upa sabat skul zirlai - adventistmm.org · upa sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw bible...

75
1 2 F-1 Sabbath School Lesson zvrf;csif;bmom yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol OD;zkef;Edkif (00354) refae*sm uif;apmifhyHkESdyfwdkuf 206 a&Topömvrf;? &efuif;ûNrKdUe,f &efukef ûNrKdU xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol OD;apmxDrao (01987) OuúX jrefrmjynfowåraeYOykoftoif;awmf 68 OD;0dpm&vrf;? &efukef ûNrKdU tkyfa& - 350 "r®'ge yxrtBudrf UPA SABAT SKUL ZIRLAI ZIAN ZIAN ZIAN ZIAN ZIAN G G G TINS TINS TINS TINS TINS A A A W BIBLE HRILHFIAH A SI DIN W BIBLE HRILHFIAH A SI DIN W BIBLE HRILHFIAH A SI DIN W BIBLE HRILHFIAH A SI DIN W BIBLE HRILHFIAH A SI DIN G G G (How to Interpret Scripture) (How to Interpret Scripture) (How to Interpret Scripture) (How to Interpret Scripture) (How to Interpret Scripture) A Ngantu : Frank and Micheal Hasel April, May, June 2020

Upload: others

Post on 22-Aug-2020

16 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

1 2

F-1

Sabbath School Lesson

zvrf;csif;bmom

yHkES dyfolyHkES dyfolyHkES dyfolyHkES dyfolyHkES dyfolOD;zkef;Edkif (00354)

refae*smuif;apmifhyHkESdyfwdkuf

206 a&Topömvrf;? &efuif;ûNrKdUe,f&efukefûNrKdU

xkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olOD;apmxDrao (01987)

OuúXjrefrmjynfowåraeYOykoftoif;awmf

68 OD;0dpm&vrf;?&efukefûNrKdU

tkyfa& - 350

"r®'ge

yxrtBudrf

UPA SABAT SKUL ZIRLAI

ZIANZIANZIANZIANZIANGGGGGTINSTINSTINSTINSTINSAAAAAW BIBLE HRILHFIAH A SI DINW BIBLE HRILHFIAH A SI DINW BIBLE HRILHFIAH A SI DINW BIBLE HRILHFIAH A SI DINW BIBLE HRILHFIAH A SI DINGGGGG

(How to Interpret Scripture)(How to Interpret Scripture)(How to Interpret Scripture)(How to Interpret Scripture)(How to Interpret Scripture)

A Ngantu : Frank and Micheal Hasel

April, May, June

2020

Page 2: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

3 4

A SUNG UM THU PAWL

1. Danglamzet Bible (March 28-April 3) .................... 7

2. Bible Ih Asinak Le A Hramthoknak

(April 4- 10) ……………………………….. ................ 18

3. Jesu Le Tirhthlah pawlh Bible Thlirdan

(Apirl 11 - 17)................................. ..................... 29

4. Bible Thuneihnak Hrampi Kan Ruahdan

(April 18 - 24) ……………………………… ............... 40

5. Bible Lawng Hi Bible Ih Thutawpkhawk

(April 25 - May 1)…………………………….............. 50

6. Ziangruangah Hrilhdiah a Tul

(May 2- 8) ……………………………..............................61

7. Tong Phunphun, A Cafang, Le An Langter Dan

(May 9 - 15) ………………..................... ................. 71

8. Sersiamnak, Semtirnak, Ahramthoknak

Vekin(thenkhatnak) (May 16-22) ...................... 82

9. Sersiamnak, Semtirnak, Ahramthoknak

Vekin (thenhnihnak) (May 23-29) ..................... 93

10. Santhuanthu Cabu vekin Bible zirnak

(May 30- June 5) ……………………………….. ...... 104

11.Simsungnak Le Bible (June 6- 12)………………..115

12.Tonmi Thu Harsa Pawl (June 13 - 19)................126

13.Pathian Thusuak Thawn Nung Dingah

(June 20-26) …………………............................... .. 137

ZIANGTINSAW BIBLE HRILHFIAH ASI DING(How to Interpret Scripture)

Seventh-day Adventist pawl hi protestant kan si ihBible lawng hi kan thurin le kan zumnak ih sirhsan kanlakmi a si.Himi hi ni neta lam thawn an kaihaw zet. EllenG. White ih a simdan ah cun “remthatnak hmuahhmuahih hrampi le thurin hmuahhmuah ih tahfung umsun cuBible a si. Pathian in leitlunah Bible lawng rinsan ihzumnak khoh zet milai a nei” tiah a ti. The GreatControversy, p. 595.

Kan nih cu kaa lawngih Bible sirhsan zumtuprotestant pawl kan si lo. Mitampi pawlin kan zumnaksirhsan Bible a si an ti ih thlungthar Bible in Sabat nizarhulh ding timi khal Sunday nizarh ulhnakah an thin tiahan zirh aw. Thi theilo thlarau kannei tiah an zirh awkih,hloral fa misual pawl kha kumkhua hell mei hremnak antuar ding tiah an zirh . Cuih tlunah a thlithup in Jesu aradingih a thupten mithianghlim a lawrding tiah an zirhawk. Lawr nakih lakhlo mi pawl kha misual pawlinlungmittheh in an hawl ding tiah an zirh awk fawn.

Phundangih kan sim ahcun kan zumnak hrampicu Bible a si. Cu hnakih a thupi mi a umlo an ti nan adiklomi thurin karhzai tertu an si. Curuangah Biblehrilhfiah dan a dikmi kan theihthiam a poimawh.

Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw BibleHrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ahBible hi a palh theilo Pathian ih a tumtah a phuan mitongkam suak ngaingai pawl thawn hramthoknak kan tuahding. Cuih thuhla pawl cu nun ziaza tahfung, tonnunzohfelnak, thurin hngetkhoh langter tu, le Pathian ihhnatuannak thuanthu nganmi rinsan theinak dingah a si.”Seventh-day Adventist Believe, . . . ..(2nd ed.) (Nampa: Idaho:

Page 3: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

5 6

Pacific Press Publishing Association, 2005), p. 11. Bible hileitlun khua zakipah kan phuanmi thutak kan zumnakhrampi a si. Bible amah rori ih a phuansuah mi cu“Cathianghlim hmuahhmuah hi Pathian ih thawkkhummia si ih thutak zirhnak, zirhsualnak simfiannak, a sualmiremsalnak ah le ding teih nitin nun zirhawknak ah a tha”(2Timote 3:16). Cathianghlim hmuahhmuah timi ah Biblea zaten a tel theh. Bible ih tomgkam le cafang hmandan hithildang thawn an bang aw loih a danglam hleice.

Ziangvek insaw Bible hrilhfiah dan a si ding timikha Bible ih in simmi ihsin a hram thoknak kan tuah ding.Hmundang ihsin thlawsuahnak kan ngahnak, zumngam-nak neihnak, le fimnak pawl hnak in cathianghlim sungiha ummi a poimawh zetmi thutak sunglawi pawl hailan danhawlsuah kan tum ding. Khami thuhla cu “Pathian hnenihsin a rami thuthang an phuan tikah Thlarau thianghlimforhfialnakin an phuan mi a si.”(2Peter 1:21 Hrekio). Hipawl hi kan zum ih “Pathian mithianghlim pawlihphuansuah mi” in Pathian thusuak hrilhfiah dan in bawmthei ding.

Thuthim nakah Paul le thuthangtha cabu ngantupawlin thlunghlun thuhla ziangvekinsaw an hrilh fiah? Annganmi pawl kha Pathian ih thawkkhummi a si ahcun Biblean siardan le an hrilhfiah dan kha in bawmtu a si dingihan tuah dan vekih tuah kan tul. Jesu in ziangvekinsawBible hrilhfiah dan a hmang? Jesui Bible siardan le hrilhfiahdan hnakih a tha sawnmi kan hmu thei lo.

Cuvekin a thuhla a pehawk danin, tongkam, lenunphung, le thuanthu an zomawknak a rem danin,Pathian thusuak kan siar tikah kan theihthiam danih zirinkan ruahcia mi vekin kan phuangsuak. Bible thuanthusimfiang dan, simsung thu hrilhfiah dan, tahthimnaksimfiang dan, ralrinpek nunsimnak simfiang dan,

thangthatnak Saam le Solomon hla hrilhfiah dan, langnakih hmuhmi simsung thu hrilhfiah dan, le mang pawlhrilhfiah dan an zaten thawkkhummi Bible sungahretkhawmmi le ngankhummi an si,ziangvekinsaw kansimfiang ding?

Curuangah tui kuata sungah himi thusuhnakhmuahhmuah le a dang pawl tiang in kan hailang ding.Kumkhua mit lo hell mei thurin, le Sunday nizarhthianghlim ternak, Bible ah sirhsan an neihlo nak pawlkhal a lang ding. Khami thuhla pawl kha ziangvek in sawsimfiangnak kan tuah ding timi tiang in kan zir ding.

Frank M. Hasel, Ph . D. hi Seventh-day AdventistGeneral Conference zungpi ah Bible zingzoinak ah zirhtu(Biblical Research Institute (BRI) ah Director bawmtu tuanvoa nei. Michael G. Hasel, Ph. D. hi Southern AdventistUniversity ah Religion zirh tu le the Institute of Archaeologyand Lynn H. Wood Archaeological Museum ah Director tuantu a si.

Page 4: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

7 8

ZIRLAI 1 March 28- April 3

DANGLAMZET BIBLE (THE UNIQUENESS OF THEBIBLE)

SABAT TLAILAM March 28

TUZARH SIARDING: Daanpeksalnak 32:45-47; Semtirnak49:8-12; Isaiah 53:3-7; 1 Korin 15:3-5; 51-55; Rom 12:2.

BIBLE CANGKEN : “Na thu cu ka ke hrangah mei inn a siih, ka lam zin hrangah tleunak a si”(Saam 119: 105 NKJV).

Bible hi a ngantu minung 45 lenglo an si ih (Asiaram, Afarica ram le Europe ram mi) pawlin kum 1500 lenglo sunganrak ngan. A zaten cabu 66 a um ih a danglam zetmi cabu a si. Sakhua cabu thianghlim lakah a tlukpi tu aum lo. Sersiam tu Pathian ih thusuak pawl an si.

Thuthlungthar hiJesu Khrih hnu kum zabi 4 tiangkut thawn an ngan mi 24600 lenglo an um. Pasarih pawlkha Plato ih ngan mi asi ih, Herodotus in pariat a ngan.Cule mal tete in Homer ih biazai ngan mi khal 263 laingankhummi hmuh thei in a um lai. CuruangahThuthlungthar ih thilthleng hmualnei zetih nemhngettuBible cang kan nei.

Nitlaknak ramlam ih cabu tuahnak (printing press)in Bible hi lehlin hmaisabik ding ah an ruatih mihmuahhmuah in an siar theinak dingah anzemsuakruangah tui ni ah minung 95% in Bible kha anmai tong ciarin an siar thei.

Bible ih a tumtahmi cu Pathian ih rundamhnatuannak thuanthu le thucah a si. Pathian in a rathlengdingmi thil a tumtah mi le kumkhua hmunmi a lalramthuhla kha simsungnak thawn cipciar zetin a sim. Himi hiPathian thunung a si ih Pathian Thiangthlarau ihthawkkhum Bible timi a si (2 Timote 3: 16,17). Bible zingzoitu hmuahhmuahin thutak an hmuhsuak theinak dingahtuisan tiang zumtu pawl hruaitu dingah thu tiamkam mipek a si. (Johan 14:16,17; Johan 15:26; Johan 16: 13).

THAWHSAL NI March 29PATHIAN IH THUUNGNAH (The Living Word of God)

Pathian kha atawpkhawkah milai in thawpi suahinkan ko theu. Bible hramthoknak cabu panga pawl ngantukha Mosi a si. Mipi pawl in a thih hlanah zaihla in an raksak (Daanpeksalnak 31:30-32:43).

Daanpeksalnak 32:45-47 siar aw. Hebru miphunpawl in ramtiam an pannak lamzin tluanah Pathianthusuak in an nunah thu a neih theinak Mosi inziangvekinsaw a ngan?

Mosi ih thu simmi hmuahhmuah lakah akhohbikmi cu anet nakih forhnak thu a simmi a si. Mosi ih ahelhkam mi cu amah hnenah Pathian in Hebru mipi pawlhrangah a simmi kha an thinlungah cam ringring sehlaPathian le a tumtah mi ah an nun phumlut seh ti a duh.Himi thuhla an faate pawl hnenih an zirhnak ruangahPathian ih rundamnak khua a khanmi thukam khasankhat hnu sankhat an ro sar awk theinak dingah a si.Himi thukhaam cabu sungih thuhla pawl kha an hnasungah a lut loih zawnlungih thlun ding khalah an tum loti kha hminsin aw (Daanpeksalnak 32:46).

Page 5: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

9 10

Leitlun san netnak lamah Pathian in Bible ih thuhlahmuahhmuah ah rinum zettu milai anei timi kha Pathianih thukhaam zate thlun ih Jesui rinumnak a nei tu milaia nei ti nak a si (Thuphuan 12: 17). Hi pawl in Bible ihthuzirhmi hmuahhmuah ah rinum zetin an um.Leitlunahduhdim le khopkham neilo, inn le lo nei lo khalah Jesu inkumkhua a hmunmi inn kan hrangah in tuah sak (Johan14:1-3).

Johan 1:1-5, 14; Johan 14:6 siar aw. Jesu lekumkhua nunnak thuhla ziangsaw in zirh? Thu khahringnun hmang milai ih canternak Pathian ih thuphuansuah mi le thawkkhummi Biblean kungkaihawk danziangveksaw a si?

Bible ih hmuitin mi le a tumtah mi cu Jesu a si.Hringnun hmangih a ratnak kha thlunghlun ih Messiahthukam a thleng famkim nak a si. A nunnak, a thihnak lea thawhsalnak ruangah Bible ih a simmi lawng siloin sinakthar thawn kumkhua roluah nak ding thukam ropi sawntiangin a nemhnget.

Daanpeksalnak 32:47 siarsal aw. Pathianthusuakah zawnlungnak hi a lak a si lo ti mi tonnunziangvek saw na nei? Pathian hnenah rinum nak lezawnlungnak hi ziangahsaw a tha hnem?

TLAWNGKAI NIKHAT March 30BIBLE NGANTU ZOSAW, KHUI HMUN IHSIN A NGAN (Who Wrote theBible, and Where)

Nunphung a phunphun nei ih a thendarh aw milaipawl hnenah santhuanthu thawn kaih aw zetin Pathianthucah le a hnatuan, lungrual zet le tumtahmi thuhmunneiin an hmuhmi le an theihmi ngantu pawl kha mi tampi

an si, dinhmun le sinak bang aw lo hmuntin ah khaw samian si.

Bible ngantu pawlih dinhmun le an thuhla pawlkha a tanglamih Bible cang pawlin zingtin saw in sim?(Suahlannak 2:10, Amos 7:14, Jeremiah 1:1-6, Daniel 6:1-5, Mathai 9:9, Filipi 3:3-6, Thuphuan 1:9).

Bible ngantu pawl hian dinhmun le an sinak anbangaw lo, hmun dangdangah an um. Mi hrek khat cunsiangpahrang inn ihsin, thawng inn ihsin, saltan nak hmunihsin, le hmuntinah thuthangtha an simnak hmun ihsinngantu khal an um. Hi pawlih fim zirnak le an hnatuandinhmun an bang aw lo. Mosi vek ih singpahrang sungtelle Daniel vekih dinhmun sang sinak nei ih lalkhawnbawlupa khal an um.Cule mi hrek khat pawl cudinhmun niam zet tuu khaal sinak ihsin an ngan.Hrekkhat pawl cu mino te an si ih mi hrekkhat pawl cu antar zet. Hi pawlin dinhmun le sinak a phunphun ihsin abang awmi thil pakhat an ngan cio ih: Pathian ih kawhmile Thiangthlarau thawkkhum nun nei tu pawl an si, anumnak hmun le an sinak kha a poimawh lo.

Mi hrekkhat cu an mit ih hmuhmi rori an ngan. Mihrek khat cun midangih soiselnak le rinhlel nak um lodingah fimkhur zetin an angan (Johan 10:13; Luka 1:1-3).Bible pumpi in Pathian ih thawkkhummi a si (2 Timote3:16). Himi thuhlaah Paul ih a simmi cu “ngan mi cathianghlim pawl hi kan zirding hrangah nganmi an si, cathianghlim sungih tuartheinak le hnangamnak ihsinbeiseinak kan neih thei nak dingah a si” (Rome 15:4 NASB).Milai tong phunkim a suahtertu Pathian in a hrilmi minungpawl thawn pehtlaih awknak dingah le rinsantlak an si ihbelhcian dawl nun ziaza an neih thei nak dingah milai tonghman mi kha thawkkhum Bible ngan nak tong ah a hril.

Page 6: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

11 12

“Thlarau Thianghlim thawngin amah le leitlun ih apalai minung pawl thawn a phuan mi thutak ah pawlkomawknak hi Pathian ih a lungthlitum a rak si. Cule minungpawl kha Pathian in a hnatuan tlakah a tuah. Thusim canle canngan canah tongkam hman ding an hril tikah anthinlung sungah a cencilh ih a kawhhmuh theu.A rosunglawi kha a rinsan zetmi lei ihsin sersiammi milaihnenah a pek.Khami kha van ih ta hnak in a nep lo”Ellen,G. White, Selected Messages, Book 1. P. 26.

Nundan le tonnun danglam zetzet cangan tu pawlkha Pathian pakhat in an hnenah ziangkim kha a phuang.Himi thutak maksakin Pathian ih thutak a dik rori tiahziangvek in saw a nemhnget?

TLAWNGKAI NIHNIH March 31SIMSUNGTHUVEK BIBLE (The Bible as Prophecy)

Sakhua urhsuun zet pawlinBible hi a danglam zettiah an thei tam. Ziangah tile 30% hnakih tam hi profet ihsimsung thu cangan mi pawl an si. Bible khawvel thlirdanahcun profet pawlih simsung mi a tik cu a kim tikah athleng famfim theu mi in Bible funkhawm thehtu a si.Ziangah tile Pathian cu san tiluan dan in san thuanthu aha rolh aw ih a ra thleng dingmi thei tu a si vekin a profetpawl hnen ah a phuang theu ruangah a si (Amos 3:7).Biblethu cu thunung ti lawng si lo in profet pawlih simsung mithu hi san thuanthu nganmi ti thei khal a si.

A tanglam ih Bible cang pawl in Messiah ratnakfamkim zetin ziangvekinsaw an sim?

Semtirnak 49:8-12Saam 22:12-18

Isaiah 53:3-7Daniel 9:2-27Mikah 5:2Malakhi 3:1Zekhariah 9:9

Thuthlunghlun sungah Messiah ratnak thuhla voi62 hnak ih mal lo profet simsung mi kan hmu. Ai awhraithawinak tuahmi khal Messiah ratnak langtertusimsungnak kan ti thei. “Siangpahrang kianghrol cunJudah cu a tlansan dah lo ding” cu vekin simsung thu lekhami thil pawl kha a zaten an peh zom aw theh (Semtirnak49:10). Curuangah Judah ram Bethlehem ah nau te inasuahnak (Mikah 5:2). Amah kha “minung pawlihhmuhsuam mi le hnon mi a si”; dekcok in a umih, retheiin a tuar, a mai thiamthu sim a tum lo (Isaiah 53:3-7). Akut le a ke thir khennak hma le an lakah a hnipuan cu anzem awk(Saam 22:12-18).

Thuthlunghlun sungah Jesui nunnak, thihnak, lethawhsalnak ding thu an phuan mi kha Pathian ih phuanmi le Thiangthlarau ih thawkkhummi a si vekin an thlengfamkim theh.Khami pawlin Jesu kha zo a si timi le ziangveka si leh ding timi kha a lang ter. Thuthlunghlun profet pawlihsimsung thu kha Jesu in a thihnak le a thawhsalnak in afamkim ter (Luka 9:21,22; Mathai 17:22, 23). CuleJerusalem siatnak ding,(Mathai 14:1,2), le a ratsalnak ding(Johan 14:1-3). Jesu hringnun hmangih a suahnak, athihnak, a thawhsalnak pawl kha Bible in a rak simsungmi pawl a si. Cuih pawl cu atakin a thleng famkim ih andiknak kha a langfiang.

Jesu le kan hrangih a thihnak na zumnak thuhlapawl kha ziangpawl an si tiah na ruat? Ziangruangah

Page 7: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

13 14

tihrimnak thilthleng a si thei? Himi thusuhnak kha nazirpi pawl thawn rel tlang uh.

TLAWNGKAI NITHUM April 1SANTHUANTHUVEK BIBLE (The Bible as History)

Sakhaw cabu dang pawl thawn thim ahcun Bible hia rak danglam hleice. Ziangah tile santhuanthu fehdansuahnak a si(it is constitute in history). Bible hi (Confuciusle Buddha) vek in harsatnak le thil ziangkhalah daite lehnangam te ih um theinak ding ruahnak men a si lo. Bibledanglamnak cu santhuanthu ih a tumtah a thlen thei nakdingah Pathian a rolh awknak le a cangvaihnak a langmikha a si. Bible ih a tumtah mi cu (1) Messiah pek dingthukam le (2) Jesui rat salnak thukam ngannak a si. Himifehpi dan hi sakhaw dang tampi thawn khal zohthim sehlaJudah Khrihfa zumnak ih a danglamnak a si.

1 Korin 15:3-5; 51-55; Rom 8:11; 1 Thessalon 4:14pawl siar aw. Himi Bible cang pawlin Jesui thawhsalnakthuanthu thutak lawng a sim lo ih pumpak kan hrangaha tumtah mi ziangsaw in zirh?

Paul le thuthangtha cabu pali pawl cu Jesui thihnak,thlansung ih an vui nak, a taksa pum rori thawn thlan ihsinthawhsalnak, le thawhsal hnu ah milai sinakin voi tampia langnak pawl an ngan. Thlansungah vui liamtu kha anmah an si ih thlan a lawngih a um hmutu khal an mah ansi ruangah an mithmuh rori ih thilthleng an ngan mi khathuhla fiangter tu le nemhnget tu a si. An mah thawn ei lein in a khawsa ih an kut rori in a taksa tham tu khal an si.Mari Magdalin, Jesui nu Mary le a dang nunau pawl khalinan mit in a thosal rori ti an hmu. Cuihtlunah tirhthlahpawlin Emmaus fehnak lamzinah amah thawn thunuam

an reltlang. Thuthangtha sim dingah thlah an si ah khanJesu kha an lakah a lang aw. Paul ih a ngan mi cu cathiang-hlim tetti khan mi hnon a si ahcun, thuthangtha kan simmile kan zumnak khal zianghman lo an si tiah ati(1 Korin15:14). Lehlin dangah cun “null” sannei lo, tile “void”zianghman lo ti mi a hmang(REB) or “useless” thathnemnaknei lo (NIV) ti pawl an hmang. Bawipa cu a tho taktak zo(Luka 24:34 NIV) tiah a ngan. Grik tong “ontos” timi kha asi rori timi le a si taktak, a si ngaingai timi ah hman a si.Cule (NKJV) ah cun “the Lord has risen indeed” Bawipa cua tho taktak” timi kha tirhthlah pawlih tetti khan dan a si.

Jesu Khrih cua thi ciami pawl thawhter dingkhihhmihnak thlaithar (rah hmaisabik) a si (1 Korin 15:20).A taksa ruangpum in a thosal taktak zo ih a thicia mi pawlle tuini a nung hrih mi pawl hrangah thawhsalnakaamahkhan a si.Mithianghlim a thi mi hmuahhmuah cu“Khrih ah nun ter an si ding” (1 Korin 15:22 NRSV). “JesuKhrih ta a si mi hmuahhmuah” le “amah ah rin um ih aum tu hmuahhmuah” cu “a ratsal ni (1 Korin 15:23 NKJV) ““mumek netabik an tum tikah(1 korin 15:52 NKJV)” anthosal ding timi a langter.

Ziangahsaw mithi thawhsalnak thukam hi kanzumnak ih a poimawh bik a si thei? Khami tel lo in kanzumnak kha ziangahsaw sannei lo a si thei?

TLAWNGKAI NILI April 2BIBLE IH THLENGHTHEINAK HUHAM (The Transforming Power ofthe Word)

2 Siangpahrang 22: 3-20 siar aw. SiangpahrangJosiah in ziangruangah a hnipuan a thlek? Amah lawngsilo in an miphun zaten thlenghnak tonnun tharziangvekinsaw an ngah?

Page 8: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

15 16

B.C. 621 ah Josiah kha kum 25 hrawng a rak kim.Cuih canah Hilkiah kha puithiam sang hna a tuan ih Mosiin a rak ngan mi cabu panga pawl kha an hmu “dan cabu“hmuh nak thu an sim ih Daanpeksalnak cabu khal a sithei. A pa Amnon sanlai ah le a pu siangpahrang sualralManasseh san lai ah Baal, Asherah le khawzing dangdang(2 siangpahrang 21:3-9),an biaknak ruangah an ngaihsaknawnlo mi le an hngilh mi cabu a si. Josiah in thukam ihumdan a thei ih Pathian dik biaknak ihsin amah le a mipipawl hlapi ah an pial theh nak a thei tikah a thin natukiha hnipuan kha a thlek. Cule hmakhat te ah an ram pumpiremthatnak hram a thok, ramdang pathian lem ummihmuahhmuah le an retnak hmun hmuahhmuah an siatbaltheh. Cuih thil a tuah thehin Judah miphunhmuahhmuahin Pathian an biaknak ding hmunahJerusalem lawng a zuah sak. Pathian ih tongkam suakBible thu an thei ih sualsiirnak le nunthlenghnak ah ahruai. Himi nun thlengnak hi Josiah amah rori in a thokih cule Judah mipi parah a kangkai vivo.

Kan nun thlengh ih rundamnak kan ngah theinakdingah Bible in ziangvekinsaw thu in kam? Johan 16:13;Johan 17:17; Hebru 4:12; le Rom 12:2, pawl siar aw.

Bible thu hmual aneihnakbik pakhat cu mi nun athlengthei nak hi a si. Bible ih a simmi thu pawlin minungsinak le sualnak le thatlonak pawl a simih runtu kan tulnakintheihter cule sualnak ihsin in then ter.

Bible hi phundang zet a si vekin santhuanthudinsuahnak kha simsung thuah a nganih nun danglam tertheinak huham a nei.Curuangah cabu dang sim fiangnaktuah vek ih tuah theih a si lo, phundang teih hrilfiah a tulrori. Bible cu Pathian thunung a si ruangah Jesui nunzohthim nak lawngin theihthei a si ih amah in

Thiangthlarau ka run thlah ding tiah thu in kam, cuihThiangthlarau cun”thutak hmuahhmuah sungah in hruailut ding” (Johan 16:13). Bible cu Pathian ih thutakphuansuah mi a si ruangah a tlaitluanin a hrilhfiahnakdik amah ah a um. Bible ngantu in Bible ngan dan ziangvekphunsaw a hmang timi himi zirdan ihsin kan hmuthei ding.Cumi ihsin Bible kha amah ten a hrilhfiah awk timi ah inhruai ding.

TLAWNGKAI NINGA April 3

RUAHBET DING: “Pathian in a Bible sungah rundamnak dingaha poimawhmi theihthiamnak minung hnenah a pek. Biblethianghlim cu Pathian ih a tumtah mi a phuannak a si ihapalh theilo mi le huham a nei tiah pom ding a si.Cuihpawl cu aphuangsuaktu Pathian ih thuzirhnak, nun ziazatahfung, le kan tuahmi thil zohfelnak ding a si.” Ellen G.White The Great Controversy, p. 9.

Mi tampi pawlin an nunnak thapin Pathianthuphuan suahmi Bible ah rinumnak an nei. Mirangmiphun Peng pakhat uktu pastor Dr. Rowland Taylor in asuahsemnak England ah R.C.M. pawl in thlun rori dingahthu an suahmi an puai kha Bloody Mary ih sanlai aha dodal.A duhphorhnak kha a Bible cang sirhsan thawn Englandram ih uktu lubik Winchester ih bishop hnenah a mah roriin azukhaan (lupu or ngen) nak a tuah mi khahmuhsuamnak thawn biakinn ihsin an dawisuak. A netnakahcun amah kha thawngah an khumih an that. A.D. 1555kum a thihhlan teah a tongsuakmi cu hihi a si: “ ‘Tihzahtlak le upat tlak zetmi pawl! Pathian thusuak thianghlimBible thu siarlo ka lo zirh dahlo, cuih cabu cu Pathianthawkkhum mi cabu thianghlim a si. Tuisun ah himi hmunka rathlennak hi khami kha ka thisen thawn nemhnget

Page 9: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

17 18

F-2

dingah a si’ “ _ John Foxe, The New Foxe’s Book of Martyrs,rewritten an updated by Harald J. Chadwick (NorthBrunswick, NJ: Bright – Logos Publishers, 1997), p. 193. Dr.Taylor in a thihnak ding mei an vaang hlan te ah Saam 51thu sim phah in a nun a rak thap.

Reltlang ding:

1. Simsung thu pawlin Pathian cu Bible hramthok-nak a si tiah ziangvekinsaw an din pi? Simsungthu athleng famkimnak ruangah ziangvekinsawkan zumnak a khoh ter?

2. Tlawngkai nihnih zirlai ih thusuhnak netabik aha Jesu cu Messiah sinakih a langter mi kha ahmual neihnak ziangahsaw a si?

3. Pathian thuneihnak ihsin Bible thianghlim a rati le rinsantlak a si tiah rinhmainak neihlo in anzumnak an langter. Thuthimnakah Jesu in a maithuhla a langter tikah cathianghlim ih simmi athlengfamkim rori ding tiah voiziatsaw a langter?(Mathai 26:54,56; Marka 14:49; Luka 4:21; Johan13:18; Johan 17:12). Jesu in amai thuhla a simnakthuthlunghlun ih thu pawl a lak tikah simsungthu famkimnak kha a hleice in a sim. Bible parahruah dan ziangvekinsaw kan neih ve?

ZIRLAI 2 April 4-10

BIBLE IH ASINAK LE A HRAMTHOKNAK(The Origin and Nature of the Bible)

SABAT TLAILAM April 4

TUZARH SIARDING: 2 Peter 1:19-21; 2 Timote 3:16, 17;Daanpeksalnak 18:18; Suahlannak17:14; Johan 1:14; Hebru 11:3,6.

BIBLE CANGKEN : “Hi thu ruangah cawl loin Pathianhnenah lungawi thu kan sim, ziangahtile kan hnen ihsin nan theih miPathian thu nan rak cosan lai ahkhanminung thu vekin nan rak cosang lo,Pathian ih thutak vekin nan rakcosang, cucun a zumtu nanmai sungahhmualnei zetin hna a tuan a si” (1Thesalon 2:13 NKJV).

Bible ih asinak le ahramthoknak kan theihthiamahcunkan nun ah le kawhhran pi nun ah Bible in nasa zetle hmualnei zetin cangvainak a nei ding. Bible hrilhfiahnakkan tuah dan ihsin nasa zetin um zenei ih thawkkhummile thuphuansuah mi fehpi dan in kan theihthiamnak athunun thei. Bible dik te’h theih kan duh ahcun a hmai sabikah Bible ih zirh mi hmuahhmuah pom kan tum a tul.Kan duhduh ih hlontheih le beet theih a silo, minungruahnak hman a theih fawnlo, thilnung nunnak thuhla lemilai nunnak thuhla vekih zirsuah theih khal a si lo. Culedat pawl komkhawm ih thiltuah dan vekin thuanthu ummi

Page 10: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

19 20

hmuahhmuah hmangih zir theih khal a si lo. Cun Pathiana umlo timi zumnak neitu pawl vekin thlaraulam thutakBible thuhla hawlsuak natum ahcun na theithiam thei loding. Thawkkhummi Bible kan hrilfiah tikah ruahnakthianghlim nei in Pathian pawlnak thawn urhsuun zetinathianghlim a si ti’h tihzahnak thawn kan tuah ding.Zumlonak le pom tum lo rinhmainak neih nak thawn zirdinga si lo ih zumnak le rinsannak thawn Bible simfiangnak adikmi kan tuah a tul.

Tuzarh cu Bible ih asinak le ahramthoknak a hrampiihsin kan zirsuak dingih Bible theihthiamnak lesimfiangnakah hlawknak kan nei thei ding.

THAWHSAL NI April 5BIBLE IH PATHIAN THUPHUANSUAH (The Divine Revelation ofthe Bible)

2 Peter 1:19-21 siar aw. Peter in Bible hramthok-nak profet thuphuan suahmi pawl kha ziangvekinsaw afeh pi?

Bible cu cabu dang pawl vek a si lo. Tirhthlah Peterin Pathian hnen ih thucah kha thiangthlarau ih forhfialnakin an sim ih an ngan tiah a ti. Anmai awm ir suak thuhlaa si lo. Cuih tlunah “phuahcop mi thuanthu le tongkamthiamnak” (2 Peter 1: 16) kan hmanglo tiah a ti. Bible sungihprofet pawl thucahmi cu Pathian pekmi a si ruangah thutakfamkim rinsan tlak a si. “Thlarau Thianghlim ih hruai danvekin Pathian mithianghlim pawlin an sim”(2 Peter 1:21NKJV).Pathian in a duhmi le a tumtahmi kha a phuangtikah a duhmi minung a hrilih a phuang.

Bible sungih tlansan theih lomi le hrial theih lomithilpawl Pathian in profet pawl hnenih a phuan tikah anmai theihthiam mi tong hmangin a bia.Bible pumhlum

ngantu cu a thianghlim mi Pathian a si ruangah “Biblethianghlim” ti a si (Rom 1:2, 2 Timote 3:15).

Tuah rori dingmi thil pawl simnak a si ih,“zirhawknak ah siseh, kawkawknak ah siseh, dingfelnakhrang zirhawknak ah siseh, Pathian mithianghlim pawl inthiltha hmuahmuahtuahnak dingah kimcang zetih thommian si theinak dingah a tha” (2 Timote 3: 16,17 TNIV).

Pathian thuphuanmi simfiang theinak dingahThiangthlarau bawmnak kan tul. Tirhthlah Peter ih asimmi vekin Pathian ih phuanmi thu pawl kan simfiangnakah kan mai ruahnak hman ding a si lo. ThlarauThianghlim bawmnak lawngin Pathian thusuakihasullamtheihthei nak a um.

Bible ih a simmi cu “Pathian cun a thuthup cu asiahhlawh profet pawl hnenah phuang lo in zianghman atuahdah lo” tiah a ti(Amos 3:7 NKJV). “Thuphuan suah” timiBible tong hman dan phun tampi a um, hlanlaiah theihlodingah thuhmi pawl tuisan ahcun phuantheh asi ih aticanlangterih fiang te’h phuan mi a si. Sualnak ruangah Pathianthawn kan then awih mitlasam kan si ruangah Pathian ihduhmi le tumtah theithiam ih a mah kan rinsan theinakdingah a duhmi le a tumtah thup lo ih phuan suah a tul.

