uretim yonetimi ii

ÜRETİM YÖNETİMİ-II

Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Suat Aşkın

Kaynak: Prof. Dr. Mahmut Tekin Üretim Yönetimi-II

BAKIM PLANLAMASI

BAKIM PLANLAMASI VE ÖNEMİ

BAKIM PLANLAMASININ TEMEL AMAÇLARI

BAKIM PLANLAMASININ ÜRETİME ETKİSİ

BAKIM PLANLAMASININ ORGANİZASYONU

BAKIM ÇEŞİTLERİ

BAKIM PLANLAMASI VE PROGRAMLANMASININ

YÜRÜTÜLMESİ

BAKIM PLANLAMASINDA İZLENECEK POLİTİKALAR

BAKIM PLANLAMASIYLA İLGİLİ MALİYETLER

BAKIM PLANLAMASINDA İŞLEM SIRALAMASI

BAKIM İŞLEMİNİN KONTROLÜ

BAKIM PLANLAMASI VE

ÖNEMĠ

Üretim yönetimiyle ilgili yöneticilerin önemli

görevlerinden birisi de makina ve tesislerin sürekli çalışır

durumda bulunmalarını sağlamaktır.

Bakım planlaması; bir fabrikanın makina ve

tesislerinin sürekli olarak çalışır durumda olmasını

sağlamak amacı ile yapılacak olan faaliyetlerin

planlamasına denir.

Bakım planlaması özellikle üretim sisteminin büyümesi

ve üretim miktarının artması durumunda önem

kazanmaktadır.

BAKIM PLANLAMASI VE

ÖNEMĠ

Bir işletmenin bakım planlaması, bakım mühendisliği

aracılığıyla yapılmaktadır.

Bakım mühendisliği; işletmelerin yüksek tutarda

yatırımda bulundukları tüm fiziksel ve teknik imkanların

(makine, araç-gereç, bina, v.b. gibi) arıza yapmadan sürekli

olarak çalışabilir durumda tutulabilmelerini sağlayan

faaliyetlerle ilgilidir.

BAKIM PLANLAMASI VE

ÖNEMĠ

Bakım mühendisliği faaliyetleri, temel ve yardımcı1 fonksiyon

faaliyetleri olmak üzere iki gruba ayrılır:

Bakım mühendisliğinin temel fonksiyonları şunlardır:

• Mevcut fabrika, makina, araç-gereçlerin bakımı ve korunması,

• Makine teçhizatının periyodik bakımı, kontrolü ve yağlanması,

• Mevcut makina, araç-gereçlerin ve binaların değiştirilmesi,

• Yeni makina, araç-gereçlerin yerleştirilmesi ve yeni binaların

inşaatı,

• Enerji üretim ve nakil vb. tesisatın kontrolü ve bakımı

BAKIM PLANLAMASI VE

ÖNEMĠ Ġşletmedeki bakım mühendisliğinin yardımcı

fonksiyonlarının başlıcaları şunlardır:

• Ambarların korunması ve bakımı

• Fabrika binasının yangın, patlama v.b. gibi tahribata yol açan

tehlikelere karşı korunması. Bunun için gerekli olan koruyucu

malzeme ve tesislerin bakımı,

• Hurda makina, araç- gereçlerin değerlendirilmesi,

• Çevre kirliliğinin önlenmesi amacı ile artık maddelerin ortadan

kaldırılarak değerlendirilmesi,

• Hurda makina, araç ve gereçlerin bakımı ve değerlendirilmesi,

• Bina, makina, araç ve gereçlerin sigorta ettirilmesi,

• Kapıcılık, bekçilik vb. hizmetler,

• İşletme yönetimince bakım mühendisliğine verilecek diğer görevler.

BAKIM PLANLAMASININ

TEMEL AMAÇLARI

Bakım planlamasının amaçları genel olarak iki başlık altında

toplanabilir. Bunlar:

◦ Sistemin çalışmasında bir bozulma ve başarısızlık

olmaması,

◦ Sistemin çalışmasında bir bozulma veya başarısızlık

olması durumunda, bunun yol açacağı zararların

minimuma indirilmesi.

BAKIM PLANLAMASININ

TEMEL AMAÇLARI

Bakım planlaması fonksiyonunun amaçlarını daha

kapsamlı olarak şu şekilde ele almak mümkündür:

İşletmedeki mevcut makine ve parçaların kalitesinin yükseltilmesi,

Makinaların bakım ve yenilenmesini basitleştirecek yönde planlar

geliştirilmesi,

İşletmenin mevcut yerleştirme düzenini daha fonksiyonel bir hale

getirme,

Sistemdeki bir bozulmanın yol açacağı zararı minimum seviyeye

indirmek amacı ile atıl kapasiteden faydalanma,

BAKIM PLANLAMASININ

TEMEL AMAÇLARI

Bakım planlaması fonksiyonunun amaçlarını daha

kapsamlı olarak şu şekilde ele almak mümkündür:

İş sürekliliğini sürdürebilmek amacıyla ara stokları hazır

bulundurmak,

Sistemdeki bir bozulmanın anında giderilmesi amacı ile hızlı bir

bakım ve yenileme düzeni kurmak ve bunun için gerekli olan

araç gereçleri bulundurmak,

Bozulma ve kırılmaların önüne geçilmesi amacı ile düzenli bir

gözlem yapılarak kritik parçaların değiştirilmesi,

Tabii afetlerde, hırsızlıkta, iş kazalarında ve sabotaj gibi olaylarda

üretim tesislerinin ve işletmenin minimum zararla bu olayları

atlatabilmesinin sağlanması.

BAKIM PLANLAMASININ

ÜRETĠME ETKĠSĠ Bakım faaliyetlerinin aksamasının üretim faaliyetlerine etkisi şu şekilde

olacaktır:

• Makinelerin ve makinelerde çalışan işçilerin boş kalması sonucu meydana

gelen üretim kayıpları,

• Genel işletme giderlerinin artması,

• Endirekt işçilik giderlerinin artması,

• Yetersiz üretim nedeni ile müşteri ihtiyaçlarının karşılanamaması ve

satışlarda meydana gelen düşüşler,

• Aksaklığın meydana geldiği bölümle ilgili diğer bölümlerdeki gecikme ve

boş beklemelerin yol açacağı üretim kayıpları,

• Iskarta oranı ve defolu üretimin artması sebebiyle kalitenin düşmesi,

• İşletmeye verilmiş olan siparişlerin zamanında karşılanamama-sebebiyle

müşterilerin kaybedilmesi ve tazminat ödenmesi.

BAKIM PLANLAMASININ

ORGANĠZASYONU

Bakım planlamasına ilişkin etkin bir organizasyon

geliştirebilmek amacıyla aşağıdaki faktörler dikkate

alınmalıdır:

◦ İşletmenin Üretim Türü

◦ İşletmenin Büyüklüğü

◦ Makina ve Araç-Gereçler

◦ Personel Eğitimi

◦ İşletmenin Sürekliliği

◦ Yerleşme Durumu

BAKIM MÜHENDĠSLĠĞĠNĠN ORGANĠZASYON

ŞEMASINDAKĠ YERĠ

BAKIM ÇEŞĠTLERĠ

Bakım planlamasının önemli konularından birisi de koruyucu ile

düzeltici bakım alternatiflerinden hangisinin tercih edileceği

konusunda karar vermektir.

Bir işletmede uygulanacak olan bakım türleri iki gruba ayrılmaktadır;

◦ 1. Düzeltici Bakım: Düzeltici bakım, makina, araç-gereç ve

diğer tesisatta olabilecek arızaları, olay meydana geldikten sonra

yapılan bakımdır.

◦ 2. Koruyucu Bakım: Makinelerde herhangi bir arıza bozulma

olmadan önce, bunu önlemek amacı ile makina, araç-gereç ve

tesisatta yapılacak olan bakımdır.

BAKIM PLANLAMASI VE

PROGRAMLAMASININ YÜRÜTÜLMESĠ

İşletmede bakım faaliyetlerinin etkin bir şekilde

yapılabilmesi için, bakım faaliyetlerinin optimal bir şekilde

planlanması ve programlanması gereklidir.

Bir işletmede bakım faaliyetlerinin planlanması ve

programlanması işletmenin büyüklüğüne ve bu duruma

bağlı olarak bakım faaliyetlerinin karmaşıklığına bağlı

olmaktadır. Büyük bir işletmede bakım faaliyetlerini

planlamak ve programlamak amacıyla bir bakım bölümü

kurulması gerekli olmasına karşılık, küçük bir işletmede

bakım işlemini bakım ustası yapabilir.

