzimdi; Asirlarca Tiirk topraklanndahuzur ve rahatla yasamislar, zengin ve miireffeh olmus-tardi>. Haklkatte Anadolu Rumlan ile Yunanlilann «vatan-elasliks I6n asilsiz ve Idkirdidan ibdretti: Bir gun YunanFevkalflde Komiserl Katelepoulos, Ingiltere sefarethane-sine gelmlsti. ingiltere fevkaiade komlseri ona:

«— Omid ederim ki, ordularmiz art* Anadolu'da da-ha fazla ilerleyemez. Qiinku, ilerleyecelc olursa, Anadoiu'-daki rumlar 6ldurulur!..» demisti.

Katelepoulos, su cevabi vermlsti:

«— Keske Turkier, Anadoiu'daki rumlari oldurmeyebaslasaiar da ilerlemek icin bir bahane bulabilsekl.x

O zaman birkac hafta evvel vukubulan su hadiseyihatirladim: Aydin'daki rumtar; Turk askerlerinden korka-rak cekilen Yunan askerleriyle birlikte yola dokuimusler-di. Fakat Yunan kumandanlan, bunion geri kovmustu.Ciinkii bunlann olduriilerek Yunanlilann ilerlemesine birsebep teskil etmeleri istenlliyordu.

...istanbul'da iken sabik Rus Carmin Saraymda bii-

yuk bir mevkii olan Madam Sablin'le tanismistim. Bu,Garp kultiiriinu hazmetmis, bilgili ve guzel bir Slav asili

idi. Bona istanbul hakkindoki hisierini hisli bir org kon-

28B . KADiR MISIROCLU

serinin sonundaki sohbet sirasmda anlatti ve beni, Tiirk-

lerle daha yakindan dost olmaya davet etti:

k_ Tiirkter, biiyiik ve astl bir millettirler. Cahil koy-

liilerinde bile bu haslet elle tutulur haidediK Bir de, on-

lara bugun yukandan bakan su Rum, Yahudl ve Ermeni-

lere bcskimz. istonbul'doki Rum ve Ermenilerin serbestli-

ginde bile islah kabul etmez bir kabalik goze carpmiyor

mu? Bunlarm nezaketi bile yapmaaktir. Bunlar, en zSrif

ve kibar goriindiikleri zamanda bile, insani tahris ederter.

Ciinku, her hareketlerinde bile siifll bir menfaat hissi var-

dir. Haysiyet sahibi ve biiyiik bir medeniyetin varisi Tiirk-

leri bu nankor ekaliyet icin zulme ducar ederken, devlet

adamlanniz nasil bir gayeye hizmet ediyorlar, bilmiyorum.»

Madam Sablin'ln sozlerindeki hakikBti, ben vazifem

sirasinda daha iyi anladim. Vatanlanni miidafaa icin ha-

yat memos kavgasma giren Tiirklerin arkasmdan biitiin

Asya kiikremeye baslarken, yerli rumlar, yunaniilardan

yerll ermeniler ve bolseviklerin kurduklari Ermenistan'-

dan uzaklasiyor ve ilk firsatta onlara lanet, okuyordtf.

Ciinkii, Anctdolu rumlormin gayesi Yunan Megdlb ideo'-

sindan farkli olarak « M u s t a k i I Pontus.HU-k a m e t i » Idi. Bunu ne Venizelos, ne de Lloyd George

anlayabilmislerdl...»

Gercekten bu ekalliyet her cihetten hain ve nankor-

du. Turk Ordusu'dort cephede diismanlarla dogusiirken

bunlar mllleti arkadan vurmak icin her firsattan istifade

ediyor ve bu ugurda miimkiin olan herseyi yapiyorlardi: Bu-

na birkap misal verelim:

1 — CASUSLUK: Hayati ve faaliyetleri Rum ekailiye-

tinin nankorliigune en iy'i bir misal teskil eden Trabzon

Rum Metroopliti Hirisantos'dur. Yunanistan'a kacmak sure-

tlyle hayatmi zor kurtarmis olan bu hainin sandiklar dolu-

su gizli evraki e!e geomistir. Pontus sQikasdinin ic yiizfl

nu butiin ciptakligiyle aydinlatan bu vesikaiar yerli Rumla-

YUNAN MEZALlMi 289

nn isledikleri biitiin oinayetlerle, teskiiat ve ihanetlerininip yuzunu de ortaya koymaktadir. Yerli Rumlonn casuslu-ga kadar her tiirlii ihaneti islediklerine dair bu Hirisan-'tos'un evrdki arasinda ele gecen su iki vesikayi zikred«-llm.

SURST

Trabzon Metropolis Hirisantos Efendi'ye,IMuhterem efendim,

Rus isgal ordusunun memleketimizs viirudundan son-ra Tiirk k.taatimn kuvvetlerini kesf ve Tiirklerin Gfimiis-hfliw ve Ardasa minfikalarmdaki hemcinslerimize ika et-tdtleri t&yikat ve tecavuzdti tahktk etmek iizere tesvik-iaillerlyle ., c a s u s » sifatiyle imza edilmis olan sMeimzrjsi mevdu Polihronyos Partenopulos evvelce vafld bu-yurdugunuz muracaat edenlere esirgemediginiz elttf-i bi-nihayetinize ictisaren bervechizir istirhomotimi arz ve Sak-^itT! ederim...

imzaPolihronyos Partenopulos

MutercimTufekci Ustasi Dimitrakl

Miiteroim

Miilazim-i evvel Ziya

SURET

Trabzon, 28 Tesriniewel 1917

,. Diin Ordudan Pavlos Patmanidis gelmistir Heniizkendisini gdnnedim. Divara Harfeoe isHcvdbi devam et-mektedir, Duydugumd gore, Tiirklerin Ardasa'dan Polo'yakodar Ruslaro karsi yapmak tasowurunda oiduklan taor-ruzu Ruslara ihbar. etmek icin firar etrnrstir.

Mutercim Mutercim katipTufekpi ustasi Dimitraki Mulazim-i evvel Ziya Sotlrlyadls

F. : 19

280 KAD1R MISmOGLU

2 — NiFAKCILIK: Birinci Cihan Horbinde dort cephe-

de birden savasmak mecburiyetinde kalinmasi memleket

dahilinde birpok sikintilar dogmasina sebep oluyordu. Bun-

dan istifade ederek halk ile hukurnetin arasini agmak ipin

faaliyete geperek gesitli beyannameier dagitarak efkdr-i

umumiyeyi yaniltmoya pahsmislardi. Hirisantos'un memle-

ketin her tarafinda dagittigi anlasilan bu beyanndme e'.e

gepen evraki arasinda bulunmustur. Milleti birbirine dil-

surmek ve Milletle HiikDmet ve Ordunun arasini apmak

gayreti ile daha birpok beyanname dagitilmistir. Bu, tipik

bir misdldir.

BEYANNAME SURETl

Osmanli Askerleri!,

Alman kumandaniart ve zabitleri sizi koyunlari ka-

saphfineye koyar gibi Kafkasya tarafina sevkediyorlar.

Erzurum Kalesinin Ruslar tarofindan zaptolundugu ve si-

zin iigiincu ordunuzun biitiin toplari kaybedip her tarafa

kacmakta ve eslr diismekie oldugunu bilir misiniz? Turk

askei lerinin cesur olduklarim biliriz. Fakat bu muliarebe-

de Alman kurnandanlan Tiirk oskerlerini oyie bir. hale ko-

yuyorlar ki zavalli Tiirk askerleri bedava tetef olmakta-

dirlar. Van, Mus, Ahlat, Hns, Kaleli sehirlerinin Ruslar ta-

rafindan zaptolunduklann bilir misiniz? Arhavi Visiye ve

Gara sehirleri bizim tarafimizdan zaptolunduktan sonra

Anadolu sevahilinde bulunan baska sehirlerde ne limit ka-

liyor. Donanmamiz, askerlerimize denizden daima yardim

etmekte olup ve baska taraftan ap, piplak ve cephanesiz

kalan Tiirk askerlerinize levazimal-i askeriyenin getirilmesi-

ne de mani olunmaktadir. Yavuz Selim tesmiye olunan Al-

man zirhlisi Goben, korkudam Bogazrian disari cikmiyar,

yahut pikiyorsa da bizim diritnotumuzu goriir gormez gerl

kapiyor, Eger siz oklmizi basirazn toplayip Alman pence-

YUNAN MEZALIMi 2gi

si altindan kurtulmaz iseniz, vatamniz elden gidecektir.Fakat, Almanlann hepsini kovarsaniz o vakit, ne Rusyane Tiirkiye muhdrebeyi istemeyeeek, bu muharebe kendi-liginden duracaktir.

Trabzon Rum Metropolidi

HiRiSANTOS

^hirisantos, Car ordulannin Trabzon isgalinden sonra

sll&hlandirmis oldugu mdhalli rumlar vasitasiyle, miislCi-manlara dehset salmaya boslamisti. Her tarafta silfihli

Rum eeteciieri miisliiman halktan ele gepirdiklerini dogru-.

yor, evlere, koylere, piftliklere baskinlar yaparak irz ve na-musa saidiriyorlardi.

Hele Rus i?gal ordusunun sehre girisinde Turk Bayra-gini, kumandanm atinm ayaklan altina' atmak 'suretiytegosterdigi misilsiz hiyanet ve nankorliik tarihin belki deanoak ve sadece bir defa kaydetmek bahtiyarligma uara-digi bir hadisedir:

17 Nisan 1916 Trabzon tarihinin en karanlik ve acigunudur. Rumlar bir giin evelden sehri isgal edeaek olanRus kumandanma karsi huluskarlik yapmak ipin hummalibir hazirliga girismislerdi. Bu hazirliklan ve Rus kuman-danimn sehre girisinde asirlarca' golgesinde hur ve me-SUt olarak yasadiklan Tiirk Bayragina karsi reva gordflk-leri agir hakaret ve teoavfizii pu hatirat ne kadar gCizeltasvir etmektedir:

3/4 Nisan 1332 (16 Nisan 1916) Pazartesi gecesiTrabzon; gctddar diismarana, azisi miistevliye karsi mudfi-faasiz terkedilmif, derin bir olii sukuneti ipinde, Eviatia-nndan sag kalanlar,' yadellerde bu gecenin istirabiyle gozyasi dokiiyor. Vine bagnna gomiilii, topraklarmm derin-liklerine kansan oliiieri, oliilerinin aziz ruhlan bu geceninhazin faciasiyle toprok altinda inliyor. Siiah kullanmak

202KADiR MISIBOGLU

kudretinde olup da bu mukaddes toprck ponpas. icin sa-

vason evldttanndan ordo kalanlar geri sipo.lerde son dam-

la kanlarim dokrmek tain hazirtomyarlar. Trabzonifn Stern

aim yaasmda bu karonhk gece, hu mes'um gfirtler do var-

mis Bu gece ilk olarafc gSklerlnde ezon sesi duvuims-

Wn camilerinin kapisi kapoli kolan bu sehirde pitomoysp

katan pek az sayidfrW mal'u! ve hosia mfeliiman Yuwter,

bu issiz ve isiksiz accede yuvnlarin.n Direr kosesme ceta)-

mis kan oSliyor, korku ve istirap iclnde kendllerinl toh-

c!it eden akibetin raef'um ihtimallerl karsisinda tftresryor-

lor Feldket kasirgolannin; yorasalan, boykUSlon bile ho-

rabelerinin kuytu kasesinde dondurdugu, hareketsiz b>-

raktiqi bu kara ve karcnlik gecenin 610m esen hovasindan

kendilerlne nes'e pay, ayiran kara kalbll, kara vicdonli b!i

surii Irwam yalmz Trabzon rumlarii nes'e sfirur ve zevk

iclnde hore tepiyortar. Asirlarco beraber yosaaiMon, bsr

croda dogup biiyudukleri Turk vatantSastarinir, istiropla-

nnttan, elera ynslormdan, katmerlesen feiatotlerinden mo-

yaladiklan nes'e sarabim kase kase teiyor, kendllermden,

i'nsord.klanrKtan geciyor, hayvanlas.yorlar. Mad* ve ma-

nevi tekrail nimetlerinden Tiirklerden ftttta foydalsndikla-

n bu mOsterek vatan topraklanm bu toproklordo bemm-

sedikleri hisseyi yolniz kendileri gibi hopli oldugu win ssv-

dlkleri miistevliye pefkes cekirok tain Muslin, nankorlu-

giin en cirkin aerecesinl goatermeye bu gececten hazirlo-

myorlar. h—i™Rus bozkirlanndon okip gelen muste»l,yi, dmaasHn-

m parlak surette'torsilamak icin zafer tttklan kuroyor,

cfimiierden caldiklan en kiymetll hol.lan bunlcr.n sehre

oireceklert yollara seriyorlar. Her Rum aifesi sonauz off

Eswin* icinfe en nemiz ve en iyl elbiselertn! hozirliyor. Rum

kizlan- clpek buketleiinl simdiden tantamlami?, hulyali

bokislanyle sokecek sabah, sabirsizlikta bekliyorlor. Bir

kisim Rilrtl gencleri metruk Tiirk mohallelerine dagilmis

YBNAN MEZALiMt 293

bo? total evlerin kopUann,, Mrsidakl magOMtaritl fo.

c r'ylT 'TT e"eri!,e 9e,e" «£> «1 ed -

yo. tar. van gecede Rum mahallelerinde yer yer siddetli

g.'« Rum pantoryatar, ta()tl «?.

elerin hm9 ^ « m *

rak huauiSuzla¥t,r,yor,- i,6n, ?6dumani ediyStor LnSBun agomMdan kiHse.erdeki panlar Iadta, horeke e

^

,.yor bu bos ve karanhk seh.rde boguk uMsZlteZ,amofyor, mutemadiyen Rulnlar , kilisedeki ayine S«S SET*ewe ' Vo!i Cemal Azmi B^rys

rr»r*r sun,i sdzyo?,my,e teyh^ «-*«Bir zaman-i muvukkat icin uzaklascm idare-i Osma

Bu geoe totasinm etektori ipli bir sevlnple saz'caJ.vor Nes-enh. prlgin bir hfi.e getMgi, soysuz cemawS aa„1"

b.r lutr-a mohsusu otaruk tebsir e-diyor. Istikbfil tdrSni tenteieme old,rd,g, program, ikmo. ett.Vmek fern ne Szrroheps.ni temine ea|,s,yor. Bu kara ve tar^hk oecenfn

T

tHs,„da buntar, bu sevinP,er necten? ,"„, ^kflttTu OMtol kendiierine tomamen yabcrni, ve haM "1yt-finr. bu cferece neden soysuzlosiyorlaro

KADlR MISIBOGLU

ra yuzlii ihdnot, bu rezil nankorliigim sebebi ne? Mustev

li ile aralar.nda.ki kilise birligi, miistevliye ho? gorumneK,

menfaat koparmak gibi Rum Milleti'nin tab'mda meknuz

olan riy6 ve hfle.

4 Nisan 1332 Sal, gW (17 Nisan 1316). Trabzon ta-

rihincie unutulmaz aci ve kara bir giin. Safak sokmecten

VOllara dokulen bir avup rum hummali bir faabyetle ter-

tip eyledikleri istikbal tore.iinin en hurda haz.riiklarmi da

bKirmisler. Simdi gozleri yollarda Taksim basindaki cad-

deyi halilarla tefris ediyorlar, Her ru,m evinin penceresin-

den bir Rus bandtrasi sabahin alaca karanhg. ic.nde dat-

galanmaya bcisliyor. Sehrin yuzde dokson besini tes<H

ed-n Turk ye islam mehalleleri korkunc bir sukunet iciri-

de Burada gece ile giindiiziin farki yok. Geeeyl sehrin ka-

p.lannda geciren isgai kuvvetleri, simdiye kadar gome-

dJHert, blknedikfert, tamamiyle yabanci olduklan bu seb-

rl isgdl kiln sabahin erken dakiknlannda harekete gecl-

yortar. Emperyaltemin harts ve hfisis ruhunun kuciuztas-

tinp buralara kadar suriiklecBgi istila siirflleri uc koWan

genre giriyorlar. Boztepe,. Soguksu ve Degirmendere'den

Deglrmendere yoliyle sohre giren Rus fat'dlorimn basindo

tanai komutam. Rus savas gemileri, vahsetln, haksahgm

zulrrtln galebe caldig. bugfinisn sabahinda seiire giren

muzaffer kifalanm fasilBsiz top alislanyla selamliyor. Is-

tikbal heyetini teskil eden rumlar, yine baslannda H,rtoon-

tds bekiesiyorlar. Bu s.rada ewelce hazirlanan buyuk

kit'aeo bir' .Turk Soncagi. i?g6l kuvvetlerinm

qececeai Taksim caddesi uzerine buyuk bir hoyWoHda.

buyuk bir kustahlikia rum vatandaslarm eiiyle yola ssriU-

,„r Dune todsr golgesinde yasadiktan, varliklanni Iro-

rud'uklan azami himayesine mazhar olduklan bu sancagm

bes asirdanberi bu sohillerde hakimiyeti, sersfi, gururiy-

le dalgalanan yine to hasre kadar daigalanacak olan hl-

1611 tasiyan Alsancagi Hlrisantos'un emriyle yine bunun gs>-

YUNAN MEZALlMt2iJ5

^ 1ln"n<ie

„e

'-e

!'i'vicdanl°" tHremtyen hdinlenn nankdr veahlaks* ellenyle yere seriliyor. Butun bunlar, bu alpakhk-or yere serdikleri sancaga h,n5tan ziya* mfctevl iyehas gorunmek riyakarl.g,™ bir .ozahiiru. g. askeri batoosu selamlik toplarmm torrakalarryle kansarok bogucu

y.Prat,c, usond.r.o, gurultWeriyie bu tenhft ve ,ss,z ?eh i

Pinlcrtiyo, Bando sesinin ycklasmcs.yle heyecan temposu

ZTJ u- T?k 'Zk"' ellerlndeW buketlerle bir oiQelf

runcfu. B,r olk.s Man, sehrin bu cadtiesini sars.yar. Sap-totar hovada .ler.iyen Wa, istikbdl heyetjnin mmlmlW yolun hlz6s.no gelmistir. Turk Bayrag, yine yerde ca

MdfbHnp rum ileri geleni, yine bostar.ndo Hlrlsantosyar, buklum, ellerindeki sapkalan yerlere siiriiniir aibi tut-mus, vuantar gibi yer.ere surunsrek klVas , baJ** '

"*komutamnm, oh.i sa.ip fatihrnin ellerini s.kmak zafelntatlamak, sofa ge.diniz demek, seref pay.n, k0paZkicin birkac adim atiyorlar.

"opamraK

m,.»«lnm

tS"t"'da

'ktt

'

as""" bosmdaki Car Rusvasimnmuza er komutam General Lahofun bun!ara alS «Tg. yok! Magnir gozleriyle elleri eicekli k,zlora, sonra yoiab«k,yor. B.na-igi aftn avaklanndan on metre ileride TurkSaneag. y.ne oidugu yerde, yoidc, yolun comurton flXdo Dusman, fakat ne de olsa yine bir asker, oun gBrmOsIWtanMd rum ekdliiye.inin ihane.ine sonft^3ve istkrah ile sars,r,yor. Atimn dizgin/ni eekiyor Keskintar bofes, k,sa ve seri bir i?aret ve sonroZZ kX"

«— Kit'o dur!..»

Voninctaki ydverine eiiyle isflret ediyor, bag.r.yor.«— Al su sancagi yerden!.»Yurdunun topraklan ustunde bu misilsiz ihanetin ye-

296 KADlR MIS1R0GLU

re yolun camurlan uzerine serdirdigi sancogi yaver ku-

ccs'klar gibi yerden aliyor. Kumandan elektriklenmis, h.d-

detle istikbal hey'etine tiikuriir gibi bagmyor:

it— Bu sancagi yere seren kim?»

Karsilayanlarda bir ses, codde uzerindo crt yok. IS-

tikbdl hey'etinde sinsi bir pdnik, ihanetin, ncnkorlugun bu

derecesinin ne kadar igrenc oldugunu kendileri de anla-

mis olacaktar ki, iclerinden zor teri dokenler bile var. Vi-

ne komutanin bunlan titreten sesi isitiliyor:

Rum 9MW0«1 taraf.ndan sehid «Utaa koylulsr, Sariyusuf koyii

muhian Halil, Kolaoadag Myunden Mustafa o£!u Rasim lie «"

m koydGEL Karadayi oglu Arif

YUNAN MEZAIJMi

«— Biz bu sancagi saves meydarslannda yere ser-

mekle sersf ciuycbiliriz. Fakot boyle ratandaskmnin eliy-

!e dusmantannin ayoklan altitia serilmf'sini asfa gormekistemeyiz. Kendiler!... Bu bir bayagitik ve alcakliktir!.

Asirtarcc bomber yasadigmiz bir milletin uotandasi sifa-fiyle yapiigmiz bu harekeiin ne kador pfrkin oldugunu bll-

meniz I6znridir!...» diyor ve hiddetini yenemiyerek;«— Aleak Grekier!.. Hoydl dHgilm, stel g{5rrr;*k iste-

xiyarum!..* diye btsgirryor.

Istikbal hey'eti esen bu soguk havanin cereyanmakcpslmus dagrhyor.;) 1 '

YA PATRlKHANE

Hip Trctbzon Rumlan mijstevli Rus askerlerine yaran-rnak icin bu derece alcakliklara girisir de fitne ve fesadinbasi olan Patrikhane bos durur mu? Patrikhanedon RusCarina ve Ukrayna Radasina, Trabzon'un Ruslar tarafin-

dan isgali uzerine tebrik telgraflan cekilmistir. Iste bun-lardan bir ornek:

«Azametpenah!

Mineleze] snn ve serefi dillere deslfin oian ve pek bii-

yiik askeri seref re azametieri tarihte yessayan KominoEla-nn sehri Trabzon hugiin, Rus H9neden-i imncratorisi er-

kanindan we kohrcman Kazak taburlan sardi kumandambuyiik Dijk'un ziyaretine mazhar olmakia seref we mes'-ud bulunuvar. Bu suretle Rus medertiyetinin ornillsri veCoir ile vatdmn sadik ye fedakar muhafizlari bulunan vskahramanhklan ile satvetii Rusyo'nin n6tr?-i pur azame-tini t!a eden Kazoklar, mefahir-i tarihiyelerine parlak ve

Muzaffer Lermioglu-Akgaabat-Akcaabat Tarihj ve B5-

rinci Gene] Savas - Hicret Hatiralari Istanbul 1949, s.

237 ye devami.

KADIR MISIROGLU

biiyiik bir seref daha ilave ettiler. Cenflbihck Ortodoks

Rusyasina hasim olanlan tduimar etmek icin kahraman

Kazak Millet! ile biitiin Rus ordupu uzes-indeki inayet-i sa-

medaniyesini itiame ve zdt-i sahanelerinin adimlarini, san-

li Rcmanof Hanedani'nin ilav-i serefi ipin zafer-i nihaiye

dogru tevcih ve isal eylesin!...»

Bu tebrik ve tabasbustan pek az sonro, Rusya'da

« B o I ? e v i k I li t i I a I i » olup «RormanofH a n e d a n I » tahttan indirllinoe, Patrikhane bu defa

da onlan tebrik etmek sOretiyle bu mektupta Romanoflar

hakkindaki hislerinin riyakarliktan ibaret oldugunu goster-

mistir. Patrikhane ve yerli Rumlar, bu misaldeki gibi Tur-

kiye'riin biitiin dusmanlanna her firsattan istifade ederek

yaranmaya palismislar, kendilerinin giipleri yetmeyen fe-

naliklari onlara yaptirmak ipin telkin ve tesviklerde bu-

lunmuslardir. Tiirk Milletini tarih sahnesinden silmek hu-

Busundaki emellerini tek bastarIno gerpeklestirebilecekie-

rine guvenleri olmadigindan hemen daima batili devlet-

ierin yardimtarmi temin tain biitiin diinyada kesif bir pro-

pagandaya girismislerdir. istanbul'da Rumca. yaymtanan

Buroiya Gazetesi 3 Temmuz 1921 tarihli nushasmda bunu

apikpa itiraf etmektedir:

«Yunanlstan'm Anadoltfda bafladigi harp, Hiristi-

yanhgin mudafaasi icin oldugu ve Avrupa'nm emr-u mii-

saadesiyle vukubuldugu icin, Yunan ordusunun bu husus-

ta Avrupa'nm vekili bulunmasi tabiidir. Yoksa Yunanis-

tan'in bu if i kendi basma basaramiyacagi asikdrdir. Bina-

enaleyh, her ne karar verilirse verilsin, Yunanistan, mu-

hakkak hakli cikanlacakfir!...i>

Patrikhanenin, velinimetleri olcn Tiirkler aleyhine gi-

ristigi fooliyetin tarihi cok eskidir. Gergekten Edremit'in

« C u n d a » (AM Bey) Adasinda Papaz ikonomos tara-

findon, aiinan hususi bir miisaadeyle dint tedrisat yopan

bir akademi kurulmustur. Bu akademinin sonradan ele ge-

YUNAN MEZALtMi 299

cen 1884 tarihli «gizli tiers p r o g r a m i »

Patrikhane'nin Tiirkler ve Tiirkiye hakkindaki hissiyat vediisunoelerini aksettiren korkunp gerpekler ihtiva etmek-tedir. Bu vesikayi birlikte okuyalim:

BIRiNCi KISIM

Tiirkler hakkindaki temel eSusiince

Madde 1. Tiirkleri ezeli bir dusman olarak Rumldratanitmak.

Tiirkler aleyhine beynelmilei propaganda

Madde 2. Tiirklerin en ufak hatatanni biiyiiterek, Av-rupa'yi duyurmak,, medeni alemi Tiirklere dusman etmek.

Tatbik ediiecek iktisat pclitikcsi

Madde 3. Tiirkleri iktisaden puriitmek, bunun icin dezengin Tiirkleri sakat ticdret yollarma gotiirmek, bol fdiz-

li krediler acmak, agir sartlarla rehin kabul etmek.Turk malumatinin sahtelerini, ciiruklerini yapip, ayni

Tiirk mall damgasi ile satisa pikanp Tiirk miiesseselerini

iflasa siiriiklemek, her tiirlu Tiirk mail ile rekabet etmekmlllt bir vazifedir. Herhangi bir Rum'un bu hususta yapa-cagi fedakarligm karsiligi Rum bankalan, ticaret kiiipleri

tarafmdan odenecektir. Ayvalik ve havfilisinde « M i-

d i I I i B a n k a s i » ve « M i r m i k a s ydni ka-

nnca teskilati. her zaman hizmete hazirdir.

Turk ahlakina ve islam dinine kar^i politika

Madde 4. Tiirk Milleti'ni ahldk. milliyet, din ve gele-

nekleri bckimmdan piiriitmek. Bu hususta:

a) Kufiirier ogretmek, kiifru Tiirkler arasina yaymak,laubalilestirmek.

KADiH MJSIROGLU

b) Tiirkleri zinaya, diger ahlaksizhklara tesvik etmek.

Bilhassa. asil Turk aileleri arasina gene, giizel Rum kiz-

lanni ve kadinlcmni hizmetci, cflriye olarak verip, bu aile

ocaklanni yikmak, devrin buyuk ricali yanina yetistir.l-

mis Rum dilberlerini yerlestirip. Rum emellerinin kolay

elde edilmesine pali^arak mill! dil ve duygulan bozmak.

c) Genclerine apas-kiilhahbeyi ruhu asilayarak, Turk

geleneklerini ciirutmek. Gencler arasinda kabadayihk ru-

hunu yayarak, sevgi, saygi ve bagliliklan kirmak. Onlari

birbirine dusurmek Milli terbiyeyi bozmak.

d) Argoya benzeyen bir kuftlr dilini Turkler arasin-

do yaymak suretiy'le milli' dil ve duygulanni bozmak.

Takip edilecek din poiitikasi

Madde 5. Tiirkleri dini bakimdan sarsmak:

a) Hocalar, papazlara sokulmaz. O halde onlari Rumzenginler, tiiccar ve esnaf vasitasiyle elde etmek. Bol he-

diye, veresiye vermekle pekala elde etmek.

b) Hocalan ickiye alistirrnak, onlara ilk kadehleri ka-

dinlann elinden ipirip, sarhos, rezil halde elalem iqindan

gegirip herkese gostermek Rumlara din? bir zafer olur.

o) Hocalan tiirlu turlii uydurma inanislara saptirmak.

d) Hocalara yonlis vakialar anlatip. Turk ahali ils

hocalarm arasini acmak.

JKlNCi KiSIM

Akcdeminin yeti$tirdigi politlkacilara, teskiiatciiara

ve sobotorlefe verdigi talimnt ise, asagidaki maddelerden

murekkeptii

Rumldnn ve Kiliseierin siyasi hedefi:

Madde 1. Turk hukiimranligmi baltalamak. Bu isi azaf

azar gellstirip istanbul'u ele gesirmek, Eski Kostantiniye-

yi yeniden kurmak.

YUNAN MEZALiM?

isyan ve Fitne hareketleri:

Madde 2. Turk halki arasina daima fitne ve fesat so-karak, devletle milletin arasim acmak, isyanlar organizeedip, zamanmda aradan cekilerek, Turkler arasinda kar-

des kani akitmak, komiteler tertip edip Turk koylerini bas-mak.

Horbler esnasmda yapilacak hiyanetler ve bciltala-

malar;

Madde 3. Bir harb sirasinda Turk halkmi setaiete go-turecek her careye bas vurulacak. Turk topraklannda za-

hire ve en luzumlu gida maddsleri halkm elinden sur'atle

gizlice toplanip, adalara sevk edilecek, komsu memleket-lere sotilacak. Rum tuccannin ugradigi zarar millt ban-kalar tarafmdan tuccara para olarak odenecek.

Biitiin bunlar, devletin bir harb He mesgul oldugu, ya-

hut i'c isydnlar ciktigi, devlet idaresinin zayif oldugu sira-

da yapilmak gerekir.

Hastanelerin vazifesi:

Madde 4. Doktor ve eczaci Rumtar, Turk hastalan,bilhassa kimsesiz hastalan gizlice zehirleyip bldurecek.Kor, sagir, sakat ederek saf disi birakmaga calisacaklar.Bu tavsiyeler gizli olarak tatbik edilecek.

Ziroat politikasi:

Madde 5. Turk piftcisi agir faizlerle topragindan edi-

lecek. Bu borclann kolayca kabarabiimesi icin, harmanveresiyeleri, senetli zeytin mahsulu satislan He baslayanbu bore para vermeler, baska zaruri masraflara tesvik edi-len Turk ciftcilerini ilk boroun odeme zamanmda bunal-tir. Ve elindeki topragini kolay, ueuz sartlarla, borclu ol-

dugu Rum tuccara satmak mecburiyetinde birakilmalidn.

302 KAD1R MISIBOCLU

Turk devlet odamlan liakkinda tatbik editecek piani

Madde 6. Kadilar, devlet iddre amirleri, rusvet, ziya-

fet, hatta kddm ikramlan lie Eterya'nin emrine almmoli-

dir. Ancak bu isler tcmanrten akademiden yetismis aian-

Idnn tfllimotina ve akademinin tayin edecegi sahlslarla,

buniann verecegi direktiflere gore tatbik edilecektir.

Yangm, sabotaj ve suikastler:

Madde 7. Firsot ciktikca, bilhassa resmi devlet bi-

nalarmdd yanginlar cikarmak, olfimlii kazalar yaratmak.

harb gemilerinde yangin cikarmak, yaralar acmak.