Bible hi Pathian in a hramthokih phuansuahmi asi ti kan zum khalah zawnlung teih thlun famkim hi ahar sa. Pathian ih thuphuansuahmi kan rinsan lo ahcunziangsaw a thlengding?

TLAWNGKAI NIKHAT April 6THAWKKHUM TUAHDAN

Pathian in a tumtah le a duhmi minung hnenah aphuan tikah theihthiammi tong a hmangih a phuansuahmithu kha cafang in an ngan. Kan hmuhmi Bible hi

Page 11: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

21 22

Thiangthlarau cangvaihnakih phuanmi a si ruangahPathian thutak phuanmi Bible kan ti. Cuih thucah cu amahPathian in milai hmanrua a hmang ih a kil him.CuruangahSemtirnak ihsin Thuphuan tiang,Biblethuhrampiah pumkhat an sinak kan hmu thei (Semtirnak3: 14,15 le Thuphuan 12: 17 zohthim aw).

2 Peter 1: 21, 2 Timote 3: 16 le Daanpeksalnak18:18 siar aw. Bible thawkkhum a si nak thu ziangsaw asim?

Tui sanah siar ding le thlundingah Bible cuthawkkhum theh a si nan bangawk lonak a um.(Thuthimnak ah Hebru pawlih puai thuhla pawl khalthawkkhum mi asinan tuisan kan hrangah thlun dingahphut kan si lo). Curuangah kan hrangah siar harsa,theihthiam harsa,lekan hrangah a poimawh tuk lo mi, kantheih atul lemlo mi khal siarih, zir kan tul.

Bible sungih thu hmuahhmuah cu Pathian amahroriih thawkkhum mi a si lo. Ziangmaw can ahcun Pathianin thucah a phuan mi an pehzomaw theinak dingah Biblengantu pawlih an thuthen cat nak an hmang, or midangnganmi laksin khalin an ngan (Joshua 10:13, Luka 1:1-3).Cu cingin Bible a zaten thawkkhum mi a si tiah a ti(2 Timote3:16). Paul in a simmi cu “hlanlai ih rak nganmihmuahhmuah kanmah zirhnak dingah nganmi an si.Curuangah cathianghlim sung ih thinsaunak letuartheinak ihsin beiseinak kan ngah theinak dingah asi”(Rom 15: 4 NASB).

“Pathian cu Bible ngantu a si tiah Bible in a sim;asinan minung kut ih nganmi a si. Cule cangantu pawlinan mai sinak vekin a phunphun in an tuah ih, danglamzetmi cabu pawlin an nun ziaza le an sinak kha a langter.

Thutak phuansuahmi hmuahhmuah Pathian ihthawkkhummi ihsin pekmi a si (2 Timote 3:16); cucinginminung tong le cafangih ngan a si.” Ellen G. White, TheGreat Controversy, p. 7.

Tusan ah zirsang mi tampi pawlin Bible ngantucu Pathian a si timi Bible sungih thu kha hmun tampiahan hnong. A poimawh mi cu Sersiamnak, Suahlannak,thawhsalnak pawl khal a poimawh zetmi zirhnak a sinanhimi khal an duhlo. Khami kha kan thinlung sangkafiakte hman kan onsak lo dingah a thupitnak a um maw?Pathian thuthennak ihsin Bible thu ruangah kan luat theikem?

TLAWNGKAI NIHNIH April 7PATHIAN THUSUAK NGANMI

“Cun Bawipa in Mosi hnenah ‘Hi thu hi ngan aw:hi thu pawl vekin na hnen le Israel hnenah thukam katuah zo’ “ (Suahlannak 34:27 NKJV). Mosi dodaltu mipipawlin siar dingah a pek men lo ih Pathian in ziangahsawMosi kha a ngan ter? Hmuh ol ih nganmi hi ziangahsawthathnemnak a um?

Thu simtu Pathian le minung tong a tuahsuaktu inzumtlak mi le rinsan tlak nun ziaza a neitu milai kha aphuanmi thutak le a thawkkhummi theithei dingah a hrilthei. Curuangah hlanlai ah Pathian in a thuzirhnak le athu phuansuahmi ah pumpek aw tu pawl cu Bible ngantuah a hrilnak kha thilmak a si lo.

Ngankhummi Bible thuhla a tanglam ih Bible cangpawlin ziangsaw inzirh?

Page 12: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

23 24

Suahlannak 17:14, 24:4

Joshua 24:26

Jeremiah 30:2

Thuphuan 1:11, 19; 21:5, 22:18,19

Pathian in a phuansuah mi thu le a thawkkhummi thucah pawlkha ziangahsaw a ngan ter? A sannakumsun cu olai teih hngilh lonak dingah a si. Bible ih nganmipawlin Pathian le aduhmi in theih ter. Ngankhummi khakaa ih simmi rero hnakin reipi retthat theih a si. Ca ihngan mi kha a hnu ah nganthat rero theih a si hlei ahatongmi theilo tu mi tampi siar theih dingah tuah a theih.A netnakah thu kan sim tikah hmun pakhat le can khat telawng ah tuah theih a si. Cangan mi cu hmuntin ih mitampi pawlin ziangtik can khalah an siar thei ih san tampi,mi tampi in thlawsuah vanluhnak le lungawinak an ngahthei. Casiar thei lo pawl khal mi dangih siarsaknak in anthei thei.

TLAWNGKAI NITHUM April 8KHRIH LE BIBLE ZOHTHIMNAK (The Parallel Between Christ andScripture)

Johan 1:14; Johan 2:22; Johan 8:31,32; Johan17:17 siar aw. Pathian thu minungah a cang timi Biblecathianghlim ngan mi le Jesu thuhmun an sinakziangsaw na hmu?

Pathian thu kha minung ah a cang timi kha (JesuKhrih a si) Cathianghlim nganmi khal Pathian ih thu a sicuruangah thuhmun an si. Pathian Jesu kha hringnun

hmangin Thianghlarau Pathian thawngin nunau sung ihsina hring suak ih Pathian sinak nei veve bawm awknakinhringnun thlen aw mi an si.

Jesu Khrih cu hmun pakhat ah caan khat te milaisinak hmangtu a si. Caan bitiam nei le hmun bitiam neiin a khawsa. Asinan himi in Pathian a sinak a hloter lo ihsanthuanthu khalah pehtlaih nak a nei lo. Amah cuziangtik can khalah leitlun mihmuahhmuah runtu Bawiumsun a si (Tirhthlah 4:12). Cuvekin Pathian ih thu Biblekhal miphun pakhat hnenah can khat laiah pekmi a si.Jesu vekin Bible in caan bitiam a nei lo, ziangtik caankhalah mihmuahhmuah hrangah a si.

Pathian a phuang awk tikah minung pianzia leminung sinak keng in a ra. Jesui hringnun a hmannak inkum 4000 lai cithlah awknakih tawntaihnak hmuahhmuaha kengtel theh. Asinan sualnak zianghman a nei lo.Cuvekin Bible cu minung tong ih nganmi a sinan minunghrin fimnak ih ban theih lo mi le thei fai theh ti a um theilo mi a si. Milai tong cu a famkim lo nan minung sersiamtu Pathian kha milai tong tuahsuak tu a si ih hruaisualnakum loin rinsan tlak ziaza in neih ter dingah a famkim.

Jesu Khriih le Bible Bangawk lonak cu!Bible hihringnun hmang Pathian a si lo.Pathian cu cabu a si lo.Pathian sinak nei Jesu Khrih cu hringnun hmang minungah a cang. Bible kan ngainat ruangah run tu Jesu biaknakah a cafang pawl kan siar theu.

Pathian le minung thentheih lo sinak khaamah(Jesu) pakhat ah a lanngter mi khaBible danglamnaka si. Himi hi Ellen G. White in fiangten a hmu ih a ngan micu: “Pathian thutak phuanmi Bible cu minung tong ih nganasinak cu Pathian le minung pumkhat nak alangter mi asi. Khrih hringnunPathian fapa le Milai fapa a sinak Bible

Page 13: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

25 26

ah felten a simmi Jesu kha a si. ‘Thu cu minungah acangih kan lakah a um’ (Johan 1:14)” Ellen G. White, TheGreat Controversy, p. 9

Ziangah saw kan zumnak sirhsanah Bible kanhmang? Amah tello in kan um thei kem?

TLAWNGKAI NILI April 9ZUMNAK IHSIN BIBLE THEIHTHEINAK (Understanding the Biblein Faith)

Hebru 11:3,6 siar aw. Pathian le a thusuak Bibletheihthei dingah zinagahsaw zumnak a thupi?Ziangahsaw zumnak locun in Pathian lung awi ter a theihlo?

Zirhnak dik in zumnak thawn hnamhnoih awknaka nei.Nau hakin nu le pa hnen ihsin thilthar azirsuakvekin zumnak felfai khal an ngah. Rinsantlak zetihpehtlaih awknak khal duhdawtnak le innsang khawsak danihsin hram a thok. Fimnak le theihthiamnak hi innsangduhdawtnak le rinsan awknakih thanlen pimi a si.

Cuvek thiamthiam in rimawi thiam kan timi cuahla thawn remaw in rimawi tum a thiamnak le hlasak athiamnak kha silo in hlaphuah tu ih veimi theihthiamnakle rimawi a ngainatnak pawl kom khawm tik lawngahrimawi thiam tiah kan ti. Duhdawtnak le zumnak tel lo,rinhmainak thinlung put le tuahdan thawn Bible kanzirahcun kan theithei lo ding. Tirhthlah Paul ih simdanahcun “zumnak locun Pathian lungawi ter theih a silo”(Hebru 11:6 NIV). Zumnak tello in Bible zir ding a si lo.Khawzing sinak(supernatural origin) nei a si hmanah milaihnenih pekmi Bible a mitih zohhliah in a siarih an zirsuahlo ahcun a theithei lo ding.

Seventh-day Adventist pawlin Bible hincungnung-nak anei timi fiangten an thei Fundamental Belief ofSeventh-day Adventist Churh cabu in asim hmaisabik micu “Thuthlunghlun le Thuthlungthar timi Bible thianghlimhi Pathian ih thusuak nganmi le thawkkhum ih pekmi asi. Bible hi Thiangthlarau ih thawkkhum nun neitu pawlihngan mi a si. Himi thu hmangin Pathian in milai pawlhnenah rundam tul sinak theihtheinak a pek. Biblethianghlim hi Pathian in a palh thei lomi a duhnakphuansuah mi a si ih cungnungnak le huham nei zet a si.Cuih Bible cu nun ziaza tahfung a si ih nitin nun lamhmuhtu a si. Ziangkim theitu le phuangsuak tu ih thu zirhnak,le santhuanthu ah a cangvaihnak ngankhum nak a si.(Saam 119:105; Thufim 30:5,6; Isaiah 8:20; Johan 17:17; 1Thesalon 2:13; 2Timote 3:16; 17; Hebru 4:12; 2 Peter1:20,21).”

Zumnak thinlung put thawn Bible an zir lo tikahmi in an theihhngilhmi ziangsaw a si? Zumnak hiziangahsaw amit a cawt lo? Bible thutak kan zingzoitikah ziangahsaw zumnak hi a poimawh? A thusimfiangmi ziang pawlah zumnak kan neih a tul?

TLAWNGKAI NINGA April 10

RUAH BETDING: Bible cu kan zumnak hrangah a poimawh.Bible tel loin Thlarau taknak nun ngah theih a si lo. Kanthinlung le ruahnak ah Thiangthlarau cencilhnak a um loahcun Bible siarnak le zirnak ah man a nei ngaingai lo.

“Pathian in a thu hmangin minung hnenah rundamtul asinak a theih ter. Bible thianghlim cu Pathian in aduhmi a phuannak, a palh thei lomi le huham nei ah pomding a si. A thuhla pawl cu nun ziaza tahfung, thurinlangtertu, nun lamhruaitu (the test of experience) a si. . ..

Page 14: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

27 28

Pathian in a duhmi kha Bible hmangin a phuangih,Thiangthlarau ih lamhruainak ahtong lehlin mi ih a umdankha a poimawh lo. Runtu Bawipa in a siahhlawh pawlhnenah Bible ih zirhmi thu pawl theithei dingah BawmtuThiangthlarau pek dingah thu a kam. Bible cu PathianThlarau Thianghlim thawkkhum mi a si ih Thiangthlarauih zirhnak thawn a kalh aw thei lo.” Ellen G. White, TheGreat Controversy, p. 9.

RUAHBET DING:

1. Pathian in, amah le a duhmi kha ziangruangahkan hnenah a phuan? Ziangruangah thuphuansuah mi kan tul?

2. Pathian in ziangruangah amah le amah a phuangaw? Pathian in a phunphun in, sullam tampi neiin amah le amah phuan awknak ah a hmang? Aphuan awknakah thil um ringring mi a hmang, afiang sawn le a fel sawn mi cu, mang, (Daniel 7:1);langnak, (Semtirnak 15:1); khih hmuhnak(1 Siangpahrang 18:24,38); cuih tlunah a fapa JesuKhrih hmang in (Hebru 1:1,2) a phuang aw.Nangmai nunah Pathian a phuang aw dah maw?Cuih thu na rual pi pawl sim aw.

3. Bible zirsang hrekkhat pawlin Bible ih thu zirhnakpawl kha suangtuah nak menah an ruatih anhnong. Thlunghlun ihsin zohthimding mal lailakmi, Adam le Eve sersiamnak thuanthu,Suahlannak, le Daniel ih thuanthu pawl khasullam nei lo thu lolak vek asinan thlarau lamzirhawknak thuanthu ah hman a si. Minung hi

Pathian thu ih thuthen a si tikah himi hiziangtinsaw a si ding? Khavek ruahnak tihnunnakthu ziangvek in saw in sim?

4. Pathian in a tumtahmi le a duhmi kha hmualneizetin a phuang. Pathian in a tlaitluan ih atumtahmi Jesu Khrih hnen lawngin rundamn ngahtheinak umsun thuthangtha phuang dingah nabomnak a lo tul. Mi in na umdan an lo hmuh tikahPathian kha ziangvek phun in saw an hmu ding?

Page 15: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

29 30

ZIRLAI 3 April 11-17

JESU LE TIRHTHLAHPAWLIH BIBLE THLIRDAN(Jesus and the Apostles’ View of the Bible)

SABAT TLAILAM April 11

TUZARH SIARDING: Mathai 4:1-11; Mathai 22:37-40; Luka24:13-35,44,45; Luka 4:25-27; Tirhthlah4:24-26.

BIBLE CANGKEN: “Asinan anih in a let ih, Minung cusang lawngin a nung lo ding, Pathiankaa ihsin a suakmi thu kipin a nungsawn ding, tiin ngan a si” a ti (Mathai4:4 NKJV).

Apoi ngaingai mi cu tuihlan san lai ihsin zirsangpawlin an mai fimnak le theihthiam nak hmangin diklozetin a sullam a letling non rero. Khami kha thawkkhum asinak le thuneihnak a neihmi ah thusuhnak a um.Curuangah Bible hi tuisanah theih olsam a si lo hlanlainunphung le an pehtlaih awknak men asi tiah an ruat.Cutikah thlarau lam thil kha an ngaihsak lo ih an mithmuhihsin an hnong. Cule Bible cu hlanlai thilhlun hminsinnakcabu ah a cang. Cule Pathian hmuhdan le ruahdan in a fehnawn lo ih minung hmuhdan le ruahdan in a feh. Khapawlih a suahpi mi cu Bible hi thu loilo ngaihsak thlakloahkum tampi an can terih santhar fimnak le Darwin zumnakneitu pawlih ruahnakin a luahlan.

Bible cu kan hnong kan ngaihsak lo hmanah,Thuthlungthar sungah Ca thianghlim zaten thawkkhummi asinak kha hmu. Jesu le tirhthlah pawl in an mai sanah

an neihsun Thuthlunghlun Bible kha an zirih an theithiam. Thilthleng mi pawl kha ahmun le aramih a ummiminung thawn an pehtlaih awk dan ziangvekin saw a ngan?Hrilhfiah dan an hman mi ah ziangvek ruahnak le pomdansaw an nei? Jesu le tirhthlah pawlih an theihthiam dan lePathian Thiangthlarau cencilh lo pawlin Bible parahrinhmainak an nei ih an theihsualnak ruangah zum lo ihan pom thei lo nak pawl kan zoh ding.

THAWHSAL NI April 12TIIN NGAN A SI (It Is Written)

Tipil petu Johan in Jesu cu ti hnimnak apek, khamikha runtu Bawi ih hnatuan hramthoknak hminsinnak asi. Cuihhnuah Jesu cu Thlarau in Judah ram ih ramthingah a hruai. Cuihhmunah ti le rawl lo in ni 40 a um ihthazaang neilo tawntai ih a um laiah Setan tukforh nak atong.

Mathai 4:1-11 siar aw. Jesu in Setan ih tukforh-nakah ziangvekinsaw a ven him awk? Himi thilthlengihsin Bible ih thuhla ziangsaw kan zir thei?

Dangduh rawl thawn tukforhnak a ton tikah Jesui’a saan nak cu: “Minung cu sang lawngin a nung lo, Pathiankaa ihsin a suakmi thu kipin a nung sawn ding, tiin ngana si” a ti (Mathai 4:4 NKJV). Jesu in thu tawpkhawk asimiPathian tanfung Bible kha a khih hmuh. Himi hi Bible ihthuneihnak a nemhngetnak a si. Jesu kha leitlun lalnakle ropitnak thawn tukforhnak a ton khalah “Bawipa naPathian cu na be dingih, amah lawng na rian ding, tiin ngana si”(athai 4:10 le Luka 4:8 NKJV) tiah a sawn. Jesu inhimiah Pathian biakdan dik kha intheihter salih Pathianih thu zawnlung teih thlunnak hi Pathian biakdandik a sitiah a ti. Pathian ih duhdawtmi sinak thawn anetabik a

Page 16: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

31 32

tukforh khalah Jesui’ a saannak cu “tiin ngan a si” tiah ati (Mathai 4:7 le Luka 4:12 NKJV)

Jesu in voithum tiang tukforhnak a ton mi kha “tiinngan a si” tiah a sawn. Himiah Jesu in Setan ih bumnak atonnakah thildng hmang loin Bible ngainatnak a langteriha dodal. Kan zatei’ hrangah kan zir dingmi cu Bible pakhatlawnglawng hi kan zumnak hrampi kan thurin lungphuma si nak langternak a si.

Jesu in akilven awknak phaw vekin Bible hi ahmangih Setan a ralpa kha a do. Jesu cu Pathian a si konanPathian kaa suak Bible thu lawngah a nun a phum aw.

Bible hi ruahnak fel teih nganmi men a si lo. Thuelawknak ngan khummi khal a si lo, minung huat awknakngan khummi khal a si lo. Bible cu tluangtlam zet le thutakfelfai zetmi a si. Jesu Khrih hrangah thuneihnak ropi zetle thilti theinak nasa zet a neihnak kha Bible a si. Jesuihnatuan hngetkhoh zetih hrihram khohzet aneihnak khaBible parah rinsan tlak zetin a um nak ruangah a si.

Nunnak thapin Bible ngainatu le a sungah phum-luh nak ziangtinsaw kan zir thei ding?

TLAWNGKAI NIKHAT April 13JESU LE DAAN THU

Mathai 5:17-20; Mathai 22:29; le Mathai 23:2,3;siar aw. Hi tawkah Jesu in ziangsaw a sim?

Jesu in tirhthlah pawl kha Pathian thu le thukhaampawl zawnlung teih thlun dingah a zirh. Jesu in Biblengainatnakah le a thilti theinak huham rinsan dingahrinhmainak malte khal a nei lo. Cuvekin vanlamthiltitheinak a neihnak hrampi kha Bible ihsin a si tiah asim theu. Jesu in Sadusi pawl hnenah” Cathianghlim lePathian thiltitheinak nan theih lo ruangah nan palh”

(Mathai 22:29 RSV) tiah a ti. Jresu in fimnak lawngih Bibletheihthiamnak kha thutak zirhawknak ah a tawk lo ihthutak a simi Bawipa theih a thupi sawn tiah a ti.

Mosi thukhaam thuhla ah Jesui hmuhdan Mathai22:37-40 in ziangsaw in sim?

Jesu in Daan thiam pawl hnenah kum 1500 lai ahMosi hnenih rak pekmi thukhaam pahra thu kha atawizawngin a sim. Thlunghlun ih Daan thu kha Jesu in asangbik mi dinhmunah a cawisannak in theih ter. Khrihfatampi pawli thlunghlun Daan thu pawl kha thlungthar ihthuthangtha Daan thar in a thlenghtheh zoih kan hrangaha tul nawnlo tiah diklo zetin an zirh aw. Khami thuhlaahJesu in thlunghlun ih Daan thu kha a thuzirh naksirhsanah a hmang. Jesu in himi thukhaam pahnih pawlkha fiang sinsinin a phuangih (thukhaam pahra khaatlangpi in asimih a hmaisa cu minung le Pathian pehtlaihawknak, le a pahnihnakah minung pakhat le pakhatpehtlaih awknak hmuitin mi a si). Himi thu pahnihah “Daanthu le profet thu zatein a khaikhawm aw thluh” (Mathai22:40 RSV). “Daan thu le profet thu zaten” timi ah Jesu inthlunghlun a ngaisannak a langter. Himi hi Daan thu leprofet thu, le thlunghlun ih nganmi hmuahhmuah hithlunghlunih cabu thenthum khaa tawi zawngih langtermi a si.

“Jesu Khrih in Bible hi thuneihnak sangbik a neitiah a langter vekin kan langter ve ding. Bible hi ramrithenneilo Pathian thusuak mi hmuahhmuah hrang a si. Culethu el awknakih thunet kharnak le zumnak lungphum asi.” Ellen G. White, Christ Object Lesson, pp. 39,40

(Innsang, zirsang sinak, nunphung) thuneihnakpawl hi Bible thuneihnak tlukpi tu sisehla, Pathianthuphuansuah Bible ah pumpek awknak na neih mi kalhtua si thei kem?

Page 17: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

33 34

F-3

TLAWNGKAI NIHNIH April 14BIBLE PUMHLUM LE JESU (Jesus and All Scripture)

Luka 24:13-35,44, 45 siar aw. Jesu in Bible khatirhthlah pawl thuthangtha a zirhnakah ziangvekinsawa hmang?

Dungthluntu pawl kha Jesu Khrih a thih hnu ahcunrinhmainak thawn an khat ih an buai zet. Ziangruangah-saw hi thil a thleng thei? Ziangsaw a san? Luka 24 sungahJesu kha tirhthlah pawl hnenah voihnih a langawknak kanhmu. Ahmaisa cu Emmaus lamzinah tirhthlah pahnihhnenah a langawkih, cun a voihnihnak cu midang pawlhnenah a langawk. Jesu in thlunghlun sungih simsungthuhmuahhmuah a famkim nak a si ti kha can dangdangah ahrilhfiah: “Cun Mosi ihsin a thok ih profet pawlih nganmitiang, cathianghlim sungih amah thu an ngannak pawl cuan hnenah a simfiang.” (Luka 24:27 RSV).

Luka 24:44, 45 sungah, asimmi cu: “Ka sim reromicu hi thil pawl hi an si, . . . Mosi Daan cabu sung, profetpawlih nganmi cabu sung le, Saam cabu sungih keimaithu an rak nganmi pawl cu a kim theh a tul’ “ (RSV). Jesuin “an thinlung mit a vangterih Cadthianghlim ih simmikha an theithei.” (RSV).

Luka 24:27 ih a simmi “Cathianghlimhmuahhmuah” timi kha “Mosi Daan cabu, le profet pawlihnganmi cabu, le Saam cabu” pawl a langter salnak a si tikan thei ding. (Luka 24:44, RSV). Khami kha Jesu in “thukha tisa ah a cang” (Johan 1:1-3, 14) timi a sim fiangnak asi. Himi thil pawl hi kum zatampi laiah an rak simih athlengkim a si tiah Bible thuneihnak a rinsannak a langter.Jesu in tirhthlah pawlih cawn ve dingah Bible sunghmuahhmuah a hmang. Leitlun khuazakip ah fehin

thuthangtha an phuan nakah ringthar pawl nunah Biblethuhla theithiamnak nei in an nun aluahkhat theinakdingah a si.

Mathai 28:18-20 ah Jesu in tirhthlah pawl hnenahle kan hnenah a simmi cu: “Lei le van ih thuneihnakhmuahhmuah cu ka hnenah pek a si zo” (RSV). Asinankhami thuneihnak kha Pa Pathian hnenah le Pathian sinakah a hram a bun aw. Curuangah an hnenah a simmi cu,“va feh uhla, miphun hmuahhmuah cu dungthluntu ah vatuah uh, Pa le Fapa le Thlarau Thianghlim hminin baptis-ma va pe uh” (RSV). Khami catlangih a tumtah mi cu “thukalo pekmi hmuahhmuah thlun dingin va zirh uh” timi asi (RSV). Jesu in ziangsaw a zirh ih thu a pekmi ziangsaw asi? A thuzirh mi pawl cu Bible hmuahhmuah sirhsan in azirh. Himi hi simsung thu ih raksim zomi vekin Pathianthuphuan suahmi ih thuneihnak rinsan in a ra ih, Biblesungih simsung nak pawl a thlenkimnak dingah a Paihnenah a nun ziangkim a hlan aw.

Jesu in Bible a zaten a pom theh ah cunziangahsaw kan pom velo ding? A tu ah tlaksammi neilovekin Bible zate ih a thuneihnak pom thei dingah zingtinsaw kan zir ding? Zirlai zirnak hmunah a phi na ngahmisim ve aw.

TLAWNGKAI NITHUM April 15JESU LE THILHRAMTHOKNAK LE BIBLE IH THUANTHU

JESUS AND THE ORIGIN AND HISTORY OF THE BIBLE

Bible cu pathian thusuak phuansuahmi a si ihPathian ih tongmi ti thawn a sullam a bang aw tiah Jesu ina zirh. Bible cu Pathian ihsin hramthok mi a si ti kan hmu.Nunnak hmuahhmuah ih a langsuah nak a si ruangahthuneihnak hmuahhmuah ih a vawrtawp neitu a si.

Page 18: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

35 36

Pathian in santhuanthu hmuahhmuah ah hna a tuan ihminung hnenah a thiltum kha Bible hmangin a phuang.

Thuthimnak ah Mathai 19:4,5, (NKJV) sungah Mosiih nganmi kha a lak sal. Himi thu lakin Jesui simmi cu:“A hramthokah semsuahtu in mipa le nunau a tuah” abetsal mi cu “curuangah mipa in a nu le a pa a tanta dingih,a nupi a kop ding” tiah a ti. Jesu in Bible in a sim tilo in “Ahramthokah semsuahtu in mipa le nunau a tuah “tiah ati. Himi hi Semtirnak sungih nganmi sersiamtu ih tongkamlakin a theihter sal. Hi pawlhi Mosi ih nganmi a si ko nanhivek thilthleng a hramthok ngantu kha Pathian a sinak alangter.

A tanglamih Bible cang pawl siar aw. Jesu insanthuanthu ih minung pawl le Bible ih thilthleng atheihthiam dan ziangveksaw a sim?

Mathai 12:3, 4

Marka 10:6-8

Luka 4:25-27

Luka 11: 51

Mathai 24:39

Jesu in Thlunghlun thuanthu ih thilthleng pawl, ahmunhma pawl le minung ummi pawl kha a um ngaingaimi a sin tiah a zirh. Semtirnak bung 1 le 2 kha a lakihbung 4 sungih Abel thuanthu kha alak sal. Cule David inpuithiam pawl lawngih ei thiangmi sang a einak a simihBible santhuanthu sungih a lang vemi Elisha ih thu khal asim. Hlanlai Profet pawlih temtuarnak pawl a sim sal

(Mathai 5:12, Mathai 13:57, Mathai 23:34-36, Marka 6:4).Cule Noah sanlai thilthlengkhal ralrin peknak thucahah asim, “titlik athlenhlan Noah long sungih aluh ni tiang anei an in, an neiaw ih thitawknak ah an pe aw. Cun tilik ara thleng ih a fen hlo thluh tiang an thei lo, cuvek thothoinminung fapa ratsalnak khalah a si ve ding (Mathai 24:38,39NKJV). Khami kha san thuanthu ih thilthleng huham ropizet neitu Pathian ih thuthennak hminsin tlak zetih a tuahmi kha a langter.

Himi san thuanthu ih minung pawl kha Jesui atarlan mi a si ruangah a ngaingai a si. Khrihfa pawlinSetan le a thiltithei zet a tukforhnaka um ngaingai lotiah an timi kha himi thuanthu in tuisan minung pawlhnenah ziangsaw a sim? Khami thangsungah tlalo tenziangtin sawkan um thei ding?

TLAWNGKAI NILI April 16TIRHTHLAH PAWL LE BIBLE (The Apostles and the Bible)

Thuthlungthar ngantu pawlin Jesui tuahdan vek inan ngan. Thurin zirhawknak, nun ziaza zirhawknak, leprofet simsung thu thlenkim nak thuhla ahcunThuthlunghlun sungih Pathian thuphuan suahmi kha athupi bik. Thlungthar ngantu pawlin Bible thuneihnak sisehthudik hailang nakah siseh, dodal ih an tuahnak le antongnak khui hmanah kan hmu lo.

Tirhthlah pawlin Bible thuneihnak an theihthiamdan atanglamih Bible cang pawlin ziangtinsaw in zirh?

Tirhthlah 4:24-26Tirhthlah 13:32-36Rome 9:17Galati 3:8

Page 19: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

37 38

Himi Bible cang pawl ihsin Pathian amah aw le Biblenaih aw zetih an pehtlaih awknak hminsin aw.Tirhthlah 4sungah Thiangthlarau thawn luahkhahih an um hlan teahPeter leh Johan kha luatnak an ngah ruangah Pathian khaan thangthat. Pathian an thangthatnak au aw cu Pathiansiahhlawh David ih a rak simmi vekin an thangthatnakaw thangkhawk cun Pathian cu sersiamtu a si ti antheihnak kha a si. David kaa ihsin a suakmi kha Pathianih thusuak a si. Tirhthlah 13;32-36 sungah Paul in Davidih thu simmi kha a lakih cumicu Pathian thawn pehparaw mi a si. Caang 32 ih a simmi cu “kan pupa pawl hnenihtuahmi Pathian thutiam cu” tiah an ti(RSV).

Rom 9:17 sungah Pathian kha thuneitu vekah alang. Paul in “Cathianghlim ih a simmi cu “Faro hnenahcathianghlim in a sim” (NKJV) a dik ciahin”Pathian in Farohnenah a sim” tiah a langter rori mi a si.Galati 3:8 sungah“cathianghlim” tiah a ti ih, himi hi “Pathian” dinhmunahhman mi a si. Cuih thil cun Pathian le Bible pehtlaihawknak anaih zia a langter.

Pathian thusuak a si vekin Thuthlungthar ngantupawlin Thuthlunghlun sirhsan in an ngan. Thuthlungtharsungah Thuthlunghlun ih thu zakhat lenglo an lak mi aum. Bible tlawngta pakhat cun 2688 kha danglam zetinlakmi a si ih Isaiah cabu sungih thu kha 400 lai, Saamcabu sungih thu 370, Suahlannak cabu sungih thu kha220, le a dang khal a um. A lang lemlo pawl kan siar ahcunhihnakin atam sinsin ding. Thuthlungthar bu sungahThuthlunghlun simsung thu pawlin a luahkhat theh ih “tiinngan a si” tiah hman a si theu (Mathai 2:5, Marka 1:2, 7:6,Luka 2:23, 3:4, Rom 3:4, 8:36, 9:33, 1 Korin 1:19, Galati 4:27,1 Peter 1:16). Jesu le tirhthlah pawlih an thu zirhmi ih ahrampi le an sirhsan mi cu Thuthlunghlun sungih thu pawla si.

Bible ih thuneihnak rinsannak tlaksam hiziangtluk ih tihnung a si tiah ziangvekinsaw in zirh?

TLAWNGKAI NINGA April 17

RUAHBETDING: “Minung pawlin Pathian hnakih fimsawn leBible hnakih fimah an ruat aw. Ahnin theilo milungphumBible thuah um sawn lo in Pathian thu a dik mawdik lo timi kha an mai fimthiam nak le leitlun ih thil ummipawl thawn an hliakhlai. Leitlun fimnakih an hmuhsuakmi pawl thawn an kaih awk lo ahcun pom tlak loah an ruatihan hnong.Ellen G. White, Signs of the Times, March 27,1884, p. 1.

“Pathian thuih a phuan mi vekin Pathian tumtahmile fimnak thabik angah tu cun thinlung put le nun ziaza ahmicak an si. Cun an nih cu zirhtu hminthang Jesu thawnhlawhtling zetih hnatuan tlang tu an si. . . .Jesu Khrih in amithianghlim pawl kha Bible thutak a pekih, leitlun mihmuahhmuah theihter tu dingah an zaten kawh an si. . . .. Bible thutakthianghlimternak ngaihsak loin a um lo. Cuihthu cu mi hmuahhmuah theih ding ah an duh. Ellen G.White Fundamentals of Christian Education, p. 432.

RELTLANGDING:

1. Thuthlunghlun kha, Jesu le Thuthangtha ngantu pawlle Paul in Pathian thusuak a si tiah an zirh. Himi insanthar Bible thlirdan an palh nak ziangsaw in sim?Ziangah saw an thubuai ah kan tlukloim kan um theiding?

2. Santhar zirsang pawlin thinlung vaivuan dingah Biblesungih thu mallai an hnong. Sersiamnak niruksunga rei timi an duh lo ih, leilung pi hi kum billion tampi

Page 20: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

39 40

reiah a um zomi a si timi an zum. Adam kha sualnaka nei lo ih sual tello leilung ah a rak um timi an pomlo. Leitlun hmuahhmuah ti a lik timi khal an pom lo.Abraham khal a um ngaingai lo ding tiah an ti. CunSuahlannak thuanthu khal an pom lo. Jesuimangbangza a tuahmi khal an zum loih Jesu khathihnak ihsin a taksa ruangpum rori thawn a thosaltimi khal an pom lo. Simsung thu hrekkhat pom lo mian nei ih a hlei ce in kum thawng kum za rei mi canaha rathleng dingmi simsungnak kha an pom lo. Biblethuneihnak ngaingai an pom lonak le rinhmainak anneihnak thu ziangsaw in sim? Cuih pawl cu thutakthei thei dingah ziangvekinsaw kan bawm thei ding?

3. Tlawngkai nihnih ni ih thusuhnak thawn pehparinCathianghlim sungih thu kan hrangah a tangkai lemlomi khal an um ih Cathianghlim hmuahhmuahthawkkhum mi a si ti ziangtinsaw kan theithei ding?