BAKIM PLANLAMASI VE

PROGRAMLAMASININ YÜRÜTÜLMESĠ

Başarılı bir bakım programlaması yapılabilmesi için

gerekli olan şartlar şunlardır:

• Bakım faaliyetlerini planlayacak ve programlayacak

kişilere gerekli olan yetkilerin verilmesi,

• Bakım yöneticisi ve ekibine gerekli olan tüm bilgilerin

verilmesi,

• Bakım faaliyetlerinin işletmenin üretim plan ve

programları uygun olarak yapılmasının sağlanması.

BAKIM PLANLAMASINDA

ĠZLENECEK POLĠTĠKALAR

Bakım faaliyetlerinin etkin bir şekilde yapılması fabrikanın güvenirlik

derecesini artıracaktır.

İşletme yöneticileri bakım planlaması konusunda aşağıdaki alternatif

politikalardan bir veya birkaçını uygulayabilirler;

◦ Tamir-bakım ekibini ve kullanılan araç sayısını yüksek tutmak

◦ Koruyucu bakımı ön planda tutmak

◦ Yedek makinalar bulundurmak

◦ Makinaların güvenirlik derecesini artırmak

◦ İş istasyonları arasında yarı mamul stokları bulundurmak

BAKIM PLANLAMASINDA


Tamir-bakım ekibini ve kullanılan araç

sayısını yüksek tutmak:

Bu şekilde bir politikanın izlenmesi durumunda arızalanan

makineler anında tamir edilebilir. Bunun sonucunda,

makinaların boş kalma süresi kısalmakta olup, tamir-bakım

ekibinin ve araçların boş kalma süresi artmaktadır.

BAKIM PLANLAMASINDA


Koruyucu bakımı ön planda tutmak

Koruyucu bakım makinelerde arıza meydana gelmeden,

makinaların bakımını arızaların meydana gelme ihtimallerini

azaltmak amacıyla yapılmaktadır. Bu politikanın tercih

edilmesi durumunda daha sık yapılan bakımların ve

değiştirilen malzemelerin maliyetinin tamir bakımla

sağlanacak faydalarla karşılaştırılması gerekli almaktadır.

BAKIM PLANLAMASINDA


Yedek makinalar bulundurmak

Bu politikada üretim hattının kritik noktalarında, arıza

meydana geldiği taktirde üretimin durmaması için

arızalanan makinaların yerine yedek makinalar konulur.

Üretimin durması ile meydana gelen kayıplar, yedek makina

kullanmanın maliyeti ile karşılaştırılmaktadır.

BAKIM PLANLAMASINDA


Makinaların güvenirlik derecesini

artırmak

Bu politika pahalı makinalar ve yedek parçalar kullanarak

bunların sürelerini arttırmaya dayanır. Diğer alternatiflerde

olduğu gibi burada da bir maliyet karşılaştırması

yapılmalıdır.

BAKIM PLANLAMASINDA


İş istasyonları arasında yarı mamul

stokları bulundurmak:

Arıza nedeni ile iş akışının durmasını engellemek amacıyla

diğer iş istasyonlarında da önceden biriktirilmiş yan mamul

stoklarından sevkiyat yapılır. Yan mamul stokları için yapılan

masrafların, iş akışı durduğu zaman meydana gelecek

zararlar ile karşılaştırması yapılarak bir karar verilmelidir.

BAKIM PLANLAMASIYLA

ĠLGĠLĠ MALĠYETLER Üretim masrafları arasında dolaylı maliyet kalemlerinden biri olarak

yer alan bakım maliyetleri oldukça yüksektir. Bakım maliyetlerinin

yüksek olmasına karşılık, bakım maliyetlerine katlanılmasının temel

nedeni, mevcut makinaların, malzemelerin, araç-gereçlerin bakımı

yapılmadığı takdirde; meydana gelecek iş kazaları, fazla fire ve

arızaların üretim sisteminde meydana getireceği aksaklıkların

maliyetinin bakım maliyetlerinden daha yüksek olmasıdır.

Başlıca bakım maliyetleri şunlardır:

◦ Bakım hizmetlerinin yapılabilmesi için gerekli olan işçilik ve malzeme

masrafları,

◦ Makinaların durması sonucu üretim sisteminde meydana gelen

aksamaların yol açtığı kâr kayıpları,

◦ Bakım organizasyon, plan ve programlar ile bakım hizmetlerinin kontrolü

için yapılan masraflar.

BAKIM PLANLAMASIYLA

ĠLGĠLĠ MALĠYETLER

Üretim masrafları arasında dolaylı maliyet kalemlerinden biri

olarak yer alan bakım maliyetleri oldukça yüksektir.

Bakım maliyetlerinin yüksek olmasına karşılık, bakım

maliyetlerine katlanılmasının temel nedeni, mevcut

makinaların, malzemelerin, araç-gereçlerin bakımı yapılmadığı

takdirde; meydana gelecek iş kazaları, fazla fire ve arızaların

üretim sisteminde meydana getireceği aksaklıkların

maliyetinin bakım maliyetlerinden daha yüksek olmasıdır.

Bakım maliyetlerini belirleyen faktörler şunlardır:

◦ Bakım maliyetlerinin miktarı

◦ Bakım bölümünün merkezi veya adem-i merkeziyetçi

bir organizasyon yapısına sahip olması

◦ Bakım hizmetlerinin uzmanlaşmış kişi ve kuruluşlar

tarafından yapılmaması

BAKIM PLANLAMASINDA

ĠŞLEM SIRALAMASI

BAKIM ĠŞLEMĠNĠN

KONTROLÜ Bakım hizmetlerinin kontrolü için kurulacak olan sistem; işletmenin

büyüklüğüne, üretim sistemine ve bakım işlerinin organizasyonu gibi

birçok faktöre bağlı bulunmaktadır.

Planlı bakımın yapılabilmesi içi gerekli kayıtlar şunlardır;

◦ Kayıt Sistemi

◦ Ana Bakım Programı

◦ Bakım İşletme Kartları

◦ İş Emirleri Formu

◦ Malzeme Maliyetleri Formu

◦ İşçilik Masrafları Formu

◦ Bütçeler

◦ Makina-Teçhizat Kayıtları

4.ÜCRET YÖNETĠMĠ

Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Suat AŞKIN

Kaynak : Prof. Dr. Mahmut TEKĠN Üretim Yönetimi -II

ÜCRET YÖNETĠMĠ

ÜCRET VE ÜCRET YÖNETĠMĠ KAVRAMI VE ÖNEMĠ

ĠŞLETMELERDE ÜCRET YÖNETĠMĠ ĠLE ÜCRET

YÖNETĠCĠSĠNĠN YERĠ VE GÖREVLERĠ

ĠŞLETMELERDE ÜCRET YÖNETĠMĠNĠN AMAÇLARI,

ĠLKELERĠ VE POLĠTĠKALARI

ĠŞLETMELERDE ÜCRET PROGRAMININ

DÜZENLENMESĠ

ÜCRET VE ÜCRET YÖNETĠMĠ

KAVRAMI VE ÖNEMĠ Ücret

Bir üretim faaliyetine bedensel ve zihinsel çaba harcayarak

katkıda bulunan kişiye emeği karşılığı üretim miktarı, zaman

veya başka bir ölçüye göre belli bir metotla hesaplanarak

ödenen paradır.

Ücret Yönetimi

Bu paranın kişiye ödenmesi ile ilgili çalışmalardır.


KAVRAMI VE ÖNEMĠ Ġşverenler açısından ücret, bir gider olarak kabul

edilir. Ġşverenler, üretilen birim başına birim işgücü

maliyetini bilmek durumundadırlar.

Ġşverenler ücret düzeylerini belirlerken rakip işletmelerdeki

ücreti ve aynı sektördeki benzeri işletmelerin uyguladıkları

ücretleri göz önüne alırlar.

Ücret düzeyi ile personelin işletmeye maliyeti ve üretilen

fiyatı, birbirleriyle yakından ilgilidir. Sendika baskısı veya belli

dönem personel arzının kıt olması v.b. nedenlerle personel

bulunamaması, işvereni ücret düzeyini arttırma zorunda

bırakabilir.