Mttnastirleirin vazlfesj:

Madde 8. Birer Iferl karokol ve gozetleme yeri olan

manastiriardoki azizlerin istekleri derhol yerine getirilme-

li, verecekleri mektuplan, kendi islerinden evvel sahiple-

rine gotiirup teslirn edilmelidir. Bu tavsiyelere aykin hare-

ket Bdenler, hemen afaroz edilip, lanetlenir, Kredileri ke-

silir. Buradaki camiodan kovulur.

Sanci politikasi:

Madde 9. Biitiin Rum ustalan, Turk cirak kullanmak-

tan sOret-i kat'iyede men edilmistir. Politik dusfincelerle

bir Turk girak almak icdp ederse, Rum usta bu ciragi hiz-

metci gibi kullanmalidir.

islerindeki hevesli gencleri de ters mudmele etrnek,

hirppldy'ip, isyerinden uzaklastirma paresi aranocak, boy-

lelikle sehirden bir Turk sanatkann daha eksilmesi temin

edilmis olacaktir.s 1

1 — Gj Yetkin - M. Nureddin Yiiksel - Turk Dii§mani Kanh

Papazlar. Ankara 1964 sh. 1115 de yer alan bu vesika Rum iha-

netlerim akillara durgunluk veren maceralarta takip eden Ali

Bey Adasinin eski Belediye Reisi izzet Esen tarafmdaii ele ge$i-

rilmi§tjr.

YUNAN MEZALlMi

3 — AVRUPA DEVLETLERi NEZDiNDEALEYHlMiZDE PROPAGANDA:

Birinci Diinya Harbi sonunda Paris'te sulh icin calls-

malar baslayinca, Rumlar oteden beri batili devletlerin Hi-

ristiyanlik taassuplanni tahrik ederek onlan Tiirkiye aley-hine cevirmek hususundaki faaliyetlerini daha da arttirdi-

lar,

Trabzon Metropoliti Hirisantos 1919 Martm'da Paris'e

.

gitti. Esasen 1918 senesi basmdanberi Kostantinidis Pon-tuslular adina Paris ve Londra'da foaliyet gostermekteidi. Hirisontos'a istanbul Rum Patrikhanesi tarafindanPatrikhane ndibi Bursa Metropoliti Dorote ve PatrikhaneMiisaviri Aleksandr Pappas ile birlikte Pontus Rumlannitemsil ve Paris sulh konferansinda mahallT rumlari temsiletrnek selBhiyeti verilmisti. Trabzon Metropoliti Hirisan-tos, konferansa Pontus meselesine dair genis bir muhtitovermisti. Faaliyetini otedenberi butiin Hirtstiyan devletle-re samil bir propaganda halinde yiiruten Hirisantos, Parisve Londra'da Turk Hukijmetinin yerli Rumlara baski yapti-gma dair uydurma vesikaiar ibrdz ediyordu. Bunlardan bi-

rini zikredelim:

«Devletlu Efendim Hazretleril...

Pontus yerlilerinin delegesi sifatiyle sulh konferansi-na h&ms*hrilerimizin arzulanni ihtiva eden bazr hususatiarz ile kesbi seref eyleriz.

Hemsehrilerimizin bugiinkii bicare vaziyetlerine kar-si nazari dikkatinizi celbeder ve miitarekedenberi bir se-nedir Turk mezaliminin devam ettigini bildiririz. OsmanliHukumetinin asayis ve intizam hususunda Hiristlyonlarakarsi vermis oldugu teminatin aksine olorak birkac uydan-beri almokta oldugumuz habere nazaran Karadeniz sohil-lerinde mezalim ve tahribat devam etmektedir.

YUNAN MEZALtMi 305

Gerek Kniodertiz. sahillerinde we gerek dahil-i mentle-kelts n-ahirane bir sitretle islam ohaliye silah tewzi edjl-

mif,tir. Hirisiiyanlar ise siiahsiz, miidafaadan aciz bir to-kirn yen: yen i kctil tehditleri altindn ycsamrtrtao'irtar.

Bir senectenberi mevkii iktidara ge!en Turk kfibine-leri her gun holleri fenalosmakto olan ahalinin isiahi icinhicbir fey yapmamistardir. Mutarekeden sonra yalmz sa-hil kasobalarda biraz asayis gSrulmuftSr. Tilrkler hafcikisekiide mcglOp olduklsrini bildikleri hald® kitcillerinin bu-gune kodar cezasiz kaldigim gordiikierinden we hukumet-Iftilaflyenln cezadcin cekinmesi we miisomahasi yiizundeneskisi gibi sakawet we krtallere bcsladilar. Boylece memle-Itet dcshlllnde bir zamart hukiim siiren adem-i emniyet sim-di scihii ^ehirlere de sirfiyet etmistir. Birkac aydan bsripiirsilah korkunc Turk sakileri, sehirlerde hiir olarak dola-stirak silciisiz we misdcsfactdan aciz watcndaslcmmizi heron ieir>. katliam tehciidiyle duiml bir surette yiigm waziyei-te buiurcdurmoktcdirJar.

Az cok milliyetperwer maskesi allmda bugiin bile T6r-Mye'de ittihai ve Terakki Komitesi erkaru hi'ikim surmek-tedlr. Kotletmis oidultlan Hiristiyanlcsrin maitariyle zen-ginleserek memleketi yildirmak icin biiyiik mikyosta maiiscsifiyattd bulunarok ceteler teekil etmektedirler.

Turk zulmKriden kurtulmak fizere birkac yiizbin va-tondasimiz muhorebeden ewwel we muharebe esrrasmdaRiiSyQ'ya hicrej etmis we mutarekeyi miitedkip memlefcet-lerine oydete baslamislardi.

5ti!8f Hiikumetlerinin muzafferiyeti doloyisiyle iakipedilen radii prensipler sayesinde hwriyet bahssdildigmdenana toprakiarirsda artik kemali saadetle yasoyabilecekleri-m umid eylemisJerdi. Pontus Cumhuriyeti'nin tesekktiliiiie milletlerlnin tahlis edilecegini heyecanli kalble bekle-mekte itfiler. Bu suretle zannediyortardi ki, wasi surette

F. : 20

306 KADiB MIS1ROGLU

gdyelerine vosil olup zaiimden korkmeksizm yasoyacak-

lor... Heyhat! Bu emniyet hissi husule pikmaksizin dahil-

deki koylerde yerli muhaeirler yurtlonna avdet etmege,

asoyifin cdem-i mevcudiyetinden muvaffc* bile olamadi-

lar. Ciinkii birtakim basibozuk Turk peteleri yollari ve ge-

pitleri kapamistir. Birpok zamanlar sflhilin miiteaddit ko-

sabaiannda birbirinden ayri kalarak hemseb/ilerimizin yar-

dirntariyle yasayanlar bile muharebe esndsindaki tazyiki

tamamen hissettiler. Umitsizlik sebebiyle ve dlmiis bir hal

die Rusyo'nin misafirlere kaponmis olan arazisine donmek-

tedir. iktisat, sobir ve foaliyetle vucuda getirdikleri giizsl

vciziyet bu son gunlerde tamamiyle degismistir. Bununla

beraber Rus anarsisini Tiirklerin zulum ve katliairilarina

tercih ediyorlar. Bu tecviz edilraez vaziyet karsisinda kur-

banlann hatiralan bize son bir imdat feryndini mesrfa kil-

di. Ve muzoffer itildf HukQmet-i muazzamosina iltica ile

ir.saniyetin mukaddes prensiplerinin en iptidal kismimn

biqare votandaslanmiza tevpihini ve tarih ile asrimiza

seyn olan bugunku vaziyetlerinden holds edilmelerini te-

mennl ediyoruzl Bu islirhamimiz muvafik gorulur umitiiyle

kilfif Hiikiimeti muazzamosinin o kiymetli muavenetierine

mazhar olacagimiza intizar ile derin hurmetlerimizle te-

sekkiiratimizi zdt-i devletlerine takdim ile kesb-i seref ey-

Ieriz.» „.„Paris 15 Tesriniscmi 1919

Paris'te Pontus ittihadi Mill! Pontus Yerlileri Kongresi

ReisiRel3i

Sokrat Ekonomos Kostantin Jan

J. Konstantinidis

TDrkiye'yi sulh konferansinda bu suretle yanlis beyan-

larla zorarli pikarmaga calisan Kostuntin Kostantinidis,

Pontus hareketinin us rijknunde biriydi. Hirisantos'un ele

gepen evrakindan onlasildigina gore, Kostantinidis, Pon-

tus'un dis meselelerini, haripteki faaliyetlerini idare ediyor,

YUNAN MEZAlJMI 307

Hirisantos ise daha zlyade, mahalli teskilat. yuriltuyorduAslen Giresunlu olon Kostantinidis, Morsilya'da ysrle?misbir is adomi idi. Paris konfsransina Pontus meselesi hgk-kinda verdigi uzun ve teferruotli muhtira da yopilan bir bas-kinda ele gepmistir. Morsilya'da bir « P n t u sK n fl r e s I » toplayarak reisligini deruhte etmisti.Bu kongrede irad eyledigi nutukla meshur Tropki'ye pek-tigi telgraf diger bir poklan gibi Hirisantos'un evroki ara-

Pontus 69MyH«nm yola getirmeye cal^a* heyet, Agir top™ytebajB, Sanyerl! Kami! Bey, Canik Milletvekili Sfileyman BeyUmum Jandarma Kumandam Yaveri Yil2ba5. Ferid Bey UimunJandanaa Kumandam Miralay Galip Boy, Topcu Ytmw* Co-mil Bey, IcJalori Husust kalem mfidilril Ba,id Bey, Samsunla

Hahz Efendi...

me kadir misiroGlu

sinda ele gegmis bulunmaktadir. flu sirado Tiirkierin zuliim

yaptiklan diinya efkari umumiyesine iddia ve ilan edildigi

hfllde, asil zulum ve sakavette bulundn yerli Rum cetele-

riydi. Filhakika lleride gorijlecegr uzere, Turkler de mu-

kabil ciarak harekete gecmis olmakla beraber buna Rum-

lardan cok daha sonra baslamislardir. 12 Aral* 1919'da

Rum sakavet ve canavarliklarim teyit eden su zabit bunu

isbat etmektedir. (Merzifon Pontus kulubesinde ele gec-

mistir.)

«... isimlerinin okunmasini mutea'kip gecen celsenin

zabitlan tasdik edilmistir. Papadopulos, tarafindan harbi

umumldeki serguzestlerinden bahsedlldikten sonra bilhas-

sa silah altma alinmasi ve Samsun civannda bir Rum es-

kiya cetesine litihaki, mensubu oldugu cetenin Turk jan-

darma kitaati tarafindan muhasarasi ve bir hflrika kabi-

linden olarak muhasaradan kurtulmasi sureti mabsusada

beyan edilmistir. Bazi ufak meselelerin tetkik ve miiza-

keresinden sonra celseye son verilmistir.n

Katibi Umumt Re-is

Etrrcesdis Teoharidis

Simdi biraz da Hirisantos'un Paris ve Londra'daki te-

maslarim anlatalim:

«... 7 Temmuz 1919'da Politis, Londra elcisine Metro-

politin gelecegini haber veriyor ve Ritz otelinde yer ayir-

tilmasini istiyordu. Seyatiatin resmt sebebl. Istanbul Rum

Patrigi adina Canterbury Baspiskoposunu 'seiamtamakti.

Hirisantos Londra'ya 23 Temmuz'da vardi. (ingilizce bil-

medigi icin M. Kurasasi tercumanlrkla maiyetine verilmis-

ti.)

Metropolit gelir gelmez, kendisiyle mulakatlar yapma-

lan ve yayimlan icin Kaklamanos, Morning Post'u. Reu-

ter'in MQdurii H. P. Sargint'i ve diger gazetecileri durum-

dan hcberdar etti. Mr. S. B. Chester mesela, Sunday Ti-

mes'te Hirisantos'Ia bir miilakat yaymlatti. Kaklamanos,

YUNAN MEZALtMI

ingiliz Disisleri Bakan Yardimcisi Sir Ronald Graham'abasvurarak, Metropolis hiikiimetle temasa getirmektende geri durmadi.

Hirisantos'Ia Pontuslulann 1919'da lngiltere'den istek-lenni Politis, Kaklamanos/a, gonderdigi 17 Araiik 1919 ta-rihli mektupta soyle belirtiyordu:

«Mahrem...

Tiirkiye'den bagimsiz bir Pontus devleti ioin eldengeldigi kadar biiyiik toprak koparmak, Yunanistan'daikigoniilliileri de oraya tasiyarak bir Pontuslular ordusu kur-mak... Bu ordu ingiliz makamlarmca tasvip gfirmeyen birharekette bulunmayacaktir...»

ingiltere, Pontuslu Albay Katenyotis'in tekliflerlni,bu arada Trabzon veya Batum'a bir ingiliz veya Yunan ci-karmasini, himayesi altmda bir Pontus devletinin kurul-masini kabul etmemis ve Pontuslular ordusu da kurutama-misti. Halbuki, Kaklamonos, 1919 yazinda Sir Ronald Gra-ham'la yaptiklan gorusmeden sonra, Paris'teki Yunan de-legasyonuna soyle yaziyordu:

«Londro, 1 Agustos 1919

Trabzon Metropolian! bizzat tamstirdigim DisisleriBakan Yardimcisi, Trabzon'a bir ingiliz alayi gonderilms-sine ve Ingiliz subaylannin yonetiminde yerli jandarma ku-rulmasma dair, piskoposun tekliflerine sahsen biiyiik ilgigosterdi. Bu vesileyle metropolian her gittigi yerde mii-kemmel intibalar biraktigmi da belirtmeliyim. CanterburyBaspiskoposu kendisine, Ayasofya'nin kaderi konusundasevirtilecek olciide teminat vermis bulunuyor.i

Kaklamanos»

1 — Dimitri KiTSiK'iS - Yunan Propagandas), Istanbul (1963)sh. 366-37.

310 kadis misiroGlu

Botrii devletlerin birook muessir siyaset adamlan el-

de edilmis ve mustakil bir Pontus Hiikumeti icin muzaheret

voadleri alinmisti. Bunu gosteren bir telgrafi Hirisantos

Paris'ten Pontus Cemiyetintn butun subelerine 20 Agus-

tos 1919 tarlhinde cekmistir. Mutareke senelerinde Ana-

dolu'yu dolasan Amerikan Tohkikat Heyeti Reisi General

Halburl ile Paris'teki gorQsrnelerin mijsbet neticelerini

teskildta duyuran bu telgraf do onun evrdki arasinda ele

gecmistir.

«Paris 20 Agustas. 1919

Burada kendisi ile gorustugiim zaman General Har-

burl'a dedim ki; Karadeniz kiyilarmda bircok Rum koyle-

rinin muhafazasi ipin biiytJk kuvvetlere ihtiyar; oldtgu kor-

kusunu birakimz. Zira bu koyterl muhofaza icin Pomuscu-

lann gayet iyi talim ve terbiye edilmis muntozam taburlan

ile Amerikan kit'alari beraber harekat yapabilirler. Ben bu

hususta sizi temin etierim. Batum, Samsun, Trabzon Pon-

tuscularimn b'u harekafa sevkie hazir oiduklan hususunda

tekrar teminat verebilirim. Pctrikhane de ayrica bu mese-

lemizi izah ipin, [azim gelen heyeti gonderecektir. Keyfi-

yet Pontus Cemiyeti Reisj Vasiliso Yuvanidis ile Trabzon

ve Batum'a stir'atle bildirilsinl... Doniiste daha fazla taf-

silat verecegim!...»

H — ERMENiLERLE FCNTUSCULAR BERABER: On-

celeri Ermeniler ve Pontuscular Avrupo devletleri nezdin-

de birbirinden ayri olarak tesebbuslerde bulunarak tasfiye-

si kararlastmlmis buiunan Osmanli toprakkmndon birer

mustakil deylet cikarmoya oalisiyorlardi. Fakat her iki gru-

bun da cizdikleri vatan haritasi birbirine tedahul ettigin-

den palismalari bazan, birbirini baltalamaktaydi. Bu yuz-

den bu iki grup arasinda bir anlasma husule getirerek re-

kabeti ortodan kaldirmak ve g3yeyi daha cobuk tahakkuk

ettirmek ioin ook calismistir. O kadar ki; Megalo ided'-

YUNAN MEZALlMt 311

nm bir numarali muddfi sayilaoak kadar bu hususta emeksarfetmis buiunan Venizelos, Pontusoulan sasirtan ve bi-raz da sukut-u hayale ugratan bir hareketle Paris Konfe-ransinda Ermenilere bir taviz vererek, Icobmda Trabzon vehavalismin Ermenilere birakilmasma razi olabilecegini or-taya koyuyordu. Fakat bu hususdaki calismalar sonundamustakil Ermenistan'a Pontusu feda etmekten ziyade mu-tavassit bir yol bulunarak hudutlar uzerinde anlasmayavanlmis ve hatta Ermeni hareketinin bos, Patrik ZavenEfendi satin almarak reolist bir yola gidilmis ve Pontushareketl takviye edilmistir. Bu durumu «Nutuk» su suret-le hikaye etmektedir:

«Bundan baska memleketin her tarafindan andsir-iHnstiyonlye, hafl, coli, hususi emel ve maksattannm te-mto-l istihsaline, devletin bir an evvel cokroeslne sarf-imesai ediyorlar.

Bilahare elde edilen mevsuk mdlOmat ve vesaik ileteeyyut etti ki, Istanbul Rum PaMkhdnesinde tesekkulede„ ,tMavri - Mira Heyeti» (Vesika 1) vilayetler dahilindepeteler teskil ve idare etmek, mitingler ve propagandalaryaptirmokla mesgul Yunan Salib-i Ahmerl Resmi Muhaoir'-in Komisyonu Mavri-Mira Heyeti'nin tahsil-i mesaisinehadim Mavri - Mira Hey'eti tarafindan idare olunan Rummekteplerinin izci tesekkiillerinin yirmi yasini mutecavizgender de dahil olmak iizere her yerde ikmal olunuyor

Ermeni Patrigi Zaven Efendi de Mavri - Mira Heye-tiyle hemfiklr olarck pal.s.yor. Ermeni hazirlig, da tama-men Rum hazirligi gibi ilerliyor. Trabzon, Samsun ve bu-tun Karadeniz sdhillerir.de tesekkiil etmis ve istanbulda-ki merkeze merbut Pontus Cemiyeti suhfllet ve muvaffa-kiyetle oalisiyordu, (Vesikd 2) 1

1 — Mustafa Komal - Nutuk - Ankara 1927 sh. 3.

KADIR MISIROGLU

Nutkun vesikalar kismtnda yer alan bir numarali ve-

sika da sudur:

T A m i M

(Gayet mahr«m tutulacoktir)

«Pek mevsuk elde edilen malumata gore Istanbul

Rum Patrikhanesinde Mavri - Mira isminde bis- heyet te-

$ekl«M etmistir. Bunun Reisi Patrik Vekili Dreteos, azala-

n Athenagoras, inoz MetropOlRI Yunan kayrrsakami Girit-

li Katehakis, Kathelepoulos, Diyasilmcis, Aynia, Pifttlmis

Siyari isjmli kimselerden ibarettir.

Hey'et dogrudan dogruya Veniaelos'tan taiimat ali-

yor. Rumlarin ve Yunan hfik'Ometinin muavenet-i nakdiye-

Eiyle pek azim sermayesi vardir,

Vazifesi, Osraanli viiayetleri ddrtilimSe peteler tesMl

ue Idflre eylerrsek, mitingler ve prapagandclar yapmaktir.

Yunan Salib-i Ahmeri de bu Mavri - Mira hey'etine mer-

buttur. Vazitesi. surata mufracirtere bakmok gibi insani

bir perdo altinda cete teskilati yapmak, tertibct-i ihtilali-

yeyi ihzar etrnektir. Bu suretle ecajd-yi Jibbiye ve lerazim-i

sihhlye nami altinda silah, cephane ve tephizati, mema-

ttk-l Osmoniyeye ithaldir. Hatta resmt muhacirln komisyonu

da Mavri - Mira hey'etine tabidir.

Istanbul Patrikhanesi ve Yunan Konsoloshfinesi esii-

ha ve cephane deposu halim almistir. We hatta kiiiseler

ibaret yerlerinden ziyade asfceri anbarlar gibi kullamlmak-

tadsr.

Errneni Patriki Zaven Efendi ds Mavr.i - Mira hey'eti

tarafindon satin ahnmistir.

Hum mekteplerinin evvelce bizim yapip da torn simdi

sirasi iken maalesef terkettigimiz izci teskilatlan tamamen

Mavri - Mira hey'eti tarafindan idare olunrnaktadir. istan-

YUNAN MEZALiMf 313

bul, Bursa, Bandirma, Kirkkilise, Tekfurdagi ve mulhaka-

tinda izci teskilati itrr.am olunmustum! izciler yalniz cocuk-

lar degildir. Yirmi yasmi miitecaviz genpler de dahildir.

Anadolu'da Samsun ve Trabzon cephane tevzi mahalli-

dir. Musait bir halde bir yelkenli Yunan sefinesi istasyon

halinde cephane ve esiihayi hamilen bu mahallerde bulun

durulacaktir. Ermeni hazirligi da tamamen Rum hazirhgi

gibidir.

MUSTAFA KEMALi)

Bu tamim yurdun her tarafina gonderilmistir.

Rumlarla Ermenilerin mutasavver devletieri ipin men-

faatlerinin patismasi bilhassa ingiliz ve Amerikalilarm

palismasiyle ortadan kaldmlmistir. ingiltere ve Amertko'-

da hem Rumlarin ve hem de Ermenilerin iyi yetismis zen-

gin ve nflfuzlu irkdaslan vardi. Bunlar ilk tarafin emelle-

rlnln de tahakkuk etmesi ipin ewel emirde TQrkiye'nin

mahvu perison edilmesi icabettigini, bu neticenin elde edi-

lebilmesi icin de anlasmatan gerektigini telkin ettiler. is-

te bu calismalar somincta iki taraf da Turkleri arkadan vur-

mak ipin yekvuout bir hale geldiler. Gerek Avrupa diploma-

sisi nezdindeki ajanlan ve gerekse Anadolu'daki eskiya

ve komitecileri goktan hak ettikleri Turk sillesl ininceye

kadar birlikte hareket ettiler.

5 — CiNAYETLER: Pontus Rumlari sadece siyas! fa-

aliyetlerle emellerini tahakkuk ettirmekten Ibaret bir ca-

lism.a gostermemislerdir. Bir taraftan Batum, Tiflls, Trab-

zon, Samsun, Istanbul, Atina, Paris ve Lpndra gibi merkez-

ler orasinda kesif bir siyasT faaliyete girismekle beraber

Karadeniz sahillerinde silahli peteler teskil eylemek ve yer-

li halka torsi cesitli katliam, tedhis, yagma ve irza teca-

vijz planlan kurarak harekete gepmislerdir. Anoak -bu pe-

teierin harekete gepip masum musliimanlan hunharoa ol-

KAD1R MISIROCLU

durmeierinden sonra, hiyanetin ip ytizune vukuf peyda edi-

iebilmi? ve bir hayli gee kalindiktan sonro mukabil hare-

"kete gepilmi?tir. Karadeniz bolgesinde ileride bir plebisit

Yeiii Rumlarm' ihanetlerine kar§i, mahalli bir mukavemet tesj-

kilati kurarak yararliklar giisteren Giresunlu Binba§i Osman Aga

(Topal Osman diyo meshurdur.) T.B.M.M. nin en degerli meb'-

usJarmdan biri olan Trabzon Mebusu Ali $iikru merhumun es-

rarengiz dlumti vak'asma adi kan§masaydi, ba§anh §ahsiyetlne

golge dii$iirmemi§ olacakti.

j||

||1

318 KADtR MISIROGLU

yaptirarok Rum halki ekseriyet gikartip bu bolgenin kuru-

taoak Pontus Devletine verilmesini temin etmek ve ancak

onda bir kadar bir ekaliyet halinde bulunduklan bu bolge-

de kendilerinl ekserlyet kilmak igin musluman ahaliye kar-

si korkunc bir imha hareketine girismislerdi. Daha ones

de, bir baska tedbir olmak uzere «Rum Muhaci-r?n C e m i y e t i » vasitasiyle Rusyo'dan ve diger

birpok yerierden muhacir Rumlar getirterek buradaki Rumnufusunu arttirmaya galisiyorlardi. Hergiin Trabzon'a ge-

len vopurlaria bu muhacirlerle birlikte gizli olarak silah,

cephane sevkederek bu havalinin butun kiliseleri depo ha-

line getiriimisti. Bir defasinda Samsun'da ticari emtio diye

bosaltilan sandiklann vincten dusiip agilmasiyle iclerinin

ttifek ve mermj dolu oldugu ha y ret I e gorCilmustu. Ttirkiye

Birinci Cihan Harbinde umumT seferberlik Mart edince,

Rumlar bu ernre itciat etmeyerek her tarafta peteler teskil

ettiler, Asirl-arca nimetlerin-den istiffide ettikieri vatani djQ§-

mana karsive bizimle birlikte miidafaa etmeleri icab eder-

ken asil du?manin kendileri olduklanni gb'sterecek sekil-

de bizi arkadan vurmaya tesebbus ettiler. Bu getelerin da-

ha o zamandan- itibaren metropolitler vasitasiyle ve Pon-

tus Cemiyeti'nin sagladigi silah ve cephane yardimiyle

takviy'e edildigi tariht bir hakikottir. Hiriscntos'un ve Mer-

zifon Amerikan Kolejindeki « Pontus iK u I u b u »

nun ele gegen evraki bunu isbat etmektedir. Muslumanlari

hicrete mecbur etmek ve bu suretle musluman nufusunu

azaltmak suretiyle Pontus igin zemi-n hazirlamaya koyul-

dular. Kbylere, se-hirlere baskmlar yapiyor; ele gecirdikle-

rini olduriiyor; kadinlann, kizlann irzianna gepiyor ve bi-

nakm yakiyorlardi. Elierinde kulliyetli miktarda sil6h-ve

cephane oldugu igin mudafaasiz halkin bunlara mukave-meti gc-k zor oluyordu. UmumT harbte Anadolu'dakj. ordu-

muzun rum getelerine karsi aldigi tedbirier bunlarin hare-

ketlerini kismen durdurmustu. Fakat, «M o n d r o s

KADIB MISIRCXlLU YUNAN MEZALiMI

M ii t 6 r e k e s i » nden soma, silah ve asker bakimm-

dan ordumuz bir tahdide tabi tututunca, artik Turk HukQ-

metinin rum petelerine karsi muslijman haiki koruyama-

yacagi kanaatiyle peteler tekrar ve azginoa faaliyete gi-

ristiler. Bizim siiahlanmizin elimizden alinmis olmasina

ragmen onlara haia silah yardimi devam ediyordu. Ingi-

lizler Samsun'a piktiklan vakit bu petelerin faal adamlan-

na herkesin gozii oniinde on bin silah dagitmaktan cekjn-

memislerdi. Bu petelerin en rneshurlan Bofra mintrkasin-

da faaliyet gdsteren «N e b y a n Ceteler in yd'.

«K u v a y. i M i I I i y e » heniiz tam manasiyle tesek-

kiil etmedigindsn bu petelere karsi muessir bir mukabele-

de bulunulamiyordu. Hiikumet tenkilden aciz kalinca, halk,

kendisi mukabil bir hareket ihtiyacim hissetti. Turk koy-

lerini yakip yikan, tariimar eden, kadm ve kizlann irzla-

nna geoen, mollan yagmalayan ve umumiyetle Nebyan Ce-

teleri admi alan ceteler sunlardi:

1 — Batra'dan Kelek koyu getesi. Qete Retsi. istavri. (Bu hun

hann istedigi cinayetler sayilamryacak kadar goktur.)

2 — Samsun'un Tafian koyii getesi. gete Reisi: Lefter.

3 _ Havza kazasimn Kopriidagi koyunden -Pig Vasil getesi..

4 __ g k defa Bafrah 'Istavri ilo hareket eden -Aleko. nun ge-

tesi.

5 — Osmantaeyli koyunden -Pico.-.

6 — Samsun'un Kuruokce koyunden -Andon* getesi.

7 — Bahk koyunden -Endik- getesi.

8 — Karapmar koyiinden -Pig Ilya- veya nam-i diger -Kara

ilya» getesi.

— Kirazli koyunden Tasgiogiu -Kara Sava. getesi.

10 — Bafra'nm Yayla koyunden -Kel Sava» getesi.

11 — Samsun'un Egribel koyunden -Anaatas. ve dayisi diger

-Anastas* in geteleri.

12 — Aymdere koyunden Balciogiu -Deli Yard- getesi.

13 — Havzanm eimalica koyunden -Eloni Cavu8. getesi.14 — Baralti koyunden -Fali. getesi.

1= — Samsun'un Beylik koyunden .Sari istil. getesi.

16 — Kapikaya koyunden .Kavakhoglu Yuvan. ve yegoni -To-torogiu Agapiyus- getesi.

17 — Alagam koyiinden -Gordukoglu Simon, getesi.

18 — Aymdere koyunden .Timuroglu Yani. getesi.

19 -- Bakirpinar koyunden -istavri. getesi.

2!) — Ziinbiil koyiinden -Totoroglu. getesi.

Nebyan petelerinin. faaliyet gosterdikleri mintikada et-rafi Rum koyleriyle sarili alti Turk koyii vardi. Cetelerbunlordan Oagsura Koyiine flnf bir baskin yaptilar. Bu bas-kmdan koyiin miisliiman balkmdan bir tek fert kurtulama-di. Kundaktaki oocuklardan yataktaki ihtiyarlara kadar bii-tun koy halki siingiilendikten sonra evleri, ahirlari soman-Mklan tamamen yaktilar. Koyun hayvcinlara kadar butiinmallanni yagmaladilar. Ayni rnintikada Kusca ve Boyalikoyleri de bu suretle haritadan silindi. Bu iki koyde onceolduriiliip sonra yokilanlann sayis. 367 idi. Bu muvoffa-kryetlerinden gitgide cesdret alan Nebyan ceteleri cin3-yetlerini strata dogru yoymayo basladilar. Nebyanm ha-ncinde birpok koyleri de ayni sekilde yagma ve tahrip ede-rek ahalisini oldurduler; hayvanlanni siirijler halinde on-lenne katip goturduler. Bunlordan Orup koyunde diri diriyaktiklan insanlarla irzlarma. tecavuz ©ttikleri kadmlarbuyuk bir yekOn tutuyord.u. Kisa zdmanda yirmi yedi ko-yu yakip yikarak yirmi Iki piftligi tflrumar ettller inke Ga-np ve Kuyumcu koyleriyle Alapam koyilnu basarok 'hay-vanlarmi goturduler. Bundan baska, Nebyan harioinde Al-mazso koyiinden kirk, Cal koyunden kirk bes, Carin'denyetmis bes, Terzili'den dort, Engiz'den uo. ingazi'den yir-mi bes evi yagmaladiktan sonra yaktiklan tesbit edilmis-

KADIR MISIROGLTJ

Nebyan'in balisinda Kapikayo mevkiinde VezirkoprQ-

den Krzilirmak vasitosiyle kayiklar iginde mal ve esya nak-

li yapilirdi. Bu ceteler Kapikayo bdlgesini tutarak kayikla-

ra baskinlar yaptilar ve mallan yagrnaladilar. Nebyan ge-

telerinin efradi iki bin civannda idi. Bunlar bu bolgede ilk

harekete gegtikler] ipin mukabil hareket baslayincaya ka-

dor Bafra havalisini kdsip kavurmuslar ve blnlerce miislu-

man cana kiymislardi. Samsun havdiisinde de Nebyan ce-

telerinden gen kalmiyan ceteler foaliyette idiler. GCiney

ve Ballaroa koylerinde yirmi dort kadm, erkek ve cocugu

gasp ve tecavuzlerine mBni olmak istedikleri ioin siingii-

den gegirdiier. Bundan baska, bes yiiz kadar da evi ksle-

rindeki esyayi tamamen yagmaladiktan sonra yaktilar.