ZIRLAI 4 April 18-24

KAN ZIRHNAK THUNEIHTERTU BIBLE(The Bible the Authoritative Source of Our Theology)

SABAT TLAILAM April 18

TUZARH SIARDING: Marka 7:1-13; Rom 2:4; 1 Johan 2:15-17; 2 Korin 10:5,6; Johan 5:46,47; Johan7:38.

BIBLE CANGKEN: “Daan thu le thutheihternak ron sawnuh, hi tongkam vekin an sim lo ahcunan sungah eng a umlo ruangah a siding.” (Isaiah 8:20 NKJV).

Khrihfa ti awtu kawhhran hmuahhmuah in an zumnakah Bible sirhsan lo tu an un lo ding. Cuih kawhhranhmuahhmuah in Bibile fehpi dan le thuneihnak an ruahdanan bang aw lo. Kawhhran pakhat le pakhat Bible an fehpidan nasa zetin an danglam aw mai thei. Hi pawl hi a thupizetih cingfel harsa zetmi a si. Kan thinlung in la peengtuBible hrilhfiah dan a danglam zetmi panga kan zir ding:pupathurosiah (tradition);tonnun (experience); nun phung(culture); A thuhla(reason);le Bible hmang ih Bible hrilhfiahdan (the Bible itself) pawl an si ding.

Himi pawl sirhsan inkawhhran hmuahhmuahinkan fehpi cio. Nunphung kan neihmi le pupa thurosiahkan neih mi pawlih hnaihnoknak kan tong cio. Cuihtlunahtonnun kan neih cio mi ihsin kan ruahnak le kan theihnakin thunun, Sia le tha thleidang thiam dingah ruahnak

Page 21: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

41 42

thinlung ka nei. Pathian le a duhnak, a tumtah mi thei-thiam dingah Bible ka siar.

Anetnakah hi pawl bensan in Bible kan hrilhfiah ihBible pakhat kan khaikhawm. A hmaisa ah kan langterzomi panga pawl hman nak ruangah pomdan le ruahdandanglam zetzet kan nei.

THAWHSAL NI April 19PUPA THUROSIAH (Tradition)

Pupa thurosiah hi a thatlo nak a um lo. Nitin kantonnun ih thilthleng rero mi pawl an si. Kan nun ahrampiah pehzom dingah bawmtu a si. Curuangah pupa thurosiahtimi hi a poimawh zetmi sakhaw fehpi nak peeng pakhat asi ve. Pupa thurosiah thawn peh aw in thinphan dingmihrekkhat a um.

Marka 7:1-11 sungah pupa thurosiah thuhla ahJesu in ziangtinsaw a sawn?

Pupa thurosiah kha Judah mipi pawl lakah zirhtupawlin an tlawngta pawl an zirhmi thuhla thawn antonawknakah Jesu in fimkhur zetin a tuah. Jesui sanlaiahBible lamah titer awkpawlin an luahkhat. Pupa thurosiahhi Pathian thusuak le a tumtah mi a si lo nan can reipikan than pi rero mi a si. Pupa thurosiah tar le upa pawl inan ngaina ih an sunsak (Marka 7:3,5). Thuthimnak ahJudah mipi lakah Pathian thukhaam an fehpi dan an bangaw cio lo (Marka 7:8,9). Thurosiah kha an thupit terih hruaiawknakah an hmangih “Pathian thu cu zianghman loahnan can” (Marka 7:13 NKJV).

1 Korin 11:2 le 2 Thesalon 3:6 siar aw. Pupathurosiah le Pathian thu ziangvekinsaw an danglam awk?Himi an dang lamnak ziangah saw a poimawh?

Pathian thunung in kan nun a luahkhat ahcunPathian tihzah upatnak le rinumnak a parah kan nei theiding. Hivek rinumnak hi rosar awkthei le thurosiah ah acang thei. Rinumnak cu Bible sungah a duhnakngantuPathian hnenaha tlaitluanin kan rinum ding. CuruangahBible cu lamdang zetih thupitnak a nei ruangahpupathurosiah hmuahhmuah ih hmunhma arolh. Pathian thawntonnun kan neihmi ihsin thanlen pitmi thurosiah lePathian kaa ih thusuak cu Bible thianghlim thawn kanhniksak ding a si.

Pupa thurosiah ziangpawlsaw kawhhran sungih kantuahmi ah a lang theu? Ziangahsaw Bible ih zirhdan thawnan thupitnak a danglam theu? A phi nangahmi Sabat ni ahsuahpi ve aw.

TLAWNGKAI NIKHAT April 20TONNUN (Experience)

Rome 2:4; le Titas 3:4,5, siar aw. Pathian ihduhdawtnak, zawnruahnak, ngaithiamnak, zawitheinak,le thatnak ah ton nun ziangvekinsaw kan nei?Ziangahsaw kaa lawngih zumtu le thluak theihthiamnakmen ih zumtu si hi a tawk lo? Tonnun neih ngaingainakZiangahsaw a thupi? Kan tonnun le Bible an kalh awtikah ziangahsaw kan zumnakin zinpeengah in hruaithei?

Tonnun hi minung kan nungsung hmuahhmuahaha um ringringih kan thinlung khawruahnak a luah khat.Pathian in khami kha a sersiammi le amah thawn pehtlaihawknakah a tuah. Cuih kan pehtlaih awknak cu kantonnun ihsin fiangten a lang.

Khami kha Pathian in duhnung za pehtlaih awknaksi dingah zirthiam a duh: Cu pawi cu (1). themthiam nak,

Page 22: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

43 44

(2). rimawi tum thiamnak, (3). mangbangza sersiammi pawltheihthiamnak, le (4). rundamnak a tuahmi ah lungawithiamnak, le (5). thu a phuansuah mithukam ih huhamneihnak pawl tla a si. Kan sakhua nak le zumnak hi thurinmen le sia le tha thleidan thiamnakih fimnak men a si lo.Pathian thawn ton awknak fiangfai neihnak le Bible thufelfai teih theihthiamnak pawl ihsin fiangten a lang. AsinanPathian ih a duhnak a phuan mi a thu pawl theithiamdingah theihnak famkim nei kan si lo ih, zirsuah famkimtheh thei a si lo timi fiang te’n kan theih a tul.

2 Korin 11:1-3 ah ralrin peknak thu ziangsaw aum? Kan tonnun rinsantlak asilo timi ahziangsaw in sim?

Tonnunin nasa zetin mi a bum thei. Bible ih a simmicu tonnun pawl hi felfai zetih hmunhma neih a tul.Khamikha Bible le a hrilhfiahnak dik in theihternakremthat atul. Bible lamah le Pathian duhnak phuansuah mi lamahtonnun neih kan duh theu. Kan thinlung duhmi le tonnunhnak in Pathian thusuak Bible rinsan dan kan zir a tul.Kan tonnun pawl hi Pathian phuansuahmi Bible thuzirhnakthawn kalh aw lo dingah kan venhim nasat a tul.

Pathian duhdawtnak le midang duhdawtnakihhnatuannak zumnak (Marka 12:28-31) sungah thupekhleice a um ih, zumnak timi cu a tuahmi tonnun ah olteih hmuh theimi a si. Kan thiltuah mi pawl hi ziangahsawPathian thusuak Bible thawn zohthim ringring a tul?

TLAWNGKAI NIHHNIH April 21Nunphung (Culture)

Nunphung aphunphun thawn pumpelh theitu kanumlo.Kan zaten nunphung ih hruai mi le thunun mi kansi theh. Thlunghlun sungih hlanlai Israel pawl thuanthuahan kiangkap miphundang pawlih nunphung ruangah

siatsuahnak an ton kha ruat aw. Tuisan kan nih pawl tehan mah hnakin kan danglam maw a silo le kan tha deuhsaw?

Bible ih in pekmi nunphung cu a danglam zetih, afelfai, ziangvek nunphung nei khalin an hnong lo. Bible hikan theihnak in luahkhat tu dingah kan ngaihven ringringahcun a cungcuang hleice miphun pakhat le ramukawknak pakhat ih dingthei dingah in thlen thei. Himihi nunphung hmuahhmuah hnak ih cungcuang asinak cusualnakih khatmi nunphung neimi khal anun a thlenghsak thei ih a nun a remthat sak thei.

1 Johan 2:15-17 siar aw. Johan ih simmi khawvelthil kan ngaina lo ding timi a sullam ziangsaw a si ding?Khawvel thilri pawl lakah kan umih ziangvekinsaw kanum ding?

Nunphung hi Pathian sersiammi lakih pakhat a siih sualnak ih siatsuah mi a si. Cumi cu Pathian ihthuneihnak hnuaiah a um ve. Nunphung hrekkhat tla cukan zumnak thawn tangrual zetin a lang, asinan an karlakdanglam nakah fimkhur zet kan tul.Nunphung ih a umringring tu le nunphung kalh in Pathian thu ah rinum ihum tu tahnak cu Bible hi a sangbik tahfung a si. Kanbeunak cu van ihsin kan hnenah a rami ah a silo ahcunkan kiangkap ih thil ummi kan rinsan theu.

Ellen G. White in hmutlang thei dingah a ngan micu “Khrih dungthluntu pawl cun leitlun thil ngainatnakihsin an then aw ding, lei lungpi thawn then aw ding an silo. Jesu Khrih cu minung lakah a khawsa ih Pathianduhnak thawn kaih aw loin forhnak zianghman a tuah lo,mitha tluangtlam si dingah a khaisang sawn.” Ellen G. Whitecounsel to Parents, Teachers, and Students RegardingChristian Education, p. 323.

Page 23: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

45 46

Nan nunphung hi Bible kalh a sinak ziangtinsawa lang? Kan zumnak siatsuah theitu kalh in ziangtlukhngetkhohih ding saw kan si?

TLAWNGKAI NITHUM April 22KHUR KHAWRUAHNAK (Reason)

2 Korin 10:5,6; Thufim 1:7; le Thufim 9:10 siaraw. Kan ruahnak sungah Khrih thu lung tu si khaziangahsaw a poimawh? Pathian tihhi ziangahsaw fimhramthoknak a si?

Pathian in thuhla hawlihkhurkhuaruat theinak inpek. Mi hmuahhmuah hnenah cangvaih theinak lekhawruahmi nei dingah le a netnak tiang thlenpi thei dinga si. Zumnak tello in a rem theimi a um lo. Zabi 18th kum athok lamah minung pawlin sakhaw harhtharnak tuahdanthar an hawl suak. Nitlaknak ram lamah a tamih a feh cakzet ruahnak dik le fel a suah pi.

Tonnun hi theihthiamnak ih hrampi a si timi letheihthiamnak ih hrampi cu minung a si timi thil pahnihzohthim sehla. Himi hmuh dan pahnih kom hikhurkhawruahnak timi a si. Khawruahnak timi khaminung ih ruahnak men si lo in kiangkapih thilthlengmisirhsan in minung ih fimthiamnak kha a sim duh.Thutaktimi cu a um rori ih sia le tha thleidan thiamnak hmangihkhawruahnak lawngin kan ngah thei. Minung ihkhawruahnak kha thutak hniksaknak le tahfung a si. Cuihkhawruahnak ihsin ziangkim hmaiah thuneihtheinak lemi ih tihzah upatnak a thlen ter. Kawhhran thuneihnak lePathian thusuak Bible ih thuneihnak khalah a si ve.Minung ih khawruahnak umlo sehla ziangthil hman amahten fiangfai theh in an um lo ih pom thei dingah rinhmainaka um theh ding. Himi langdan hi Bible par tiangin

thathnemnak a um. Mangbangza thiltuah mi pawl lePathian sinakih cangvaihnak, Jesui’ ruangpum thawn athawhsalnak, fala himih hrin a si nak, sersiamnak niruksungah ni siarnak hmin pawl malte lawng a umih, thu dika si tiah ruahding a um lo ding ih zumtlak a um lo ding.

Kan theih dingmi cu khurkhua ruahnak ihsinsualnak a thlenthei ih Jesui thununnak hnuaiah kan kunthei cucu thudik a si. Minung sinak cun theihthiamnakthinlung kan nei loih thimlakah kan um Pathian pekminunnak ihsin thenhran mi kan si (Efesa 4:18). Pathianthusuak Bible thuhla ih hruai tulmi kan si. Bible ih simdanahcun Pathian cu in sersiamtu a si minung ih khurkhuaruahnak cu thildang vekih sersiam mi a si lo zalennakfamkim or mahte ih tawlrel theinak Pathian hnen ihsin angah. Cuihtlunah Pathian tih cu fim hramthoknak a si(Thufim 9:10 le Thufim 1:7). A sim duhmi cu Pathian ihthuphuan suah mi Bible ih nganmi sungah atelcih thluhmikha dikzetin kan zingzoi mi kan pom tik lawngah vanlamthiltitheinak ih cencilh in kan umih Bible ih nganmi vekihthlun duhnak a hung um.

Kum zabi tampi a liam mi ah American PresidentThomas Jefferson cun a dangten Thlungthar kha amahten a tuah awk amai hmuhdan ah cun khurkhua ruahnakdungtun nak a si. Jesui thilmak tuahmi pawl a hnongtel, cun a thawhsalnak khal a hnong. Thutak theih-theinak dingah minung ih khawruahnak tiamcin aneihnak thu zingsaw in zirh?

TLAWNGKAI NILI April 23BIBLE (The Bible)

Bible thianghlim phuangsuak tu le thawkkhum ihminung hnenah pe tu cuThiangthlarau a si ihPathian thusuak phuansuah mi thawn kalh aw in

Page 24: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

47 48

le zinpeeng zawh dingah in hruai lo ding.Seventh-day Adventist pawl in thurosiah, tonnun,khawruahnak, le nunphung pawl hnak in Bible inthuneihnak sangbik a nei tiah kan pom. Biblelawnghi ziangkim hniksaknakah tahfung tha bik asi.

Johan 5:46,47 le Johan 7:38 siar aw. Thlarau lamthubuai za te ih a vawrtawp thu cingfelnak Jesu ah a umngaingai maw? Bible in Jesu cu Messiah a si rori tiahziangtinsaw a din pi?

Mi hrekkhat pawl in Thlarauthianghlim pawlnak lethuphuansuah thuzirhnak kan dong tiah an ti aw.AsinanBible thucah kalh in thu an sim. Thiangthlarau cun Biblethuneihnak hnakih sangsawn thuneihnak a nei tiah anti. Cuih pawlin felfai zetih nganmi thawkkhum Bible thuhlapawl kha an hnong. Kha pawl in Thiangthlarau ih hruainakthlun lo in lamzin tihnung an zawh. Kan thlarau sahimnakumsun cu Bible a si. Zumtu nunram kekarnak tahfungsangbik khal a si.

“Bible thianghlim hmangin kan thinlungahThiangthlarau in thu a sim ih thutak cu kan thinlungah anemkai. Cule thinlung sungih thilthalo hmuahhmuah cua pholang ih ningzakin a dawihlo. Cuih thil cu thutakThlarau in Bible hmangih hna a tuan dan a si. Khami khaJesu in a mithianghlim pawlih thinlung amai lamah a nehdan a si.” Ellen G. White Desire of Ages, p. 671.

Thiangthlarau in ziangtik khalah zohnen hmanahBible kalhin thutheihternak a pe dah lo ding. Anih cunBible thu um zomi vekin le cuih thuhla kaih in hna a tuansawnih Khrih hnenah in hruai. Cule Bible lawnghi thlaraununram tahfung ngaingai ah a tuah. Bible cun thurinhngialhnget le tha in pek ( 1 Timote 4:6) ih Bible thupawl

kha rinsan tlak le pomtlak a si tiah in pek. Bible relsiatnak hi kan hnatuan a si lo. Bible hi kan kkhawruahnakcekfel theinak thuneihnak a nei. Curuangah Bible cu Biblea si ko.

Thlarau lamah buai lo dingah Bible in ziangahhimten in hruai thei? Thlarau lam ih tonnun kan neihmi le thuzirhnak pawl hniksaknak ah Bible hi tahfungahkan pom lo tikah a dungthluntu pawlin ziangsaw a nei?Thlarau lamih thubuaiah kan mai ruahnak ih thuthencatnak kan tuah ahcun ziangah saw buainak le palhnaka thlen thei?

TLAWNGKAI NINGA April 24

RUAHBETDING: Pupa thurosiah, tonnun, nunphung, khurkhawruahnak, le Bible, pawl hi Pathian ih tongkam kan cohlandan in a thathnemnak kan ngah thei.Khami pawl lakahkan zumnakhrampi zirnak thawn khuimi saw a kaih bik?Bible a si tiah fiangten kan ti thei. Cumi ah kan nunthlengtheinak dingah Thiangthlarau hnatuannak kan tul.

“Pathian in rundam tulmi sinak theih awk theinakdingah Bible cu minung hnenah a pek. Bible thianghlimcu a palh theilo mi Pathian in a duhnak a phuansuahnakle huham nei zet a si tiah pom ding a si. An zaten nun ziazatahfung, thurin phuansuahnak le ton nun hniksaknak asi.” Ellen G. White, The Great Controversy, p. 9.

RELTLANGDING:

1. Pupa thurosiah pawl thluunhnakin PathianThiangthlarau daan thluunih thinlung zaten Bawipaduhdawt le ka venghnen keimah vekih duhdawt hiziangah saw a ol sawn? (Mathai 22: 27-40).

Page 25: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

49 50

F-4

2. Thawhsal ni ih thusuhnak netabik kha nan zirnakhmunah a phi na ngahmi rel tlang uh. Kan kawhhransungah Pupa thurosiah kha ziangtinsaw a feh pi.Sakhuanak ih pupa thurosiah ah thlawsuahnak leharsatnak khuiah saw na hmu?

3. A tha zetmi pupa thurosiah pawl kha kan rinsan zet,kan hruai awknakah Pathian thusuak nganmi pawlai awh in hman theih a si kem?

4. Ka mangah Pathian thupek ka dong tiah lo simtu inSunday ni kha thlungthar sanah Pathian biaknakahan rak hmang rori tiah a ti. Cuih thu cu ziangtinsawna sawn ding? Pathian Bible thuhla ihsin khamithuanthu kha ziangvekinsaw hniksak dingahna simding?

5. Nan zirnak hmunah nunphung hi kawhhran sungaha zeptelawk dan reltlang uh. Nan zumnakahziangvekinsaw hnaihnoknak a um? Hlanlai Khrihfathuanthu ah kawhhran mipi lakah a thalo lam inhnaihnoknak a ummi zohthim ding thuanthuziangveksaw kan hmu thei? Tuisan kan hrangahkhavek thilsual tuah lo dingahzirlai ziangsaw kan lakthei mi a um?

ZIRLAI 5 April 25- May 1

BIBLE LAWNG HI BIBLE IH THUTAWPKHAWK BIBLE

SABAT TLAILAM April 25

TUZARHSIARDING: 1 Korin 4:1-6; Titas 1:9; 2 Timote 1:13;Marka 12:10, 26; Luka 24:27, 44, 45,Isaiah 8: 20.

BIBLE CANGKEN: “Pathian thu cu a nungmi le huham aneimi, le ziangvek ralnaam kaphnihhriam hnak khalih hriam sawn,nunnak le thlarau, le hlikhlok le thlikthenawknak tiang khal a suntlangtu,le thinlung ih ruatmi, le tumtahmipawl theitu a si.” (Hebru 4:12 NKJV).

Protestant pawlin kan thurin zirhawknakah Biblelawnghi a nettabik thuneitu le thuhrampi bik a si an ti.Roman catholic pawlih thurin zirh awknak ahcun khamikalh in Bible le thurosiah kom aw in an zirh awk. Protestantpawlin Bible lawnghi an zumnak le an thurin ih thupi bikahan tuah tikah a netabik thuneitu umsun a si ding.

Protestant remthatnak le R. C. M. pawl dodal nakahle kum zabi tampi an zirhsualmi pawl remthat salnakdingah Bible hi thu vawrtawp thuthencatnak tuahtu a si.Bible hi tahthimnakih hrilhfiah ai in bible sungih sullama phunphun a nei mi Bible cang pawl siar ding a si.Protestan remtha tu pawl in Bible hrilhfiah nakah thuanthule tongkam hmanmi kha a thupibikah an lakih cumi inBible cang ih sullam ngaingai kha nasa zetin an suah pi.

Page 26: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

51 52

Tuzarh ahcun thildang hnakin Bible tlukpi um lo aropi zet nak kan zoh ding. Bible hrilhfiahnak daan hrampitampi in a langter ih khami Bible tlukpi nei lo kha kan zirding. Cu pawl cu Bible theihthiamnak dik neihtheinakdingah hrelhlo ding mi an si.Protestant kan si vekin kanthurin a thupibik vawrtawp a simi Bible ah hngetkhoh inkan um ding.

THAWHSAL NI April 26ASANGBIK THUNEITU BIBLE (Criptureas the Ruling Norm)

Seventh-day Adventist pawl in a hramthok ihsinBible thei zet pawl tiah anmah le anmah an saal aw. Cumicu Khrihfa pawlih zummi Bible kha a si. Bible ih fehpi dankha Bible in a nemhnget. Thuneihnak sangbik neitu cuBible a si ti kan thei. Kan thurin le kan nunih thuneitusangbik le kan ruahnak hrangah thutluuknak sangbiktahfung umsun cu Bible a si. Sirhsan mi dang cusakhuanak ih tonnun, milai khurkhua ruahnak,thurosiah, pawl hi Bible ah an tuhlut aw. Bible in kawhhranih hrilhfiahnak a tuahmi le kawhhran ah a hngat aw tupawl hnen ihsin Bible ih thuneihnak kha a kil him.Biblelengih hrilhfiahnak a rami khal a cang thei sung in avenghim.

1 Korin 4:1-6 siar aw la a hlei ce in cang 6 nak khasiar aw. Khatawkah Paul in “ngan cia mi lan hlah” tiah ati.Ziangruangah himi hi kan zumnak hrangah a poimawh?

Ngan cia mi lan hlah tiah a ti ih hmundangih anzirmi kha hmutlang thei ding in ngan mi sungah a umtheh lo.Cumi cu thilhlun hawlih laihsuahnak lesanthuanthu ah Bible sungih nganmi thuhla pawl khahmuh thei in a um tinak a si. Bible cangih sirhsan lehmelhmang landan pawl kha hmundang ihsin hmuhthiam

theinak in pek. Cuih thil pawlin Bible sungih thuhla pawltheihthiam dingah in bawm. Bible hrilhfiahnak dingahhmundang ihsin bawmnak kan ngah theinak hmun pawlcu cafang ih umdan le sullam zirnak (lexicon), diksinericafang sullam ngannak (dictionaries), Bible sung thu hawlol nak (concordances), Bible hrilhfiahnak cabu(commentaries), le cabu dang pawlih bawmnak a tul. Biblehrilhfiahnak ah a thabikmi cu kan rak sim zo vekin Biblecang le Bible cang bensan awih hrilhfiah kha a tha bikihthildang pawl cu a dottu a si. Thildang hman tikah cun Bibleih tumtah mi lanlo dingah le thelh lo dingah fimkhur te ihhman ding a si.

Bible cabu pakhat lawng hmangin kan thurin lezumnak hrilhfiahnak kan tuah tikah buainak a suak theu,kawhhran nunphung fehdan le sirhsan dang ihsin thuthencatnak lan ih thunei tu cu bible a si thotho. CuruangahBible ih nganmi lanin kan feh lo ding. Khrihfa nuntakneiBible thurinih ciahnehnak nun neitu cun thuthangtha anphuan tikah Bible thuneihnak a rinsan dingih a pom ding.

“Leitlun ih thurin hmuahhmuah le cangan mihmuahhmuah ih an bawipa le an lubik ngaingai cu Biblehi a si.” Martin Luther, Luther’s works, vol. 32: Career ofthe Reformer II, ed. Jaroslav Jan Pelikan, Hilton C. Oswald,and Helmut T. Lehmann, vol 32 [Philadelphia: Fortress Press,19991], pp. 11, 12

Tirhthlah 17:10-11 siar aw. Himi Bible cang incungnung bikah Bible an retnak thu ziangsaw in sim?

TLAWNGKAI NIKHAT April 27BIBLE IH PUMKHAT SINAK (The Unity of The Cripture)

Bible ih a simmi cu “Cathianghlim hmuahhmuahhi Pathian thawtkhummi a si” (2 Timote 3:16 NIV). Cun

Page 27: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

53 54

“Bible ih simsung mi thuhla pawl kha profetin a maiduhnakin a hrilfiah lo” cuih pawl in “Pathian thu simmiThiangthlarau hnen ihsin an theih mi kha a phuang” (2Peter 1;20,21, NIV). Bible sungih cabu hmuahhmuah khaan thuhrampi ah pumkhatnak an nei ih Bible cang pakhatle pakhat an kaih aw ih an thuzirhmi khal an kaih awtheh nak kha Bible cabu hmuahhmuah ngantu pawl khaPathian thawn an ngantlang ruangah a si.

Titas 1:9 le 2 Timote 1:13 siar aw. Kan thurin pawlhrangah Bible pumkhat an si nak a thupit nak ziangahsawa si?

Pathian ih thawtkhumnakin pumkhatnak a thleniha sungih a ummi thu pawl pumkhat an sinak lawngin Bibleih fehpi dan amah lala a hrilhfiah aw. Bible ih thuzirhnakhi pehtlaih awknak an nei ih pumkhat sinak nei inhnamhnoih aw nak um lo sehla thuhla ummi parah remzetin kan fehpi thei lo ding. Bible pumkhat sinak um hlahsehla kawhhran in thurin diklo thu ih thu el nak ihsinthutak le thuphan danglamnak an thleidang thiam loding.Amah ah hruai awknak dan lang lo sehla Pathianthutak ihsin hmunhla piah hruaihlo an si ding.Cule Biblea hlo dingih a thuneihnak khal a um lo ding.

Jesu le Bible ngantu pawlin Cathianghlim ihpumkhat nak le ahramthokin Pathian thawkkhummi a sitiah an pom. (Rom 3:10-18) ih a simmi vekin Thlunghluncabu pawl kha rualrem zetin le lungrual zetin man neihnakan nei tiah an pom vekin kan pom ve. Paul in Cathianghlimsungih thu a lak mi cu [Thusimtu 7:20; Saam 14: 2, 3; 5:9;10:7 le Isaiah 59:7, 8]) a si.

Bible ngantu pawl cun cathianghlim kha an zatenthenhran theih an si lo, an tumtah mi famkim ih hmuhthei dingah hnuhmai zul awin le theih olsam zetin an umtiah an ti. Thuthlunghlun le Thuthlungthar hi a persan

awmi pakhat hman a um lo. Cun Thlungthar hi thuthangthatharhlam a si lo ih sakhua nak thar khal a si lo.Thuthlunghlun cu Thuthlungthar sungah phuanlang in aumih cun Thuthlungthar hi Thuthlunghlun parah a remaw. Cuih Thukam pahnih cuan thuhla hmang aw ton inpehtlaih awknak an neiih pakhat le pakhat tleunak pe awton mi an si.

Bible ih pumkhat an sinak kha Bible sunghmuahhmuah ah a langter. Bible kan siarih kan zingzoitikah a simduhmi kha kan ruat ding. Cun thuzirhnak kantuah tikah Bible cang pakhatte lawng hman ding a si lo.

Bible cang pakhat le pakhat a kalh aw kan tontikah ziangtinsaw kan tuah ding? Ziangtinsaw kancingfel ding?

TLAWNGKAI NIHNIH April 28BIBLE IH FIANGFEL NAK (The Clarity of Scripture)

Ziangmaw caanahcun Bible cang asullam fiangte lefelte ih theih thei lo mi Bible ih a hrilhfiah harsat mi a um.

Mathai 21:42; Mathai 12:3, 5; Mathai 19:4;Mathai 22:31; Marka 12:10, 26; Luka 6:3; Mathai 24:15;le Marka 13:14 pawl siar aw. Thucah a simmi fiangfeliha um theinak dingah Jesu in Bible cang ziangpawl saw asimsal?

Bible ih thusimmi hi a fiangih a fel zet: Bible ihthuzirh mi pawl a fiang zet. Curuangah Bible hi a fiang zetihupa le nauhak khal in theihthiam theih a si. A thuzirhmitheihthei lo dingmi a um lo. Thu theihthiamthei nak lefimvar nak tha kan neih theinak dingah hamthatnak catloin apek ringring.Bible ih a sullam insimtu dingah

Page 28: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

55 56

sakhawdang puithiam kan tul lo. Zumtu hmuahhmuahhrangah thuzirhmi a hrampi theihthei theh a si. Puithiampawl vekin member pawl khalin Bible hrilhfiah theihthiamtheinak an nei ve. Curuangah mahtein Pathia thucahtheithiam thei kan si ruangah mahteih Bible zingzoinaktuah cio dingah kan forh aw.

Khami thawn kaih aw zetin a langter mi cu “Biblengantu pawlin tahthimnak an langter mi pawl cu atluangtlam zet, zaraan ih theihthiam thei ding le anlangtermi pawl cu vun ruah cun tlangzet in le fiangzetintheihthei ding a si.. . . .Thuhmi thuthuk kha a murillangtheh dingah a hawnghlihsak thehmi si lo. Asullamlangthei dingah onmi sungah luhter mi a si ih tahthimnaklawng a si.” Handbook of Seventh-day Adventist Rheology[Hagerstoen, MD: Review and Herald Publishing Associatin,2000] p. 65.Bible ih fiangfelnak hnakin tongkam,theihthiamnak fimnak, le cafang pawl thawn an kungkaihawk sawn. Ziangahtile Bible ngantu pawlin an thinlungsungthukih an tumtahmi a fiahih a faifim mi thutak a siih an mai awm ir suak, duhpohih tuahmi hnakin sullamtampi nei mi Bible a si.

Bible ih a thuhla kalh aw mi le an karlakdanglamnak le a duhnak kan theih famkim lo mi an um.Ziangkhal sehla himi hi Pathian thusuak a si ih kan nihcu theihnak tlasammi sual kan si. Pathian thusuak pawlhi an fiang ih an fel famkim kan rundamnak thawnpehtlaih awmi thinlung ih ruah tulmi a si ih kan theih roridingmi a si.

Bible cang na theihthei mai lomi kha ruat reroaw, a netnakah a sullam fiangten na thei leh ding. Khamivek zirmi phun buainak tonnun na nei maw bawmnakdang na ngah thei maw?

TLAWNGKAI NITHUM April 29BIBLE HRILHFIAHNAK BIBLE (Scripture Interprets Scripture)

Cathianghlim pakhat le pakhat an kilhkamawknakin pumkhat an si ih, Bible kha amah Bible lala inahrilhfiah theinak a si. Khavekin pumkhatnak nei lo sehlaBible hi amah ten asullam a hrilhfiah aw thei lo ding. Pakhatle pakhat an hrilhfiah awk ruangah Bible cang pakhat lepakhat an pehtlaih awk ti kan thei thei.

Luka 24:27, 44, 45 siar aw.Jesu in amah kha zoasi ti simfiangnak ah Cathianghlim ziangvekin saw a ron?Bible ziangvekinsaw kan hmangthei tiah himi in ziangsawin zirh?

Bible cang pakhat le pakhat kan hrilhfiah awk tertikah Bible ih sunlawihnak alangter sinsin. Khavekihtuahtikah Bible cang a kaih aw lomi kha pehtlaih awterinkan mai duhdan in bible cang kan hrilhfiah lo ding. Cu hnakinBible cang pakhat le pakhat a sullam an kaih aw le kaih awlo thate ih ruatin kan hrilfiah sawn ding. Bible cang kan hmanmi kha hnuhmai an zul awmaw timi thaten kan zoh ding.Cun Paul ih asimbet mi cu”Cathianghlim sungih ngan ciamihmuahhmuah cu kanmah thuzirhnak hrangah a si.” (Rom15:4 NIV). Bible ih asimmi hmuahhmuah le in zirhmi pawlkha a zaten kan siarsuakin kan zirsuak ding.

“Bible cu amahten asullam a langter. Cathianghlimcu amah Cathianghlim lala thawn zohthim dingmi a si.Tlawngta pawlin a thianghlimmi thuhla ah cuih sungtelpehtlaihawkah an hmu ding. Cule khami ca sungihasunglawi zetmi le tumtahmi fimthiamnak a ngah theiding. Khami kha Pathian in a hramthok ihsin leitlunhrangah a tumtah mi a si, doawknak ropi a suahsemnakkhal a si, rundamnak hnatuannak khal a si.” Ellen G. White,Education, p. 190.

Page 29: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

57 58

Bible cu amah Bible lala thawn kan zohthim ahcunBible kha asung le alenglam khupthal let thehih a thuhlafelfai zetih kan hawl a tul. A cangthei ahcun cafang nganmiih tong hrampi tiangin kan hawl a tul, Bible lehlin nakahHebru le Grik tonghrampi ih a sullam thawn an remaw mawti tiang in kan zoh ding. Bible theihthiamnak nei dingahcalai ih hmanmi tongsuahkehnak theihthiam hi atul tuklo.CunBible thuhla zir ahcun rinumnak le thinlung sungihthlacamnak urhsun nei ding, zawnlung ih umdingahhnuaiphah awkin pumpek awknak thinlung thawn kan zirahcun kan nunah nasazetin a rahsuak rori ding.

Thihnak umdan thuhhla zirh awknak kha ruat aw,Bible cang tamsawn ngaihsak lo in cang malte lawng thupizetin an thlir. Bible thuhla a zate khupthal let thehihsiarnak le hawlsuakih Bible theihfelnak thuhla ziangsawin zirh?

TLAWNGKAI NILI April 30THU TAWPKHAWK BIBLE LE ELLEN G. WHITE (Sola Scriptura andEllen, G. White)

Isai 8:20 siar aw. Kan thuzirhnak le kan thurintahfung hrangah “daanthu le thutheihternak” pawl hiziangahsaw kan zohkir ringring a tul? Himi in Bible cabusungtelah pom asilomi profet hnatuannak thuhlaziangtinsaw a sawhduh?

Thuneihnak tawpkhawk Bible thuhla kan rel ahcunSeventh-day Adventist pawlin kan hrial thei lomi thusuhnakkan ton theu mi cu Pathian in a mithianghlim umsun pawlhnenah thucah phurtu ah Pathian ih cencilh nun a neituEllen G. White thu a si. A nganmi ca pwl le Cathianghliman pehtlaih awknak ziangvekinsaw a um?

Ellen, G. White ih ca nganmi kan siar thuakthoahcun fiang zetih a langmi cu, Bible kha a zummi hrampi lea ruahnakih atumtah mi a si. Amah in Bible cu thuneihnaktawpkhawk neitu le thurin, zumnak, le hruai awknak ahtahfung umsun a si. (The Great Controversy, p. 595). Fiangsinsin ih a simmi cu thutawpkhawk Bible hi Protestantpawlih kan hruai awknak daan ropi a si tiah a ti (the GreatControversy, p. 9).