KAVRAMI VE ÖNEMĠ Ücret haddi, emeğin belirli bir zaman veya üretim birimi

başına elde ettiği para miktarı olarak tanımlanabilir.

Ücret yapısı, işletme içinde bir işe diğer işe göre ne kadar

ücret ödeneceğini ortaya koyan bir faktördür.

Ücret sistemleri, ücretin hesaplanışı ve ödeniş

tarzı olarak ifade edilmektedir.

Ücret hakkı, tarafların serbest iradesiyle

meydana getirdikleri iş sözleşmesinden doğan

ücrete ilişkin haklar olup, unsurları arasında

fazla çalışma, hafta ve yıllık genel tatil

izin ücretleri sayılabilmektedir.



Bilimsel yönetiminin ortaya çıkışı ve 1930'lu yıllardan sonra

yapılan uygulamalar sonucunda; verimlilik, verimlilik uzmanlığı,

profesyonel endüstri mühendisliği ve personel yönetimi

kavramları gelişmeye başlamıştır.

Özellikle endüstri mühendisliği işletme ücret yapısının

kurulmasına yardımcı olmuştur.



Günümüz işletmelerinde ise ücret yönetimi bölümleri veya

ücret yöneticileri genellikle mali ve idari işler veya endüstri

ilişkileri departmanlarına bağlı olarak faaliyet

göstermektedirler.

Ġşletmelerin organizasyon yapılarında ücret yöneticilerinin

temsil edilme şekli, işletmelerin büyüklüklerine, ürettikleri

malların türlerine, özerkliklerine ve işletmedeki işlerin

karmaşıklığına bağlı olarak uygulamada değişiklik

göstermektedir.

ÜCRET YÖNETĠMĠNĠN PERSONEL VE ĠDARĠ ĠŞLER

MÜDÜRLÜĞÜNE BAĞLI OLDUĞU

ORGANĠZASYON ŞEMASI

Personel ve Ġdari Ġşler Müdürlüğü

Personel Şefi Güvenlik Şefi Sosyal ve

Ġdari Ġşler Şefi

ÜCRET YÖNETĠMĠNĠN PERSONEL VE ĠDARĠ ĠŞLER

MÜDÜRLÜĞÜNE BAĞLI OLDUĞU

ORGANĠZASYON ŞEMASI

Endüstri Ġlişkileri Grup Müdürü

Hukuk Ġşleri Müdürlüğü

Dış Hizmetler

Şefi

Eğitim ve Halkla Ġlişkiler

Personel ve Sosyal Ġşler Müdürlüğü

Personel Şefi

Ġç Hizmetler

Şefi

ĠŞLETMELERDE ÜCRET YÖNETĠMĠ ĠLE

ÜCRET YÖNETĠCĠSĠNĠN YERĠ VE GÖREVLERĠ

Ġşletmelerde ücret sistemleri idaresi 6 konu başlığını

altında incelenmektedir:

Tatminkar ücret,

Ġş piyasasında ödenen ücret,

Ġşletmenin ödeme kabiliyeti,

Hayat pahalılığı,

Ġş kanununa göre asgari ücret

Dahili ücret ilişkileri



Ġşletmelerde uygulanan ücret yönetimi ve ücret sistemi

aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır:

Personelin belirli aralıklarla durumları gözden geçirilmeli,

eksiklik görüldüğünde veya değişen şartlar oluştuğu takdirde

eksiklikler çeşitli personel geliştirme ve eğitim programlarıyla

giderilmelidir.

Personele ödenen çeşitli tazminatlar,

sosyal yardımlar vb. yan ödemeler

belirli bir plan dahilinde açıklık

ilkesine uygun yapılmalıdır.





Ücret planlarının ilke ve politikaları işveren ve

personel tarafından kabul edilebilir özelliklere

sahip olmalıdır.

Tespit edilen ücret ölçüsü, işletmenin toplu

sözleşme amaçlarında yer alan "adil ücret"

ilkesine uygun olmalıdır.

Ġşletmelerde ücret düzeylerinin doğru bir şekilde tespiti

amacıyla personelle ilgili siciller ve iş sınıflandırmaları amaca

yönelik şekilde

belirlenmelidir.

Piyasada ücret araştırmaları yapılmalıdır.





Ġşletmede düzenli bir ücret arttırma sistemi geliştirip planlamalı

bunların tasdiki için üst yönetime önerilerde bulunmalı ve

uygulama aşamasında da gereği gibi amacına uygun olarak

çalışması sağlanmalıdır.

Ücret yönetimi ile ilgili bilgiler ve kararlar düzenli bir şekilde

kayıtlara işlenmeli ve ihtiyaç belirlendiğinde bu kayıtlar tekrar

incelenerek yeni kararların alınması veya uygulanmasında

kullanılabilmelidir.



Günümüz işletmelerinde görev alan ücret yöneticileri

yukarıda sayılan işler dışında ayrıca aşağıda sıralanmış olan

bazı tamamlayıcı işleri de yerine getirmektedir:

Ücret politikası ile ilgili olarak diğer departman yöneticileri

ile istişarelerde bulunmak.

Ücret yapısına işlerlik kazandırabilmek amacıyla bazı

komiteler oluşturmak.



Günümüz işletmelerinde görev alan ücret yöneticileri

yukarıda sayılan işler dışında ayrıca aşağıda sıralanmış olan

bazı tamamlayıcı işleri de yerine getirmektedir:

Ücret yapısının hali hazırdaki durumu ile ilgili astların

vereceği raporları almak ve gerekirse üst yönetime uygun bir

düzende rapor sunmak.

Ġşletmenin halihazırdaki ücret yapısı ile gelecekte oluşan ücret

yapısını ayrı ayrı ele alarak; verileri analiz etmek, gerekirse

ücret araştırması yaptırmak, gelecekte oluşabilecek

durumlarla ilgili kararlar almak ve bunları uygulamaya

koymaktır.



Ġşletmelerin ücret yöneticilerinde aranan başlıca

özellikler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

Ġyi bir insan ilişkileri uzmanı olmak,

Kişilerle işbirliği içinde hareket edebilmek,

Personelle iyi ilişkiler içine girebilmek,

Ġşletme çalışanlarını işletme amaç ve planları doğrultusunda

motive edebilmek,

Ücret yönetimi ile ilgili alacağı

karar ve uygulamalarda duygu

ve hisleri ile hareket etmemek,



Ġşletmelerin ücret yöneticilerinde aranan başlıca


Ġşletme personeline karşı hoşgörü, sevgi ve saygı

besleyebilme,

Kuvvetli bir önseziye sahip olma,

Ġyi, dürüst ve güvenilir bir kişilik sergileyebilme,


ÜCRET YÖNETĠCĠSĠNĠN YERĠ VE GÖREVLERĠ Ġşletmelerin ücret yöneticilerinde aranan başlıca


Ücret yöneticisi ücret yönetimi ile ilgili gerekli eğitime sahip

olabilme amacıyla;

Ġşletme istatistiği,

Endüstriyel ilişkiler,

Yönetim ve organizasyon,

Hareket ve zaman etütleri yönetimi,

Kantitatif karar verme teknikleri,

Ġktisat,

Endüstriyel psikoloji

Sosyoloji

gibi temel konularda bilgi sahibi olabilmelidir.

ĠŞLETMELERDE ÜCRET YÖNETĠMĠNĠN

AMAÇLARI, ĠLKELERĠ VE POLĠTĠKALARI

Ücret yönetimi, personel yönetiminin en önemli konularından

birisini meydana getirmektedir.

Ücret, personel ve sendikaların üzerinde en çok durdukları

konulardan biri olup, tatmin edici personel ilişkilerinin

anahtarı olarak değerlendirilmektedir.



Ġyi bir ücret yönetiminin başlıca amaçlarından bazıları

şu şekilde sıralanabilir:

• Ġşletme organizasyon yapısında görev alan bütün personele

yönelik adil bir ücret politikası takip edilmesine imkan

sağlamalıdır.

• Ġşletmelerde uygulanacak olan ücret düzeyinin iş

değerlemeleri ile belirlenmesini mümkün hale getirmelidir.



Ġyi bir ücret yönetiminin başlıca amaçlarından bazıları

şu şekilde sıralanabilir:

• Ġş analizlerinin işletmede uygulanabilecek bir ücret

düzenine esas olabilecek bir şekilde yapılmasına imkan

vermelidir.

• Her düzeydeki görevlerle ilgili denetim standartları tespit

etme ve iş basitleştirmeyi sağlamalıdır.