Dua Yeri, Kabibasalan koylerinde de yirmi kisi oldii-

rulmiis, yirmi kisi de agir surette yaralanmisti. Ayrica Sam-

sun'un merkezinde de elli kisi oldurulmijs ve yaralanmis-

ti. Umumiyetle Samsun bolgesindeki Rum eskiyalan, Er-

meni eskiyalariyle miJstereken hareket etmekteydiler.

Esasen silahsiz olan musluman halka karsi bunlann tama-

men hazirhkli olarak giristikleri bu imtia siyaseti munta-

zam askerlerin ve mukabil petelerin faaliyete gectigi ana

kadar, bize cok pahaliya mal olmustur. Carsamba ve Ter-

me'de iieyiiz otuz bes ev, iki cami, iki mektep ve yirmi iki

de samanlik yakarak iki kisiyi de iskence lie oldiirdukleri

tesbit edilmistlr.

Amasya'da Sigircobani kayiinden gecmekte olan alti

Turk askeri Rum eskiya tarafindan feet sekilde sehid edil-

mislerdir. Amasya da-hilinde yirmi bes cinayet islemisler ve

yuzden fazla 'da ev yckmislardir.

Rum cetelerinin en kuvvetli olduklan yer Merzifon- ha-

vfilisiydi. Bu bolgede hemen butOn koyleri gece baskinla-

riyle soyup yagmaladiktan baska, birgok insanlan oldilr-

musler, evleri, camileri, semanliWan yakmislar; koylerini,

hayvanlarini ve koylulerin altm, ziynet ve ev esyasi nev'-

YUNAN MEZALiM'i

inden biitun mallanm yagmahyarak kagirmislardir. Ceteleryagmaladiklan mallann bir kismim nefislerlne tahsis edi-yor, bir kismmi da kendilerini teskiiatlandirmis olan kili-

selere, metropolitlere gonderiyorlardi. Gergekten Merzi-fon, Samsun ve Trabzon'daki cemiyet merkezlerinde elegegen vesaikle bu durum aydmlanmistir. Cetelere bolgebolge ne kadar nakdi yardim yapildigma d3ir bireok iiste

ele gegmistir.

Samsun havalisinde « M ii d a f a a -i M e s -

rua» ve «Rum M u h a c i r c n Cemiyet-I e r i » nin foaliyette oldugunu biliyoruz. Bu oemiyet-lerin istanbul'daki Patrikhaneden aldrgi direktiflerle teski-Iritlandirdigi Rum geteleri Samsun bolgesine dehset salmisve musluman halki evden oikamiyacak hale getirmisti. Heran yeni bir suikast, her an yeni bir baskm haberi ortahgivelveleye veriyor ve rum eskiyalanmn oldiirdukleri insan-lara her yerde rastlaniyordu. Bu cetelerin isledikleri oina-yetlerin en fecilerinden biri Ladik'te vukua gelmisti, Kadm-lann dahi silahli olarak ddhil bukinduklon Rum geteleriLadik'in Kiipecik koyunu basarak yetmis kisiyi cesitli is-

kencelerle oldurdijler. Gene ve giizel kadmlara taar'ruz et-tiler. Mallan yagrnaladilar ve evleri yaktilar. Bu da yetmi-yormus gibi koyiin kadmlanni beroberlerinde daga gotur-diiler. Bir miiddet goniil eglendirdikten sonra birbirlerinebaglayarak uzerlerine gaz doktijler ve Kiipecik koyuniinkadinlan ciglik ve feryatlar iginde yanarken, kahkahalaratarak seyrettiler,

Yunan ordusunun Bati Anadolu'da isledigi oinayetler-le bu Rum getegilerinin Karadeniz havaiisindeki hiyanet-leri tipatipi birbirine benzemekteydi. Bu da hepsinin aynimerkezden emir aldiklanni ve ayni akil hocalannin tali-matlanni dinlediklerini gosteren bir baska delildir. Esa-sen bunlann muvaffakiyetsizligi uzerine cemiyet merkez-

P. : 21

322 KADlR MISIROGLU

lerlnde ele geeen vesikaiarla hiyBnetin Fener Rum Pat-

rikhanesinde nizamlandigi s8bit olmustur.

Rum ceteleri Turk koylerine karsi giristikleri bu tah-

rib ve imha hareketlerinde o kadar ileri gitmislerdir ki, bir-

cck yerlerde tarlalardoki ekinleri dahl yakmislardir. Kiipe-

cik koylinde de ayni seyi yaptilar. o.ldurdiikleri yetmis ki-

sinin takriben o guniin parasiyle kirk yedi bin liralik mfl-

cevheratim oaldiklan, bilahare tesbit edilmlstir. Yolmz Sl-

vil halka degil, evveliyetle askerlere de pusu kuran cete-

ciler Destek mintikasinda kirk yedinci Piyade Alayinin ba-

zi birliklerini 20 Temmuz 1920'de pusuya dusiJrerek bircok

asker oldurduler. Ladik, Gumiishacikoy, Gumiismadeni-

koy, Havza, Tokat. Erbaa, Zara mintikasinda birpok koyu

yak'ip yiktilar; insanlanni oldurduler ve mallanni yagma-

ladilar. Uc ay gibi kisa bir muddet zarfmda bu bolgede

mM&::Msi

Pontus Cemiyetjniu, Merzifon Subeslne ait mfiitte

VUNAN MEZALiMX 323

3160 Tiirk'u pesitli iskencelerle oldiirdukleri, pek gogunuyoktiktari ve birpok koyleri de uzerlerinde en kiipiik birkuiube kalmayacak sekilde tamamen yokarak ortadan kal-dirdiklari tesbit edilmistir.

Pontus petelerinin en azgin faaliyette bulunduklanyerlerden birisi de, Kopru kazasi havdlisiydi. Bu civar-do do yuzleroe insan oldurerek birpok koyti yaktilar veyagmaladilar. Kdpru'nun Ortaklar koyu yiiz elli hanelikzengince bir koydu. Bu koyun butfln halki da topyekuneeteciler tarafindan olduriilerek koyun butiin mallar, yag-malanmistir. Koprii'nun katliama maruz kalan diger birkoyu de Esen'di. Bu koyden de maalesef bir t&k fert kur-tulamodi. Esen yirmi haneli bir koydu. Baskin giinu koydetesadufen onbes kisi bulunmustu. Buntardon bes erkekledort kad.n derhdl olduriilmus. bes erkekle, bir 'kcdin dakurtolomoyaoak sekilde aflcr yaralanmisti. Butiin bu ha-valide yapilcn zulumler bilahare bir hey'etle tesbit edile-rek mal ve can kayiplan listeler halinde ortaya konmusve mehaz ittihdz ettigimiz «PONTUS MES'ELESb isiml'ieserle nesredilmistir. Rum eetelerinin Batum'a kadarTrabzon ve Giresun havalisinde isledikleri cinayetler vemusluman halka revd gordukleri zuliim de bir hoyll yekuntutmaktodir. Yerimizin darlig, sebebiyle bu uzun tafsilatamoalesef giremiyoruz.

'PONTUS'UN SONU :

Pontus hareketinin agiriik merkezi Trabzon Metropo-iti Hirrscmtos Efendi'nln sahsiyeti dolayisiyle Trobzondatesekkul etmisti. Esasen Trabzon Metropolitligi de digs-olvflr vllayetlerdeki metropolitliklerden daha kidemli idiBu yuzden hareketin en fazla merkezilesmis oldugu Trab-zon do mukabil tedbir de her yerden daha Snoe vflcut bui-du.. ..Trabzon M u h a f o z a -

I Hukuk-u

324 KADiR MISIROGLU

MMIiye C e m i y e t I » odiyle bir cemiyet kurula-

rak faallyete girisilmisti. Bunun basinda Trabzon'un tanin-

rms kimselerinden Hafiz Mehmet Bevle Barutpuzade Ah-

met Bey bulunuyordu. Bu cemiyet sddece Trabzon ioln

degil Pontus'un kurulmasi tasavvur edilen biitun Karade-

nlz bolgesi i<pin mukabil bir miidafaa hareketr gayesi ta-

kip ediyordu. Fakat onceleri esasli ve rniiessir bir faali-

yet gosteremiyordu. Daha ziy6.de bu bolgenin muttefik-

ierce Rumlara pieskes cekilmek ihtimali karsismda mltlng-

ler tertip etmek, protestalarda bulunmak ve bu bolgenin

ezeldenberi Turk oldugunu iddia. ve isbat etmege oalis-

mak gibi pasif tedbirler tasarlamaktaydilor. Bu durumu

Kfizim Karabekir Pasa su sekilde anlotmoktadir:

«— 19 Nisan 1334 (1918) de Trabzon'a ciktim, Gu-

zeWsofdoki dairemde Muhafaza-i Hukuk Hey'etiyle go-

riistiim. Reisleri Barutpuzade Ahmet Efendi idi. Cemiyet-

lerinin maksatlarim sordum. Su cevabi aldim; Bu havali-

nin Samsun'lo birlikte Pontus hukumeti teskil veya Er-

meniiere verilmesi tehlikesine karsi meden! aleme insa-

ni, tarihi, siyasi vesaik gostererek merhamet ve adalet is-

ternek ve bundan sonra Hiristiyan unsuru He tarn bir mii-

savat ipinde yasanaccgim anlatmak gibi seyler...

Heyeti, esraftan yirmi bir zat tefkil ediyor. On bin

heyet-i merkeziyi, onu heyet-i idareyi teskil ediyordu.

Dedim ki:

<c— Arkadaslar... Bu tesebbiisier con pekisen voto-

na mersiye hazirlamaktir. Vatanimizi ancak siiah kuvve-

tiyle kurtarafoilecegiz. Bunun icin de evvela silahlanmizi

vermeyecegiz.i)

Bana su cevabi verdiler:

«— Boyle bir tesebbuse karsi ingiliz donanmasi seh-

ri bir saatte yikamaz mi?»

Dedim ki: «Evveia suna emin olunuz ki: bu ise Ingi-

lizler kcnsacak degildirl'er. Silfih toplamak da bunu gos-

YUNAN MEZALiM'i 325

termiyor mu? Eger ise ingiliz Donanmosi ve Miittefikkuvvelterl Icansaeak olurea, silah toplamck kulfetine neliizum vardi? Mesele silahlan topiadiktan sonra hazirla-mis oltiuklon plana gore, Pontus ve Ermeni hukumetleri-ni kurmoktir. Bizi, icimizden parpalamak istiyorlar... Herseyi kararlastirrraslardir. Bakiniz size bur.u bariz delili-ni anlateiyim: Ben Erzurum'o Onbesinci Koiorduya kum'an-dan geimek ipin izin kagidimi almak iizere, Pcngalti'daHai-biye Mektebindeki ingiliz kcrargahma yaverim Yiizbo-si FerSt Bey'i gondermistim. Me hazindir ki bir Tfink ku-mondara kenrfl vatanimfakl ordusunun basina, isgal kuv-vstlori kumandanindan izin kagidi alarak geliyor. Yave-rim, ingiliz karargah kumandamna vesikatan imzalatirkenduvardaki buyiik Anadolu haritasinda ne gormiistiir, biiirmisiniz? Eraurum - Erzincan'm hemen simallndeki doglor-dan gecerek, vatanin bu havdlisini ikiye ayiran bir ciz-Si... Me bu hat, burada kurulocok Trabzon re SamsunhciVQllsini tamamen icine alacak Pontus Rum Hiikumetiy-le bureya hudut olcrak genisleyecek buyiik bir Ermenis-tan'i birbirinden ayiran huduttur. Gdzumuzu acolim' loi-mizdeki yilonlar, bizi disardakilerin sokmasma mahal vevakit birokrnadan zehirleyeceklerdir...

Hergiin buraya vapur dolusu Rum. muhacirleri nedengeliycrlor? Klmler gonderiyorlar? Ne yapmoya geliyor-lar? Burada kendilerini barmdiracak, miistahsil hale geti-recek teskilat mi var? Bu gelenlerin icinde ne kadar Yu-non zobit ve neferi var biliyor muyuz? Yiman Sciib-i Ah-meri'nir, muhdclrler ipin gonderildlginl kaydettigi battn-niye denkleri ioinde kac mitralyoz saldidir?

Efendiler!... ilk yapaoagimiz siiahianrrazi terketme-mektir. SfinlHerimizden kapak olarak giren eslihanin mik-tariro, ben su karargahimda tesbit edebildjm. Sizler ha-diselerin ipindesiniz... Milletlerin hurriyet ve istiklalleri-nin beyonnameisrle, mitinglerle, protestolarla temin edi-

326 KADIB MISIROfiLU

lemiyeCBfilnl kofamza sokunui Eger Rum ve Emienile-

rin hazitligi bu sekilde devam edecek olursa ve bizler de

bunlara laflo mukabele etmege devam edecek olursak,

hipbir iMIflf devleiinin i?galine liizurn Itaknadon memleket

elderc gidsr ve burada Tiirk'iin nami kalmaz!..

HaWkaten, istanbui'dan ayrilirken de, Koradeniz sa-

hillerlnde kurulacak Pontus HttkOmeti iizermcie inglltere

ve Amerika arasinda mutabakat oldugunu ogrenmis ve

Bctbiaiinin dikkatini cekmi?tmi, Horbiye NezareJinde bu-

yiik bir tereddut vardi. Sway foiisbMun tevahhus ipindey-

di. Me yapilobilecekse, millstin karariyle ve milletin az-

miyle yapilacakti! Trabzon Muhafaza-i Hutak Cemiyeti er-

kfini beni dikkMIe dinlediler ve sozlerimi tasdik etlller!.*

HiVAMET MEYDANA Q1KIYOR

Merzifon Kolejinde, otedenberi .Tiirkce rnuallimi bu-

lunar Zeki Bey, kolej hakkmda ihbarda bulunur korkusuy-

le kolejin Pontusgu mensuplan tarafmdan oldiiruldu. Vak-

tiyle bu kolejin hastahanesinde hizmet etmis olan ve Sef-

kflt-l islamiye Yurdunda bulunan bir miisluman kadirn ko-

lej hakkinda ifsaotta bulunarak idarecilerin dikkatini pek-

ti Hastahdnenln alt katmda cephane ve silah deposu bu-

lunduSunu bildiren bu ihbar Ozerlrte I. Ordu Kumandam

Nuretthi Pa?a kolejin anaizin basilarok aranmasi icin te-

sebbuse gecti. Amerikalilann kolejdeki memuriyetleri do-

iayislyle aldiklan seMhiyetl sOlstimai etmeleri calibi drk-

kottl. Amerikalilann istanbul'daki mumessilleri Amiral

Wstol's de malOmat verilerek Merzifon Amerlkon koleji

basildi. Kulliyetli miktarda silah ve cephane ile, ih8neti

tevslk eden tomarla vesiko ele geotl. Bundan sonra tahki-

kct genilestilerek Samsun vo Trabzon merkezlerinde de

crcmalar yapildi. Ele gecen vesfkalar Pontus mes'elesimn

dahllde ve haricteki biitun faaliyetini ortaya koyuyordu.

Morzifon Amerikan Kolejindeki Pontus KuliioiiPontus kuliftu sporculari, Pontus Bayragi n

albitmunden.

nisanlariyla

328KADIR MISIBOGLU

Giresun havaiisinde Topal Osman Aga mukabil ceteler ku-

kalade yararhktan sonra biiahare Areata da *"*"merasim yaffllarak istiklfil lyiadclyasiyle de toltif edHmi?

U Be gecen vesikalar Pontue'un biitun icyuzunu aydm-

latiyordu. Bunlardan birkoc misdl zikredelim...

YUNAN MEZALiMI 329

tomyorum. Mukaddes kemikierinder, dogar, holds yasa .

Bir zamcsrilar magmum ve rnahcup infedigin yerde «yi'ne_oel!..» dsyecek agzi miistaknne bekllyorum. Fakat o vokithersey sdkin ve sfikit idi. Her seyi ZU |Um „e „ahsMin ba _

f"w ,^' fsturu»°rdu

'Ere« Zincir-i esaretin bunaltic,

Mkieti ciltmdo herseyi susuyordu. Sen yalmz bu bedbahtl..ga cglar ve derin bir iimitsizlikle elierini cirpnrdin' »

YEMSN

Fikri mlllimtele alcikadar olon herhangi bir vazifenin

verilmesir.de sottakat, ttflat, mahrumiyet ve ketumiyetten

zinhar aynlmayacag.ir.a ve harfcte duyduklarirm tamamen

amlrlerime teblig ve haber verecegime, aksi tokdirde ve-

rileoek cezayi kabul edeceglme mukaddes ekaniim seto-

se ve kavmim ve serefim uzerine yemin edenm.

Mutercim ^T™Tufetol Dimitraki MttteWM evvel Z,ya

(Trobzon Metropolis Hmsontosun)

evraki arasmda bulunmustur.)

Ekinci Ntahmut tarafindan asilrras olon PMrik Grego-

rys hakkmda su siir ele gecmistir:

uPontus kahramaninal.

,,Ey buyflk millet reisi! Mukaddes sehadetirt hfeblr

zcman unutulmayaeakW. Aziz Patrik! Mnunn*» »"

orta kapida ashlar. Dilin titreyerek ac,U dudaklarla Yarab

beni unutma diyordun. Bin ise kiydm-i mill! ile muthis *-

dirabini defeden petenklerini tokdis ediyordu.n

Ete gocen vesikaiardan birkacm data dercedel.m-

sPontus kohramanma!..

Seni korkunc kilicinm keskinliginden tamyarum.

Evet! Seni, toprafll siddeW kohnno ram eden yOzunden

HALAS MARSI

•Tepslerde, vadilerde, koylerde, sehirlerde ve heryerde yasasin halas diye bagmyorum. Standi semaiar se-vintyor toprak gCIOyor, hersey mesrur ve handan. Vctan.raz Yunamstan', tahaifur ediniz. Ey .pocuklcr! Su ku-up icmde hepimiz bir sesle mukaddes bir hak olon hdlas

Tr$Z T'0, Ya?a

'

ht"fls! Yo?a' binlerce vo^ ! d*e b«-

HARP MEYDANI

«Vcian, icin, elinde kil.p otdugu halde kendini en onales saflarma amn tahramana serefler ve hurme.ler. Gii-*«jn sevlmli vMonin. b.rakip da muvakkat alan saadrt-ifOhshjM ugrunda cal,san haine WnsM. Bu hdir, emin ol-sun k,; vctanm tehlikell bir zamanmda gtizel kansindar,iMiyor voldesinden, kupuk eocuktannddn ayr.imak W eZT ^ ke '1C,ini Ve h6m tfe —'"I mah«d ylr,Hcyoft, mevcudiyeti mOzir ve fehlikeiidir. Nereye JsetaM kimse aflana «lmaz. Her taraffan hakarete maruz'tor. Oyte tee, hep,miz muharebeye y.lmcz bir kalbie oi-•Miml Her birimiz vatan i5 in olmek serefine nai, o7ahml.?J»

KADiR MISIROGLU

HARP KIT'ASI

uSabirsiz cocuklar! Silahlarmizi kusanmiz! Hepinizin

gozlerinde meserret parladigmi goriiyorum. Cesaret ve

^ehametle siz ilerledikpe, semada bir reng-i kesife biiriin-

miis bulutlar bir seyr-i seri ile etrnfa dogiliyor. Durmadan

silti'hlamniz! Muhterem ecdadimizm bir yadigar-i kiymet-

tcn olarak biroktigi bu topragin v3si ve hiir bir sema al-

Imda bulundugunu gormek ne vakit nasib olacak? Hemen

Eilaha siir'at ve sevkle sarilmiz; sanliniz ki, olmus riiyala-

nmiz hayat ve hakikat kesbetsin!.»

TRABZON METROPOUTiNE

«Sevgili ve hurmetii efendim.

Selanik'ten gonderilert mektubunuzu aldim. Mufas-

sai cevabim bir yolcu vasitasiyle gonderdim. Bugiin (oku-

namamistir) efendinin hareketinden bilistifade size gayet

hayirh bir haber bildiriyorum. Bu havadisi ayrica do Zttl-

niinize arzetmek flzere menbadan istihsal editen bu ho-

ber Pontus'urc hiir ve miistakil bir Cumhuriyet olmosi me-

selesinin Amerikahlar ve ingilizler tarafmdan kabul edil-

diginden bnhistir. Bu menba pek ciddi ve bu liabe.r pel*

laiwetll olrfuguna gore limit etmemiz lazimdir. Angelas

Eferemidis Efendi'nin viicudiyle yeni havadisinize nail ola-

cagimi timid ediyorum. Burada bdska sayani kayit hctva-

dis yoktur. Size Patrikhane mes'elesini ihiiva eden (Vol-

kon - Rineti) mecmuosim Kara Dimitri ile gonderiyorum.

Mesail-i havadislerinizi sabirsizlikla bekliyorum. Ellerinizi

bus ve ihtiramati samlmanemi takdim ederim.

tiAMiS — Arzuoglu ile Zarekijli'yi goremiyorum. (in-

giltere'de bulunuyorlar) K.,. meselesine ait hicbir malfl-

YUNAN MEZALiM'I 331

mat al.namam.st.r, Yunan murahhaslar, bu aksam hare-ket ed.yortar. Obiir gim de reisin hareketi me'muldiir.

imza: (Okunamamistir.)

Ele gepen tomarla vesiM aeilera tedbir alinmasmi icBbettinyordu. Hukumet derfral faaliyete gecti. Biitun kolordu-lora durum bildiriterek her yeroe tedbirler alirmasi em-redildi. Ilk icraat olarak emsaileri silah aftindo bulunanRumlar silah altma cagrildi. Memleket en buhranli zama-nin, yasiyordu. Bunlardarv hip biri davete icabet etmedi.Aksme bir kat daha sliaha sanlarak daha ziyade teea-vuzlerde bulundular .Birinoi Ordu Kumandan, NureddinPasa garekll tertibati alarak ele gepirdiklerinin silahlan-ni toptamaya ba?Iadi. K.sa zamanda binterce silah ve mil-yonlarca fisek toplandi. Fakat tamamen evlerini terk ede-rek topyekun daglara oekildiler. Bir mflddet konularakevlenne donenlere dokunulmayacag, ilan edildigi halciehie kimse daglardan inmedl. Cete halinde yagma ve bas-kintaniu devam ettiler. Art* kendilerire karsi kuvvstkullanilmasi mecburi hale gelmisti. Turk Milletini ortadanrtaroarfemek igin en miinasip zaman, sepmislerdi. Bunatahammul etmeye imkan yoktu.

Yunan Donanmasinin Karadeniz sahillerini bombardi-nwn etmesi Qzerine hiikumet bu mintikayi hart) bolgesii^an etti. Bu karara istinaden de bu bolgede ete gepenRumlar icerilere nakledilmeye basland, Fakat PaWkhSneItilaf devletlerini bu karan protesto etmeye tesvik etmesiuzenne Itilaf devletleri bir nota gonderdiler. Bununla TurkHOkOmeS'nln bu hareketini pnlemek istiyorlardi ingilizmumessili Rantoold, Frans.z mumessili Forked ve italyanmumessili Parronl'nin imzasm, tasiyan- 22.9.1921 tarihlibu natoya Hariciye Vekili Vusuf KemaJ Bey' in mukabilnotas, lie Pontus mes'elesj dolay.siyle yerli rumlann fis.r-lardir beraber yasad.klan ve volanin her tiirlii nimetini

332.

' KADIB MISIROGLU

Mvlastiklan MQslilman Turk holkmo karsi giristiklerl o8-

Z„e sulkasttor.. red ve cerhl kat.ll olmayacok derece-

de kesin ve mudellel olarak izab ediyordu:

« Holer. IrtanbHl PnWkMneHnh. * «•»*»"

beri Karodeniz sahillerinde merkezi Samsun olrm* uze-

S. bir Rum hOWtonotl tests ettnek tain pal.san Yunar, hu-

-L "iivlo birtikte hcreket eim sflbit olliMktodir. Bir cok

Me oomletter - kh bunlordan en nrilhlmml 1904 senes.n-

STtS ooen Pontus Mmiyetldir - senelerdsnberlbu

ITS. hasr-. mesui etmislerdir. Bu t^dkftn asken

Hon teUlkat ve tanzlmal. oil nizomnameler, heykelle-

'isnahlan, bayraklar,, madalyalar. ile cemryetm mutuu

e^S «,en ihar zarhndo kubptorl dahilir.de ele gee-

SrtL art* bu hususta siipheye mahal kalnK.rn.SW.

Tsason bu taharriyatm Icra-ru muteakip net.ce Ame-

nta M<U Komiseri Amlral Bristol Cenab'anna I*.

Millet Meclisi HOkumeti cereycm eden vekay,iMdanda

SL-, kct'iyyeye mallk bulunmoktad.r. Hukumtt bu-

^ da zmir dorbeslnlr. tekror olunntt* istend.g.ne va-™

f idi Karodeniz Rumlor, ner tiiriu kavcid-i insan.ye ve

nukukhancmae teslih ve teskilat anna aknarc* Izmir de

oS. gib **> •* "«* ™eliyesine tevessu. MM*oS muavenetine maZhar olmak ve bu sflret e eteen-

veiMI «*>« maellhnantan Hum ekatiyetler,n .dares,

oKna va eLek, bodehu htabir mOtolooyo tesadut'

*njj-

Z Jmlekete tesahup tain bu mOriftnan ekser.yet, mun-

w^onr"d";^i,

de Wf^o^Treskivalan kl zamanda slndlrllorek Ih&net durduruidu.

Bu suretle Bat,da YunonlUarlo kars, k rs,y bulunan crdu-

mimin arkadan hcmcerlenmesl onlendi.

TlhflVBt Lozan Andlaamasmda vanlan kororo nanran

KaralnTsahillerindeki Rumlar miibadeleye tab, tutuhin-

Mercffon Amorikan Kolejmdeld Pontus kidiibii albumiinden, BirYiman mill, piyesini temsi] eden talebeler.

ca Pontus hoyflli, ebedi olarak tarihe kansm.s oldu. FakatYunan Megalo ided'smm nasil vazgepilmez bir dava ola-rak Yunan halki taraf.ndan yuriitiilmeye calisildig.m bugiin« K i b r i s » badiseleri dolayisiyle bir kere daha mfl-sfiheds etmek imkanmi bulmaktayiz. Bize binlsrce mazlumve sehide mal olan bu ihanetin benzerlerinden emin olmakistiyorsak bugiinun yerli Rumlan'na ve Patrikhaneye karsiopk uyanik ve tedWrti olmaliyiz. Ne guzel bir atasozumGzvardir:

Su uyur, diismon uyumaz.

ALTINCI BOLUM

BiRKAQ KARAGUN DOSTU

1 — SEYH AHMET ES-SERIF ES-SONOSi

HAZRETLERi

Italyon ve Fransrz istila hareketlerine karsi Kuzey Af-

rika'nm mudafaasmdaki petin mucadelelerle sohret yap-

rme olan « S D n u s ! I i k » toreketirtr. buyuk muea-

hitlerinden biridir. Bininci Dunya Savasi icinde. kencK asli

vatnm olan Trablusgarp (Libya) da dusman hucumuna

ugradigi halde Turk M'illeti'nin yordimino kosmak sure-

tiyle islam birlik ve kardesliginin en mukemmel ornegum

vermistir.,

Siinusilik islam Diinyasi'nm yeni bir uyamsla kendme

gelmesini vs her yerde m8ruz bulundugU isgal ve istila-

lardan kurtulmasini olhon capinda bir birlik ve berabertik

hareketi lie geroeklestirmegi. gaye edinen bir tonkattir.

Kurucusu Ahmet Es-Siiriusi'nin ceddi Sidi Muhammed Ibn-i

Ali Es-Sunusi'dir. 1787 yiiinda Cezayir'de cevrenin en asil

ailesinin gocugu olarak dogmustur. Tahsilini Fas Universi-

tesinde yapmis ve daha sonra da gene yasta Mekkeye

gltmlsttr. Bu tarihte Hicaz Bolgesi bir baska inkildp ve

—bir'bakima— yenilik hareketi olan « V e h h a b i »

lerin hakimiyeti altinda idi. Sidi Muhammed, Vehhabi bare-

YUNAN MEZALtMI335

ketinin inkiiapcHar, lie oldugu kadar hac dolay.siyle islamDunyasirun her tarafmdan gelmis Can musluLnlaria dagorustukten sonra teiamiyeti menseindeki safiyete pevir-

ZJL7 ?T mtmleiketlerini **» dQ?^i esaretin

batagindot, kurtarmak ipin caHsacak bir tarikat kurma-ya karar verdi. Bu kararla 1848 y.lmda Cezayir'e dandii.

Li f '

S"flh ZOm lte Ce2aV ir'

e yerlesmek icinaohyete g.nsmisti. Sidi Muhammed, Derne civannda dag-

MM ett. Ate?., telkinlerle.k.sa zamanda muhitinde ge-ms Wrilg toplad,. Her taraf SQnQsT Tekkeleri ile dolduHarekete ,n„sa P edsn)er, ews ,a ?ahsj^ ^ ^-_

nm en mukemmel seviyeye getiriyor, sonra da ayni us-unlugu etraflarma yaymaga calisiyorlard,. Fakat Sunusi-Mk hareketimn tectefl yalmz Kuzey Afrika degil, bCitCin is-lam Dunyasiydi. Musluman Milletlerin ictimai, iktisadl veW seviyelerihde muazzam bir inkilap vucuda getirerek

!s1™rduUnyaSm

'

UVandmP kalklndirma,< ve birlestiirmek

1859 yilmda kurucusu olunce yerine onun, oglu Mu-hamm£d M^hdi-es-Sunusf gegti. Hareket alabildigine ge-n.shyardu. Butun Sahra kontrol altma ahndi. K,sa: zaman-

Mr £ZV ^ ,

Bat'

A""ika'

Cto milyonla zem"li" ^temlitar sekilde Musluman olmasm, sagladilar. Arabistan'a Ma-tezyaya ve hatta Hindistan tarfkatlannin mumessil'lerini

ST < fm Dars ' papmda * uyani?saa,™asa

™dpi, Jv

QS!TaMka t,» adete hakiki bir

devlet haline gelmisti.

Her tarafa yayilan « I h v a n » (kardes) ler ornekiktfeadi tesebbflslere giriserek musterek zirffl, sinai ve B-oar, muesseseler kuruyorlardi. Her yerde okullor aa,yor vemetln b,r ahiakin yenilmez fmanH fertlerini yetistiriyor-

1902 de Muhammed el Mehdi'nin yerine gecen Ah-

336 KAD1R MISmOfiLU

med-es-SiinQsi Hozretleri daha buy* bir azimle d3vayi

eline aldi.

1911 yilmda italyan'larin Troblusgarb'i ele gepirmek

ipln giristikleri biiyuk askeri harekato kador Sunusiler ta-

mamen gayri askert bir kultiir hareketi icinde sulhcu me-

todlarla caiismaktaydi. Fokat bu sirada Troblusgarb'i mu-

dafaa etmek mevkiinde bulunan Turk kuvvetlerinin kifa-

yetsiziigi sebebiyle SiinOsSler vatanlarim miidafaa mecbu-

riyeti dolayisiyle askeri ve siyasi bir mahiyet iktisab Btti-

ler. Turk askerlerinin gerilemege mecbur olmasmdan son-

ra da memleketlerini, daglik mintikaya pekilerek azimle

miidafaa ettiler. Bu miicadelelerde kuvvetler diisircin kuv-

vetine asia kiyaslanmiyaoak bir durumda oldugu h6lae Ci-

han tarihinin en buy* kahramanlik omeklerini verdiler.

