YERLİ KOZMETİK ÜRETİMİNİN MEVCUT DURUMU

Tülay KAHRAMAN

1. KOZMETİĞİN TANIMI

Kozmetik “cosmeticus” kelimesi düzenli/tertipli anlamına gelmektedir. Yunancada “kosmos” ise, süs eşyası

demektir. (Alpmen, 1978, s.9) Kozmetik; dünya kuruluşundan bu yana,insan yaşamında önemli bir yer tutmuştur.Kozmetiklerin yaşam kalitesini artırdığı inkar edilemiyecek bir gerçektir. (Şenol, 2002, s.195)

1994 Tarihli Kozmetik Kanununa göre;

( Türk Kozmetik Kanunu 23 Şubat 1994/3977)

Kozmetik; insan vücudunun epiderma, tırnaklar, kıllar, saçlar, dudaklar ve genital organlar gibi değişik kısımlarına, ağız ve dişlere veya yan amacı bu kısımları temizlemek, koku vermek ve korumak sureti ile iyi durumda muhafaza etmek, görünümünü değiştirmek ve vücut kokularnı

düzeltmek olan, saç boyaları ve saç renk açıcıları dahil bütün preparatlar ve/veya maddelerdir.

Kozmetik yönetmeliğimize göre;

( Kozmetik Yönetmeliği 8 Nisan 1994/21899 )

Kozmetik; kanunda tanımı yapılan temizlemek, korumak, iyi durumda tutmak, koku vermek, görünümünü değiştirmek ve vücut kokularını düzeltmek üzere epiderma, saç ve kıllar, tırnaklar, dudaklar, dış genital organlar gibi vücudun dış yüzeyleri ile dişlere ve ağız mukozasına uygulanan madde ve/veya ürünü ifade eder.(Alpmen, 1998, s.1,2)

Amerikan gıda, ilaç ve kozmetik kanununda kozmetik; “Dökülmek, serpilmek, ovulmak veya başka herhangi bir şekilde uygulanmak suretiyle vücudun ve vücudun herhangi bir kısmının temizlenmesi, güzelleştirilmesi, cazibesinin artırılması ve görünüşünün değiştirilmesi amacıyla uygulanan preparatlar ve bunların hazırlanması için kullanılan maddelerdir. ( Alpmen, 1978, s.9)

Bu tanımlardan da anlaşılacağı gibi kozmetikler vücudun temizlenmesi, güzelleştirilmesi ve

görünüşünün değiştirilmesi amacıyla kullanılan ürün ya da maddelerdir. Bunların insan görünüşünün düzeltilmesi için sistematik bir biçimde incelenmesi kozmetoloji ilmini oluşturur.

2. KOZMETİKLERİN SINIFLANDIRILMASI

•Kremler, emülsiyonlar, losyonlar, jeller ve yağlar (el, yüz, ayak v.b. İçin)•Yüz maskeleri(cilt soyucu olanlar hariç)•Fondötenler (sıvı, pat, toz)•Makyaj pudraları, banyo sonrası kullanılacak pudralar, hijyenik pudralar v.b•Tuvalet sabunları, deodorant sabunlar ve kalıp temizleyiciler•Koku veren ürünler•Parfümler (en az % 5 a/a esans içerenler ) •Tuvalet suları (eu de toilette) (en az % 1.5 a/a esans içerenler) •Kolonyalar ( eu de cologne)

•Limon kolonyaları en az 70 derece (%h/h), diğer kolonyalar en az 60 derece (%h/h) alkol içermelidir. Limon kolonyaları hiçbir boyar madde içermemelidir, rengi yalnızca kullanılan, esanstan kaynaklanabilir. Kolonya üretimi ve dolumu yapılacak yerlerin, Kozmetik Yönetmeliği’nin ilgili maddelerinde belirtilen kurallara ve iyi üretim uygulamaları kılavuzuna uygun olması şartı aranır.•kokulu sular •Banyo ve duş ürünleri (tuzlar, köpükler, jeller v.b)•Depilatuarlar (kıl dökücü ve kıl sökücüler) •Koku giderici ve ter önleyiciler •Saç bakım ürünleri •Saç boyaları ve açıcılar•Dalgalandırma, düzleştirme ve sabitleştirme amacıyla kullanılanlar •Temizleyiciler (losyonlar, pudralar, şampuanlar)•Saça şekil verenler ve şekli koruyanlar (losyonlar, saç spreyleri, briyantinler)

