Çukurova Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ ...yıllara yaygın inşaat ve onarım...

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Feyzullah KADIRHAN

İNŞAAT SEKTÖRÜNDE GENEL GİDER KAVRAMI, KAPSAMI, ÖNEMİ VE TEKLİFLERE YANSITILMASININ İRDELENMESİ

İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

ADANA, 2009

I

ÖZ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

İNŞAAT SEKTÖRÜNDE GENEL GİDER KAVRAMI, KAPSAMI, ÖNEMİ VE TEKLİFLERE YANSITILMASININ İRDELENMESİ

FEYZULLAH KADIRHAN

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

Danışman : Prof. Dr. M.. Emin ÖCAL Yıl : 2009, Sayfa : 97 Jüri : Prof. Dr.M.Emin ÖCAL

Doç.Dr. Emel ORAL Yrd.Doç.Dr.Seren GÜVEN

Bu çalışmada, Türkiye’de inşaat sektörünün genel giderlere bakış açısını ve sınıflandırma düzeyi araştırılmıştır. Toplanan veriler analiz edilerek değerlendirildiğinde, inşaat sektöründe genel giderlerinin maliyetlere yansıtılması konusunda önemli eksikliklerin olduğu yönünde önemli bulgulara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Genel Gider, Maliyet Yönetimi, Maliyet Tahmini, İnşaat Sektörü.

II

ABSTRACT

MSc THESIS

THE CONCEPT, SCOPE AND IMPORTANCE OF OVERHEADS IN THE CONSTRUCRION SECTOR AND EXAMINING HOW OVERHEAD IS

REFLECTED IN OFFERS

Feyzullah KADIRHAN

DEPARTMENT OF CIVIL ENGINEERING INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES

UNIVERSITY OF ÇUKUROVA

Supervisor : Prof. Dr. M. Emin ÖCAL

Year : 2009, Pages : 97 Jury : Prof. Dr.M.Emin ÖCAL

Doç.Dr. Emel ORAL Yrd.Doç.Dr.Seren GÜVEN

In this study, point of view of Turkish constraction companies on overheads and categorization levels were investigated. The findings show significant pitfalls in terms of reflecting overheads on cost items in construction sector.

Key Words: Overheads, Cost management, Cost Estimate, Construction Sector

III

TEŞEKKÜR

Çalışmalarımı destekleyip, tavsiye ve eleştirileriyle bana yol gösteren değerli

hocam Prof. Dr. M. Emin Öcal’a; her konuda bana yardımlarını esirgemeyen, sabır ve

anlayışla hep yanımda olan sevgili anneme, babama ve ailemin diğer bütün fertlerine

teşekkürlerimi sunarım.

Ayrıca, yoğun iş temposunda bana vakit ayırıp, anketlerimden sağlıklı sonuçlar

almamı sağlayan Şırnak Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı M. Halil Balkan, Genel

Sekreter Kasım Kadırhan, anketlerin hazırlanıp takibinde emeği geçen Oda çalışanları ve

Şırnak Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü personellerime; tez mevzuatı ve kurumsal

işlemleri ile bana yol gösteren sevgili arkadaşım Fatoş Sıncı’ya, çalışmamı dil, bilgi ve

literatür yönünden -acımasızca- eleştirip bana yol gösteren değerli hocalarım Kadri Uçar

ve Öğr. Gör. Erhan Polat’a minnettar olduğumu belirtmek isterim.

Bu tezin, Türk İnşaat Sektöründe yer alan meslektaşlarıma yeni bir bakış açısı

getireceğini; genel giderlerin iş hayatında dikkate değer ölçülerde ve daha da dikkat

edilecek bir olgu olacağına dair yararlı olacağını umuyorum.

Çalışmamı, kendisinden güç aldığım ancak şu an aramızda olmayan rahmetli

ağabeyim Nurullah Kadırhan’a ithaf ediyorum.

IV

İÇİNDEKİLER SAYFA

ÖZ.......................................................................................................................................I ABSTRACT.....................................................................................................................II TEŞEKKÜR...................................................................................................................III İÇİNDEKİLER..............................................................................................................IV TABLOLAR DİZİNİ....................................................................................................VII ŞEKİLLER DİZİNİ…………………………………….………………….……….…IX 1. GİRİŞ........................................................................................................................1 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR........................................................................................5 3. GENEL GİDER KAVRAMI...................................................................................9 3.1. Genel Gider Kavramı...................................................................................9 3.2. Genel Gider Kontrolü………………………………………………..…..10

3.3. Genel Gider Neden Özel Bir Sorundur ? ………...........……..………….11 3.4. Kontrol Edilebilir Genel Gider…………………………..…………...….14

3.5. Genel Giderlerin Doğası……………………………….................……...15 3.6. Genel Gider Yönetim Kadrosu ve Davranışı……………..……...………16

3.7. Genel Gider Kontrolünün Planlanması…..…...…………………..……...18 3.8. Bütçe ve Gider Raporları Formatı İçin Ana Hatlar………...……….…...19 3.8.1. Genel Gider Departmanı Giderleri…………..………………...19 3.8.2. Kâr Departmanı ve Gider Departmanı Giderleri ………...……20

3.9. Faaliyete Dayalı Maliyetlendirme Yöntemi …...…………………….........21

4. TÜRKİYE’DE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE MALİYET UYGULAMALARI VE KABULLERİ ……...……………………………………………….……….......23 4.1. İnşaat İşlerinde Vergilendirme Farklılıkları .……………...…………….24

4.2. İnşaat İşletmelerinde Tekdüzen Muhasebe Sistemi…………..…...….….25 4.2.1. Tekdüzen Muhasebe Sisteminin Yapısı……………………..…25

4.2.1.1. 7/A Sisteminde Gider Hesapları…………..…………28 4.2.1.2. 7/B Sisteminde Gider Hesapları………………...……31 4.3. İnşaat/Taahhüt ve Onarım İşlerinde Giderlerin Dağıtımı …………..…...34

V

4.3.1. Tekdüzen Muhasebe Sisteminde Gider Dağıtımı …………......35

4.3.2. Gelir Vergisi Kanunu’nda Ortak Giderlerin Dağıtımı ………...36 4.3.3. Yıl İçinde Birden Çok YYİOİ Yapılması Durumunda

Ortak Giderlerin Dağıtımı ....………………………….………...37 4.3.4. Ortak Giderlerin İnşaatlar ve Diğer İşler Arasında Dağıtımı ......37

4.3.5. Ortak Amortisman Giderlerinin Dağıtımı……….…...……...….38 4.3.6. Finansman Giderlerinin Dağıtım…………..…………………..38

4.3.7. İnşaat İşinin Sonradan Yıllara Yaygın Duruma Gelmesi…...…39 4.3.8. Avans Ödemelerinde Vergi Kesintisi…………..……………...40 4.3.9. İş Bitiminden Sonra Ortaya Çıkan Gelir ve Giderler……….....40 4.3.10. İnşaat/Taahhüt ve Onarım İşlerinde İşçilik Giderleri ………..41

4.3.11. Şantiye Binalarının Muhasebeleştirilmesi………………..…..41 4.3.12. Hakediş Bedellerinde KDV………………………..…………42

4.3.13. Elektrik, Su, Doğalgaz ve Yakıt Giderleri……………..……..43 4.3.14. Sözleşme, Noter, Teminat Mektubu Giderlerinin Kaydı…...…..43

4.3.15. Taşıt Araçlarının Amortisman ve Giderleri……………..……44 4.4. Özel (Yap/Sat) İnşaatlar…………………………………..………...…...44

4.4.1. Özel İnşaat Faaliyetinin Amacı ve Sürekliliği……….….……..46 4.4.2. Özel (Yap/Sat) İnşaatlarda Vergilendirme…………..……...…46 4.4.3. Özel İnşaatlarda Vergiyi Doğuran Olay…………………….....47 4.4.4. Özel İnşaat İşlerinde İşin Bitimi……………..………………...48

4.4.5. Döviz Olarak Satılan Konut ve İşyerlerinde KDV ………..…..48 4.4.6. Kat Karşılığı İnşaat İşlerinde KDV…………………..………..49

4.4.6.1. İnşaat Karşılığı Arsa Teslimi Neden Trampa(Değişim) Değildir? …………………………………………….…51

4.4.7. Özel İnşaat İşlerinde Tekdüzen Muhasebe Sistemi…………....52 4.4.7.1. Özel İnşaatlarda 7/A–7/B Seçeneği Uygulaması…….…52

4.4.7.2. Özel İnşaatlarda Gider Yerleri………………..….…..53 4.4.7.3. Özel İnşaat İşlerinde Gider Çeşitleri…………...…….54

VI

5. TÜRKİYE’DE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE GENEL VE DİREKT GİDER AYRIMI İLE İLGİLİ BİR ARAŞTIRMA …..………………………..………….55 5.1. Araştırmada Uygulanan Yöntem………………..……………………….55

5.2. Bulgular…………………………………………………..…...…………58 6. SOUNÇ VE ÖNERİLER …..……………………………..…………………..……81 6.1. Sonuç ……………………….………………………………...……………81 6.2. Öneriler ……………………...………..……………………………………85

KAYNAK………………………………...………………..…………………………...86 ÖZGEÇMİŞ………………………………...……………………..……...……………89 EK: ANKET FORMU…………………………..…………………………...………...90

VII

TABLO DİZİNİ SAYFA

Tablo 4.1. 7/A–7/B seçeneklerinin farkları ……….…………………………………...26

Tablo 4.2. 7/A sisteminde yardımcı hesap açılımları ……….…………………………29

Tablo 4.3. 7/B sisteminde yardımcı hesap açılımları…………………..………………32

Tablo 5.1. Ankete katılan işletmelerin faaliyet alanı oranları…………………..……...58

Tablo 5.2. Faaliyet alanı konut olan işletmelerin anket cevapları dağılımı …………...59

Tablo 5.3. Faaliyet alanı su yapıları olan işletmelerin anket cevapları dağılımı ...…….61

Tablo 5.4. Faaliyet alanı ulaştırma yapıları olan işletmelerin

anket cevapları dağılımı ..…………………………………………..……...63

Tablo 5.5. Tüm işletmelerin anket cevapları dağılımı …………………………….…..69

Tablo 5.6. Faaliyet alanı konut olan işletmelerin genel gider

kalemlerine verilen cevapların dağılımı ………………………………........68

Tablo 5.7. Faaliyet alanı konut yapımı olan işletmelerin direkt gider

kalemlerine verilen cevapların dağılımı ...………………………….……...70

Tablo 5.8. Faaliyet alanı su yapıları olan işletmelerin genel gider

kalemlerine verilen cevapların dağılımı ...………………………………....71

Tablo 5.9. Faaliyet alanı su yapıları olan işletmelerin direkt gider

kalemlerine verilen cevapların dağılımı ...….…………………..………….73

Tablo 5.10. Faaliyet alanı ulaştırma yapımı olan işletmelerin genel gider

kalemlerine verilen cevapların dağılımı ………………………..…..…….74

Tablo 5.11. Faaliyet alanı ulaştırma yapıları olan işletmelerin direkt gider

kalemlerine verilen cevapların dağılımı .......................................….…….76

Tablo 5.12. Anketin uygulandığı tüm işletmelerin genel gider

kalemlerine verilen cevapların dağılımı ………………………..………...77

Tablo 5.13. Anketin uygulandığı tüm işletmelerin direkt gider

kalemlerine verilen cevapların dağılımı ……………………………….....79

VIII

ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA

Şekil 3.1. Üretim yapan bir işletme için satış, üretim ve genel gider değişim grafikleri 14

Şekil 3.2. Genel üretim maliyetlerinin maliyet havuzlarından mamullere yüklenmesi ..21

Şekil.4.1. Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde 7/A seçeneğinin işleyiş şeması .....27

1. GİRİŞ FEYZULLAH KADIRHAN

1

1. GİRİŞ

Bölgesel rekabetten küresel rekabete geçişin yaşandığı günümüzde, işletmeler

varlıklarını devam ettirebilmek için doğru mamul maliyeti verisine ihtiyaç

duymaktadırlar. Dolayısıyla doğru stratejik kararlar içinde yeni üretim ortamıyla

uyumlu yeni bir maliyet yönetim sistemini benimsemek zorundadırlar. Üretim

çevrelerinde yaşanan bu gelişmeler, işletmelerin en çok maliyet yapılarını

etkilemiştir. Özellikle bilgisayar teknolojisinde ve otomasyonda ortaya çıkan

ilerlemeler ve bunların üretimde kullanılması, teknolojiye bağlı amortisman, enerji,

mühendislik ve uzman işçilik gibi maliyetlerin önemini ve ağırlığını artırmıştır.

Bunun sonucu olarak üretim maliyetleri içinde genel üretim maliyetlerinin payı

artarken, otomasyon etkisiyle direkt işçilik maliyetlerinin payı azalmıştır. Hatta

birçok sanayi dalında gittikçe daha çok işletmenin direkt işçilik kalemini iptal ettiği,

bu maliyeti dolaylı işçilik olarak genel üretim maliyetlerine dâhil ettiği

görülmektedir. İşçiliğin hangi mamullere doğrudan yükleneceğini izlemek zaman

alıcı ve dolayısıyla masraflı bir takip gerektirmektedir; yani doğrudan işçilik eski

önemini kaybetmiş bulunmaktadır, izlenmesi de bu masrafa artık değmemektedir.

Üretim alanındaki yeni gelişmelere bağlı olarak maliyetlerin yapısındaki bu

değişim, yöneticilerin, genel üretim maliyetlerinin mamullere yüklenmesinde en çok

kullanılan anahtar olan doğrudan işçilik maliyeti veya doğrudan işçilik saatinin artık

uygun olmayacağının, çünkü üretimle doğrudan işçilik arasındaki bağın hayli

zayıfladığının farkına varmalarına sebep olmuştur. Bunun sonucu olarak geleneksel

maliyet muhasebesinin, maliyet dağıtımında sebep olduğu hatalar yüzünden, mamul

maliyetlerini doğru olarak hesaplanmasına engel olduğu ileri sürülmüş ve literatürde

geniş ölçüde tartışılmaya başlanmıştır. Bu tartışmalar haklı olarak öncelikle mamul

maliyetlerinin yanlış hesaplandığı durumlarda işletme kararlarında da yanlışlığa

düşüleceğine odaklanmıştır. Direkt işçiliğin mamul maliyeti içerisinde önemli bir

paya sahip olması, genel üretim giderleri içerisinde işçilik ile ilgili endirekt giderlerin

ve üretim maliyeti içinde genel üretim giderlerinin önemsiz bir paya sahip

olmasından dolayı, direkt işçilik saatini veya giderini maliyet belirleme anahtarı

olarak kullanmak maliyet planlaması için akılcıydı. Ancak gerek yeni üretim


2

ortamında genel üretim giderlerindeki muazzam artışı gerekse bu giderin içindeki

bütün kalemlerin üretim hacmiyle ilişkili (birim seviyesinde) olmaması nedeniyle

faaliyetler üzerinde yoğunlaşarak “faaliyetlerin maliyetleri, mamullerin ise

faaliyetleri tükettiği” felsefesinden hareketle birçok endirekt gideri, faaliyetler ve

faaliyet içerisindeki maliyet havuzlarına dağıtımı ve her faaliyet veya maliyet havuzu

için uygun maliyet payları seçerek maliyet objelerine yüklenmesi gerekmektedir.

