Wykład 1321 maja 2015

Zaburzenia pamięci

Plan wykładu

• Amnezja w pamięci długotrwałej: wsteczna i następcza

• Amnezja psychogenna• Otępienie• Zaburzenia pamięci w wybranych

zespołach chorobowych• Utrata pamięci specyficznych rodzajów

wiedzy lub umiejętności

Klasyfikacja zaburzeń pamięci według J. Barbizeta

• Zaburzenia pamięci spowodowane uszkodzeniami zespołu hipokampalno- suteczkowego: upośledzone trwałe zapamiętywanie nowych informacji; zaburzenia pamięci globalne; zaburzenia poznawcze wybiórcze

• Zaburzenia pamięci spowodowane uszkodzeniami kory mózgowej

• Zaburzenia pamięci spowodowane rozległymi uszkodzeniami mózgu

• Amnezje afektywne

Czynniki zaburzające funkcjonowanie pamięci

• Urazy mózgu

• Trauma psychiczna

• Schorzenia somatyczne lub psychiczne

• Procesy neurodegeneracyjne

• Stres

Amnezja wsteczna (retrograda)

• Utrata dostępu do wspomnień poprzedzających traumatyczne zdarzenie, przechowywanych w pamięci długotrwałej.Przeważnie jest skutkiem urazu mózgu: uszkodzenie na skutek wypadków; udaru, wylewu

• Hipoteza zakłócenia procesu konsolidacji śladu pamięciowego

• Dotyka przede wszystkim pamięci autobiograficznej• Może nawet obejmować podstawowe dane osobowe

(generyczne)• Zachowana w dużej mierze pamięć semantyczna i

niedeklaratywna

Amnezja wsteczna c.d.

• Czas pojawiania się: badania nad graczami w football amerykański

• Cofanie się• Czas objęty trwałą amnezją• Zróżnicowana charakterystyka w poszczególnych

przypadkach

Przypadek P.S.

• P.S.: uszkodzenia wzgórza na skutek wylewu, gdy miał 67 lat

• Amnezja obejmująca całe dorosłe życie z wyjątkiem Drugiej Wojny Światowej

• Amnezja dotycząca przede wszystkim pamięci autobiograficznej

• Część wspomnień dotyczących wydarzeń publicznych zachowana

• Zaburzone powiązanie wspomnień z lokalizacją czasową• Także amnezja następcza

Amnezja po elektrowstrząsach

• Stosowane czasami jako terapia w przypadku depresji i schizofrenii

• Amnezja wsteczna i następcza• Wraz z upływem czasu z reguły dosyć szybkie

cofanie się amnezji• Np. po 72 godzinach od elektrowstrząsu chorzy

odtwarzali prawidłowo wszystkie fakty zapamiętane 1 godzinę przez elektrowstrząsami

• Ale notowane przypadki względnie trwałej amnezji

Pamięć po eletrowstrząsach

Przykład badania z wykorzystaniem elektrowstrząsów u szczurów

Przejściowa amnezja globalna - TGA

• Nagłe pojawienie się

• Krótkotrwały charakter

• Obejmuje na ogół krótki okres niepamięci wstecznej

• Zachowana pamięć krótkotrwała, operacyjna, semantyczna i proceduralna

• Niejasne przyczyny

Przejściowa amnezja globalna –okres objęty amnezją

Czas trwania epizodów przejściowej amnezji globalnej

Wiek, w jakim występuje przejściowa amnezja globalna

Amnezja następcza (anterograda)

• Niepamięć zdarzeń występujących po urazie• Uszkodzenia części środkowej płatów

skroniowych i hipokampa • Przyczyny: interwencje chirurgiczne, infekcje,

udary, niedotlenienie• Przypadek H.M.• Clive Wearing• Zespół Korsakowa i encefalopatia Wernickego

Przypadek H.M.