•Tıraş için kullanılan ürünler (kremler, köpükler, losyonlar v.b)•Yüz ve göz makyajında ve makyajın temizlenmesinde kullanılan ürünler •Dudaklara uygulanmak amacıyla hazırlanmış ürünler •Ağız ve diş bakım ürünleri•Tırnak bakımı ve süsü için kullanılan ürünler •Haricen uygulanacak kişisel hijyenik ürünler •Güneş ürünleri (güneşlenme öncesi ve sonrası)•Güneş olmaksızın cilde yanık ten görünümünü vermek üzere kullanılan ürünler •Cilt rengini açmak için kullanılan ürünler•Cilt kırışıklıklarına karşı kullanılan ürünler

3. KOZMETİK ÜRÜN ÜRETİMİNİN AŞAMALARI

3.1. Personel

3.2. Binalar

3.3. Ekipman

3.4. Prosedürler ve prosesler

3.5. Üretim

3.1. Personel

Planlanmış tüm aktivitelerin doğru ve eksiksiz yapılması için, yeterli bilgi ve deneyimi olan yeterli sayıda personel bulunması şarttır.

3.2. Binalar

Binalar içinde yapılacak işlemlere uygun şekilde tasarlanmış olmalı ve bazı temel özellik ve

gerekliliklere sahip olmalıdır.

3.3. Ekipman

Üretilen ürün çeşitliliği ve cinslerine göre farklı olmakla birlikte her üretim ve/veya dolum yerinde kullanılmakta olan üretim ve dolum/ambalajlama ekipmanları ve laboratuvarlarda kullanılan ölçüm aletleri vardır.

3.4. Prosedürler ve prosesler

Tüm prosedürler ve talimatlar kolay anlaşılır bir şekilde ve yazılı olmalıdır.İlgili olduğu aktivite konusundaki önemli ve dikkat edilmesi gereken konuları açıkça belirtmelidir.

Prosedürler ve proses talimatları kullanacak kişilerin kolayca ulaşacağı yerlerde bulundurulmalı, gerektikçe güncelleştirilmeli, valide edildikten sonra ilgili departman ve kişilerin onayları alınarak kullanıma sunulmalıdır. Eski kopyaların kullanımdan kaldırılması ve yeni kopyaların kullanıma verilmesi için kontrollü sistem ve sorumlular belirlenmelidir. Prosedürler iş emniyeti, sağlık ve çevre koruma ile ilgili konuları da kapsamalıdır.

3.5. Üretim

Üretim pek çok aşamadan oluşan bir işlemdir. Her aşamada yapılacak işlemler, prosedürler ve

talimatlarla tanımlanmış olmalı ve yapılan işlemlerin her biri de işlemler yapılırken kayıt edilmelidir. Aşağıdaki konular ürün kalitesini önemli ölçüde etkileyecek işlemlerdir.

3.5.1. Hammadde, ambalaj materyali ve yarı mamul ürünleri kontrolü

3.5.2. Üretimde kullanılacak su3.5.3. Depolama koşullarının uygunluğu3.5.4. Üretime hazırlık3.5.5. Üretim3.5.6. Dolum / Ambalajlama3.5.7. Bitmiş ürünün depolanması3.5.8. Kalite kontrol3.5.9. Endüstriyel hijyen3.5.10. Mikrobiyolojik uygunluk

3.5.1. Hammadde, ambalaj materyali ve yarı mamul ürünleri kontrolü

Üretime başlanmadan önce, test edilmiş ve kullanım onayı verilmiş olmalıdır. Testleri henüztamamlanmamış ve onayı verilmemiş olan karantina altındaki materyaller üretimde kullanılmamalıdır. Materyalin üzerindeki etiket materyalin durumunu (karantina, kabul red gibi) açıkça belirtilen kelimeler içermeli ve mümkünse bunları belirtir renklerle işaretlenmelidir.

3.5.2. Üretimde kullanılacak su

Spesifikasyonda belirtilen tüm özelliklere uygun olmalıdır. Kozmetiklerde kullanılan en önemli

hammadde olması nedeniyle suyun kalitesi çok önemlidir.

3.5.3. Depolama koşullarının uygunluğu

Tüm materyaller, herhangi bir kontaminasyona maruz kalmayacak bir şekilde uygun ambalajlar içinde saklanmalıdır.