Ülkemizde, tedarikçi kuruluşlar da dikkate alındığında inşaat sektörünün

GSMH’daki direkt ve endirekt payı yaklaşık %33 seviyesinde olup istihdama katkısı

%12 düzeyindedir. Toplam yatırımların yaklaşık %50’sini oluşturan inşaat sektörü

kendisine bağlı 200’den fazla alt sektörün üretime geçmesini sağlamaktadır (İntes,

2005). Görüldüğü gibi inşaat sektörünün yatırım ve istihdam büyüklüğü bakımından

ülke ekonomisinde yeri oldukça önemlidir. Ancak buna karsın sektörde faaliyet

gösteren işletmelerin pek çoğu bireysel müteşebbis boyutunda olup geleneksel

yöntemlerle üretim ve maliyet planlaması yapmaktadırlar.

İnşaat sektörü, imalat ve hizmet alanlarını da kapsamasından dolayı sektörde

meydana gelen olumsuzlukların etkisi çok geniş bir alanda görülmektedir.

Ülkemizde inşaat sektörü hem yapım teknikleri hem de yönetim anlayışı olarak

geçmiş yıllara nazaran büyük gelişmeler göstermiştir. Fakat hızla gelişen dünya

şartlarında bu durum yeterli bir seviyeye ulaşamamıştır. Her ne kadar Türk

müteahhitleri birçok ülkede is yapıyor olsalar da yönetim anlayışı henüz olması

gereken noktada değildir (Çoşgun, 2006).

İnşaat sektörü, ortaya çıkan ürünün yüksek maliyetli ve tek defaya özgü

olması bakımından diğer sektörlerden farklılık göstermektedir. Bu sektörde rol alan

birçok kişi ya da kuruluş için maliyet tahmini, sürecin gerçekleştirilmesi ve

devamlılığına yönelik uygun kararların verilmesi ve kaynakların en etkin biçimde

kullanılması açısından büyük önem taşımaktadır.

Günümüzde, teknolojik gelişmenin inşaat sektörünü de etkilemesi ile daha

nitelikli yapılar üretilmektedir. Ancak, yapı üretiminde kullanılan kaynakların kıt

olması üretim sürecinde kaynaklardan maksimum faydalanmayı zorunlu kılmıştır. Bu

zorunluluk, özellikle yapı üretim sürecinin inşa evresinde, maliyet tahmini ile

maliyet planlanmasına ve denetimine yönelik çalışmaların önemini arttırmıştır. Yapı


3

maliyeti tahmini, bir yapının gerçek maliyetinin belirli koşullar altında tahmini

olarak tanımlanır. Maliyet denetimi ise, yapı üretim sürecinin her evresinde

gerçekleşen maliyetin planlanan maliyet limitleri üzerine çıkmasını önlemek amacı

ile yapılan çalışmalardır. Yapı üretim sürecinin inşa evresinde maliyet kesin olarak

belirlenir ve yapımı etkileyen bazı etkenler planlanan maliyetin aşılmasına neden

olabilir. Sonuçlanan yapı yatırımları ile ilgili veri kayıtları olmadığı için bir sonraki

yatırımlara geri besleme yapılamamaktadır. Yapı üretim sürecinin inşa evresinde

inşaatı etkileyen bazı faktörlerden dolayı maliyet planlanması ve denetiminin

sağlanmasına yönelik görülen zorluklar ile ilgili teorik çalışmalar olmasına rağmen,

pratikte çok az uygulama alanı bulmaktadır. Ayrıca ülkemizde, yapım işlerinde

maliyet planlaması ve denetimi konusunda özel bir eğitim yapılmaması da diğer bir

sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Oysa gelişmiş ülkelerde dört yıllık eğitimle

yetiştirilen “quantity surveyor” ve “estimator”lar bu görevi üstlenmektedir. Yapı

maliyeti, yapı ihtiyacının belirlenmesi ile başlayan ve yapının ömrünün sona ermesi

ile biten sürecin tüm dönemlerinde yapılan harcamaların toplamıdır (Akınbingöl,

Gültekin, 2005). Bu tanıma uygun maliyet planlaması ve yönetimi, konu ile ilgili

yeterli bilgi alt yapısı ve çağdaş bir raporlama sistemi kurulmasını gerektirmektedir.

İşletmeler her zaman çeşitli üretim faktörlerini (girdileri) dönüştürerek ürün

ya da hizmet (çıktı) elde ederler. Her işletmenin bu çıktılardaki harcadığı çeşitli

üretim faktörlerinin para ile ölçülebilen değerine o ürünün maliyeti denir. Maliyet,

ürün ya da hizmet için yapılmış giderlerin ve özverilerin toplamı veya bir mamul ya

da hizmeti satın almak için elden çıkartılan nakit veya herhangi bir varlığın değeridir.

Bir işletmede ayrıntılı maliyetlerin hesaplanması için uygulanacak sistem, ürünün

cinsine olduğu kadar, işletmenin büyüklüğüne, genel örgüt yapısına ve üretim

tekniğine de sıkı sıkıya bağlıdır. Bu nedenle her işletme tarafından kullanılabilecek

hazır reçete biçiminde maliyet sistemi yoktur. Her işletme kendi yapısal özellik ve

gereksinimlerine en uygun sistemi kurmak, sürekli geliştirmek, değişen koşullara

uydurmak zorundadır (Filiz, 2003).

Bu çalışmada, genel gider kavramının tanımlanması, sınıflandırılması ve

Türkiye’de inşaat sektöründe genel giderlerin dikkate alınma ve dolayısıyla gerçekçi

maliyet oluşturma düzeyinin belirlenmesi amaçlanmıştır.


4

Belirtilen amaç doğrultusunda önce literatür araştırması yapılarak genel gider

kavramı ve toplam üretim maliyeti içerisindeki etkinliği, kontrol ve yönetimi

konularında bilgi edinilmiştir. Daha sonra da, Türk inşaat sektöründe genel

giderlerin nasıl algılanıp maliyete yansıtıldığı konusunda bilgi toplamak amacıyla bir

anket geliştirterek inşaat işletmelerine sunulmuş ve anket sonuçları işlenerek analiz

edilmiştir.

Çalışma beş ana bölümden oluşmuştur:

Birinci Bölüm, giriş bölümüdür; burada araştırmanın amacı açıklanmış ve

genel içerik hakkında bilgi verilmiştir.

İkinci Bölüm’de, yurt içinde ve yurt dışında Genel Gider konusunda yapılmış

çalışmalar ve içerikler tarih sırası ile verilmiştir.

Üçüncü Bölüm’de, genel gider kavramının tanımlanması, sınıflandırılması ve

maliyet unsuru olarak kontrolü özetlenmiştir.

Dördüncü Bölüm’de, Türkiye’de genel giderler ile ilgili kabuller ve hukuki

düzenlemeler özetlenmiştir.

Beşinci Bölüm’de Türk inşaat sektöründe genel giderlerin dikkate alınma

düzeyinin belirlenmesi amacıyla inşaat işletmelerine uygulanan anketin istatistiksel

analizi yapılarak elde edilen bulgular değerlendirilmiştir.

Altıncı Bölüm’de ise, bu çalışmada elde edilen sonuçlara bakılarak inşaat

işletmelerine yönelik öneriler sunulmuştur.

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR FEYZULLAH KADIRHAN

5

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

Küreselleşmeye paralel olarak rekabetin boyutu ve şiddetinin artması,

üreticilerin maliyeti minimize etme yönündeki gayret ve dikkatlerini de artırmıştır.

Bunun doğal sonucu olarak ve özellikle 1980’li yıllardan itibaren maliyet

muhasebesi önem kazanmış, bu konuda yeni bakış açıları ve uygulamaları

geliştirilmeye başlanmıştır.

Maliyetin gerçekçi olarak belirlenmesinde doğru ve ayrıntılı bir maliyet

analizinin önemi büyüktür. Maliyet analizi ve buna bağlı olarak maliyet girdilerinin

gruplandırılmasında çeşitli kabuller yapılmıştır. Bu bağlamda, hangi giderlerin genel

gider olarak kabul edilmesi gerektiği hususu ise üzerinde sıkça durulan ve tartışılan

bir konu olmuştur.

Çeşitli bakımlardan kendine özgü yönleri bulunan yapı üretiminde, maliyet

girdilerinin gruplandırılması ve bu konuda ortak kabullerin geliştirilmesi de ayrı bir

önem arz etmektedir.

Aşağıda maliyet analizi ve özellikle ‘genel gider’ tanımı ve kavramı ile ilgili

bazı çalışmalar özetlenmiştir:

Watkins (1915), Welfare As An Economic Quantity isimli kitabında, yükleme

faktörünü tartışırken (ortalama imalat oranından maksimum orana) işçiliği de

yükleme faktörüne dâhil etmiştir. Watkins, işçiliği zaman ve para yatırımının bir

nedeni olduğunu bu yüzden yatırım sermayesinin yürütülen işe bağlı olarak kullanışlı

olduğu ve ancak bu şekilde geri dönüşümlü olabileceğini aksi halde yaratılan ticari

değer; malzeme gibi diğer bir yatırım dalına çevrilemeyeceğini,

yönlendirilemeyeceğini, bunun için işçiliğin genel gider olduğunu, daha genel

anlamda, çalışma kapasitesinin devamlılığı için asgari işçi sağlığının veya çalışma

koşullarının vazgeçilmez olduğunu, söz konusu devamlılığın sağlanmadığı

durumlarda işletme bünyesinde çalışanların ilişkilerinde zayıflama olacağını, çalışma

gücü işçi ücret mekanizmasına bağlı olarak eşitleneceğini iddia etmiştir.

Nurkse (1961), Problems of Capital Formation In Underdeveloped Countries

isimli kitabında, özellikle az gelişmiş ülkelerde tarımda ihtiyaç duyulan sermaye

yatırımlarının drenaj, akış kontrolü, sulama vb. süreçler için gerekli olduğunu,


6

bunların Kamu Geliştirme Projeleri kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini;

özellikle işçi artık miktarlarının veya mevsimsel boş periyotların kullanılmasıyla

“sosyal genel gider sermayesinin” değerlendirilmesinin başlamasıyla genel gider

sermayesinin sirküle olabileceği üzerinde durmuştur.

Clarck (1962), Studies in The Economics of Overhead Costs isimli kitabında,

rekabet gücünün altında yatan ana temanın; ücretlerin üretim fiyatına doğru

yönlendirilmesi ile alakalı olduğunu savunmuştur. Diğer taraftan, II. Dünya Savaşı

boyunca, fiyatlar üzerine oluşturulan istatistikler, ücretler için çalışma rehberi olarak

tanımlanmış ve “üretim hacmi-ücret sınırı” düşüncesi oluşturulmuştur. Buna göre;

savaş yıllarında şekillenen tablonun rekabet fiyatlarını yansıtmayıp üretici hacminin

ya altında ya da %10–15 üstünde olduğunu ve o dönemde üretiminin “genel

giderleri” karşılamadığını ve belirsiz şekilde devam ettiğini savunmuştur.

Hadley (1981), Economic Consequences of Constant Costs isimli eserinde,

her bir üreticinin kendi üretimini kazançlı şekilde sürdürmesi gerektiğini, bunu

ekonomisinden bir şey kaybetmeden yapabileceğini, şayet satışını artırabilirse, belki

önemsenmeyecek bir genel gider artışının da söz konusu olabileceğini; ücret veya ilk

madde ve malzeme fiyatlarının artması durumunda da genel gider paylaşımında bir

azalmanın üretimin her bir parçası için ödenmesi gerektiğini; standart bir maliyet

fiyatın söz konusu olamayacağını yani belirlenen fiyatın rekabet edebileceği karşıt

bir fiyatın mevcut olamayacağını, bu yüzden üretimin her bir ünitesi için belirlenen

fiyatın, satış niceliğine ve satışta yaşanan artışla birebir bağımlı olacağını da

savunmuştur.

Cooper ve Kaplan (1988), How Cost Accounting Distors Pruduct Costs isimli

kitabında, geçmişte direkt işçilik saatinin maliyet dağıtım anahtarı olarak

kullanılmasının yerinde olduğunu, çünkü o yıllarda direkt işçilik, ilk madde ve

malzemenin mamule dönüştürülmesinde değer yaratan bir faaliyet olduğunu; fakat

işletmelerin otomatik makineleri kullandıkça makineleri üretime hazırlama, üretim

faaliyetlerini denetleme gittikçe artan bir şekilde endirekt işçilik olarak direkt

işçiliğin yerini almaya başladığını savunmuş; ayrıca geleneksel üretim tarzında

görülen direkt işçilik-endirekt işçilik ayırımının önemini yitirdiği; çünkü üretici


7

işçilerin endirekt işçilik sayılan makine tamir ve bakımına aktif bir şekilde katıldığını

iddia etmiştir.

Maç (2002), GVK’nın 43’üncü Maddesi Açısından Müşterek Genel

Giderlerin Kapsamı ve Finansman Giderlerinin Durumu başlıklı makalesinde, Gelir

Vergisi Kanunu’nun 40 ncı maddesinde safi kazancın tespitinde indirilecek giderlere

yer verildiğini; maddenin 1. fıkrasında, safi kazancın tespitinde, ticari kazancın elde

edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin indirileceği hükme

bağlandığını ancak, genel giderlerin de nelerden ibaret olduğu yine Kanunlarda

açıkça belirtilmediğini, bu nedenle genel giderlerin tanımını yapmak yerine

çerçevesini çizmenin daha doğru bir yaklaşım olacağını belirtip şöyle bir yaklaşım

göstermiştir;

“Ticari kazancın elde edilmesi ve devamı için -faaliyetin mevcudiyeti

nedeniyle- satın alınan mal ya da hizmetin diğer bir ifadeyle yapılan bir harcamanın

genel gider olarak dikkate alınabilmesi için şu şartları sağlaması gerekir.

• Maliyet unsuru olmamak (belli bir mal veya hizmet üretimi için yapılmış

gider vasfı taşımamak),

• Sabit kıymet vasfı taşımamak,

• Gelir Vergisi Kanunu’nun 41 veya Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 15 nci

maddelerinde sayılan, indirimi kabul edilmeyen gider vasfı taşımamak.”

Maç ayrıca, bu üç vasfı bir arada taşıyan giderlerin, genel gider olarak

doğrudan dönem hâsılatından indirilebilir olacağını yani zarar olarak yazılabileceğini

savunmuştur.

Öcal, Erden, Ve Işıklılar (2003), İnşaat Muhasebesi isimli kitabında hesap

planı ve temel muhasebe işlemleri kapsamında inşaat işletmeleri gider türlerini

Tekdüzen Muhasebe Sistemine göre yardımcı hesap numaraları da dikkate alarak

detaylandırıp sınıflandırmıştır.