Ücretlemede izlenmesi gereken bazı ilkeleri şu şekilde sıralamak

mümkündür:

• Eşitlik ilkesi

• Dengeli ücret ilkesi

• Piyasa ücretleriyle karşılaştırma ilkesi

• Nesnellik ilkesi

• Esneklik ilkesi

• Yükselmeyle ücret artışı sağlanma ilkesi

• Bütünlük ilkesi

• Açıklık ilkesi

Her firmanın ücret politikası bir dereceye kadar farklılık göstermektedir.

Marjinal işletmeler, gerekli sayı ve nitelikli işgücünü cezbetmek için zorunlu

olan en az ücreti ödemek durumundadır.

ĠŞLETMELERDE ÜCRET

PROGRAMININ DÜZENLENMESĠ

Günümüz işletmeleri açısından programlarının belirlenmesinde

işletme içi ve dışı ücret eşitliğinin sağlanması ve ücret

programının amacına uygun ilkelerin edilmesi önem arz

etmektedir. Bu ilkelerin başlıcaları aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Ġş gereklerindeki beceri ve yetenek, çaba, sorumluluk

çalışma şartlarına uygun bir program hazırlamak.

• Ġşletme içindeki işleri ayrı, bunları yerine getirecek personeli

ayrı ele alıp değerlendirmek.

ĠŞLETMELERDE ÜCRET

PROGRAMININ DÜZENLENMESĠ

• O iş için piyasada geçerli ücret düzeyi ile işletmenin o işe

vereceği ücret düzeyi konusunda ana politikaları

birleştirmek ve aralarında uyum sağlamak ve cari piyasa

ücret düzeyine uygun hareket etmek.

• Ġşletmede eşit işe eşit ücret politikasını uygulamak ve adil

ücret sistemi kurmak.

• Ġşletme içi şartları değerlemeye alarak kurulacak olan

yapısı ve uygulanacak olan ücret programını bu şartlarla

uyumlaştırmak.


DÜZENLENMESĠ

Ġşletmelerde ücret programlarının düzenlenmesinde

izlenmesi gereken başlıca aşamalar:

• Ġşletmede ücret programının belirlenmesine etkili olan

faktörler

• Ġşletmede ücret yapısının kurulması ve ücretleme

• Ücret araştırmaları

• Ġş değerlemesi

• Personel değerlemesi


DÜZENLENMESĠ Ġyi bir ücret programının personel açısından başlıcaları:

• Personel açısından adil bir ücret sistemi kurulması ve işe göre

ücret sistemi geliştirilmesi sonucunda işletmede rahat bir çalışma

ortamı oluşturulabilir.

• Ücret programları ile işçilere daha objektif şartlarda ücret

verilmesi söz konusu olabilir.

• Ücret programları ile hazırlanacak olan iş boylandırmaları işletme

içi yükselme ve nakil işleri belirli esaslar dahilinde yerine

getirilebilir.

• Ġşletmede teşvikli ücret sisteminin uygulamaya konulması ve bu

sistemlerin personelin motive edilmesinde kullanılması iyi bir

ücret programı ile mümkün olabilecektir.

27

ÜCRETLENDİRME

ÜCRETLENDİRME

Doğrudan Ücretlendirme

Ücretler Maaşlar Teşvik

primleri

Dolaylı Ücretlendirme

Sosyal sigorta

Nakit olmayan giderler

Ücretlendirme yapılırken iş değerinin iyi bilinmesi ve aynı iş değerindeki başka örgütlerin ne gibi ücretler verdiğinin bilinmesi gerekir.

Ücretlendirmenin ne kadar olacağı, iş değerlendirmesi sonucunda ortaya çıkar. O zaman iş değerlendirmesi nasıl yapılır sorusunu sormak gerekir.


DÜZENLENMESĠ

Ġyi bir ücret programının işverenlere sağlayacağı

faydalar şunlardır:

• Ġşletmede uygulanabilecek iyi bir ücret programı ile

personel maliyetleri daha kolay hesaplanabilecektir.

• Personel denetimi daha kolay olabilecektir.

• Personel ile işveren arasındaki çatışmalar en aza

indirilebilecektir.

• Adil bir ücret sistemi personelin kendi yetenek ve

bilgilerini tam olarak kullanmalarını ve verimlilik artışını

sağlayabilecektir.

• Ġşletme açısından nitelikli eleman sıkıntısı ortadan kalkacak

ve iyi bir ücret sistemi ile personel değişim sıklığı en aza

indiği gibi, diğer işletmelerin bilgili ve yetenekli elemanları

da işletmeye yönelebilecektir.

ĠŞLETMELERDE ÜCRET DÜZEYĠNĠ

BELĠRLEYEN FAKTÖRLER

Ġşletmelerde Ücret Düzeyini

Belirleyen Faktörler

Ġşletme Dışı Faktörler

Ġşgücü Arzı ve Talebi

Piyasa Ücret Düzeyi

Asgari (en az) Ücret

Ġşletme Ġçi Faktörler

Personel Değerlemesi

Ġş Değerlemesi

Toplu Ġş Sözleşmeleri

Ġşletmelerin Ekonomik Gücü

ÜCRET ARAŞTIRMALARI

Ücret Araştırmaları Başlıca Faydaları:

• Belirli bir yörede ve işkolundaki cari ücret miktarı hakkında

bilgi toplamak.

• Ġçinde bulunulan veya diğer sektörlerde uygulanan ücret

dışı sosyal yardım ve sağlanan diğer haklarla ilgili bilgi

sağlamak.

• Ġşletme içi ücret düzeyinin en iyi şekilde tespit edilerek

personel devrini en aza indirilebileceği bir sistemi

kurabilmek.

ĠŞ DEĞERLEMESĠ

Ġş Değerlemesi

Ücret düzeylerinin tespit ve düzenler aşamalarında kullanılan

işletme içi bir uygulamadır.

Ġş değerlemesi işletmede belirli bir işe diğerine oranla ne

kadar ücret ödeneceği belirleneceği gibi işletmede «eşit işe

eşit ücret» ilkesinin uygulanması da gerçekleştirilebilecektir.

ĠŞ DEĞERLEMESĠ

Ġş Değerlemesinin Başlıca Faydaları:

Ġşletmede objektif ölçülere dayanan bir ücret sisteminin

kurulabilmesi

«Eşit işe eşit ve işe göre adam» ilkelerinin

gerçekleştirilebilmesi

Personelin daha çok çalışmaya motive edilebilmesi

Personel maliyetlerini ve bunların işletme yapısına getirdiği

yüklerin hesap edebilmesi

Ġşletme yönetimi ve sendika görüşmelerine esas olabilecek

konularla ilgili olarak gerekli esasların hazırlanabilmesi

ĠŞ DEĞERLEMESĠ

Ġş Değerlemesi Yöntemleri

• Kontrol yöntemi,

• Çelik planı,

• Yüzde zaman yöntemi,

• Sürekli değerleme skalası yöntemi,

• Eşit içerikli işler yöntemi,

• Lineer programlama ile faktör tartılandırma yöntemi,

• Castellion yöntemi

• Peterson yöntemi

PERSONEL DEĞERLEMESĠ

Personel Değerlemesi

• Personelin işinde gösterdiği başarı, çalıştığı işletmenin

durumuna katkısıyla ölçülmektedir.

• Ġşletmenin başarısına katkıda bulunmayan sınırlı katkıda

bulunabilen personelin işe özendirilebilmesi personel

değerlemesiyle mümkündür.

• Ġş değerlemesinde değerleme konusu iş iken, personel

değerlemesinde önemli olan işi yapan personelin

kendisidir.

• Personel değerlemesi, bir planlama süreci olup, personelin

beceri, eğitim, yetenek gibi durumlarıyla ilgili olarak tam ve

objektif bir şekilde bilgi sahibi olmayı gerektirmektedir.

ĠŞLETME ÜCRET YAPISI VE ÜCRET YÖNETĠMĠNĠN

KURULMASINDA BASAMAKSAL AŞAMALAR

1. • Ücret Politikası

2. • Ġş Analizleri

3. • Ġş Sıralaması

4. • Ġş Ücretlemesi

5. • Görevlerin Oluşturulması

6. • Ücret Kontrolü

ÜCRET SĠSTEMLERĠ

Günümüz işletmelerinde genel olarak uygulanan ücret

sistemleri:

Zaman Esasına Dayanan Ücret Sistemleri

Akord Esasına Dayanan Ücret Sistemleri

Primli Ücret Sistemleri

ÜCRET SĠSTEMLERĠ

Zaman Esasına Dayanan Ücret Sistemleri:

Zaman ücretinin uygulanmasında ücret; saat başına, gündelik,

haftalık veya aylık olarak belirlenmektedir.