• Zachowany poziom inteligencji• Wspomnienia sprzed operacji w większości

zachowane• Pamięć krótkotrwała, utajona i proceduralna nie

zaburzona• Masywna i globalna amnezja następcza dotycząca

pamięci deklaratywnej• Zachowana w niewielkim stopniu zdolność do

zapamiętywania nowych informacji w pamięci deklaratywnej

Clive Wearing

• Brytyjski muzyk, kompozytor, dyrygent• Zapalenie mózgu na skutek zakażenia herpes

simplex• Masywna amnezja następcza dotycząca pamięci

epizodycznej• Rozległa amnezja wsteczna, dotycząca pamięci

epizodycznej• Amnezja w pamięci semantycznej• Zachowane zdolności i umiejętności muzyczne

Inne przypadki wybiórczej amnezji następczej

• A.B.: uszkodzenia części płatów czołowych oraz ciemieniowych po lewej stronie na skutek wylewu – zaburzenia pamięci dotyczące wyłącznie zapamiętywania list słów i zdań w pamięci krótkotrwałej

• T.R.: niedotlenienie mózgu na skutek zawału serca; zaburzenia pamięci epizodycznej polegające na braku identyfikacji osób występujących w zdarzeniu oraz czasu zdarzenia, zachowana pamięć samych zdarzeń i miejsc

Zespół Korsakowa i encefalopatia Wernickego

• Podłoże: uszkodzenia międzymózgowia: wzgórza, podwzgórza i ciał suteczkowatych

• Objawy osiowe:Niepamięć zdarzeń po wystąpieniu choroby, a

może brak konsolidacji śladów pamięciowych?Amnezja wstecznaDezorientacja w czasie i przestrzeniKonfabulacje

Osiągnięcia pacjenta z amnezją następczą w zadaniu sensoryczno-motoryczym

Amnezja następcza – podsumowanie

• Dotyka przede wszystkim pamięć deklaratywną• Brak efektu dystynktywności i efektu świeżości• Przeważnie brak zaburzeń pamięci krótkotrwałej• Zachowana pamięć proceduralna• Osiągnięcia w testach pamięci utajonej na tym

samym poziomie, co u osób zdrowych

Współwystępowanie amnezji wstecznej i następczej

Amnezja pourazowa• Amnezja pourazowa: zarówno wsteczna, jak i

następcza• Z reguły następcza obejmuje dłuższy okres niż

wsteczna• Amnezja następcza do 1 godz. – amnezja

wsteczna do kilku sekund; od 1 do 24 godzin – do 30 minut; powyżej 7 dniu – powyżej 30 minut

• Związek między ciężkością urazu a wielkością amnezji: od 5 min do 1 godz., niezdolność do pracy do 6 tyg.; od 2 do 24 godzin, 6-8 tyg.; 1-7 dni, 4-7 miesięcy

Amnezja pourazowa

• Zespół pourazowy – ogólne osłabienie pamięci

• Długotrwałe następstwa nawet po 2-10 latach

• Rodzaje amnezji: z wyspami pamięci (łatana); odroczona; z konfabulacjami; z automatyzmami ruchowymi

Amnezja pourazowa c.d.

• Zaburzenia pamięci częściej po urazach tępych, wstrząsowych niż ogniskowych

• Przypadek N.A., 22 letni lotnik amerykański, ranny w trakcie fechtowania się; amnezja wsteczna obejmująca 2 lata; upośledzona pamięć materiału werbalnego i niewerbalnego, prezentowanego wzrokowo i słuchowo

Amnezja psychogenna

• Przyczyny psychiczne a nie neurologiczne• Utrata pamięci jako sposób radzenia sobie z traumą• Represja• Amnezja dysocjacyjna: przeważnie wsteczna;

świadomość utraty wspomnień• Fuga dysocjacyjna: amnezja wsteczna; zachowana

pamięć utajona• Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości – osobowość

wieloraka

Otępienie

• Obniżanie się umiejętności nabywania nowych danych

• Stopniowa utrata wcześniejszych wspomnień

• Częstsze u osób w podeszłym wieku

Choroba Alzheimera

• Zmniejszanie się liczby neuronów oraz połączeń między nimi, początkowo głównie w płatach czołowych i skroniowych

• Obecność kłębków neurofibrylarnych• Obecność złogów beta-amyloidu• Zmiany w układzie cholinergicznym, głównie

dotyczące wydzielania acetylocholiny• Diagnoza pewna zasadniczo tylko post mortem