Görüldüğü gibi maliyet girdilerinin gruplanması ile ilgili olarak çok sayıda

çalışma yapılmış olmasına karşılık, doğrudan inşaat işlerinde yönelik bir çalışma

yapılmamıştır. Bu çalışmada özellikle yapı üretiminde genel giderlerin

sınıflandırması, değerlendirilmesi ve dikkate alınma düzeyi hususunda mevcut


8

uygulamanın tespit edilmesi ve daha sağlıklı bir maliyet analizine ulaşmak için neler

yapılabileceği konusunda önerilerin geliştirilmesi hedeflenmiştir.

3. GENEL GİDER KAVRAMI FEYZULLAH KADIRHAN

9

3. GENEL GİDER KAVRAMI

3.1. Genel Gider Kavramı

Maliyet sisteminde işçilik, ürünün en pahalı gideridir ki bu gider girişimci

tarafından ödenmekle başlanmıştır. İşveren işçiye sadece iş yaparken yaptığı ödeme

değil aynı zamanda onun aletleri ve nerede çalıştı ise ona da ödeme yapmaktadır.

Ürünün giderini oluşturan her kalem için bu durumlarda ödeme yapılmakta olup her

bir kalem ürüne fazladan gider olarak yansımıştır. Bunun gibi durumlarda, hemen

hemen ürünün her bir kaleminin gideri için indirgenme durumu söz konusu olup bu

olgu aynı zamanda genel giderlere de yansıyabilmiştir. Üretim ve ticaret hayatında

yaşanan bu durum ilgili maliyet biriminde çalışan insanların ilgisini çekmiş ve genel

giderler, çeşitli ampirik çalışmalarla tanımlamaya çalışılmıştır.

Günümüzde sıkça kullanılan genel gider kavramı için uzmanlar birbirinden

farklı tanımlamalar yapmıştır. Bu tanımların tümünü kapsayan bir tanım yapılabilir

ancak bu tanımlarda önemli bir ortak özellik vardır. Bu tanımlamalar gideri, üretilen

miktarda yapılan işin vasfına bakılarak indirgenemeyeceği üzerinde durmuştur. Diğer

taraftan üretimin azaltılmasına veya arttırılmasına orantılı olarak gideri artırmayı

veya azaltmayı beraberinde getirmeyeceğidir. Üretim sonrası indirilmesi zor olan

giderlerin aşağı veya makul boyuta çekilmesi mümkün olabilmiştir. Tüm bu

düşüncelere göre, işletme organizasyonunun sevk ve idaresi sebebiyle ortaya çıkan

giderlere genel gider denir (Maç, 2002). Hiçbir üretim ve satış faaliyeti olmadığı

zamanlarda bile yapılması zorunlu olan bu giderler, işletmenin varlığının sebep

olduğu giderler olarak kabul edilmiştir.

Tanımdan da anlaşıldığı gibi bu giderler sabit niteliklidir. Çünkü herhangi bir

üretim faaliyetine bağlı olarak ortaya çıkmazlar. İşletme merkezinde idari

kademelerde çalışan ve esas itibari ile üretim faaliyetleri ile doğrudan ilgisi olmayan

bölümlerde çalışan iş görenlerin giderleri bu bölümlerde kullanılan demirbaş

amortismanları, işletme ile ilgili sabit vergiler, harçlar, aidatlar, hukuki danışmanlık

vb. çok çeşitli gider türü bu gruba dâhil olabilmektedir (Maç, 2002).


10

Fiyat, bir mal ya da hizmetin, başka bir mal veya hizmete değişim oranıdır

(ekonomist.com.tr, 2008). Fiyatlardaki ayrım, hiçbir zaman genel giderleri belirleyen

olgu olarak işlevsel değildir. Bu tanıma göre pazar maliyeti ve satış fiyatı aynı

seviyeye çekmek ya imkânsız ya da oldukça zor olabilmektedir. Bazı mallarda ise

standardizasyon söz konusudur ve iyi organize olmuş pazarlarda farklı fiyatlarla

sunumun yapılması elimine edilmiştir.

Tüccar cephesinde ise durum farklıdır. Tacir sattığı mal için ne kadar para

ödediğini bilmektedir ve bunu geçim maksadıyla yapmaktadır. Bu yüzden malları

genellikle kendisinin harcadığından daha fazla para getirecek şekilde satmaktadır. .

Ortaçağda kabul gören doktrin ise, “bütün satışlar adaletli şekilde yapılmalı

ve yapılan satıştan zanaatkâr veya tüccar sadece kendi varlıklarını var olan yaşam

tarzları içinde sürdürebilecek kadar kazanmalıdır” ilkesi üzerine şekillendirilmiştir.

Bu ilkeye göre satış “genel gider” şeklinde adlandırılan tüm giderleri karşılayacak bir

terim olarak anlaşılmaktadır (Clark, 1962).

Ekonominin bütün dallarındaki aktivitelerin genel giderler ile ilgili sorunları

mevcuttur. Bunları herhangi bir endüstri alanına hapsetmek doğru değildir. Sabit

sermayesi büyük miktarlarda olan ticaretlerin genel giderleri genellikle büyük

hacimli olup geniş ölçüde üretim yapmaktan kaynaklandığı anlaşılmaktadır.

3.2. Genel Gider Kontrolü

Genel gider terimi genel anlamda, direkt olmayan giderlerin işletmelerde

bulunan türleri anlamına gelmektedir. Büyük işletmelerde, genel giderler, ücret

departmanları tarafından hesaplanıp işleme alınmaktadır (Carrol, 1964).

İşletme içerisinde ücret departmanı, kâr departmanının bir alt birimidir. Ücret

departmanı genel giderler de dâhil olmak üzere, örneğin, denetim ve imalat

bölümüne ait çeşitli fonksiyonların tarifelendirilmesi bu departman tarafından

gerçekleştirilir. Büyük hacimli imalatı olan endüstrilerde ücret departmanının birçok

tabakası mevcut olabilmektedir.


11

Kâr departmanı ise, sadece dâhil olan imalat giderlerinin işlenmesi değil, aynı

zamanda satış giderleri, kendi genel yönetim giderleri ve üretimde meydana gelen

genel giderlerinin paylaşılması ve tahsisatı işlemlerinin de gerçekleştiği merkezdir.

Genel giderler, genel gider havuzları şeklinde sınıflandırılır. Bu havuzlar

organizasyon ünitelerinin fonksiyonelliğidir, örneğin; reklâmcılık ve hesap

denetlemeleri gibi... Teoriye göre “genel giderlerin sınıflandırılması, gider üstlenen

departmanların sorumluluklarının belirlenmesiyle başlar” (Carrol, 1964). Ancak bu

giderlerin sorumluluğu her zaman aynı formda olmayabilir, bu da hesaplanmasını

zorlaştırmaktadır.

İlk bakışta, ”kontrol edilebilir” ve “kontrol edilemez” genel gider terimlerinin

kullanım şekli bazı tereddütlere yol açabilmektedir. Hesaplamaların sabit ve

değişken gider terimleri ile birlikte kullanımlarında da tereddütlere neden

olabilmektedir. Sabit gider, ticaret hacmine bağlı olarak değişmeyen harcamadır

(Carrol, 1964). Değişken giderler ise, direkt değişkenlik gösteren işlem giderleri olan

sınıf olarak işlem görürler; üretimle birlikte orantılı olabilir, örneğin materyal

tüketimi gibi (Carrol, 1964). Söz konusu genel giderlerin kontrolü; dikkatlerin genel

gider alanları üzerinde odaklanılması ile verimli maliyet kontrolü açısından önem arz

etmektedir.

Son olarak, yönetici ve idareci arasında ayrım yapmak gerekmektedir. Bu iki

sınıfın ayrı rollerinin konu ile bağlantısı olması açısından, şu şekilde yorumlamak

gerekmektedir; idareciler, bütün gider sınıfları ile alakadar olabilirler; fakat

yöneticiler sadece genel giderler ile ilgili sorumluluk taşımaktadırlar (Carrol, 1964).

3.3. Genel Gider Yönetimi Neden Özel Bir Sorundur?

Genel giderlerin kontrolü yönetim olarak özel bir sorundur. Diğer birçok

problem gibi havale edilmesi mümkün değildir. Genel giderlerin hesaplanması,

yöneticinin bakış açısından oldukça etkilenmektedir (Youngsan, 1966).

Üretim departmanı idarecilerinin ve üstlerinin ortak arzuları birim giderlerin

azaltılmasıdır. Satış departmanı idarecileri ve onların üstlerinin güdüleri ise satış

giderleri hacminin büyütülmesi yönündedir (Youngsan, 1966).


12

İdareci daha fazla hizmet sunumu ile ilgilenir, tavsiye ve diğer departmanların

bilgisi, işletme üzerinde daha büyük etki yaratan olgular onun ilgi alanıdır; diğer bir

deyişle, daha büyük bütçe elde etmektir. Yönetici ise; genel giderlerin kârı azaltan

bir sonuç olduğunun farkındadır. Yönetici, genel gider bütçesini asgariye indirerek

zorlamak istemektedir dolayısıyla daha büyük kârlar üretme peşindedir.

Genel giderlerin kontrolü, bu yüzden, satış giderlerinden veya üretim

kontrolünden farklı problemlerdir. Farklı motivasyonlar ve davranışlar

gerekmektedir. Genel gider fonksiyon performansının gözetilip denetlenmesi, farklı

tarzlar ve standartlar, kâr yapan bölümlerin kâr yeteneklerinin değerlendirilmesinde

kullanılmaktadır.

Genel gider alanında, üretimde meydana gelen kârlar ve satış fiyatları

arasındaki ilişki net olmayabilir. İmalat giderlerinin kâr üzerindeki etkisi her bir

işletmenin payına belli şekilde düşebilmektedir. Giderlerdeki değişimler sadece genel

gider uygulamasında belirgindir ve bu değişimlerin sebepleri yalnızca yoğun

araştırmalar ile bulunabilmektedir. Bunun için, imalatta olduğu gibi kâra motive

olmak, sadece genel gider departmanında bulunan personele özgü değildir.

Genel giderin kontrolü yöneticiden başlamalıdır. Hissedarın gözünde, net

kârdan sorumlu olan temel birey yöneticidir. Genel giderlerin kontrolü, idarecilerin

genel gider havuzlarına havalesi ile yapılamaz; çünkü yönetici havuzda oluşan

giderlerin dengelenmesinde temel sorumluluğu taşımaktadır. Üretim giderleri, ücret

departmanının bölümlerine havale edilebilir; fakat genel giderlerin havuza havale

edilmesi ancak toplam genel gider maliyetlerinin kontrolünden sonra

gerçekleşmektedir. Burada sözü geçen havuz, üretilen ürün maliyetinin bulunması

için tüm departmanlarda yapılan ilgili harcamaların toplandığı ve birim üretime

oranlanarak maliyetin bulunduğu muhasebe sistemi olarak anlaşılmaktadır.

Biriken genel gider ve kâr arasındaki ilişki genellikle genel giderlerin satış

yüzdesi olarak doğrulanması biçimindedir. Sonuç itibariyle, havuzda oluşturulan

giderler satış yüzdesi olarak ücretlendirilmeye eğilimlidir. Özel işletmeler için bu

ortak bir rapordur, örneğin, satışların yüzdesi reklâmcılık veya araştırmaya

yönlendirilmesiyle raporlar hazırlanabilmektedir.


13

Genel gider havuzunun idarecisi satışlarla genel gider oranlarının

sürdürülmesi peşindedir. İlk çaba kârı artırıcı niteliktedir, sonra ise büyüme

durumunda kâr marjlarının sabitlenerek genel giderleri pazarda azaltmaktır.

Birçok işletme genel anlamda fiyat-gider sıkışması özel anlamda genel gider-

kâr sıkışması içerisindedir. Bu durum şayet imalat giderleri ve genel giderlerin

yapılan satışlarla ilgili ise belirginleşir; ancak genel giderlerin, satıştan daha hızlı

artmasında da kâr marjlarının aşınması söz konusu olmaktadır.

Genel giderler beklendiği kadar satış hacmine bağlı olmayabilir. Şekil

3.1.(a)’da görüldüğü gibi bir şirkete ait satış grafiğinde bulunana satış hacmi, (b)’de

görüldüğü gibi toplam genel giderlerle uyumlu olmayabilir.. Teoride, genel giderler

azaltılabilir; ancak satış oranına bağlı olarak artış gerçekleşebilir ki bunun için hacim

artışı olmalıdır (Carrol, 1964). Şirketlerdeki genel eğilim, uzun dönemli büyümeye

rağmen genel gider yüzdesinde azalma yönünde olmalıdır. Şekil 3.1.(c)’de yer alan

grafik, (a)’da yer alan satış değişim oranına rağmen hedeflenen genel gider değişim

oranıdır. Daha küçük şirketler ise, her ne kadar yüksek imalat giderlerine tabi olsalar

da büyük şirketlere nazaran daha düşük genel giderlere sahip olmaktadırlar. Büyük

bir şirketin uzun dönemli çalışmasında genel gider maliyetlerinin yüklenmesi devam

edecek şekilde tasarlanmaktadır, yavaşta olsa, her ne kadar satış ve imalat giderleri

keskin biçimde azalsa da bu böyledir.

Sat

ış (M

ilyon

$)

50

60

40

30

20

107 8 9 10 11 12654321

Yıl

(a) Satış oranı değişim grafiği.


14

7 8 9 10 11 12654321

123456789

Mily

on $

Yıl

Toplam Genel GiderlerÜretim ve Satış Genel Giderleri

Sabit Genel Giderler

(b) Üretim ve satış giderleri-toplam genel gider değişim grafiği.

Yüz

de D

eğiş

imi

Yıl1 2 3 4 5 6 121110987

40

30

20

10

Gen

el G

ider

ler -

Sat

ış

(c) Hedeflenen genel gider değişim grafiği.

Şekil 3.1. Üretim yapan bir işletme için satış, üretim ve genel gider değişim

grafikleri

3.4. Kontrol Edilebilir Genel Giderler

Genel giderler, ürün veya hizmetlere gider olarak mal edilemeyen

anlamındadır; ancak bunun aksine birçok ürüne veya hizmete giderler aynı oranda

tahsis edilir ve bu genel gider kategorisinde değerlendirilir. Genel yönetim

prensiplerinden genel giderlere bakıldığında, hesaplama pratiklerinin gerçekçi

olmadığı aşikârdır.

Üretim mühendisliğinde genel giderler işletmeler için “yönetilebilir” gider

kategorisindedir; gözden geçirilebilir, analiz edilebilir, bütçelendirilebilir ve

yöneticiler tarafından tahsis edilebilir. Genel giderler yöneticilerin refleks

kabiliyetinden etkilenmeye açıktır; böylece aşağıda kalan performanslar daha

kuvvetli olmak için uyarılabilir; performe (icra) edilen fonksiyonlar daha verimli


15

hale gelir, üretim mühendisliği gider olarak maliyetlendirilen miktarı doğru bir

şekilde kontrol edilebilir gider haline getirir. Buna göre kontrol edilebilir veya

kontrol edilemez genel giderler söz konusu olmaktadır. Kontrol edilemeyen genel

giderler, işletmelere özgü olup aşağıdaki giderleri barındırabilmektedir:

• Gerçek miras vergileri,

• Patent giderleri, ödendi ve alındılar,

• Bölge bayiliği, satışlar ve kazanç vergileri,

• Komisyonlar, ödendi ve alındılar,

• Niteliksiz borç ve diğer rezervler,

• Sigorta primleri,

• Niteliksiz hizmetler,

Genel gidere ait yukarıda yazılanların dışındaki kategoriler kontrol edilebilir

durumdadır. Bununla birlikte, bunların hepsi aynı yönetimsel kontrole tabi değildir

ancak farklı organizasyon seviyelerinde kontrol edilirler. Her ne kadar hepsine aynı

kontrol prensipleri uygulansa da bunlar arasında ayrımın yapılması maliyetin

kontrolünde daha sağlıklı sonuç verecektir.