3.5.4. Üretime hazırlık

Onaylı olduğu etiketinde belirtilmiş olan hammadeler, doğrudan üretim tankına veya temiz ve sanitize edilmiş tartım kaplarına tartılarak; materyalin ismini ve miktarını açıkca gösteren etiket yapıştırılmalıdır.

3.5.5. Üretim

Üretim talimatına uygun şekilde tüm karıştırma işlemleri yapılıp in-proses kontrol yapılmalı ve kayıt edilmelidir.

3.5.6. Dolum / Ambalajlama

Dolum ve ambalajlama sırasında yapılan tüm kontroller kaydedilerek diğer kayıtlarla saklanmalıdır.

3.5.7. Bitmiş ürünün depolanması

Ambalajlanıp satışa hazır hale gelmiş ürün, son testleri yapılıp satış onayı verilinceye kadar

karantina altında tutulur. Paketler tüm bilgileri içeren etiketlerle işaretlenmelidir. Her şeyden yeteri kadar nümune alınarak raf ömrü süresince özel bir alanda saklanmalıdır.

3.5.8. Kalite kontrol

Kalite kontrol pek çok farklı aşamada yapılan çok önemli bir işlemdir. Kalite kontrol departmanı bazı temel görev ve fonksiyonları yerine getirebilecek deneyim ve bilgiye sahip kişi ve kişilerden oluşturulmalıdır. Bu fonksiyonlar yeterli alan ve olanaklara sahip laboratuvarlarda yerine getirilmelidir.

3.5.9. Endüstriyel hijyen

Kozmetik ürünler, kullanıcının sağlığına içerdiği mikroorganizmalar nedeniyle zarar vermemelidir. Bu nedenle, üretimin her aşamasında, kontaminasyonu engelleyecek önlemler almalı, hijyen koşullarının uygunluğu sağlanmalıdır.

3.5.10. Mikrobiyolojik uygunluk

Kozmetikler mikrobiyolojik uygunlukları açısından test edilmelidir.

4. KOZMETİK ÜRÜNLERDE YAPILAN TESTLER

4.1. Dayanıklılık testleri

4.2. Kullanılış testleri

4.3. Fizyolojik testler

4.4. Kalite kontrol testleri

4.1. Dayanıklılık testleri

Hazırlanan ürünün kullanılma ve depo edilme süresince, istenilen özelliğini koruyup koruyamayacağının kontrolüdür.

4.2. Kullanılış testleri

Ürünün istenilen amaca erişip erişmediğini, çoğunluğun isteklerine cevap verecek özellikte olup olmadığını, aynı tür ürünler arasındaki durumunu saptamak amacı ile yapılır.

4.3. Fizyolojik testler

İki grup olarak incelenebilir. Bunlardan birincisi, tıbbi etkisi olan preparatların istenilen özelliklerinin “klinik testler”le saptanması, ikincisi ise preparatın herhangi bir biçimde zararlı olup olmadığı, fizyolojik bir etki yapıp yapmadığının incelendiği “toksisite testleri”dir.

4.4. Kalite kontrol testleri

Preparatın istenilen standartlara uyup uymadığı, imalatın uygun şartlarda yapılıp yapılmadığının kontrol edildiği ve imalat serileri arasındaki farkları ortaya koyan testlerdir.

5. KOZMETİK SEKTÖRÜ

Cilt ve saç temizliği, bakımı ve güzelliği konusunda uygulanan mamüller gerek geçmişte, gerekse günümüzde insan hayatında özel bir rol oynamaktadır. İnsanlar daima, kişisel hayat standartları ile bağımlı olmaksızın, diğer tüketim mamüllerine kıyasla kozmetik ürünlere karşı daha kuvvetli bir ilgi göstermektedirler. Şu unutulmamalıdır ki, artık bütün dünyada kozmetik ürünlerin kişi başına tüketim adetlerinin ülkelerin gelişmişlik oranları açısından da en önemli kriterlerden biri olarak kabul edildiği gerçeğidir.