Ellen, G. White in a cangan mi kha hitin hmuhdana nei: Cathianghlim thawn kan thim ahcun, “tleunnak ropisawn Bible hnenah lamhruaitu tleunak fate a si” (ThenAdventist Review and Sabbath Herald, January 20, 1903). Acangan mi cu Bible hawl olnak (shortcut )(a tawizawngin) Biblezirnak lole Bible ai ih zir dingmi a si lo. Khami thu ah asimmicu, “Bible thawn Bangrep in ruat hlah uh. Pathian Bible zirdingah na tuah ahcun khrihfa famkimnak ngaingai ngahding le Bible tahfung thlengdingah tumruhnak na neihahcunthutheihternaka poimawh vio lo. Ziangah tile Pathianthawkkhummi thunung cabu ih na theihthiam dingmi nahrelh ding ruangah a si. Khami kha amah rori in na hnenahtheih olte ih a simmi a si.” Ellen, G. White, Testimonies forthe Church, vol. 2, p. 605.

A cangan mi pawl kha theih ol te an si. Bible ngantupawl nun thawkkhum an si vekih thawkkhum mi a si. Khapawl kha Bible vek a si lo ih fehdan phundang te a nei. Amahih nganmi pawl kha Bible cabu sungtel ah pom a si lo ih,Bible fiangte ih theihtertu a si. A cangan ni pawl kha Bible aiawh ih hman dingah a ruat dah lo ih khrihfa zumnak lenun ziaza tahfung Bible thianghlim cawisang tu a si.

Kan phu lo laksawng Ellen, G. White ihrawngbawlnak ihsin kan ngahmi kha ruat aw. Bible khathupi sawnah retin mangbangza a tleunak theithiam sinsindingah amah nu ih cabu ziangvekinsaw kan zir ding?

Page 30: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

59 60

TLAWNGKAI NINGA May 1

RUAHBETDING: “Bible ihZirhmi pawl cu thinlungtak teih zirtupawl an si. Pathian in ziangsaw a sim timi theithiam dingahBible catlang hmuahhmuah siarsuak tu kan si ih kan mairuahnak le thinlung duhnak ih hrilhfiah ding kan si lo.Bible ngan dingah minung hnenah a petu Thiangthlaraubomnak tello in Bible theihthiamnak ngaingai neihthei asi lo. Thiangthlarau bomnak ihsin kan ngahmitheihthiamnak kha kan nun pitmi a si. Pathian ih thupekhmuahhmuah zawnlung te ih kan thlun dingmi a si.Thinlung dingfel le tluangtlam thawn taima zetin Bible zira tul.Leilung sungih sui lai tu pawlin taima zetin le colhsanlo ih an laih vekin Pathian thu sunglawi kha taima zet lecolhsan mai lo in kan hawl ding.” Ellen, G. White, Education,p. 189.

“Bible kha tihal rilrawng in ti le rawl hawlvekih nahawl ih na nun ziaza uktu daan ah an tuah ahcun Pathianhnen ihsin thuron thazet na ngah ding.Tui ni ah Pathianthu sunglawi kha nan hmai ah tihzah upatnak ka pekihka cawisang. Mrs White in cu tin a ti, Mrs White in khatina ti tiah ka simmi kha simsal rero hlah uh. Pathian in a ti,ti sawn uh la Pathian ih simmi vek in nung sawn uh.” Ellen,G. White, Selected Messages, book 3, p. 33.

RELTLANGDING:

1. Bible ih a simmi tampi pawl ngaihthah in an maiduhhrilmi Bible cang malte lawng an hmang ruangahziangvekinsaw zumnak diklo an nei?

2. Mathai 11:11 sungah Jesu in tipil petu Johan ihthu a sim ih: “Thungaiin ka lo sim nunau hrin lakahBaptistu Johan hnakih mi nasa sawn an suak hrih

lo; asinain vancung uknak ram sungih a tenaubikcu anih hnakin a nasa sawn” (NKJV). Jesu in Biblenganmi aha um lo mi profet thu kha a tarlang, khamikha amai thu le hla a si. Bible sungah profet a sitiah ngan ih a um ve lo mi khal profet dik an si theitiah himi in ziangtinsaw in sim? Himi thuhla ihsinSeventh-day Adventist pawl in ziangvek thucah sawkan fehpi?

3. Adventist pawlin thuneihnak tawpkhawk neitu Biblea si tiah kan mah lawngin kan sim lo. Kawhhran dangpawl khal in an sim ve. Kawhhran dang pawl khahnuhmai zul awlo Bible cang lakin thurin an tuahmi ziangtinsaw kan simfiang ding?

Page 31: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

61 62

ZIRLAI 6 May 2-8ZIANGRUANGAH HRILHFIAH ATUL?

(Why Is Interpretation Needed)

SABAT TLAILAM May 2TUZARH SIARDING: Luka 24:36-45; 1 Korin 12:10; 1 Korin

14:26; Tirhthlah 17:16-32; Johan 12:42, 43.

BIBLE CANGKEN: “Sihmansehla rinnak lo cun a lungawiter a theih lo: ziangahtile Pathianhnenih a ratu cun anih cu a um, ti le,taima zetih amah a hawltu pawllawmman petu a si, ti a zum tengtengding a si.” (Hebru 11:6 NKJV).

Bible siar ding kan ti cun Bible hrilhfiah a tul tinaka si. Cusile ziangtinsaw kan ti ding? Ziangvek tuahdan sawkan hmang ding? Nganmi danglam zet kan ton tikahziangvekinsaw kan cingfel ding? Tahthimnak thuanthukan siar, langnak- khihhmuhnak, mang, or santhuanthunganmi? Bible ih thu harsa thencat thei lo mi pawl khaamah Bible lala in hrilhfiahnak a tuah.

Mi hrekkhatin Bible cu Pathian ih phuan mi thutiah an titheu: thinlung tlaitluang zetin lam hmuhsak tudingah timi ruahsannak thawn tumtahmi nei lemlo in Biblean kau theu. Khavek ih tumtahmi um lemlo ih kau mipawlin phundang zetin a hruai ih a netnakah that lonakan pan.

Thuthimnakah inntek pabik in nunau dangthluunin a nupi a tan, a nupi in zumngamnak thawn a tanglam ihBible cang kha a siar ngah: “nangmah le nunau lakah

ralawknak ka ret ding” (Semtirnak 3: 15 NKJV). Khami thukha a nunah a luahkhat ih a pasal ihthuhla kha a tuarpinawn lo.

Khami Bible cang kha pehtlaih awknak zianghmana um lo mi pakhatih ruahnak men a si. Bible siar lawnghikam poi mawh ding a si lo asullam dik zetih hrilhfiahnakkhal an poimawh dan an bang aw.

THAWHSAL NI May 3RAK ZUM ZOMI (Presuppositions)

Luka 24:36-45 siar aw. Tirhthlah pawlih anvenhimmi ziangsaw? Simsungnak thilthleng an hmaiahphuan a si tikah Pathian thu ih asullam ngaingaitheihnak ihsin Bible sungih thu thawn hnamhnoih awmizosaw a si?

Tumtahnak le khuaruat lo in Bible an siar lo.. Biblesiartu pawl cu Bible ih zirhmi tlawngta pawl an si. Biblehnenah kan thiltuah ciami danglam zet thawn kan pan ihpumpak in thil kan tuah mi pumpelh theih lomi ihsinsimfiannakah thathnemnak a pek. Tirhthlah pawl khalinan mai san ih an thlirdan cio vekinan mai pumpak ruahdandanglam zetzet thawn Messiah timi zosaw, a tuahmiziangsaw, tipawl thlir dan an nei. Bible caang theithei lodingih dawnkham nakih an rak theihpalh theumi Jesu,anun ih thilthleng pawl,athihnak le a thawhsalnak pawlina simfiangmi theithiam dingah a bawm.

Kan tumtah hrimmi silo,or kan cinlo laiah kan rakzum zomi or kan rak pom zomi pawl kha Bible kan hrilhfiahtikah kan hmangih,thilhramthoknak rori ih thuhla,Pathian ih thuhla, tvp., leitlun ah zumnak tampi a um tikan zaten kan thei.Tumtah neilo le ruat mumal lo in Biblean siar lo. Thuthimnak ah Pathian rolh aw in (supernatural)

Page 32: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

63 64

khawzing minung ah a cang (Pathian kha milai tisa ahacang) tivek a cangthei lo tiah leitlun mitampi pawlinthlirdan an neih ahcun san thuanthu ah pathian arolh awktimi thudik ngankhummi Cathianghlim pawl kha an siarloih an theithei lo. Cuihtlunah “supernatural” khawzingminungah a cang(Pathian milai tisa ah a cang) timi pomtupawl ih hrilhfiah dan thawn an persan aw nasa.

Bible hrilhfiahtu pawlin anmah ihsin an nunhlun,an thiltuahmi, an tappi ih an ruahnak, a cekci ih an ruatcatzomi pawl le an ngaihdan or ruahdanpawl a zaten hlonhlo atheih lo. Mah lawng pakih um hi hlawhtlin a har. Pathianih sinak le leitlun tokehnak thuhla ah Bible zingzoi tu lePathian thu zirtu in an rak zum zomi an sirhsannak a langringring.

Thinlung tlaitluang le thinlung ongaw inCathianghlim ih thuhla pawl kan siar tikah tiamcin neikan hmuhdan le kan ruahdan pawl kha thuthangthatheihthiamnak ah Thiangthlarau in a ong dingih a hruaiding. Bible ih a simsal mi cu Pathian thu theithiam theidingah Thiangthlarau in “thutak hmuahhmuah” sungahin hruai ding (Johan 16:13).

Leilung pi thuhla ah na rak zum zomi kha ziangpawl so an si? Na ruahnak le na nun ziaza le thinlungputpawl Bible thawn kaih aw dingah Pathian thu lamahziangvekinsaw na pumpek aw?

TLAWNGKAI NIKHAT May 4LEHLIN LE HRILHFIAH (Translation and Interpretation)

Khuahlanlai tongin Bible ngan a si: Thuthlunghluncu Hebru tong ih nganmi a tam sawn, ih Aramiak tongihnganmi cu mal te a si. Cule Thlungthar kha “Koine”tiahGrik tongih ngan a si. Tuisan leitlun mipi tamsawn in

khami khuahlanlai tong ih caan siar lo. Curuangah Bibleca cu santhar tong a phunphun ih lehlin a si.

A thabik ih letlingtu kan thei mumal lo. Lehlin mihmuahhmuah ah hrilfiahnak phun a tel ringring. Tongpakhat le pakhat an bang aw lo tikah asullam dik ciah inlehlin theih a si lo. Calai lam ih a thiam zet pawlin fimkhurzetin an letlingih hrilhfiah vekih a ummi Bible cang pawlkha “hermeneutics” Bible cang hrilhfiah dan zirnak or pomdan timi asi.

1 Korin 12:10; 1 Korin 14:26; Johan 1:41; Johan9:7; Tirhthlah 9:36; Luka 24:27 siar aw.A tlunih Biblecang pawlah lehlin le hrilhfiah pom dan kan hmu thei.Luka 24:27 sungah Jesu in cathianghlim ih a sullam khatirhthlah pawl hnenah a sim. Hrilhfiah a thupitnak thuziangsaw in sim?

Grik tongah “hermeneuo”, ti a si ih kan nih khal incuih tong cu kan neih phah a si(Bible lehlinnak tongkam asi). Cuih tongfang cu Grik pathian Hermes ihsin a ra.Hermes timi cu an pathian pawlih a thupi zetmi thucahthuthantu tiah ruah mi a si ih thildang khalah hman a si,minung hrangah Pathian thucah pawl tiah lehlin a si.

Lehlin sinmi lawng kan nei ih a hramthok ihcanganmi kan siar thei lo. Letlingtu mitampi pawl inasullam dikten an rak letling ih a tha zet. Cathianghlimsungih a poimawh zetmi thutak phuan mi kha ahramthoknakih calai nganmi kan theih a tul nawn lo.Ziangahtile tongdangin a sinak dik theihthei ruangahthathnem pi nak a um. Luka 24:27 sungih kan hmuh mivekin lehlin thazet mi khal siseh hrilhfiahnak dik le tha atul thotho. Theihthiam theinak ih lehlin (hermeneutics)ih a tumtah mi cu: Bible caang ih asullam asinak vekin akengtelih Cathianghlim zirhmi khanunpi thei dingah in

Page 33: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

65 66

F-5

bawm. Luka Bible caangah Jesu in a dungthluntu pawlhrangah a tuah. Jesu amah rori in khuimi Bible caang lohrilhfiah seh tiah na duh!

Mitampi pawlin lehlin tampi an hmang ih ahmanglo tu khal an um. Ziangvek lehlin mi thawnhnatuan khal awla, thlacam taimak nak le zawnlung teih Pathian thuthlun duhnak kha ziangahsaw a poimawh?

TLAWNGKAI NIHNIH May 5BIBLE LE NUNPHUNG (Bible and Culture)

Tirhthlah 17:16-32 siar aw. Tirhthlah 17 sungahPaul in thuthangtha kha Grik nunphung ih ruahnaklamahthil tharhlam vekih langter a tum. Nunphung aphunphun ih an umdan ihsin kan zirsuah mi in kanruahnak ah ziangvekinsaw thathnemnak a pek?

Nisuahnak naihlam ram ih nunphung hi Bibletheihthiam theinak dingah mi a bawm thei. Thuthimnakah “Hebru nunphung ahcun pumpak tuahtuannak ah poma si mi cu, amah in khami kha a buar lo ih thilthleng dingthei dingmi ah poisaknak an nei lo.Curuangah Pathianthawkkhum ih nganmi Cathianghlim Pathian in tuah roridingah a ruahmi kha nitlak ramlam pawl cun a siang ahcunkan sim ding, thilcang dingmi ah poisaknak kan nei lo anti.Thuthimnakah Faro kha lungruhnak pek a si.” “Methodof Bible Study, “section 4. P.

Nunphung khal hi Bible lehlin dan le hrilhfiah danah thahnem zetmi a um. Bible khal nunphung umdan a siko ih khami kha nunphung thawn an pehtlaih menmaw anemhnget saw? Asilole Pathian in a thucah kha nunphungdanglam zetih cangdingah a pek maw si, cuih nunphung

cu mi hmuahhmuah hnenah sim a si maw? Nunphungpakhat tuah dan sirhsan sehla ziangsaw a cang ding, Biblehrilhfiahnak dingah hniksaknak ih hniksak a theih kem?

Tirhthlah 17:26 sungah Paul in thinlung khoihzetmi ataktak thil pakhat kha a sim ih, mi in ngaihsaklemlo in an siar theu. A simmi cu Pathian in thisen pakhatihsin in semsuah tiah a ti. Kan nunphung nasa zetindanglamnak hmanseh mi hmuahhmuah thisen pakhatihzomkhawmmi kan si ih, nunphung danglamnak ngaihsakding a um lo ziangah tile mi hmuahhmuah semsuahtu cuPathian a si. Misual kansinak le rundam kan tulnak khanunphung pakhat ih dawnkham theimi a si lo. Jesuithihnak le thawhsalnak in kan zate ih tulsammirundamnak in pek.

Pathian in sankhat laiih mi hleice pawl hnenah thua sim a si thei. Cuih pawlih an cithlah pawlin Pathianthunung siarnak ihsin thutak theihthiamnakin miphundang hnenah Bible nganmi pawl an sim dingti a rak hmu. Pathian thunung thutak cu khavek tuahdan a hmang.Curuangah hlanlai pi ah Bible ngan a si ih kan san ihumdan thawn a danglam zet nunphung nei pawlin an ngankhami thutak pawl kha kan hrangah a thahnem, an mahkha pek hmaisa mi an si ih an ta a si.

TLAWNGKAI NITHUM May 6MISUAL LE MITAWNTAI KAN SI (Our Sinful and Fallen Nature)

Johan 9:39-41; le Johan 12:42,43 siar aw. Biblethutak thuthangtha pom theilo dingah zianginsaw anmahkha a phen tiah a sim? Hivek thilthleng thei mi ah kanmah ten kan thiarfihlim awk theinak dingah ralrinnakding le fimkhurih um dingah ziang thu saw a sim?

Page 34: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

67 68

Thilmak thlengmi an hmuh khal le sakhaw hruaitupawlin Jesu kha an hua ih an hnong nak olten kan hmuthei. Pathian thuthangtha kan hnen athlen tikah an mahvek nun ziaza nei lo dingah kan fimkhur a tul.

Kan hringun zaten a buai tertu cu sual a si. SualinPathian thawn in then ter. Bible hrilhfiah kan tuahnaktiang buainak a thlen. Cuihtlunah kan ruahnak khalsualnakih cemral dingah olten a hmang. Kan thinlung lekan ruahnak cu sualin siatsuah theh hmansehla Pathianthutak kan pan thei lai. Kan ruahnak a fehsual ter theituziaza kan hmuh thei mi cu: porh awknak, mah le mah bumawknak, lunghrinak or ringhlelnak, thenawk duhnak,thulun lonak pawl an si.

Mi hngal le porhaw pawl cun Pathian le Bible lan inan cawisang awk. Porh awknak ruangah a hleifuan ih Biblehrilhfiahnak a thlenpi ih anetnak thu sattu Bible ih a ummithutak kha milai thuhla ah a cang ter. Hivek ziaza in Bibleih Pathian thuneihnak a hlo ter.

An thusimmi kha mipi pawlih thinlung a lathei zetih an uar zet. Asinan an thusimmi kha Pathian in a duhmia phuan mi thawn an kalh aw. Mah le mah bumawk hitihnung za a si tiah Pathian in ralring dingah in sim(Thuphuan 3:17). Sualnak in lunghrinnak a suahpi ihPathian thu zum thei lo dingah thinlung vaivuanin intuah.Lunghrinnak pakht a um ahcun Bible hrilfiahnak lamkhalah a cekci a thlen thei lo. Cuihtlunah porh aw pawlcun hmakhat teah an cawisang aw ih Bible ih simmi pawlkha pom dingmi le pomlo dingmi a thlei dang ih tihnungzetmi hmunah an ding.

Kan nih cun zumnak le pum apawknak thawn Biblekan siar ding. Zmsualnak le dodalnak kan tuah lo pei.Porhawknak, mah le mah bumawknak, le rinhmainak

pawlin Pathian thawn then awknak a suah ter. Bible inthulunlo nakah in hruai kem. Khami in Pathian thu Biblethlun duh lonak a suah pi.

Na rak zummi Bible na siarnak ihsin nangmahthawn a kalh awmi na tong maw? Pakhat khat tuahdingah fiangten a lo sim losawm? Asinan thildang sawntuah na duh ko lo maw? Cutikah ziangsw a cang? Natonnun ihsin ziangsaw na zir thei?

TLAWNGKAI NILI May 7ZIANGAH HRILHFIAHNAK APOIMAWH (Why Interpretation IsImportant)

Nehemiah 8:1-3, 8 siar aw. Kanmah ih Bible kantheihfiannak lawng silo in kawhran zateih theihfiangnakhi ziangahsaw a poimawh?

Bible sungih thusuhnak poimawh bik curundamnak thu a si ih ziangtinsaw rundam kan si dingtimi a si. Cuihtlunah canreipi ih thil a si lo sawm?Leilungpi ih in pek mi hmuahhmuah kan ngah ahcun kanthlarau nunnak kan sung ding (Mathai 16:26) Jesuin himithu in simmi ziangtlukih tha saw a si?

Rundamnak hi Bible hrihfiahnak parah a thumawdan theithiam dingah Bible in inzirh. Bible hrilhfiahnakdiklo kan theih ahcun anetnakah apalhmi kan si ve ding.Himi hi rundamnak thu lawngah a silo thildang tampi khalBible in in zirh. Tirhthlalh pawl sanlai khalah thuzirhnakdiklo in kawhhran sungah arak zeelbuai zoih cumi cu Biblehrilhfiahnak diklo in a bawm.

2 Peter 3:15, 16 siar aw. Bible zirsuah dan dik apoimawhnak thu ziangsaw in sim?

Bible misa zet kan si ahcun Bible pakhat lawngih asimmi vekin kan nung ding. Pupa thurosiah, kan thurin,

Page 35: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

69 70

kawhhran zirh awknak kan mah hrangih Bible hrilhfiahnaktuahmi kawhhran thuneihnak zirhnak tivek pawl hi kannun luahkhattu sihlah seh. Curuangah Bible lehlinnak dika poimawh. Ziangah tile Bible lawng asi kan ti vekin kanzumnak vekin kan nung atul.

Bible hrilhfiahnak ih a tumtah mi cu kawhhran ihthuzirhnak le rawngbawlnak a thattheinak dingah ah atulmi a si. Bible hrilhfiah a dik lo ahcun thurinah, thu zirhawknakahkawhhran sung le hnatuannak pumkhat theinaka um lo. Thuzirhnak thalo le thu merhkawiih rawngbawlnakpengter nak hi kawhhran tawntaihnak le famkimlonak khapumpelh theihloin a thleng.Cuihtlunah leilung pi ahthuthan dingpekmi kan si ahcun thuthangtha ih asullama kalh ahcun thuthangtha thei duhtu pawl hnenahziangtinsaw thuthangtha kan sim thei ding.

Vancungmi pathum thucah Thuphuan 14:6-12 siaraw. Thuzirhnak ih a tumtah ziang pawl so an si? Kanhnatuannak ah himi thu felfai zetih theihnakziangruangah saw a poimawh?

TLAWNGKAI NINGA May 8

RUAGBETDING: “Bible na zingzoiih na siar tikah na thinlungputle na nunhlun pawl kha thuthennak hmunah na thlenpitinak a si. Bible zingzoiih na siar laiah nangmai duhvekihfehpi na tum ahcun thutak na hmusuak thei lo ding. Khamikha tanta awla sualsiirnak thinlung thawn bawipai’ simmithei tum aw. Hnuaidor nak thawn thutak hawltu cun Jesuike hramah an bok, a zirhmi pawl zirtum in an um ih, Biblethupawl kha an thei fiang. Bible zingzoiih na siar tikahJesui’ thinlung nemnak le phahhniam awnak thawn nazir ahcun rundamnak thuhla ah mi fimvar na si ding tiaha ti.

“Hlan ih na thinlung duhnak hlon loin Bible zingzoiin siar hlah. Thinlung tlaitluang zet le thinlung takte’hthlacamnak thawn Pathian thu hawl aw. Na siarmi in a lomawhpuh ahcun na lunghmui zetmi na thinlung put le naumdan pawl kha Pathian thu thawn a kaih aw lo tinak a si.Cuih na thinlung put le na ziaza thawn kaih aw dingin Biblekha kai peng tum hlah. Pathian thu le na thinlung put lena nundan kha kaihaw dingin ruat sawn aw. Hlan ih natheihnak hmuahhmuah lo thunun theutu na zumnak lenatuah theumi pawl tlansan aw. Daan thu sungihmangbangza thilpawl hmuthei dingah na mit meng aw.Bible ih ngan mi na hmuh vekin Pathian ih kumkhualalram pan ding ah na ke kar aw.” Ellen, G. White, Messagesto Young People, p. 260.

RELTLANGDING:

1. Khawvel kan thlirdan ziangveksaw a si? Kanfimthiamnak, kan nunphung, pawlin Cathianghlimhrilhfiahnak a thunun theh ko lo maw? Bible kanhrilhfiahnak ah hipawl ih in thunun lonak dingahziangahsaw kan fimkhur a tul?

2. Sinak in misual kansi ti cu kan thurual aw thehihsualnakin thatlonak lamah in nor. Bible kan siartikah sualnakin ziangvekinsaw in khoihbuai? Sualinziangtinsaw in tuah ih diklo zetin Bible kanhrilhfiah? Bible ih a thalo a timi tuah duhnak na neiahcun kan siarmi Bible in ziangvekin saw zinpengna zawh tiah a lo ti? Bible hrilhfiahnak kha sual inziangvekinsaw asullam a vaivuan ter?

3. Bible san le an nunphung kan theihfian nakinziangvekinsaw Bible theithiam deuh dingah inbawm? Tahthimnak malten pek aw.

Page 36: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

71 72

ZIRLAI 7 May 9-15

TONG PHUNPHUN, CAFANG, LEALANGTERDAN(Language, Text, and Context)

SABAT TLAILAM May 9

TUZARH SIARDING:Danpeksalnak 32:46,47; 1 Siangpahrang3:6; Mipumsiarnak 6:24-26; Semtirnak1:26, 27; Semtirnak 2:15-23; Semtirnak15:1-5.

BIBLE CANGKEN: “Hi daan bu hi la uhla, Bawipa nanPathian ih thukhaam kuang sirah retuh, Cuticun nangmah dokalh ihtheihpitu dingah cutawkah a umding.”(Daanpeksalnak 31:26 NKJV).

Leitlun mipi billion lai mipum siar a ummi lakahtong phun 6000 hnak tam kan hmang. Thlunghlun lethlungthar cathianghlim bu hi tong phun 600 lenglo ih lehlina si zo. Thlungthar le Saam tvp., cu tong phun 2500 lengloih lehlin a si. Leitlunih tong phun tampi lak ihsin ahrekhnakih mal in Bible lehlin mi kan siar thei.

Leitlun mipi 1.5 billion pawl in an suahkehnak tongin Bible lehlinmi siar ding an nei hrih lo. Tuahsuak dingmihna tampi a tanglai tinak a si. Bible societies pawlihhmalaknakin mipumsiar million 6 lai in Bible an siar theitiah an ti.

Mai suahkehnak tongih Bible siar thei dingmianeitu pawl cu thlawsuah sunglawi an ngah!Kan neih hnuahcun famkim thehah kan ruat theu ih Bible siarding neilo

mitampi pawl kha kan hngilh theu. Europe ramsungah zabikum tampi sung Bible kha mipi vantlang kut ihsin an longihan thup theh. Khami kha reilo teah remthatnak tuahtupawl le cabu tuahnak cetzung (printing press) pawl ihzuamnak in Bible kan ngah thei ih lungawi za ngaingai asi. Kan lakah Bible zingzoiih siartu le Bawipai simmi theidingih a pantu pawl cu Thlarauthianghlim luahkhatin anum ding.

THAWHSAL NI May 10BIBLE THEIHTHIAMNAK (Understanding the Bible)

2 Tiote 3: 16, 17 siar aw. Ziangvek tumtahnakthawn Bible in pek?

Bible hi san thuanthu ah Pathian ih hnatuan mingannak a si. Thih hmabak misual pawl rundamnakkhawkhan mi ngannak, le ziangtinkimah dingfel te ih umdingah thuzirhnak a si. Pathian in a ruahnak le a tumtahmikha kan hmu ih kan theihthiam theinak dingah milai tonga hrilih a ngan. Pathian in Izipt ram ihsin Israel pawl arunsuahnak kha leitlun ih minung hmuahhmuah hnenaha thuthangtha simtu dingah miphun pakhat a hrilnak a si.Pathian in an mai theihthiammi tong Hebru le Aramiaktong in a thu phuansuah mi pawl siar dingah a duhsakihatamsawn cu Hebru tongih ngan a si.

Grik tong le nunphung a lar hnuahcun leitlunpumhuapih hmanmi a si vekin Thlungthar kha Grik tongihngandingah a fial. Curuangah Thlunghlun khal Grik tongihlehlin a si. Cule Jesui thih hnuahcun tirhthlah pawlin antheihmi Grik tong hmangin hmun tinah thuthangtha ansimih kau sinsin in ramthar an nor vivo. Can a hung reiih tirhthlah Johan in “Pathian thu le Jesu Khrih thu le atheihtermi thil hmuahhmuah a sim theh” (Thuphuan 1:2

Page 37: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

73 74

NKJV). Hitivekin Bible thawtkhum a sinak theihpinak lenemhnget nakin ahmaisa ihsin a neta tiang Bible ngantupawlin an sunzom vivo timi a langter.

Danpeksalnak 32:46, 47 siar aw. “Himi daan cabu(Torah or thuzirhnak) sungih thu hmuahhmuah” khaIsrael pawlin zawnlung ten an thlun kha ziangahsaw apoimawh?Pathian thu hi kan san tiang ziangtlukinsaw arei? Tui kan sanah sullam ziangsaw a nei?

Mi hrekkhat pawl cun anmai tongin Bible lehlinmiphun tampi an nei. Mi hrekkhat cun phunkhat lawng annei. Naneihmi te kha Pathian thusuak a si tiah pom awlalungawi ten siar aw. A thuzirhmi hmuahhmuah ka hrangaha poimawh tiah pomin zawnlungten thlun aw.

Zawnlungih na thlundingah le na fate pawl zirhnakdingah Pathian thu hi ziangahsaw a sunglawi?

TLAWNGKAI NIKHAT May 11CAFANGPAWLIH AN SULLAM (Words and Their Meanings)

Tong hmuahhmuah in cafang an nei theh. Cafangpakhat te in sullam kau zet lethuk zet a nei ih cafangpakhatih a sullam lehlin harzet pawl khal an um. Cumicafangih a sullam thei dingah an hman kauhdan le a sullampawl nasa zetih zir a tul.

1 Siangpahrang 3:6; Saam 57:3; Saam 66:20; Saam143:8; Mikah 7:20 pawl siar aw. Pathian in a sersiammiparah zangfahnak le zawi theinak thu ziangvekinsaw asim?

Hebru tongih “Chese” timi zangfahnak hiThlunghlun sungah tong thukbik le rilbik pakhat a si. Himiin a simmi cu Pathian duhdawtnak, zawitheinak,zangfahnak le a miphun a hrilmi hnenah thukam ihthinlungput le ziaza a langter. Himi thucang tawi teah

alangter mi kan hmuhmi cu “a hnenah zangfah lainatnakmaksak, (chesed) a langter tiah a hmang (1 siangpahrang3:6 NKJV). Pathian in “a lainatnak le a thutak cu a runthlah ding” (Saam 57:3 NKJV). Israel ih thuhla ah “Jakobhnenah thutak siseh, Abraham hnenah zangfah lainat nakna langter” ti nakah (Mikah 7:20 NKJV) (chesed) timi ahmang.Bible cabu pum ah “Chesed” timi cafang a hmangringring. Pathian ih duhdawtnak le zangfahlainatnak kanhnenah a langter mi kha “chesed” timi thawn a kaih bik.

Mipumsiarnak 6:24-26, Job 3:26, Saam 29:11,Isaiah 9:6, Isaiah 32:17 pawl siar aw. “Peace” daihnaktimi “shalom” timi kha himi Bible cang pawl inziangtinsaw an hmang?

Hebru cafang “shalom” timi kha” peace” daihnaktiah an letling theu. “Shalom” timi ih a sullam ngaingai cuhi hnakin a thuksawn ih a kau sawn. Himi hi “wholeness”famkim zetin tile “completeness” akim ten ti le “well-being”himdam ten ti khalin an hmang. Cun “God blessing andgraciousness keep us” Bawipa in lo thlawsuah in, lokilkhawi hramseh ti mi ah”shalom” timi hman a si ihPathian hnen ih laksawng timi a si (Mipumsiarnak 6:24-26). Job ih harsat tuarnak a dinhmun kha a ol ai lo cuih adinhmun ihsin phunzai lo ten a um himi khalah “for helacks shalom” ti a hmang. Leitlun buainak hmunah Sabatni thlawsuah siarcawk lo le rel cawk lo rak lawmnak kha“Shabbath shalom” tiah an ti. Kan nunsungah kankhawsaknak hmunah himdam te le daihnak famkimngahnak ding saduhthah nak simmi cafang pawl a si.

Kan hman mi ziangvek tong khalin hi pawl hi antokeh sullam a pur ban thei lo. Himi cafang pawlih sullamngaingai kan theihthei nak dingah ziangtinsaw kan tuahding?

Page 38: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

75 76

TLAWNGKAI NIHNIH May 12SIMNONSALNAK, CAFANG ZOHTHIMNAK, LE ASULLAM

(Repitition, Word Patterns, and Meaning)

Hebru pawl ruahnak ahcun pomdan a thupitnaklangtermi le asullam nemhngetnak kap tampi a um an ti.Europe ram minung pawl le Hebru miphun tong le calai andanglamnak cu Hebru pawlin khawma (,) timi le fullstop (.)timi an neilo. Curuangah tongkam relbawldan a cangkanghnu ahcun a pehzom dan phundang in an tuah.

Semtirnak 1:26, 27 le Isaiah 6:1-3 siar aw. Cafangziangpawl saw a sim non rero. Khami simnonsalnak ihsinpomdan phundang a rolh awkih himi a tuahsal mi incafang ziangvekinsaw a that ter?

Hebru cangantu pawlin Pathian hnen ihsin thil anngahmi kha voithum tiang sim nonih an nemhnget theu.Pathian ih sersiamnak hnatuan ah semsuah ternak khaa vawrtawp a thleng.Milai sersiamnak hi a thupi bik atawpkhawk sinak Bible cang in a langter. Pathian lawnghisersiam theinak a nei timi ah bara’ “to create” ti a hmang.Pathian lawngin sersiam theinak huham a nei ih arak umzomi thil zianghman a hmang lo ti duhnak a si. Himi Biblecangah minung sersiamnak a langter: Pathian in amaihmuihmel kengin minung a sersiam, Pathian ih hmuihmelkengin anih cu a sersiam; mipa le nunau a sersiam”(Sentirnak 1:27 NKJV). Sersiam timi voithum a simnon mikha hminsin aw. Mosi in minung hi Pathian ih sersiammi ti a langterih amai hmuihmel kengih sersiam an si.Himi thutak hi fiangten a langter mi a si.

Isaiah in a langnak le kawh asinak ah, Serafim inralkap pawlih Bawipa cu a thianghlim, a thianghlim, athianghlim, tiah voithum tiang a sim non. Biakinn luah

khat thehtuPathian kha a thianghlim tiah a simnon mikha Pathian maksak ti duhnak a si. A thianghlimmi Pathiana sinak kha Isaiah ih tongkaa in kan thei amah khaPathian hmaiah a ding: “Ka hmakhua a pit! Ka cem ngahriai; kei cu hmur thianglo ka si” (Isaiah 6:5 NKJV) tiah a ti.Isaiah kha profet a si ko nan nunze thianghlim Pathianthawn an hmaisan awkih tawntai le tlaktlailo a sinak athei aw ih hnuaidor in a um.Hlanlai pi ihsin Paul in sualcithlah kan sinak le runtu Bawi kan tulnak kha lailan inarak sim (Rom 1-3). Minung hi Isaiah vekih mitha khalBible ih a simmi vekin sinak in misual kan si theh.

Daniel 3 sungah a simnonsal mi kan hmu ih“Nebukhanezar ih milem dinmi” (Daniel 3:1, 2, 3, 5, 7, 12,14, 15, 18 NKJV). Himi bungah danglamnak kha voi 10 lai asim. Nebukhanezar ih tuahmi kha Pathian in Daniel hnenihsin amah hnenah a phuangawtu Pathian tihzah lo nakumdan a si (Daniel 2:3145).A langter mi cu minung in amahle amah biakding pathian ah a tuah awknak a si. Biaktlakumsun cu Pathian lawng a si timi thawn an kalh aw.