3.5. Genel Giderlerin Doğası

Kontrol edilebilen genel giderler işletme bünyesinde iş gören kitle ile

bağlantılıdır. Ortalama, %65-%85 arası genel giderlerdeki fonksiyonlar yine iş gören

kitleye bağlıdır (Carrol, 1964). Satış gelirlerinin belirgin oranının reklâmcılık veya

harcamalara aktarıldığı birçok şirkette düşük yüzdeler söz konusu olabilmektedir.

Bunun dışındaki fonksiyonlarda daha yüksek yüzdelere ulaşabilmektedir. Örneğin;

personel departmanın ekipmanlara dair ihtiyacı, aylıklarda giderlerin konsantrasyonu

vb...

Genel gider fonksiyonları iş gören kitle tarafına yapılan hizmetler ile de

alakalıdır. İşletmeler tarafından dışardan elde edilen hizmetlerin miktarına karşı

içerden sunulan hizmet miktarları arasında değişkenlikler yine genel gider

oluşumuna sebep olurken, genel giderlerin sadece küçük bir oranın amortisman ve

harcamalar için, büyük oranın ise ödenen ücretler olduğu görülmektedir. Seyahat,


16

telefon, ofis imkânı, aydınlanma ve ısınma giderleri, kırtasiye, mobilya ve

demirbaşlar için yapılan amortismanlar örnek olarak verilebilir.

Sonuç itibariyle, genel giderler, iş gören kitlenin performansındaki değişimi

manasını taşmaktadır. Birçok işletme sadece belirli bir hacme ulaşıp dikkat çekecek

değerde olan genel gider oranlarının artması durumunda dikkate alınmaktadır. Böyle

bir durumda sert bir yönetim ve mali denetleme gerekliliği söz konusudur (Carrol,

1964). Bu denetimlerde ayrı ayrı veya her ikisi birlikte uygulanmak üzere iki yöntem

ele alınabilinir:

1. Bütün fonksiyonların harcamaları emirle kesilir (çoğunlukla %10

kesintiye denk gelir)

2. İşletme yeniden organize olur.

Birinci yöntem, sonuçlar için en iyi geçici yoldur. Denetimin gevşemesi ile

birlikte, genel giderler tekrar tırmanışa geçer. Şayet denetimlerin gevşemesi genel

gider hacminin azalmasını rastlantısal olarak getirecek olursa, genel gider tırmanışı

daha önceki zirveden daha aşağıda bir noktaya ulaşır, bu durum seçilen

tedbirin/yöntemin geçici yararından kaynaklanmaktadır.

İkinci yöntem ise, üretimin desteklenmesi alanında olduğu gibi fiyat

indirgenmesi serttir ve yaygın genel gider kategorisine göre satış fiyatlarında da aynı

durum geçerlidir. Şayet böyle bir durum söz konusu ise, işletmenin maliyetleri

azaltma yeteneği ve güçlü olan pazarın bozgunu devreye girer; kâr yapan belirli

işletmeler ise zayıflar, söz konusu durum yönetim uygulamalarında personel

motivasyonlarının olumsuz etkilenmesiyle bağlantılıdır.

3.6. Genel Gider Yönetim Kadrosu ve Davranışı

Genel gider ve iş gören kitle arasındaki ilişki nedeniyle, kadro noktasında var

olan politika ve pratikler, genel giderin direkt kontrolünde önemli rol oynamaktadır.

Bu durum genel gider kontrolünde yöneticinin dikkat refleksini temel almaktadır

(Harry, 1966).

Genel gider fonksiyonlarında tahmin veya görme; bilgi, tavsiye veya hizmet

alanların dışında temel imtiyazlar için gereklidir. Birçok büyük işletmede genel gider


17

departmanları fonksiyon olarak merkezi fonksiyonlara nazaran daha önemlidir ve

dizaynları yıllar hesaba alınarak düzenlenir. Aynı biçimde, imalat çalışmasında genel

gider alanları “aktivite dizayn edilen yer” anlamını taşımaktadır, bu aktivitelerin

fonksiyonları karmaşık olabilmektedir. Bu aktivitelerin sonucu genel gider

fonksiyonu olarak yansır ve organizasyonun huzuru ve devamı için vazgeçilmezler

arasındadır (Lewis, 1970).

Buna göre genel giderlerin kontrolünün sorumluluğu ana yöneticiye aittir.

Ana yöneticinin sorumluluğu üretim üzerinde başka bir yöneticiye verebilir, satış

üzerindeki sorumluluğu bir başkasına verebilir veya her iki sorumluluğu yeniden

düzenleyebilir. Böyle durumlarda, bu idarecilerin sorumlulukları, verilen yetki

kapsamında kendilerine sevk edilen hesaplarla ilgili alanlar üzerinedir. Bu

yetkilendirme, kendi genel fonksiyonlarının üzerindeki kontrollerde de geçerlidir ve

nerede gerekli iseler orada hareket etme serbestlikleri mevcuttur.

Benzer usulde yaygın genel giderin üzerinde sadece ana yönetici sorumludur.

Bununla ilgili olarak o yetkilendirme sorumluluğuna sahiptir; sadece o genel gider

departmanlarında daha yüksek rütbeli uzman veya yönetici belirleme hakkına

sahiptir.

Küçük işletmelerde genel gider kontrolü dikkate değer bir olgu değildir.

İşletme küçük olduğundan, genel giderdeki herhangi bir artış gelecek ayın kârında

azalma olarak yansıyacak ve genel gider kontrolü idareci için zorunlu olacaktır.

Küçük işletme yöneticisi genel giderlerin artmasıyla yeni giderlere de maruz

kalacağının farkındadır. Nihayetinde, genel gider takibinde dikkatli davranmalıdır.

Alt birimler onun dikkatinden haberdar olmalı ve kendi kendilerini yönetmelidirler.

Benzer dikkat; kâr ve gider departmanlarında yöneticilerin kontrol edilebilen,

kendilerine ait, genel giderler ile alakalıdır. Onlar kendi genel gider kontrollerini

kendilerinin gerçekleştirmesinde dışarıdan müdahale edilen kontrole nazaran daha iyi

olduğunu göstermelidirler. Sonuç olarak genel giderlere yaklaşım noktasında bir

disiplin geliştirme söz konusudur (Lewis, 1970).

Genel gider alanındaki yönetim, aynı zamanda finansal ve üretim giderleri

alanında da tutarlı davranış ve kontrol mekanizması gerektirir. Kontrol, planlı olarak

gerçekleşmelidir; şayet planlama tutarlı bir şekilde somutlaştırılmazsa verimsiz


18

olacağı açıktır. Bu kesinlikle ana idarenin dışavurumunda kavranılır ve anlaşılır.

Çünkü genel gider kontrolü ile ilgili idarecinin tutumlarında bir eksiklik söz konusu

ise işletme dönemsel olarak krizlere sürüklenir ki bu kriz tekrar eski genel gider

seviyesine dönmekle sonuçlanır.

3.7. Genel Gider Kontrolünün Planlanması

Organizasyonda pozitif olarak ifade edilen her aktivite gibi, genel gider

kontrolü de planlama olarak bu aktiviteler içerisine dâhil edilmektedir.

Ekonomik projeler; satış ve genel gider oranlarındaki ilişkiden dolayı,

planlamada genel giderin temel alınması planlanan ticaretin projesi olarak

şekillenmektedir.

Genel gider kontrolü, yalnız nihai giderlerin parça ve fonksiyonlarından

oluşturulmalıdır. Genel gider bütçeleri; gideri planlanan seviyeye kadar bütçeye

dönüştürülmelidir. Bu idareci planı olarak niceliksel ifade ile sunulmalıdır. Amaç

aşağıdaki gibidir;

• Genel gider departmanlarında maruz kalınan giderler için yetki sevkinin

gerçekleşmesi,

• Plana karşı var olan harcama oranının ve gerçek miktarlarının

görüntülenmesi,

• Karşılaşılması tahmin edilmeyen koşullara karşı planlanan giderlerde

ayarlama yapılması,

• Genel gider alanlarında gözden geçirme performanslarının yapılması.

Bu bütçenin mevcut hesaplama formlarından farklı olması söz konusu

olabilmektedir. Normalde, genel giderlerin, fonksiyonları (reklâmcılık gibi) veya

belirli tip harcamaları (sabit vergileri gibi) karşılayacak gibi düzenlenmesi de söz

konusudur. Ancak, bu örnekler, genel gider kontrolü için olması gereken bütçe

düzeninde tahsis edilen olgulardan değildir (Harry, 1966).


19

3.8. Bütçe ve Gider Raporları Formatı İçin Ana Hatlar

Genel gider kontrolü için düzenlenen bütçede ve raporlarda yer alan giderler

için oluşturulacak formatın ana hatları aşağıdaki şekilde düzenlenebilir (Carrol,

1964).

1. İşletme ve idareci giderleri

2. Kontrol edilemeyen (imtiyaz vergisi gibi) işletme giderleri

a) İdareci tarafından kontrol edilebilen (balolar, şirket piknikleri,

endüstriyel reklâmlar) işletme giderleri

b) Yaygın genel gidere tahsis edilen genel gider departmanı giderleri

3. İdareci giderleri

a) Aylıkların ve ikramiyelerin giderleri

b) Seyahat ve parti giderleri

c) İletişim giderleri

d) Kiralama, elektrik, ısı giderleri

e) Hizmet, danışma ve hesap denetleme için genel gider departman

giderleri

f) Diğer harcama giderleri

4. İdareci, direkt uzman (sekreteryal, personel asistan) giderleri ve

5. Kâr departmanı giderleri gibi…

3.8.1. Genel Gider Departmanı Giderleri

Bütçe formatı ana hattında yer alan genel gider departmanı giderleri aşağıdaki

format gibi detaylandırılabilmektedir.

1. Kontrol edilemeyen departman giderleri

2. Genel gider departman giderleri; aşağıdaki giderlerden oluşabilmektedir.

a) Denetim ve sekreterya, kiralama, genel harcama, değer düşüş

giderleri

b) Genel gider departmanına diğer departmanlardan yansıyan giderler

c) Personel boş zamanı ve başka türlü görevsiz hizmet giderleri


20

d) Direk görevsiz olmayan hizmet giderleri

4. Direkt hizmet departman giderleri; aşağıdaki giderlerden

oluşabilmektedir.

a) Diğer departman giderlerinin direkt hizmet departmanına yansıyan

giderler

b) Danışma giderleri, diğer departmanların hizmet giderleri, idareci

giderleri, kâr veya gider departmanı giderleri

5. Diğer departmanların toplam giderleri

3.8.2. Kâr Departmanı ve Gider Departmanı Giderleri

Bütçe formatı ana hattında yer alan kâr departmanı ve gider departmanı

giderleri de aşağıdaki format gibi detaylandırılabilmektedir.

1. Merkezin kontrol edilemeyen genel gideri

2. İşletmeye tahsis edilen pay ve idareci giderleri

3. Kontrol edilebilir genel gider; aşağıdaki giderleri de kapsamaktadır

a) Denetim ve direk destekleme gideri,

b) Genel gider departmanından kaynaklı hizmet ve danışma giderleri

4. Departmanın toplam genel giderleri

Genel giderlerin kontrolü için bilgi akışı uzman organizasyon planları ile

yapılması gerekmektedir. Gider oranları için planlara ihtiyacın olması işletmenin

istemlerini karşılaması için ilk adım olabilmesi açısından önemlidir.

Bütçelendirilebilecek planlara sahibi olmak gerekir ki bu doğrultuda bütçenin

gerçekleşme hedeflerinin altında ölçümler gözlemlenebilir. Her firmanın ölçümlerini

bulabileceği bir muhasebe sistemine sahip olması gerekmektedir. Bu düzenlemeler

yapılırsa, organizasyonun performansı başarılı sonuçlanarak hedeflenen sonuçlar

alınır.


21

3.9. Faaliyete Dayalı Maliyetlendirme Yöntemi

Faaliyete Dayalı Maliyetlendirme (FDM) İngilizce Activity Based Costing

ifadesinin (kısaca ABC) çevirisi olarak Türkçe muhasebe literatürüne girmiştir.

Yönetim dünyasındaki yeni düşünceler, değişen şartlara rağmen maliyet

dağıtımında hâlâ doğrudan işçilikle ilgili verilerin kullanılmasının mamul

maliyetlendirmesinde yanlışlıklara sebep olduğu ile sınırlı kalmamış, bir adım daha

ileri giderek geleneksel yöntemden vazgeçilmesi doğrultusunda şekillenmiştir.

Faaliyete Dayalı Maliyetlendirme (FDM) öncelikle geleneksel yöntemden

kaynaklanan hatalı maliyetlendirmeyi önlemek üzere geliştirilmişti.

FDM iki basit ve temel önermeye dayanır:

• Kaynakları kullanan ve tüketen işletme faaliyetleridir.

• Mamuller bu faaliyetleri tüketir.

Aynı tür faaliyetleri belirleyip bunların tükettiği maliyetleri hesapladıktan

sonra bu maliyetleri tüketilen faaliyet ortamında mamullere dağıtmak gerekir.

Yöntemin işleyişi üç faaliyet havuzu ve iki mamullü bir işletmede şöyle

gösterilebilir.

T ü k e tile n F a a liy e t O ra n ın d a M a liy e t D a ğ ı lım ı

M a m ü lle r

Y

X

D o la y lı M a liy e t H a v u z u

CF a a liy e ti

BF a a liy e ti



AF a a liy e ti

Şekil 3.2. Genel üretim maliyetlerinin maliyet havuzlarından mamullere

yüklenmesi


22

Bu yöntemde maliyet merkezinin işlevini maliyet havuzu yüklenmiştir. Her

faaliyet türünün bir maliyet havuzu bulunur. Mamuller o faaliyetten ne ölçüde

yararlanmış ise doğrudan doğruya o havuzdan maliyet alırlar. Böylece bir faaliyet ile

mamul arasında doğrudan ilişki kurulmuş ve genel üretim maliyetleri de bu ilişkiye

göre dağıtılmış olur. Amaç öncelikle, her mamule, uygun dağıtım oranı ile kullandığı

faaliyet kadar maliyet dağıtmak ve böylece maliyetlendirme hatalarını önlemektir.