Birinci Dunya Savasmda. italya, mfltteflklorlyle harbe gi-

rince Sunusiler mecburi olarak onun karsismda yer oldi-

lar. Harb bitip de MiJttefikler galip gelince, Sunusilik ha-

reketinin biiyiik bir lideri islam Diinyasinin kaderi bakimin-

dan daha onemli saydigi Tiirkiye'ye faydali olmasi icin

istanbul'da bulunuyordu. Son derec bagli bulundugu

Osmanogullan ve Turk Milletine, islam Dunyasi uzerindeki

niifuz we itibanndan istifade ederek faydali olmak istiyor-

du. Esasen bunun icin Halife Sultan Resadi tarafindan is-

tanbul'a davet ediiip getirtilmisti. Fokat bir mttddet sonra

Mondros Mutarekenamesinin imzalanmasiyla son. miis-

takit islam devleti olan Turkiye'nin de Bati emperyalistle-

rinin taksimine maruz kaldigmi elem ve dehsetle gordu.

Ondokuzuncu Asir, muslumanlarin en iimitsiz ve bit-

kin olduklan bir devredir. Bir cok musluman memleket-

leri dusman istilasina ugramislardi. Hayat ve kultiir sevi-

yeleri hemen her yerde cok geri ve basit bir seviyede idi.

Asirlarca Hirlstiyan Bati Dilnyasina karsi islam. Dunya-

sini Turk Milleti temsil etmistir. Bu sebeple Batiya galip

gelindigi zaman bu gdlebe Turkluk adma degil MQsluman-

YUNAN MEZALiMl

Ilk adma oldugu gibi Batinin galebesi de Turk'un sahsin-da islam'in son ve en biiyuk mustakil devleti olan Os-manli Turk Devleti, Batinin taarruzuna ugrayinea yiire-ginden yaralanmisti.

Birinci Dunya Harbinde ingilizler, isldm Dunyasini par-calayip y'utmak icin cok kesif bir casusluk ve propagandafaaliyetine girismislerdi. Bu calisrnalar sonucunda. HintMuslOmanlarimn asm dostiuk ve bagliliklanna m'ukabilArap Dunyasmda bazi coziilmeler baslamisti. Bir cok Arapliderlerine Osmanli Devletinin yikilmasiyle' kurulacak dev-letlerden taqlar va'dedilerek aynlik telkin edilmekteydi.Bu yiizden sarsilan isldm Biriiginl «Hilafeti haiz olan Tiirk-ierj. etrafinda yeniden tesis ve takviye tpln Seyh Siinusi

Hazretleri 1918 senesi basinda Istanbul'a davet edildi.Miisliiman Alemini dolasarak HilBfet etrafinda bozulan bir-ligi yeniden kurmasi Isteniyordu. Gerpekten o devirde Miis-lurnanlarin en.fazla sozunij dinleyecekleri saftsiyet gdyethakli bir sohrete maiik olan Seyh Siinusi idi O sirada ken-di asli vatani olan Kuzey Afrikada italyan ve Fransiziarlabogusmakta olan bu mubdrek miicahid, islam alim ve ku-mandani Turkiye'nin yardimma kosmayi daha ehemmi-yetli bularak emrine tahsis edilen Alman denizaltisi lie is-tanbul'a geldi. Mesele kendisine anlatilinca derhal muva-fakat ederek Turk Milleti'nin hizmetlne arndde bulundu-gunu bildirdi. Tom islam Dunyasjni dolasmaga cikacagisirada kendisini davet eden Sultan Resad vefat etti. Sul-tan Vahidettin'in cuius merasiminde bulunmak uzere se-yahat ertelendi. imparatorluk devrinde, padisahlarm taht'aCkislonnda « c I u s m e r a s i m i » denilen birmerasim yapilir ve bu merasimde dewin mflnen en kiy-metli sahsi tarafindan Eba Eyyiib-al-Ensari Hazretleri'ninturbesinde yeni padisaha umumiyetle Hazret-i Omer'in k'-lic. kusatilirdi. Sultan Vahideddin'in cuius merasimindo

338 KADiB MISIBOGlU

ona bu kihq Seyh Ahmed-,Es-Sttmisi tarafmdcn kusatil-

mistir. Seyh Hozretleri kiiici Padisaha takarken de: Ce-

nab-i Haktan ZcsJ-i Sahanelerine omr-ii tavil (uzun. omur)

ecr-i cemil (sevap) niyaz ederim, efendimiz!» diye dua et-

misti.

Daha sonra, yeni Padisah Sultan Vahideddin ile Bas-

kumandan vekili Enver Pasa arasmdo Seyh Sunusi HazreS-

lerine tevdi edilecek vazife anlasmazlik mevzuu olmus,

Padisah kat't olarak bundan sarfinazar etmisti.

Ugursuz Mondros Miitarekesi imzalaninca Padisah

Seyh Efendi'nin maiyetiyle birlikte Bursa'da ikametini Irfi-

de etmisti,

Daha sonra, Ankara'da kurulan Mill! HukQ ;met ile Is-

tanbul Hiikumetinin ve bilhassa Halife'nin arasmi bulmak

icin Ankara'ya gitmistir. Mill! Miicadeleyi son derece ter-

vic eden ve yaverligi zamantnda tanidigi M. Kemal Pasa'yi

siln'i bir memuriyetle Mfltteflklerin gozii oniinde Anado-

lu'ya gonderen Sultan Vahideddin, bu hareketin inkisafin-

da Saltanat ve Hilafet aleyhtarligi sezince durumu dijzelt-

mek icin bircok tesebbiislerde bulunmustur. Bu tesebbus-

le-den birisi de M. Kemal Pasa'yi Saltanat ve Hilafet aley'h-

tari fikirlerden. vazgecirmsk icin Seyh Ahmed-Es-SiJnusi

Hazrstleri'nl Ankara'ya gbndermesidir. Seyh Efendi bu is

iCin pek cok gayret sarfetmis ise- de muyaffak okwniyorok

Tiirkiye'yi terk etmistir.

Maainafih Tiirkiye.'de bulundugu zaman zarfinda Turk

ordusuna gonulkiler toplamafc. icin muhtelif heyecanli

vaazlar vermis ve Turk Halkmi mill! kurtulus hareketi et-

rafindo birlige dflvet etmistir. Onun bu faaliyetini tevsik

eden bir kiipuru biraz ileride bulaoaksmiz.

Ankara'dan aynlacaklari zaman sereflerine verilen zi-

yafette, M. Kemal Pasa su nutku irad etmisti:

«Muhterem efendilerl.

1327'de italyanlar aksam-i vatammizdari pek kiymet-

YUNAN MEZALtM'I 339

tar oian bir parcaya, Afrika-yi Osmaniye'ye ciimlenizcemalum olciugu iizere taarruz etmislerdi. Ben tesadufen osirada jstanbul'da idim. Birkac giinluk tetkikatim, Afrika-daki kuwetlerlmfzin bu taarruzu def'e muktedir olamiya-caklari merkezinde idi. Devletin icinde cirpindigi gailelerbu taarruzu derhal tardetmege irnkdn birokrniyordu. BuCava herseyden evvel kuvvetli bir donanmaya liizum gos-teriyordu. Mahalli mukavemeti takviye etmek icin bircokzabitaniri tedbili kiyafetle ve muhtelif yollardan bu uzakOsmanli memleketine kosmasi lazimdi. Ben de ayni seyiyapmis ve Misir yolu ile Trablusgarb'a vasil olmustum.Yoldci IWisir'da ingilizlerin muslumanlora tatbik ettigi zii-ium ve tahakkiime sahid olmus ve hatta orada g6rdiiBummanzara kalbimdeki gayreti sarsmrsti. Fakat mihnet vemesokkatle dolu bir yol katedip Bingazi'ye vardigimiz za-man orada necib insanlarin, kahraman mucahidlerin top-lar.dig! bir kit'a bulundugunu anlamistik. Size Myiifc birsamimiyet ve vefakarlik gosteren Sunusileri, tdrifiin em-salsiz kahramanlan olarak seldnilamistik,

Muhterem efendiler.

Sunusiligin ve Siinusilerin ne oldugunu bittobi bili-yorsunuz, Tarihi bir mebde verilmesi lazim gelirse 1'830da Fransizlarm memalik-i islamiye'den Cezayir'i zapt veisgdl ettikleri sirada iste Afrika'nm bu parpasmin do birgun gelip isgal edilecegini tahmin ederek oreaya cikmis veteskilat yapmis olan meshur ve buytik bir ailenin muhte-rem mumessili bulunan Esseyyid Muhammed bin Ali Es-Sunusi Hazretleri Sar.kton Garbd ve butiin Afrika sima-linde Insanligin ve isiamiyetta saades-i hakkiyesini tarsinve takviye maksadiyle mevcudiyetlerine ve istiklaRerfneDunyayi hurmet ettirmek maksadiyle, kurdugu. bu tesek-kiile uSiinQstllki adini vermisti. Bu teskilat' is-lam memleketfei'irtin her tarafinda rastlanan diger tari-katlar gibi sadece dini bir mahiyet arzetmez. Bu teskilat

YUNAN MEZAIJMi

„\»j£a_iy (,^C A-_ijf

•-J.J-U c?i^i a„U^~ oj^y *»U

*»-|juJl ^/"l i-i%r*

Ji ;j * Al*io 4*.i-t» j 3*S® ^-*

jlj!,1 K=.l . ^AiJI J»'-«

§EYH SUNOSi HAZRETlEBlNiN FAALiYETiNi

BELiBTEN BiB KUPUBUN KLigESi

Simusilerin Seyh-i ekberi Es-Seyyid Ahmed Es-Siinusi Hazretleri

Harbi Umumi'nin her liirlii mu§kulati arasinda Bahr-I Sefidi gec-

mi§ ve Merkez-i Hilafete gelmi§tir. Maksad-i ulvlsi Alem-i Is-

lam i nifak ve §ikaktan beri kilmak ve bilciimle du§manlarina

kar5l itttihad idi. istanbui'a tegrifleri 2 Eyliil 1918 tarihinde Pa-

clifjahimizm kihg ku§anma merasimi arifesine tesadiif etmi§ti, le-

va oiunan taklid-i seyf mer&siminde Hazreti 6mer-til Faruk'un

kdicim Halifc ve Padi^aha bu geyh-i miikerrem kusatmigtir. Ozamandan beri Makam-i Hilafeile bu]unan §eyh-i miikerrem,

ttiiitarekeyi miitakip Bursa'ya ve sonra Konya'ya ve oradan

Mudafi-i hak, Kuva-yi Milliye miiesseselerine istirak ile sa'y

mesai-yi dindaranede bidundular ve 18 §ubat 1338 Cum'a gimii

Sivasta Camii Kebirdo hutbe kiraat edip bizzat vazife'i imameti

ifa buyurmn§Iardir.

aym zamanda siyasl gayretler de tatbik ederek bu min-tikoda yascyan muslumanlarin istiklal ve hiirriyetini c!e te-

min rr.aksadiyle meydana getirilmistir. Doksan seneye yak"nbir miiddet zarfmda bu teskilatin gosterdigi himirtet vegayret, miicadelede sebat ve cesaret, biz Turkler ve Miis-lumonlar rein iftihara deger bir ornek teskil etmektedir.Elterlrrde kuwetll silahlar ve miktar-i kali cephane oirnc-

dan medeni Dunyaniti multemmel tephiz sdilmis bir ordu-suna ve iyi tensik olunmus bir doncmmosina korsi bu bir

ovtic mucahidin elde ettigi bason her zoman rrazarlanmi-zi tokdir ve iitiharla kendi iizerlerine gekecekSir. Kuwet-ii bir donranmonin, tehditkar bombardimanlanna ve sahile

doktiigii binlerce ki^ilik muntazam krtalorjna karsi giriE-

tikleri bu mucadeieRin inson iizerinde biroktigi hayret veibret, bize simdi girisiigirniz milli muharebelerde biiyiik bir

cesaret telkin etmektedir. Simdi aramizda misafir buluntinbliyttk dostuinuz Seyh SitousS Hazretleri, buyiik bir talihsiz-

lik eseri ifa buyuracaklan mukaddes vazifeyi harbin anihitamr munasebetiyle icra edememisler. Zat-i Sahane'nintemenr.ilerine hizmet eylememislerdi, Fakat dusmankBi-mizin son ve biiyiik darbssi olan 16 Mart istanbul'un res-

rnerr isgali ile tahaddiis eden tecfiyie bizzarure sahid ol-

mitslar ve bu sebeple giristigimiz buyiik cihada bittabi canve goniilden kani bulunmu?Iardir. Bugiin vatanimiz fevko-lade tariW bir giin yo^Kmaktadir. Bugiin Seyh Ahmet Es-Serif-Es- Stinusi Hazretleri, karsilastigimiz bu felakete kar-

si miicdleierriizi mesru addetmisler ve bizi bu yolda de-varro tesvik buyurmusiordir.

Kendiieri simdi Afrika'da buEuntnus olsalardi, her hal-de dusmanlanmiza vurulacak darbe daha miiessir ola-oakti. Fckat aramizda bulunmak suretiyle bize kattiklan

monevi deger, orada bulunmaktan daha pek fazladir. Stinu-

si Tarikahnm biiyiik miiessislerinden sonra aramizdamevcwiiyetleriyle bize seref ve kiymet kazandirmis bulu-

342 KADlR M1SIB06LU

nan buyiik din adami Seyh Ahmet Es-Serif-Es Siinusl Haz-

retleri pederferi ve kendileri islam Dunyasmda buyuk bir

deger tasiyan teskilotin en muhim sirrialari olarak tarihe

gecmislerdir. Biitun Alem-i islamin hiirmet ve muhabbeti-

ni hakkiyle kazanmis olan bu tarikati ve onun miimtaz

mijmessilini, riydsetinde bulundugumuz Turkiye BuyukMillet Ivleclisi ndmina hurmetle selamlar ve kendilerine

davamiza gosterdikleri necib olaka ve bizi bu yolda mii-

cadeieye tievam husunda vaki tesviklerinden dolayi

minnetle ananz. Afrikamn en tabii reisini en salahiyettcr

hukumdarmi ve bize mdzideki emsalsiz mucadeleleriyle

rehber olmus Siinusileri de burada kalbimizden gelen en

buyi'sk takdir ve takdis hisleriyle alkislanz.

Seyh Hazretlerinin Alem-i islamda ifa buyuracaklan

hidemati simdiye kadar sebkat etmis hizmetlerinden tis-

tun olacak ve bu sdyede islamin yegane umidi oian Turk-

kiye Biiyuk Millet IVSeclisi Riikume'cj, butiin Diinya naza-

nrcda biiyuk bir mevki ihraz edecektir. Kendilerini ve ne-

cib millstlerini gerek sahsim ve gerek Tiirktye Buyiik Mil-

let IWedisi namma siikranla selamlar ve tesekkiirlenmi

cirzederim.»

bu nutka su suretle cevap ver-Seyh Hazretleri

mislerdi:

(ilsldmiyetin izmihlali muhakkak gorulecek bir halin

hudusu sirasinda muslUmanlarin Mustafa Kemal PasaHazretlerinin rehberligi altinda kiyam ederek bir cihad-i

milliye girismis bulunmcrian, Alem-i islamin bekasmo ve

c]in-i mubin-i islamin ebediyetine ait en giizel isarettir'.

Ben bunu kemcl-i samimiyetle takdir eder ve bu mukad-des hizmetin saadets hakikiye ile neticelenmesini umit ve

dua eylerim. Belki bazi kimseler «Cihad» iazim degsldir,

demislerdir. Halbuki Hadis-i Nebevi, islamiyetin mukad-desatma el uzotanlara karsi cihddi, mesru kilmistir. Siz

YUNAN MEZALiMt

de bunu yaptiniz, var olunuzl... Allah yardimciniz olsunve sizi mazhar-i saadet eylesin!.. Reis Pasa Hazretleri, ge-rek sahsimiz, gerek Intisablyle miibahi' bulundugumuzmilletimiz hokkinda pek bJiyufc iltifat ve leveccuhie bulun-dutar... Kendilerine bu takdirkdr beyanlarmdan dolayi arz-isiiktdn ederim. Sahsen bugiine kudar fikrimi ve zikrimiislamin Rilfisma hasretmis bulunuyorum. Bundan biiyle detutooagim yol budur. Zira akil igin tarik birdir, sdzii dava-mizin ancak bu yolda neticeye vasil olunacagmda kimse-nin siiphe ve tereddiidiinii birakmamistir. Sizinle berabermiicadele eden ve muvaffakiyetinize dud eden bir insanim,Gayemiz islamin itilasidir. Bu sebeble her suretle ben vementteketim hizmetinize amadedii"! Allah muininiz ve Haz-reti Peygcmber sefoatplnte bulunsun, amin!..»

Turk Milleti'ni islama yaptigi hizmetler dolaylsiyie yii-rekten seven Seyh Siinusi Hazretleri gibi diger bir Sunuside; herseye ragmen islam Dunyasinm kurtulusunu yineTiirklerden beklernekte olduklanni su satirlarla ifade et-mistir:

Artik anlasilmis oluyor ki: musiumanlar bugiin; herne kadar parga, parca bolgeler ve ayn ayri dileler halindedaginik bir vaziyette iseler de bunlann firsat tamameneiden kacmadan bir vahdet halinde toplanmalan zaruri-dir. Ciinkii iman cephesinin kuvvetlenmesi ve sevket-i is-lamiyenin yeniden kemal bulmasi, ancak bu muhtesemvahdeti beklemektedir.

Yeri gelmisken, sunu tarn bir gergek olarak arz veItlraf etmemiz Idzimdir ki, bugiin islam Milletleri arasmdaen kuvveUl ve hasmetiisi ve din! vahdet ve idare yoniin-den en umit verici TURK MiLLETI'dir. Binfienaieyh bii-ttin fslflmi harekat ve dayanismanin kuvvet merkezi, Tur-kiye almalidir. Kahraman Tiirk Milletini, bu yakm aiakave muzaherete ve bu gok muhim vazifeye ehil kilan birgok tarihi ve stratejik imtiyazlar vardir. Hiiafeti temsil

344 KAUlR MISIBOGLU

etmis olmosi, biitiln islam! Alerminin kalbgahi olan Hare-

irceyn ve civarmin hadim ve hamisi olmak serefine sahib

bulunmcsi ve biitiin emanat-i mukaddeseyi hala uhdesln-

c'e mahfuz bulundurmasi, asirlar boyunca islatron alem-

darligin] yapmasi; ve onu rabbani bir lutufla her turiO teh-

like re saltimstan korumasi ye nihrayet holi haziraaki tu-

tumunun hold iimid verici olmasi gibi sebepler, bu buyiik

millet! bugiin de islami hareket ve dayanismamn ve islam

Alemi icin diisuniip cirpindigimiz topyekun bir kurtulusurt

yegane kuvveti, rehberi ve lideri olmoya sevk stmsktedir.

Tiirkiye'nin ve islam Aleminin kurtulusu Altah'in izniy-

le cncak Miisliiman Turk Milleti sayesinde miimkiin Ota-

bilir ve boyle olacaktir.M 1

§eyh Ibrahim Bin idris Es-Sunusi — Panldayan Nur,

(Terc. All Ulvi Kurucu) Orhim Basimevi 1963 s. HO.

MEVLANA MEHMER ALi HAN

Mondros MQtarekesinin yedinci maddesl Muttefik Dev-letlere stratejik bokimdan kendileni icin tehlike orz edsnherhangi bir bolgeyi isgal edebilmek hakkmi veriyordu.Fakat daha mutarekenamenin murekkebi bile kurumadanbu maddeyi kotii niyetli olarak anlasmaya koydurduklanmeydana cikti. Steden beri payla^mayi tasarladiklan Turktopraklarimn her biri goz koydugu parcasini eie gepirmekipln sun'f bahanelerle hep bu 7. nci maddeye istinod et-

tiler. Hele 16 Mart 1920'de Istanbul'u isgale kalkismalanbunco felaketlerin ustune tuz birer oldu. Istanbul Hil6-fet Merkezi oldugundan bu hareket Turkler kodar biitunislam Dunyasini da derinden sarsmisti. Bilhassd Him Miis-lumnnlan galeyana geldiler. Her toratto ingiliz idaresinekarsi isyan ve boykotlar basladi.

Sirasi gelmisken sunu belirtelim ki; Hilafetin HintMusliirnanlan iizerindeki tesiri cok fazla idi. Bu yuzdenTrablusgarb ve Balkan savasindan itibaren ingilizler haki-miyetleri altmdaki Hint Muslumanlanmn samimlyetle bag-li olduklan Hilafet ve Osmanli Tii'rtc Devleti He doha ya-kindan mesgul olmak mecburiyetinde kalmislardi. 1910 yi-

linda Hlndistan'da ingilizce olarak cikmaya basliyan ikl

gazete, Hint Miislumanlari iizerinde Hilafetin tesi'rini ort-

tirmaktoyth. Boylece Hint Muslumanlari ingiliz idaresinekarsi butun davranislannda Turk Devletinden orka bul-maya ve islam Birligi fikrinden kuvvet almaga galisiyor-lardi. Bu gazetelerden Mri Delhi'de Mevlana Melimet Ali

Han (1878-1&30) tarafindan cikanlan Comrade, digeri ise

BOyiik Turk dostu Hilafct Cemiyeti Heist

MEVlANA MEHMED ALi HAN

YUNAN MEZALiMt 317

Kalkuta'da Mewlana Abdul Keiam Azad tarafmdan pika-nlan'EI Hilal gazetelerlydi. Hilafetin atsfli miidafii olanbu gazeteler zaten kuvvetli olan Turkiye ve Hilafet taraf-tarligim bir kat daha arttmyorlordi. Mevlana Mehmed AliHon, Birtaoi Cihan Sovasi esnasinda Turkiye lehinde yeingiljere aleyhindeki faaliyetinden dolayi suirgiine gonde-rilmis, Mevlana Abdul Kelam Azad ise bircok kereler mali-keme huzuruna cikanlmi? ve hatta hapsedilmistir. HintMiislumanlarinda Tiirkiye'ye ve Hilafet'e karsi meveutolan bu alaka Hindistan'daki ingiliz idaresi ipin biiyijk birgaile teskil etmekte idi. Birgok defalar ingilizler, Tiirkis-re karsi savasmiyacaktan hususunda Hint Muslumanlan-na resmen teminat vermislerse de bu sozlerinde higbir za-man durmamisiardi. Hatta 1918 de Lloyd George, istan-bul ile Anadolu ve Rumeli'deki Turk topraklarinm Osmari-li impjaratorlugunun eiinden alinmiyacagina dair teminatvermesine ragmen harbten sonra bu sozde durmiyarakYunanliiara her tiirlu yardimi yaparak ontan Anadolu'yasoldtrtti. Ostellk de, Miittefikler hep biriikte istanbul'u is-ga! stiller. Bu durum karsismda Hlndutarin lideri Gandibile Hilafet lehindeki cereyani desteklemeye mecbur ol-du. Miislumanlar Hindularia biriikte butun Hindistan'da b;rprotestoya giristiler. « i s t i r a k e t m e m e » veya« P a s i f mukavemeti adi verilen bu miica-deleye gore, Ingilizlerin verdigi biitfln unvan ve vazifelerreddedUiyar, hukumet borplanna istirdk edilmiyor, mab-kemelere, okullara ve butiin devlet hizmstlerine boykotilan ediliyordu. Hindu ve Musiiiman beraberligi ile yiirii-

tiilen bu mucadele Ingilizler icin oniine gegilmez bir sid-det kazaninco Gandi yaygin olan BBuyOkKMa vasfina rag-men verdigi sozden cayarak istirak etmeme protestosun-don vazgecmistir. Esdsen Gandi, Birinci DOnya Sovafiloin ingilizlerin, Turkiye'ye karsi silah kullandirmak mak-sadi ile Hindistan'dan crsker toplamalan kararina da:

«:tf,:

.

*lJ.j.i o~V o*a> ^Ju.i^ Jul-— JJV ,^U— J^«x uYj^ji-V> *»JM» 'jjJ^j* &>*K*

Tiirklerin hizmotine kosan dindaslar Oksford Universitesinde

olvuyan Hindistanh tbugiiidrii Pakistan) Tip talebeleri kiziiay

emrinde yararli subay ve erierimize hizmet cderken

YUNAN MEZALIMi 349

«Butun mes'uliyet hissini rnudrik olorak, gbniillii toplaincikararrni cfesteklemek istiyorum»i demi?ti. Demek ki, nekadar insaniyetsever olursa olsun, insanlan iman birHgin-den baska hicbir miiessir esasli bir surette birbirlerinebaglamamaktadir.

MiLYONLARCA URALIK YARDIM

Gandi'nin verdigi sozden donerek Hindulari boykot^tan vazgecirmesi sonunda Hint Muslumanlan Turkiye'yekar?i girisilen tecaviizu butun Dunya Devletleri nezdin-de pratesto etmek maksadryla bir komite kurdular. Bukomitenin bajina otenberi Tiirk dostlugu ve Muslumankardejlifli hususundaki calismalariyla sbhret yapmiE olanbiiyuk din ve ilim ad.ami Wteviana Mehmet Ali Han'i 'gecir-diler. Komite once biitiin Hindistan'i dolasarak mazlumTurk halki icin yairdim kampanyasi apti. Toplanan paratarKiziiay vasitasi iie Yunaa ve Bulgar suru+erinin yakip yik-tigi ^ehirlerin hasta, yorali, yetim, dul halkma intikOI et-tiriliyordu. Bu kampanya ile toplanarak Tiirkiyeye gonde-rilen paramn o giiniin parasiyle be? milyondan fazla ol-dugu bilinen. bir gercektir. ingilizler tarahndan. butun mev-cudiyeti somuriilmus olan fakir Hint muslumanlainnin buolcude bir yardim yapmalan gercekten buyiik bir feda-karlikti. Kadmlarm, genp kizlann Turkiye'ye yardim kam-panyasma ziynetlerini bagisladiklairi goruliiyordu. Gonde-rilen bu ppralaria. Ankara'da bashyan Mill? Hareket, tarnteohizotii iki tflmen. kaza,nmis, hatta eski Biiyuk MilletMeclisi bu para ile yaptinlmis oldugu gib! varan sofrasiI? Bankasi dohi bunun artan kismi ile tesis edilmistir.

Hint Miisliimankinnin kaibi o buhranli gunlerde Tiirk

1 — J. EATON - Kihssiz Mucahit Gandhi - Istanbul, wet

YUNAN MEZALIMr 351

Hind Hilafet Komitesinin 2 faal riikniis MEHMED ALt ve $EV-

KET ALI karde§Ier, ornek bir mUsliiman kadini olan amieleri

ilo bir arada. tngiliz idaresi, Hilafet ve Tiirkler i(;in cah§an bu

iki bahadin tevkif ettigi zaman, zalim bir idareye kargi «Ben

onlari Allah yolunda savarjmak ipin yetistirdim. evlatlarimla

iftihar ediyorum!» diyen gercek bir Islam hanuni.

Milleti ile birlikte carpiyordu. Doha Balkan Sava?i sirasin-

da Mevlana Mehmed AN Han'm gayreliyle yarali Turk os-

kerlerini tedavi edecek bir tib heyetinil Tflffclye'ye gonder-

mislerdi Dr. Ansari'nir> ba:skanligindaki bu heyet, cok y*a-

rarli h-izm-etler ifa eyledikten sonra, Hindistan'o ddnmiisler-

di. Enver Pa$a, o tarihte bu heyetin calismalanni oven

bir konusma yapmistir.

Birinci Dtinya Savasi basinda, London Times Gazete-

si Turkiye hokkmda bir makaie yayinlami^ti. Mevlana M&h-

med Ali buna cevaben uzun bir makaie nesretti Netice-de Turkiye'yi miidafaa eden bu makalesinden, dalayi In-giliz idaresi. onu sucluyarak.muddetsiz olarak hapsetti isede 1919 yili sonunda 5 senelik bir zaiman sonra serbestbirakiidi.

LOIMDRA MiiTiNGi

Mevlana Mehmet AH Han serbest kaiir kalrnaz yeni-den facliyete giriserek yukarida bahsi gecen Turkiye'yeyardim komitesimi kurmustu. Sirf nakdi yardimla iktifaetmeyi kafi bulamayarak Hint Hilafet Heyeti adiyle bir he-yet testol etti.

Bu srrada Paris'te sulh ipin toplanilmisii. Sevr Muc-hedesi goriisQIuyordu. Muttefiklerin Turkiye'ye doha 06-mert davranmalarmi ve heie ingilizlerin isyanlar, yatistir-mak maksadiyle yaptig. vaatlere uymosini tern In etmeyeoalistl. Mehmet Ali Han'm baskaniigindaki bu heyet Lond-ra ya gitti. Ingiliz hukOmsti nezdinde Hilafet makam, olanIstanbul'un isgali ve Yunon istila hareketi protesto edild:Bu hareketlere mani olunmadigi takdlrde yiiz milyon HintMuslumanin Ingiltere'nin kars.sinda yeralacag, belirtii-di. Londra'da bir miting tertip edilerek bu protesto biitiindunya basinma duyuruldu.

Bu Mitingde soz alon Hint MuslQmanlari, Turkiye'ninparpalanmasina seyirei kalmiyacaklarini belirterek inailizhukumetine ihtar ve tavizler yagdirdiiar. Bu miting YunanOrdusunun Anadolu'ya saldirtilisindan hemen'on gun son-ra (24 Mayis 1919) da yapHiyordu. Bu mitingde alinan ka-rarlar Paris Konferansina da bildlrlldl. Bu sirada Parisyakimndaki Sevres'de Turkiye'nin kadert toyin edilmek-te idi. Hint Musluimanlanni Londra'da Turkiye lehine pa-lismalanni dikkatle izlemekte olan Kaklomanos Paris'te-ki Yunar. murahhaslarina pektigi 19 Moyis tdrlhH telg-

m2 KADlR MISmOfiLU

rafta, «Hint Muslumanlarinin Padisahm istartbul'dort ko-

vulmasina ve bu sehrin cevresiyle birlikte milletlerarasi

bir devlet durumuna sokulmasina karsi duruskjn, Ingiliz

umumi efkannca ilgiyle takip ediliyors 1 demekteydi.

Hint Miislumanlarimn Tiirkiye lehindeki. faaliyet ve

hissiyotlanni gostermek bakimindan gok ehemmiyetli bir

eser vardir. «islamo Qekilen Kilipi yahut «Alemdaran-i

islami Miidafaa» ismini tasiyan bu eser 1919 yilmda Lond-

ra'da Mij^ir Huseyin Kaydavi tarofindan yazihp «Hud-

dam-ul Ka'be Cemiyetiimce yaymlanm)?tir, Bu, o sirada

Sevr Sulh Projesi icin toplanrms bulunan «0 n I a r

M e c I I s i » ne karsi Tfirkiye'nin miidafasina tahsis

edilmis bir eserdir.

Gecmiste Hilafetin bizim icin bir faydasi olmadigini

iddia edeniere verip de bu eseri okutrnalidir. Turk olma-

digi haide bir Musluman kardesimizin miicerret muslii-

manlik ve hilafet saikasiyle bizi nasi! mOdaftw ettigini gor-

siinlerl.

