Drie-eenheid Verwering, erosie en sedimentatie

Afbraak vast gesteente door verwering en erosie los sediment (rotsblokken, grind, zand, klei).

Opbouw nieuwe lagen bodem en uiteindelijk vast sedimentgesteente door sedimentatie Los sediment komt ergens te liggen; het wordt “afgezet” ofwel “gesedimenteerd”.

Verweringsmateriaal in beweging / onderweg (transport)

----

Afbraak proces 1: Verwering

Omschrijving: Het vergruizen / verbrokkelen van gesteente onder invloed van het weer en plantengroei.

Werking: Vast gesteente grote rotsblokken grind fijnste mogelijke eindproducten zand (kleine kwartskorrels) en klei (zeer kleine mineralen; kleinste bodemdeeltjes).

Fysische / mechanische verweringDrie soorten

1. Opwarmen en afkoelen uitzetten en inkrimpen hard gesteente breekt en brokkelt af.

2. Water in nauwe spleten bevriest ‘s nachts en zet uit hard gesteente breekt en brokkelt af.

3. wortels groeien in spleten en worden dikker gesteente breekt en brokkelt af. (organogene verwering volgens lesboek mag ook onder fysische verwering)

Resultaat: Rotsblokken en grind met scherpe randen.

Links: veel barsten en scheuren sterk fysisch verweerd gesteente. Vooral type 1 en 2, zie vorige sheet ; ook de losse blokken aan de voet van de rots verweren nog steeds verder

Rechts: Bloot liggende steen is door fysische verwering type 1 (“kloppend hart) uit elkaar gebarsten. Deze vorm zorgt ervoor dat je met stenen prachtig kunt “puzzelen”.

Puzzelen met verweerde stenen?Het kan echt wel!

Neem een natuurlijke puzzel mee van vakantie voor een (jong) familielid

of vriend!---------------------------------

Let ook op het fijne materiaal op de grond naast

de steen bijna het eindproduct van verwering!

(fijn grind)

Deep Freeze Reveals Lake Superior's Secluded Ice Caveshttp://www.smithsonianmag.com/travel/frozen-lake-reveals-secluded-ice-caves-180949470/

Organogene verwering, ofwel type 3 fysische verwering.

Zie het enorme wortelstelsel van deze bergreus en bedenk wat er met het gesteente gebeurt als deze ooit omvalt.

Chemische verwering Twee soorten

1 Oplossen en/of omvormen van mineralen onder invloed van (zuur) water: * veldspaten omgevormd (in graniet) Kleimineralen gevormd, zandkorrels blijven los achter dit is het eindproduct van alle verwering samen!!

* kalk in kalksteen lost op Grotten, druipstenen en dolines.

2 IJzer in gesteente kan oxideren Roestkleur zichtbaar in bodem.

Oplossen kalk in kalsteen Grotten, druipstenen en dolines

Roestkleur (geoxideerd) gesteente / (geoxideerde) bodem

Hier zie je ook fraai aan alle barsten en scheuren dat fysische verwering sterk op de rosten heeft ingewerkt en dat zal het ook blijven doen! Hier zie je een laagliggend gebied

aan een kust, waar vooral sedimentatie plaatsvindt. In deze bodem zit (blijkbaar) ook ijzer, getuige de roestkleur.

Zelfversterkend effect fysische (organogene) en chemische

verwering samen• Kleine mos/grasplantjes op kleine scheurtjes

in harde rotsbodem gesteente scheurt verder door wortels water kan er beter bij en lost meer mineralen op (door bevriezing wordt scheur breder) meer voeding voor plant grotere plant kan groeien grotere wortels grotere scheuren water kan meer oplossen ..... Enz.

Vorige foto1. Vele barsten en scheuren door verwering lang

blootgesteld; zelfs hele bomen die uit de rotsen groeien!2. Boog is ontstaan door erosie lang geleden door een rivier

(stromend water). Aanwijzing: Binnenkant boog is duidelijk “gladder” dan de rest van de rots.

3. Hij ligt hoog op een helling geen normale plek voor een rivier de rots is door tektonische plooiing en/of opheffing in zijn geheel omhoog gekomen en de rivier heeft hem daardoor verlaten (is lager gaan stromen).

Nu hebben we verwering gehad en het product van verwering – “verweringsmateriaal”:Rotsblokken, grind, zand en klei

Dat verweringsmateriaal komt vervolgens in beweging!

verweringsmateriaal in beweging Afbraak proces 2: Erosie

Omschrijving algemeen: Het afschuren en uitschuren van hard gesteente door met verweringsmateriaal geladen stromend water, schuivend ijs of wind.