Buna göre;

1. Kaynakları faaliyetler tükettiğine göre öncelikle aynı cins faaliyet belirlenir,

sınıflandırılır,

2. Bu faaliyetlerin tükettiği kaynakların maliyeti izlenir ve belirlenir (maliyet

havuzu)

3. Bu maliyetleri oluşturan uygun maliyet yönlendiricileri belirlenir,

4. Havuzlardaki maliyetler, yönlendirici miktarına bölünmek suretiyle

yükleme oranları hesaplanır ve mamuller geleneksel yöntemdekinden farklı bir

yaklaşımla hesaplanmış yükleme oranları ile muhasebeleştirilir.

Görüldüğü gibi maliyet dağıtımında her maliyet merkezinin faaliyet grubu

için belirlenmiş maliyet havuzları bulunur. Bu havuzlardan mamullere maliyet

dağıtılmaktadır. Mamuller, pazarlama, satış, dağıtım, genel yönetim gibi maliyetlerle

ilgili kaynakları da tükettiğinden FDM bunlarla ilgili maliyetlerin mamullere

dağıtımıyla en geniş alanda tam maliyetin belirlenmesinde kullanılabilir. Mamullerin

üretim dışı maliyetlerden alacağı paylar doğru belirlenmezse hangi mamullerden ne

kadar üretileceği, hangi fiyatla satılacağı, kârlılığın ne olacağı konularında hatalı

analizler yapılabilir (Civelek, Özkan, 2006).

4. TÜRKİYE’DE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE MALİYET UYGULAMALARI VE KABULLERİ FEYZULLAH KADIRHAN

23

4. TÜRKİYE’DE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE MALİYET UYGULAMALARI VE

KABULLERİ

Genel olarak inşaat faaliyeti bir üretim eylemidir. Bir yandan inşaatın alt

yapısını oluşturan arsa diğer yandan ilk madde ve malzeme kullanımı yoluyla arsa ve

arazi üzerine oturtulan yapıdır. İnşaatlar, bu üretim unsurlarının birleşmesinden

oluşmaktadır. Arsa üzerinde ilk madde veya malzeme (çimento, kum, demir vb.)

kullanımından sonra ortaya çıkan yapı tam anlamıyla yeni bir ürün (mamul)’dür. Bu

yanıyla inşaat faaliyeti, üretim eyleminin tüm özelliklerini taşımaktadır. Böyle

olunca; tamamlanan inşaatı, mamul olarak tanımlanması ters olmaz. Bu bölümde

ülkemiz vergi hukukunca benimsenen inşaat işlerinden en yaygın olan iki türü

incelenmektedir;

• Özel İnşaat İşleri (Yap/Sat Şeklinde Sürdürülen İnşaatlar)

• İnşaat / Taahhüt ve Onarım İşleri (Bir Taahhüt Kapsamında Sürdürülen

İnşaatlar)

Belli bir sözleşme kapsamında Yıllara Yaygın İnşaat/Taahhüt ve Onarım

İşleri (YYİOİ) şeklinde yapılan inşaat işleri Hizmet Üretimi niteliğinde olmaları

nedeniyle Tekdüzen muhasebe uygulaması açısından Hizmet İşletmeleri sayılır. Bir

de Yap/Sat (YS) şeklinde inşaat işleri var ki; bu işletmeler de bina, daire, işyeri vb.

bölümlerin üretimi ve satışı yapılmaktadır. Bu ikinci grup işletmeler mamul Üreten

İşletmeler’den farksızdır.

YYİOİ şeklinde yapılan inşaat işleriyle YS şeklinde özel inşaat işlerinin

hukuki düzenleri, işleyişleri, muhasebe usul ve esasları ile vergilendirme yöntemleri

birbirinden farklıdır;

• YYİO işlerinde iş, sözleşme kapsamında başka bir kuruma yapıldığından

bu inşaatlar için Tekdüzen muhasebe sisteminde hizmet üretimine yönelik hesaplar

kullanılır.

• Özel (YS) inşaatlarda üretim, işletmenin kendi hesabına yapıldığından bu

tür inşaatlar için mamul üreten işletmelerde olduğu gibi maliyet muhasebe sistemi

uygulanır.


24

4.1. İnşaat İşlerinde Vergilendirme Farklılıkları

YYOİ işleri için Gelir Vergisi Kanunu (GVK) 42. ve 44. madde kapsamında

vergilendirme düzenlemeleri getirilmişken, YS inşaatlar bu kapsamın dışında diğer

ticari işletmeler için geçerli olan vergilendirme yöntemlerine tabi tutulmaktadır. Bu

farklılıklar, YYİOİ ve YS inşaat işlerinin ayrı bölümler halinde incelenmesi

sonucunu doğurmaktadır.

GVK’nın 42. Maddesi’nde söz konusu işlerin vergilendirilmesine yönelik şu

özel düzenleme getirilmiştir: “Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat veya

onarım işlerinde kâr veya zarar, işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir. Tamamı o

yılın geliri sayılarak, mezkûr yıl beyannamesinde gösterilir. Mükellefler bu madde

kapsamına giren hallerde her inşaat ve onarım işinin hâsılat ve giderlerini ayrı bir

deftere veya tutmakta oldukları defterlerin ayrı sayfalarında göstermeye ve

düzenleyecekleri beyannameleri işlerin ikmal edildiği takvim yılına Mart ayı sonuna

kadar vermeye mecburdurlar.”

Gelir vergisi yükümlülerince, elde edilen inşaat/taahhüt ve onarım işleri

kazançları ticari kazanç sayılmıştır (193 Sayılı, Gelir Vergisi Kanunu). Bu yasada

öngörülen yöntemlere göre inşaat kazancı işin bittiği yıl mart ayında Gelir Vergisi

Beyannamesi ile beyan edilerek vergilendirilir.

Kurumlar vergisi yükümlülerince, elde edilen inşaat/taahhüt ve onarım işleri

kazançları (kurum tarafından elde edilen) kurum kazancı sayılmıştır. GVK ile

Kurumlar Vergisi Kanunu’nda (KVK) öngörülen yöntemler uyarınca, inşaatın bittiği

yılı izleyen yılın Nisan ayında Kurumlar Vergisi Beyannamesi ile beyan edilerek

vergilendirilir (193 Sayılı, Gelir Vergisi Kanunu; 5422 Sayılı, Kurumlar Vergisi

Kanunu).

Yıllara yaygın olmayan inşaat/taahhüt işleri ile özel inşaat işlerinin, GVK’nın

42. madde kapsamında vergilendirilmesi mümkün değildir. GVK, yıllara yaygın

olmayan inşaat/taahhüt ve onarım işleri ile özel inşaat işlerinin vergilendirilmesine

yönelik özel bir düzenleme getirmemiş olması nedeniyle, bu işlerin diğer ticari

kazançlar gibi vergilendirilemeyeceği sunucu çıkmaktadır (Çankaya, 2000).


25

4.2. İnşaat İşletmelerinde Tekdüzen Muhasebe Sistemi

Ayrıntısı ilerde açıklanacağı üzere gerek mamul gerekse hizmet şeklinde

faaliyet sunan inşaat işletmeleri 26.12.1992 tarihli mükerrer sayılı Resmi Gazete’de

yayımlanan 1 No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği (MSUGT) uyarınca;

1, 2, 3, 4, 5 ve 6 hesaplarla birlikte 7 kodlu Maliyet Hesaplarını kullanmak

zorundadır.

Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe getirilmesi

için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği

hesaplardır. Tekdüzen muhasebe sisteminde maliyet hesapları 7/A ve 7/B olmak

üzere iki seçenek şeklinde isteğe bağlı olarak sunulmuştur. Ancak, 7/A seçeneği

uygulaması aktif toplam ve net satış hâsılatı toplamının belli bir büyüklüğü aşması

halinde isteğe bağlılık ortadan kalmakta, uygulama zorunlu tutulmaktadır (Sıra

No:10, Muhasebe Sistemi Uygulamaları Genel Tebliğ).

4.2.1. Tekdüzen Muhasebe Sisteminin Yapısı

Türkiye’de mali kurumlar dışında bilânço esasına göre defter tutmak

durumunda olan işletmeler zorunlu olarak Tekdüzen Muhasebe Sistemi (TMS)

uygulamaktadırlar.

TMS, 7 kodlu maliyet hesaplarını 7/A ve 7/B seçeneği şeklinde ikiye

ayırmaktadır. Aslında bunları birer seçenek olarak değil, birer sistem olarak anlamak

gerekir; çünkü işletmeler bu iki sistemden kendilerine uyan birini uygulamak

zorundadırlar. 7/A sistemi, MSUGT ile aktif toplamı ve net satış toplamı için

belirtilen sınırları aşan üretim ve hizmet işletmeleri zorunlu olarak uygulamaktadır

(Öcal, Erden, Işıklılar, 2003).

Giderlerin toplandığı ve fonksiyonel maliyet unsurlarına dönüştürülerek

izlendiği hesaplar Maliyet Hesapları sınıfında bulunmaktadır. Bu hesaplar Tablo

4.1’de görüldüğü üzere iki seçeneğe göre düzenlenmektedir.


26

Tablo 4.1. 7/A–7/B seçeneklerinin farkları

7/A SİSTEMİ 7/B SİSTEMİ

3 Numaralı Tebliğe

Göre Kullanacak

İşletmeler

Önceki yıl Aktif Toplamı

veya Net Satışları Toplamı

belirlenen sınırı aşan

Üretim ve Hizmet

İşletmeleri

Önceki yıl Aktif Toplamı

veya Net Satışları Toplamı

belirlenen sınırı aşmayan

Üretim ve Hizmet ile tüm

Ticaret İşletmeleri

Tahsis Edilen

Hesaplar 700 – 789 Arası 790 – 799 Arası

Sistemin Özelliği

Ana hesaplarda giderler,

fonksiyon esasına göre

belirlenmiştir. Gider türleri

ve gider yerleri Tali

Hesaplarda veya Yardımcı

Defterlerde izlenir.

Ana hesaplarda giderler,

tür esasına göre

belirlenmiştir. Maliyet

dönemleri sonunda bu

giderler Gider Tablosu

üzerinde fonksiyonel esasa

döndürülmektedir.

MSUGT Sıra No 10’a göre 7/A sisteminde hesapların fonksiyonel esasa göre

oluşturulduğu belirtilmekte ise de 710, 720, 730 numaralı hesaplara bakıldığında

bunların üretim giderleri içinde gider türlerini gösterdiği görülmektedir. Buna göre,

gider yerlerinin bu hesapların tali hesaplarında ve gider türlerinin de bu tali

hesapların nihai tali hesaplarında kodlanması gerektiğidir. Sonuç olarak giderler, eş

zamanlı olarak hem fonksiyon gider türü hem de gider yeri itibari ile Tablo 4.1’de

görüldüğü gibi kaydedilmektedir.


27


28

4.2.1.1. 7/A Sisteminde Gider Hesapları

7/A sisteminde gider türleri fonksiyon esasına göre düzenlenmiş olup

aşağıdaki ana hesaplar oluşturulmuştur:

710 - Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri

720 – Direkt İşçilik Giderleri

730 – Genel Üretim Giderleri

740 – Hizmet Üretim Maliyeti

750 – Araştırma ve Geliştirme giderleri

760 – Pazarlama, Satış ve Dağıtım giderleri

770 – Genel Yönetim Giderleri

780 – Finansman Giderleri

Bu giderlerin ilk üçü, fonksiyonel olarak üretim giderlerini oluşturmaktadır.

7/A sisteminde, yukarıdaki ana hesapların gider çeşitlerini kapsayan yardımcı

hesaplar Tablo 4.2.’de görüldüğü gibi oluşturulabilir (Öcal, Erden, Işıklılar, 2003).

(X) işareti, o ana hesap altında, işaretin bulunduğu satırdaki yardımcı hesabın

açılabileceğini göstermektedir.


29

Tablo 4.2. 7/A sisteminde yardımcı hesap açılımları.

Yardımcı Hesaplar Ana Hesaplar

710 720 730 740 750 760 770 780

İlk M

adde

ve

Mal

zem

e G

ider

leri 001 Hammadde Giderleri x x

002 Yardımcı Madde Giderleri x x 003 Ambalaj Malzemeleri Giderleri x x 004 Kırtasiye malzemeleri Giderleri x x x x x 005 Düşük Değerli Demirbaşlar x x x x x 006 Elektrik Malzemeleri Giderleri x x 007 İnşaat Malzemeleri Giderleri x x 008 Gıda Malzemeleri Giderleri x x x x x 009 Giyim ve Koruyucu Malzeme G. x x x 010 Sağlık, Temizlik Malzemesi G. x x x x x 011 Muhtelif malzeme Giderleri x x x x x

İşçi

Ücr

et v

e G

ider

leri

101 Ücret Giderleri x x x 102 Fazla Mesai Ücretleri x x x 103 İkramiyeler x x x 104 Tatil Ücretleri x x 105 İkramiyeler x x 106 Sosyal Yardımlar x x 107 SSK Primi İşveren Payı x x x 108 Eğitim Giderleri x x 110 Kıdem ve İhbar Tazminatı x x 111 Diğer İşçilik Giderleri x x 112 Yemek Giderleri x x 113 Ölüm Giderleri x x 114 Doğum Yardımı x x 115 Bayram Harçlığı x x 116 Yakacak Yardımı x x 117 Giyim Yardımı x x

Mem

ur Ü

cret

ve

Gid

erle

ri

201 Ücret Giderleri x x x x x x 202 Fazla Mesai Ücretleri x x x x x x 203 İkramiyeler x x x x x x 204 Tatil Ücretleri x x x x x 205 Diğer Ücretler x x x x x 206 Sosyal Yardımlar x x x x x 207 SSK Primi İşveren Payı x x x x x x 208 Eğitim Giderleri x x x x x 210 Kıdem ve İhbar Tazminatı x x x x x 211 Diğer İşçilik Giderleri x x x x x 212 Yemek Giderleri x x x x x 213 Ölüm Giderleri x x x x x


30


710 720 730 740 750 760 770 780 M

emur

Ücr

et

ve G

ider

leri 214 Doğum Yardımı x x x x x

215 Bayram Harçlığı x x x x x 216 Yakacak Yardımı x x x x x 217 Giyim Yardımı x x x x x

Dış

arda

n S

ağla

nan

Fayd

a ve

Hiz

met

Gid

erle

ri

301 Elektrik giderleri x x x x x 302 Su Giderleri x x x x x 303 Doğalgaz Giderleri x x x x x 304 Akaryakıt giderleri x x x x x 305 Diğer Yakıt Giderleri x x x x x 306 Sigorta Giderleri x x x x x 307 Taşeron Giderleri x x 308 Fason İşçilik Giderleri x x 309 Telefon, Faks Giderleri x x x x 310 Posta ve Kargo Giderleri x x x x 311 İlan Giderleri x x 312 Reklâm Giderleri x 313 Denetim ve Danışmanlık Gid. x x 314 Tercüme Giderleri x x 315 Teknik Danışmanlık Giderleri x x x 316 Mamul Nakliye Giderleri x 317 Büro Temizlik Giderleri x x x x 318 Hamaliye Giderleri x x x 319 Sağlık Tedavi Giderleri x x x x x 320 Bakım Onarım Giderleri x x x x x

Çeş

itli G

ider

ler

401 Teşhir Giderleri x 402 Numune Giderleri x 403 Sergi, Fuar Katılım Giderleri x x 404 Misafir Ağırlama Giderleri x x 405 Hediye, Eşantiyon, Prom. G. x 406 Aidatlar x 407 Şehir İçi Ulaşım Giderleri x x x 408 Tanıtım Materyali Giderleri x 409 Dava, İcra Giderleri x 410 Kurs, Sempozyum, Kongre Gid. x x x x 411 Banka Giderleri x 412 Bağış Giderleri x 413 Genel Kurul Giderleri x 414 Gecikme ve Tecil Faizleri x 415 Gayrimenkul Kira Giderleri x x x x x 416 Makine kiraları x x 417 Taşıt Kiraları x x


31


710 720 730 740 750 760 770 780 Ç

eşitl

i Gid

erle

r

418 Patent Ücretleri x 419 Yemek Giderleri x x x x x 420 Seyahat Giderleri x x x x x 421 Personel Taşıma Giderleri x x x x x 422 Taşıt Yakıt Giderleri x x x x x 423 Taşıt Bakım Onarım Giderleri x x x x x 424 Gazete, Kitap, Dergi Giderleri x x x x 425 Diğer Giderler x x x x x

Ver

gi, R

esim

, H. 501 emlak Vergileri x x x x x

502 Belediye Vergileri x x x 503 Damga Vergisi ve Harçlar x 504 Oda Harçları x 505 Noter Harçları x 506 Taşıt Vergileri x x x x x

Am

or. G

. 601 Makine Amortismanları x x 602 Demirbaş Amortismanları x x x x x 603 Taşıt Araçları Amortismanları x x x x x 605 İş Makineleri Amortismanları x x

Fin.