Üretimin ölçülmesinin imkansız olduğu bekçilik, odacılık gibi

işlerde uygulanabilir.

Faydaları:

Anlaşılması ve uygulanması kolay bir ücret düzenidir.

Çalışma şartları diğerlerine göre daha iyidir.

Ġşçi-işveren çatışmaları nispeten daha azdır.

Personelin kişisel benlikleri ve güvenlikleri olumlu bir şekilde

gelişir.

ÜCRET SĠSTEMLERĠ

Akord Esasına Dayanan Ücret Sistemleri:

Akord ücretinin temelinde birim başına ücret ödeme vardır.

Belirli bir zaman zarfında yapılan parça veya elde edilen

miktar ne kadar fazla olursa ücret tutarı da o nispette

artmaktadır.

Faydaları:

Ġşletmenin üretim kapasitesi pratik kapasiteye eşit duruma

gelecektir.

Ġşletme işgücü maliyetleri görünüşte artar gibi görünmesine

karşılık gerçekte verimlilik artışı da beraberinde

gelebilecektir.

Personel açısından verimlilikle beraber gelirleri de doğru

orantılı artabilecektir.

Personel denetlenmesi en aza inebilecektir.

ÜCRET SĠSTEMLERĠ

Primli Ücret Sistemleri

Prim, işletme yönetimince personele garanti edilmiş bir kök

ücretinin üzerine belirli bir plana göre nesnel ve ölçülebilir

ögelere bağlı olarak ödenen ek bir ücrettir.

Bir yanda işletmenin karlılığını yükseltmek, öte yandan

personelin verimli çalışmalarını ödüllendirmeyi sağlamaktır.

Prim planı yapan her işletme ücret yönetimi, primin hangi

ölçüye bağlanacağını tespit etmek durumundadır.

Tespit edilmesi gereken ölçüler:

Verim, randıman, malzeme fiyatı, enerji sarfiyatı endeksi.

ÜCRET SĠSTEMLERĠ

Primli Ücret Sistemleri:

Halsey Ücret Sistemi

Rowan Ücret Sistemi

Bedaux Ücret Sistemi

Yrd. Doç. Dr. Suat AŞKIN

Üretim Yönetimi ve Üretim Sistemlerindeki

Yeni Gelişmeler

Teknolojideki hızlı değişme ve gelişmeler, üretim metot ve sistemlerini de hızla değiştirmektedir. Bu değişme ve gelişmeye bağlı olarak üretimde yeni teknolojiler ve üretim sistemleri kullanılmaktadır.

21. yüzyılın başlarında üretim teknolojisinin bilgisayar aracılığıyla robotlarla yapılmasıyla birlikte üretim sistemlerinde yüksek teknolojinin ( hitech ) ön plana çıkacağı görülmektedir.

Değişimle birlikte tüketici zevk ve tercihlerinin üstün kalite düzeyinde karşılayan ürün ve hizmetler üretilmeye başlandığı görülmektedir.

21. yüzyılda ölçek ekonomisinin yerini çeşit ve esneklik ekonomisi almaktadır.

Tüketici isteklerinin ön plana çıkacağı bu dönemde tüketicilerin tek mamul yerine aynı mamulun değişik çeşitlerini ve şekillerini tercih ettikleri görülmektedir.

Teknolojide yaşanan hızlı süreçten dolayı arz ve talepte esneklik meydana gelmiştir.

Ürettikleri malları satmak isteyen işletmeler talebin esneklik özelliğine uygun mamuller üretmek durumundadır.

Üretim Yönetimi ve Üretim

Sistemlerindeki Yeni Gelişmeler

Üretim yönetiminde ve üretim sistemlerinde yeni

gelişmeler şunlardır:

Bilgisayar Destekli Üretim Sistemleri (BDÜS-CAD/CAM)

Esnek Üretim Sistemleri (EÜS/FMS)

Robotlarla Üretim Sistemleri (Robotics)

Tam Zamanında Üretim (TZÜ)

Bilgisayar Destekli Üretim Sistemleri

Bilgisayar destekli üretim sistemleri; imalatçı bir işletmede kullanılan bütün bilgisayar destekli sistemlerinin bütünleşmesini ifade eder.

Başka bir deyişle bilgisayar destekli üretim sistemleri ile bilgisayara dayalı üretim otomasyon sistemleri, karar destek sistemleri ile entegre edilmekte ve bu şekilde bütün üretim otomatik olarak yönetilmektedir.

Bilgisayar destekli üretim sistemlerinin temel amacı, tamamen otomatik fabrika oluşturmaktan çok, değişik teknolojileri kullanarak otomasyon ve işgücü entegrasyonunu sağlamak ve bu şekilde maksimum karla çalışan bir fabrika oluşturmaktır.

BDÜS ile yönetilecek gelecekteki fabrikaların şu

özellikleri tahmin edilmektedir:

Bu sistemler sermaye yoğun sistemler olduklarından gerekli

makine-teçhizat ve ekipman yatırımları yüksek olacaktır.

İmalat partileri, müşterilerin özel isteklerine göre tasarlanmış

küçük partiler halinde olacağından gerek tasarımda gerekse

üretimde büyük esneklik sağlanacaktır.

Üretim ve tedarik süreleri günler ve saatlerle ölçülebilecek

şekilde azalacağından stok yönetim politikaları önem

kazanacaktır.

BDÜS İle Yönetilecek Gelecekteki Fabrikaların Şu

Özellikleri Tahmin Edilmektedir:

Üretimde insan gücü çok azalacak ve hatta hiç olmayacak,

buna karşılık insan gücü bilgi yoğun bölümler ve sektörlerde

yoğunlaşacaktır.

Örneğin; ABD’de elektronik sanayiinde çalışanlar çelik ve

otomobil sanayiinde çalışanların toplamının iki katı kadar

olmaktadır.

Geleceğin fabrikası küçük ve çevik olacaktır.

Bilgisayar Destekli Üretim Sistemlerinin Önemi

Teknolojideki ve müşteri ihtiyaç ve isteklerindeki hızlı

değişmeler BDÜS’nin önemini artırmaktadır.

İşletmeler piyasadaki rekabet güçlerini korumak istiyorlarsa

belirli bir süreç içinde Bilgisayar Destekli Üretim Sistemlerine

geçmelidirler.

Bu durum kendisini özellikle otomotiv sanayiinde açıkça

göstermektedir.

Japon ve Amerikan otomotiv endüstrileri fabrikalarında

bilgisayar destekli üretim yapmaktadırlar.

Bilgisayar Destekli Üretim Sistemlerinin Önemi

Yapılan bir araştırmaya göre, günümüzün otomobil piyasasında bir işletmenin başarısını ne fiyat ne de performans tek başlarına garanti edememektedir.

Şiddetli rekabet ortamında piyasaya girecek olanların en az şu üç alanda dünya standartlarını yakalaması gerekecektir;

Çabukluk, verimlilik ve ürün geliştirmede bütüncülük.

İşletme yöneticileri bunları da ancak BDÜS aracılığı ile gerçekleştirebilecektir.

Bilgisayar destekli üretim sistemlerine adapte olamayanlar ise piyasadan çekilmek zorunda kalacaklardır.

Bilgisayar Destekli Üretim Sistemlerinin

Kuruluş Maliyetleri ve Sağladığı Faydalar

BDÜS ’nin en önemli unsuru Bilgisayar Destekli Tasarım (BDT)’

dir. İşletmeler BDT’a yatırım yaparken BDÜS’i ile uyum gösteren

yazılım ve donanıma yatırım yapmalıdırlar.

BDÜS’i ile uyumlu bir yazılım yaklaşık

100.000 dolar tutarında olurken

donanım fiyatları da hemen hemen

aynı seviyede olmaktadır.

BDÜS’nin en pahalı kısmını Bilgisayar

Destekli Üretim ( BDÜ ) oluşturur.