6. TÜRKİYEDE KOZMETİK SEKTÖRÜ

Ülkemizin sosyal ve ekonomik gelişmesinde, insan ihtiyaçlarının çeşitleri ve miktarları göz önünde tutulmalıdır. Toplumun psikolojik ve fizyolojik etkilerle kozmetik ürünlerini kullanma isteği gittikçe artmaktadır. Kişilerin sosyo-ekonomik seviyesinin yükselmesi ve özellikle modern toplumdaki kadının evden fabrikalara, iş yerlerine ve devlet görevlerine geçerek sosyal katılışı ve bu yollarla gelir sahibi oluşu, kozmetik ürünlerin talebini artırmıştır.

Türkiye’de 1972 yılında o günkü koşullarla kozmetik ürün üretmeye başlayan ve parmakla sayılabilecek düzeyde az firmayla yola çıkan bazı kozmetik sanayi kuruluşları ürünün kalitesi dahil teslimata kadar pek çok zorluklar

yaşamışlardır. 1975 yılında aynı sanayi firmaları aynı sanayi firmaları cilt ürünlerinin üretimine başladıklarında işlemler eski problemlerden daha uzak ve daha deneyim kazanılmış bir hızla ve ekiplerle devam etmiştir. 1995’lerde üretimini son teknolojik koşullara uygun olarak yapmaya yönelik çalışmalarla yürüten bu sanayi kuruluşları, artık Türkiye’nin bütün kozmetik ihtiyaçlarını karşılayacak kapasitededirler.

Bugün Türkiye kozmetikte kullanılan gül yağı, ıhlamur çiçeği, defne yaprağı, bergamut, nane, limon, portakal, mandalin, turunç gibi narenciye esas yağlarını ihraç eden bir ülkedir. Diğer dünya ülkeleri gibi tüketim açısından ilk sıralarda yer alan Türkiye Kozmetik Sanayi, 2000’lerde bir çok yerli ve yabancı kuruluşlarca hammadde üretiminden başlayarak her çeşit kozmetik ürünü üreten dünya ülkeleri arasına girmiştir. ( Şenol, 2002, s.197 )

KOZMETİKLERSektöründe Firmaların İllere Dağılımı

ŞEHİRLER PS<=9 10<=PS<=49 50<=PS<=99 100<=PS<=249 250<=PS TOPLAM

İSTANBUL 71 55 9 9 2 146

İZMİR 19 9 1 29

KONYA 21 5 26

BALIKESİR 19 1 20

ANKARA 9 9 18

GAZİANTEP 13 1 14

BURSA 12 12

KOCAELİ 4 3 1 2 1 11

ISPARTA 7 2 1 10

KOZMETİKLER

Sektöründe Firmaların Şehirlere Dağılımı

PS: Personel Sayısı

İl Adı Kayıtlı Üretici

Personel BilgileriM T U İ İD TOPLAM

İSTANBUL 146 128 129 227 3,405 926 4,815İZMİR 29 28 18 33 214 114 407KONYA 26 25 2 26 98 20 171BALIKESİR 20 5 2 14 42 27 90ANKARA 18 16 10 23 133 34 216GAZİANTEP 14 10 0 11 31 19 71BURSA 12 5 0 7 27 5 44KOCAELİ 11 56 118 23 385 96 678ISPARTA 10 2 5 11 107 15 140

KOZMETİKLER

İllere Göre Sektörel Kapasite Miktarları

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta; İ: İşçi; İD: İdari

İl Adı Kayıtlı Üretici Alan Bilgileri ( m2 )

Kapalı Alan Açık Alan

İSTANBUL 146 290,778 388,433

İZMİR 29 20,732 28,471

KONYA 26 20,607 17,207

BALIKESİR 20 3,593 7,210

ANKARA 18 18,310 11,940

GAZİANTEP 14 6,321 11,645

BURSA 12 8,355 8,262

KOCAELİ 11 89,020 268,213

ISPARTA 10 22,941 220,991

İl Adı Kayıtlı Üretici

Üretim Kapasitesi

ADET TON LİTRE KG

İSTANBUL 146 143,754,641 236,966 21,835,703 8,342,354

İZMİR 29 7,722 7,109,980 4,709,000

KONYA 26 3,100,800 2,820 5,893,350 7,689,638

BALIKESİR 20 3,282,006 40,200

ANKARA 18 396,875 6,343 2,314,305 10,802,750

GAZİANTEP 14 225,000 2,533 865,725

BURSA 12 688 1,494,715 367,500

KOCAELİ 11 33,446,000 24,692 127,500 3,339,000

ISPARTA 10 284,766 110,620 56,100