Bijzondere vorm: bodemerosie losliggend sediment (bovenste laag) kan ook in beweging komen als gevolg van stromend water of wind.

Resultaten erosie:1. Afronden en glad maken van gesteente.

2. Ontstaan van diepe dalen in geval van rivier en gletsjererosie: Inslijten in het gesteente waar het steeds overheen of langsop stroomt/schuift:* Rivieren: V-dalen.* Gletsjers: U-dalen.

Tarn let op de V-vorm V-dal!

Grand Canyon!V-dal Colorado-rivier

U-dalen gletsjers: in de ijstijden (tot 10.000 jr. geleden) lagen de gletsjers midden in deze dalen.

Resultaat winderosie en watererosie1. Bij winderosie blijft het meest harde gesteente het

langst achter in het landschap, afgerond en gladgeschuurd. Vaak als losliggende ronde blokken/stenen zichtbaar. Soms kan ook 1 kant van een steen langdurig in de wind liggen, waardoor er een gladde en platte kant ontstaat

2. Bij watererosie bewegen de afgeronde stenen en blokken langzaam mee met de stroom en verzamelen zich bij elkaar in de loop van de beek / rivier.

watererosie

winderosie

Welke waarschijnlijk?

En: wat is hier vreemd? Bedenk een verklaring!

Conclusiefoto’sDeze steen uit de sheet van fysische verwering, heeft ook veelvuldig blootgestaan aan winderosie, zichtbaar aan de rond en gladde buitenkant.

Verwering en erosie kunnen tegelijkertijd op gesteente inwerken!

ook deze steen van de sheet over winderosie, zal in de toekomst vrijwel zeker een keer uit elkaar breken door fysische verwering.

Winderosie Uluru Australië ---Geologische geschiedenis in chronologische volgorde:1.Sedimentatie verklaar!2.Plooiing Verklaar!3.Afbraak erosie en verwering niet elke laag even snel rotsbergen zijn restanten van de hardste laag die nog “overeind” staan!

Meer erosie en verwering op de foto 1

Watererosie door bewegend water aan de kust let op de “springende stenen” in de branding.

Gevolg: stenen zijn mooi rond en glad geschuurd. Bij vloed reikt het water tot aan of nabij de rotsen links op foto. Er zit terplekke dermate veel stroming in de oceaan dat fijnere deeltjes als grind (zand en klei dus!) hier niet kunnen blijven liggen vandaar een “grindstrand” water “sorteert” door verschillende stroomsnelheden het sediment naar “grootte” van de deeltjes. De stenen zijn allemaal “ongeveer even groot”.

Detail: achtergrond links een zeer smalle “rots” oprijzend uit de oceaan oude magmakamer van vroegere vulkaan zeer hard gesteente dat overeind staat, terwijl de rest van de berg die er omheen zat al verdwenen is door erosie en verwering!

verweringsmateriaal in beweging 2: Zeldzame verschijnselen

Aardverschuivingen* vallend gesteente* bergstorting* puinlawine puinwaaiers* modderstroom

Zoek filmpjes op youtube”- zoekwoord: “landslide”!

Ook in Nederland!!

Waar is reliëf in NL?

1.Zuid-Limburg.

2.Stuwwallen Midden-NL:*Veluwe* Utrechtse

Heuvelrug *Nijmegen* en andere

kleinere…

Hier: Berg en Dal; nabij Nijmegen!

SedimentatieOmschrijving: Het neerleggen van verweringsmateriaal door lucht (wind),

(stromend) water of ijs.

Sedimenten zijn meestal herkenbaar aan lagen in de bodem en dat geldt ook voor sedimentgesteenten.

Sedimentatie vindt plaats wanneer de stroming afneemt / stilvalt.Zowel waterstromingen als wind hebben de eigenschap om meegevoerde

sedimenten op grootte te “selecteren”. Vaak hebben de deeltjes die bij elkaar in de buurt terecht komen daardoor een vergelijkbare grootte. Dat is hetgeen vreemd is op de eerder getoonde foto bij “watererosie”.

Wind is niet of nauwelijks in staat om materiaal grover dan grof zand te verplaatsen en ergens anders te sedimenteren, water wel.

Par. 11: De waterkringloop

http://www.iswa.be/images/iswa/kringloop_ani.gif

112

22 3

45

6

78

Voorbeeld: Noordzee – Alpen in Europa!