Bilgisayar Destekli Üretim Sistemlerinin

Kuruluş Maliyetleri ve Sağladığı Faydalar

BDÜS’nin maliyeti kullanılan makinelerin sayısına, kalitesine, esnekliğine bağlı olarak değişmektedir. BDÜ tipi bir esnek üretim sistemi ise fiyatı 1-4 milyon dolar tutarındadır.

BDÜS’nde üretim robotlarının kullanılıp kullanılmamasına göre sistemin maliyeti değişecektir. Bir üretim robotunun birim fiyatı 80.000-120.000 dolar arasında değişmektedir.

BDÜS’nin maliyetini etkileyen diğer bir faktörde kullanılacak bilgi iletişim sisteminin niteliğidir. Görüleceği üzere BDÜS’nin kuruluş maliyeti sistemin parça parça ya da bir bütün olarak kullanılmasına göre değişmektedir.

BDÜS’lerin Sağladıkları Faydalar

Faktörler

Personel Maliyetlerinde

Üretim Kalitesinde

Mühendislik Verimliliğinde

Üretimde

Üretim İçi Stoklarında

Üretim Sürelerinde

Tasarım Maliyetlerinde

% 5-20 Düşüş

% 15-20 Düşüş

% 30-60 Düşüş

% 30-60 Düşüş

% 200-500 Artış

% 300-500 Artış

% 40-70 Artış

Fayda Oranı ( % )

Bilgisayar Destekli Üretim

Sistemlerinin Çeşitleri

BDÜS (CIM)

BDT (CAD)

EİS (FMS)

ÜBİS (LAN)

OD (AD)

OMT (AMN)

BDÜ (CAM)

Bilgisayar Destekli Tasarım Sistemleri

Modelleme

Analiz

Kinematik

Optimizasyon

Simulasyon

Çizim

Bilgisayar Destekli Üretim Elemanları

NC-CNC Parça Programlama

CAQ Kalite Kontrol

CAPP Proses Planlama

Robotlarla Üretim

NC-CNC Parça Programlama

Günümüzde mekanik sistemlerin büyük bir kısmı mikro

işlemcilerle kontrol edilmektedir.

Bu uygulamanın en çok görüldüğü alan ise takım

tezgahlarıdır.

Bu tip tezgahlar endüstride sayısal kontrollü ( NC ) ve

bilgisayar kontrollü ( CNC ) tezgahlar olarak kullanım alanı

bulmuşlardır.

NC tezgahların klasik takım tezgahlarına göre

avantajları şunlardır:

Daha yüksek ve sabit kalitede üretim yapılabilmesi,

Yüzey kalitesinin daha iyi olması,

Daha basit ve az tutucu takımlara gerek duyulması,

Çok karışık parçaların ve yüzeylerin işlenebilmesi.

Otomatik tezgahlara göre NC tezgahlarının

avantajları:

Ayar zamanın çok düşük olması

Daha esnek çalışmaya imkan vermesi

NC Tezgahlarının Dezavantajları

Nispeten daha hassas olması nedeniyle daha iyi

muhafaza edilmesi

Bozulma ihtimali daha yüksek olup, tamir-bakım için

uzmanlaşmış elemanlara ihtiyaç duyulması

Programlama konusunda kalifiye elemana ihtiyaç

duyulması

NC Tezgahlarının En Çok Kullanıldığı İşler

Karmaşık parçaların küçük bölümlerinin üretiminde

İşlemler ve montajların çok olması durumunda

Yakın ve değişebilir toleransa ihtiyaç duyulduğunda

Parçanın aşırı karmaşık olmasından dolayı insan

hatalarının iş parçası üzerindeki etkisinin fazla olduğu

durumlarda

Değişik parçalar üzerinde benzer detayların uygulanması

durumunda

Proses Planlama

Üretim tesisleri çeşitli malzemelerin birçok prosesten geçerek bir veya birden çok mamülün elde edildikleri yerlerdir.

Bu nedenle proses planlaması yapılmalıdır. Bilgisayar destekli proses planlaması ( BDPP-CAPP ) bu işi yapan bir yazılımdır.

BDPP ile üretim işlemlerinin planlanması ve yönlendirilmesi bilgisayar desteği ile gerçekleştirilmekte ve böylece bir parçanın optimum şekilde üretilmesi için gerekli sıra tespit edilmektedir.

Daha sonra parçanın üretimde kullanılacak tezgahlar belirlenerek, takımlar seçilir.

Hammadde stok kontrol ünitesi ile temasa geçilerek hammaddenin gerektiği zaman ve gerektiği miktarda hazır olması sağlanır.

Robotlarla Üretim

Robotlarla üretim 2. Dünya Savaşı yıllarında delikli kartlardaki talimatlara göre uçak parçaları üreten NC tezgahlarına kadar gitmektedir.

Günümüzde genel amaçlı, çok çeşitli alanlarda çalışabilen, uyarlanabilir hatta akıllı denebilecek türde robotlar geliştirilerek üretimin hemen hemen her alanında kullanılmaya başlanmıştır.

Genellikle robotlar ağır, tozlu, zehirli, tehlikeli ve tekrarlı işlerin yapılmasında kullanılmaktadır.

Günümüzde robotlar çok hafif, ince ve kırılabilir parçaları da duyarlı bir şekilde işleyebilmekte, çok karmaşık hareketleri yapabilmekte ve taşıma hareketlerinde uzaklıkları ölçebilmektedir.

Sanayide otomasyonu sağlamak için kullanılan,

otomatik olarak kontrol edilen, programlanabilir, çok

amaçlı yönlendirilebilir, sabit veya hareketli makine

olarak tanımlanan robotlar şu fonksiyonları yerine

getirmektedirler;

Çeşitli bölümler ve işler arasında aktarma

Boyama, tutkallama, astarlama, taşlama gibi işlemler

Elektronik ve mekanik parçaların montajı

Test ve muayene

Robotların en önemli özelliği yeniden programlanabilir

olmalarıdır.

Otomatik Malzeme Taşıma

Otomatik malzeme taşıma (OMT ) fabrika içindeki her

türlü malzemenin stoklanması ve taşınması işlemlerine

denilmektedir.

OMT Sistemi çeşitli nakil ve manipülasyon teknolojilerini

içeren istifleme vinci, palet sistemleri, akıllı konveyörler ve

otomatik yönlendirilmiş taşıyıcılar gibi sistemleri

içermektedir.

OMT’nin büyüklüğü üretim hacmi ve fabrikanın yapısına

göre değişmektedir.

Bilgisayar Destekli Üretimin

Üretim Sistemlerine Katkıları

Üretimde esneklik sağlanacak, tüketici istek ve

ihtiyaçlarına uygun mamul üretimi imkanı sağlanacaktır.

Siparişler zamanında karşılanacağından sipariş

teslimatında güvenirliğin artmasına neden olacaktır.

Kalite yönetiminde daha iyi yöntemin sağlanmasına

imkan vereceğinden, hatalı mamul üretim oranı azalacak,

daha kaliteli mamuller üretilebilecektir.

Mühendislik, malzeme ve üretim verimliliğinde artışlar

sağlanacaktır.

BDÜS’de OMT’nin Sağlayacağı Avantajlar

İşgücünde azalma

Yer kullanımında verimlilik

Gelişmiş kontrol mekanizması

Üretim sürecinde daha fazla esneklik

Yatırım maliyetlerinde azalma

OMT’nin Sağladığı Faydalar

İşçilik Maliyetlerinde

Yatırım Maliyetlerinde

Verimsizlikte

Satış Kayıplarında

Sistem Bakım Masraflarında

Yer Kullanımında

% 30-40 Düşüş

% 50-70 Düşüş

% 10-50 Düşüş

% 5 Düşüş

% 15-50 Düşüş

% 5 Düşüş sağlanır.

Otomatik Depolama

Otomatik depolama ( OD ) üretim sistemine giren ve çıkan

malzemeler otomatik depolarda stoklanmaktadır.

Otomatik depolama, bilgisayar aracılığıyla otomatik

taşıyıcılarla malzemelerin depolanmasıdır.

Otomatik Depolanmanın Sağlayacağı Avantajlar

Otomatik depolama sistemlerinde depodaki her alan

bilgisayar hafızasında saklandığından stok kontrolü

sürekli olarak yapılabilir.

Malzemelerin depolanması ve depoya ulaştırılması

otomatik olduğundan malzeme yönetim sürecini

hızlandırır.

Depolama sistemlerini diğer üretim sistemleri ile

entegrasyonu sonucunda stok seviyeleri minimum düzeye

düşebilir.