G. 701 Kısa Vadeli Banka Kredi Faiz x

702 Uzun Vadeli Banka Kredi Faiz x 703 Factoring Faizleri x

4.2.1.2. 7/B Sisteminde Gider Hesapları

7/B sisteminde gider türleri çeşit esasına göre düzenlenmiş olup aşağıdaki ana

hesaplar oluşturulmuştur:

790 - İlk Madde ve Malzeme Giderleri

791 – İşçi Ücretleri ve Giderleri

792 – Memur Ücret ve Giderleri

793 – Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

794 –Çeşitli Giderler

795 – Vergi, Resim ve Harçlar

796 – Amortismanlar ve Tükenme Payları

797 – Finansman Giderleri

7/B sisteminde, yukarıdaki ana hesapların yardımcı hesapları Tablo 4.3.’te

görüldüğü gibi oluşturulabilir (Öcal, Erden, Işıklılar, 2003).


32

(X) işareti, o ana hesap altında, işaretin bulunduğu satırdaki yardımcı hesabın

açılabileceğini göstermektedir.

Tablo 4.3. 7/B sisteminde yardımcı hesap açılımları


790 791 792 793 794 795 796 797

İlk M

adde

ve

Mal

zem

e G

ider

leri 001 Hammadde Giderleri x

002 Yardımcı Madde Giderleri x 003 Ambalaj Malzemeleri Giderleri x 004 Kırtasiye malzemeleri Giderleri x 005 Düşük Değerli Demirbaşlar x 006 Elektrik Malzemeleri Giderleri x 007 İnşaat Malzemeleri Giderleri x 008 Gıda Malzemeleri Giderleri x 009 Giyim ve Koruyucu Malzeme G. x 010 Sağlık, Temizlik Malzemesi G. x 011 Muhtelif malzeme Giderleri x

İşçi

Ücr

et v

e G

ider

leri

101 Ücret Giderleri x 102 Fazla Mesai Ücretleri x 103 İkramiyeler x 104 Tatil Ücretleri x 105 İkramiyeler x 106 Sosyal Yardımlar x 107 SSK Primi İşveren Payı x 108 Eğitim Giderleri x 110 Kıdem ve İhbar Tazminatı x 111 Diğer İşçilik Giderleri x 112 Yemek Giderleri x 113 Ölüm Giderleri x 114 Doğum Yardımı x 115 Bayram Harçlığı x 116 Yakacak Yardımı x 117 Giyim Yardımı x

Mem

ur Ü

cret

ve

Gid

erle

ri

201 Ücret Giderleri x 202 Fazla Mesai Ücretleri x 203 İkramiyeler x 204 Tatil Ücretleri x 205 Diğer Ücretler x 206 Sosyal Yardımlar x 207 SSK Primi İşveren Payı x 208 Eğitim Giderleri x 210 Kıdem ve İhbar Tazminatı x 211 Diğer İşçilik Giderleri x


33


790 791 792 793 794 795 796 797 M

emur

Ücr

et v

e G

ider

leri

212 Yemek Giderleri x 213 Ölüm Giderleri x 214 Doğum Yardımı x 215 Bayram Harçlığı x 216 Yakacak Yardımı x 217 Giyim Yardımı x

Dış

arda

n S

ağla

nan

Fayd

a ve

Hiz

met

Gid

erle

ri

301 Elektrik giderleri X 302 Su Giderleri X 303 Doğalgaz Giderleri X 304 Akaryakıt giderleri X 305 Diğer Yakıt Giderleri X 306 Sigorta Giderleri X 307 Taşeron Giderleri X 308 Fason İşçilik Giderleri X 309 Telefon, Faks Giderleri X 310 Posta ve Kargo Giderleri X 311 İlan Giderleri X 312 Reklâm Giderleri X 313 Denetim ve Danışmanlık Gid. X 314 Tercüme Giderleri X 315 Teknik Danışmanlık Giderleri X 316 Mamul Nakliye Giderleri X 317 Büro Temizlik Giderleri X 318 Hamaliye Giderleri X 319 Sağlık Tedavi Giderleri X 320 Bakım Onarım Giderleri X

Çeş

itli G

ider

ler

401 Teşhir Giderleri x 402 Numune Giderleri x 403 Sergi, Fuar Katılım Giderleri x 404 Misafir Ağırlama Giderleri x 405 Hediye, Eşantiyon, Prom. G. x 406 Aidatlar x 407 Şehir İçi Ulaşım Giderleri x 408 Tanıtım Materyali Giderleri x 409 Dava, İcra Giderleri x 410 Kurs, Sempozyum, Kongre Gid. x 411 Banka Giderleri x 412 Bağış Giderleri x 413 Genel Kurul Giderleri x 414 Gecikme ve Tecil Faizleri x 415 Gayrimenkul Kira Giderleri x


34


790 791 792 793 794 795 796 797

Çeş

itli G

ider

ler

416 Makine kiraları x 417 Taşıt Kiraları x 418 Patent Ücretleri x 419 Yemek Giderleri x 420 Seyahat Giderleri x 421 Personel Taşıma Giderleri x 422 Taşıt Yakıt Giderleri x 423 Taşıt Bakım Onarım Giderleri x 424 Gazete, Kitap, Dergi Giderleri x 425 Diğer Giderler x

Ver

gi, R

esim

, H. 501 emlak Vergileri x

502 Belediye Vergileri x 503 Damga Vergisi ve Harçlar x 504 Oda Harçları x 505 Noter Harçları x 506 Taşıt Vergileri x

Am

or. G

. 601 Makine Amortismanları x 602 Demirbaş Amortismanları x 603 Taşıt Araçları Amortismanları x 605 İş Makineleri Amortismanları x

Fin.

G. 701 Kısa Vadeli Banka Kredi Faz. x

702 Uzun Vadeli Banka Kredi Faz. x 703 Factoring Faizleri x

4.3. İnşaat/Taahhüt ve Onarım İşlerinde Giderlerin Dağıtımı

YYİOİ, başlandığı yıl tamamlanamayan diğer bir deyimle; izleyen yıl ya da

yıllara sarkan işlerin anlaşılması gerekmektedir. Bu işlerin mutlaka 12 ay sürmesi

gerekmiyor. İnşaat işini izleyen yıla sarkmış olması yıllara yaygın özelliği için

yeterlidir.

YYİO işlerine ilişkin direkt giderler (direkt ilk madde, malzeme ve direkt

işçilik giderleri) ait oldukları inşaat/taahhüt faaliyetinin maliyetine doğrudan

yüklenir. Bu giderlerin hangi inşaatlara yükleneceği gider yapıldığı anda

saptanabilmekte ve ilgili olduğu inşaat maliyetine yüklenmektedir.


35

Yıllara yaygın inşaatlarda bir de genel giderler (inşaatla ilgisi olan diğer

giderler) vardır. Bu giderler tüm inşaatları ilgilendiren ortak giderlerdir. Üretimle

dolaylı ilgisi olan bu giderlerde gider kaydı yapılırken uygun ilişki saptanarak

inşaatlar arasında dağıtılarak gider yerleri ve gider çeşitleri dikkate alınarak kayıt

yapılması TMS ile getirilmiş zorunlu bir uygulamadır.

GVK’nın 43. maddesinde söz konusu Ortak Genel Giderlerin dağıtımından

yukarıda açıklandığı üzere Direkt ve Endirekt Giderlerin vurgulanmadığı açıktır.

Çünkü bu giderler zaten inşaatların maliyetlerine yüklenme zorunluluğunda olan

giderlerdir. Söz konusu maddede dağıtımı istenen giderlerden; inşaatların maliyetine

verilmeyen işletmenin büyüklüğü ve sürekliliği açısından yapılması kaçınılmaz olan

giderler (genel kurul giderleri, bağış giderleri vb.) anlaşılmaktadır.

4.3.1. Tekdüzen Muhasebe Sisteminde Gider Dağıtımı

01.01.1994 tarihinden başlanarak uygulanmakta olan TMS, maliyet

hesaplarının kayıtlanmasında Eş Zamanlı Kayıt Yönteminin uygulanmasını zorunlu

tutmuştur. Bu yönteme göre inşaatlarla ilgili ortak üretim giderlerinin yapıldıkları

tarihte (yılsonunu beklemeden) gider yerlerine dağıtılması, muhasebe kaydının da

buna göre yapılması gerektiği açıklanmaktadır.

İnşaatlarda Eş Zamanlı Kayıt Yöntemi;

• Eş zamanlı kayıt yönteminin kullanılması zorunlu olan maliyet hesapları

uygulamasında, giderler yapıldıkları anda ilgili büyük defter (defteri kebir)

hesaplarına Fonksiyon Esasına göre kaydedilirken, söz konusu giderler aynı

zamanda yardımcı defterlerde hem çeşit hem de gider yerleri esasına göre izlenir.

• Gider çeşitlerinin, izleneceği yardımcı defter kayıtlarının, giderlerine ait

oldukları gider yerlerini de gösterecek şekilde tutulması durumunda, yöntem amacına

uygun yürütülmüş olur.

• Böylece; TMS’ye uygun olarak giderler gerçekleştiğinde (tahakkuk

ettiğinde) bir yandan fonksiyonel ana gider hesaplarına kayıt edilirken, aynı zamanda

alt hesap olarak gider yerleri ve gider çeşitleri açısından kayıt yapılır.


36

4.3.2. Gelir Vergisi Kanunu’nda Ortak Giderlerin Dağıtımı

YYİO işleriyle ilgili GVK’da söz konusu özel düzenleme 43. maddede bu

işlere ilişkin Ortak Genel Giderler ve Amortismanların neler olduğu belirtilmemiş,

bu giderlerin dağıtımına ilişkin ölçüler aşağıdaki şekilde vurgulanmıştır.

“GVK Madde 43; Müşterek Genel Gider ve Amortismanların Dağıtılması:

Birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işlerinde veya bu işlerin diğer

işlerle birlikte yapılması halinde, müşterek genel giderler ve amortismanlar

aşağıdaki esaslara göre dağıtılır;

1. Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarım işinin birlikte yapılması halinde,

her yıla ait müşterek genel gider, tahsil olunan hakediş bedellerinin birbirine olan

nispeti dâhilinde,

2. Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarım işinin bu madde

şümulüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel

giderler tahsil olunan hakediş bedelleri ile diğer işlere ait satış veya hâsılat

tutarlarının birbirine olan nispeti dâhilinde,

3. Birden fazla olan inşaat ve onarım işlerinde veya bu işlerle sair işlerde

müştereken kullanılan tesisat, makine ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları,

bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre dağıtılır.”

GVK’nın yukarıdaki düzenlemesi ile dağıtıma konu ortak genel giderlerden

hangi işe ait olduğu belli olmayan ya da tüm işler için yapılmış olan giderlerin

anlaşılması gerekiyor. Eğer bir genel giderin hangi inşaat için yapıldığı belli ise, bu

durumda o gider dağıtılmayıp tamamı ilgili olduğu inşaatın maliyetine yüklenir.

Maliye Bakanlığı; dağıtılacak ortak giderlerden inşaat maliyetlerine doğrudan

ya da dolaylı yüklenmesi mümkün olmayan giderlerin anlaşılması gerektiği

doğrultusundaki görüşü destekleyerek “alınmayan ihalelere ilişkin yapılan giderlerin

inşaat onarım işi maliyetleriyle ilişkilendirilmeden dönem gideri olarak işlem

görmesi gerektiği” yolunda görüşünü 27.08.1996 tarih ve 12502 sayılı Özelge ile

uygulama hakkında kurum görüşünü netleştirmektedir (0.51/5114–121/12502 Sayılı,

Maliye Bakanlığı Özelgesi).


37

4.3.3. Yıl İçinde Birden Çok YYİOİ Yapılması Durumunda Ortak Giderlerin

Dağıtım

GVK’ya göre yıl içinde birden fazla inşaat ve onarım işinin birlikte yapılması

durumunda her yıla ait ortak genel giderler, tahsil edilen hakediş tutarına göre

dağıtılmaktadır.

GVK’ya göre inşaat işlerinin tamamlanıp tamamlanmadıkları önemli değildir.

Ortak genel giderler, YYİOİ arasında tahsil edilen hakediş tutarıyla orantılı olarak

dağıtılacağı belirtilmektedir. Ancak söz konusu ortak giderlerin dağıtımıyla ilgili;

• Hakedişlerin tahsil edilmesinden sadece nakit tahsilâtlar anlaşılmamalı;

hesaba aktarma işlemi de tahsil edilme sayılmakta,

• Hakediş tahsilâtı olmayan inşaatlara ortak giderler dağıtımından pay

verilmesi konusu tartışmalı olsa da hakediş tahsilâtı olmayan inşaatlara gider payı

verilemeyeceği konusu yasal düzenlemede yeterli açıklıkta vurgulanmıştır (Çankaya,

2000).

4.3.4. Ortak Giderlerin İnşaatlar ve Diğer İşler Arasında Dağıtımı

GVK’nın 43’üncü maddesine göre; “Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve

onarım işinin bu madde kapsamına girmeyen işlerle birlikte yapılması durumunda,

her yıla ilişkin Ortak Genel Giderler inşaat işlerine ait tahsil edilen hakediş

tutarlarıyla diğer işlere ait satış veya hâsılat tutarlarının kıyaslanmasına göre

dağıtılacaktır.”

İnşaat, onarım işlerindeki tahsil edilen hakedişler ölçüsü yerine diğer işlerde

satış veya hâsılat tutarı ölçüsü getirilmektedir. Bu noktada, avans niteliğindeki

tahsilâtların satış sayılamayacağı, dağıtımda avansların dikkate alınmaması

gerekmektedir.