Soyfalanmizin miisait olmamasi sebebiyle gem? ikti-

baslar yapamadigimiz bu eserin mukaddemesinden su bir-

kac satin almakla iktifa ediyoruz:

«... Tilrkler, din-i isl6mm alemdarlandir. Asirlardan

beri bu serefli mevkii ihraz eSmls bulunuyorlar. Avrupa ve

bcrtta Amerika'mn, biiturt Hiristiyanlik aieminin kilici, on-

lann, y3ni miisliimonligm iizer'me cekilmistir. «Onlor Miec-

lisi» nin cevabi Turk yani islam idaresini saibedar etme-

Sii kasd ediyor. vakia ben bir Turk degilim. Fakat ben

Turkleri ve idarelerini bilirim! Baskalanmn idarelerini de

gordum. Binaenaleyh oOnlar Meclisis nin cevabmi hem

sahsi tecriibelerim, hem de tarihin deiaietiyle tetkik ede-

cegim. Bizzat miistuman olmakligim hasebiyle Tikklerin

muessesotmi, medeniyetini, irfanmi daha iyi anlamak ve

Dimitri Kitsikis a.g.e. Istanbul (1965) sh. 845,

YUNAN MEZALiMi 353

baskalartyle mukayese edebilmek mevkiinde bulunuyor-rum. «Onlar Mecllshnln bu tenkidotina atf-i ehemmiyetedecegi iimidiyle kendimi aldatmaktan varesteyiin. Bilirim

ki; maddeperest Avrupa, oncok kihco hiirmet eder. An-ccik kuvvet onun maraz-i gururunu sifflyab edebilir( Fa-

kaf Tiirkler'in seceya-yi milliyelerine isnad edilen haksiz

tecaviizler, tarih ile insaniyetin huzisrunda mutlakct rriij-

dafaa edilmeli ve onlarm hakkmda hakikat soylenilmeli-

dir.-.a1

Eser su ciimlelerie sona ermektedir:

iiParis'teki «Onlar Meciisi» Turkleri oliime mahkumetti. Fakat her dem ieali eden iipyiiz elli milyortluk bir

kutle-yl irtsaniyenin layefna uhuvvet-i muazzamasi onlari

mahkum etmedi! islam onian mahkum etmedi. Alloh on-Sarr maftkOm etmedi ve onlcr olmeyeceklerdirl

iMNELLAHE ALA KOLLi ?EY'iN KADiRs"

Hakikaten Hint Miislumanlan, milletimizin tarih sah-nssinden- tard edilemiyeoegine ve islamin aiemdarligi

mevkiinden uzaklastinlmiyacaklanna ait inonclarmi enumitsiz gunlerde dahi muhafaza etmislerdir. O buhranii

gunlerde Hindistan'a kadar gidebilmis olan bir Turk gaze-tecisinin naklettigi su satiriar bu durumu en giizel sekil-

de ifade etmektedir:

«... Bir ogle iistii idi. Agustosun sonlanna dogru hila-

fet meclisine gittim. Azadan bazilan aghyordu. Cemiyetinkfltibi umumisi Ahmet Siddik Kiihteri ile gorustiim. Yunanordusunsin Ankara'ya girdigini soyledi. Muhterem muho-

1 — Mu§lr Hiiseyin KAYDAVi— islama CeMlen K1I15, yahut

Alemdaran-i Islami Mudafaa-— Istanbul 1919 sh.. 7.

2 — a.g.e. sh. 98.

Hi

Hindistanda Hiiafet igin getln bir miicadeleye giri^en «Comra-

jsinin tahrir heyetinden bir grup. Ortada ayaktaki zat

Mevlana Mehmed AH Han'dir.

YUNAN MEZALtMt 35s

tabimm kederi pek buyuktii. Bu haberi ingiliz ojansinmrerdigini ildve etti! Ne yapacaksmiz dlye sordum: «Yapa-cagimiz malum» dedi. (iSonuna kador ugra?mak.» O giin$evket Ali Efendi ile mulakotimda diyordu ki; Ben irtgil-

tere'yi yakinda amano getirecegim. Biz ingiltere'yj silah-la degil, belki aleme medeni oldugumuzu ire hakkimizimiisalemet ve iktisat ile istihsale muktedir bulundugumu-zu ispat edecegim...»

EyIOIden birkac gun gepmisti. Ankara'nm istiiasi ha-berinin bir sayid oldugu anlasilmisti. Haci Ahmet Siddik'-in Hindistan'da kalmamdaki isranna ragmen Mr. $evketAli ile veda ipin goriistum. Bu muhterem zat ortik son sa-atlerin yaklastigim soyluyordu. Eyliiliin sonlanno dogru15 gunliik bir yolculuktan sonra Suveys'e pikmis ve Misirmgtbuatindan Hindlston ihtilallnin bas'ladigim ogrenmis-tim. .

'

Ekim'de istanbul'da idim. Sevket Ali ile kardesi Meh-met Ali'nin tevkif edildiklerini Avrupa gazeteleri yaziyor-du* 1

Hint Miislumanlannin Turkiye lehindeki faaliyetleri-ne bilhassa ingiliz gazeteleri genis yer verlyorlardi. Hiii-distan idaresi bakim.inda.n kendileri ipin pok ehemmiyettasiyan bu faaliyetleri dikkatle takip ediyorlardi. Meseia27 Ekim 1919 tarihli Times gazetesinde su haber yer ali-yordu:

(Hususi muhbirimizden) — 17 Ekim Bombay (ge-cikmi?tir) — Bugiin butiin Hindistan'da, Miisliimanlar, Hi-lafetin devam ye bekasi ipin namaz kildilar ve dua etti-ler. Bombay-da en biiyiik camide namaz kilindiktan son-ra miisliimanlardan miirekkep umumi bir ictimo akdoiun-du, Ve Tiirkiye'nin taksimi ye mukaddes memleketlerinHilafetten aynlmas. hakkindaki rivayetlere dair endisele,

1 — Naci Kasim — Zafer Kitabevleri — istanbul 1341, s. let

KADIB MISIROGLU

rihi belirterek Basvekilin, Devlet-i Aliye'nin istiklaline dair

olan terninatinin tutulmasiyle miisluman ieb'anin itimadt-

nr tevsik eylemesi temennileri tekrar olundu.

Bu haberler ve Hint Miislumanlannin palismalan hak-

kindaki endiseler Tiirkiye'de Hilafetin ilgasma kadar de-

vom etmis ve Yunan menfaatlerinin aleti haline gelen in-

giliz hukumetini gercekten zaman zaman muskiil vaziyet-

lere sokmustur. 17 Mayis 1919 da Hindistan Umumi Va-

lisi E.S. Montagu, ' Dortler Konsey'i onunde, Ayasofyamn

camilikten cikanlarak tekrar kilise haline getirilmesi ba-

his mevzuu olunca, Hint Muslumanlairinin buna karsi ci-

kacaklanni soylemis ve bu karsi ci'kmanrn- ingiltere rein

ifade ettigi tehlikeleri butiin acikligi lie ortaya koymustu.

Hatta Lloyd George 23 Haziran 1921 de bir Hint Miislu-

man heyetini Lorvdrc'ya cagirarak bu hususta goriismek

ihtiyacini duydu.

Daha sonra 6 Haziran tarihli Times gazetesinde, AgoHan'in bir mektubu yayinlandi..Aga Han yine Hint Muslu-

manlarmdan olan Emir AH ile Paris Bans Konferansinda

Hint Muslumanlarmi temsil etmekteydiler. Cok sonra

Turkiye'de Hilflfet kaldinlinca bu iki sahsm musterek bir

mektuplan daha Turk gazetelerinde yayinlanaoak ve Hi-

lafete baglilrklarini son defa ortaya koyacaklardi. Aga

Han bu mektubunda, Bans Konferansindan, Osmanli Im-

paratorlugunun topjrak butunlugirne dokunulmamasim is-

tiyordu. Lloyd George'un vaktlyle Hint Muslumanlannm

Turkiye'ye yapilan baski ve tecdvuzler karsrsinda yiikse-

len tansiyonlanni teskin icin « T r a k y a, Istan-bul ve Anadolu'nun Turk irkininbesigi oldugu ve buralara as la do-kunulmayacagi » na dair beyanati hatirlatilmak-

ta ve « b ii t u n islam D u n y asinm, P a -

disahin h & k i m i y e t i n e bir m d a h a -

Hind Muslumanlanndan bir grup Turkiye'ye yardlmgaieyana getirmege Qali^irksa.

igin halkt

KADlB MISIROfjLU

leye karsi oldugunun belirtilerek mektup

son bulmaktaydi.

Hint Miislurnanlari, bazi ingillz dostlan vasrtasiyle in-

giliz matbuatinda da Turkiye'ye karsi Yunanistan'i hara-

retle tutan Lloyd George'a ate? puskfirtmekteydiler. Fa-

kat sistemli ve yerlesmis bir propagandaya istinad eden

ve Hiristiyan olmak gibi ehemmiyetli bir avantaja malik

bulunan Yunan propagandas! karsisinda bu foaliyetler

gayet oiliz kalmis ve ortaya sSevres Suih Pro-

les i » gibi Tilrk'iin rjlumunu ilan eden bir anlasma

metrrt pikmisti.

Hint Miislitmanlari Tiirkiye'nin maruz bulundugu zu-

lum ve tecaviizlerden ingilizleri mesul tutmaktaydilar. ©er-

gskten felaketlerimizin en bijy'iik mes'ulii Ingilizlerdi. Otarihte ilgiliz basvekili hemen hemen bes kitanin kaderi-

ni muessir bir nufuzc mali'kti. Savas bitip de Dunyanin

karsilastigi yeni problemieri halietmek durumu ortaya ci-

kmca Amerika konferanstan pekilerek infiratpi bir siyase-

ti tercih etti. Bu suretle Dortler Konferansinin aza adedi

fiilen iipe inmis oldu. italyan Basvekili Sinyor Orlando ise

her tiirlii enerjiden mahrum i'htiyar bir devlet adami idi.

Esasen italyanin zaferde rolii de piek az olmustu. Fransiz-

larin ihtiyar Kaplan dedikleri Clemenceau (Fransiz Bas-

vekili) ile ingiliz Basvekili Lolyd George kendi baslanna

DOnyonin mukoddsratina hukmetmek ve harb sonrasi

mes'elelerini halietmek iizere yalniz kalmislardi. Maale-

sef bunlarm her ikisi de hissen ve flkren Turk dusmani idi-

ler. Fakat Turkiye'ye karsi tufumlari, ikisinin de siyasi

hayatina son verdiren agir darbelere sebep olmustur.

Paris'te toplanan bu konferansi Turkiye'nin lehine pe-

virmek icin Mevlana Mehmet Ali Hon baskanhgmdaki he-

yet, Ingillz Basvekilinden sonra Clemenceau ile de gorii-

serek Turkiye lehindeki hissiyatlarim ifade etmistir. Fakat

her iki Basvekil de Hint Muslumanlarmin taleplerini red-

YUNAN MEZALIMI

detmemekle beraber, ipten pazarlik olarak savsaklama-ya aplismislardir.

Hint Miislumanlan bundan sonra gayet enteresan bir

tesebbuse giriserek Turkiye'nin ugradigi zuliim ve teca-

viizleri Hiristiyan Dunyasinin basi olan Papa'ya bile tak-

bih ettirmislerdir. 10 Nisan 1920 de Roma'ya giderek o ta-

rihte mill! hukumetl Roma'da gayri resmi olarak temsil

etmekte olan Galip Kemali Soylemezoglu'nun araeiligi ile

Papa 15. inci Benoit ile gorusmuslerdir. Papa'nin Turki-

ye'ye karsi girisilinis olan tecdvuzlerle mudahalesini taiep

eden Mevlana Mehmes Ali Han bu tariht gorusmede onasoyle hitab etmistir:

«— Mukaddes peder, sizi kardes dinin en biiyiik ada-

tni olarak sevgiyle selamiiyoruz ve tek Allaha incnan iki

dinin kardes cocuklan olarak sizden, galip devietler tara-

findan Tiirk ve Miusliimanlara, Peygamberimiz Efendimi-

zm haleft olan Holifeye v® Osmcmogullan Hanedanina veTurk Milleti iie onun sethsinda biitiin islam, Diinyasrna re-

va goriilen zuliim ve hakaret Ipin mudahralenizi rica edi-

yoruz. Bundan mes'ul plan ingiliz Basvekili LloydGeorge, htikikatte Hiristiyan Diinyasi ile Miisliiman Alemiarcsmda bir ehlisalip zihniyeti yaratmis bulunmaktadjr.

Asyada ve Miislumanlaria meskijn olan btitiin krtalarda

Engilizlerin ve Fransizlann reva gordtigii zuliim ve tazyi-

ka karsi, bir takim reaksiyonlar uyanmistir. ve uyanmak-tadir. Hiristiyan Aleminin en biiyiik makami olcn zat-i

alilerinin boyle bir hareketi nasil telakki ettigini miisaa-

denizle sorabilir miyim?

Papa Onbesinci Benoit'ya bu nutuk tercume edilince:

ii— Boyle bir hareketi mudafaa-i mesrua telakki ede-

rim!» Cevabini vermek diicenapliginda bulunmus ve bu-

nun uzerine fevkalade sevinen Mevlana Mehmet Ali Handa Papa'ya:

«— Bu cevabinizi Bombay'da Hint Hilafet Heyetine

KADiR MISIROGLU

telgrafl'a tebsir edebilir. miyim?» dermis ve Onbesinci Be-

noit da:

«— Hay hay', edebilirsiniz!»

Cevabini verince, Mevldna Mehmet ASi Han ayaga

kalkarak bu tarihi sozlerin butun MOsliiman Dunyasini

teshir ettigini ve bu genis diisuncenin hiristiyan devistle-

rinin basmdaki diplomatlara yol gbsterecegini timid etti-

gini beyan ederek, muslumanlann minnetlerini arzetmis-

tir.

Svlevlana Mehmet Ali Han, bliinceye kadar cok atesli

bir Hiiafet ve Turk taraftari olarak miicadelesine devam

etmistir. Fakat Tflrkiye'de Hiiafet kaldinlinca Hindistan-

daki Hiiafet calismaian tabu olarak akamete ugramissa

da, bu calismalar Hint Muslumanlarmi birlestirmi? ve

imanlarmi kuvvetiendirmistir. Bir birlik ve mucadeieler-

den de en buyuk islam Devleti olan Pakistan dogmustur;

Milletirnizin en kara giinlerinde elinden gelen her tfir-

iij yardimi ifaya azimle kcsan bu mubdrek ve mOcahit in-

sane, Cenab-i Haktan rahmet dilerken, hizmetinin gercek-

ten iman kardesligi icin bugiine isik tutabilecek mukem-mel bir 6rn«k oldugunu soylemek isteriz.

MUHAMMED IKBAL

Hint Muslumanlarimn derlenip toparlanarak Pakista-

ni vueuda getirmelerinde en buytik rolii ifa edenlerden-

dir. fvfeulana Celaleddin-i Rumi'nin hayrani olan filozof sa-

ir ikbal 1873 de Pencap'a bagli Siyalkut sehrinde dunya-

ya gelmistir. Dedeleri Kesmir Brehmenlerindendir.

Lahor'da felsefs tahsilini tarnamladiktan sonra, tet-

kikatini arttirmak icin Avrupra'ya gitti. Gc sene, Bati fel-

sefesini inceledikten sonra 6a, islam felsefesine baghligi-

ni muhafaza etmis ve. bu istikdmette blumsuz eserler mey-

dena getirmistir. Eserlerinin birkaci Tiirkcemize de tercii-

YUNAN MEZAUM'i

me edildigi icin, miinevverlerimiz onu bir hayli tanimak-tadirlar. Bu yuzden biz burada islam mistisizmlnin bu em-salsiz kahramaninin hayat ve san'ati iizerinde durmaya-cagiz. Doha ziyade belirtmek istedigimiz- onun Tiirk Mil-letine olan sevgi ve bagliligidir.

Gerqekten Muhammed ikbal, bizim en samim? bir« K a r a gun dostumuz» dur. Milletirnizinfelaket yillannda bir sfiir hassasiyetr lie sarsilmis ve sonderece ustalikla kullandigi kalemini gbzyaslarma batira-rak istirabini ebedilesiirmistir. italyanlann 'Trablusgarb'ahucum ettikleri sirada, yukanda da bir nebze beiirtilmisoldugu gibi. Hint Muslumanlari galeyana gelerek bize yar-dim ipin harekete gecmislerdi. Tertip edilen protesto mi-tmgde Muhammed (kbal orduca yozilmis su siirini oku-du:

sDunyonin insani cok mustarlp eden hailerinden coksikilsros, baska bis- filcrae gocmustiim. Melekler beni Haz-reEi Muhcmned'ln hu2uruna getirdiler. Peygamberimizsorciu: Bcna o alerndsn bir risdiye getirdin mi?

Ya Resulaiiah; dedim, Dunyada huzur ve rahat kal-madi. Ami ettigimiz hayat ele gepmiyor. Varlik bahpele-rinde binteree Idle we 8 ii! var. Fakat hip birinde ucfa ko-kusu yak. Buna ragmen huzururwza herfiye olarak bir si-se setiriyorurrsc Bu sisenin icinde o derece k.ymetli bir¥ey yordir ki, bunu cennstte dfihi bulmak imkansizd.r. Buspecie iimmetinizin serefi wardir. Ba si?ede Trablus se-hldlerinin kam vardir.»

Anadolu Turklugii en umitsiz anlanni yaswken o soy-le diyordu:«Bizansi yikmis olan Turk arslam yine uyana-cck, yine kiikreyecsk ve dii^manlan titreyecektlri >, Turkun biitiin badirelerden salimen cikaaagma inanci aslasarsilmamisti. «Osmc(nlilarin iizerine kederden bir dag yi-gilm.ssa, sen uziilme, ciinkii bin yildizin kam dokiilmeden

KADlR MISIROfJUl

$afak s6kmez!...» demek suretiyle bu inancini gayet sai-

rane bir surette^ ifdde ediyordu.

MilIT Miicadele'nin ba?langicindo aMustafa Kemal Pa-

sa'ya Hitap» isimli uzun bir siir yazmtstr. Bu siir, «Allah

ona yardim etsin!..» temennisiyle basliyor ve «Atin nere-

ye kadar giderse oraya, kadar atil, diisijnme, biz bu mey-

danda nice kereler tedbir yuziinden mat olduk!...» ogiiduy-

le bitiyordu.

«TulO-i isldrro adh §iirinde bizim- Milli Mucadelsde

kazandigmniz zaferi Islam zaferi olarak gostermistir. Hat-

ta bizim basanmizdan uyandirmaya poli§tigi Him Muslii-

manlarmi ikaz icin mukemmel bir ibret cikanyordu.

Hint Muslumanlannin butun ileri gelenieri daima

Turk Milletinln saadeti ile mesut olmus, felaketinden de

yurekten teessur duyarak elden gelen hicbir yardimi esir-

gememislerdir. Boyle bir kitapta bu bflyiik kairdesligin taf-

siiatina girmeye imkan yoktur.

Muhammed ikbal icin tertiplenen bir ihtifale kotilan

degerli Profesor Ali Nihad Tarlan, su alaka cekici hatira-

yi anlotmaktadir:

«Bu buyiik miSIt sdirin 19. oium yildoniknu miinase-

betiyle Skbal Akademisi tctrafmdan Kara?i'de tertip edi-

len buyiik anma torenine riyaset etmek uzere Pak-istan'a

gittlgim zaman oranin degerli ilim ve edebiyat mensupla-

n ile goriismek firsatina nail oldum. O giinlerde bir soh-

bet esnasmda ook degerli sair Hafiz bona aynen ?6yle

demisti:

Yazdigim Sehname-i isldm'da on ikibin beyit Tiirk

Milletinin Imanli kahramanhgina aittir, Ben Tiirklerin fe-

laketli giinlerinde ?ehir sehir, koy kdy dolosarak bu seh-

nameyi okumu^umdur!..)) 1

1 — ikbal - Esrar ve Rumuz (Terc.

tanbul 1958 sh, 6

Ali Nihad Tarlan) Is-

YUNAN MEZALlM'i 363

Boyie daha niceleri lehimizde faaliyet gdstererek, ln-giltere'ntn acikca Yunanistan'o yardimini guclestirmijler-dir. Btitun bu calismalar cok miisbet sonuclar vermistir.Su kadanni soyliyelim k* Turkiye lehinde propagandayapmaktan, dolayi, ingiliz idaresinin- tevfik ve hapsettigimuslum-amn adedi « o t u z bins dir. Ayriea 1914 teHindistan'da toplanan Miisluman Askerierin Turklere kar-si savasmak ioin Irok'a gitmeyi reddettikleri ve Bombay'-dan hareket edilecegi sirada ingiliz subaylann-i oldurduk-leri igin bircogunun kursuna dizildigi dusiinulurse, Pakis-tanlilann ne derece yurekten dostlanmiz olduklari mey-dana cikar. TOrkler bu vefakarligi unutmayctrok nesildennesile nakledeceklerdiri...

Cenab-i Hak bu iki biiyuk millete bir daha, birbirininfeWketini gostermeyerek hakimiyetlerini ebedT kilsin!..

«Turk asillerin asilidir. Yapma olmryan,

gosterigi bulunmayan bu pek yiiksek asalet ona,

tabiatm hediyesidir. Sadelik icinde ihti^ami,

siikunet icindo belagati, zarif bir durgunluk

icinde duygulu bir hayatiyetle ve pariltib bir

hayat icinde kibar bir hakikati hisscttiren ye-

gane mevcut Tiirklerdir. §ark, hiitya ve efsa-

neler alemidir. Turk, o rengarenk alemin go-

ziidiir, dilidir, ).§r£idir ve yasiyan hakjkatidiv.

Tiirk'u anlamamak icin tarihe goz. yummak

gerekir. Haksiz hiicumlar ve pespaye iftiralar

ominde Tiirkun vakur kali^i, §iiphe yok ki,

korlerin hakikat-i e?yayi idrak etmedikierini

dusundiiklerindon vc kijrlere acidiklarmdan-

dir. Bu asil davrams, o zelil iftiralara ne beiig

bir cevap ohiyor?..»

PiYEB LOTl

Gergekten- biiyiik bir karagiin dostumuz olan bu fln-

lu Fransiz edibi 1850 de Rochefort'ta dogmusfur. Soylu

bir protestor! ailesinin. gocugudur. Asil adi Louis-Maire

Julien-Viaud'cfur. Aslen bir deniz subayi idi. Uzak Dogu-

yu dclasmis ve birkag kere de istanbul'a gelmisti. Bu se-

yohatleri sirasinda yakindan gorup tanidigi Dogu Mede-

niyetine hayran oimustu. BilhossG Turk'un ahlakT ustunluk-

lerinin ve Turk san'at eserlerinin ihtisami karsisinda ade-

ta sihirlenmisti. Omriimun sonuna kadar bu Turk ve MiiJ-

liiman hayranligini muhafaza etmistir. O tarihlerde Turk'-

un ahlaki da en asil hatlara ulasmis, zarif san'at eserle-

ri gibi efsdnev! ulviyetlerin zengin bir armanisi halinde

gorenleri biiyulijyordu. Bu ahlak ve san'at tezahiirleri

Piyer Loti'nin menfaatperest ve maddesi Bati nizammdan

bunalmis sair ruhuna peri masallan iklirnine agilan zen-

YUNAN MEZALlM'I

gin bir ufuk kazandirmisti. Bu yiizden onun biitiin eserle-

ri, Turk islam Diinyasma derin bir askla bagli san'atkar

bir ruhun heyecan ve hayranlik hisleri ile doludur. «Azi-

yade», «Bir Sipahinin Romam», «Dezansantes», «La Tur-

gule Agonisentes v.s. hep Dogu hayatrni anlatan eser-

terdir.

1891 yilmda Fronsiz Akademisine segilerek sohreti-

nin zlrvesine ulasrmstir. 1928 yilmda Handey'de vefat

edlnceye kadar dflima Tiirkiye'nin lehinde faaliyet gos-

termekten asla geri kalmamistir, Gergekten Tiirklerin sa-

adet zamanlarmda oldugu kadar felflket zcmanlannda dasadrk bir dostu oldugunu her vesile He ispdt etmistir, Fa-

kat onun asil biiyiik hizmeti, Balkan Harbi sirasinda son

derece mert ve gur bir sesle Avrupa umumT efkari oniin-

de tecavuz ve zulme ugriyan Turkieri miidafaa etmesiolmustur. Bu yiizden pek cok hakarete ugramis, fakat

asla yilmamistir. Eweice de bir nezbe belirttigimiz gibi

Balkan Devletlerinin Hacli zihniyeti ile hareket etmeleri,

biitiin Avrupa umumi efkannda biiyuk bir sempati yarat-

misti. Bu yiizden Turkler aley'hine yalan haberlere istinad

eden birgok tahkir ve tezyif edioi yazilar yazilmakta idi.

Piyer Loti tek basina biitun bu menfi havayi Turkiye'nin

lehine cevirmek igin gok gayret gosterrnis ve her yereherkese cevap yetistirmistir. Turk tvlilletinin kalbinde de-

rin bir minnettarlik hasil eden bu fedakarane dostluk hic-

bir zaman unutulmiyacaktir. Qunku; vefa Turk'un an'ane-

vi hdsletidir.

Piyer Loti, 1914 yilmda Balkan Harbinde, Bulgarlann

Edlrne'den kovuimalarindan hemen sonra Tiirkiye'ye gel-

61. Turk Milleti coskun bir tezahuratla onu bagrina basti.

Turk basimnda hizmetini ve sahsiyetini belirten gok tak-

dirkar yaziiar ve beyanatlar gikti. .Yerimizin darligi yuztin-

den devrin hemen biitiin meshurlan tarafindan onun hak-

knida ifade edilen Bit-ayiskfir beyanlardan gesitli misal-

366 KADiR MISIROGLU

ler veremiyo'ruz. O bu beyanqtlar kar^isinda fevkalade mu-

tehossis olmustu. Bilahare Tiirkiye'ye gonderdigi mektup-

la $6yle diyordu:

«We yazik ki; Tiirkce okumak bilmiyorum. Turk MKS-

nevverleci tarctfindan hafckinda yazilan o lutufkar ve dil-

firip fikirteirin tercumesini dun alabildim. Lutfen soyleyi-

niz ki, aziz Ttirkiyemize ruhumla, bedenimle sadigim ve

hakaretlere, tehlikelere ragmen Turklerin ruhundaki asa-

leti, ulviyeti daha ziyade tomtmaya pah$acagim:»

Piyer Loti, TCirkiye'de bulundugu sirada Edime'ye

kadar bir seyahat yaparofk zulumleri yerl-mde ve gozle-

riyle gbrdii. Gorup i?ittik!erini yazarak Dunya umuml ef-

karma bir kere daha gergegi duyurmaga cali^ti. Edime'-

ye vardiginin hemen ertesi gunu su beyanati verdi:

Edirne 19 Agustos 1913

Dun aksam Edirne'ye gelirken hayatimm en heyeoanh, en

guzel anlarim yatjadim. Beni selamlayanlara cevap verirken

gozlerim islak lslakti. Eana uzanan ellerden kag tanesim" sikti-

bildim hatirlayamiyorum. Hatirladigim bir §ey varsa, bunla-

nn arasmdan annelerinin kucagmda bana. dogru uzaUlan kii-

guk yavrulann ellerinin de olu^uydu-.O eller ki, birgok benzer-

leri sirf eglence igin canavar EuJgarlar tarafindan kesilmigtiL

Buyiik bir tesadiif gehre, Ramazan bayraminda girmigtim.

Musiumanlar, Hiristiyanlar ve Yahudiler gergek bir bayram se-

vinci igindeydiler. Hepsinde ya§adiklan en buyiik kabusun bit-

mesiyle kavu§ulan huzur vardi. Koiay degildi bu!.. Aylarca in-

san kasaptarmin tehdidi altmda ya§ami§lardi.

Hepsine de ayri ayn tegekkur ettim. Yasaain Tiirk Edirnel...

Acaba Avrupa artik yaptigi hatamn buyuklugunii anlayacak,

pigman olacak mi?... Diplomasinin merhameti olmaz ama, suu-

ru da olmamali mi?...

Doha sanra arka arkaya birpok maikale yaymladi.

Turkleri bir Turk ve Musluman kadar ytirekten mfldafoa

YUNAN MEZALiMI 367

eden bu uzun yazilardan birkac pasaj iktibas ediyoruz:•Dogrusunu isterseniz bu Hiristiyan kurtancilar (I) bir-

kag gun iginde bdyle bir tahribat yapabilmek igin tiiyler iir-

• pertici bir tarsia galismislar. Evet, bir gol diyordum. Gelip geg-tigtai yerler bir 56II... Cimkii daha birkag gun once buralantaze oliilerin cesetleriyle doluydu. Yolda bir tek insan gore-medim. Arada bir yolumuzun iistiine bir tas yigim, duvar ka-Jintilan ciluyor. Ktiy kalintilan... Uzaktan uzaga kargalara yemolan hayvan cesetleri gdriiyoruz.

Yol boyunca bir defa Havza'da durdnk. Eiitfln yapilar ha-rabe halindeydi. Birpok evler iamamen yikibmsti. Sadece ayak-ta kalan birkac duvar goze farpiyordu. Yikilmayanlar da ha-rabeye donmiigtu. Kasabamn camiine gittik. Burasi ilk baki§-ta pek harap olmamisa benziyordu. Bulgarlar camil yikacak va-kif: bulamamis olmahlardi. Ama kapidan iperi girer girraez deh-getten tuylsriraiz (irpordi. Iceride Turk yaralilan vardi. Camiinmermer mihrabi pargalanmis, camlari kinlmi§ti. Oatelik bu tah-

ribati dogrudan dogruya yarahlara yaptitrnislardi. Ellerinde

sungii mecaisiz yaralilari durtflkleysrek onlan bu feci i$e zor-

lamigiardi. Bulgar vahsetinin ne dereceye varacagmi insan as-

ia tasavvur edemiyor. Bon de camiin minaresine gikmadaa,boyie bir seyi tasavvur edemezdim. Minare pisiik igindeydi; Me-ter Bulgarlar burasmi tuvalet olarak kullanmislar. Ihtiyaci olan-

lar minareye gikmig, oradan kubbenin iistiine buyiik abdestle-

rini yapmislar... Kubbe feci bir haldeydi.

OLUM KUYUSUCamiin etrafmdaki mezarhk biisbiitiin inamlmaz durumda

idi. Bulgarlar mezarlardan gogunu kazip oliileri gikarmis vemezarlari abdestane olarak kullanmislar.

iste kdyiin kuyusu. Dayamlmaz bir koku gikiyorl... Bulgar-lar tecaviiz ettikleri kadmlann ve gocuklann oesetlerini kuyu-ya doldurmus, suyun dibine batmalanm saglamak igin de iist-

lerine mezar taglanm atmislar. Binden fazla niifusu olan bura-da, simdi ancak kirk kigi var. Hepsi bitkin liaide. Ama gene de

368 KADIR VEISIROGLU

yamraiza gelip nezaketle elimizi sikjyor. iglerinden biri yas-

li gdzlerle:

«— Neden hala yasryorum bilmem?...- diyor. «Karimi, go-

cuklanmi cldiirduler. Evimi y]ktilar!...»

Kinlmis. mermerlerin altmda guriisun diye, kuyuya, diger

kurbanlarm yamna atilmi§ti.

Gegtigimiz yol boyunca ugsuz bucaksiz askeri birliklere

rastladik. Turkiyenm her yanmdan gelen asker mecburi bir yu-

ruyiisle bitkin Mlde yollarina devam ediyor. Edirne'ye gidiyor-

lar. Dunlar takviye kuvvetleridir.

EDtRNE'DEKI BULGAR VAH§ETJ

Edirne'de goriip isittiklerimiz her tiirlu tahminlerin iistiin-

deydi. Turk Ordusunun sehre girecegini kestiren Bulgarlar bir-

kag gun iginde akla, hayale gelmedik mezalime giri§miglerdi.