Üretimde Bilgi İletişim Sistemleri

BDÜS’nin temelini, iletişimi sağlayan Üretim Bilgi İletişim Sistemleri (ÜBİS) oluşturmaktadır.

İletişim ile bir insandan veya bilgisayardan diğerine bilgi aktarımı gerçekleştirilmektedir.

BDÜS’leri arasında iletişim ÜBİS ile sağlanmaktadır.

ÜBİS, 35’e yakın kişisel bilgisayarların en çok 25 km’lik mesafe içinde birbirine bağlı olarak çalıştığı şebekelerdir.

Bu şebekeler genellikle bina içi, binalar arası, hastane veya üniversite kampüslerinde kullanılmaktadır.

ÜBİS ile Gerçekleştirilen İletişimler

Veri girişi ve veri toplanması, satış verileri, ödeme bilgileri

vb.

Normal iletişim; normal bir yazı şeklinde ve elektronik

mektup şeklinde iletişim

Bilgi kontrolü; üretim aşamalarında kontrol amacı ile ana

bilgisayara sorular gönderir ve cevaplar alınır

Üretim akış takibi; genel üretim akışı bir ekran aracılığı ile

takip edilir

ÜBİS Kurulurken Dikkat Edilmesi Gereken Faktörler

ÜBİS’in gerek kendi elemanları arasında gerekse ÜBİS ile

BDÜS’nin diğer elemanları arasında özellikle yazılım

konusunda uyumluluk olmalıdır.

ÜBİS ihtiyaçlara göre genişletilebilecek bir şekilde

kurulmalıdır.

Sistemin güvenirliliği yüksek olmalıdır

ÜBİS ve Çevre Bağlantıları

Esnek Üretim Sistemleri ve

Bilgisayar Destekli Üretim Sistemleri ile İlişkileri

Esnek üretim sistemleri (EÜS-FMS), seri üretimin en

önemli aracı olan montaj hattının geliştirilmiş şeklidir.

Esnek üretim, makinelerin ve otomatik aktarma

sistemlerinin entegrasyonu sonucu ortaya çıkan

sistemlerdir.

Esnek üretim sisteminde bir merkezi bilgisayar, bilgisayar

destekli makine ve tezgahlarla otomatik malzeme

aktarımını entegre ederek yönetmekte ve kontrol

etmektedir.

Üretim Sistemlerindeki Esneklik

Üç Bölümde Ele Alınır;

Mamul tasarımdaki gerekli değişiklikleri yapmayı ifade

eden mamulde esneklik.

Personel, üretim sistemi ve makinelerde değişiklik

yapabilmeyi sağlayan üretim sistemlerinde esneklik.

Mamul talebinde zaman içinde meydana gelebilecek

değişiklikler yani talepte esneklik.

Esnek Üretim Sistemlerinin

İşletmelere Sağlayacağı Faydalar

Müşteri ihtiyaç ve isteklerinin istenilen şekilde

karşılanmasını sağlamaktır.

Üretimde kalite yükselmesine karşılık maliyet düşer.

Stoklara yapılan yatırım azaldığından kıt olan sermayenin

başka alanlarda kullanılma imkanı elde edilecektir.

Sıfır stokla çalışma imkanı olduğundan depo ve depolama

masraflarının azalmasını sağlamaktadır.

Firmaların rekabet gücünü artırmaktadır.

Esnek Üretim Sistemlerinin İşletmelere Olan

Dezavantajları

Esnek üretim sistemleri geliştikçe bu teknolojiye uyum sağlayamayan küçük işletmeler piyasadan çekilmek zorunda kalacaklardır.

Firmalar sıfır veya çok az hammadde, mamul ve yarı mamul stoku ile çalıştıklarından stoksuz kalma durumunda müşterilerini kaybedebilirler.

Stok veya sipariş yetersizliği nedeni ile firma düşük kapasite ile çalışabilir.

Teknolojideki hızlı değişmelere ayak uydurmayan firmaların teknolojileri demode olabilir.

Bilgisayar Destekli Üretim Sistemlerinin İşgücü

Yönetimi Üzerine Etkiler

BDÜS’ne geçiş ile beraber niteliksiz işgücüne duyulan ihtiyaç

azalacak, otomasyon konusunda kalifiye olan işgücüne duyulan

ihtiyaç artacaktır.

Otomasyon çalışmalarında amaç, işçileri daha az hata yapan ve

daha verimli çalışan robotlarla değiştirip maliyeti düşürmektir.

Dolayısıyla BDÜS gelişip yerleştikçe işletmelerde montaj ve diğer

işlerde çalışan kalifiye olan ve olmayan işgücüne duyulan ihtiyaç

azalmaktadır.

BDÜS’ye geçecek işletmeler işgücü alım ve yönetim

politikalarında değişiklik yapmak zorunda kalacaklardır.

Bilgisayar Destekli Üretim Sisteminin Kullanımı ve

Yaygınlaşmasını Etkileyen Faktörler

Yatırım Maliyetleri

Teknolojik Problemler

Kalifiye Eleman ve Uzman Yetersizliği

Organizasyonel Faktörler

Yatırım Maliyetleri

BDÜS kurmak için gerekli olan yatırım miktarı birkaç milyon dolar tutmaktadır.

Bu nedenle işletme yöneticileri hem maliyetinin yüksek olması hem de riskli olması nedeni ile BDÜS’e yatırım yapmaktan kaçınmaktadırlar.

Ancak bu alandaki yatırımlar değerlendirilirken klasik yatırım değerlendirme yöntemlerinin yanı sıra daha uzun vadeli stratejik ve teknolojik faktörlerde dikkate alınmalıdır.

Çünkü BDÜS’ne yapılan yatırımlar ayrıca artan esneklik kabiliyeti, güvenilirlik, iş güvenliği ve rekabet gücü artışı gibi avantajlarda sağlamaktadır.

Teknolojik Problemler

BDÜS’de karşılaşılan en önemli teknolojik problem sistemde yer alan farklı elemanların (CNC tezgahlar, robotlar, malzeme taşıma ve depolama sistemleri) birbiriyle anlaşmalarını sağlayacak yatırımların yetersizliğinden kaynaklanmaktadır.

BDÜS’de elemanlar arasında elektronik trafiğini düzenleyecek bir trafik sistemine ihtiyaç vardır.

Bu sistem, üretim arasındaki önceliklerin, hızların ve farklı alanların belirlenmesi için gereklidir.

Ancak uygulamada bu konuda henüz belirli standartlar oluşturulmadığından farklı üreticiler tarafından üretilmiş makine ve üretim elemanları uyumsuzluk problemleri ortaya çıkmaktadır.

Kalifiye Eleman ve Uzman Yetersizliği

BDÜS sistemde kullanılan ve tezgah başında çalışan direkt

işgücünün sayısı azalırken dolaylı işgücünün sayısı artmaktadır.

Ayrıca direkt elemanların tecrübeleri yüksek kalifiye eleman

olmaları gerekmektedir.

Dolaylı işgücü ise donanım, yazılım, elektronik imalat

sistemleri, bakım-onarım vb. Mühendislik bilimlerinde

uzmanlaşmış ve entegre edilmiş sistemlerle problemlere belirli

bir esneklik içinde çözüm getirebilir düzeyde olmaları gerekir.

Bu niteliklere sahip kalifiye eleman ve uzman bulmak hem güç

hem de pahalıdır.

Organizasyonel Problemler

BDÜS ile işletmenin organizasyon yapısında da bir takım

değişikliler yapılması zorunlu olmaktadır.

Ancak bu da beraberinde birtakım problemleri

getirmektedir. Otomasyon teknolojisi çeşitli bölümler

arasındaki sınırları minimize edecektir.

Bu duruma bağlı olarak organizasyon içindeki yeni işler ve

mevkiler oluşacaktır.

ESNEK ÜRETİM SİSTEMLERİ

Yrd. Doç. Dr. Suat AŞKIN

ESNEK ÜRETİM SİSTEMLERİNİN TANIMI

Esnek üretim sistemleri, üretim faktörlerinin hızlı bir şekilde kullanımı ve üretilen ürünlerin pazarda tüketicilere ulaştırılarak nakde çevrilmesi şeklinde tanımlanabilir.

Talepteki değişmeler gözönünde tutularak esnek otomasyona dayalı üretim sistemi kurulur.