TLAWNGKAI NITHUM May 13CAFANG LE ALANGTERDAN (Texts and Contexts)

Bible sungih cafang pawl hi alanngterdan thawn anum theh. Cafang hi cop le cilhin a catlang thawn langterdan a nei. Khami kha hlawmkhat sungah a tel timi kantheih hmaisa a tul. Cuthehin cafang hlawmkhatihapehzomnak ihsin catlang a hungsuakih kau deuhin alangter. Himi hi cangan danih pengkhat, bung khat,bungkhat sungih asangsang ih then mi an si thei.Anetnakah palh ih tuahmi umlo dingah cafang pawl lealangterdan kha acangthei tawkin theihthiam ding apoimawh zet.

Page 39: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

77 78

Semtirnak 1:27; kha Semtirnak 2:7 thawn zohthimaw. Cumi theh in Semtirnak 2:15-23 siar aw. Hebru cafangih adam “minung” timi Adam ih a hrilhfiahnak a langtermile himi Bible thuhla pawlih danglamnak ziangtinsaw kantheithei ding?

Semtirnak 1:27 sungah bara’ ahmangnon rero kanhmu ih minung sersiamnak langter duhmi a si. Atu ih kanhmuh mi cu himi cang sungah “mipa le nunau” tiah a langterih minung sullam a langter mi a si. Hebru tongkam hmandanah Adam timi cu minung hmuahhmuh thlahtu timi khahimi cang in a langter mi a si.

Semtirnak 2:7 sungih adam hmandan ah leilung ihleivut ihsin Adam (Hebru in adamah) kha sersiam a si ti alang ter. Hitawkah mipa Adam pakhat lawng alang terih Evekha mize phundang nei a si ruangah a hnupi tiang sersiama si hrihlo. Himi Bible cang pawl sungah an pahnih inalangterdan khal a um thluh. Adam cu minung a si tinakhrilhfiahnak ahcun an karlakah danglamnak a um(Semtirnak 1:27) minung ti le mipa Adam (Semtirnak 2:7) tiin an danglam aw. Adam cu minung pakhat a hnu ih cithlahtu kha asi(Semtirnak 5:1-5; 1 Sansiarnak 1:1; Luka 3:38)Jesui ratnak ding khihhmuhnak a si ih a ra ngaingai ihAdam pahnihnak (Rom 5:12-14) kha a si.

Adam timi hi phundangte in cafang a langihsersiamnak hnatuan kau deuhih a umnak hmun(Semtirnak 1-2) ih Adam le Eve sersiamnaka lang.Himi hiakau sawnmi tongkam hlawmkhat thu a sim. Khami a kausawnmi tongkam hlawmkhatsung ihsin an tumtah mi le anruahnak pawl kha kau deuhin an langter ih an let. A cancanah Semtirnak 2:4-25 hi a voihnihnak sersiamnak thilthlengti khalin an ti theu, asinan khami thu kha alangter danphundang timen a si ih (hmai zarhah kan hmu ding). Anpahnihin milai semsuahnak langtermi a si ti kan hmu.

Mipa le nunau kha Pathian kut rori ih sersiam mia si ti kan hmu. A ngaingai tiahcun himi in zirhnak” hileitlun fimnak” atthlak asinak thu ziangsaw in sim (1Korin 1:20) can tha in pekmi ihsin kan tho thei salnakding men ah a si maw?

TLAWNGKAI NILI May 14CABUPAWL LE AN THUCAH (Books and Their Message)

Cathianghlim komkhawmmi kha Bible cabupawl tia si. Bible cabu pawl cu tumtahmi a phunphun hrangah lehmundangdang ihsin an ngan.Cabu hrekkhat pawl cusimsung thucah pawl a si ih; a hrekkhat pawl cu cabukomkhawmmi Saam tivek a si. Siangpahrang 1nak le 2nakpawl cu san thuanthu cabu a si ih, Paul le mi dang pawlinhmun dangdang ih kawhhran ummi pawl hnenah cakuatpawl khal an tel.

Cabu ih a sullam le a thucah theithiam kan duhahcun cangantu le a umnak theih hmaisa a tul. Bible cabutampi cu cangantu fialih nganmi a si. Bible cabu sungih ahmaisa panga pawl ngan dingah Mosi fial a si (Joshua 8:31,32; 1 Siangpahrang 2:3; 2 Siangpahrang 14:6; 21:8; Ezara6:18; Nehemiah 13:1; Daniel 9:11-13; Malakhi 4:4). HipawlhiJesu in a nemhnget (Marka 12:26; Johan 5: 46, 47; Johan7:19). Tirhthlah pawl khal in an nemhnget ve (Tirhthlah3:22, Rom 10:5). Bible ngantu hrekkhat pawl cu thuhla aphunphun ruangah langter lo mi an si. (Thuthimnak ahEsther cabu ngantu le Ruth cabu ngantu, cun Samuel cabungantu le Sansiarnak cabu pawl hi a ngantu tarlang lo mian si).

Semtirnak 15:1-5 le Semtirnak 22:17, 18 siar aw.Semtirnak cabu ngantu Mosi asinak ziangsaw in sim?

Page 40: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

79 80

Suahlannak ihsin Daanpeksalnak tiang ngantu cuMosi a si ih Suahlannak hnu ih a nganmi a si. Hlanlaipupa sanah Pathian in sersiamnak hna a tuannakhramthok langter tu Semtirnak cabu kha Suahlannak cana thlenhlanah a ngan tihi pom tlak mi a si.

“Kum a herliam rero vekin Mosi cu a tilva pawl thawnramthing ah a tawivak rero ih a miphun pi pawl hremnakan tuarnak kha seherh zetin a ruat. Cun hrilmi miphunpawlin ramtiam roluah dingah an pupa pawl hnenih thukama ummi kha Pathian in tlangtlaknak tuah thlang sehla timihelhkam in a um ih Israel pawl hrangah sunzan ihthlacamnak a neihmi kha Pathian in a theihsak or Pathianhnenah a thleng. Cule Vanmi pawlih an tleuvarnak kha akiangkap ah an tleu ter. Cuihhmun ahcun Thlarauthiang-hlim in a cencilh(inspiration) ih Semtirnak cabu kha angan. “Ellen, G. White Patriarchs and Prophets, p.251.

Semtirnak cabu in kan semsuahnak lawng insimlo ih rundamnak khawkhannak khal in sim. Cun Pathianin sinak ih misual ti duhnak a si. Pathian in a khawkhan-nak kha Abraham thawn thukamnak tuahnak thawnfiangsinsin in a langter.Cule amah cithlah pawl khamiphun tum le ropi ih atuahnak ding tiang in a tel “nacithlah cu vanih arsi zatin le tifinriat kapih vunnel zatinka karhzaiter ding” (Semtirnak 22:17 NKJV).

Hmundang ih kan theihthei lomi thutak sunglawiih thuhla Semtirnak cabu in ziangsaw in zirh? Kanzumnak hrangah Pathian thu a poimawhnak thu ziangsawin zirh?

TLAWNGKAI NINGA May 15RUAHBETDING: “Pathian in rundamnak hrangah theih tulmipawl kha Bible hmangin minung hnenah a pek. Bible hirinsantlak le a palh theilomi Pathian ih a duhmi phuansuah

mi tiah pom ding a si. Cuih pawl cu nunze tahfung, thurinphuansuahnak, nitin nun zohhliahnak a si. Pathian in aduhmi a phuansuahnak thu a si ih, ahmun ringring theinakdingah bomnak zianghman a tul loih Thiangthlarau ihhruainak khal atul lo. Khami kalh zawngin Jesu inasiahhlawh pawl Bible thu fainter dingah le athuzirhmi pawltheihfiangter dingah Thiangthlarau pek dingah thu a kam.Pathian ih Thiangthlarau cun Bible a thawkkhum. Himihi Thiangthlarau in Bible kalh in thu a zirh lo ding tiah atimi asi ding. Ellen, G. White, The Great Controversy, p. 9.

RELTLANGDING:

1. Nan tongin Bible lehlin mi phunziatsaw a um, khuimilehlin saw na uar bik? Bible kha Pathian thusuakvekin lungawi nak dingah ziangvekin saw na zirsuakthei ding?Zumnak thawngin zawnlungte ih thulungdingah ziangsaw in zirh?

2. Pathian in zarhkhat sungih niruknak ni ah insersiam timi kan minung semsuahnak Bible thuzirhmi le fim zirnakih zirhdan kum billion lenglo laiih rak semsuak mi kan si timi karlakih andanglamnak kha ruat aw. Hi mi thusimmi Pahnihkarlak ziangtlukinsaw an danglam awk? Bible ihzirhmi khoh zetih pom dingah ziangsaw in zirh?

3. Bible theithiam dingah ziangvek cabu insaw Biblezingzoi nak a lo bawmthei bik tiah na hmu? Baawmtuding cabu dang na neilo ahcun tu zarhsungih Biblehrilhfiahnak kan zirnak ihsin a hnamhnoihdanziangvekinsaw na zir?

Page 41: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

81 82

F-6

4. Israel pawl kha an nun lam tluanah Pathian hruainakthuanthu le an hnenah Pathian ih pekmi thutaksunglawi kha an tefasin pawl hnenah simsinih zirhsindingah a pek (Daanpeksalnak 4:9). Zumnakihpaltlangmi lamtluanah hlawhtlinnak le hlawhsamnakngaihsak lo in kan nun lamtluanih Pathian lamhruainak thuanthu midang hnenah simsin ihzirhnakin kan zumnak thanso theinak dingah ziangthu saw a um? Bible thutak midang hnen ih simnakahkan mah le midanghnenah hlawknak ziangruangaha um?

ZIRLAI 8 May 16-22

SERSIAMNAK: SEMTIRNAK AHRAMTHOKNAK VEKIN(Then khatnak)

CREATION: GENESIS AS FOUNDATION (Then khatnak)

SABAT TLAILAM May 16

TUZARH SIARDING:Johan 1:1-3; Semtirnak 1:3-5;Suahlannak 20:8-11; Thuphuan14:7; Mathai 19:3-6; Rom 5:12.

BIBLE CANGKEN: “A tir in Thu a um, cun Thu cu Pathianthawn a um ih, Thu cu Pathian a si. Cuihthu cu a tir in Pathian hnenah a um. Thilhmuahhmuah hi amah in a tuah ih,sersiammi hmuahhmuah ah amah telloih sersiammi zianghman a um lo.Amah ahcun nunnak a um ih, cuihnunnak cu minung pawlih eng a si.”(Johan 1:1-4, NKJV)

Semtirnak 1 nak hi Cathianghlim hmuahhmuahih lungphum a si. Bible ih thurin le a thuzirhnak pawlihhnguahsan a si. Thumkom Pathian ih hnatuannak kha PaPathian, Fapa (Johan 1:1-3; Hebru 1:1,2;) le Thiangthlarau(Semtirnak 1:2) leilung le a sungih a ummi hmuahhmuahle a vawrtawpah minung tiangin an sersiam (Sentirnak1:26-28). Semtirnak in kan hnenah Sabatni (Semtirnak2:1-3) thil thalo hramthoknak (Semtirnak 3) Messiah letlannak khawkhannak (Semtirnak 3:15) Leitlun pumhlumtiliknak (Semtirnak 6-9) thukamnak (Semtirnak 1:28; 2:2,3,

Page 42: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

83 84

15-17; 9:9-17; Semtirnak 15) tongphun tampi thentheknakihsin minung pawl thendarh awknak(Semtirnak 10, 11)Sersiamnak ihsin Abraham tiang cithlahtu pupa pawl ihhmin a sangsang ih ngannak le an thuanthu pawl(Semtirnak 5 le 11) khal in theihter. Anetnakah Pathianih tongkamsuak thu pawl huham a neihnak (Semtirnak1:3, 2 Timote 3:16; Johan 17:17) milai ih pianphung(Semtirnak 1:26-28) Pathian ih ziaza (Mathai 10:29, 3o)thitumawknak (Semtirnak 1:27, 28; Semtirnak 2:18, 21-25) Leilung le thilhrampi kilkhawitu (Semtirnak 1:26; 2:15,19) cun van thar le lei thar tuah dingih thukamnak (Isaiah65:17, 66:22, Thuphuan 21:1) himi thil hmuahhmuah atokehnak cu semtirnak 1 nak a si. Khami kha tuzarh lehmaizarh sungah kan zir ding.

THAWHSAL NI May 17A TIR IN . . . .

Semtirnak 1:1 siar aw. A thukih a ril zetmi thutakziangpawl saw a langter?

Kan Bible kha huham neizet le thutaknak lefelfainak tongkam thawn hramthoknak a tuah. Khami ahtongkam tluangtlam a hmang nan a thuk le a saannak tahtheih lomi thu pawl voi le khatahthil tampi a cangsuakmia um ruangah fimkhur zetih zir rero a tul. Himi thil himifim thiamsang pawlin thusuhnak maksak zet an suahpitheumi a si ih ziangruangah hi hmunah kan um? Zosawkan si? Ziangtinsaw hi hmunah kan thleng? Tivekthusuhnak pawl kha Bible cang hmaisabikah a lehnnak apek.

Kan rak um theinak hi Pathian in nikhat canrelnaksungah inrak sersiam ta ruangah a si. Hualvan that

ruangah raksuak pangmi kan si lo. Tumtahmi hrampi neilo le khawkhannak umlo in voikhat thilthu ah a um lohlimi kan si lo. Darwin zirhnak cu Bible thawn an kalh aw nasa, Khrihfa pawl kha atthlak ih tuah dingah Khami thuzirhnak thawn kaih dingah an tuah.”A tir te’Pathian insunni nikhat sung sersiammi kan si. Himi in “a tirlaiah”Pathian kha arak umzonak a langter. Can rithentuahnak a um hlan ihsin Pathian a rak um zoih ni khatherliam dan “zanlam a umih zinglam a um” cule thla lekum siarnak dingah leitlun ih hminsinnak pehzom awknakni le thla kha sersiam a si. Himi a hramthoknak hi tlukpitu umlo le can reipi a um cule Cathianghlim caang dangpawlin a thlawppi ve ding. Khami in thilhramthok tokehnakle Pathian ih sersiamnak hnatuan a nemhngetsalnak a si(Johan 1:1-3).

Johan 1:1-3 le Hebru 1:1, 2 siar aw. Sersiamnakahzosaw mawhphurtu? Khami kha cross parah thihnak tuartua si ti kha ruat aw?

Bible ih zirhdan ahcun Jesu cu sersiamnakmawhphurtu a si. “Thil hmuahhmuah hi amah in a tuahih, sersiammi hmuahhmuahah amah tel loih sersiammizianghman a um lo.” (Johan 1:3 NKJV). Jesu hmang in“Pathian in leilung pi hi a sersiam” (Hebru 1:1, 2 NKJV).Jesui sung ihsin thil ziangkim hramthoknak le tokehnaka si ih, thil um hramthok lai vekin thil ziangkim anetnakah thleng famkim theh ding. Ziangah tile Amah cu “Alphale Omega “ “ ‘a thoknak le a cemnetnak’ a si.”(Thuphuan1:8, Thuphuan 22:13 NKJV).

Na theih dingmi cu himi a si Pathian ih sersiammi na si timi ziangsaw danglamnak a nei? Khami kha nazum lo ahcun tiin ruat aw. Nangmah le nangmah na hmuhawk dan le mi dang pawl danglamnak ziangvek saw a si?Ziangruangah?

Page 43: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

85 86

TLAWNGKAI NIKHAT May 18SERSIAMNAK NI PAWL

Phuahcop thuanthu or tahtimnak, khihhmuhnak,vekin sersiamnak zarh kha a tak a silo tiah thlir dan tharin kum tampi a luah khat. Khami kha nuam tete inathlengh awih a thangso vivo timi ruahdan ihsin ahungsuakih leilung parah nunnak a um vivo theinak dingahkum tampi a rei tiah an ti.

Bible in himi thuhla ziangsaw a zirh? Semtirnak 1sungih sersiamnak ni pawl kha a taktak a si khihhmuhnakmen a silo tiah ziangruangahsaw kan theithei?

Semtirnak 1:3-5 le Suahlannak 20:8-11 siar aw.Nisiar dan a langtermi ziangvek saw a si?

Hebru cafangah “yom”or “day” “nikhat” sersiamnakhrangah nikhat kha a rem awk zetmi a si. Tuini ih nikhatkan hmanmi kha semtirnak sungih sersiamnakih hmanminikhat rori kha a si. Khami kha Bible tlawngta mitampipawlin an pom lo, culawng silo in himi nikhat kha angantuin tumtahmi nei ih ngan hrimmi a si tiah an ti.

Ahmaisabik nisiardan tuah ih retkhawmtu khaPathian a si (Semtirnak 1:5). “Yom”or “day” nikhat timi cu“zanlam le zinglam” timi kha a si (Semtirnak 1:5, 8, NASB).Himi cafang hmandan hi thil tampi hrangah a hmang loihthil pakhat hrang lawngih hmanmi asi ruangah zanlam lezinglam kha nikhat ti duhnak a si.

Curuangah sersiamnak ni sarih sung kha can thenpakhat vekah kan theih a tul. Himi ah nambat asangsangih siarnak 1,2,3, tivek ih siardan kha Hebru in“echad” mirang in “one” pakhat ti a si ih asangsang in anthlun aw “pakhatnak, pahnihnak, pathumnak” tivek a si.

Himi alangter dan hi zarhkhat sungih ni le can asangsangiha langternak dan a si ih nisarihnak ni kha a vawrtawp a si.Himi ah khihhmuhnak a um lo, ih nikhat le nikhat karlakhlatawknak a um lo an sang aw. Sersiamnak nisarih sungkha nikhatnak ihsin nisarihnak tiang a sangsang in tuini tiang kan hmu thei lai.

Zarhkhat sung nisiardan kha a sinak vekin Pathianin amai kutzung ih nganmi thukham 4 nak sungah kanhmu. Sersiamnak zarh sung ih ni siar dan ngaingai khanisarihnak Sabat nizarh ulhnak sirhsan in a langter.

Semtirnak sungih sersiamnak kha Bible sunglawngih a ummi a si lo. “Hmakhatte ah mit thep karah,tawtawrawt netabikah “ (1 Korin 15:52 NKJV) Jesui ratsaltikah tawih theikha tawihthei loah Pathian in a thlenghtikah tharthawh ih sersiam salnak a um ding. Amahten athlengh aw vivo ih a thangso vivo timi a zirh aw ih, Pathiana umlo ti zumtu pawlih zirhnak kum billion lai a reimisersiamnak kum kha Pathian in sersiamnak thar athawhsal tikah khami kum pawl kha ziangtinsaw ahmangding?

TLAWNGKAI NIHNIH May 19SABAT LE SERSIAMNAK (The Sabbath and Creation)

Tuisan ahcun nisarih ni Sabat ulh cu sakhua nakahle khawvel thil ah tuarharmi soiselnak tangah a um. Himithu hi leitlun pumhuapih ruahrel tlang ding mi ah a cangthei ti kan hmu thei. Europe ramthen hmun tampi ahTlawngkai nikhat kha zarhkhat sungih ni hmaisabik ahle Thawhsal ni Sunday ni kha nisarihnak ni ah retinthlengh an tum.Tunai teah pop in ca a kuat thehih Pathiankhawlairel can aher rero mi ah nisarih Sabat kha “Judahpawl ih Sabat” an ti ih a hmin an thlengsak. Leilungpi ih ni

Page 44: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

87 88

sat aluartuknak thawn pehpar aw in leitlunharsatnakdemter ih thanso nak dingah colhni mal ter theinak dingruahrel tlang dingah a forh (Pope Francis, Laudato si’,Vatican City: Vatican Press, 2015, pp. 172, 173).

Semtirnak 2:1-3, Suahlannak 20:8-11, Marka2:27, le Thuphuan 14:7, siar aw. Thukhaam apali nakinSersiamnak theithiam dingah pehzom awknak ziangsawan nei? Vancungmi pathum thucah thawn ziangvekinsawan hnamhnoih awk?

Bible ih simdan ahcun “nisarihni ah Pathian in atuahmi hnatuan cu a theh” (Semtirnak 2:2 KJV).Sersiammi hmuahhmuah in niruk sungah Pathian kutihtuahsuak mi kan si ti an langter. Khami niruk sungahPathian in a hnatuan a vawrtawp a thlen lo ti an thei banlo.Nisarih ni lawngah ahnatuan cu a theh. Himi ruangah Jesuin “Sabat hi minung hrangih tuah mi a si, minung hi Sabathrangih tuahmi a si lo” (Marka 2:27 NKJV) tiah a ti nak asi. Jesu in thunei zetin himi asimnak cu Pathianmithianghlim pawl thawn kum khua thukam hminsinnakle tacik khennak ah Sabat ni kha a tuah ruangah a si.Sabat kha Hebru mi phun hrang lawngah a si lo ih mihmuahhmuah hrangah a si.

Jesu in Sabat ni a sersiam thehhnuah thil pathuma tuahmi kha Semtirnak in a langter. (1) Amah a cawl,(Semtirnak 2:2) himi ah kan mah thawn Sabat colhni ahkan mah thawn um tlang dingah Pathian lungthlitum kanhmu. (2) Nisarihnak ni cu mal a sawm, (Semtirnak 2:3)sersiamnak ih a netnakah ramsa hmuahhmuah khathlawsuah a pek (Semtirnak 1:22), cule Adam le Eve khalthlawsuah a pek ve (Semtirnak 1:28). Kan theih dingmi cunisarihnak colhni pakkhat lawng kha thlawsuahnak a pek.(3) Pathian in nisarih ni cu a thianghlimter (Semtirnak2:3) or nithianghlim ah a tuah.

Himi thil pathum pawl hi zarkhat sungih nihmuahhmuah ah Pathian in a tuahnak hmuhding a umlo. Himi thil pathum hi thukhaam a pali nak ah a sim sal,khami kha Pathian amah mehtok rori in a ngan ih Sabatni kha Sersiamnakah a hngat awknak a langter.(Suahlannak 20:11).

Thuphuan 14:7 le Suahlannak 20:11, sungahSabat ni hi Sersiamtu biaknak dingah pekmi a si tifiangten a lang. Cannetnak lam hrangah Sabat hiziangvekinsaw hnamhnoih awknak a nei?

TLAWNGKAI NITHUM May 20SERSIAMNAK LE THITUMNAK (Creation and Marriage)

Cannet lam kumhrabi hrawngah kan hmuhmi cuthitumnak kha a cozah pawlin le pawlkom pawlin nasa zetinthlengnak an tuah. Miphun tampi pawlin neihbangawthitum nak an tuah. Khami kha minung cithlah dingahnunau le mipa thitumnakin innsang dinnak dan thawn akalh aw. Himi hi hmaizahtlak tampi lak ihsin ton kello thilum thar asi ih, thit umnak zirhawknak thuthawnthusuhnak a suak. Cathianghlim sungah innsang dinnakle thitumnakih thianghlimnak khal siseh kawhhran leukawknak, ih a sullam khal thaten a sim fiang.

Semtirnak 1:26-28 le Semtirnak 2:18, 21-24 siaraw. Thitumnak hrangih Pathian lungthlitum himi pawlinziangsaw in zirh?

Pathian ih thil sersiam avawrtawp minungsersiamnak kha niruk ni ah a theh. Semtirnak 1:26 sungahthinlung khoih zetmi cu Pathian in thil tampi hrangihhmanmi tongkam a hmangih a hmaisabik can ah: “ ‘kanmaihmuihmel keng minung tuah uh si’ “ pakhat le pakhatduhdaw aw zetmi thumkom Pathian in an sersiammi

Page 45: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

89 90

minung hnenah leitlun ih thitum awknakih peh zomawknak a zirh.

“Pathian in amai hmuihmel kengin annih cu asersiam: mipa le nunau a sersiam” (Semtirnak 1:27 NKJV).Adam ih asimmi cu “ Tu ah hihi karuh ih ruh, ka taksa ihtaksa a si “ (Semtirnak 2:23 NKJV) cule Adam in amah cu“nu nau” tiah a ti. Thitumnak ih a suahpi mi cu “mipa in anu le a pa a suahsan ding ih, a nupi hnenah a kop ding:cuticun taksa pumkhat an si ding” (Semtirnak 2: 24 NKJV).

Cathianghlim in mipa le nunau karlak pehzomawknak felfai zetin a sim. Anmah cu nu le pa hnen ihsinhramthokmi an siih mipa le nunau an si. Himi hi leitlunih kan nu le pa hmaisa hnenah fiangfai zetih zirh zomi si:“‘Pathian in mal a sawm hai ih, Pathian in an hnenah,cithlah uhla karhzai uh, leilunghi luahkhat uhla uk uh’ “(Semtirnak 1:28 NKJV). Thukhaam a panga nakah faatepawlin an nu le pa an upat ding thu a sim (Suahlannak20:12). Neihbang aw pawl awknak hnakin neihbang awlopawl awk nakah duhdim ih thin diriamnak a famkim.

Mathai 19:3-6 sungih Jesui thusimmi kha siar aw.Thitumnak ih umdan le a thianghlimnak ziangsaw inzirh? Jesui zirhnak ihsin kan zaten misual kan si ihminung parah Pathian ih duhdawtnak hi hngilh thei dinga si lo. Thitumnak Bible ih in zirhdan rinum tenziangtinsaw kan kai hnget thei ding?

TLAWNGKAI NILI May 21SERSIAMNAK, TLUUKNAK, LE CROSS

Bible in sersiamnak famkim karlakah thendarh awlo nak ding a tuahsak. Tluuknak, Messiah pek dingthukam, le a tawpkhawk tlannak tiangin a remruat theh.A thupi bik cu minung rundamnak hnatuan kha atumtahmi asi.

Semtirnak 1:31, Semtirnak 2:15-17, le Semtirnak3:1-7 siar aw. Pathian ih sersiammi famkim hnenahthilthleng ziangsaw a um?

Pathian in a sersiammi pawl a zoh ih “a thatuk”tiah a ti(Semtirnak 1:31). “sersiammi pawl cu famkim ansi . . . .Leitlunah Eden cu mawinak famkim in a tuam theh.Adam le Eve cun nunnak thingkung pantheinak an nei.Tha famkim sersiammi ah thil thalo sualnak or thihnakthladem zianghman a um lo.” Ellen, G. White, Patriarcthand Prophets, p. 47.Pathian in Adam le Eve kha khapmithingrah nan ei ahcun nan thi rori ding tiah ralrinnak apek (Semtirnak 2:15-17). Rul pi cun thusuhnak thawn thua titi pitih cule Pathian ih raksimmi thawn cun an ralkahaw zet. “ ‘Nan thi hrimhrim lo ding’ “ tiah a ti(Semtirnak3:4). Setan cun Eve hnenah theihthiamnak makzet nannei dingih Pathian thawn nan bang aw ding tiah thu a kam.Cule Eve in tluangtlam zetin a zum lohli.

Pathian in Semtirnak 2:15-17 sungih a simmi khaPaul in ziangtinsaw a nemhnget? Rom 5:12 le Rom 6:23siar aw. Himi pawlin sakhaw thendarh awknak thuhlaziang thusaw a zirh?

A neta Bible ngantu pawlin a hmaisa Bible ngantupawlih an langter mi le anrak remruat zomi pawl annemhhnget timi an canganmi sungah a lang. Rom 5-8sungah Paul in sualnak le rundamnak ih duhnunnak khaa ngan: “Mipakhat ihsin leitlunah sual a lut ih, sual inthihnak a thlenpi, cuihruangah thihnak in mihmuahhmuah a ciahneh theh” (Rom 5:12 NIV). Thlenghdanglam aw vivo ih thildangah kan cang timi zumtu pawlin thihnak hi minung um hlan kum million lai ihsin a rakum zo tiah an ti. Bible ih sual hramthok a zirhnak le cross

Page 46: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

91 92

parah Jesui aiawh thih tuarnak le rundam khawkhannakah himi pomdan in nasa zetin abuaiter theh. Thihnak hisualnak thawn kungkaih awlo sehla, thihnak hi sualnakih thaman a si lo ding (Rom 6:23). Cule sualnak ruangahJesu Khrih thih a tul lo ding. Curuangah sersiamnak, sualih tluknak, le cross hi then theih loih ngerhaw mi an si.Adam pakhatnak kha Adam pahnihnak thawn an zom awih,(1 Korin 15:45, 47). Darwin zumnak nei pawlih thlengh awih thildangih cang theinak zumnak in ziangkimah Pathiana rolh awtheh timi tiang a fehpi ih khrihfa sinak a hrampitiang a siat suah thei a si.

TLAWNGKAI NINGA May 22

RUAHBETDING: “Calai thu, miphun tong, le thildang betnakparah hngat aw in thil hawlsuah mi pawl kom theh ihruahnak pawl thawn kan tahthim tikah Semtirnak 1 ih alangtermi ni kha “yom” “day” nikhat ah nazi 24 a ummikha nikhat a ti duhnak a si.”

“Semtirnak 1 ngantu in ni thawhkehnak pomdankha mai duhmi ni hrilnak hnakin a famkim ih, mi zapiteltheh theinak thuhla hawlin a tuah thei lo.” Gerhard F.hasel, “The ‘Day of Creation in Genesis 1: Literal ‘Day orFigurative “Periods/Epochs’ of Time? Origins 21/1 (1994),pp. 30,31.

“Ruahnak thabik khal Bible ih hruainak a um loahcun thutluknak tuah dingah a tummi thawn peh aw inan fimnak le an phuan zarnak kha a buai theh ding.Sersiamtu le a hnatuannak hi mifim theihnak le fimnakih ruahban thei mi a si lo. Thil umdal le fehdan phung menin hrilfiah thei khal a si lo. Bible ih thil umdan a phuan mipawl kha tahthim theih mi a si lo.” Ellen, G. White,Testiminniess for the Church, vol. 8, p. 258.

RELTLANGDING:

1. Atlun ih Ellen, G. White canganmi kha kan zoh tikah,tuisun tiangah anganmi pawl hi a thleng famkimnakkan hmu, khrihfa cangan hminthang pawl lakah a telban ih, a canganmi kha mifim pawl ih hawlsuahmithuhla ah a cang, Bible thilthleng pawl kha mifim pawlhnakin a simfiang thei sawn, khuimi cabu anganmisaw Bible hrilhfiahnak atuahmi ah zum a tlak lo bik?

2. Sakhaw thendarh awknak pom kha Bible in a hua zettimi a cangthei mi a si maw? Sakhaw thendarh aw miin Khrihfa tiah a sal awmi na theih ahcunziangruangah Paul ih cangan mi (Rom 5) ih cross ahJesui thihnak le Adam tluuknak karlak thuhla crosstleunak hmang ih simfiang dingah ziangahsaw na sutlo ding? Ziangvek simfiangnak saw a pek ding?

3. Bible hi Pathian ih thuphuan suahmi a si ahcun, Biblethutak thusimmi lamah zumtu ih zumnak a thanglianterih amit mengter thei loin a um kem? Kumkhua nungPathian ih phuansuahmi Bible thutak lamah anthinlung sangkaa an on ahcun khrihfa pawlin “kathinlung a vaivuan ih a mol theh” tiah an ti kem?Pathian um lo ti a zumtu, khawvel mi ih leitlun thlirdan cu khrihfa pawl hnakin an hmuhdan a fiak sawn.

4. Zumtu pawlin Bible parah rinum ih an um ahcun sexsinak ih thubuai thusuhnak thawn ziangtinsaw an buaithei ding? Lungih midang a dengtu cu hlawhhlang nuvekih mi sual a si lo ding maw?

Page 47: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

93 94

ZIRLAI 9 May 23-29

SERSIAMNAK, SEMTIRNAK, AHRAMTHOKNAK VEKIN(Creation, Genesis as Foundation, Part 2)

SABAT TLAILAM May 23

TUZARHSIARDING: Job 26:7-10; Semtirnak 1-2; Semtirnak5; Semtirnak 11; 1 Sansiarnak 1:18-27;Mathai 19:4,5; Johan 1:1-3.

BIBLE CANGKEN: “Van pawl khin Pathian sunlawinak anphuangih, tlolak kaupi in a kutihtuahmi an langter.” (Saam 19:1 NKJV)

Mifim tampi pawl cun an thinlungah Bible thuhlaina luahkhatih Pathian sersiammi leilung thuhla anzingzoinak ruangah santhar fimthiamnak a hungsuak.Johannes Kepler, Isaac Newton, John Ray, Robart Boyle, lemi thiamsang tampi pawlin an hnatuanmi theihthei lehmuh thei ih a langter sinsin tu cu Pathian ih sersiammia kutsuak pawl an si tiah an zum.

French ram remthatnak hnu zabi 19 kum hrawngahcun mifim pawl in Pathian a umlo timi khawvel thlirdankha thilhrampi zingzoinak (naturalism) le neihmi thillawnghi a thupi timi ruahnak (materialism), pawl ihsin asuak thok. khawzing timi(supernatural) le Pathian timi inhmunhma an nei ve lo.Himi thilhrampi ruatih, zingzoinakle zirsuahnak (philosophical) hi (1859) hrawngih a hramthoktu pawl lakah langsar zetih a um tertu Charles Darwin’s asi. Khami san laiah fimnak hi amah ten athang cak zetih

Bible sirhsan nak ihsin lamzin dang a zawh. Himi inSemtirnak thuanthu sirhsan ih hrilhfiahsalnak kalhnaka suah pi.

Fimthiamnak ih van le lei thil ummi thlirdan ahBible hi san a man lo tuk maw si? Bible hi an kiangkapmilem bia pawl hnen ihsin lakih ngankhum sinmi mawsi? Bible ih nganmi nunphung kha an mai san ih nun phungle an umnak hmun ih nunphung maw si? Bible hi ankhawzing ih hnatuan hramthoknak kan hmuh theimi lethil um zomi pawlih nemhnget mi a si maw?

Hi thuhla pawl hi tuzrh kan zirlai kan ruahrel tlangdingmi a si.

THAWHSAL NI May 24LEILUNG HI A PHEENG

Khuahlanlai pawlin leilung pi hi a pheeng tiah anzum theh. Kan leilungpi hi a hluum a si tiah mitampi pawlinan ruat ih a sinak sirhsan tha tampin an rak sim. Tui sankhalah mihrek khat cun a hluum lo a pheeng tiah an ruatih Bible khalin leilung pi hi a pheeng tiah a zirh.

Thuphuan 7: 1 le Thuphuan 20:7, 8 siar aw. A tlunih thuhla kha himi cang pawl in ziangtin saw an sim?Leilung pi hi a pheeng a si tiah thungaithlak in an zirhmaw?

Lei cancemnak thuhla a ngantu Johan in vancungmi pali thu hla hitin a ngan: “lei kiil li ih dingvancungmi pali ka hmu.” (Thuphuan 7:1 NASB) tiaha ti.Khami cafang kha “kil li” timi kha voithum lai a hmang,vancungmi pawlin nisuah, nitlak, saklam, thlanglam khaan kai ti in a simmi a si.