Choroba Alzheimera – czynniki ryzyka

• Dwie postaci choroby: o wczesnym i o późnym początku

• Czynniki genetyczne

• Starszy wiek

• Płeć

• Stres i depresja

• Niski poziom wykształcenia

Choroba Alzheimera – stadia

• Kilka lat przed pierwszymi objawami, zaburzenia pamięci węchowej

• Niewielkie problemy z pamięcią, „roztargnienie”• Narastające problemy ze znajdowaniem

właściwych słów, pogorszenie pamięci przestrzennej

• Uogólnione deficyty w zakresie rozumowania, potrzebna pomoc w codziennych czynnościach

• Poważne zaburzenia pamięci, utrata umiejętności komunikowania się

Inne choroby, w których występuje otępienie

• Zespoły, w których występują uszkodzenia struktur podkorowych

• Otępienie występuje w tych zespołach często, jednak nie u wszystkich chorych

• Polega przede wszystkim na osłabieniu funkcji wykonawczych w zakresie pamięci operacyjnej

• Choroba Parkinsona• Pląsawica Huntingtona• Stwardnienie rozsiane

Zaburzenia pamięci w wybranych zespołach

chorobowych i stanach• Schizofrenia

• Padaczka

• AIDS

• Depresja

• Nerwice

• Lęk

Utrata pamięci specyficznych rodzajów wiedzy lub umiejętności

• Amnezja semantyczna: często na skutek uszkodzeń płatów skroniowych; pamięć epizodyczna względnie dobrze zachowana

• Afazja – utrata zdolności posługiwania się językiem; afazja Broca i Wernickego; amuzja – problemy z rozumieniem lub tworzeniem muzyki

• Kończyny fantomowe

Prozopagnozja

• Prozopagnozja jest inaczej określana jako ślepota twarzy

• Z reguły w ciężkiej postaci występuje wraz z innymi rodzajami agnozji

• Jednak część autorów uważa, że oprócz bardzo nasilonej prozopagnozji, wyraźnie dostrzeganej przez otoczenie, u wielu ludzi (nawet 30%) występują z różnym nasileniem niektóre symptomy ślepoty twarzy

• Bliscy często tego nie dostrzegają, gdyż osoby dotknięte tym problemem używają różnych strategii, aby ukryć trudności, np. rozpoznają osoby po sylwetce, ubiorze, głosie, udają roztargnienie, „na wszelki wypadek” rozpoznają jako znane osoby w rzeczywistości sobie nie znane

Prozopagnozja

• „Gdy miałem koło sześciu lat, przekonywałem brata, jak niemądrze robią bandyci zakrywając swe twarze podczas napadu na bank. Po co to robić, pytałem, skoro i tak widać resztę ich ciał? Trwało bardzo długo, zanim zrozumiałem, że twarze są czymś , niepowtarzalnym” (wypowiedź mężczyzny, cierpiącego na prozopagnozję od dzieciństwa)

• „Czasem jakiś student zgłaszał się i doktor P. nie rozpoznawał jego twarzy. W momencie kiedy student zaczynał mówić, doktor P. identyfikował go po głosie (…) doktor P. nie tylko coraz częściej nie poznawał twarzy, ale także widział je tam, gdzie ich wcale nie było. Na ulicy dobrotliwie poklepywał uliczne hydranty i liczniki parkingowe, biorąc je za dziecinne główki” (Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem)

Inne zaburzenia rozpoznawania twarzy

• Urojenie Fregoliego: chory stale bierze osoby obce za znane, chociaż na poziomie świadomym, poznawczym wie, że nie są one podobne do osoby znanej

• Twierdzi np., że jest to w rzeczywistości znana osoba, ale w przebraniu

• Urojenie związane z nadmierną stymulacją ośrodków podkorowych, zbyt silnym stałym pobudzeniem emocjonalnym

• Urojenie Capgrasa: wzbudzenie emocjonalne zbyt słabe

• Chorzy rozpoznają znane osoby, ale nie przeżywają tego rozpoznania w sposób emocjonalny; uważają np., że ktoś „podmienił” ich bliskich