38

4.3.5. Ortak Amortisman Giderlerinin Dağıtımı

Yine GVK’nın 43’üncü maddesine göre; “Birden fazla inşaat ve onarım

işlerinde veya bu işlerle, diğer işlerin birlikte yapılması durumunda ortak kullanılan

tesisat, makine ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte

kullanıldıkları sürelere göre dağıtılır.”

Üretim işlerinde amortisman giderleri Genel Üretim Giderleri hesabında

izlenir. Bu giderlerin dağıtımında; makine, tesisat ve ulaştırma araçlarının inşaat ve

diğer işlerde kullanım süreleri saat veya gün olarak belli olması durumunda

amortisman giderleri bu ölçülere göre dağıtılır.

4.3.6. Finansman Giderlerinin Dağıtımı

Belli bir inşaatın finansmanı için alınan ve kullanılan yabancı kaynaklar

nedeni ile katlanılan maliyetlerin kullanıldıkları inşaat onarım işlerinin maliyetle

ilişkilendirilmesi (dağıtıma tabi tutulması) doğaldır. Ancak, işletme sermayesinin

yetersizliği nedeniyle, faaliyetlerinin sürdürülmesini sağlamak üzere alınan ve

kullanılan yabancı kaynakların işletme öz varlığını desteklediği bir gerçektir. Bu

doğrultuda, yabancı kaynakların işletme bütünlüğü için kullanılmasından

kaynaklanan giderlerin bir çeşit ortak genel gider olduğu anlaşılmaktadır.

İnşaatların tamamı için kullanılan ya da hangi inşaatta ne ölçüde kullanıldığı

saptanamayan finansman giderleri ortak giderler kapsamında değerlendirilir. İşletme

bütünlüğü açısından, yabancı kaynak kullanımı ile ortaya çıkan ortak finansman

giderlerinin GVK’nın 43. maddesi doğrultusunda inşaatlar ve varsa diğer işler

arasında maddede belirtilen ölçüler doğrultusunda dağıtılması ve bu yolla inşaatların

maliyetine yüklenmesi gerekmektedir.

Finansman giderlerinin dağıtımında Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre,

dönem sonu stoklarını son giren ilk çıkar yöntemine göre değerleyen veya

amortismana tabi iktisadi kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutanların, işletmede

kullandıkları yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur

farkı vb. adlar altında yaptıkları giderler ve maliyet unsurları toplamına (yatırım


39

maliyetine eklenenler hariç) aşağıdaki indirim oranının uygulanması suretiyle

bulunacak kısmın %25’i göz önünde bulundurulur.

• YYİOİ ile uğraşan yükümlülerin gider kısıtlaması uygulaması KVK

Genel Tebliği Seri No:55/2 bölümünde açıklandığı üzere; GVK’nın 42’nci maddesi

hükmüne göre birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işlerinde kâr veya

zarar işin bittiği yıl kesin olarak tespit edilmekte ve tamamı o yılın geliri sayılarak

vergilendirildiğinden bu işlerle uğraşanlar kullandıkları yabancı kaynaklara ilişkin

finansman giderlerini, işin kesin kâr veya zararının tespit edildiği yıl kazancının

hesaplanmasında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınır.

• Gider kısıtlaması uygulaması da kâr veya zararın kesin olarak tespit

edildiği dönemde yapılır.

• İndirilemeyen finansman gideri tutarı, işin devam süresince yapılan

finansman giderleri toplamına işin bittiği yıla ilişkin indirim oranı uygulanmak

suretiyle değil, her yıl yapılan finansman giderleri tutarına o yıla ilişkin indirim oranı

uygulamak suretiyle hesaplanır.

• Birden fazla YYİOİ’nin birlikte yapılması veya bunun yanında başka

işlerin de yapılması halinde, finansman giderleri hakediş bedelleri ile diğer iş gelirine

oranlanarak dağıtılır.

Aynı uygulama, YYİO işlerinin tamamını ilgilendiren kur farkı giderleri için

de geçerlidir. Finansman giderlerinde olduğu gibi hangi işe ait olduğu belli olan kur

farklarının o işin maliyetine yüklenmesi gerekmektedir.

4.3.7. İnşaat İşinin Sonradan Yıllara Yaygın Duruma Gelmesi

Başlandığı yılda tamamlanacak inşaat ve onarım işi hakedişleri üzerinden

GVK’nın 94/3. maddesi kapsamında %3 oranında vergi kesintisi yapılmaz. Ancak,

inşaat sözleşmesine göre, aynı yılda başlanıp tamamlanacağı öngörülen bir inşaat ve

onarım işinin, çeşitli nedenlerle, izleyen yıl ya da yıllara sarkması söz konusu

olabilmektedir. Başlandığı yıldan sonraki bir yılda tamamlanan inşaat onarım

işlerinde vergi kesintisi yapılıp yapılmayacağı;


40

• İhale eden kurum tarafından işin belirtilen sürelerde tamamlanamayacağı

kanısına varılarak ek süre verilen inşaat işi, izleyen yıla sarkarsa ek süre verildiğini

gösteren kararın verilme tarihinden itibaren gerçekleşen hakedişler üzerinden vergi

kesintisi yapılır, daha önceki hakediş ödemelerinden vergi kesintisi yapılmaz,

• Doğal olaylar, keşif artışı, ödenek yokluğu vb. nedenlerle işin izleyen yıla

sarkması durumunda, izleyen yıla sarkan hakediş ödemelerinden vergi kesintisi

yapılır. Önceki ödemelerden vergi kesintisi yapılmaz.

Sonuç olarak, nedenine bakılmaksızın, başlandığı yıl içinde tamamlanmayan

(izleyen yıla sarkan) inşaat ve onarım işleri ek süre kararının verildiği tarihten

itibaren ya da duruma göre izleyen yıl hakedişlerinden başlamak üzere vergi kesintisi

yapılır. Daha önce ödenmiş olan hakedişler için vergi kesintisi yapılmaz.

4.3.8. Avans Ödemelerinde Vergi Kesintisi

GVK 94. Madde kapsamında YYİO işi karşılığında yapılan avans

ödemelerinde %3 oranında vergi kesilir. Ancak;

• Avans ödemeleri daha sonra düzenlenen hakedişten mahsup edilir.

Hakediş ödemesi vergi kesintisine tabi tutulurken önceden vergilendirilmiş olan

avans tutarı bu kez vergi matrahından indirilmek yoluyla çifte vergi kesintisi

önlenmiş olur.

• Başlangıçta yıllara yaygın olmayıp sonradan yıllara yaygın inşaat

durumuna gelen inşaatlarda izleyen yılda verilen avanslar üzerinden GVK 94. Madde

kapsamında %3 oranında vergi kesintisi yapılır.

4.3.9. İş Bitiminden Sonra Ortaya Çıkan Gelir ve Giderler

Geçici kabul yapılıp inşaat taahhüt ve onarım işinin kazancı saptanarak beyan

edildikten sonra da ilgili iş ile ilişkin gelir ve giderler ortaya çıkabilmektedir. Bir

kısım gelir ve giderin inşaat işinin beyanından sonra ortaya çıkması bazen

yüklenicinin dışındaki nedenlerden kaynaklanabilmektedir. Bu göre;


41

“GVK Madde 44: Bitim tarihinden sonra bu işlerle ilgili olarak yapılan

giderler ve her ne nam ile olursa olsun elde edilen hâsılat, bu giderlerin yapıldığı

veya hâsılatın elde edildiği yılın kâr veya zararının tespitinde dikkate alınır.”

Söz konusu durum inşaat/taahhüt ve onarım işleri ile sınırlı tutulmuş olup

özel inşaat işleri bu düzenlemenin dışında kalmaktadır.

4.3.10. İnşaat/Taahhüt ve Onarım İşlerinde İşçilik Giderleri

İşçilik, inşaat maliyetini oluşturan ikinci önemli unsurdur. Üretime katılan

insan emeğinin karşılığıdır. Maliyet muhasebesi uygulamasında işçilik giderleri

direkt işçilik ve endirekt işçilik şeklinde olmak üzere iki türdür.

Direkt işçilikler, hangi inşaatta çalıştığı net bir şekilde belli olan usta işçilerin

ücretleri direkt işçilik sayılmakta, bu işçiliklerin dağıtıma tabi tutulmadan çalışan

inşaatın maliyetine doğrudan yüklenir. Direkt işçilikler için herhangi bir dağıtım

yapılması gerekmiyor.

Endirekt işçilik, çeşitli inşaatlarda çalışan usta işçilerle, ustabaşı, mühendis ve

kontrol işçilikler ile yardımcı ve yönetici işçilikler bu kapsama dâhildir. Bu işçilikler

inşaatlar için ortak gider niteliğinde olup hizmet verilen yerlerde geçen süreler

dikkate alınarak inşaatlar arasında dağıtılır, dağıtımından sonra inşaat maliyetlerine

yüklenir.

İnşaat dışı işçilikler; inşaat dışında, işletmenin genel yönetimi, satış vb

alandaki işçilik giderlerinin inşaatlar maliyetine yüklenmeyip ilgili gider yerlerine

yüklenmesi gerekiyor. Örneğin; personel müdürüne ilişkin ücretlerin inşaat

maliyetlerine yüklenmeyip Genel Yönetim Giderleri hesabında izlenmesi TMS’nin

gereğidir. İnşaatla ilişkisi olmayan işçiliklerin ortak genel gider kapsamında ve

GVK’nın 43. maddesi doğrultusunda inşaatlar arasında dağıtılması gerekmektedir.

4.3.11. Şantiye Binalarının Muhasebeleştirilmesi

Şantiye binaları, kuruldukları yerde inşaat çalışanlarının barınmalarını

sağlamak amacıyla oluşturulan mekânlardır. Uygulamada şantiye binaları geçici


42

barakalar olabilecekleri gibi uzun süre kullanıma uygun şantiye binaları şeklinde de

yapılabilmektedir. Yapılan şantiye binası ister geçici, ister kalıcı olsun işletme

açısından Maddi Duran Varlık (MDV) olmaktadır. Bu konuda tartışma ya da

belirsizlik yoktur ancak şantiye binalarının amortismanı, diğer bir deyimle gider

yazılıp yazılamayacağı tartışma konusu olmuştur.

Konuyla ilgili vergisel düzenleme; vergi yasaları, ister geçici barakalar ister

şantiye binası olsun bu yapıların MDV niteliğinde oldukları ve bu nedenle %6

oranında amortismana tabi tutulmaları gerektiği görüşündedir (Sıra No: 153, Vergi

Usul Kanunu Genel Tebliğ).

Genel düzenleme bu şekilde olmakla birlikte, belli bir inşaat için oluşturulan

ve inşaat süresiyle sınırlı kullanılan geçici şantiye binalarının aktifleştirilmeyip,

tamamının tek kalemde gider yazılabileceği noktasında Maliye Bakanlığı ile yargı

kararları birleşmektedir (1965/1007 Numaralı Karar, Danıştay 4. Daire).

Sonuç olarak, şantiye binalarının inşaat amacı ve kullanım süresine göre; belli

inşaatın yapımı için oluşturulan geçici barakaların tamamının bir kez gider

yazılabileceği, uzun süre kullanım amacıyla yapılan inşaat binalarınınsa tek kalemde

gider yazılmayıp, aktifleştirmeleri ve %6 oranında amortismana tabi tutulmaları

yolunda uygulama oluşmuştur.

4.3.12. Hakediş Bedellerinde KDV

Gerek YYİOİ ve gerekse bu işlerin taşeronlara verilen kısmı 1. madde

kapsamında teslim sayıldığından genel oranda KDV’ye tabidir. YYİOİ’de, kısım

kısım teslim söz konusu olup her kısmın tesliminde hakediş düzenlenmekte, Katma

Değer Kanunu 10/a maddesinin “mal ve hizmet ifası hallerinde, malın teslimi veya

hizmetinin yapılması” açıklamasına göre hakediş bedelinde vergiyi doğuran olan,

ihale makamı tarafından hakediş bedelinin imzalandığı tarihtir.

Diğer yandan, Maliye Bakanlığı’nın yayımladığı KDV Genel Tebliğ Seri

No:34’te KDV Kanunu’nun 29 ve 34’üncü maddelerinde verginin indirim konusu

yapılabilmesi için fatura vb. belgelerde ayrıca gösterilmesi gerektiği, 53’üncü


43

maddesinde ise fatura vb. vesika deyiminin VUK’da düzenlenen belgeleri ifade ettiği

hükme bağlanmıştır.

Buna göre, hakediş belgesi, VUK’da düzenlenen bir belge olmadığından,

hakediş belgesi düzenlenen işlerde KDV’nin indirim konusu yapılabilmesi için

ayrıca fatura düzenlenmesi ve bu faturada gösterilmesi gerekmektedir.

4.3.13. Elektrik, Su, Doğalgaz ve Yakıt Giderleri

İnşaatlarda elektrik, su, yakıt vb. kullanımlar hizmet üretimiyle yakından

ilgilidir. İnşaatlarda elektrik, su, doğalgaz ve yakıt kullanımlarının tespiti mümkünse;

bu tür giderlerin doğrudan ilgili inşaatın maliyetine yüklenmesi doğaldır.

İnşaatlarda elektrik, su, yakıt vb. kullanımlar ortak ise bu durumda öncelikle

ortak giderlerin inşaatlarda kullanım miktarlarına uygun bir dağıtım ölçüsüyle

dağıtılarak maliyete yüklenmesi gerekmektedir. Genel hizmetler kapsamında

tüketilen bu giderler inşaatların maliyetine yüklenmez; ortak genel gider kapsamında

yılsonunda inşaatların tahsil edilen hakedişleri doğrultusunda dağıtılır (193 Sayılı,

Gelir Vergisi Kanunu).

4.3.14. Sözleşme, Noter, Teminat Mektubu Giderlerinin Kaydı

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işinin ihalesinden sonra, ihaleyi alan

yüklenici firma ile yazılı sözleşme yapılır. Daha sonra da teminatlar verilir. GVK’nın

43. Maddesi’ne göre, gerek sözleşme için yapılan giderler (noter harcamaları dâhil),

gerekse teminat mektubu giderleri ilgili inşaatın maliyetine yüklenir. Harcama

yapılan inşaat işi firma tarafından alınamamışsa (iş başka firma üzerinde kalmışsa)

yapılan giderler ortak genel gider olarak yazılır.


44

4.3.15. Taşıt Araçlarının Amortisman ve Giderleri

Konusu nakliyecilik olan tüm işletmelerde olduğu gibi inşaat işletmelerinde

de sadece alış yılında binek otomobiller için kıst amortisman uygulanmaktadır.

İnşaat işletmeleri, aktiflerine aldıkları otomobiller için aldıkları ay tam kabul

edilerek, alış tarihinden, yıl sonuna kadar olan kıst dönem için amortisman ayırarak

gider yazabilir. Kıst uygulama sebebiyle gider yazılamayan amortisman farkı ise,

binek otomobillerin son itfa yılındaki amortismanlarına ilave edilmektedir (213

Sayılı, Vergi Usul Kanunu).