A sim duhmi kha tahthimnak tongkaa a hmang ih,tuisan ah khami kha tahthimnak a si tiah kan hman a

Page 48: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

95 96

tul, ziangah tile “nisuahnak lam ihsin ni a suak” ih, khami”thli pawl kha nisuahnak ih sin a tho”. Curuangah himi hinisuah, nitlak, saklam, thlanglam, timihi khihhmuhnaka si ih zirh duhmi tumce a nei tinak a si. Cuihtlunah Jesuin “thinlung sung ihsin thu thalo a suak, laithahnak, nu lepa sualnak, uiretnak, rukruknak, a diklo ih mi tannak, lePathian thangsiatnak tla a ra suak a si.” (Mathai 15:19NKJV). Himi ah milai zumnak a sim loih thinlung sungihkhawruahmi a sim a si. Kan thinlung ih kan ruahminunziaza hi kan tuah timi a langter.

Job 26:7-10 le Isaiah 40:21, 22, siar aw. Leilungpi ih umdan ziangvekinsaw in zirh?

Job 26: 7 sungah kan leilung pi hi boruak tlolak aha um tiah: “saklam cu tlolakah a pharh ih, leilung hizianghman lo tlolak parah a thlai” (NASB). Leilung pi hi“ahluum” tiah a ti (Job 26:10).Isai 40:22 ih a langter mi cu“Leilung hluumpi parih totu cu amah a si, cutawk luahtupawl cu karbok vekfang an si, umnak puan inn bangtukihvan pawl a pharhtu cu amah a si.” tiah a ti(NKJV).

Tuihlan kum 1000 lai ih khawsa mi ah pol awkhnik. Kan leilung pi a her rero timi simfiannak ah thilzianginsaw na fiang ter thei ding? Leilungpi hi cawlcanglo in a ding ringring titeh ziangtin na sim fiang ding?Cun kan leilung pi hi a hluum or a pheeng timiziangtinsaw na sim fiang thei ding?

TLAWNGKAI NIKHAT May 25HLANLAI CALAI IHSIN SERSIAMNAK

Thilhlun laisuak tu pawl in Khuahlanlai Ezipt ramle ni suahram naihlam ramih an laihsuah mi thuhla ahsersiamnak le tilik a umnak thuanthu pawl an hmu.Khawruah harza a si mi cu Semtirnak 1-2:4 siar aw. cun

Atra- Hasis Epic ngan khummi kha siar aw “pathian aiawhah minung in hna a tuan ahcun phurrit tukmi a um tikah,pathian ih pekmi tuanvo hi a harsatuk ahcun nu ih sulkha pathian ih a bomnak zarah tefa sin cithlah le miphunkha a sersiam. Minung hi pathian pawlih siahhlawh tuanvopekmi a si thei. Thluak fimvar le tha asimi pathian Geshtu-e’ in an biakinn ah mipi um khawm a thattheh. Nintu inciarbek thawn a sa le a thisen a rawi theh. . . . . . StephanieDalley, Myths from Mesopotamia: Creation, the Flood,Gilgamesh, ans Others (aanew York:Oxford University press,1989), pp 9, 14, 15 . Danglamnak a ummi ziangsaw nahmu?

Khami thuanthu pahnih kha an bang aw, a hmaisaminung kha tlak ih tuahmi a si, an danglam awknak cu alangfiang zet.(1) Atra- Hasis cabu sungah minung in pathian hrangah

hna a tuan ahcun pathian kha a cawl thei. Semtirnaksungah Pathian in leilung pi a sersiam. Sersiamnakvawrtawp minung hrangah ziangkim a sersiam. Culean mah thawn an cawl tlang. Semtirnak sungahminung cu Eden dum sungah a ret. Cun Pathian thawnlengtlang dingah sawm an si ih Pathian ih sersiammipawl kilkhawi dingah tuanvo pek an si. Khami pomdan kha Atra-Hasis cabu sungah a um ve lo.

(2) Atra- Hasis sungah pathian tenau deuh cu a that ih athisen cu ciarbek thawn a rawi ih nunau le mipapasarih ah a tuah. Semtirnak sungah Pathian in Adamhmaisa kha nel aw zet dingah sersiam. Amah in asungah nunnak thaw a thawtlut. Cule nunau cu a hnuah a sersiam ih mipa bawmtu dingah a si. (NKJV).Pathian in Adam le Eve kha pathian tenau athahmithisen ih sersiam an si lo.

Page 49: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

97 98

F-7

(3) Semtirnak ih ngandan ahcun siatsuah nak lenunrawngnak a um lo, Atra-Hasis ih thuanthu nganmi ahcun hmuh a si.

Bible nganmi ahcun Pathian thilziangkimtithei insoisel ding umlo leilung pi ah minung cu mawinak famkimle tihzah upatnak famkim tumtahnak thawn remruat sakmi a si. Himi danglam nak ngaingai kha zirsang pawlin athutawp an tuahnak cu, a netnakah, himi pawl hisersiamnak thilthleng thawn a kalh awk zetmi an ti.

Sersiamnak le tilik thuanthu kha mihrekkhat cunkum tampi thu el awknak an nei. Ziang a cang ngaingaitimi theih ngaingai lo mi ah thumhawknak a si ih cantampi diklo zetin an rak sim. Thuthimnak ah Mosi khaThiangthlarau ih cencilhnak nun thawn thilthlengngaingai pawl kha a phuang. Himi hrilhfiahnakin mallaibangawknak an nei. Cuti a si ahcun Mosi in milem bepawl thuanthu a lak cop tinak a si maw?

TLAWNGKAI NIHNIH May 26SEMTIRNAK LE MILEMBIAKNAK

Hlan lai milem be pawlin sersiamnak thuhla thukahhngatsan an nei lo. Semtirnak sungih nganmi thawn cunkhami thuanthu phuahcop kha an kalh aw, cule Pathiancu sersiamtu a sinak thawn an kar a hlat awtuk.

Semtirnak 1:14-19 siar aw. Nili nak ni tarlangmiah mithmuh ih danglam aw rorimi ziangpawl saw a lang?Ancangvaihnak ziangpawl saw an si?

Ninu le thlapa timi tongkam hman dan kha hlanlaiIzit pawl le nisuah naihlam ram pawlih ni pathian le thlapathian an neihmi hmandan thawn an nai aw tuk ruangah

Hebru calai hman dan ah ni le thla tiah a lang lo. Cumihnakin “tleunak tumsawn” le “tleunak fate sawn” tiahhmang. A langdan ahcun tumtahnak tumce a nei ih “tikcule can khawlai relnak dingah” le “ni le thla kumcang then”khawlairelnak dingah hminsinnak le “leilungpi tleunak petudingah” tuahmi an si (Semtirnak 1:14, 15 NKJV). Himicafangih langdan ahcun ninu le thlapa hi pathian an silosersiammi an si ih tumtahnak tumce hrangih tuahmi an si.

Semtirnak 2:7, 18-24 siar aw. Adam le Evesersiamnak ah naihniam zetin Pathian kha ziangvekin-saw a cangvai?

Hlanlai nisuah naihlam ram ih phuahcop thuanthukha naihniam awknak le nelawknak kha minungsersiamnakah a langlo ih ral awknak a lang. Minungsersiamnak kha khawtlaihnu ih ruahcop mi a si. A phisuakcu pathian pawlih hnatuankhung zangdamnak dingah a si.Himi phuahcop thuthup thuanthu hi Bible ih simmi milaicu Pathian aiawh in leitlun uktu dingah a tuah timi thawcun an kalh aw rori. Bible simdan ahcun minung hi tlaihnuih ruatcop ruangih tuah mi a si lo. Cafang nganmi ih alangdan ahcun sersiamnak hnatuan a vawrtawpnak an siti a langter. Himi pawl hi Bible le milembia pawlih phuahcopthuanthu an danglamnak mithmuh in a langfiang ter.

Hlanlai leitlun ih an thuanthu phuahcop palhnak khaSemtirnak in a langter. Milem be pawlih pomdan le Mosi ih ahmanmi tongkam pawl hi an kalh aw. Mosi in Bible khatluangtlam zetin a fehpi ih Pathian ih sersiamnak hnatuanmiah tumtahnak a nei timi thil dikmi kha fiangten a thei.

Kum thawngtampi aliam zo hnuah Bible ihsersiamnak thuanthu maksak kha uar um zetmi nunphungthawn ngan a raksi. Uar um zetmi nunphung thawnamakzetmi sersiamnak thuanthu kha tuisan khalah a um.Ziangahsaw kan hrangah thilmak a si lemlo.

Page 50: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

99 100

TLAWNGKAI NITHUM May 27SERSIAMNAK LE CANRELNAK

Semtirnak 5 le 11 siar aw. Adam in Noah, le NoahihsinAbraham karlak minung san thuanthu ih sulhnuBible in ziangvekinsaw a sim?

Pupa hmin asangsang ih ngannak ah tlukpi um loin a tuah ih, a can khal a tel, khami kha Bible tlawngtahrekkhat pawl in “chronogenealogies” tiah a diknak vekinan ko ih leitlun sersisam can hawlsuahnak ti mi a si.Khamiah a telmi cu nupa te’h andamsung can ih cithlahthuhla le thinlung putdan pawl cu hmunkhatah antelhcih.”Curuangah mi pakhat ih dam can kha kumziangmaw zat a dam ih, amah cu mi pahnih ih pa a si. Amahsangtu pa khal mi pahnih ih pa a si ih kum ziangmaw zat arak dam. Cupa hunsangtu pa cun fapa tampi le fanu tam pia nei.” Semtirnak 5 ih tuat dan kan rak ngan mi a si. “Culemi pakhat ih damsung kum cu ziangmawzat a si. Himicithlah awknak ngankhumnak ah midang tel thiang a silo. Semtirnak 5 le 11 ahcun an cithlahawknak a ngan vivoih khami kha 1 Sansiarnak 1:18-27 ah a nemhnget. Cuihhmunah nganhrelhmi le midang betsual pangmi zianghmana um lo. Himi phun in Bible hi amah ten a hrilhfiah awk a si.

Tilik a tlung nak tiang leilung pi ih kum kha Judahle khrihfa pawlin an tuat ih Semtirnak 1-2 sungih a langtermi nisarih sung sersiamnak nisiar dan hmangin kum 2000a ti zik te.

Kum 10 bi in tulai tuatdan hmang sehla Semtirnak5 le 11 hi kum reipi a thleng ding. Thilhlun hawl ih laisuaktu le thuanthu zingzoi nakih kawhhmuh dan in kanhrilhfiah ahcun palhtheimi minung ruahnak a si. Himiruangah thusuhnak poimawh zet a suak mi cu Bible ngankhummi hi rinsan tlak a si maw? an ti.

Can thuhla ah Pathian ih pom dan kan theihthiamahcun khami kha san thuanthu fehtlang in hmailam a panrero.” Hi te pahnih hi santhuanthu le thurin zirhnak, komawmi an si ih Adam ihsin thokin mi hmuahhmuah,Pathian thawn vansang boruak khal can in a ukthei thehti kan thei ding. Semtirnak 5 le 11:10-26 ih alangter mi cucan khiahmi le minung pehzom awknak kha Pathian ihmithianghlim le lei le van le a sungih a ummi thilhmuahhmuah niruk sung sersiamnak ih a vawrtawpPathian kutsuak Adam thawn an zom aw theh a si.” GerhardF. Hasel, “The Meaning of the Chronogenealogies of Genesis5 and 11.” Origins 7/2 (1980), p. 69.

Himi canghi Thlunghlun sung ih a ummi a si ih atha ih a poimawh zet thu pawl an si, khami thu kanreltlang tikah khami Bible cang kha hngilh lo dingah apoimawhnak thu Paul in 1 Timote 1:4 le Titas 3:9 sungahziangsaw a sim?

TLAWNGKAI NILI May 28BIBLE SUNGIH SERSIAMNAK

Atanglamih Bible cang pawlih an thuhla kha siaraw, Semtirnak 1-11 sungih thu pawl an lak ciomi khangan aw:1. Mathai 19:4,52. Marka 10:6-93. Luka 11:50, 514. Johan 1:1-35. Tirhthlah 14:156. Rom 1:207. 2 Korin 4:68. Efesa 3:99. 1 Timote 2:12-15

Page 51: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

101 102

10. Jeim 3:911. 1 Peter 3:2012. Juda 11, 1413. Thuphuan 2:7; 3:14; 22:2, 3

Jesu le Thlunghlun ngantu pawl in Semtirnak 1-11sungih thuanthu kha rinsan zetin an lak. Jesu in Mosicangan mi le mipa le nunau sersiam a si nak kha alaktheu (Mathai 19:4). Paul in a thuzirhmi le a cakuat nganmifiangter nak dingah sersiamnak ih thilthleng kha a hmang.Athen khua mipi pawl hnenah thu a zirhnakah a hman micu: “Pathian leitlun le a sungih thil hmuahhmuah tuahtucu lei le van ih Bawipa a si ih, kut ih sakmi biakinn sungaha um lo.” (Tirhthlah 17:24 NASB). Thuthlungthar ngantupawlin hivekin sersiammi thil sirhsan in ca an nganruangah Semtirnak sungih thil ummi pawl kha santharcasiartu pawlin thilthleng kha an thei thei.

Thuthim nakah Rome 5 kha siar aw. Paul in Adamihsin Jesu pehtlaih awknak voi 6 lenglo a langter (5:12,14-19). Thuanthu ih Adam umnak hmunah a um vekin a ruataw ih, khami dinhmun kha thangso vivo ih thildangihthlengh awknak pianhmang kha thilhramthoknak aiawhahcasiartu pawlih an tuah ahcun theihsualnak a um thei ihthihnak tiang a thlen thei.

Thlungthar cangantu pawl le Jesu kha Thiang-thlarau ih thomhmi ansi ih, sersiamnak thilthlengkharinsantlak thuanthu ah an pom ahcun, sualcithlah letawntaimi minung in timi kha ziangruangah kan hrangahatthlak thil a si thei ding?

TLAWNGKAI NINGA May 29RUAHBETDING: “Bible hi minung ih neihmi ah a huapkau bikmile theihkauhnak um thei bikmi, thuanthu a si. Khami kha

kumkhua thutak ticawm ihsin tidai thianghlim letharhlam a put suak. Ziangtiklai khalah a thianghlimnakkha Pathian kutih venhim mi a si. . . . . Himi hmunlawngah kan cithlah ih thuanthu kan hmuh theihnak umsun a si. Cumi cu milai pawngpa huat awknak or porhawknak in a balter thei lo mi a si.

“Bible thuanthu tello ih leilung thuhla zirnak inzianghman a cingfel theilo timi ka lo hmuhter ding.Mithianghlim pawlih sulhnu retthatmi leitlunah kanhmuhmi hi tuisan thawn danglamnak tampi a ummi cuupat tlak an sinak kha a si.An rak khawsak sanlai leitlunahhivek thil ziangtlukih rei a um timi Bible thuanthu lawngihsin kan theithei.Bible thuanthu lanin misual ansilo tiahruah asi ih kan ruahnak kha Bible thuhla kan hmuhmithawn an kalh aw lo. Asinan minung in Pathian ihsersiamnak thuanthu Pathian thusuak a dungtuntikahleitlun thiltuah dan in Pathian ih sersiammi thil pawlan zingzoi ahcun tifinriat parih a thaitu umlo tilawng thawnan bang aw. Pathian in sersiamnak hna a tuanmi khaniruk sung ah a theh ih a thitheimi tiah a langdah lo.Pathian ih sersiamnak hnatuan pawl kha Pathian damreizat theihthei lo vekin theihthiam harsa a si.” Ellen, G. White,Spiritual Gifts, book 3, p. 93.

RELTLANGDING:1. Mifim pawlih an simfiangmi thuhla hi a tui thil ummi

a si.ziangtinsaw an phisin ding? Ziangtinsaw antheiding? Ziangtinsaw an hmu ding? Ziangtinsawhneksak a si ding? Hneksaksalnak ding ahcun thu elawknak lawng in a khat. Mitampi pawlin mifim pawlihan sim phuanmi an pom thehtheinak le thusuhnakmalte tal an tuah lo ih an pom thehnak hi ziangrua-ngahsaw a si ding?

Page 52: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

103 104

2. Santhar mifim pawlih suangtuahnak in hna an tuan,khami leitlun thil ummi simfiangnak dingah khawzingthiltitheinak na hmang thei lo. Khami kha simfiangtum hlah aw, thuthimnakah, ramsungih polthiam inmangtam a tlung ding tiah a ti. Semtirnak ih thilthlenga langtermi a thlen tikah himi pannak dingahdawnkhamtu ziangpawlsaw ansi? Phundang ih kan simahcun Semtirnak thilthleng kha Pathian ihhnatuannak thianghlim a si. Sersiammihmuahhmuah Pathian in a uk theh timi kha theihtheia si. A thabikmi langternak hmangkhal awlaziangahsaw palhthei na si thotho?

ZIRLAI 10 May 30-June 5

SANTHUANTHU VEKIN BIBLE ZIRNAK

SABAT TLAILAM May 30

TUZARHSIARDING: 1 Samuel 17; Isaiah 36:1-3; Isaiah37:14-38; Daniel 1, 5; Mathai 26:57-67;Hebru 11:1-40.

BIBLE CANGKEN: “Keimah hi Bawipa na Pathian, Iziptram ihsin a lo hruai suaktu ka si.” (Iam the Lord your God, who broughtyou out o the land of Egypt)(Suahlannak 20:2, le Daanpeksalnak5:6)

Bible hi thuanthu rem khawmmi cabu a si. Bible hithuanthu kalhmang a sinak cu Pathian in ziangkim asersim can ihsin hram a thokih Jesu a ratsal tikah a siatmihmuahhmuah a rem thatnak ding thu thawn tlangkawm-nak a tuah.

Sakhaw dang cabu thianghlim thawn an bangawklonak cu cathianghlim bu sungah thuanthu sinak a neihmihi a danglamnak a si. Bible pumpi ih a langtermi cu Pathiana um ih santhuanthu hmuahhmuahah minung vekihcangvai tu a si tiah a ti. Cathianghlim in Pathian a um roritimi simfiang a tum lo. A hramthokin Pathian in thu a pekihleitlunih nunnak nei hmuahhmuah a sersiam (Semtirnak1:1-31). Khaldi ram ihsin Abraham a ko suaktu a si. Amithianghlim pawl kha Izipt ram ihsin a runsuak. A maikut zung rori in thukhaam pahra kha lungtlap parah a ngan(Suahlannak 31:18). Profet pawl tirhfial tu a si. Thuthen tuding khal a thlah. Miphundang hnenah rundamnakthuthangtha sim dingah le a thukhaam le thupek pawl nun

Page 53: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

105 106

pi ih midang hnenah simsin dingah minung pawl a ko.Anetnakah san thuanthu kumkhua hrang thuthen cattudingah a fapa Jesu Khrih kha leitlunah a thlah.

Tuzarh ahcun Bible sungih a langmi san thuanthupawl kan zoh ding. Cun a Bawmtu dingah thilhlun hawlihlaisuak tu pawlih hmuhton mi pawl kha a si ding ih Biblesungah san thuanthu a fehpi timi a langfiang ter tu a siding.

THAWHSAL NI May 31DAVID, SOLOMON, LE SIANGPAHRANG UKNAK

Siangpahrang David le Solomon sanlai ukawknakkha Israel pawlih san thuanthuah sui uknak santhawntahthim a si. David le Solomon an um lo hnuah cun mihrekkhat cun an covo ziangsaw an dil? Khami an covo andil ruangah Bible ih simmi vekin an lalram an dinglan theilonak ziangsaw a si? David a um lo cun an ram ih an khawlipikha a um ve lo (2 Samuel 5:6-10). David a um lo ih a fapaSolomon ih sakmi Biakinn pi kha a um lo (1 Siangpahrang8:17-20). A netnak ahcun David a um lo ih Messiah an rakruahsan mi khal a hlo. Ziangah ti le David hrin ihsinMessiah suak dingah thukam mi a si (Jeremiah 23:5, 6,Thuphuan 22:16). Israel miphun pawlih san thuanthu khafamkim te ih ngansal a tul. Khami san thuanthu khaCathianghlim sungah kan siarih Israel pawl le kawhhranin hruai awknak le hnatuannak ah an danglam hlei ce.

1 Samuel 17 siar aw. Pathian in Israel pawl hrangahnehnak ziangtinsaw a tuah sak? Himi nehnakah zosaw ahmang? Khuihmunah saw nehnak an ngah?

1 Samuel 17:1-3 sungah kan theih dingmi cu ral ando nak hmun le ram tiang in fel zetih rakngan mi a si.Israel pawl cu Khirbet Qeiyafa hmunah an riak tiah an

ralkap riahbuk hmun tiangin himi bungah felten angan.(Cumi reilo teah raldonak khur an lai ih ral do dingahan timtuah awk) Saul le David siangpahrang sanlaiahgarrison khua pi kha an rak ngaihsak lomi phairawn hmuna si. Cuih hmunah kotka pahnih voikhatah an lai. HlanlaiIsrael khawpi pawl kha kotka pakhat lawng an tuah theu,himi hi Shaaraim hmun ih thil um dan in fiangten a langter(1 Samuel 17:52) a sullam cu kotka pahnih nei khaw pitinak a si.

Himi hi hlanlai khawpi Bible sungih kan hmuhhmaisa bik mi a si. (1) Kum 2008 ihsin kum 2013 ah khamikhawlipi an laisuakih a sungah cangan kermi pahnih anhmu, khami kha Hebru cangan a hlun bik mi tiah ruah ciomi kha a si. (2) Ngan kermi an hmuhsal mi cu Eshbaaltimi hmin a si, Sual siangpahrang bawipa fapa lakih pakhathmin a si (1 Sansiarnak 9:39).

Kum 1993 ah Dan pengsung ih nitlaknak lam Telkhawlipi an laihsuahnakah hngilhlonak lung Damaskaskhuami siangpahrang Hazael ih cangan mi hmuh a raksi.A nganmi ca cu Israel siangpahrang David siangpahrangbawipa ih sungkua a nehnak thuhla kha a si. Himi hi Davidsiangpahrang ih lal cithlah kha Bible sungih nganmi a siih a thuneihnak kha san thuanthu khalah a um ti thilhlunlaisuak tu pawl in an hmu.

Mihrekkhat in David a um ngaingai lo an ti ih himiin kan zumnak hrangah sullam ziangsaw a nei tiah na ruah?

TLAWNGKAI NIKHAT June 1ISAIAH, HEZEKIAH, LE SENNACHERIB

Isaiah 36: 1-3 le Isaiah 37:14- 38 siar aw. Himi ahAssyrian mi pi pawl imJudah pawl an do ih an kulh,Pathian in a minung pawl ziangtinsaw a runsuak?

Page 54: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

107 108

Kum 701 B.C. laiah Sennacherib in Judah ram khasiimih a kulhnak kha Bible sungah ngan a si. AmahSennacherib khalin a ngan ve ih an khawlipi Ninaveh ih athuanthu ngannakah kan hmu thei. Tluangkhawnnakaha hmangih, “Hezakiah ih kulh nei khawdinmi 46 pawl le akiangkap khawte pawlkha ka kulh thehih ka nehhai” tiaha ti. Nenaveh ih Sennacherib siangpahrang inn ah Judahramih Lachish khawlipi a nehnak kha lawmhnak a tuah.Siangpahrang inn alaifang khan ih pharah suaimi cukhami kawlipi a nehnak suaimi kha a lang.

Kan dung te ih Lachish an laihnak ah khawlipisungih hnaihnok nak hmuahhmuah siatsuah theh ihhnuah Sennacherib in mei in a nawkkang thehnak khaan hmu suak. Khami canah Jerusalem a rak zuahnak khamangbangza thil a si. Himi ruangah Sennacherib hiporhawk a phu a si: “Judah siangpahrang ah sal awtuHezakiah kha hrenbawm sungah vate khum vekin akhawlipi sungah ka khar khum” tiah a ti. Khami tumahJerusalem siatsuahnak le mipi pawl salkaihtuarnak thu alang lo.

Hihmun ih Jerusaleman kulhnak hi a dik ding, culeBible ih simdan ahcun a netabik nikhat lawng an kulh tiaha ngan. Himi canah Jerusalem kha Bawipai Vancungmi ina runsuak. Isaiah ih rak simsungmi vekin “Assiriasiangpahrang thuhla ah Bawipa in hitin a ti, Anih cu hikhawpi sungah a ra thleng lo ding, thalkhal a sai fawn loding, ahmaiah ralphaw thawn a ra lo ding,a ralsan ahleipawng a bur fawn lo ding. A ratnak zin lala in a kirsaldingih, khawpi sungah a ra lut lo ding, Bawipa in a ti.Ziangahtile keimai ruangah le ka siahhlawh David ruangahhi khawpi ka runhim ding, tiah a ti.” (Isaiah 37:33-35 RSV).

Assyria khawlipi Nenaveh ah Lachis lawng larzetiha langmi kha a makzet. An pharih nganmi ah Jerusalem a

lang ve lo. Sennacherib in Lachis a nehmi lawng a porhawkmi a si.Van Pathian le Assyria pawlih pathian karlakdanglamnak a lang mi cu Pathian in a mithianghlim pawla runsuahnak kha a si. Assyria pawlih an donak tuahdankha Pathian in a hmu. Cule Hezakiah ih thlacamnak khaa thei. Curuangah santhuanthu ah Pathian a rolh aw ih acangvai.

Pathian in a mithianghlim pawl kha thilmaktuahnak in himi canah le himi hmunah a runsuak timiziangtinsaw nathei sal thei? Khami Pathian na rinsan, ahnenah thla na cam, tuini ah na zum a si ko lo maw?

TLAWNGKAI NIHNIH June 2DANIEL, NEBUKHANEZAR LE BABULON

2007 kum July thla ah University phunsang tlawngihzirlai Viena in British ih thilhlun ret khawmnak hmun afehlaiah Babulon siangpahrang Nebukhanezar sanih canganmilungtlap kha a hmu. Khami lungtlap parah “Nebusarsekim”ih hmin nganmi ahmu ih amah cu Babulon lalram, lalkhawnbawl a si tiah Jeremiah 39:3 sungah ahmu.Nebusarsekim hi siangpahrang sinak le lal khawnbawlsinak neikop tu a si ih mitampi lakah pumpak ihthuneihnak sangbik neitu a si. Daniel le Nebukhanezarsan lai ih thil an hmusal ruangah thilhlun laisuaktu pawlhnenah lungawi thu kan sim.

Daniel 1 le 5 siar aw. Hlanlai minung Daniel ihthuruatcatnak kha Pathian in a cangvaih theinak dingremcannakah a profet kha san thuanthu ih mitampithathnemnak dingah ziangvekinsaw a hmang.

Daniel in “athinlungsung ih a tumtahmi cu” (Daniel1:8) a ei le in le thlacamnak thuhlah Pathian hnenah rinumdingah a theihter. Hivekih nuncan thatnak hi a nauhak

Page 55: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

109 110

lai ihsin a rak zirzo. Khami kha a san sungih a nun ziazathatnak thape tu a si. Khami ih a phisuak cu a sia thathleidannak, fimnak, le theihthiamnak ihsin nundansangah a thlen theinak a si. Nebukhanezar le Belshazzarhnen ihsin himi hi kan thei thei himi ruangah lalramsungah dinhmun sangih khaisan a ngahnak a si. Khamihnak ih a thupi sawnmi cu siangpahrang Nebukhanezarin piantharnak a ngah (Daniel 4:34-37).

Nebukhanezar kha Neboplassar ih fapa a si. An pafain khawpi ropi zet an sakih khami sanlaiah a tluktu a umlo (Daniel 4:30). Babulon khawlipi cu a tum zetih, khawlipisungah biakinn 300 lenglo a um, siangpahrangih innsungah hmun dang ai ih a tha hleice mi inn khaan a um.Cuih khawlipi khulhnak phardawl cu a sahlam pi 12 le pi22 ih sahmi a si. Khami khawlipi ih khawkulh kha a thupizetmi kotka pariat a um. Cuih kotka pariat pawl cu Babulonkhawzing hminthang pariat pawlih hmin nganmi an si. Ahmin thangbik kotka cu Ishtar kotka timi a si. Pergamomsungih an saksalmi Berlin ih thilhlun retnak ah Germanpawlin an laisuakih kan hmu thei.

Daniel 7:4 sungah Babulon hi Kiosa mupi thlapahnih a neimi thawn a tarlang. Cumi kotka ih luhnak cuIshtar khawzingnu lamah fehnak zinpi a si ih kotka ahcunkoisa lem 120 artlang in an ret. Cuih khawpi ih a lenglaman laihsuahmi ah an hmuh salmi cu Kiosa tumpi lem a sicumi cu minung a zonmi zuk a si ih tuni tiangah hmuhthei in a um. Himi pawl hi Babulon ropitnak khihnak a si.Himi hi Bible thuanthu le profet simsung thu ih thucah ina hngetkhoh ter.

Daniel 1:8 ih a simmi cu “a thinlung sungih atumtah mi cu” tiah a sim. A sullam ziangsaw a si? “Nathinlungsungih na tumtah” khami thil natuahnak lenatuah lo nak cu a thuhla ah ziangpawlsaw na tul?

TLAWNGKAI NITHUM June 3SAN THUANTHU IH JESU

Mathai 26:57-67; Johan 11:45-53; le Johan 18:29-31 siar aw. Kaiafas hi zosaw a si? Khrih Jesui thihnak ahtuahmi ziangsaw a nei? Pontius Pilot hi zosaw a si?Sanhedrin pawlih tumtah kimter nak dingah a poimawhzetmi thutluknak ziangsaw a tuah?

Kaiafas cu puithiam bawibik a si ih Jesui thihnakding hawl rero tu a si. Joshepfa ih nganmi ihsin Kaiafas aum rori ti kan thei thei. Rom miphun a si lomi Judah miphun rori in a umnak thu a ngan. “Cuihtlunah Josephremtu khal a si. Amah cu puithiam bawibik Kaiafas timia si ih Ananus ih fapa a si. Puithiam sang tuan hmaisa tule hlawhtling a si, amah in Jonathan kha puithiam hnatuana thiah.” Josephus Complete Works (Gran Rapids, MI: KregelPublications, 1969), Book 18, chapter 4, p. 381.

Innsang thlanmual kha Jerusalem thlanglam ah1990 kumah an hmu ih, cuih hmunah ruhro retnak bawmor thingkuang 12 an hmu. A.D zabi a laibawr velih ummithir tangka tlang le ruhro retnak kuang or leibel anhmuhmi sungah “Kaiafa ih fapa Josep” tiah nganmi khalan hmu. Zirsang tampi pawlin himi hi Kaiafa innsang thlanle ruhro retnak kuang tiah an zum. Jesu thih laiih a ummipuithiam sang khal a rak um ngaingai.

1961 kum sungah Kaisar Maritima ih leknak inntumpi sakmi sungih lung cangan an hmuhmiah PontiusPilate hmin a telih, ramuk tu Siangpahrang Tiberiuskuttangah Judah ramhmuahhmuah uktu a si. Curuangahhimi thuhla pawl hi Jesui thih can bawrvel ih ummi pawlan si ih thuanthu ih thilthleng in a nemhnget.

Zabi pakhat le pahnih bawrvelih santhuanthu inNazareth khuami Jesui thuhla an sim ve. Rome miphun

Page 56: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

111 112

thuanthu ngantu Tacitus in Jesui thu a nganmi cusiangpahrang Tibrias san laiah Pontius Pilate thupek nakin an that tiah a ti. Cule Rome ih khrihfa hmaisa pawlkhal amah thupeknak in a si thotho. Rome cozah bawi Plinynauhak sawn in A.D. 112-113 kum sungah siangpahrangTrajan hnenah angan mi ca cu “khrihfa pawl ziangvekinsawka hrem ding tiah a sut”. Ca sungih a ngan telmi cu ulhmini khat an nei ih nisuak hlan ah a tongkhawm aw ih culean Pathian hnenah thangthatnak hla an sa tiah a ngan.

Thilhlun laisuaktu pawl le thuanthu ngantu pawlin Bible ih kan hmuh thei lomi Jesu a um ngaingai timi lea thihhnu kum 50 tiang ah an biak timi thu khal himipawl sirhsan in kan hmuh bet sal. Thuthangtha cabu pawlkha Jesui thuanthu hrampi a si ih Jesui nun dan le a thuhlapawl kha fimkhur zet in kan zir sinsin ding.

Thilhlun laisuak tu pwl in kan zumnak hngetkhohdingah in bawm hleice ih, tuisan khalah kan zummitheihthiam nak dingah in bawm thei zetmi hivek thil pawlhi ziangah saw kan zingzoi in kan zir lo ding?

TLAWNGKAI NILI June 4ZUMNAK LE SANTHUANTHU

Ruahnak nei loih khawsa mi kan si lo. Siathathleidannak kan neihmi kha kan mai duhnak in ukhlahseh. Cuvekin hlanlai Pathian mithianghlim pawl khalan nun an hmang ih an mai nun ah thathnemnak an ngahhleiah midang hmailam ih nun khawsaknak hrangtianginthathnemnak an nei. Zumnak bung tiah Hebru 11 hi kanthei theu, hlanlai mihrat khawkheng pawl kha an zumnakih thunun mi a si.

Hebru 11:1-40 siar aw. Hlanlai pasal tha mithiang-hlim pawlih nun le khawsak dan kan zirnak ihsin zirlaiziangsaw kan ngah thei?

Enok

Noah

Abraham

Sarah

Josep

Mosi

Rahab

Samson

Zumnak timi hi mipakhat le thil pakhat va zumsatliah men khi a si lo. Zumtu cun a zummi kha a nunah alang rori ding. Khami kha tuahnakah a langsuak mizumnak kan ti: khavek zumtu pawl kha mithinghlim tiahhminsin le kawh an si. An zumnak ruangah san thuanthukha an thleng ter thei. Cuih pawlih an tuahmi tinkim ahPathian thu kha an rinsan ih an thlun.

Noah cun zumnak in tangpawlawng a tuah, kum lecan a liam rero in midang ih soiselnak ngaihsak loinPathian hnenih a theihmi thu kha a zum ih a tuah. Ti alik ding timi hi ruahban khal asilo nan kum le can herliamin ruah a sur lo hmanah Noah in Pathian ih thu simmizawnlungten a tuah ih Minung cithlah kha a kilhim. Abramtimi Abraham khal a theih lomi hmunah Pathian hruainaka thluun ih Mesopotamia thlanglam ih khawlipi ropi lehminthang Ur khua kha a suahsan. A duhhrilmi cu ahnenah Pathian ih thusimmi tuah kha a si. Mosi khalin

Page 57: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

113 114

F-8

amai sanih khawlipi hminthang le ropi Izipt ram uktusihnak in Pathian miphun pawl ramtiamah hruaisuakdingah tuu khal dinhmun kha a hril sawn. Hrampi buurhring kangmi ihsin amah ko tu Pathian zingkimtitheithupekmi rinsan in a um. Pathian ih runsuah mi pawlihan simmi a zum ruangah Rahab in thlingthlatu pawl kha ahumhim curuangah Jesu hringsor tu hmin cazin ah a telthei ve. Kan san ih siarcawklo mipi hnenah le a rasuak laidingmi pawl hnenah siatha thleidannak kan hmangihthuthencatnak kan tuahmi kha theihtham a si ding sawm!