Bir yandan Bulgarlar, Musliimanlari katlederken, kendi silah-

landirdiklari Ermeniier de Rumlan atdiiruyordu.

Turk toplarmm gumburtiileri arasmda gegen son gece biis-

butiin korkung olmu§tu. Bulgarlar o gece dldurdiiler, galdilar,

yiktilar. iste binlerce misalden biri; Sahsen tamdigim bir evde

Bir Turk subaymm dul kansiyle iki kizi oturuyordu. Bir Bul-

gar giiruhu zorla kapiyi kinp eve giriyor, komgular sabaha ka-

dar evden canhiras. gighklar duyuyorlar. Vahsilerle bogusan

gang kadmlarm sesleri! Ote yandan biitun iggal kuvvetleri ga-

hp girptiklari egyayi arabalara yukleyerek sabah sai'akla bera-

ber yol gikmaya hazirlamyorlar.

Edirne'deki Bulgar mezalimi hakkmda Turk'lerden dinle-

diklerimi yazmak istemiyorum, Musliiman olduklari igin muba-

lagali konugtuklan akla gelebilir. Omin igin dogrudan dogruya

Hiristiyanlarm ve Yahudilerin anlattiklanm nakletmekle yeti-

necegim. Bunlardan Pandalli admdaki bir Rum'un anlattiklan

gergekten insam, insanligindan utandiracak dei'ecedeydi. Pan-

delli basmdan gegenleri §6yle anlattii

a— B'ir aksam svime dondugum zaman igeride.Bulgar as-

kerlerini gordum. Bir onba^i, kanma evdeki her seyi bir arada

YUNAN MEZAUMl

bir kosede aglasan beg yavrumu kendilerine teslim etmesini

sdyluyordu. Komsularin evi de aym sekilde Bulgarlar tarafm-

dan isgal edilmisti. Yapacak higbir sey yoktu... Evlerde ellerine

gegen her seyi aldiktan sonra bizleri, yalniz Wkekleri alaraksorguya gekmek bahanesiyle gotiirduler. Bir subaym kargismagiktik. Sorgu olarak bize :

-Pemek Rum'sun ha. o halde hirsizsm, defol!...- sozundenbaska bir §ey soylemediler.

Sorgudan (!) sonra hepimizi karanhk bir mahzene tiktilar.

Sabahm sa-at birinde igeriye elinde fener tutan biri girdi. Adamfeneri bize dogru tutarak: «Epeyce de varmi§» dedi. Sesini duyarduymaz geleni tammistik. B'u hepimizin gok iyi tanidigi Arap-yan adinda Edirneli bir Ermeniydi. Adamj Bulgar askeri kib>

gmda gfirmek bizi bir defa daha §asirtti. Arapyan bizi siizduk-

ten sonra : .Size kotiiltik yapacak degiliz!» dedi. «Sadece bagkayere nakledecegiz!- Yeniden yola diizuJduk. iki sira Bulgar' as-

kerinin arasmda yuruyorduk. Uzun siiren yol boyunca Arapyansira ile yammiza gelerek paralanmizi istedi: «Yanmizdaki para-

lari bana emanet edin Bulgarlann eline gegmesin, ben yannsize geri veririm!., diyordu. Herkes yanmdaki birkag lirasmi

gikanp verdi, Ben cebimde sadece, iig, beg kuru§ oldugunu soy-

ledim: <>01sun» dedi, «ver bana Bulgarlann eline gegmesin!... *

Iki yammizda yuruyen Bulgarlar bize olmadik hakaretlsryagdmyor, miitemadiyen dipgikliyorlardi. Yedigimiz dayaktanbitkin haldeydik. Bir yolun donemecinde karsimiza bagka Bul-garlar gikti, arkadaslarma; ^Nerteye gdturuyorsunuz bunlari?«

diye sordu. Cellatlanmizdan biri kisacai -Suya» diye cevap ver-

di. Nihayet nehrin kiyisma gelmi§tik. Orada hepimizi yiiziimuzsuya donuk olarak siraladiktan sonra ellerimizden dorder dor-

der birbirimize bagladilar. Ondan sonra arkamiza gegip suyayuvarlamaya ba§ladilar. Arapyan da bizleri suya itenJerin ara-

smdaydi.

Nihayet suya itihne sirasi bizim gruba geldi. Ben dortlu

370 KADlR MISIROGLU

grubumuzun kanarmdaydim. Tarn suya dugerken bagimi ko-

parmaya muval'fak oldum ve kar.91 sahile dogru yiizmeye ba$-

ladim. Bulgariar ay lfjigmda beni gbrmugtii. Arkamdan ates, et-

meye bagladilar. Ancak arada bir soluk almak igin basnm gika-

nyor, sonra gene daliyordum. -Artik kendimi kaybetmek uzfi-

reyken ayagim karaya degdi, kar§iya gegmi^tim,

Sabaha kadar oldugum ysrde kipirdamadan bekledim. Gun

ifjirken suriine siirune o civardaki bir Rum arkada§imm evine

gittim. Fakat da Bulgarlarm korkusundan beni igeri almadi.

B'iitim giin galihklarm arasmda gizlendim. Ak§ama dogru ku-

laklanma birtakim sesier calmdi. Dikkat ettim bunlar sevin;-

baykinsjanydi, dinledim; ahali cilgm bir seving icind'e:

«— Turkler!... Turkler geliyor!,.. diye bagin§iyordu.

Artik kurtulmu§tuk. Halbuki Turkler bir gun daha sonrs

bekleniyordu. Bulgarlarm bu haykin^lan duyunca nasil kagi§-

Uklarini bir gbrmeliydmiz.

Ben dosdogru evime dondilm. Allah'tan goluk cocugumuzu

olriiirmemisjerdi. Beraber blume mahkum edildigimdz kirk be?

kom$um\m dul kanlari beni goriince etrafimi gevirip kocala-

nndan haber sordular. Ne diyecegimi, ne edecegimi gasjrmisj-

trni:

n— Sorguya gekiyorlar,» diye kekeledigimi hatirliyorum, Bi-

liyorsunuz, birkag gun sonra hepsinin cesedi nehirden gikanl-

di.

Duyduklarim saymakla bitmez, Bulgarlarm Turk harb esir-

]erine ne korkung i§kenceler yaptigmi bana Fransizlar anlatti.

Ag susuz b:raki.lan Turk esirleri dipgik darbeleri altinda meg-

hiil istikametlere gotiiruliiyor; aralarmda yere du^en olursa

anda siingulenip oldiiruluyordu.

Doktcrlar. gogiisleri sunguyle pargalanmig rum kizlan gor-

duklerini, Bulgarlarm siiriiler halinde sekiz, on ya§indaki kii-

gukierin irzina gegtikten sonra bldurup biraktiklanm anlattilar.

Roraanya'da tanmmi§ bir hammdan bir mektup aldim, Bftkres/e

372 KADlR MISIROGLU

gotirilon Bulgar esirlerinin ceplerinden kesik kulaklar, kugiik

gocuk elleri gikmi§, Bunlann mahiyeti sorulunca kendilerini hak-

h gikarraak ister gibi: aBiliyorsunuz, bu ugurdur, ugur olsun (ii-

ye tasjyoruz» demisfcir.

Ve nihayet bana sehid bir Turk askerinin fotografini gds-

terdiler. Bulgariar oglenco olsun diye diri diri kafasim dolmi^,

basmm derisini yuzmu§Ierdi. Yiizunden, sadece burnu ve bir

gcizu kalmisti..,»

Piyer Loti'nin Balkan Harbi basladigi tarihten itibaren

TOrkler lehinde yazdigi yazilar ciltler teskil edecek kadar

coktur. Bu yaziiann hemen hepsi Dunyanirt en asil ve san'-

atkar ruhlu milleti olan Turkleri Dijnya haritasindan silmek

rein Balkan mill&tlerini bir oncu ve masa olarak kullanan

buyuk Bati devletlerine ka,rsi asil ve gercege bagh bir ru-

hun zaptedilmez feveranrm ifade etmektedir. Bu yazilan

okuyanlar icin soyle bir duslinmek mill! vicdan borcu olsa

gerektir.

An'onevf ahlak ve Imonimizi tahrip ede ede bugune

kadar geldik. Acaba, bugun -Allah gostermesin- bir felake-

te ugrarsak bizi bu derece inanarak mudafaa edecek bir

Bati Dusuniirunun- pikabilmesi ioin Batiya tesir edecek ve

hayranhk telkin edecek neyimiz kalmistirl...

YEDINCI BOLOM

ZULUM VE HiVANETLERIN LOZAN'DAAFFEDiLMESi

LOZAN KONFERANSI

Birinci Diinya. Savasi sonunda yurdumuza dSrt taraf-

tan saldiran diismanlan piiskurtmek icin girisilen Mill] Mii-

ccdele, basanyla sonuclamnca bunu bir sulh anla^masiy-la baglamak icabediyordu. Evvelce karorlastinlarak sade-ce bir (i p r o

je » safhasinda kalmis olan « S e v r

A n d I a .5 m a s i » na nazaran gok daha serefli ve ba-sanli bir gnlasma umid edilmekte idi. Bizi, Sevr Andlas-masi'na goturen sartlar tamamiyle aley'himizdeydi. Mutte-fiklerimizin birer birer silahlarmi biraikmalan sebebiyle hertarafta gerilemege ve savas alanindan cekilmege mecburolmustuk. Bu durumdan istifade eden diismanlanrnizindort bir taraftan vatanimizi istilaya kalkismalanna nzagostermeyen milletimiz oKuva-yi Mllliyes adi altinda birle-

serek vatani kurtanncaya kadar uc sene suren cetin bir

mucadelenin imtihamni basanyla vermisti. Millet, en dcizferdinden en yuksek riitbeli kumandamna kadar yekvu-cut bir hdle gelmis ve insaniistu bir gayret sarfederekbuyiik imkansizlikiara ragmen muazzam bir basan eldeetmisti. Adina Turk istikiai Savasi dedigimiz bu Slum ka-lim savasinda en azili ve simarik hasmimiz olan Yunan-

374 KADlR M1SIROGLU

lilar mehmetpikten ebediyyen unutamiyacaklan bir ders

almislardir.

itilaf Devletlerinden bilhassa ingillzlerirt genis olpii-

de yordim ve destegi ile horeket eden Yunan Ord'usunun

ugradigi korkunp bozgun, bize en kara ve buhranli gun-

ierimizde dusmanla elbirligi eden hain ve nankor yerli rum-

larlo Patrikhanenin bir daha bbyle bir hiyanete tesebbus

edememesi ipin siddetli bir cezaya parptinlmasini mum-kiin kilacak bir firsat kazandirmisti. Bundan baska gesit-

ii ecnebi sahadet ve raporlariyle sdbit olon Yunan zulum

ve hiyanetlerinin hesabmin goriilebilmesi de imkdn dahi-

line girmis oluyordu. Zira bu kitapta milyonla emsali ipin-

den septigimiz birkapini gorduguniiz bu zulum ve hiya-

netler en bflsit savas kaideleri dahi nazan itlbara altmna-

dan tamamen hukuk disi ve caniyane bir surette oereyan

etmisti. Yakilip yikilan sehirlerin gaspiedilen mallarin, gii-

nahsiz olorak blduriilen sivil milyonla mazlumun zarar

ziyamni pok cuz'T bir surette karsilayacak otan bir tazmi-

nat en tabif hakkimizdi. Konferansin diliyle buna «Tami-

rat ir:es'elesi» deniyordu, Fatat bu boliimde kisaoa izah

edecegimiz iizere bu tamirat bedeli Yunanlilara bagislan-

mistir. Lozan Andlasmasi metninde asagida izah edile-

cegi uzere «Yunanistan'm ipinde bulundugu mail buhran

dusiiniilerek (Md. 59) bundan sarfinazar edildigi» kabu

edilmistir. Bu neticenin nasil olup da meydana geldigini

izah etmeden evvel Lozan Konferansi hakkinda kisa bir

bilgi vermegi litzumlu goriiyoruz.

Lozan Konferansi, isvipre'nin Lozan sehrinde bir ta-

rafta Tiirkiye ve diger tarafta Ingiltere, italyan, Fransc,

Japonya, Yunanistan, Romanya ve Sirp -Hirvat - Sloven

(Yugoslavya) olmok uzere sekiz ay gibi uzun bir muddet

devam etmis ve bir ara kesiierek iki safhada tamamlan-

mistir. 20 Kasim: 1922 de baslayan konferansin mifcake-

releri 4 Subat 1923 de kesiierek 23 Nisan 1923 de tekrar

YUNAN MEZALiMt 375

basladi ve 24 Temmuz 1923 de sona erdi. Rusya Turkiye'-nin israriyle Bogazlarla alakali muzakerelere istirak etmekiizere davet edilmisti. Amerika. ise sddece mfisahitler bu-lunduruyordu. Bulgaristan da kendisinin, Karadenizde bir

mahrece sdhip olmasi bahis mevzuu oldugu zaman kon-feransa istirak ediyordu. Tiirkiye'yi indnu, Doktor Raa Nurve Hasan Saka temsil etmekte idiler. Turk heyeti, musa-vir ve gazeteoilerle birlikte oldukpa kalabalikti. TOrkiy'e'-

nin inonu tarafindan temsil edilmesini bizzat M. Kemal Pa-sa saglomisti. Konferans Harioiye Vekilleri seviyesindeeereyan etmekte oldugundon, bu sirada Hariciye Vekilibulunan Yusuf Kemal Bey'in gitmesi icabetmekte idi. Her-kes gibi M. Kemal Pasa da pak basarili bir andlasma im-za edilecegini umid etmekte oldugundan bu koferanslaTQrkiye'yi temsil edeeek sahsin buyiik bir itibar kazana-cagini diisunmekteydi. Gerpekten de bo^arili bir anlasmayapmamak ipin sebep yoktu. Turk Heyeti arkasinda mu-zaffer bir ordu ve iip senelik desitani bir basarinin akillanbayrette birakan hatiralan oldugu halde vazife gorecek^ti. Bu yiizden M. Kemal Pasa ileride girisecegi inkilcp ha-reketleri ipin daha musait gordiigii inonii'nun yildizim par-latmak istediginden onu murahhas yapmayi arzu etti. Yu-suf Kemal Bey'in Hariciye Vekilliginden Istifa etmesini is-

teyerek yerine inonii'yij tayin ettirdi. Halbuki inonii mil-letlerarcsi bir konferansta bir pok kurt Avrupa diplomatikaisisinda vazife goreoek vasiflardan o gun ipin tama-miyle mahrumdu. Bunun sebeplerini kisaca soyle sirala-yabiliriz:

a) inonu, boyle bir konferansta basari elde edebil-mek ipin ilk sart olan lisan bilgisinden, mahrumdu. Bu yiiz-den General AH Fuat Cebesoy'un siyasi hatiralannda 1 be-

1 — General Ali Fuad Cebesoy'un siyaei hatiralan - Istan-

bul 1957 s. 221

376 KADlR MISIRO&LU

lirttigi gibi blrpok hazir nutuklan cebine koymak suretiyte

Lozan'a gitmisti, Halbuki Osmanli devletinin birkap asirhk

tarihi ipinden devom edip gelen bircok muallak meselenin

besabi goriilecek olan boyle bir konferansta hazir nutuk-

iarla basari elde edilmesine imkan olmadigi asikdrdir.

b) inonii, m,eslek itibariyle diplomat olmadigi ve c

giine kador kisla ve cephelerde gepen hayoti yiizunden si-

yfisi tecriibesi gayet kit bulundugu ipin milletlerarasi bir

konferansm' usul ve incelikleri bakimmdan ieab eden tec-

rubeden de mahrum bulunuyordu. Yani, boyle bir is ipin

genp ve tecrubesizdi.

c) Hayatinm hemen her hadisesinde bariz bir sekil-

de belli oldugu uzere diktatoryel davranislardan kurtulo-

madigi ipin beroberinde goturdugii kalatoalik iktisat ve

hukuk musavirleriyle kofi oloude musavere etmek olguri-

lugunu gdsterebilecek bir rub ve korakter yapisina malik

degildi. ,. : :

Burada asil mevzuumuz Lozan olmadigi loin, kisaca

belirttigimiz ve pesitli misallerini vermedigimiz bu sebep-

lere daha birpoklan eklenebilir. Bu kifayetsiziigi kendi-

si tarafindan bile bilinmekte oldugundan M. Kemal Paso'-

nin teklifi karsisinda gok sasirarak fjziir diledigi Nutukta

dahi hikaye edilmektedir1 Fakat M. Kernel Pa^a'nin ka-

rannin kot'f oldugu anlasilinca kabule meobur olmustur.

Sirasi gelmisken sunu da sdyliyelim ki M. Kemal Pasa ta-

rafindan sulh akidinin kolay olaoagi tahminine ve ileride

yapilacak' inkilaplarc bagli olarak onun murahhas sepilme-

si Lazan Artdlasmasmin nutukda da uzun uzun ovfilme-

sini tabii, ve mecburi kilmisti. Yoksa o devirde up yillik

muazzam bir mucadeleden sonra, iizerine askeroe ramus

ve seref yemini yapilmis olan« M ill! M i s a k»

. Bkz. Mustafa Kemal - Nutult Istanbul 1927 sh. 418

YUNAN MEZAliMi 377

in gerpeklestirilemiyecegini ve bundan genis olpiide taviz-

ler verileeegini kimsenin havsalasi almazdi. Fakat inonii1

-

nun duraklrya durokliya, sendeliye sendeliye sekiz ay sur-ciiirdiigu konferansm bu umuknayan netioesine herkesi,kismen ve yavas yavas alistirdigi soylenebilir. Gerpi hemonun gonderilmesine ve hem de getirdigi pok eksik vs

'•-.-.. . v;-T

\

:

i.;

*f;

','1

;

: - !''-

~3->

,

Haritamn sag itsl kogesinde matbu satirlsr, Venizeloa'un 1.8

Ocak 1915 tarihinde Yunan krahna takdhn ettigi muhtiradanalmnu§ ehmmiyetH bir kisimdir.

-Milli. emeUerimizin tahakkuku. igin Allah tarafmdan bize

ihaan olunan bu firsat ve musaademn ahvali itibariyle geli§i-

gfizc) get;mesine razi olmamiz miimkun miidiir? Yunanlihgmtarihto idarosi altmda bulundurdugu meraleketlerin hemen hep-sirnn istirdadi ve Adalar Denizinde bize hakimiyeti iade ve ge-

ni§ bir Yunanistan luiracak olan bu vaziyete ltar$i atil kalmakcaiz midir?"

378 KADlB MISIROGLU

kusurlu neticeye siddetle muhalefet eden ikinci Grup'un

nasil bertaraf edllersk bu anlasmanin tasdikinin temin

edildigini bir baska eserimizde tafsiiatli olarak anlatilmis

bulunuyoruz. 1

Daha ziyade ve mecburi olarak M, Kemal Pa?a'nin Lo-

zan'i miidafaa etmis olmasi bu mevzuda zamanla bir do-

kunulmazligin viicut bulmosina sebep olmustu. Hatta bir

gun geldi ki, bu anlasma biiyiik bir basanymis gibi ortii-

10 odenek (tuhslsat-i mesture) kuwetiyle yazilmis hacimli

methiyelerle yaldrzlanarak aleyhlnde yazilmasi ve konu-

sulmasi imkansiz hale getirildi. Fakat nihayet hakikat or-

taya pikmis ve bugiin iztirabini pekmekte oldugumuz bir-

cok'derdln Lozanda atilan yanlis ctdimlara bagli oldugu

anlasilmistir. Bu gergek gun geptikee daha da anlosilc-

oaktir. Heniiz ilk iki cildini yayinladigimrz «Lozan Zofer

mi Hezimet mi?» isimli incelememizin Tiirk basininda ve

miinevver pevrelerde gordugil biiyiik alaka bunun delili-

dir. irvsallah yakinda cikacak olan. ucuncu cildle de bu

bobdak'i yalan, riya ve hulQskarliklar son bulapaktir. Sim-

di Lozan Konferansinda yerli rumlarld Patrikhdnenin ve

Yunan mezaliminin nosil cffedilip bagislandigmi kisaca

belirtelim.

EKALLiYETLER VE PATRIKHANE

Turk ordusu Yunan palikaryalan ile bogusurken Ka-

radeniz sahillerinde bir Pontus Devleti kurmak haydli icin-

de Patrikhane ve yerli rumtann, tafsilatini okudugumuz

alpakpa bir <ca r k a d a n h a n c e r I e m e» te-

sebbiisiine giristigini biliyoruz. Yunon ordusunun her git-

tigi yerde icra eyledigi korkunp mezalimi de yerli rumla-

1 Kadir Misiroglu - Lozan safer mi, hezimet mi? -Cilt I -

Istanbul 1965 -ikinci Baski: 1970.

YUNAN MEZALiMi 379

nn yardim ve kilavuzlugu ile yaptiklarim bir nebze belirt-mistik. Patrikhane ise Pontus hareketinin en biiyiik me-sulii bulunmaktcm baska biitun tBrihi boyunca Tiirkliik veMusliimanlik aleyhine palismis ve en buhranli gunlerimiz-de bizi daima arkadan vurma'k yolunu tutmustur. Bu iha-netlerden birkacini kisaca stralayalim:

1 — Patrikhane Mondros Miitarekesini miiteakibenItilaf kuvvetlerine hitap eden bir beyanndme nesrederekTurk Vataninin isgal edilmesini istemistir.

2 — 1 Eyliil 1918 de yayinladigi bir baska beyanna-me ile Yunan ordusunun Turklere karsi muzafferiyetlerinidverek yerli Rumlann fiilen Yunan Ordusuna katilmalarmiemretmistir.

3 — Miitareke yillanndo Patrikhdne karanyla Turktopraklarmdaki Rum okullannda Tiirkpe okutulmasi yasakedilmistir.

4— isgal sirasmda heniiz isgol kuwetlerinin donan-maton Canakkaleye girmeden Patrikhdnentn ka pisina piftkartalli Bizans Armasini tasiyan bir bayrak asilmistir.

5 — Patrik Meletyos ingiliz Kralma Patrik'haneninarmasini hdvi bir diploma vererek, kendisinden bizim ipinolum demek olan Sevr Andlasmasi'nin degistirilmemesiipin oalismasim rica eimistir.

6 — Heybeiiada'daki Rum Papaz Mektebinde yeti?-tirdigi ihtilalci papazian Anadolu'nun her tarafina gon-dererek isyan, sabotaj, ve katliamlan sevk ve idare et-mistir. Bu isyan, ihtilaller ipin o olpiide yeralti faaliyetihizlandinlmisti ki; azili Tiirk diismani Venizelos bile bunuogrenince hayretten donakdldigmi su satirlarla ifflde et-mektedir:

«Bana verilen ve daba sonra da bazi teoelliyati iiehakikate tamamen intibak ettigi de tesbit edilmis olan te-minata gore, Memalik-i Osmaniye'de mevcut ve Rumlannmeskun bulundugu biloumle kiipiik, buyuk sehirler ve ka-

KADtB MISIBOGLU

sabalardaki kiliseler ve rum mektepleri, tamamen biter

silflh deposu haline ifrag edilmislerdir. B.U netice ipin o

mahaide yasayan rumlar biiyuk bir basiret ve cesaret g6s-

termi?ler ve Tiirklerin mabetlere olan hijrmet ve mohalli

mekteplere bahsettikleri do'kunulmazliktan istifade etrnis-

lerdir. Izmir isgaline tekaddiirn eden sOnlerde istanbul'-

daki Fener Patrikhonesinden bir heyet gelip beni gordu.

Karadeniz sahillerinde mfistakil bir Rum devleti kurmak

ipin derhai faaliyete gepmek karannda bulunduklanm, m:-

iis alaylarim harekete gepirmek icin. sadece Yunan zabit-

lerini beklemekte olduklanni banc iblag etti. H e y e -

tin sahip olduklari serve ti ogre-

nince miktari beni hayrette birak-

ti. Kendilerinin sahip oldugu a I-

tinin mevcudu o an d a Yunan Ho-

kumotinin sahip oldugu alljin y e -

kflnundcn f a z I a i d i. Bir taraftan da bilhas-

sa Amerika'dan ve Diinyamn her tarafmdaki Rumlardan

mijhim miktarlarda yardim gbruyorlardi.s

7 __ Patrikhane bir baskmla Ayasofya'yi ele gecir-

meyi ve kubbesine pan takarak Bizans bayragmi asma/i

tasarlamissa da bunda muvaffak olomamis, fakat bayrak

ele gecmistir.

g Butiin bu hiyflnetlere ilaveten ve umumi olarak

sunu soyliyelim ki Patrikhanenin kara ciibbeli papazlan

istanbul'un fethindenberi daima siyasetle mesgul olarak

Turk Mllletine hiy6net ndmina ne versa yopmislar ve hip

bir gun gergek vazifeleri olan din isleriyle mesgul buhrn-

mamislardir.

Patrikhanenin bu hiydnetlerini Lozan Konferansmda

en aldatmaz delilleriyle ortaya koyan ikinci Turk Murah-

hasi Riza MOr Bey'e karsi Venizelos su tavizi vermek mec-

buriyetinde kalmisti: «Hukilmetin sikayet ettigi hukuk ve

imtiyazati tefviz etmegi flnazide bizzat kendisi munas'p

YUNAN MEZALlMi

gormiis. Rum milletine onun vasitasiyle icra-i nufuz ede-bilmek ipin, Patriki- millet-i mezkurenin reisi addetmekistemistir!.. Patriki artik Rum Milletinin reisi addetmek!ancak Tiirkiye Hiikumetinin yedd-i iktidarindadir!...»

inonii ise Lozan Andlasmasmin imzalanmasmdan an-cak 18 gun evvel katl bir lisanla konferansta soyle di-yordu:

•Biz Rumlann. vesair unsurlann umur-u mezhebiye-lenne tamamen hiirmetkanz ve onlann kiliselerine kemo-fissabik (eskiden oldugu gibi) rifiyet edecegiz. istedikle-n ruhani reisi intihap haklanni kabul ve teslim ederiz. An-cak Patrikhane miiessese-i hazirasmin ibkasina (yerindebirakilmasi) kat'lyyen muvafakat edemeyiz. Potrikhanemuessesesi zaten hukukan tebeddiil edecektir. Patrikha-nenin dahili meclisleri ki ruhani ve cismanf ve muhtelifmeclislerden ibarettir, artik bugiinku seklinde kaloma*-Cunku artik ortada Anadolu ve Rumeli metropolian yok-tur. Patrikhane Devletin hudud-u hazirasma ve Rumlannancak Istanbul'da bulun-masmo gore sekil ve mahiyetdegislirmek mecburiyetindedir. Patrik Efendi-n i n artik istanbul'da

i s i. y o k t u, nBu bir salts! meseie degildir. Bu miiessese mes'elesidir

»

Peki bu konusmayi takip eden 18 gun iginde nelerolmustur ki Patrikhane bu kadar kat't bir ifadeye rafjmenyerinde kaimistir. Lozanda Patrikhane'nin hiyaneti ortayakonulup mutlaka Turkiye'den cikanlmasi istenirken Mec-liste de takrir ustiine takrir verilmek suretiyle bu mesels-ye dair Basvekil Roruf Bey'den bilgi isteniyordu. BirinciBuyuk Millet Meolisi'nin gitgide beliren kanaati suydu-Murahhas heyetimiz asin bir miisamaha yoluna giderekMisak-i Milli'den feragate baslamistir. Lozan'doki Turkmusavir ve gazetecilerinin gonderdikleri haberler de bugorusii kuwetlendirmekdeydi. Basvekil Rauf Bey'in siksik kursuye gelerek izahat vermes! milletvekillerin; yatis-

KADlR MISIROCLU

tirmiyor, umumiyetle Patrikhane mevzuunda gayet sert

tenkidler' yapiliyordu. BUtiin Meclis papazlar ve Patrikha-

nenin tekmil kadrosu icin «Aynaroz'a. Atina'ya gitsinlerln

sesleriyle cinliyordu.

iste bu sirado Lozanda Lozdn Palasin sigara duman-

larma bogulmus odalanndan birinde inonii dessas ingiliz

diplomoti Lord GUrzon'un israr ve ricaiarina boyun ege-

Fek Patrikhaneyi biltun giinahlormdan beraat ettirerek ye-

rinde birakiyordu. O giin Lord GUrzon'un dogum gunuy-

du. inonti'den bir dogum giinu hediyesi olarak Patrikha-

nenin bagislanmasim istemis ve temin etmisti. Fakat

Tiirkgu bilinen Dr, Riza IMur, izahi imkansiz bir saflikla, bu

mevzuda teslim bayragini inonu'den evvel ce'kmis bulu-

nuyordu.

Iste bu gun Turk Milleti'nin kanim emen istanbul'un

kapitaiist Rumlanndan topladigi paralon Kibris Tijrkle-

rine kursun sikan Grivas petelerine gonderen ezelt fesot

ooagi Patrikhane, kimbilir daha ne kadar Turkluk ve Miis-

liimanlik aleyhinde faaliyet gostermenin miihletini boy-

lece almis oldu. Lozan anlasmasi metnine Patrikhane hak-

kmda hipbir madde konulmadi. Kulistffki bu anlasmo ile

iktifa edilerek Patrikhane mevzuu muzakereden kaldinldi.

Bunco mucadele Lord Gurzort'a teslim bayragmin gekil-

mesiyle neticesiz kalmis oldu.

YA EKALLiYETLER?

Lozan Andlosmasimn iipiincu fasli « E k a I I I y e t -

ierin « i m a y e s i » adini tasimaktadir. Bu fas-

lin ilk maddesi olan 37. madde ekalliyetlerin himdyesine

muteallik olan hiikumlerin Tiirkiye tarafindan asli kanun-

lar seklinde taninmasinin. hie bir kanun, nizam veya res-

mt muameienin bu hitkOmlere aykiri olmcmasinin ve bu

hukumlere iistun olmamasinm taahhut edildigini bildirmek-

tedir. Simdi hip bir kamtn ve nizam veya resm! muamele-

YUNAN MEZALiMI 3ts

nin aykiri olamiyacagi veya bir ustunluk ifdde edemiye-cegi ekdliyetlere mOteallik hukiimleri kisaca gorelim.

a( Gayri Muslim Turk teb'osinin gerek hususi veyuticar? miinasebetlerinde gerek din, nesriyat veya umumitoplantilarmda herhangi bir \\sani kullanmalarma maniolunamoz. Ttirkpeden gayrilisanla ko-nusan Turk teb'asina m a h k, e m e le rhuzurunda kendi

I i s a n I a r i n i sifahisurette kullonabilmeleri Icin m u -

nasip k 6 I a y 11 k I a r gosterilecektir.

(Madde 39). Bu maddeye istindden Patrik AthenagorosYassiada sahidliginde Rumca konusmus, kendisine mec-buren terciiman verilmistir.

b) Tiirk HukOmeti gayri muslim teb'osinin muhim birnisbet dahilinde oturduklan sehirler ve kazalordo bu Tiirkteb'osinin pocuklarirtm ilk mekteplerde kendi lisanlariyfeokumalarim temin icin miinasip kolayliklar gosterecektir.Bu sehir ve kazalordo devlet biiteesi belediye veya sairbutpeler tarafindan terbiye, din ve hayir islerine tahsisedilen mebiaglardan bu ekalliyetlere de mutloka bir his-se verilecektir, (Madde 41).

c) Turk HukOmeti bu ekalliyetlerin medeni hukukmeselelerinde mezkur ekalliyetlerin orf ve adetlerince go-riilmesine uygun kanunlar koymaga muvafakat ©der TurkHukOmeti bu ekalliyetlere ait kiliselere, havralara mezar-liklara vesair dini muesseseiere her turlu himoyeyi bah-seylemeyi taahhiit eder. Ayni ekalliyetlerin halihazirdamevcut olan vakiflarmo, dini ve hayri muesseselerine herturlu kolaylik ve. musaadeyi verecek yeni dint ve hayrimuesseselerin kurulmasinda do bu kabil muesseseieretemin edilmis olan luzumlu kolayli'klardan hicbirini esirge-miyecektir. (Madde 42).