BAZI ÜLKELERDE ESNEK ÜRETİM SİSTEMLERİNE GÖRE ÜRETİM YAPAN İŞLETME SAYISI

ÜLKELER İŞLETME SAYISI

JAPONYA 2800

İTALYA

İNGİLTERE

FRANSA

ABD

875

1000

1150

2350

BROWNE ESNEKLİK KAVRAMI Makine Esnekliği Ürün Esnekliği Metot Esnekliği Rota Esnekliği Hacim Esnekliği Genişleme Esnekliği Faaliyet Esnekliği Üretim Esnekliği

ESNEK ÜRETİM SİSTEMLERİNİN VARSAYIMLARI

İşletmelerin birbirinden farklı amaçları olmasına karşılık, müşteri hizmetleri bütün işletmeler açısından ilk sırada yer almaktadır.

İşletmeler iyi hizmet veremediği takdirde müşteriler rakip işletmelere gidebilir.

Bir imalat işletmesinin müşteriye hizmet imkanları, rakipleri karşısında kaliteli malları düşük maliyetlerle üretebilmesiyle ölçülür.

Harrison bu durumu, ürünün müşteriler tarafından istenilen nitelik fiyat, miktar ve zamanlama açısından optimum olması gerekir şeklinde formüle edilir.

ESNEK ÜRETİM SİSTEMLERİNDE BİLGİSAYAR KULANIMI

21. yy. bilgi toplumu çağı olacaktır. Günlük yaşama giren tüm tüketim ölçüleri ve bu yaşam biçimleri önümüzdeki yüzyılın başında bilgisayarlar tarafından düzenlenecektir.

ESNEK ÜRETİM SİSTEMLERİNİN YAPISAL DURUMU

Bu bölümde müşteri talepleri genel ve model olarak incelenecektir.

Teknolojik gelişme ve esnek üretim sistemleri için çok önemli bir durum arz eden maliyet analizi de ele alınacaktır.

MÜŞTERİ TALEPLERİ

İşletmelerde, müşteri talepleri işletme faaliyetlerinin odak noktasını teşkil etmektedir.

İşletmeler pazarlama bölümleri vasıtasıyla müşteri istek ve ihtiyaçlarını karşılamak üzere üretimde bulunurlar.

Müşteri istek ve ihtiyaçları pazarlama araştırmasıyla tespit edileceği gibi, müşterilerin doğrudan siparişte bulunmaları şeklinde de belirlenebilir.

İşletmeler üretim planlamasını talep tahminlerine göre yaparlar.

MÜŞTERİ TALEPLERİ MODELİ

Üretim süreci üretim safhası ve montaj safhası olmak üzere

iki safhadan meydana gelmektedir. Üretim safhası, sistemin darboğazını meydana

getirmektedir. Bunun üzerine bu safha tüm sistemi idare eden ve x sayıda

mamul üreten esnek bir makine olarak ifade edilebilir. Bu metotta arzulanan miktar ve çeşitte mal üretmek ve ya

montaj usulü ile temin edebilmek için hammadde, parçalar ve montaj sistemine ihtiyaç bulunmaktadır.

MÜŞTERİ TALEPLERİ MODELİ

Sistemin ikinci safhası, kapasiteyi zorlamayan dağıtım işlemi olmaktadır. Bu dağıtım işlemi iki farklı fakat sonuç itibariyle eşit yollarla

gerçekleştirilebilir. Birinci olarak sürekli dağıtımı gerçekleştirebilir. Sürekli dağıtımı

gerçekleştirebilmek üzere kapasite planlaması yapılabilir. Bu durumda müşteri siparişi geldiği takdirde hemen karşılanır. İkinci olarak F.o.b. faktörü fiyatlama politikası altında faaliyet gösteren

üretici şeklinde değerlendirilebilir. F.o.b. Faktörüne göre fiyatlar fabrikada tespit edilir. Böylece müşterilerin

siparişlerini ilgili yerde karşılamakta olup, söz konusu taşıma maliyeti müşterilere ait olmaktadır.

TEKNOLOJİK GELİŞME I. Dönem; Temel ihtiyaçlara cevap verebilecek şekilde

gelişim ortaya çıkmıştır. Bu dönem 1960’lı yıllarda yaşanmıştır.

II. Dönem; Mamullerin ambalajlanmasının önem kazandığı bu dönem esnek üretim sistemleri fonksiyonuyla kontrol işlemlerinin etkinliğini de artırmıştır. Bu dönem 1970’li yıllarda başlamıştır.

III. Dönem; Şu an bulunduğumuz dönemden önceki dönemdir. Bu dönemde bölümlerin ihtiyaçları giderilerek ve uzmanlaşma sağlanarak tüketicilerin talebi mikro ve makro düzeyde karşılanmaya çalışılmaktadır. Bu dönemde sürekli kontrolün önem kazandığı görülmektedir.

MALİYET ANALİZİ

Bu modelde maliyet analizi işleminin kapsamına başlıca dört çeşit maliyet faktörü girmektedir: Stok tutma maliyeti Sipariş verme maliyeti Merkez depoyla makine arasında konteyner

bulundurma maliyeti Depolama maliyeti Bu duruma göre toplam maliyet aşağıdaki şekilde formüle edilir; Toplam maliyet= Stok tutma maliyeti+ Taşıma maliyeti + Depolama maliyeti + Stok bulundurma maliyeti

ESNEK ÜRETİM SİSTEMLERİNİN ÜRETİM MODELİ

Bir işletme: Bir üretim ünitesinde farklı sipariş özelliklerinde bir

ürün yelpazesine sahip olduğundan dolayı çok çeşitli mamullerin üretim durumu sonuçların karmaşıklığı ile birlikte yaşamak için,

Her biri ilgili özellikleri çerçevesinde olacak şekilde

imalatı daha küçük birimlere bölmek için, Şuan etkili olamayacağı ve şuan normal şartlar

içerisinde çalışıldığı halde ilgili kötü sinyallerin verildiği bir pazardan çekilme alternatiflerinden birini seçebilir.

GÜNÜMÜZDE ESNEK ÜRETİM SİSTEMLERİ

Günümüzde esnek üretim sistemleri tarafından kullanılan işletmelerde uygulanan ve stratejik planlamada gözönünde bulundurulan önemli bir üretim sistemidir.

Gerek üretim yönetimindeki gelişmeler, gerek se finansal yönetimin önemli bir konusunu teşkil eden stok yönetimindeki gelişmeler işletmelerin esnek üretim sistemlerine olan bakış açılarını değiştirmiştir.

ESNEK ÜRETİM SİSTEMLERİNİN KULLANIM ALANLARI

Esnek üretim sistemleri mevcut teknoloji bilgilerinin bir parçasıdır.

Esnek üretim sistemlerinin kullanımı doğrudan üretim ve montaj üretimde bulunan firmalar için geçerli olmaktadır.

Sanayi işletmeleri esnek üretim sistemleriyle müşteri taleplerine uygun üretimde bulunur.

ESNEK ÜRETİM SİSTEMLERİNİN FAYDALARI

Yüksek hacimli standart mal üretimi durumunda maliyet oldukça düşük olmaktadır.

Çünkü çok çeşitli mal üretimine geçiş sadece verimliliği değil, üretim organizasyonuyla işin miktar ve kalitesini de etkilemektedir.

Bu durum, organizasyonların ve hükümetin politikasının oluşumunda önemli rol oynamaktadır.

Esnek üretim sistemlerinin gelişmesi ile birlikte işletmeler, bir yandan üretimi çeşitlendirerek müşterilerin zevklerini, isteklerini karşılayacak mamuller üretirken diğer yandan özellikle sermayenin yetersiz olduğu ülkelerde stoklara bağlanan büyük miktardaki fonların başka alanlarda kullanılması fırsatını elde etmektedir.

ESNEK ÜRETİM SİSTEMLERİNİN SAKINCALARI

Esnek üretim sistemlerine göre hareket edilirse işletmelerde robotların kullanılmasıyla birlikte işsizlerin sayısı da artabilir.

Esnek üretim sistemlerinin gelişmesiyle birlikte teknolojik

gelişmelere ayak uyduramayan küçük işletmeler piyasadan çekilmek zorunda kalabilir.

Bu sistem stoklardan kaçındığı için zamanında hammadde

temin edemeyen firmalar müşterilerini kaybedebilir. Teknolojideki hızlı değişim sonucu işletmenin üretim

teknolojileri demode olabilir.

uretim yonetimi ii

Documents