Nahmaiah thuthencatnak tuah dingmi ziangvekihpoimawh saw a um? Duhhrilnak ziangveksaw na tuahding? Ziangruangah?

TLAWNGKAI NINGA June 5

RUAHBETDING: “Bible hi cabu hlunbik le san thuanthutheithiam theinak minung ih kan neihsun a si. Kumkhuaih a hmunmi thutak ihsin a luangsuak mi a si ih,sankhathnu sankhat Pathian kut thianghlim ih kilhim mia si. Amah ihsin khuahlanlai ih thuhla pawl kan theitheiih, minung in anmai fimnak hmangin hawl ih hmuhsuahthei a si lo. Pathian thuneihnak ih dinsuak mi leilungsemtirnak le van pawl a pharh timi kha Bible lawngah kanhmu thei. Miphun suahsemnak khal Bible hnen lawng ihsinadikciah in kan hmu thei. Kan hrinthlak awk danthianghlim kha, minung ih porhawknak le maitanghmasialnak in a balhter timi thuanthu khal Biblelawngin in sim. Ellen, G. White, Education, p. 173.

“Pathian le a thusuak theihthiamnak neitu pwl khaBible thianghlim ih zirhnak ihsinPathian le a thusuaktheihthiamnak le zumnakah hmunhma khuar theinak annei.Bible hi milai fimnak le zirnak ihsin zokhal in hniksak

hlah seh. A palh theilomi nun ziaza tahfung a si tiah ruatsawn seh. Cule Pathian thusuak kha thutak a si tiah atheithiam ding. Bible ih thutak ziangtikhmanah a kalh awdah lo. Minung fimnakih zirh awknak hi Pathianphuansuahmi thutak kalhih suangtuah nak men a si tiaha ti.”

“A fim ngaingai an si ruangah mifim ruahnak thawnan zingzoi tikah thucah kha kau zetin an ruat. “Ellen, G.White, Testimonies for the Church, vol. 8. P. 325.

RELTLANGDING:

1. Tlawngkai nithum zirlai netabikih thusuhnakhmuahhmuah zingzoi theh aw. Thilhlun laisuahnakih a thami thilthleng pawlin Bible kha a dinpi. Biblethuanthu thawn a kalh awmi hrilhfiahnak khathilhlun laihsuahnak ih thilthleng hmuh a si tikahziangsaw a cang? Bible ih thusimmi ah hngatawkpumhlum ih rinsannak thu ah mifim pawl or thilhlunlaihsuahnakih thilthleng sim fiannak ngaihsak loih umtheinak ding ziangsaw in sim?

2. Cotha ngah can pawl, a thleng famkim theh zo ti kanhmu thei ih, famkim zetih a thlengmi simsung thupawl kha ruat aw. Daniel 2, le 7, ih lalram pawl khathupibik in ruat aw. San thuanthu ah a thlengfamkimtheh, simsung thu pawl ihsin ziangvekinsaw kan zirthei ding? A thlengfamkim mi simsung thu pawlihsin a rathlenglai dingmi simsung thu ahziangtinsaw Bawipa kan rinsan thei ding?

Page 58: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

115 116

ZIRLAI 11 June 6-12

SIMSUNGTHU LE BIBLE

Sabat tlailam June 6

TUZARH SIARDING: Daniel 2:27-45; Johan 14:29;Mipumsiarnak 14:34; Daniel 7:1-25;Daniel 8:14; 1 Korin 10:1-13.

BIBLE CANGKEN: “Cun ka hnenah a simmi cu: Nithawnghnih le zathum tiang a reiding, cui hnuah hmunserh(hmunthianghlim) cu thianfai a siding” (Daniel 8:14 KJV).

Kan hnatuannak le kan sinak langternak dingahBible ih simsung thu hi a poimawh. Simsung thu hi kanthinlungput le kan nun ziaza ah Pathian thu Bible kha asinak vekih kan langter theinak dingah in tuahsak. Jesuia simmi cu “a ra thlen tikih nan zum theinak dingah a rathlenhlan ihsin ka lo sim cia a si” (Johan 14:29; le Johan13:19). A poimawh zetmi thusuhnak cu: simsung thu pawlhi a sidanding vekin ziangtinsaw kan hrilhfiah thei ding?

Remthatnak sanlaiah remthatu pawlin santhuan-thu ih hrilfiahnak kha an hmang. Himi hrilhfiah dan hiDaniel le Johan khal in an hrilfiahnak ah an hmang. Santhuanthu ih hrilhfiahnak in san thuanthu ah athlengfamkim vivo ti kan hmu thei ih, simsungthu khaPathian ih kumkhua lalram thawn an thokih an cemnet.

Tuizarh sungah simsung thu kha san thuanthu ihhrilhfiah dan kan zir ding. “San thuanthu ah simsung thupawl an thlengfamkim ti kan hmu thei, Pathian hnatuan-

nak zarah remthatnak hnatuan sunglawi a um nak kanzir ding. A netabik doawknak ropi ih thubuai netabik cingfeldingah ram uktu pawl hlawhtlinnak le hmainornak pawltheih kan tum ding.” Elen, G. White, Testimonies for theChurch, vol. 8, p. 307.

THAWHSAL NI June 7SIMSUNGTHU LE SANTHUANTHU FEHDAN (Historicism andProphecy)

Seventh-day Adventist pawlih simsung thu zirhawkdan hi santhuanthu fehdan timi a si. Bible sungihsimsung thu a poimawh zual pawl cu athleng famkimmisiseh, a um rero laimi siseh, a ralai dingmi siseh,santhuanthu thawn an then aw lo. Tlawngah santhuanthukha ziangvek khalin zirawla simsung thuthawn an bang awding. Hitivek a si ruangah hivek simsungmi pawl hi Bibleamah lala hrilhfiahnak a pek aw kan timi a si.

Daniel 2:27-45 siar aw. Mang ih a langmi khasankhathnu sankhat an thuneihnak simsungmi vekin anthuneihnak peh zomawk dan ziangvekinsaw a lang?Cancemnak ih simsung thu pawl kha a hrilhfiah dan kanneihmi ziangvek phunsaw Bible amah in a langter?

Nebukhanezar ih lalram kha sui lu a si tiah a timihminsin aw. Daniel khal in khami kha pakhat nak lalram asi tiah a ti (Daniel 2:38). Daniel ih a simmi cu “na hnuahlalram dang a dingding, cuihhnuah adang lalram a pathumnaka ding sal ding” (Daniel 2:39 NKJV) cuihhnuah a palinak adingding, (Daniel 2:40). Milem pi a lu ihsin a ke zim tiangcatlak lo ih a peh awk le a sangsang in a um vek in himilalram pawl hi a sangsang in catlak lo in pakhathnu pakhatan neh awkih an thuneihnak zom aw rero mi an si.Santhuanthu ah an thuneihnak pakhathnu pakhat sawngaw rero.

Page 59: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

117 118

Daniel 7 le 8 ahcun milem hmangnawn lo in sahrangin a langter ih an tumtah le an zirh duhmi a bang aw. Himileitlun ih lalram pali pawl hi catlak lo in thuneihnak anneihmi an sawngaw vivo ti in theih ter (Daniel 8 sungahpathum pawl kha tarlang an si). Hi pawl hi sanhuanthusungah hlanlai pi ihsin an rak thokih tusan tiang le a ralaidingmi san khalah a um vivo ding. Cule Jesu a rat tikahPathian in kumkhua ih a hmunmi a lalram kha a din ding.

Curuangah Daniel 2 ih milem le a sangtu langnakDaniel 7 le 8 ih simsung thu hrilhfiahnak kha santhuanthufehdan sirhsan ih hrilhfiahnak kha protestant pawl hrangahlamzin in sialsak tu a si. Khami kha Seventh-day Adventistpawl ih kan hman rero mi a si.

Johan 14:29 siar aw. Simsung thu fehdantheithiam nak in petheitu Jesu in ziangsaw a sim?

Babulon sanlai ih khawsa pawlih an neih lo misanthuanthu pawlin hrelh lo in an langter ih tuisan ahhlawknak sunglawi kan ngahmi ziangsaw a si?

TLAWNGKAI NIKHAT June 8NIKHAT, KUMKHAT, IH SIARDAN (The Year-Day Principle)

Santhuanthu fehdan ih hrilfiahnak ah nikhat khakumkhat ih siardan hmannak hi hrilfiah dan phunkhat a sive. Bible zirsang tampi pawlin Daniel le Thuphuanhrilhfiahnakah himi tuatih siar dan kum zatampi an rakhmang zo. Simsungthu pakhat le pakhat a kiangkap pehtlaihawknak ihsin Bible cang tampi hmangin an feh pi.

Mipumsiarnak 14:34 le Ezekiel 4:6 siar aw. Himicang danglam zetmi ah Pathian in nikhat kumkhat ihtuatdan ziangvekinsaw a zeptel?

Himi cang pawlah nikhat kha kumkhat ih tuatdanfiangte ih pekmi kan hmu.Tikcu can a telmi simsung thu

hrekkhat pawl thawn hmantheih a si tiah ziangtinsaw kanpom thei ding, Cuih pawl cu Daniel 7:25 le Daniel 8:14cuihtlunah Thuphuan 11:2,3; Thuphuan 12:6,14, leThuphuan 13:15 zoh?

Himi simsung thu Daniel le Thuphuan ih nikhatkha kumkhat ih tuatdan hmannak a bawmtu thil pathuma um: (1) Khihhmuhnak a si ruangha, (2) canreipi lekumtampi hrang simsungmi a si (3) phundang zetihhmannak a si.(1) Khihhmuhnak ih a simmi sahrang le a ki pawl kha

lalram khihhmuhnak a si ih khihhmuhnak ih kanhman tikah a fehdan kan theithiam thei. Sahrang pawlle ki pawl kha a ngaingai thil simmi a si lo. Thil danghmuhsak duhnak ih khihhmuhnak a si. Simsung thuih hngatsan a si ruangah khihhmuhnak a ni le a thlangaingai a si lo ahcun ziangahsaw a canthu(Mipumsiarnak 14:34, le Ezekiel 4:6) ih simmi hmuaha sinak vekin kan lak thei. A sannak cu kanmah ihlakmi le tuahmi a si lo Pathian ih tuahmi a si.

(2) Simsung nakih lalram pawl kha kum zatampi an reiih can tuatdan kan hmang lo ahcun a cangtheilo mi asi. Ninkhat kha kumkhat thawn tluk aw ih siarnakkan hmangih thilthleng le a can kha an kaih awk ciah,khami cantuat dan simmi hmang lo ahcun simsungthu kha a simmi vekih thlengdingah pekmi a si lo.

(3) A netnakah himi can pawl kan remkhawm ihhrilhfiahnak ah khihhmuhnak hmangdingah in forh.Phundangih sim ahcun simsung thu ih can thuhlasimnakah (Daniel 8:14 ih NIV) zinglam le tlailam 2300pawl kha a ni le a can ngaingai a si lo khihhmuhnakih simmi a si.

Page 60: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

119 120

Daniel 9:24-27 sungih zarh 70 kan zoh ding.”Daniel9:25 kan siar ahcun “ Jerusalem remh sal ding le sak dingihthupek a suah ihsin Siangpahrang Messiah a rat tiang”tiah a ti ih a ngaingai ah cu zarh 69 a si ding, a simmiciahih lak ahcun kumkhat le thlali le zarhkhat lawng a si.Simsung mi ah le ziang tiih tuahding ti a sim bet lo, a simaw? Bible ih nikhat kumkhat ih tuat dan kan hman tikahzarh 70 kha kum 490 ah a cang. Himi tuatdan hmannakhi ziang a cang, ziangtin a um?

TLAWNGKAI NIHNIH June 9KI FATE THEIHTHIAMNAK (Identifying the Little Horn)

Kum zatampi sung protestant remthatu pawl inDaniel 7 le Daniel 8 sungih ki fate kha Roman Catholickawhhran a si ti ah an thei fiang. Ziangruangah a si ding?

Daniel 7:1-25 le Daniel 8:1-13 siar aw. Himi Biblebung pahnihin ki fate ih ziaza ziangsaw an sim?

Daniel 7 le Daniel 8 ah ki fate ih ziaza an simmi abang awmi pasarih a um: (1) an pahnih in ki ih thu kha ansim, (2) mihrem theinak thuneihnak a nei tiah an sim(Daniel 7:21-25; Daniel 8:10, 24) (3) a porh awkih Pathian acamriam ciamcotiah an sim (Daniel 7:8, 20, 25; Daniel8:10, 11, 25) (4) Pathian mithianghlim a hrem tiah an sim(Daniel 7:25, Daniel 8:24) (5) an cangvaihnak can khasimsung can teek mi sungah a si tiah an sim (Daniel7:25Daniel 8:13, 14) (6) an pahnih in can netnak tiang aum ding tiah an sim (Daniel 7:25, 26; Daniel 8:17, 19) le (7)an pahnih in khawzing thilti theinak ih siatsuah theinakan nei ding tiah an sim (Daniel 7:11, 26; Daniel 8:25).

San thuanthu ih a langter mi cu (1) Babulon lalram(Daniel 2:38) (2) Media- Persia lalram (Daniel 8:20) (3) Grik

lalram (Daniel 8:21). Santhuanthu hi sullam tampi neimia si lo ih khami hnuah a ra ding lalram cu Rome a si.

Daniel 2 sungah thir kha Rome ram khihhmuhnaka si ih a ke phah ih thir le tlak a rawimi san tiang a thlengding. Cule lei can cem tiang in a um ding. Daniel 7 ih kifate a rasuahnak kha sahrang pali nak ihsin a suak mi lesahrang palinak ih sungtel a si.

Rome in sakhuanak le cozah thuneihnak ahmanmi kha kum 1260 sung thuneihnak an nei ih Khuiin saw an ngah (Daniel 7:25)? Pope thuneihnak kha Europeram ih hnam mawl miphun pahra lak ihsin a ngah ih rampathum kha a hram in a phawi (Daniel 7:24). Popethuneihnak kha a hmai ih lalram thuneihnak pawl thawnan bang aw lo (Daniel 7:24 NASB), mi phun dang thawntahthim ahcun a danglam hlei ce. Curuangah pope in asimmi cu “ropi bikih ruat aw tu cun cungnungbik Pathiana do kalh” (Daniel 7:25 NKJV) le “a porh awknak in ralkapburpi hotu tluk in a cawisang aw” (Daniel 8:11 NKJV) Jesuihnatuan le a sinak kha pope in a long. Pope thuneihnak inhremnak ding simsungmi kha a thlengfamkim ter“cungnung bik Pathian ih mi thianghlim pawl a hrem”(Daniel 7:25 NKJV). “Van ralkap hrekkhat le arsi hrekkhatpawl cu leilungah a hlonthlak,” (Daniel 8:10 NKJV).Remthatnak sanlaiah protestant tampi kha an thattheh.Pope ih a tumtah mi cu “tikcu can le thukhaam thlengh atum” (Daniel 7:25 NKJV). Cuih thil cu thukhaam apahnihnak a hlon ih sabat nizarh kha Sunday nizarh ah athleng.

Daniel 2, 7, le 8 sungah Grik lalram a cemcun cannetnak tiang thuneihnak nei ringringtu lalramthuneihnak pakhat a suak. Cumi ah pop thuneihnakvekih sangmi thuneitu cu atuih Rome lalram tluktu anum ding maw? Ziangvekih ukawknak diklo khal a poi lo?

Page 61: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

121 122

Vancungmi pathum thucah thuzirhnak hi ziangahsaw apoimawh? Tlaitluan thutak sungtel a si nakah ziangtlukinsaw a thupi?

TLAWNGKAI NITHUM June 10THUTHEN CATDING THUHLA ZINGZOINAK (Ivestigative Judgment)

Tuzarh sungah remthatnak sanlai ihsin protestantsanthuanthu rak zeelbuai tu simsung thu tlangtar pawl kanhmu suak ding. Khami kha William Miller sanihthangphawk nak a thleng banlo ih, 1800 kum hlan ni 2300le thuthen catding thuhla zingzoinak kha ruatthasal ihfimkhur te ih zirnak can a si. A tanglam ih thuhla remhmikan zoh ding:Daniel 7 Daniel 8

Babulon (Kiosa) —————Media-Persia Media- Persia(Tuu cang)Grik (Tlavang) Grik (Me cang)Milem bia Rome Milembia Rome (nisuahnak(sahrang palinak) ram tiang a thleng)

(horn move horizontally- aphei zawngin a feh vivo)

Pope thuneihnak Rome (ki fate)Pope thuneihnak Rome (dingte’n a thang vivo)(Horn move vertically- dingte’n a thang vivo)

Daniel 7:9-14; Daniel 8:14, 26 siar aw. Vanah ziangacang tiah an sim?

Zabi 5 ihsin zabi 15 tiangih hremnak a ummi hnuahcun (after the period of mediaeval) pop kha ralbawiBerthier in 1798 ah thawng a thlak.(Thuphuan 13:3), Daniel

7, 8 ih thuthennak a timi kha a si. Khami ah vanihthuthennak an tuah “thuthennak a um ih, cabu pawl ankau” (Daniel 7:10 NKJV) cule “minung Fapa vek mipakhatcu van mero thawn a ra ih kum upazet (khuahlanlai mi)hnenah cun a ra” (Daniel 7:13 NKJV). Himi thuthennak alangmi hi 1798 kum hnu ah a si dingih Jesui ratsalhlantiang a rei.

Daniel 7 ih thuthennak a langdan kha Daniel 8:14ih hmunthianghlim thianfai nak thawn an bang aw. Daniel8:14 ih a simmi ni 2300 timi ah “zinglam le tlailam” thu asimmi kha hmunthianghlim thianfainak can lei ihhmunthianghlimah remnak tuahnak ni kha a sim duhmia si. Himi hi nikhat kha kum khatih kan siar a si ah cunkum 2300 a reimi a si.

Himi kum 2300 siar hramthoknak hi Daniel 9:24ah kan hmu. Khami kha zarh 70 (kum 490) simsung mikha ni 2300 sungih ta lakdingmi a si Hebru in “chatak” “cutoff” thensak or laksak timi a si(Daniel 9:24). Bible tlawngtapwlin Daniel 8:14 ih ni 2300 (kum) simsung mi ah Daiel9:24-27 ih zarh 70 (kum 490) simsungmi khumluh a siruangah himi simsung hi thil phunhnih simnak a si tiahan ti. Zarh 70 a simnak neta kha Daniel 9:25 ah a um ih akumsiar hramthok dan in sim. Khami kha “Jerusalemremhsal ding le sak dingah thupek a suah ihsin” (NKJV) tiah a ti. Himi nithla hi “siangpahrang Artaxerxes kum 7 alalnak kum a si ih B.C. 457 kum ah a si. Cumi ihsin kansiar thok ahcu 1844 a thleng ding. Khami kha 1798 hnuihsin Jesui ratsalnak tiang a reimi a si lo. 1844 kum ahJesu kha hmunthianghlimbik sungah a lutih simsaknakhna a tuan mi kha hmunthianghlim thianfai nak a si.Khami kha Tlawngkai ninga zirlai ah kan hmu thei ding.

Page 62: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

123 124

TLAWNGKAI NILI June 11TAHTHIMNAK SIMSUNGTHU

Can netnak hminsinnak thuphuan suahmi pawl cuDaniel le Thuphuan sungah kan hmu ih thil pakhat paraha famkim dingmi a si. Tahthimnakah Me cang kha Griklalram pakhatih thuneihnakah a thleng famkim (Daniel8:21). Cuihtlunah athusimmi kha a takin a thlengih hmina pek. Kan hrangah ziangtlukih fiang saw a si.

Tahthimnak hi minung rori, thil a um rori or santhuanthu ah a taktak ih kan hmuhmi Thuthlunghlunthuzirhnak a si ih a tumsawn a rathlengdingmi pawl a khihhmuh. Himi tahthimnak hi Jesu le Thuthlungthar ngantupawl in hrilhfiahnak ah an hmang. Thlunghlun khalahhmuh a si.Abangaw khal siseh a bangawlo khal sisehcathianghlim thawkkhum ngantu in kan theihthiamtheinak dingah an sinak a langter mi a si.

1 Korin 10:1-13 siar aw. Korin khua ih kawhhrahnunsimnak dingah santhuanthu ih thilthleng ziangsawPaul in a lak? Tuisan kan mah thawh ziangvekinsaw kanpehtlaih awk.

Paul in Suahlannak thuanthu ih hlanlai Hebrumiphun pawl in nelrawn ramah an hmuhmi le an ton rorimi kha tahthimnak ah a hmang sal. Hitivekin Paul in Mosinun cencilh ih himi thilthleng a ngantertu Pathian kha ahmu “hivek thilthleng pawl hi kan zohthim dingmi an si”(1Korin 10:6 NKJV), Paul in ni tukforhnak tangih a ummineta ih thlarau lam Israel pawl nunsimnak ah a hmang.

Jesu le Thlungthar ngantu pawlih an hmanmiatanglamih Bible cang pawl kha siar aw, a bangawmi lebangawlomi thilthleng famkim mi pawl kha ngan aw.

Mathai 12:40Johan 19:36Johan 3:14, 15Rom 5:14Johan 1:29

Simsung thu fiangte ih a lang theinak dingah Jesule Thlungthar ngantu pawlin abangawmi siseh bangawlomisiseh hrilhfiahnak ah an hmang. Hivekin thilthlengngaingaimi santhuanthu kha kau sawnin an lang ter.

Leitlun puanbiakinn ih raithawinak kha ruat aw,khami thiltuah dan pawl kha rundam khawkhannakhmuahhmuah thawn a bangawmi a si. Raithawinak antuahmi ih thucah kha tuisan kan hrangah a poimawhnakthu ziangsaw in sim?

TLAWNGKAI NINGA June 12

RUAHBETDING: Atnglamih kan remkhawmmi pawl kha zirsuakaw.

Daniel 7 Daniel 8Babulon (Kiosa) _______Media- Persia (Savom) Media-Persia (Tuu cang)Grik (Tlavang) Grik (Me cang)Milembia Rome (Sahrang pali nak) Milembia Rome (Nisuah-

nak lam a thlengmi ki) (horn moves horizontally)

Pope uknak Rome (Ki fate) Pope uknak Rome (ding-te’n a thang vivo)(horn moves vertically)

Van ih thuthennak Van ih Hmunthianghlim

thanfainak

Page 63: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

125 126

Daniel 7 sungih thuthennak hmuhdan kha thupibikin atarlangih khami kha kum 1260 sung a reimi hremnaka si (Daniel 7:25), Khami thawn athuhmun mi cu (Daniel8:14) van ih hmunthianghlim thianfainak kha a si. Himithuthennak hmun hi vanah a si ih leitlun tluknak ruangahningnat um santhuanthu cemnetnak le Pathian ihkumkhua lalram dinnak thil vawrtawp thlennak a si. Himithilthleng hi Bible sirhsan rinsan tlak Daniel 8:14 kan nei.RELTLANGDING:

1. Daniel 2 kha siarsal aw. A fiangzetmi santhuanthuih thudik tarlangmi cu: leitlun lalram pawl kha catlakloin an pehzomaw, khuahlanlai ihsin a thokihPathian kumkhaw lalram a dinnak thawn a cemnetding. Himi simsung thu hrilhfiah danhi Pathian pekmi a si.Tuisan khrihfa khawvelah khrihfa malsawnin santhuanthu ih thudik tarlang mi hmanginhrilhfiahnak kan tuah, khami in ziangsaw a sim?Tuisan leitlun hrangah Adventist thucah kha himiin ziangruangahsaw tha sinsin in a bawm?

2. Daniel 8:14 ih 2300 kum simsung thu kha ziangvekihfiangin saw na theithiam? Na theithiam lo a si leziangah cantampi lakin na zirlo, na zirnakah narualpi pawl sim ve aw? Kan kawhhran ih hrilhfiahnakhmandan na theihfiang ahcun mak na ti nasa ding.

3. Daniel 7:18, 21, 22, 25, 27 siar aw. Mithianghlimpawl hmuitin mi a si kha hminsin aw. Ki fate in anparah ziangvek thuneihnak saw a hmang? Bawipa inan hrangah ziangsaw a tuahsak? Thuthennak thuhlaah mithianghlim pawk hrangah thuthangthaziangsaw a um? Thuthennak in a netnakah an hnenahziangsaw a pek?

ZIRLAI 12 June 13-19

TONMI THUHARSA PAWL(Dealing With Difficult Passages)

SABAT TLAILAM June 13

TUZARHSIARDING: 2 Timote 2:10-15; 1 Sansiarnak 29:17;Jiem 4:6-10; Galati 6:9; Tirhthlah17:11.

BIBLE CANGKEN: “Kan duhdawtmi unau Paul khalin ahnenih pekmi fimnak thawn nanhnenih ca angan bang in, kan Bawipai’thinsaunak cu rundamnak hrangah asi tiin ruat uh; A cakuat hmuah-hmuah khalah a sungah hi thu pawlhi a sim; cui ca pawl ah thuhrekkhatcu theih har zet an si, cupawl cu zir lopawl le a hnget lomi pawlinCathianghlim dang pawl an merhkawi bangin anmai siatralnak dingahan rak merhkawi.” (2 Peter 3:15, 16NKJV).

Paul ih cakuat pawl reltlang tikah Paul in an hnenih cakuat mi le Cathianghlim hmun hrekkhat ah “theihhar mi hrekkhat an um” (2 Peter 3:16 NKJV). Cuih thuhlapawl cu “zir lo pawl le a hnget lomi pawlin” anmai siatralnakdingah an hnok terih or an merhkawi (2 Peter 3:16 NKJV).Peter in thil hmuahhmuah theih a har sa tiah a ti lo, thilhrekkhat lawng a si.

Page 64: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

127 128

Kan thei theh zo lo sawm? Thinlung tlaitluang thawnCathianghlim siartu cun theih harsa mi le danglam zet anton khalah Bible a kalh awter ding sawm? Hivek hi hmunhrek khatah kan ton theh mi a si.

Curuangah tuzarh zirlai ah kan lak, amah ah theihharsa ngaingai a um lo. Thu harsa kan ton khalah Pathianthusuak ihsin thutak kha rinum teih a hawl tu cun, anmahah kan hmu thotho ding. Thu hrekkhat pawl cu van ih kantheihthiam dingmi khal an um. Pathian Bible ihthuneihnak le a thianghlimnak rinsannak thinlungvaivuanter theimi Bible cang malte pawlih harsatnak inkan thinlung hnaihnok ter hlah seh. Bible cang tamsawnkha kan theihthei mi an si.

THAWHSAL NI June 14A KALH AWMI VEKIH A LANGHMANAH RUAH THEIMI A SI

(Possible Reasons for apparent Contradictions)

2 Timote 2:10-15 siar aw. Paul in taima zetih umdingah Timote kha “thutak thu cu dikzetih thenfeltu”(NASB) si dingah a forh. Kan zate hrangah ziangvek thucahpoimawh saw in pek?

Midik lo le khawruat lo pawlin Bible thuhla hi theihahar tuk an ti. Hivek sinakin inbum hlah seh. Theih harsami cu a um ngaingai ko. Cui tlunah misual le famkim lokan si, cule zirmi hmuahhmuah theifel thehihcingkengtheh tu an um lo. Khawzing Pathian thu sinsin cua ngaihnak a um lo. Kha hmuahhmuah kha rettha inPathian Bible ih ramri neilo fimnak ngah dingin famkim lominung sinak thawn kan zuam ding. Khami theih harsami theithiam dingah Bible in inzirh ding. Theih harsa miCathianghlim thuhla kha Bible in ziangtik hmanah a diklo tiah a ti dah lo ding.

Pathian thawkkhum thuphuan suahmi Bible thuzirhnak hnong tu cu harsatnak le dodalnak an tong reroding ih sualnak an tuah ding. Ziangah tile Bible hi anhrangah minung ih nganmi cabu men a si ih, a dikthehcuang lo tiah ruahnak an nei. Khavek ruahnak thawncuntaimak ih Bible zoh an tum lo, an simfiangmi khal ruatdingah an tum lo, Pathian ih thawkkhum mi Bible a si ih akalh awmi an um lo rinsantlak a si tiah an ruat lo. Bible ihcatlap hmaisabik Sersiamnak thilthleng kha mi inthusuhnak ah an suahpi theu ih Cathianghlim dang pawlkhal rinhmainak an nei.

Bible sung ah a kaih aw lomi mal te a um ihcangantu or letlingtu ih tisual pang mi an si theu. Khamithu ah Ellen, G. White ih a simmi cu: “kanmah zohin ansimmi cu, cangan khummi le lehlinnakah a hrekkhat anpalh thei tiah maw nan ti tum? Hipawl hi thil cangthei mian si theh, hmuhnak fiak pawl cun kha pawl kha bahnakhmunah an hmangih thawkkhum mi thu pawl kha thuthuktheih harsa a si an ti. Ziangah tile ruahnak famkim lothinlung thawn Pathian ih tumtah mi kha an thei suakthei lo. Cuih pawl cu thuhla tluangtlam khalah olten anbah thotho ding, cun mikel thinlung a neitu cun Pathianih thuthuk le thuthup cu an theithiam ih an pom thei.Pathian ih phuansuahmi cu a tluangtlam ih theih ol leduhnung za a si ih thlarau harhdamnak thlik le thau thawna khat. Palhnak a ummi pawl kha thlarau pakhat hrangahharsatnak thlentu sihlah seh. Pathian thuphuansuahthutak tluanghlam ah bahnak le harsatnak tuah awk hlahseh.”Ellen, G. White, Selected Messages, book 1, p. 16.

Tangdornak le pumpek awknak thawn Bible siarhi ziangahsaw a poimawh?

Page 65: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

129 130

F-9

TLAWNGKAI NIKHAT June 15THU HARSAPAWL TLUANGTLAM ZETLE FIMKHUR ZETIH CINGFELNAK

(Deal With Difficulties Honestly and Carefully)

Akalh awmi Bible cang khan a tong dah maw?Theihthiam har mi teh na tong maw?Tluangthlam zet ihBible cangdang pawl thawn rem aw lo mi teh na tong maw?Ruah rero le tla a phi a suak thei lo mi na tong theu maw?or buainak na tong lo saw. Ziangvekin saw na cingfel? Apoimawhmi a si khalah ziangtinsaw na cingfel ding?

1 Sansiarnak 29:17; Thufim 2:7; 1 Timote 4:16siar aw. A harmi thucang pawl ziangvekin saw kan cingfelding timi thusuhnak kha himi Bible cang pawlin ziangsawan sim?

Kan thinlung a tluangtlam ahcun kan tonmihatsatnak kan tuar thei ding. Thinlung thianghlim kanneih ahcun harsatnak pumpelh le tlansan dingah kan tumlo ding.Thinlung tluangtlam pawl cu daithlang in an um loding. Asullam an theih lo hmanah taima zetin an zohfeltento ding.Thinlung thianghlim le felfai hi Pathian in a duh.Cule kan tuahmi hmuahhmuah ah le Cathianghlim siarihzingzoi nakah amah kan sun thei ding.

Thinlung tluangtlam pawl cun Bible sungih thuharsa an ton tikah ralring ten an zingzoi ih a kaih awlo mia theihnak a hmang lo. Cule thutak herhkawi in khabethemthiamnak tongkam mawi a hmang lo ih thuanthuphuahcop thawn mi lungawinak thu vakvai men an sim lo.Thu harsa pawlih asullam thei ngah dingah thinsau zetina hngakih pumpelh ih tlansan tum lo in phinsin thei dingaha zuam rero. Bible zirnakah thinlung thianghlim letluangtlamnak in kanmah ah thathnemnak a um ih kanrinumnak nun in neih ter. Cuih rinumnak in rualpawlnaktha le felnak a suah pi. Khamithupisinnak derdai hnakin

kan nun a luahkhat thei sawn. Khami kha Bible ih thuharsa thusuhmi phithei le a sullam simfiang theinakhnakin a tha sawn.

Mi in Pathian thutak theihthei hi an duh ngaingaitimi le an ngainuam men le minung fimnak ih thuphisinnak tuahmi ah diriamnak an nei lo timi hngilhhlah.Mi in an mitih an hmuhmi hi an zohliam men lo a poimawhbikmi cu nangmah na si. Pathian thu Bible an zingzoinakahciamciam in khua an ruat ih thuhla pehtlaih awknak khatha ten an zoh fiang.

Thutak a dang thawn kaih aw lemlomi Bible cangna ton tikah ziangtinsaw na tuah ding?

TLAWNGKAI NIHNIH June 16THU HARSA PAWL KHA HNUAIPHAH AWKNAK THAWN CINGFEL AW.Deal With Difficulties Humbly

Jiem 4:6-10; 2Sansiarnak 7:14; Zephaniah 3:13kha siar aw. Bible ih thucang harsa pawl kan ton tikahhnuaiphah awknak thawn hawl tento nak hi ziangahsawa thupi?

Mitampi in kha pawl cu thil ziangmaw le midangpakhat parah rinsannak an nei timi mangbang za kha antheihthiam ih hnuaidor in an thlir.Ziangkim laireltu kansi lo ti an thei awk. Kei mah ka dik ti aw lo in an hmaisanmihnakin thutak kha a thupi sawn tiah an ruatih kanmah ihsinthutak a suakmi a silo tiah an fimkhur sawn. Thutak kantheihmi hi mal te lawng a si ti an theih awk tikah thutaksunglawi an theithei ding. “Thlalang ah rau riari in kan hmu”(1 Korin 13:12) tiah Paul ih anganmi kha an thei ding.

Hnuaicuhnak thinlung neih hi thathnemnak tampia um. Hnuaidornak thinlung ih thuhla zingzoinak hithutheih theinak hmuahhmuah ih hrampi a si. Cumi in

Page 66: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

131 132

zirh theimi thinlung ngaingai kha suah ter. Culehnuaidorna thinlung nei tu pawlin tu le tu sualnak an tuahlo. Thulungkhen neilo in thinlung thlenghnak a nei ringringding. Asullam cu Bible thutak ah an pumpek aw ding tinaka si. An thutheihnak kha ramri neimi a si tiah fimkhurten an um ih an thutheihnak karhter sinsin dingahPathian thu an theihmi hmuahhmuah an pom ih thutheithei tu, thungaihsak lo porh awmi a si lo ding.

“Hnuaiphahnak thawn anun lamhruaitu ah Bible azingzoitu cu rundamnak feh dan theihthiam dingah thu zirciannak, thinlungin thuruatcatnak a nei ding. Cule Bibleih a simmi kha a thei fel ding. Cun an pom theilomi Thlarauih thutak a zingzoi tu cu hmusuaktu thlarau kha an hnong.Ruahnak neilo pawlih thinlung sungah Pathian in ziangthuhman a sim lo. Pathian in a thu tihzah lo tu le balter tuhnenah a thuzirhmi a lakih can ter a siang lo. Setan ihthunun nakah pumpek awtu pawl cu Pathian daan thupekin an hrangah thathnemnak a nei lo.