384 KADIR MISIROCLU

p) Gayri muslim ekalliyetlere mensup Turk teb'asi

din! hukumlerlne uymayan veya dint ayinlerini ihlal eden

herhangi muamelenin ifflsma mecbur tutulamiyacaklari

gibi, Hiristiyanf istirahat giinierinde mahkemelerde isbali

viicut etmemekten veya herhangi bir kanuni muameleyi

yapmamaktan dolayi hie bir haklan sakit olmayacaktir.

(Madde 43). (Bu maddeyi o tdrihte resm! tatilin pazar de-

gil, cuma oldugunu hesaba katarak degerlendiriniz].

d) Tiirkiye isbu faslin yukandaki maddelerinin gay-

ri muslim ekalliyetiere taalluk ettigi derecede b a h s i

g e p e n hiikiimlerinin mi Metier arasimenfaati h a i z taahhutler t e ? k i I

etmelerini ve Ce,miyet-i A k v a m 'i n

kefaleti altina konulmalannika-b u I e y I e r. Bunlar Cemiyet-i Akvam Meclisinin ek-

seriyetlnln muvafakati plmaksizin tadil edilemiyecektir.

(Madde 44).

Uesmi terciim&sinden sadelestirilerek aldigimiz bu

hukiimlerden maddasi normal din ve vicdan hurriyetine

miitealliktir. Bu hukumlerden anlasilacagi uzere Turkiye-

deki ekalliyetiere mutealiik hukiimler her turlu kanun ve

nizamlann ustundedir ve degistirilemez. Ekdlliyetler mah-

kemeler huzurunda Turkpe konusmaya mecbur degildirler.

Ustelik hiikumet terciiman vesaire bulundurarak kolaylik

gostermegi taahhut etmistir. Aile hukuku bakimindan bi-

zim kanunlarimiza tabi oimak mecburiyetinde degildirler.

Bunun pok asin bir hiikum oldugunu kendileri de kabul

etti-klerinden bizim isvipre Medenf Kanununu almamizdan

eonra bu haklarmdan feragat ederek hOkumete bir rhuh-

tira vermislerdir.

Mill? Mucadele devresinde hemen her yerde ihanetla-

ri sabit olan yerli hainlere cezd verilmesini beklerken iste

kisaea hiilasa eyledigimiz bu haklar bir miikfifat olarak ve-

rilmistir. Bu, ekaliiyetler mes'elesinde, bu eserde tafsildtii

YUNAN MEZALtMl 385

olarak, munakasasina imkan bulamiyorsak da, bu kadar-

cfk bir izflhat bile Lozan Konferansinda nasil tersine bir

netice elde edildigini gostermektedir.

TAMiRAT MES'ELESi

Yunan Ordusunun Anadolu'daki tecavuz ve mezflliml

ipin istenmekte olan meblagin konferansin ilk safhalann-

da pok gcjzel mudafaa edilmis oldugunu ka'bul etmek ge-

rektir. inbnu'nun cebinde mutehossislarca hazirlanmis bi-

kap nutuk goturdugiinu yukanda belirtmistik. ihtimdl ki .bu

konusmalar hazir ntituklardandi. Zira inonu bu mese-

leye baslcdigi gibi bir sonup vermege muvaffak olamamis-

tir. Daha konferansa gitmeden hdtta murahhas olmasi bi-

le bahis mevzuu degilken, Turk ordusunun izmir'e dogru

Yunan palikaryalarim kovaiamakta oldugu sirada gazete-

oilere verdigi bir beyfinatta Yunanlilann Anadoluda yap-

tigi tahribatin bir milyar bes yuz bin altincr vardigim, ya-

nan iki yiiz se'ksen bin evin ise up yiiz milyon lira kiymet

kaybina sebep oldugunu, goturiJIen hayvan ve esyamn

da yed.i yuz milyon lira kiymetinde oldugunu s&yiiyerek

«Yapilacak tetkikler, zararin bu rakamin pok ustiinde ol-

dugunu meydana pikaracaktir. Hele nufuspa, irk ve nd-

muspa olan zararlanmizin takdiri bile, kabil degildir. F a -

k a t bittiin z a r a r I a r i m i z i Yu n a n 1 i I a -

rin yaninda birakmiyacagiz. Bun-I a r i n. s a n t i m 1 n e kadar tazmi n 1 n i is-

teyeoeg iz !...» diye kat'i bir lisanla konusuyordu.

Fakat Konferansin en ehemmiyetli meselelerinden bi-

ri olan bu tamirat meselelesinde ds inonii bir miktar di-

rendikten sonra, yelkenleri suya indirmis ve maalesef tes-

Urn olmustu. Lozanin muvaffak olup olmadigmi onun Kon-

feransin baslangioinda arzu ettikleriyle sonunda elde et-

F.: 25

KADIR MISIRO&LU YUNAN MEZALlMi

tikleri ar-asincta yapilacak bir mukayaseden dahi pikar-

mak mumkundur. Hemen her meselede musbet ve «M i-

sak-i M i 1 1? » ruhuna muvafik bir baslangig yap-

tigi hafde sonunu tdviz uS'tune tdvizle bagla'mistir. Bunun

en hdzin misallerinden biri de bu tamirat meselesidir. Tur-

kiye'nin en mamur krsimlarinda kitabm diger bdlumlerin-

de at cok gosterildigi iizere hiobir hayatiyet emaresi bi-

rakilmamisti.

Lozan Konferansi muzakereleri esnasinda bircok oel-

selerde bu meselenin mundkasasi yapildi. Bu-tCin bu mii-

ndkasalan nakle imkdn yoktur. Zabitlar incelenince Yu-

nanistan'in tamamen haksiz olan mukdbil tdlepleri karsi-

sinda inonu'nun her celse biraz daha gerilemis oldugu go-

riilur. Halbuki Yunanistan'm, savas kaideleri disinda icra

eyledigi mezaiimden mesul olmasim gerektirecek elde

bircok resrrri rappr ve vesika vardi. HottQ bunlarm birco-

gu Lozan'da karsimizda olan muttefiklerin mesul mumes-sil «e memurlannin Imzalanni tasiyordu. Fakat ne yazik

ki, bu vesikalar orada degerlendirilerek kendi beydnlan

ile baglanmalan temin edilemedi. Biz bu vesikalardan

sodece birini dikkatinize sunuyoruz.

IZMiR'iN MUTECAVIZ YUNANLILAR TARAFINDANISGALi HAKKINDA MILLETLERARASI TAHKiK

KOMiSYONUNUN RAPORU

Izmir ve civannda cereyan eden mezalimin mes'ulu-

yetine dair itilaf Devletleri miimessillerince tanzim edilen

raporda Yunan Huikumet ve subaytannin mes'uliyetim

asikar bir surette gosteren kisimlar:

1 — Hddiseierin dogus sebebini din diismaniiginda

aramak lazimdir. Yunanlilar bunun meyddna gelmesine

mani olacak hie bir sey yapmamislardir. Bir medeniyetse-

verlik vozifesi gormekten pek uzak olan mevcudiyetleri,

derhal bir futuhat ve bir Hagli manzarasim iktisap eyle-

mistir.

2 — Karaya a&ker Qikarilmasini takip eden ilk gun-

ler zarfinda izmir ve civannda meydana gelen ahvfllin

mes'uliyeti, vazifelerini ifd etmemis olan ust riitbe kuman-

danlarla bazi subaylann uhdesindedir. Yunan Hiikumeti

bu mes'uliyeti bazilarim cezalandirmakla kabul ve tasdik

eylemistir. Maahaza mes'uliyetin bir kisi'm Vuncnlilardan

evvel umumt haManndan mahrum edlterek mahpus olan-

larm firanna ve silahianmasina mani olacak 'hiobir tedbir

almamis olan Osmanli memurlanna aittir.

3 —i Yunan Hiikiimeti izmir'de kendisini 'terns il eden

en buyuk miilkiye memurunun hatti hareketi sebebiyle

Yunan a s k e r I e r i n i n i I e ir i h a r e k e t i

esnasinda memleketin dahili min-tikasini kanla boyayanvahim. ka-risiklijklardan dolayimes'uldur.

a) 7-20 Mayis tarihli Mosyo Venizelos tarafindan

cekilen telgraftaki yiiksek meclis talimatma uymamislar-

dir. Kendisi itilaf mumessilliginden herhangi bir suretie

izin istemeden 20 - 23 Mayis'ta asken. kumandanligina

Izmir haricinde Aydin, Manisa- ve Kasabaya asker sevkine

emir vermeye musadde eylemistir.

b) Kezalik yine bu memur biiintizam halki isgdlin ge-

nislemesinden haberdar etmemistir. Bu suretie Miislijman

halkin heyecaninin ve binnetice kargasalikiarin gogalma-

sina sebep olmustur.

4— Yunan yiiksek memurlannin mes'uliyeti, mern-

ieket dahllinde basibozuk silahli kknselerirt dola's.mgsma

musdade etmekten : dogmustur. icra ettikieri bazi askeri

hareketler bu gibi basibozuk sildhli kimselerin muntozamaskerlerle birlikte hareket etmesine bile musamaha eyle-

mistir. '

KAD III MIS1ROG-LU YUNAN MEZALIMi

5 — Menderes vddisinde meydana gelen karg.a?alik-

lann ilk sebebi haksiz olan isgdlden meydana gelmistir.

Yunan askerlerinin yiiruyus ve yerlesmesi esnasmdaki

muessif hareketleri bu askerlerin ileri hareketi akabinde

memle'ketin maruz kaldigi harb hdli neticesidir. Tiirklerile

Yunanlilar arasmda mevcut olan dtismanlik siddetle vah-

setini itlrazi kdbil olmiyaoa.k bir surette cogaltmistir. Hak-

kul jnsaf bunun yegane mes'ulu Yunanlilar olamaz. Aymmuldhazat Bergama havdlisinde ve Manisa ile Odemis

civdnnda cereyan eyleyen vak'alari da kabili tasdiktir.

6 — Bildkls Yunanlilar Menemen katlidminin tek ba-

sina mes'uludurler. Bu katliam murettep degildi. Fakat

Bergama keyfiyetinden dolayi askerinin heyecanina vakif

olan Yunan Kumandanligi, asdbiyet ve korku sebebiyle

bila tahrtk-rrrudafaadan mahrum sivil Tiirkleri katlidm

eden askerlerini inzibat altmda bulunduracak tedbirleri al-

maga mecbur edebilirdi ve etmeliydi. Menemen'de hazir

bulunan Yunan subaylan vazifelerini tamamen ihmal ey-

lemislerdir.

Komisyon Azalan:

italya Mumessili ingiltere Mumessili Fransiz mumessili

General Dalalya General Her General Boneset

Amerika Fevkalade Komiseri

Artiiral Bristol!

inonii, Lozan'da diger bircok meselelerde oldugu gi-

bi bu tdmirat meselesinde de tdiebinden vazgecti, 28 Ma-

yis'ta milyonla sehidin kemiklerini ve ac ciplak milletin

yuregini sizlatan bu tdviz de verilince Lozan Mudhedena-

mesinin 59. maddesi ort-aya cikti:

Madde 59 — Yunanistan harb kavaninine mugdyir

1 — Yunan Fecayii, birinci kitap, sayfa 131'den alman res-

mi terciimesi kismen sadele§tirilmi§tir.

clarak Anadolu'da Yunan ordu veya iddresinin ef'alinden

miitevellit hasaratin tdmiri mecburiyetini tanir.

Diger taraftan TiJrkiye, harbin temadisinden ve onunnetdyicinden miiteveliit Yunanistan vaziyet-i maliyesini

nazar-i dikkcte alarak i&mirat hususunda Yunamstanakarss her tiiriii meialibattnn suret-i kat'jyyede feragat eder.

« Yunanistan vaziyet-i . m 6 I i y e s. i-

ni nazari dikkdte alarak» tdbirine

dikkatinizi gekmek isterim. Yunanistan iktisadT krizini biz

dusiinuyoruz. indnu, T.B.M.M. de Lozan'i mOdafaa eder-

ken de Yunanhlann tediye gucune mdlik olrnadiklanni,

binaenaleyh tenrirat bedelinin anlasmada kabul edilse bi-

le fiilen alinamiyacagmi ileri surmustiir. Boyle bir sey ol-

sa bile, bunu dusunmek herhdlde bize degil, Yunan ordu-

sunu tesvik ve yardimlari ile Anadolu'ya saldirtmis olan

ingiiizlere duserdi.

Fakat inonii, neden bu ddvada iddia ve isteginden

vazgecti diyeceksiniz. Bunu. T.B.M.M. deki konusmasm-dan kendi agzmdan dinleyeli'm:

"Yunanlilar tarafmdan harap edilen meraleketimiKi gozf>

nurie getiriniz. Bunlara bix bakimz. Bugiin Anadolu'nun iginde

bulundugu ijerigan durum hakkmda bir fikir edinmi§ olursu-

nuz. Yunan i§galtnden kurtanlan yerlerde solgun, zayif, eiplak

ve agliktan aglayan vs yollarda avare dola^an bir milyon za-

valli halk mevcuttur. Yunanlilar burada her §eyi yakip yikmi?,

altiist etmi§, §Qhirleri topralda bir etmi§tir. Yalroz Manisa'da

onbir bin evden on bini yikiimigtir. Bu yangmi gozferiyle goren

Fransiziarla konu§tum, Hepsinin soyledikleri hakikatti ve be-

nlm gorduklerimin ayni idi. Fransizlar kendi gozleriyle Yunanzabitlerinin Ǥuraya da gaz dok, gurayi da yakmagi ihmal .et-

mei...» dediklerini ve bu emirlerin mutlak surette tatbik edildi-

gini gozleriyle gormu§lerdi. Yalniz burada degil, butun Ana-

doluda boyle yapildi ve yiiz yirmi binden ziyade ev yakildi.

B6y]e bir manzarayi gorunce insanm kalbi sizliyor. Mede-

390 KADlR MIS1ROGLU YUNAN MEZALIMi

niyei; boylo bir vahsetlo rftihar edemez. MedBniyete kargi yapi-

lan bu hakaret ve algakliktan suphe edenler benim gordukleri-

mi gidip yerinde gormelidirler.*

«... Yunan tamirati bir miisademeye miincer olursa bu mu-

aademoyi kazanacagumza hig bir zaman (juphemiz olmadigim

soyledik. §.imdi bu miisademeyi kazandigimizdan aonraki saia-

hati takip edeyim. §arki Trakya'da kazandigimiz bir meyclan

muharebesi muharebe meydanmda arzu ettigimiz miiyarlan bi-

ze temin edemezdi. Hip kimse boyle bir sey dusiinemezdi. O va-

zijfeti ta diisman payitahtma kadar id&me etmek lazim golirdi.

Vaziyeti cografiyeyi goziiniizun oniine getirmelisiniz. Bu yalmz

Yunan meselesini degil, bir gok millet meselesini de karsjmi-

za cikanrdi. Bu safhayi da gegiyorum. Arzu edilen neticeye ka-

dar vardik. Ondan sonra da para yerine alacagrmiz bir raua-

hede iizorindeki bir imzadan ibaret olabilirdi. Tamirat parasi

big bir kasadan golen galibe verilmek icin. hazirlanmis, degil-

dir. CCok dogrul... sesleri) (Handeler).

Arkada§lar;imzayi aldiktan sonra son santimine kadar is-

fcahsal etmek icin de hal-i harbi id&me otmok laziradir. Bunu

hayal olarak soylemiyorum. Gbziimizun oniinde tecriibe vardir.

Dunyanm dort ko§esinde galipler magluplarma namiitenahi ta-

mirat imza ettirmislerdir. Bunu istihsal icin hasimlanm son

galuya kadar silahtan tecrit etmislerdir. Galip milletler mi, suT*

hun nimetinden mustefit oluyor, magliip milletler mi istifado

ediyor? CBravo... sedalarl. Eu sistem sulh imza edildikten sonra

dahi nihayete kadar hal-i harbi idame demektir. Arkadaglar,

boyle bir hatti hareketi takip eden bir biikumet, bir heyet-i

murahhasaya millet o vakit ne diy'ecekti? -Tamirat nami al-

tinda daha su kadar adam ve su kadar masraf ettiniz, getirdi-

giniz bir satir yazidan ibarettir. Bunu da alamiyorsunuz, yalmz

alamiyorsunuz degil, almak cehdii gayreti altmda yeniden bir

gok teklifat ve yeniden. bir gok kan talep ediyorsunuz...- Bunu

diyeceklerdi. «Bu kadar vazih bir xiokta kar§ismda nigin yan-

lis. karar v»rdiniz?» Milletin bihakkin bize itap edecegi nokta

bu idi. Nazarlanmzda kemali samimiyetle tavzih ettigim nok-

ta sudur ki; Yunan tamirati ipin kabili istihsal bir sey yoktu.

Yalmz siihuletle kabili istihsal degil dusunuldiikten sonra kanzaranndan fazla olan ve binnetice milletirnizm memnuniyetini

daha ziyade tevlit edebilecek olan her hangi bir sureti hal ol-

saydi vazifomiz bunu yapmak idi. Milletimizin diicar oldugn

iztirabati arttirmamak ve zarar: oldugu yorde tespit etmek icin

mantigin gosterdigi dogru yolu takip etmek lazim idi. Biz de o

tedbiri ittihaz ettik...*

Bu satrrlar gosteriyor ki: inonii, bu tamirat meselesin-

den harb cikaoagini sanmi?ti. Onu taviz ustune tavize

sevk eden amil hep bu harb endi^esi idi. Halbuki bu asld

bahis mevzuu degiidi. ButiJn Dunya sulh istemekte idi,

Yunanistan, Turkiye'den daha bitapti. ingiliz ve Fransiz

efkan umumiyeleri bu harb aieyhtan hislerini secirnlerde

ortaya koymusiardi. Fakat kar§i taraf, bilhassa ingiliz mu-rahhasi Lord Gurzon, tehdit ustune tehdit savurarak inb-

nii'yu bunaltti. ikinci mwahhasamiz Rizo. Nur Bey bu du-rumu soyle aniatma'ktadir:

«Ben bu taktigi zateh tahmin ediyordum. ismet Pa$agok mtiieessirdi, hatt6 bedbindi. Kendisinin, beynelmiiel

bir mCizakere masasmda bu profesyonel siyasetcilerle ilk

karsiiasmasi idi. ?unu te'min etmek istedim: Onlar, bizi

ye'se sevketmek icin eilerinden geleni yapacaklardir. Da-yanacagizl... Ciirtku, Engiitere'deki son ihtihabat, Lolyd

George'un siyasetinin iflasini gosteriyor. Dunya umumiefkan, yeni bir harbi istemiyor. Taiebierimiz me^rudur ve

istiyeceklerimizin asgansidir. Garbi Trakya ve Haleb'e ka-

dar olan cenup hudutlari, Oniki Ada uzerinde israr etme-liyiz. Suret-i kat'iyyede tamirat ve tazminat bedeii alma-hyiz. DCiyun-u Umumiyeyi asla tekabbiil etmemeliyiz: Egerbunlardan fedakdrltk yaparsak, tarih huzurunda mesuloluruz. Zaman gegtikce mukabil tarafta olanlarm taktikle-

ri, bilhassa fsmet Pa§a uzerinde miiessir olmtya basladi.

KADlR MrSIBOGLU YUNAN MEZALiM'I

Fakat asil sebebin, Birinci BQyuk Millet Meclisinde ve da-

hili siyasetin tecelllyatinda oldugunu, Saltanatm ilgasinin

tevlid ettigi reaksiyona mukabil, sulhiin -bir an evvel imza-

sina katl luzum gorulmesinden dogdugunu, bu sebeple

blrpok fedakarliklara mecbur birakildigimizi, muttefiklerin

de bizdeki bu ruh halini sezerek ondan dzami 1st IfOde et-

tiklerini soylemek isterim. TfiH komisyonlarda bile, 1923

senesi basinda, yani Konferansm on besinci celsesinden

sonra bu psikolojik tezdhiir mevcuttu. Biz miitemadiyen

fedakorlik yaptik. Buna ragmen, kapitiilasyoniar isinde

onlann gok fazla direnmeleri seksen alti gun suren birinci

safhadan sonra, 4 §ubat 1923 de rnuzakerelerin kesitme-

sine sebep oidu. ikinci safha baslayinca, iki taraf da

da ha co>k yumusakti. Fakat biz, gerek hudutlann t&sbilin

de, gerek 'mall mevzularda ve bilhassa tazm-irvat ve tami-

rat isinde artik, ilk gunierin talepilerinden. riica etmis va-

ziyatte idik. Nitekim ikinci safha kisa siirdu.»

ismet Posa, tdmirat bedeli istemekten vazgecince Lo*

zan'daki butiin murahhaslar hudutsuz bir sevinge kapildi-

tar. Asia ummadikian bir netice elde etmislerdi. Hatta

Venizelos kendisini ziydret eden ve fikrini soran Turk

gazetecilerine karsi biie sevincini susozierle ortaya koydn.

«Artik size beyanatta bulunabilirim. Tabii haber almissimzdir

tamirat meselesi halledildi. Yani Turkiye ile Yunanistan ara-

smda sulhun akdine raani hig bir mesele kalmadi. tsmet Pa$a

Hazietleri gergekten buyiik bir sulh arzusu, buyiik husimniyet

gijsterdi, Esasen gdrustugiim gunden beri ismt Pa§a iizerimde

sutliii gergekten arzu eden, hiirmete sayan biiytik bir asker, ka-

tiksiz, asil bir diplomat tesiri yaratmi§ti. Size de soyliiyorum,

daima tekrarlryacagim: Yunanistan Anadolu felaketinden sonra

siz de biliyorsunuz ki, gok elim mali vaziyette idi. Bu §artlar igin-

de bizim bir tazminat vermekligirnizin maddeten imkam yoktu.

Maddi bir imkansizligi yenmek igin miitteffiklerin Karaagag tek-

lifini mecburen husnumyetimizi gostermek igin kabul ettik. Ar-

tik Tiirkiye, Yunanistan sulhii olmustur. Eundan sonra kalple-

rimizi muhabbetle doldurarak iki memteket arasmda sulh mii-

nasebefclerinin yeniden tesisine galismaliyrz. Turkiye ile Yunanis-

tan iyi bir dosfcluk siyaseti ile Balkanlarda muhim bir kuwstoJmaga namzettirler. Eugiinku itilaf tamirat mes'elesmin bu hal

fiekli, her iki taraf igin raemnuniyeti muciptir. Bu ncticeden do-

layi inkisar duyulmamahdir. Artik tekrar edeyim ki, Yuna-nistan ile Turkiye arasmda sulhun oldugunu haber vere-bilirsi-

niz. Bir daha Have edeyim; «Benim igin fena bir hudut ile sulhii

yapmak iyi bir hudut igin harbe girmeye mureccahtir. Onunigindir ki, bugunku hal tarzmdan memnuniun.»

Bu son sozden. anlasifiyor 'ki, degil bu tazminat me-selesi, hie bir mesefede Yunanistan da harbi goze aiama-maktaydi. Fakat bunu onceden anlamak lazimdt.

Tazminattan vazgecmek oyle bir hata idi ki, Lozanmethiyeleri bile belki bir Yisdn Siurcmesi olarak bunu«f e d a. k a r I i k» olarak gostermek mecburiyetini

hissetmislerdir!.

«...(?ok kimsenin hig olmazsa Yunanistanla Tiirkiye ara-

smda bir inkita ile neticelenecegini tahmin ettigi bir toplann

sonunda boyle birdenbire uzlagilmasi, herkes iizerinde meranu-niyel; uyandirdi. Ecnebiler Ismet Paga'mn §ahsma kar§i saygi vo

sevgi duyduklarmi miihim bir fedakarlik da-ha yaparak konl'erans ve sulhu tehlikeli bir vaziyet-

ten gikardigmi soylemekte. birle§tiler.

Lozan Palas'a doiriildugii zaman vakit gegti. Bununla bera-

ber herkesin yiizu guluyordu. Havada konferansm en getin, enkan^ik, en tehlikeli ana meselelerinden birinin hall&dilmis, olma-

smm dogurdugu \imit ve nikbinlik hakimdi. Herkes Ismet Pa§a'-

nm sulhperverligini anlataraic onu diger murahhaslarla multa-

yese ediyordu.»i

Lozan Koni'eransi ve ism'et Pasa -- Ali Naci Karacan —Istanbul Maarif Matbaasi, 1943 sh. 339.

KADIB MISinOGLU YUNAN MEZALiMI

Tomirattan vazgeperek, onun yerine elde ettigi neti-

ce hie bir deger W?imiyor<tu. Bir kere Karaagao istasyo-

nu alinmisti ki, bu Edirne'nin bir mahallesidir. Hatta Edir-

ne tren istasyonu burododir. Bu.yiizden Karaagao'i hie bir

mukabil fedakarlik mevzuubahis olmadan zaten bize vere-

ceklerdi. Binaenaleyh bu mevzuuda yapilmis olan feda-

karlik gergskten cok buyiiktu. inonu de toplantidan g*ar

pikmaz oradoki Tiirklerle yaptigi konu?mada bunu « b ii-

yuk bir ledakarliki olarak ifade ediyordu.

eOturun bakayim, size anlatayim, diye soz basladi.

bugflnkO toplanti esnasinda Yunanlilarla tamirat rneselesi

iizerinde mutabik kaldik. Mutafo* kaldigimiz noktalar sun-

lardir. Yunanhlar, prensip itibariyle tamiratta bulumnak

liizum ve esflsini katoul ettiler. Fakat molt vaziyetlerinin

imkansizligindan bahsederek para veremiyeceklerini, eger

kobul edersek-muttefikler tarafindan vuku bulan teklif

mucibince Karaagac'i terke ve hart) esnasinda zapt ve

miisadere edilen gemilerimizi iadeye hazir olduklanm bii-

dirdiler. Sulhun bir an evvel gerpeklesmesi igin, torafimiz-

dan buyuk bir fedakarlik olmak uze-

re, muttefikler tarafindan yapilan bu teklifi kabul ettim

ve buyuk devletlerin de tanzim edilmekte olan. muahedede

Tur'kiye'nin mall vaziyetini nazan itibare alip almiyacakla-

nni sordum. Bu sualime, miispet mahiyette «evet hailede-

cegiz» cevabini verdiler. B.u vaadi senet ittiMz ettik. Bu

buyiik fedakarligimizin muttefikler ta-

rafindan nazan itibare almip alinmiyacagim tabii yakmda

gbrecegiz. Sulh muahedesi, umumT heyeti itibariyle bir

topluluk mahiyetinde oldugu igin gerlye kalan muallak

meselelerlrt hdlli esnasinda fedakariigimizin nazan dikko-

te almmasi icabeder. Geriye kaian meselelere gelince on-

lar da umumi heyetleri itibariyle taayyiin etmis haldedir,

Onumuzdeki' hafta zarfmda bunlann da hailed ilecegini

zannediyorum.s

Lozcn'da hangi meselede boyle cdmertge fedakarlikyapilmamisti ki, bunda da yapilmiyacokti. Fakat inonu hernedense Rumlan her gunahtan affetmey'i nefsine serefsaymistir. Pasa Eftim'in hatiratmdan buna bir misdl te§-kil eden su vak'ayi nakletmekle bu bahse son verelim.

«„. Bu siralarda Garbi Trakya'daki Tiirklere, Yunanhlar ta-

rafindan iskenceler yapildigi haberi yayilmis ve pek hakh ola-

rak da milletimizi Yunanhlar aleyhine galeyana getirmisti.

O gun, Ankara'da biiyitk bir toplanti yapilmisti. Bu toplan-

tida Trakya Turkl'erine yok yere yapilan zulum ve iskenceler

gorusuldii.

Halk, Trakya'daki dindaslarmuza yapilan zulmiin aynismmIstanbul Rumlanna yapihnasim, bu suretle Trakya'daki Turiele-

rin intikamlanmn almmasini hukumetten istiyordu. Butim Turkgazeteleri de milletlmizin bu hakli dilegine terciiman oluyor vebu umuml dilegin biran evvel yerine getirilmesini yaziyorlardi.

Yapilan mitingler, gazetelerde yayinlanan heyecanli haberler,

Papa Eftim'i Fener Patrikhanesinin Hukumet nezdinde mumea-sili bulunmasi bakimmdan mu^kul mevldye sokuyor, pek cokiizuyor ve dugunduruyordu. Papa Eftim, dusune dugune niha-yet bazi kararlar verdi. Fakat bunlari tatbik sahasma koymadanonce Hukumet adamlarlyle temaslarda bulunarak kendi diisun-

ce ve kararlarim onlara da bildirmeyi muvafik gordii.

Ilk olarak, o siralarda Basbakan ve ayni zamanda Disisleri

Bakanvekili bulunan Ismet Paja'yi (Ismet inqnii) ziyaret etti.

Pa§a o gune kadar sahsen tanigip goriismedigi, fakat yap-tigi l§leri ijittigl Papa Eftim'i, cok iyi kar§iladi. Hele yaptigi iyi-

likler karsi Tiirkler araainda huzur ve refah iplnde yasamakhakkmi kazandifindan bahisle kendisini tebrik etmesi PapaEftim'in giinlerden beri zihnini ijgal eden katii dugiinceleri bir

anda atti. Papa Eftim, artik serbBst konusuyor. Yunanhlar tara-

findan Trakya'daki Tiirklere yapildigi isitilen vahjiyane hare-ketlerden bahsederek yapanlara ve yaptiranlara lanetler oku-

3fl6 KADJR MISIHOGLU YUNAN MEZALIMI 397

yordu. Bu arada 'Istanbul Rumlanna yapilmasi tstenilen kargi-

hklan bahisle Rum halkmm sugsuz oldugunu fieri stirerek mti-

dafaa ediyordu. istanbul Rumlannm Trakya'da yapilan vahijiya-

ne hareketlere kanji sassiz durmalarrnda, Fenor Patrtkh&nesio-

de bulunan Yuuan taraftari metropolidin sebep oldugunu ileri

suriiyordu. Bu i§in bOHedilmesini Icendisine birakilmasi ve ben-

zerleri gibi bunu da bagaracagim soyltiyordu.

Papa El'tim'in heyecan icinde soyledigi bu sozleri biiyuk dik-

kafc ve eheramiyetle dinleyen Baijbakan ismet Paga giiven ve-

recek bir clddlyetle:

«— Yunanhlar tarafindan Garbi Trakya'daki Turklere kai-

$1 reva gOriilen zalimane ve vahfjiyane baroketlorden her Turk

gibi, ben de son derecede miiteessirim. Ttirk Milleti ve o.nu tem-

sil eden Bfiyuk Millet Meclisi'nin bu hadisblerden. buyuk acilar

duyraakta ve yer yer yukseltilen. gikayat ve gcsterilen galeyan-

larda hatch bulunduklanm taadik oderim. BVmunla beraber, ga-

dirli ve sugsuz olduldarcm soyledigimiz istanbul Rumlanna ay-

ni vahjjiyane sekiilerde haroketj msanhgnrtiz ve medoniiigimi/.-

le munasip bulmuyorum..*

Diyor ve ciddi bakijjlanm Papa Eftim'in yiizunde gezdirerek

blraz dusjundukten sonra da ilave ediyor:

«— Bu zulum ve i§kencenin istanbul Riimlanna aynen tat-

biki suretiyle kargilanmasi bususunda, Buyuk Millet Meclisi

Bagkanligma verilecegi rivayet edilen takririn Mecliste yarata-

cafi skldetli galteyam yatistirmayi ve icabeden mudafaalan ya-

par&k istanbul Rumlanm, yapilmasi istenilecek mukabele-i bit-

misilin sebep olacagi aci ve kanli akibetlerden kurtarmayi vaad

ediyurum size, Ancak...»