“Kan thinlung hnuaiphah nak, rinum le tihzahnakthawn nunnak pe theitu Pathian thu kha kan zingzoi a tul.Hnuaidornak thinlung le sualsirnak thinlung lawnginPathian ih tleuvarnak an hmu thei ding.” –The AdventReview and Sabbath Herald, August 22, 1907.

Hnuaidornak le mah lemah rinsan awnak karlakziangtinsaw na khaikim thei ding? Thildang palhsualnaktampi an neih cingin Sabat ni thuhla ahcun Seventh-dayAdventist pawlin kan dik zet tiah an sal aw ngam!himithusuhnak kha ziangtinsaw na cing fel ding?

TLAWNGKAI NITHUM June 17TUMRUHNAK LE THINSAUNAK (Determination and Patience)

Galati 6:9 siar aw. Paul in midang parah thilthatuahnak kha colhsan lo ih thinsau ten tuah dingah a sim.

Khavek thinlungput le ziaza in thusuhnak khirhkhan acingfel thei. Thubuai cingfelnak dingah tumruhnak lethinsaunak hi ziangahsaw a poimawh?

Hlawhtlin nak ngaingai hi tumruhnak a tul ringring.Kan ngaihsan lo mi thilhi ol te ih kan ngah mi a si theu.Bibleih thu harsa kan tonmi kha kan thluak hnatuan dingihcan tha in pektu a si. Tumruhnak le beidong loih zuamnakin kan hawlsuahmi a phi a langih cuih thu cu kan hrangaha poimawh zetmi a si. Ziangtik can khalah Bible thuhla iha sullam le thuthangtha ih thucah theifiang sinsin dingahcan hmangin kan zirsuak ding. Fimkhur le taima zetihCathianghlim zingzoi nak hi thu cingfel theinak tonnun asi. Can reipi khal siseh, anetnakih thu harsa cingfeltheinak hi thlawsuah tampi hnak in a sunglawi sawn.Cuihtlunah a hnokzetmi thubuai kan cingfel theimi khakan hrangah a sunglawi zet.

Thu khirhkhan zetmi zamrang te ih na cingfel theilo mi kha na tuah theilo nak na langter mi a si.Khavekkha voi ziatsaw ngaihsak loin kan um theu.Mitampi in Biblethu harsa an ton tikah an thluak malte lawng an hmang iha phi an ngah thei lo. Hivek thu harsa hi cingfel theihkhalsihlah an ti ih an tlansan. Mi hrekkhat cun hmunkhatahan tong aw khawm ih Bible ih thu harsa kha rinum ten anzingzoi. Thu buai cingfel ol ih a langmi khal minung kanfimnak tawpcin nei kan sinakin a phi kan ngah thei lo tikha kan hngilh lo ding. Mifim cun a fimnak hmangin thuharsa cu nazi hrek lai a tuat rero nan a lak a si, a phi angah lo ruangah cingfel theih lo thubuai a si tiah a phuang.Bible thu zingzoi nakah kan hrangah khavek kha a dik mia si lo.

Thu harsa taima zetih a phi hawlnak hi nathiltitheinak langtertu a si, khami canah a harsa timi khahngilh aw la, Pathian in fiangte ih a simmi kha na nunnak

Page 67: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

133 134

in langter aw. Pathian in kan tuahdingah a rak simmi khazawnlungnak thinlung thawn a thlun tu cun thinlung sungmuril ah thlaraulam nun harhsuah nak an nei. CuruangahBible na zingzoi tikah taima le thinsau zetin zir aw.Cuihtlunah thinsaunak hi can netnakah zumtu pawl ihan nun sunglawinak le ropitnak a si.(Thuphuan 14:12).

Bible thu harsa thinsau le taima zetih zirsuaktupawl hnen ihsin ziangsaw kan zir thei?Thutak zingzoi tupawl beidong lo ih zirsuak dingah ziangtinsaw kan forhthei ding? Bible ih thu harsa pawl thawn thu el tu kanton tikah ziangahsaw kan tih lo ding?

TLAWNGKAI NILI June 18CATHIANGHLIM LE THLACAMNAK THAWN THUHARSAPAWL KHA CINGFEL

AW.Deal With Difficulties Scripturally and Prayerfully

Tirhthlah 17:11; Tirhthlah 8:35; le tirthlah 15:15,16 siar aw. Tihhthlah pawl le hlanlai kawhhran memberpawl in a khirhkhan mi thusuhnak an ton tikah ziangsawan tuah? Cathianghlim hi ziangahsaw amah le amahhrilhfiah tuahnak ah a thabik a si ringring?

Bible ih thu khirhkhan cu a hrilhfiahnak Bible sunglala ah hmuhthei a si. Bible thubuai pawl cingfel theinakthabik cu Cathianghlim kha an zirsuak ih Bible cangpakhat lawng rinsan lo in Cathianghlim hmuahhmuahihsin a cingfelnak an hmu ding. Bible thuhlatheihthiamtheinak dingah Bible ih bawmnak kan hman atul. Bible thutak hmusuak dingah Cathianghlim kha athupi bik thil pakhat a si.

Bible cang thupoimawh na theihthei loah cun Biblecangdang ihsin varpawhnak hawl awla khami thukhacingfel aw. Bible thuharsa theihthei lo ruangah zianghman

theilo mi aa thuthei lo vekih um kha a tul lo khami aatnakthimzingpi hlo dingah cathianghlim cang pawl hmang dinga si. Bible hrilhfiahnak dingah, pumpak thurin, or fimnakpawlin Bible ih sullam simfiang a theih lo. Bible ih a sullamsimfiang nak dingah Bible lawng kan hman dingmi a si.

Thu harsa a thar hmaisan dingah kan khup hmangrori dingah a sim. Thlacamnak hi Cathianghlim theihthiamtheinak le simfiangnak dingah Pathian hnenah bawmkantul timi kan langternak signal a si. Thlacamnak in Biblengantu nun cencilhtu Thiangthlarau thawngin thinlungharhfimnak kan hawl ding.

Thlacamnak in kan thinlung put Pathian hnenahkan pharh suak ahcun kan siar mi Bible theifiangnak neithei dingah Pathian hnenah kan sim thei ding. Bible thutaklamah kan mit varter dingah Pathian hnenah kan dil ding.Cule Pathian in a thutak thlunduhnak thinlung in pek ding.(Himi hi a thupi bik) Kan thlacamnak sannak ahThiangthlarau thawngin Pathian in in hruai tikah Pathianin a phuansuahmi Bible kalh in zianghman a tuah lo ding.Pathian cu Bible thawn an rem aw ding. Bible ngantu pawlthawkkhumtu in amah in a nemhnget ih cuih thu ihsin inpawl.

Pathian ih Bible zawnlungih thlun dingah le a thutheithei sinsin theinak dingah thlacamnak in thinlungdik le tluangtlam nei dingah ziangvek in saw bawmnakkan ngah?

TLAWNGKAI NINGA June 19

RUAHBETDING: Bible sungah minung theihthiamnak rikhamnei mi ih theihthiam harsa mi tampi a um famkim ihsimfian thei a si lo. Hi ruangah hnuaidornak le thlacamnaknei in thinlung tluangtlamnak thawn Bible kan zir a tul.

Page 68: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

135 136

Kan thinlung ih kanrak ruahmi thawn a kalh awknak Biblecang a um tikah Bible lamah rinum dingah cathianghliminin duh. Khatlam ah Bible amah rori khalah letling tu in anthlengh rori mi a um. Cun kan khuaruahnakin a sullamngaingai kan pur banlo mi khal a um.

“Bible kan kau ih kan siar tikah tihzah upatnak lethlacamnak tello le Pathian ih simmi pom duhnak thinlungthawn kan siar lo ahcun ziangkimah rinhmainak kan neidingih thinlung vaivuan in kan um ding. Cuveten ralpa innaruahnak alo thunun dingih hrilhfiahnak a diklo mi kharuahnak a lo pe ding. Pathian ih simmi thawn kaihawcekciin minung in ziangtikkhalah kan um theilo, sualtuahhmang kan si ih Bible khal kan thei ngaingai thei lo, tiahan ti. Khavekih an hrilhfiahnakah an ti ahcun anhrilhfiahnak pomih rinsan ding a tlak lo. Bible hi a hnu lehmai khal a kaih awlo titu pawlin thinlung sungril ihthlarau varpawhnak an ngah lo. Bible hi simkawi tumnakthinlung thawn an siar ahcun thutluangtlam theih oltekhalah rinhmai ding le zumthei lo dingmi tampi an hmuding.”Ellen, G. White, Step to Christ, pp. 110, 111,.

RELTLANGDING:

1. Bible theihthiamnak ngaingai ih a hrampi kha tuzarhah kan reltlang, ziangruangah Bible lamah kanthinlung pek a tul? Bible theihthiam sinsin nak alobawmtu dingah na zumnak hi a thupi, Bible lamahthinlung put ziangvek neih ding a duh lai?

2. Bible sungih thuharsa hrilhfiah ol ai lo le theihthiamhar pawl kan ton tikah thinphan a tul lo, ziangah saw?Cuihtlunah lei le van ih a ummi thil na theihthiam lomi ziangzatsaw a um? Kan hman rero mi tidai lawnghmanah thilthup le thuthuk tampi a um.

3. Adventist pawlin Luka 23:43 kha ziangtinsaw a phi kanpek ding? Lehlin mi tamsawn ahcun Jesu in fifir pahnenah tuini ah vanah kan tong aw ding tiah a sim,khui hmun ahsaw a si ding? Rinum thei bikmi thulehnak cu ziang pawl saw an si? Thuthimnkah Johan20:17; Thusimtu 9:5; le 1Korin 15:16-20 ih thuhlapawlin himi thusuhnak theiithiam dingah in bawmthei, ziangvekinsaw?

Page 69: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

137 138

ZIRLAI 13 June 20-26

PATHIAN THUSUAK THAWN NUNGDING(Living by the Word of God)

SABAT TLAILAM June 20

TUZARHSIARDING: Filipi 2:12-16; Luka 4:4, 8, 10-12; Saam37:7; Saam 46:10; Saam 62:1, 2, 5;Kolosa 3:16.

BIBLE CANGKEN: “Nanmahte bumaw hlah uh, thungaitumen silo in, a thluntu va si uh” (Jiem1:22 NKJV)

Bible zir thabiktu cu asiarsuakmi Bible vekih nunhman tumtu a si.Fimzirnak thabik khal Bible ih azirhsuahmi vekin lamdang zetih nung tu kha a si.Bible nazirnakah a siartu men le hna ih theitu men si hlah. Natheihmi vekih nungtu va si aw. Zawnlungih thuthlunnakhi Pathian ih thlawsuah pawl retnak inn pi onnak cabi asi. Khami ngaihsak lotu hrangah cun thlawsuah pawl retnakinn pi a khar ringring.

Himi in kan nun danglam zetin a hruai dingih kannun kha thiltheithiamnak neitu le bengvar ah in thlenghsak ding. Pathian Bible thu vekih kan nung lo ih kanzirsuahmi vekih kan tuah lo ahcun kan khrihfa nun athangso lo ding. Thuthangtha kan simmi kha ngaihsakhlawh in a um lo ding. Ziangah tile Bible kan zirmi vekinkan nung lo.

Zangfahnak le fimnak lamah thawkkhummi Bibleihsin thanglian sinsin dingmi kan si. Cumi cu Pathian Bible

simmi vekih nun hmannak kha a si. Jesu in khami hnakihtha zohthim ding le inforh theitu a um lo. A zirhmi vel ihkan thlun ding a si. Amah kha Pathian ih a lungthlitum mivekin a rak nung.

Tuzarh cu Bible simmi vekih nun le a thuneih naktangih um timi ih a sullam kha kan zir ding.

THAWHSAL NI June 21PATHIAN THUNUNG LE THIANGTHLARAU

Fimkhur zetih Bible thu zir le fehpi dan dik hi athupi zet. A zir lawng hi a thupi lo ih kan zirsuahmituahsuak rori khal a poimawh. Bible zirsuahnak ih tumtahmi cu theihkauhnak ding lawngah a si lo ih kan ruah theimihnak makih mangbangza a si. Bible zirsuahnak ih tumtahmi cu Bible thuthei mi le thiammi sinak dingah a si loPathian thusuakih hruai mi kan sinak dingah a si. Culekan ruahmi le kan nun inthlakthlengh sak ding. Khamikha a taktakih a um dingmi a si. Kan zirsuakmi Bible ahkan pum pek awk lawngah Kan nunah taknak nun neihkan duh ding. Hivek nunram paltlang nakah harsatnaktampi ton a tul theu. Ziangah tile kan nunah thuneihnaka rak nei zo tu thawn kan do awk ruangah a si. A netnakahcun duhhrilding pahnih lawng kan nei.

Filipi 2:12-16 siar aw. Himi caangin ziangvekinsawkan nungding timi ziangsaw a sim?

Pathian in Thiangthlarau thawng in kan nunah hnaa tuan ih, amah lawnghi Bible theihthiamnak le fimnak inpe theitu a si. Cuihtlunah sinakih sualfa kan si ih Pathianthutak kha kan dokalh theu. Cule kan mai ruahnak kanhmangih Pathian thu Bible simmi vekin kan nung thei lo(Rom 1:25, le Efesa 4:17, 18). Curuangah Thiangthlarau tello cun Pathian thuthangtha theihthiam theinak le nunpi

Page 70: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

139 140

theinak a um lo. Zumnak tel lo, duhdawtnak ih hnatuantel lo cun ruahsan dingmi a um lo. Pathian ih Thiangthlarauhmangin “Amah lungawi zawng tuahduh dingah letuahsuak dingah nan sungih hna a tuantu cu Pathian asi.” (Filipi 2:13 NKJV).

Thuk sinsin ih Bible theihthiam theinak dingah lePathian thu ah thindiriamnak le lungawi nak ngaingaineithei dingah Thiangthlarau hi hruaitu thabik a si.Pathian thu ah lunglut theidingah thutak kan hnenah athlenpi ih thutak sungah nunthar in neih ter. Curuangahziaza ah le tuahnakah rinumnak le duhdawtnak thawnzawnlungih Pathian thu thlun dingah kan nun in tuah tha.“Thiangthlarau bawmhnak tello in zo khalin biblehrilfiahnak dik an tuah thei lo. Hnuaidornak le zawnlungduhnak thinlung thawn Bible kan zir ahcun Pathianvancungmi pawl na kiangah an ra dingih thutak khanangmah ah a nem kai ding.” Ellen, G. White, SelectedMessages, book 1, p. 411. Himi hi thlarau thil hi thlaraulawngin a hrilhfiah thei timi a si (1 Korin 2:13, 14) cuticun“zingtinte” Pathian thu kha kan thlun thei vivo ding (Isaiah50:4, 5).

Filipi 2:16 ih a simmi cu “nunnak thu kha khohzetin” kan kai ding(NKJV) Khami kha a sullam ziangsawa si tiah na ruat? ziangvekinsaw na tuah ding?Daanpeksalnak 4:4 khalah khami thu vek a zirh. Himihmuahhmuah ah kan tuah ding ziangsaw a si?

TLAWNGKAI NIKHAT June 22JESU HNEN IHSIN ZIRNAK

Jesu hnakih zohthimtlak Thiangthlarau cencilhnun neitu an um lo. Amah cu Bible ih a simmi vekinthinlung takten nun a tum ih cuih thu lawng a rinsan.

Luka 4:4, 8, 10-12 siar aw. Setan ih tukforhnakdo nakah Jesu in Cathianghlim ziangvekinsaw a hmang?Tukforhnak kan ton canah Bible hi kan hngatsan bik asinak ding ziangsaw insim?

Jesu in Cathianghlim hi a famkim tawk ti a thei.Amah cu Pathian thusuak thawn kaih aw in a nungih athinlung sungah Pathian thusuak cu a ngan khum. Biblezirnak ihsin Pathian sinak thawn um khawmnak cansunglawi a si ih Bible vekih nun duhnak a suah pi.

Bible ih hman mi cafangdik a sal thei lo hmansehlaa pehpar thuhla a lang thei.Cule Setan kha beidong in atuah. Setan khalin Bible cang lakin mibum dingah a tumtah.Bible cang lakih bum lawng a thiam cucu a tawklo.Cathianghlim in a simmi ngaingai theih khal a tul ihasullam dik theih khal a tul. Khami thil kha Jesu vekinPathian thu nunpi le kawmngaihnak lawngih bawmnakngah thei mi a si. Pathian ralpa ih ngamzuammi ah tuahaw hlah. Asinan Setan ih bumnak doneh dingah zuam aw.Jesu in a dungthluntu pawl kha Cathianghlim a lakih thuasimmi “ngan in a um” timi theithiam dingah an thinlungonsak a duhnak thu a simmi na thei theu ding (Luka 24:45, 46; Mathai 11:10; Johan 6:45; tvp). Cathianghlim siartupawl cu “daan thu sungah ziangsaw a ngan? Ziangtin sawna siar? (Luka 10:26 NKJV) timi asullam dik an theihtheinak dingah Jesu in tuanvo a lak. Jesui’ hrangahcathianghlimah ziangsaw a ngan timi kha a tumtahtawpkhawk a sivekin khami thawn kan nung ding.

Johan 7:38 sungah Jesu kha Pathian thu tisa ah acang timi a si ih – a dungthluntu pawl hnenah cathianghlimih a simmi cu timi a san kha a sim sal. Jesu kha thukamFapa Messiah a si tiah Bible sunglawngah kan hmu thei.Amah thuhla Cathianghlim ih a simmi cu a si (Johan 5:39).Jesu cu Cathianghlim rinsan duhnak thinlung a nei ih,

Page 71: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

141 142

Pathian thusuak pawl cu ngan dingah pek a si. Jesu inkhami tuah ding a duh ahcun kan nihteh kan tuah dingmiziangsaw a si ti in sim?

Tukforhnak thawn nan doawk laiah Cathianghlimna hmannak thawn tonnun ziangsaw na nei? Tukforhnakna ton tikah Bible siar thoknak le Cathianghlim thu hmantangkainak na nei maw? Khami ihsin ziangsaw a thleng?Khami tonnun ihsin zir theimi ziangsaw na nei?

TLAWNGKAI NIHNIH June 23JESU LE CATHIANGHLIM KHAIKIMNAK

Jesus Versus Scripture

Johan 5:45-47 siar aw. Jesu in Bible thawn anpehtlaih awknak thu ziangtlukih hmualnei thucah sawin pek?

Mi hrekkhat in Thlunghlun sung ih kan hmuhmipawl vekin Jesu in a tongkam thusimmi pawl hiCathianghlim tongkam pawl thawn ruhlang in a tahthimtiah an ti. Jesui’ thusimmi pawl hi Cathianghlim a cawisangtiah an ti.

Thuthlungthar sungah Jesui’ a simmi pawl kan siartheu. “ ‘khami ih a simmi kha nan thei theh . . . nanhnenah ka simmi cu . . . . .’ “ (Mathai 5:43,- 44; kha Mathai5:21, 22, 27, 28, 33, 34, 38, 39, thawn zohthim aw). Jesu ina larzet mi thu kha tlangpar thusim nak ah a sim. Himi ahhrilhfiahtu pawl in Thlunghlun a ngainepnak le a hnawltumnak a si lo tiah an ti. Cuihtlunah Jesui sanlaiahCathianghlim le nunphung kaa ih simsin mihrilhfiahnak a phunphun an suah pi. Naral cu na hua pei(Mathai 5: 43) tivek Pathian in a ngaidam thei lo mi lethupek lo, mi dangih nun ziaza ah thiam an co ter.

Jesu in Thlunghlun kha a hlon loih a thuneihnakmalte kha a tlaksam ter lo. Khami kha a kalh aw rori. Amahkha zo a si timi Thlunghlun in a sim fiang. Cule Jesu inThlunghlun ih a sullam kha fiang sinsin in a simihThlunghlun ih a hrampi Pathian a si ti a langter.

Jesu in Thlunghlun kha tlaktlai lo in a tuah lo ih athangnau in a tuah lo. Bible hmunhrekkhat pawl tlacuthawkkhum mi a si lo timi hi hmuh ding a um lo.Cuihtlunah Bible dokalh hi thil tihnung zet a si. Ziangahtile Jesui’ hmin ruang lawnglawngah tuah a si. Jesu inCathianghlim kha thunei bikah a retih cucu kan tuah veding mi a si. Thlunghlun kan thlirdan thuhla ahthilthlengmi a dang ziangsaw kan tul lai?

Cathianghlim thuneihnak hloter dingah cun acangthei lo mi a si. Jesu in Cathianghlim kha rinsantlakle hruaitu rinum a si tiah thlah lo in a kai hnget. Tlangparthusimmi vekin Bible hi theih harsa le sullam tampi a neilo. “ ‘Daan thu, le profet pawlih thu siatbal dingin ka ra tiahin ruat hlah uh, siatbal dingin ka ra lo, famkimter dingahka ra sawn a si.’ “ (Mathai 5:17 NASB). A simbet sal mi cu,zokhalin “ ‘hi thupek fatebik pakhat a pahbal ih, cutivekinmidang a zirhtu cu vancung uknak ramah a fatebik a siding; zokhalin thupek pawl a thlunih mi a zirhtu cu vancunguknak ramah miropi tiah kawh a si ding’ “ (Mathai 5:19NASB).

Thlunghlun sirhsan in tuisan thurinahziang-pawlsaw a thupi bik? Thuthimnakah Sersiamnak,(Semtirnak 1-2) le sualih tluuknak, (Semtirnak 3).Thuthlunghlun sungah khrihfa pawlih thutak ziangsawkan hmu thei? Thuthlungthar thu in ziangvekih fianginsaw Thlunghlun thu a fian ter?

Page 72: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

143 144

TLAWNGKAI NITHUM June 24PATHIAN THAWN CANHMAN THATNAK( Quiet Time With God)

Kan nun hi huatnak le lungretheihnak in a khatihbuai zetin a khawsa. Kan nun khawsuah theinak dingahle ei ding rawl a um theinak dingah can tampi bangzetinhna kan tuan.Can dang kha kan nun ih tulsammi kan ngahtheinak dingah a si. Tam sinsinih ngah duhah kan engawkrero. Kanmai nunnuamnak dingah le duhdim nei ih kanum theinak dingah khua kan ruat. Asinan Solomon inThusimtu sungah ralrinnak in pek mi cu kha pawl kha athleng ringring lo.

Ziang thuhla khal siseh, kan nunaholten rapthlakzetih buai in kan um. Buainak karlak ah Pathian ih mipikan si. Bible siarnak, thlacamnak le Bawipa kan pannakcanfamkimih kan hmang lo ahcun “a kut sungah na nunnakthaw a neitu “ kan zum lo tinak a si (Daniel 5:23 NKJV).Pathian thawn duhdim te ih can hman ahcun thildang khakan dungtun ve ding. Runtu Bawi Jesu ol te ih tong theidingah khami thil pawl kha hmakhat te ah kan tuah a tulrori. Kan ngaihthlaknak kan colhsan lo ahcun Thiang-thlarau in ziangvekin saw kan hnenah thu a sim thei?Pathian thawn canhman thatnak hi Bible siarnak lethlacamnakah amah thawn thunuam kan rel tlang thei.Cucu thlarau nun neihnak hrampi a si.

Saam 37:7; Saam 46:10; le Saam 62:1, 2, 5 siaraw. Pathian thawn canhman thatnak thu ziangsaw in sim?Pathian thawn canhmanthat hi ziangah saw a poimawh?

Na duhdawtih na uarmi thawn can hman ahcunthanuam zetin na um kolo maw. Hnaihnoktu umlo ih Biblesiarnak le Pathian thu vekih nun hmang dingah hmunhmahawl aw. Buaithlak zetmi kan nunah khami ngahdingahcan na pek ahcun hlawhtlinnak na ngah ding. Khami

hrangih can cu zinglam hi can tha bik mi a si. Hnatuannakah kan luh hlan can tawite kha sun nihlawh ih thlawsuahkan ngahnak dingah kan hmang ding. Can dang tampi ahna ngah thei lomi ruahnak sunglawi le tha khan na ngahthei ding. Duhdim te ih can hmannak na ngah thei lo ahcunhnaihnoknak umlo ten Pathian thawn ton awknak na tuaha tul.

A nungmi Pathian thawn ton awknak khathlacamnak a si. Thil dang hnakin Bible in na nunahthathnemnak a lo pe thei. Jesu thawn suun awk sinsindingah Bible in a lo tuah sak thei.

Bawipa thawn can hmang dingah ziangvek in sawcan nah awl?Ziangvek can saw a si? Pathian duhdawtnakthei ngaingai thei nak dingahziangvekin saw a lo bawm?

TLAWNGKAI NILI June 25CINKENNAK LE HLA

“Na parih ka sual lonak dingah na thu cu kathinlung sungah ka thup.” (Saam 119:11 NKJV).

Cinken ringring mi Cathianghlim in thlawsuahtampi a thlen pi. Pathian ih thuthianghlim cang sunglawithinlung ih cinkennak lamah pumpek awtu pawl cun nunnakkan ngah ding.Khami kha nunah a lang ahcun thilthar lekiangkap ah danglamnak a thlenpi ding. Cule Bible in kanruahnak a luahkhat dingih, kan sia tha thleidannak, le kanmanneihnak le kan ziaza in thunun tu a si. Bible kancinken mi in nitin kan nunnakih kan umdan ding a si.Cuihtlunah Pathian be dingah in hruaitu a si ihCathianghlim simmi vekih rinumnak nun neihnak a si.

Cathianghlim cafang pakhathnu pakhat cinkenringringnak hibumtu le hrilhfiahnak diklo nasa zetihdodalnak a si. Cathianghlim kha zohlo ih siarthei dingah

Page 73: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

145 146

F-10

zirnak le thinlungih cinkennak hi Bible lamah ruahnakin neih tertu a si ih kutih kenmi Bible cabu a um lo hmanahkan hmang thei ding.Tukforhnak a rattikah le dodalnakton tikah dinhmun tha ngah theinak dingah nasa zetinhmual a nei. Pathian ih thukam intheihter salih buainakhnakin Pathian thu lamah kan thinlung hmuibun zetin apanpi. Beidong ih kan um laiah kanmah bomnak dingahlamzin thawngkhat a neitu Pathian lamah kan thinlungmit a mengter.

Efesa 5:19; le Kolosa 3:16 siar aw. Kan thinlungsungah Pathian thu hngetkhoh ih nemkai a si theinakdingah ziangvekin saw hla kan sak ding?

Bible thuhla kan thinlungsungah hngilhlo dingahnemkai a si theinak dingah Bible cang hla ih phuahmi pawlkha kan sak theu ding. Hlathu pawl hi cinken ringring aol. Kan thinlung sungah Bible hlacuang aw mawi zetih anphuahmi pawl kha kan pai ringring ding. Cule thinpitvansang buainak hmuahhmuah atiral ter thei. Biblethucaang pawl kha hlathu ah an cuan terih rimawi thawnmawi zetih sak tikah nauhak le upa khal inolten kan sakthei ih olten kan cingkeng thei. Cathianghlim hithawkkhummi a si ih leitlunih an uarzetmi hlalar pawl ahtampi a telh. Awnmawi thawn hlarammawi ah le hladangdang pawl cu khrihfa nunphung ah acangih kum zatampimi thinlung luahkhat tu a si.Hla aw mawi zetih an phuahmiin Pathian le Bible lamah kan thinlungmit a vangterih adanglam zetmi nunngai tlaihnak thlawsuah in pek.

“Awnmawi thawn hlaphuah mawizet mi ih Pathianbiaknak hi van Pathian umnak hmunthianghlim ihtuahdan a si, cuih thil cu tuah kan tum ding. Thangthatnakhlamawi kan sakmi pawlin van hmunthianghlimhlaremmawi (choirs) saknak hmun in naih ter seh.” Ellen,G. White, Patriarchs and Prophets, p. 594.

TLAWNGKAI NINGA June 26

RUAHBETDING: “Jesui duhnunnak le amawinak kha sualcithlah mitin hmuhfiang theih a si lo. Nun cau beidongpawl hnenah Thlarauthianghlim tleuvarnak ihsin a langtheu. Sual cithlah pawlin an ngaithiam thei loih zangfahnakan neih thei lo mi bawmtu neilo misual kha a cemtheilomiJesui duhdawtnak le zangfahnakin a hai daih in a tuamhlawm.” Ellen, G. White, The Upward Look, p. 156.

“Bible cangkhat lole bungkhat khal siseh cingkengdingah zohloih siar thei tum aw. Tukforhnak thawn Setanarat tikah siar aw. . . . .Leitlunih minung thinlung kha tisahiarnak benvon neihter dingah Setan in ahruai. Cuih canah “tiah ngan a si” timi hmangin hlawhtling zetin a do theiding.” The Advent Review and Sabbath Herald, April 8, 1884.

RELTLANGDING:

1. Duhhrilnak timi ziangsaw a si? Zumnak lezawnlungnakah duhhril in thutluknak kan tuahmiziang saw a si? Kan kiangkap thil tampi a poimawhzetmi khal kan thunun theilo, kum khua nunnaktiangin kanmai duhhril a tul. Pathian ih a lo pek miduhhrilnak thawn ziangsaw na tuah theu? Thlaraulamah na duhhrilnak ziangvek saw a si?

2. Sabat ulhnak hi Pathian thawn canhmannak a si.Sabat na ulhnak ruangah na duhmi hna tuan lo inPathian thawn umtlang theinak dingah ziangtin sawa lo kil him? Sabat ulh hi na hrangah thlawsuahvanluhnak a si theinak dingah ziangvekih tuahdansaw na zir suak thei ding?

Page 74: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

147 148 MORNING WATCH

April , 2019

1. Tlawngkai Nikhat Matthai 6:142. Tlawngkai Nihnih Saam 32:83. Tlawngkai Nithum Matthai 21:224. Tlawngkai Nili 1 Piter 3:155. Tlawngkai Ninga Thufim 16:286. Sabat Matthai 19:26

7. Thawhsal Ni Mikah 7:198. Tlawngkai Nikhat Matthai 19:219. Tlawngkai Nihnih Isaiah 49:25

10. Tlawngkai Nithum Rom 12:14 11. Tlawngkai Nili Thufim 15:13 12. Tlawngkai Ninga Hebru 11:6 13. Sabat Rom 12:10

14. Thawhsal Ni Rom 2:11 15. Tlawngkai Nikhat Saam 46:10 16. Tlawngkai Nihnih Galati 5:13 17. Tlawngkai Nithum Thufim 18:24 18. Tlawngkai Nili Efesa 4:29 19. Tlawngkai Ninga Isaiah 65:24

20. Sabbath Isaiah 43:25

3. Pathian thawn canhmangin thlacamnak le Bible nasiar nakah tonnun ziangsaw na nei? Na zumnakahthathnemnak a um maw? Cuih na hlawknak tonnunkha na zirpi pawl sim ve aw. Na tuah danahthathnemnak an ngah thei maw?

4. Zohlo ih na siar theimi Bible cang pawl lakah khuimisaw na duh bik? Ziangah saw na uar hleice? Cumipawl ihsin thlawsuahnak ziangveksaw an lo pek?

21. Thawhsal Ni Daan Peksalnak 33:27 22. Tlawngkai Nikhat 2 Timote 2:24 23. Tlawngkai Nihnih Matthai 5:41-42 24. Tlawngkai Nithum 2 Timote 3:10-12 25. Tlawngkai Nili 1 Korin 15:52,54 26. Tlawngkai Ninga Hebru 10:24-25 27. Sabat Tirhthlah 1:8

28. Thawhsal Ni Efesa 4:21-22 29. Tlawngkai Nikhat Saam 139:1-4 30. Tlawngkai Nihnih Thufim 19:21

Page 75: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.org · Upa Sabat skul zirlai, zir dingah “ziangtinsaw Bible Hrilhfiah a si ding”: timi zir dingah kan tuah.Khami ah Bible hi a palh theilo

149 150

MORNING WATCHMay, 2020

1. Tlawngkai Ninga Matthai 22:37-392. Sabat Saam 5:2,3

3. Thawhsal Ni 1 Korin 15:104. Tlawngkai Nikhat Saam 27:145. Tlawngkai Nihnih Saam 62:86. Tlawngkai Nithum Hebru 11:67. Tlawngkai Nili Filipi 4:48. Tlawngkai Ninga Thuphuan 22:209. Sabat Filipi 1:21

10. Thawhsal Ni Efesa 6:10 11. Tlawngkai Nikhat Matthai 7:17 12. Tlawngkai Nihnih Daniel 6:10 13. Tlawngkai Nithum Isaiah 43:1 14. Tlawngkai Nili Marka 8:38 15. Tlawngkai Ninga Thuphuan 2:10 16. Sabat Ezekiel 11:20

17. Thawhsal Ni Johan 15:10 18. Tlawngkai Nikhat 1 Timote 2:19 19. Tlawngkai Nihnih Matthai 5:10 20. Tlawngkai Nithum Saam 100:4,5 21. Tlawngkai Nili Tirhthlah 28:31 22. Tlawngkai Ninga Hebru 11:1 23. Sabat Thufim 16:18,19

24. Thawhsal Ni Tirhthlah 3:19 25. Tlawngkai Nikhat Zefaniah 2:3 26. Tlawngkai Nihnih 1 Piter 3:12 27. Tlawngkai Nithum 1 Korin 13:4 28. Tlawngkai Nili Johan 14:9 29. Tlawngkai Ninga Saam 34:14 30. Sabat Rom 14:8

31. Thawhsal ni Luka 11:13

MORNING WATCHJune, 2020

1. Tlawngkai Nikhat Luka 8:162. Tlawngkai Nihnih Suahlannak 24:123. Tlawngkai Nithum Johan 14:154. Tlawngkai Nili Johan 15:105. Tlawngkai Ninga Thusimtu 7:96. Sabat Saam 119:37

7. Thawhsal Ni Matthai 26:39 8. Tlawngkai Nikhat Seemtirnak 5:2 9. Tlawngkai Nihnih Johan 8:44 10. Tlawngkai Nithum Hebru 13:6 11. Tlawngkai Nili Rom 5:8 12. Tlawngkai Ninga 1 Korin 13:2 13. Sabat Thuphuan 14:12

14. Thawhsal Ni Matthai 6:9,10 15. Tlawngkai Nikhat Juda 20 16. Tlawngkai Nihnih Isaiah 61;10 17. Tlawngkai Nithum Saam 62;10 18. Tlawngkai Nili Saam 71:5 19. Tlawngkai Ninga Efesa 4:4-6 20. Sabat Rom 12:2

21. Thawhsal Ni Thuphuan 21:1-4 22. Tlawngkai Nikhat 1 Piter 1:21 23. Tlawngkai Nihnih Saam 107:1 24. Tlawngkai Nithum Saam 69:30 25. Tlawngkai Nili 1 Samuel 15:22 26. Tlawngkai Ninga Tirhthlah 17:11 27. Sabat Efesa 1:7

28. Thawhsal Ni Saam 27:9 29. Tlawngkai Nikhat Saam 50:15 30. Tlawngkai Nihnih Saam 7:9