Bird^nbire konu§masma Ea-sila veren ve sorugturucu bakig-

lanhi, Papa Eftim'in gozlerine dikerek birkag saniye diisiinen

ismet Pasa, tekrar soze bashyor. Almm gizgilendirerek:

•— Evefc, Papa Eftim Efendi. Ancalt ve ancak..,» diyor, «Yu-

nanblarm bu gayri insani ve zalimane hareketlerinin, istanbul

Patrikhanesi tarafmdan da, blraz ge? kalmakla beraber, insaii-

Ilk icaplarma uymalanm ve nemen bu vahsetleri medeniyot ale-

mine yapacaklari siddetli bir protesto ile duyurmalarim, duy-duklan acilari ve nefretleri aciga vurmalarmi kafi olarak siiy-

lliyorum. lfizumlu gorurum. Bu hareket, benim Millet MeclisiKursiisiinde, istanbul Rumlarmi mtidafaa icin sfiyliyecegim siiz-

leri destekleyecek ve bir kat daha kuvvetlendirecektir..

ismet Pa§a'nm iiuzurundan buyuk bir sevinole cikan PapaEl'tim, dogru postahan'eye giderek patrikhaneye su telgrafi ce.

kiyor:

• Yunanhlar tarafmdan Garbi Trakya'daki Turklere yapildi-gi sizlerce de malum olan mezalimin insaniyet namina patrikha-nece protesto edilmesi istanbul'daki dindaslanmizm bugunkuve yarmki selamet ve menlaatleri ioap ve iktizasindandir, kana-atindeyim, icabmin derhal icraasmi rica ederim.»

Bu telgraf patrikhanede gatlet uykusuna dalmis olan koda-manlarla Sen Sinod Meclisi azalanm uyandiracagi yerde aksitesir gSstexmis,

.Patrikhanedekiler gene hayallere kapilarak

nemrutlasmaga baalacbilanni Papa Eftim'in telgrafma cevap tes-

kil eden ve Patrikhane tarafmdan gonderiien mektuptan ogre-niyoruz.

Mektup aynen sdyle idi:

..Patrikhane, m'ektubunuzu siyas! mahiyette gordugimden

bu hususta, bildirildigi gibi, herhangi bir tesebbiiste bulunami-yacagmi ve sizin de miimessilimiz sifatiyle bu gibi islerde mes-gul olmamamzi Sen Sinod Meclisi emriyle size teblig ve bu teb-

lige riayet etmenizi tavsiye eylerim.*

Sen Sinod Meclisi Easkatibinin imzasim tasiyan bu mektobu- Papa Eftim almca beyninden yurulmuga dondii.

Ne yazik ki, ismet Pasa da soziinde durarak Buyuk MilletMeclisine verilmis olan takriri reddettirmis ve istanbul Rum-lanm bokleyen aci akibetten korumaya muvaffak olmustu.i

1 — Teoman Ergene

sh. 27

istiklal Harbinde Turk Ortodokslan,

SEKIZINCI BOLUM

1930 TURK - YUNAN ANLA?MASI

BAR!? IHTiYACI

Birbirini takip eden savaslardan yorgun ve bitap dus-

mils olan Turkiye, muhakkak ki; bansa 50k muhtacti. Fa-

kat Turkiye ile birlikte hemen hemen biitiin devletler ay-

ni durumdaydi. Yunaniston'in Anadolu harekatinda ugra-

digi hezimet altindan kolay kolay kalkilamiyaoak agir bir

iktisadi kriz meydana getirrnisti. Yunanistani inonu'ye

acmdiran ve millet kesesinden yapilmis ve olcusuz bir

bonkorlukle tfimlrot ve tozmlnat bedeli almajcton vozge-

Ciren bu dni karar, Lozan Ban? Andlasmasinm 59. mad-

desiyle tescil ve kabul edilmisM Galip devletler de iyi bir

durumda degildiler. I rig i itere, uzun sflren savasm agir yu-

kii altinda ezilmis ve ilk secimlerde, bun-dan mesul kabul

edilen flnlii ingiliz Basvekili Lolyd George iktidardan in-

dirilmisti. Fransiz efkari umumiyesi de ayni suretle hare-

kef ederek savas istemedigini goslermisti. Fokat biz Diin-

yada olup bitenleri hakkiyla takdir edip degeriendirebi-

len yardimcilcnni dinleyeoek gergekten diplomat bir insan

tarafindan temsil edilemed*. Bunun icin taviz ustiine tfl-

viz vererek Lozan Konferansini her safhada biraz daha

geriliye geriliye bitirdik. ingiliz Murahhasi Lolyd Gurzon'un

YUNAN MEZALlM'I

gercekte bir blof alan tehditleri inonii'de o kanaati hasil

etmisti ki, muttefikler, herhangi bir istedigimizi asm bulupbans yapmazlarsa yeniden savasa baslayabilirler zannc-lundu. Bunun gercekle hicbir alakasi yoktu. Lord Giirzon

tehditlerle sirf goz boyamaktay'di. Ancafc inonu'nun tec-

rubesizligi ve hadiseleri kavriyamamasi yijzunden bu teh-

ditlerden o dereoe istifade etti ki, bunu meshur hatiratm-

da bizleri hayretlere sokacak tafsllat ile nakletmektedir.

Bon? yapmak mecburiyeti sirf bizim icin bahis mev-zuu imis gibi, bansa engel teiakki edilen her meseledetaviz bizim tarafimizdan verildi. Bu surette ortaya gikanLozon Ban? Andlasmasmdan sonra da hep ayni zaaf de-voir) etti. Yaptigimiz anlasmalann hemen hepsinde «aman,ban? olsun, dostluk olsun!» ve «Yurtta sulh, Cihandasulh» gibi dusiincelerle tavizkar politikaya devam olundu.Hele Yunaniston'la Lozan'dan sonra anlasma iistune anlas-

ma imzalqndi. Yunanistan, Lozan'da elde ettikleri ile ye-

tinmek istemiyordu. Sahte bir dostluk gosterisi ile bizdenyeni yeni haklar, tavizler kopardi. Lozan'in getirdigi bu disi

politik tavn siimullu bir sekilde hariciyeye yerlestiren Ha-riciye Vekili Tevfik Rustii Aras, Yunan dostlugunun sah-te nuvdzisleri oniinde kadin gibi iradeslzleserek ahmak-ca anlasmalan, dunyanin en onemli diplomasi eserlerln-

den iistun Han eden konusmalarla 1 otoriter seflik idaresi

nin tayinle gelmis mebuslarina kabul ettirdi.

Bunlardan bilhassa 1930 tarihli «T u r k-'Y u -

nan ikamet, Tic a ret ve Seyrisef.fi-in Andlasmasi)) Tiirk teb'asi bile olmayanRumlara Turkiye'de Tiirk vatandaslan gibi haklar vererekmemleketin bu ac kurtlar tarafindan yillarca soyulmasinasebep oldu. Yunanlilar bizi aldatmak icin giizel bir kelime

- Tevfik Ru§tii Aras - Lozan'm izlerinde On Yil

but, 1935

KADJR MISIROGLU

sectiler: iMIi te fcabi I iyeti y3ni iki taraf bu hak-

Ian karsilikli olarak blrbirine veriyordu. Diisunulmuyordu

ki, Tiirkler heniiz kendi iktisadi menbalarim iijletecek du-

rumda degillerdi. Nerde kaldi tioaret icin Yunanistana gi-

deler! Bu diipedflz ve sirf Yunonlilara yanyacakti. Nitekim

aradan otuz bes sene geqince esefle goruldii ki. Tiirkiye'-

de bu anlasmadan istifade ederek tioaret bayatmin koprii-

baslanna oturmus otuz be?, kirk bin Rum vardir da Yuna-

nistanda miitebabil olarak bir Turk bile yoktur.

Biraz da Kibris hadiselerinin ikaziyle anlasilan bu du-

rum karsisinda bu anlasrna feshedilerek bundan istifade

eden Rumlar, Yunanistan'a iade edildiler. (1965 ytlinda)

Halbuki bu zamana kador memleketimizde'kiler yetmiyor-

mu? gibi bir de bu Yunan teb'aii Rumlara soyulrnamak icin

fazia bir ferdsete liizum yoktu. Yunan mezaiiminin biitiin

tahripleri henuz ortada idi. Fakat bu taviz politikasi o ka-

dar benligimlze islemisti ki, degisen hukilmetlere ragmen

Yunanistan bizi daima kemirebilmek beoerikliligini goster-

mi?tir. Sahillerimizde bahk avlamaya kadar bizi avlamadigi

is birakmadi. istanbul'un bes yuzuncii yildonumiinu bile bu

s'ahte dostlan gucendirmemek icin hakkiyle tes'id etme-

mek ahmaklrgindan kurtulamadik. Kibris gdzumiizu acarsa

olanlara iizulmesek de olurl... Fakat hayir!.. Bizim uy'kumuz

cok dertn!... Yunanlilar aradan az bir zaman geoince al-

diklanm hazmeder, hicbir sey olmamis gibi doniip

komsu memleketier arasinda dostlugun luzumundan bah-

sederler. Biz de yeni tavizlerle ona kucak acanz. Ne giin

Yunan emel ve taktiklerini hakkiyla kavnyacagiz bilmem

ki...

«Her zulmii, kahn bogmnya bir parca kan yeter,

Ey Turk uyan, yeter! yeter, ey Tiirk uyan, yeterfo

iste size bShis mevzuu anlasmamn ehemmiyetli maa-

deleri;

YUNAN MEZALiMI

TURKIYE iLE YUNAN1STAN ARASINDA IKAMET,TiCARET VE SEYRiSEFAiN MUKAVELENAMESi

'

MADDE: I

Yiiksek akit taraflardan her birinin teb'alan, diger tarafm (11-

kesinde, memleketin kanun ve nizamlarma riayet ederek mahalliteb'alann veya ecnebiler icin hususl afakam varsa en ziyade mfi-

saadeye mazhar millet teb'alarmm tabi olduklan veya olacaklan,harhangi bir mahiyette olursa olsun, takyltlerden baskalarma tabitutulmaksizin, maazalik ecnebiler hakkindaki zabita ahkammahalel gelmeksizin, serbestce girebilecekler, orada seyahat ikametedebilecekler ve yerlesebilecekler veyahut orayi her vakit tor-

k'edebileceklerdir.

Bununla beraber surasi mukarrerdir ki; yukandaki ahkam,muhacereti bir kanun ile tanzim etmek hususunda yiiksek akidtaraflardan her birino tamnmis olan hakki asla ihlal etmez...

MADDE: 3

Yiiksek akit taraflardan her birinin teb'alan, digerinin Olke-sinde ihraz veya tasarrufu bu yiiksek akid kanunlan lie en ziyademfisiiadeye mazhar memleket teb'alarma miisaade olunnms. veyaolunaoak olan her nevi menkul veya gayrimenkul mallart ibraz vetasarruf etmek hususunda tam serbestiye malik olacaklardir. On-lar diger yuksek akit taraf teb'alan hakkmda tayin edilmis veyaedilecek olan seraitin' aynina tabi olarak bu mallan satma, de-gislirme, bagi§lama, evlenme, vasiyet suretiyie Veya herhangldiger bir suretle eiden crkarabilecekler veya veraset tankiyleihraz edebileceklerdir.

Onlar yukandaki fikrada derpis edilen ahvalin hi 5 birinde,mahalli teb'alara tatbik edilen veya edilecek olan herhangi ne-vidBn olursa olsun, vergi resim ve mukellefiyetlerden baskala-rma veya daha agn-larma tabi tutulmayacaklardir.

Kezalik onlann, memleketin kanun ve nizamlarma uyarak

402 KADlR MISIR06LU

mallanm ve alolumun omtialarmi serbestge ihrag etmelerine da

miisaade olunacaklnr. Bu hususta onlar diger yiiksek akid teba-

alarmm mumasil ahvalde tabi bulunacaklan. takyitten baska

his bir takyide ve rosimlerden baska veya daha agir hig bir

resme tabi tutulmayacaklardir.

MADDIS: 4

Yiiksek akit Larai'lardan birinin tebaalan, diger tarafin ulko-

sinde mer'i kanimlara uymak §artiyle o ulkede ticaretlerini ya

bizzat veya isfcihdamlanm mixnasip gdrecekleri adamlar vas]-

tasiyle yapabileceklerdir.

Ticarot, seyrisefain ve san'ata, meslek ve hiri'etler icrasina ve-

ya herbangi neviden bir i^tigale muteallik bilcumle hususlarda

yiiksek akit taraflardan birinin baijka bir ecnebi memleketin ge-

railerine ve vatandas veya teb'alarma bah$etmis. oldugu vej'a

ileridc bah^odecegi, imtiyaz, miisaade veya muai'iyetlerin ayni

zamanda ve talebe hauet kalmaksizm, gartsiz ve tavizsiz olarak

diger tarafin gemiierine ve teb'aLarma tesmil edilecegini Yiik-

sek akit taraflar kararlastirmislardir; iki taraiin bu husustaki

fikri yekdigerine mutekabilen en, ziyade nrusaadeye mazfaar ec-

nebi memleketle musavaat temin etmektir.

Bununla beraber, Yiiksek akit taraflar, kanunlar ve nizam-

naraelerle, seyyar sanayi, ayak saticihgmi ve miinasip gcirecek-

leri diger hlrfet ve meslekleri kendi teb'alanna Msledebilecek-

ierdir.

MADDE: S

Merkezi Yiiksek akit taraflardan biri ulkesinde olan ve orada

isbu memleketin kanunlarma tevfikan usulii dairesinde mevcudi-

yeti haiz bulunan hisse . senetli sirketlerle — Sinai ve mali sir-

ketier ve sigorta ve nakliyat kumpanyalari dahil olmak iizere —sair ticari girketler diger tarafca usulii dairesinde mevcudiyefi

haiz tanmacaklardir.

Mezkur §irketler diger memleketin mer'i bulunan veya rae-

Sahte bir dostlugun iki sahte kahr&mam elele,

VENIZELOS — INONU

riyete konulacak olan kanun ve nizamlarma tabi olarak ve egf?r

bu memleketin kanuni mevzuati ruhsat istihsali mecburiyetivii

derpis. ediyorsa bu ruhsatm istihsalinden sonra o ulkede yerle-

104 KADIR MISIRQfiLU

sebilecekler ve lilyaller, subeler veya acentalar ihdas ve miiddei

ye mtiddeialeyh sifatiyla mahkemelere muracaat edebilecekler--

d'ir.

Yuksek akit tarailardan her biri kendi memleketinde diger

biitiin memleketlorin sirketlerine umumiyetle miisaade edilen bir

faaliyeti icra eden sirketlerin yerlesmesine salifuzzikr ruhsat do-

layisiyle mania ihdas etmemeye muvafakat eder.

Yuksek akit tarailardan birinin kanum mevzuati dairesinde

Lesekkui etmis olan mezkur sirketlerin digerinin ulkesinde icra.

odilecek olan faaliyeti isbu diger taraiindan kanun ve nizamla-

rma tabi olacaktir.

Bu girketler, ikinci memlekette, mal, hak ve menfaatlerinio.

kanuni ve adli himayesine miiteallik biitiin hu$uslarda, yerli sir-

ketlere yapilan muamelenin aymndan mustefit olacaklardir. Bur-

dan baska bunlar, miitakabiliyet sartiyle, mahkeme masariiini

muemmin kofalet akcesinden muaf tutulacaklardir.

Diger cihefcten Yuksek akid tarailardan her birinin, sirketleri

diger tarafm ulkesinde, memleketin kanunlarma uyarak ve bun-

larda derpis ediimis olan takyidler kaydi ihtirazisi altinda, sir-

ketin islemesi icin liizumlu olan her nevi menkul ve gayri men-

kul mallari ihraz edebileceklerdir; su kadar ki; gayri menkul ih-

razi sirketin gayesini teskil etmemesi mesruttur.

MADDE: 6

Yukandaki maddede istihdaf edilen sirketlerle filyalleri, su-

beleri ve acentalan Yuksek akit taraflann miitekabil iilkelerinde

resim, hare ve vergiler hususlarmda — ecnebi sirketlerin ruhsat

ve tescil vesikalan istihsaline ait hare ve miik'ellefiyetler miistes-

na olmak itzere ayni mahiyetteki yerli sirketlere tahmii edilen

mail mukellefiyetten daha agirma tabi tutulmayacaklardir.

Mamafih bu hukiim gerek devlet tarafindan kurulmus olan

miieseeselere gerek umumi bir hizmetin imtiyazina sahip olan-

lara bahsedilen vergi nruafiyetlerini mutalebe etmek igin Yiik-

sek akit taraflardan biri canibinden dermeyan edilemiyecektif.

YUNAN MEZALiMI

Yuksek akit taraflardan biri sermaye, irat veya kazang (ize-rmden hesap edilen vergilere muteallik hususlarda, diger tara-fm sirketleriyle, sube, ftlyal veya acentalarmm vergilerinin mi-hiyetlerine gore ancalf bunlarm sermayelerinin kendi fllkesindemevzu kismm uzsrinden bu iilkede tasarruf ettikleri mallar -

tedavul eden esham ve tahvilat elde ettikleri kazanclar ve yap-tiklar, muameleler itibariyle resme tabi tutulacaklardir.

Yflksek akit taraflardan biri mezkur sirketleri, esasi nizam-namelerimn istihdaf ettigi baslica muamolelerini. diger Yuk-sek akit tarafm ulkesinde, bu tarafm tabiiyeUni talep.ve ikti-sap etmeksizin, temerkiiz ettiremiyeceklerdir. Merkezleri men-sup olduklan memlekette bulunan ecnebi bankalarm m7U vesiibeleri bundan evvelki f,krada miietahdef degildir.

MADDE : 7

Yuksek akit taraflardan herbirinin teb'alan digerinin ulke-sinde, sahislan ve mallar, icin, kezalik her nevi tioaret, Sana,hu-fet ve meslegin icrasi dolayisiyle mahalli teb'alardan cibayetedilenlerden baska veya daha agir herhangi mahiyette olursaolsun, hi? bir vergi resim veya teklif tediyesiyle mflkellef cj.mayacaklardir,

Bununla beraber, ikamet resimleriyle zabita muamelelerininifasma muteallik resimler hususunda Yuksek Skit taraflardanher birmin teb'alan en ziyade miisadeye mazhar millet tebVlanna bahsedilen muameleden mustefit olacaklardir.

MADDE, a

Yuksek akit taraflardan birinin teb'alan, digerinin lilkesindemahalli teb'alara tahmii ediimis olan sartlar; takyitler ve hars-lardan fcaskalanna tabi olmaksizm, haklanm takip ve mudafaaetmek tizere serbestce mahkemelere muracaat etmek hakkmamalik olacaklar ve bu mahalli tobaa gibi biitiin davalarda avu-katlanni, veya ajanlarim mevzuu bahis ulkelerin kanunlan mfl-cibinoe bu mesieklere kabul odUmis kimseler arasmdan intihapeylemek serbestisinden istifade edecellerdir.

m KADIR MISIROOLU

Yfflksek akit tarallardan hoi- birinin leb'alannm digerininutkesmde, mtttekabfflyet sartiyle, adit muzfflmretlon ve mahko-me masaritmi muemmin kel'alet akcesi muafiyelinden mOstotltolacaklardir.

MADDE: 9

Yuksek akit taraflardan her birinin teb'alan diger taraf «-kesinden sulh aamamnda oldugu gibi harb zamanmda da hemorduda, bahriyedo ve hava kuvvetlerinde, hem de milli muhatave mlhs kitasmda herhangi mecburi bir askeri hizmet ve mate-kabil kanunlarda tahsisen dorpis edilen istisnalar mahluz kal-mak sartiyle herhangi adli idari ve beledi bir memuriyet Man.dan muaf olacaklard.r, bunlar boyle bir hizmete veya memuri-yetm Uasma muMU amak tow yaMdjtooek nerhangi] na](U vr ,

ya ayni, teklltten de miistesna olacaklardir.

Yuksek akit tarallardan birinin teb'aian ve sirketlcri digeryuksek akit tarafmdatt teb'alarma ve sjrketlerme tahmil edile-Ulemk olan askeri ve mfllki istimvalterden baskaana diger ta-raf iilkesinde hie bir veghile tabi kilmmayacaklardir. Bunlarmezkur istimvallerin tatbiki usulune ve tazminmo ait hususlar-da ayniyle mahalli teb'alar gibi mahalli kanunlann hiikmunetabi bulunacaklardir.

MADDE: 10

Mensei Turkiye Cumhuriyeti ulkesi olan tabii veya mamu]mustahsallar Yunanistan Cumhuriyeti ulkesine ithal olunduklanzaman gumruk resimleri, munzam resimler ve twit emsali veyaoktruva dahil olmak (izere, diger herhangi resim veya mukello-fiyet hususlarmda en ziyade miisaadeye mazhar memleketinmuntikavi tesmiyeleri ne olursa olsun - miimasil milstahsallan-na bahsedilen veya ileride edilebileoek olan miiameleden dafcaaz musaid bir muameleye tabi tutulmayacaklardir.

Ayniyle mensei Yunanistan Cumhuriyeti ulkesi olan tabii ve-ya mamul mtistahsallar Turkiye Cumhuriyeti ulkesine ithal olun-

YUNAN MEZALiM'i

duklan zaman, gumruk resimleri, munzam resimler ve tezyit em-sali veya -oktruva dahil olmak uzere- diger herhangi resimveya mukellefiyet hususiarmda en ziyade miisaadeye mazharmemleketin -minbkavi tesmiyeleri ne olursa olsun- miimasilmiislahsallarina bahsedilen veya ilerido edilebilecek olan mua-meleden daha az miisait bir muameleye tabi tutulmayacaklardir.

Bu maddenin birinci fikrasi hiikumlerine halel gelmeksizinmensei Turkiye Cumhuriyeti gumruk arazisi olup (A) listesin-de tadat edilmis. olan tabii veya mamul mustahsallar Yunanis-tan Cumhuriyeti gumruk arazisine ithal olunduklan zaman mez-kiir listede munderic tarifelerden miistefit olaoaklardir.

Tiirkiye'de mustahsal veya mamul herhangi bir madde iize-rinden bunun Yunanistan'a ithalinde (22 Kanunfevvel 1923 ta-rihli Climrfik tarifesi kanununun 5 inci maddesinde derpis edilenoktruva, 1922 mecburi istikrazin tediyatl i9in alman resim veistatistik, yetimler ve multeoilerin menfaatma olan resimler gi-bi) Milli varidat, vilayet veya belediyeler varidati menfaatinedevlet tarafmdan isttta edilen munzam resimlerin mecmuu omaddeye muteallik ithal resminin yiizde yetmis besini ve 1922mecburi istikrazmm tediyatl igin alman resim ise yiizde otuz do-kuzunu ve oktruva resmi de yiizde otuzunu tecavuz etmemesikararla^tirilmistir.

Tiirkiye'de miiBtahsal veya mimul maddeler, Yunanistan'damustahsal mumasilleri olan maddeler uzerinden bunlarm bir 5e-hirden digerine nakledildigi vakit cibayet olunan dahili belediyeresminden muaf olacaklardir.

Ayniyle, bu maddenin ikinci likrasmin hukiimlerine halel gel-meksizln, mensei Yunan gumruk arazisi olup (E) listesinde tadatedilen tabii veya mamul mustahsallar Turk gumriigu arazisineithal olunduklan zaman mezkflr listede munderic tenzilat yOzde-lerinden miistefit olacakiardir.

KADlR MrSIROGLU

B'u mukavelemime tascHk olunacak ve tasdiknameleri mum-kihi olan siir'atle Atina'da teati edilecektir.

Mukavetenarne, teati tarihlndon bir ay som-a mer'iyete gire-

cck ve miiddeti iki sene olacaktir. Eu tarihten itibaren Yiiksek

akit taraflanndan biri canibinden alti ayhk bir miihletlo Teshe-

dilmedikge mer'iyette kalacaktir.

Ytikandaki ahkami tasdik etmok uzere murahhaslar bu mu-

kaveltmameyi imza etmi^ler ve muhiirlemi^lerdir.

Ankara 30 Tegrinievve). 1930 taribinde iki rmsha olarak tan-

zim edilmistir.

A. Michalakopoulos Zekai

S. Potychroniadis M. §eref

Dr. T. Ru$tii M. Numan

Acaba Turk Milletinin Yunan palikaryalan tarofmdan

otuz bes- sene muddetie bir kere doha soyulmasina se-

bep olan bu muahedenin- akdine sebep olan baska miieG-

sirler yok muydu? Kanaatimizce vardi. Soyle kl:

Tiirkiye'de Lazan sulbunu muteakip kurulan yeni reji-

me muh-alif bazi simaiar komsu memleketlere yerleserek

oralarda nesriyat vesair suretlerle Turkiye'deki yeni rejim

ve onun liderleri aleyhine foaliyet gosteriyorlardi. Bu mu-

halifleri o memleketlerden tard ettirmek icin tnuhtetif an-

lasmaiar yapil-misti.

Yunanistanda da yeni rejime rhuhalif bir grup vardi.

Bunlann basmtia son Seyhulislam Mustafa Sabri Efendi

butunuyordu. Mustafa Sabri Efendi 1930 senesinde Gutmi!-

cine'de « Y a r i n » isimii bir gazete cikanyordu. Bu

gazetede cok atesli bir muhalefet yaparak zamarwn Reisi-

YUNAN MEZALIMi 403

cumhurunu ve icraatim siddetle tenkid ediyordu. Bundanrahatsiz olan zamanin liderleri bu mudhede Me basta Mus-tafa Sabri Efendi oimak iizere bu muhaliflerin Yunanistan'-dan tardmi istemislerdir. Gerci muahedede agikca bundanbansedilmemistir. Fakat hersey mudhedeye gecmez. Bir

de perde arkasi vardir. Gercekten bu muahedenin imzasmimuteakip Yunanistan bu muhalif sinrvalan kapi disan et-

mistir. Fakat asii aci olam, bu muahedenin 1965 yilma ka-dar mer'iyette tutulmus olm-asidir.

HAKIKAT NURLARI (Ismail P. Ertugrul)

LAVRENS'iN GiZLt HAYATI (Vecdi Bflriin)

MECELLE (Dr. A. Beflk Gfir)

YANYA'DAN ANKARA'YA (Ismail Hakta Okday)

RUS iHTlLALi VE YAHUDiLER (General Nfetcheolodon)

BOYOK ISLAM TARlHt (Abdurrahim Zapsu)

MES'ELELER (Seyhulislim Mustafa Sabri)

OSMANOGULLARI'NIN DRAMI (Kadir Minrojhj)

ERMENi MEZALiMi (Veysel Eroglu)

YDNAN MEZALlMt (Kadir Misiroglu)

MOSKOF MEZALIMi -Cild !- (Kadir Misiroglu)

MOSKOF MEZALlMt -Cild II (Kadir Misiroglu)

SASIKLI MtfCAHiDLER (Kadir Misiroglu)

MUSUL MESELESi VE IRAK T0RKLER! (Kadir M,s,roglu)

MACAR iHTlLALi (Kadir Misiroglu)

Amerikada ZENCt MtJSLCMANLIK HAREKETi (K. Misiroglu)

LOZAN ZAFER Ml, HEZLMET Mi? aid I (Kadir Misiroglu)

LOZAN ZAFER Ml, HEZIMET Mt? Cild II (Kadir Misiroglu)

YAHUDi (Louis Marchalko)

KIZIL ALFABE (Victor Vashi)

HACI MURAD (Tolstoy

iSLAMIYET VE MILLETLER HUKUKU (A. Resit Turnagil)

MEDINE MUDAFAASI (Naci Kidman)

ARAPCA (Yakub Giirsoy - Kenan TaskarJ

DINI MUCEHDiTLER (Seyhulislam Mustafa Sabri)

NAMIK KEMAL (N. F. Kisakurek),

BUYUK MAZLUMLAR -Cilt I- (N.F. Kisakurek)

BUYUK MAZLUMLAR -Cilt II- (N. F. Kisakurek)

PERTEV BEY'iN UC KIZI (Miinevver Ayash)

IMAM SAMIL (Tank Miimtaz Goztepe)

SULTAN VAHIDEDDiN (Tank Mumtaz Goztepe)

SULTAN VAHIDEDDiN Gurbet Cehenneminde (T.M. Goztepe)

ISLAM AiLE HUKUKU (Omer Ferruh)

ANADOLU SAHABELERi (Ergun Goze)

islam nazannda DOGUM KONTROLU (Ebulala El Mevdudi)

COCUK KITAPLARI SERlSi

1 — PERlLt KOSK CCiineyd Emiroglu)

2 — DEDE KORKUT MASALLARI CC. Emiroglu)

3 — AND (Omer Seyfeddin)

4 — FATlH'IN OOCUKLUGU (Vecdi Euriin)

5 — POLIYANNA (Eleanor H. Porter)

6 — GOKBAYRAK I (Leon Kahun)

7 — GOKBAYRAK II (Leon Kahun)

8 — KANLI DtiGUN (Kadir Misiroglu)

B — GOKBAYRAK III (Leon Kahun)to — KANtJE (Namik Kemal)

11 — UZUNCA SEViNDlK (Kadir Misiroglu)

12 — DlYET (Omer Seyfeddin)

13 — KUCUK AKINC1 (Vecdi Burun)

14 — DON KISOT (Servantes)

15 — GENC OSMAN (Vecdi Buriin)

16 — DORDUNCt) MURAD (Vecdi Btirun)

17 — FEZA KORSANLARI (John Wilde)

18 — OKSUZ TURGUT (F. A. Hilmi)

19 — ALTIN SEHlR (tero. Sabri Altdeniz)

20 — KIRLK KILIC (Kadir Misiroglu)

21 — ORHANGAZl (Muzaffer GSkmen)NOT: Kitapcilara ve toptancilara tenzilatimiz;

O P.T.T. odemeli siparislerde % 20,

• Pesin tediyeli anbar siparislerinde ise % 30'dur.

Odemelerin Posta havalesiyle «Sebil Yayinevi P.K.

ISTANBUL* adresine yapilmasi rica olunur.

sebilYaymevi

YAYINEVlMIZ TARAFINDAN NESREDILECEK OLANESERLERDEN BAZILARJ

I _ KADiR MlSIROflLU TARAFINDAN YAZILANLAR i

9 I.OZAN ZAFER MI, HEZIMET Mi? (Cild III)

(Manevi Kayiplariimz)

C TURKCE'YE SUiKASD

S BtR MUHAKEMENIN MUHAKEMESi

(Eskisehir Orfi idare Mabkemesinde T.C.K.'nun 163/4 Mad-

desi ile 5816 saylli «Ataturk Aleyhinde islenen Suclar Hak-

kmda Kanun- a muhalefet iddiasiyla apian bir davamn ma-

hakeme safahati... Eskjsehir Askeri ve Sivil hapishaneleri,

Bakirkoy Akil Hastaliklan Hastahanesi Adll Servisi v« Cer-

rahpasa Hastahanesi Fsikiyatri Klinigi hatiralan!..)

@ KEMAUST 1NKILABIN ANATOMISi

BlR INKILABIN MUHAKEMESI (Harf tnkilabi)

© SENA CHz. Peygambere muhasses me'ssur medhiyeler.)

® MERIHLI (Hikayeler)