Genel hizmetlerde kullanılan binek otomobil amortismanları Genel Yönetim

Giderleri hesabında izlenir ve tüm dönem sonunda GVK’da 43’üncü madde

doğrultusunda ortak genel gider kapsamında inşaatlar arasında dağıtıma tabi tutulur.

İnşaat işletmeleri kullandıkları binek otomobillerin amortisman dahil tüm giderlerini

indirim konusu olabilmektedir. Bu uygulama, kiralama yoluyla edinilen binek

otomobiller için de dâhildir (193 Sayılı, Gelir Vergisi Kanunu).

4.4. Özel (Yap/Sat) İnşaatlar

Uygulamada; ferdi işletme, adi şirket, şahıs şirketi, sermaye şirketi şeklinde

kurulan firmaların çıkar sağlamak amacıyla (kâr etme istemi) kendi arsaları ya da

başkalarına ait arsalar üzerinde; konut, işyeri vb. bölümler yaparak satmaktadırlar.

İşletmelerin kendi adlarına yaptıkları bu faaliyetler özel ya da yap/sat inşaat şeklinde

tanımlanmaktadır. Yapılan konut ya da işyerinin toptan ya da bölümler halinde

satılması işin niteliğini değiştirmez.

Özel inşaatlarda gerçek anlamda bir üretim eyleminin varlığı mevcuttur.

Temin edilen arsa üzerine; ilk madde, yardımcı madde, malzemeler, çeşitli makine

ve aletlerle, enerji ve insan gücü kullanımı yoluyla ortaya yeni bir ürün çıkmaktadır.

Üretilen konut ya da işyerleri maliyetlerinin belirlenmesi VUK’un 275’inci

maddesindeki düzenleme ile değerlendirilmektedir.

“Madde 275: İmal edilen emtianın (tam ve yarı mamul mallar) maliyet bedeli

aşağıda yazılı unsurları ihtiva eder:


45

1. Mamulün vücuda getirilmesinde sarf olunan iptidai ve ham maddelerin

bedeli;

2. Mamule isabet eden işçilik,

3. Genel imal giderlerinden mamule düşen hisse,

4. Genel idare giderlerinden mamule düşen hisse (Bu hissenin mamulün

maliyetine katılması ihtiyaridir),

5. Ambalajlı olarak piyasaya arz edilmesi zaruri olan mamullerde ambalaj

malzemesinin bedeli. Mükellefler, imal ettikleri emtianın maliyet bedellerini

yukarıdaki unsurları ihtiva etmek şartıyla diledikleri usulde tayin edebilirler.”

Bilindiği üzere; inşaatın toplam maliyeti iki ana unsurdan oluşmaktadır;

1. İnşaatın üzerine oturtulacağı arsa maliyeti

2. İnşaat için kullanılan inşaat malzemelerinin maliyeti

Özel inşaatlarda üzerine inşaat çalışmasının yapılacağı arsanın sağlanması

oldukça önemli, hatta özel inşaat faaliyetlerinin esasını oluşturmaktadır.

• Arsanın, inşaatı yapan işletmenin kendi mülkiyetinde bulunması

durumunda; arsa maliyeti değeri aktifte bellidir (MDV grubunda izlenmektedir).

Arsanın inşaatta kullanılmasıyla aktifte görünen bu maliyet değeri öncelikle İlk

Madde ve Malzeme hesabında daha sonra da inşaat maliyetine yansıtılır. Sonuçta;

arsanın ve inşaatın maliyeti birleşerek konutların ya da işyerlerinin maliyeti

oluşturulmaktadır.

• Başkasına ait arsalar satın alınarak üzerine inşaat tapılması durumunda;

mülkiyeti başka kişi ya da kurumlara ait arsa üzerinde inşaat yapmak söz konusudur.

Arsa sahibine, belli koşullarda (daire, işyeri, kat vb karşılığında) üzerine kayıtlı

arsasını daire ya da işyeri karşılığında inşaat yapımına tahsis etmektedir. Bir ölçüde

arsa-konut değişimi yapılmaktadır. Bu değişimde arsanın inşaat maliyeti ancak işin

tamamlanmasında, arsa sahibine verilecek bölümlerin maliyetinin belirlenmesiyle

saptanabilir. Bu uygulamayla arsa sahibine verilecek bölümlerin maliyeti, arsa

maliyetini oluşturur. Bu yöntemde para aracılığı olmadan bir değişim

gerçekleşmektedir.


46

4.4.1. Özel İnşaat Faaliyetinin Amacı ve Sürekliliği

Gerek muhasebe ve gerekse vergi uygulamasında ticari amaçlı (kâr amacı

taşıyan) sürekli inşaatlar ile özel amaçlı (kişisel ihtiyaçlar için yapılan) inşaatlar

birbirinden ayırt edilmiş; her biri için farklı uygulamalar getirilmiştir. Süreklilik

taşıyan özel inşaat işlerinde kabul edilen ticari nitelik öne çıkmaktadır. Buna göre;

düzenli ve süreklilik arz eden inşaat işlerinde TMS’nin yanında vergi yasalarının

ticari kazançlara ilişkin hükümlerinin uygulanması gerekmektedir (193 Sayılı, Gelir

Vergisi Kanunu).

Kişi ve kurumların, alıp satmak amacıyla değil, kullanım amacıyla konut ya

da iş yerleri yapmış olmaları halinde, yapılan inşaat faaliyetlerinde kâr amacı

bulunmadığından, bu tür faaliyetleri özel inşaatlar kapsamında değerlendirmek

gerekmektedir. Özel inşaatlarda vergi, sigorta ve muhasebe uygulamaları farklıdır. O

nedenle öncelikle özel inşaatların amacını belirlenmesi; uygulanacak muhasebe ve

vergi işlemlerinin seçimi bakımından önem taşımaktadır.

4.4.2. Özel (Yap/Sat) İnşaatlarda Vergilendirme

Sürekliliği olan özel inşaatların ticari amaçlı yapıldığı için vergilendirme

gündeme gelmektedir. Ancak, vergilendirmeden söz edebilmek için ortada bir

kazancın bulunması gerekmektedir. Söz konusu kazancın dönem sonucunun

saptanabilmesi için özel inşaat işleriyle uğraşan yükümlülerin; VUK’un 177/1’inci

maddesindeki ölçülere uygun ticari defterleri tasdik ettirerek usulüne uygun olarak

tutmaları gerekmektedir.

Gerçek kişilerce yapılan inşaat (yap/sat) işleri vergi uygulaması açısından

ticari kazanç, kurumlar açısından kurum kazancı sayılmaktadır (5422 Sayılı,

Kurumlar Vergisi Kanunu).

Özel inşaatlarda elde edilen kazançların beyanı ve vergilendirilmesi diğer

ticari kazançlarda olduğu gibi GVK’nın 85-86’ncı maddelerindeki düzenlemeler

doğrultusunda yapılmaktadır. Özel inşaatlar, GVK’nun 42’nci madde kapsamında


47

YYİOİ’den sayılmadıklarından, bu düzenlemelerin özel inşaatlara

uygulanmamaktadır.

Özel inşaatlarda, işin devam ettiği ve yıllara yaygın olduğu durumlarda kâr

veya zarar elde edilmemiş olunsa bile yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir

(193 Sayılı, Gelir Vergisi Kanunu). İşin tamamlanmasından önce alıcılardan tahsil

edilen nakdin alınan avans niteliği olduğundan bu tahsiller gelir sayılmamaktadır.

4.4.3. Özel İnşaatlarda Vergiyi Doğuran Olay

Özel inşaat işlerinde, bağımsız bölümlerin satışı çoğu kez inşaat

tamamlanmadan yapılmaktadır. Bu işlerin bir diğer özelliği ise, inşaat işlerinin birkaç

yıl sürebilmesidir. Bu durumda vergiyi doğuran olayın ne zaman gerçekleşeceği

konusu Borçlar Kanunu’nun (BK) 182’nci maddesine göre belirtilmektedir.

“Borçlar Kanunu 182. Madde: İki Tarafın Hak ve Vazifeleri Umumiyet

İtibariyle: Satım bir akittir ki onunla satıcısı, satılan malı iltizam ettiği semen

mukabilinde alıcıya teslim ve mülkiyeti ona nakleylemek borcunu tahammül eder.

Hilafına adet veya mukavele mevcut değil ise satıcı ile alıcı borçları aynı zamanda

ifa etmekle mükelleftirler. Hale göre tayini mümkün olan semen, tesmiye edilmiş

hükmündedir.”

Buna göre; özel inşaatlarda, satışa konu bağımsız bölümlerin kullanılacak

duruma geldikten sonra, alıcılara teslim edilmiş olmalarıyla tasarruf hakkı ilgili

kişilere geçmiş olmaktadır. Bu noktada bağımsız bölümlerin tapu sicil işlemleri

yapılmamış olsa bile tasarruf hakkının devrinin sağlanmış olması nedeniyle vergiyi

doğuran olay gerçekleşmiş olur.

Buna göre, vergiyi doğuran olayın gerçekleşmesine dek geçen süre içerisinde

yapılan satışlar nedeniyle alıcılardan tahsil edilen paraların gelir sayılması mümkün

olmayıp beyan konusu da yapılamaz. Özel inşaatlarda inşaatın tamamlanıp

tesliminden önce alıcılardan yapılan tahsilâtın adı ne olursa olsun gerçek anlamda

alınan avans olarak sayılması gerekmektedir. Muhasebe kayıtlarına da alınan

siparişin avansları olarak aktarmak gerekmektedir.


48

4.4.4. Özel İnşaat İşlerinde İşin Bitimi

Özel inşaat işleri geçici kabul esasına tabi olmayan işlerdendir. O nedenle işin

bitim tarihinin saptanması inşaat taahhüt işlerinden farklı ölçülere bağlanmıştır. Özel

inşaat işlerinde işin bitiminden söz edilebilmek için inşaat faaliyetinin tamamlanması

ve fiilen birimlerin alıcılara teslim edilmiş olmaları gerekmektedir. Çünkü tasarruf

hakkı bu noktada devredilmiş sayılır. Taşınmazların el değiştirme ve teslim işleminin

tapuya tescilinin yapılmasıyla mümkün olmaktadır. Vergiyi doğuran olay konusunda

bir sonuca ulaşılması bu konudaki belirsizliği de ortadan kaldırılmıştır. Çünkü

vergiyi doğuran olayın gerçekleşmesi aynı zamanda işin tamamlanmasını da

belirtmektedir.

Konut ve işyeri gibi ruhsata bağlı işlerde işin bitimini kanıtlayan başka

ölçüler de vardır;

• Konut ve işyerlerinde kullanıma başlanılmadan önce, belediyeden iskân

ruhsatı alınmakta olduğu bilinmektedir. İlgili belediyeden iskân ruhsatı alınmasını

inşaatın tamamlandığı kabul edilmektedir.

• Bazı durumlarda, konut ya da işyerinin alıcısına teslim edilmesi ya da

ilgili bölümün fiilen kullanılmaya başlanmış bulunulması iskân ruhsatı alınmamış

olunsa bile inşaatın tamamlandığının kanıtı sayılmaktadır. İskân ruhsatının

alınmasının çeşitli nedenlerden dolayı uzaması durumunda; fiilen kullanım tarihinin

bitim tarihi olarak kabul edilmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, konut ve işyeri tesliminde vergiyi doğuran olay tapuya tescil ile

meydana gelmektedir. Tapuya tescil edilmemekle birlikte alıcıya teslim edilen ve

fiilen kullanılmaya başlanması da tasarruf hakkının devir edildiğini göstermektedir.

Bu durumda da tapuya tescil işlemi beklenmeden teslim yapılmış kabul edilerek,

konut ve işyeri için bu tarih itibari ile satış faturalarının düzenlenmesi gerekmektedir.

4.4.5. Döviz Olarak Satılan Konut ve İşyerlerinde KDV

KDV Kanunu’nda döviz ile yapılan işlem konusunda aşağıdaki düzenleme

uygulanmaktadır:


49

“KDV Kanunu Madde 26: Satış bedelinin döviz üzerinden yapılması halinde,

döviz vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarihte geçerli kur üzerinden Türk

parasına çevrilir.”

Maliye Bakanlığı, döviz üzerinden yapılan konut ya da işyeri satışlarında,

döviz bedelinin vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarihteki Merkez Bankası

döviz alış kuru esas alınarak Türk parasına dönüştürüleceği, KDV’nin de bu tutar

üzerinden hesaplanacağını belirtmektedir.

Döviz cinsinden vadeli konut ve işyeri satışında ise, vergiyi doğuran olayın

meydana geldiği günkü kur ile ödemenin yapıldığı kur arasındaki fark vade farkı

sayılarak KDV Kanunu’nun 24/c maddesi uyarınca vergilendirilmektedir.

Söz konusu kur farkları için de ayrıca kur farkı faturası düzenlenerek KDV’ye

tabi tutulması gerekmektedir. Kur farkına uygulanacak KDV oranı, satış işlemine

uygulanan KDV oranıyla aynıdır. Satış işleminde %1 KDV oranı uygulanmış ise, kur

farkı için de %1 KDV oranı uygulanır (21463 ve 31729 Sayılı, Maliye Bakanlığı

Özelgesi).

Özel inşaatlarda, inşaatın devam ettiği sürece alıcılardan döviz üzerinden

yapılan tahsisatlar ise avans niteliğinden olduğundan KDV uygulaması ve avans

ödemeleri için fatura düzenlenmesi gerekmemektedir.

4.4.6. Kat Karşılığı İnşaat İşlerinde KDV

Özel (yap/sat) inşaatlarda, arsa sahibinden sağlanan arsa karşılığında

kendisine tamamlanan inşaat konut ya da işyerlerinden verilmesi yaygın bir

uygulamadır.

İnşaatlarda bina maliyetinin, toplam inşaat maliyeti (+) arsa maliyetinden

oluştuğu bilinmektedir. Müteahhidin kat karşılığında arsa temin ederek özel inşaat

yapması durumunda KDV uygulamasında vergi kurumları ve yargı organlarının

görüşleri farklıdır.

Vergi idaresinin görüşüne göre, kat karşılığında arsa verilmesini

trampa(değişim) olarak değerlendirmiş, işlemde iki boyutun bulunduğunu kabul

etmiştir.


50

1. Arsa sahibi tarafından müteahhide arsa tesliminde KDV:

Bu konuda iki farklı yaklaşım söz konusudur;

• Arsa bir işletmenin aktifine kayıtlı ya da arsa sahibi sürekli arsa alım-

satımı işiyle uğraşıyor ise, konut veya işyeri karşılığında müteahhide verilen arsalar

KDV’ye tabi tutulur. Bu durumda vergiyi doğuran olay; arsanın müteahhide devri,

yani, teslimin tapu siciline tescille birlikte yapılması halinde, tescil anında; teslimin

tapu siciline tescilden önce ya da sonra olması, arsa sahibinin üzerinde kalması ve

yapılan sözleşmeyle birlikte müteahhide teslimi halinde, teslim anında vergiyi

doğuran olay meydana gelmiş kabul edilir.

• Arsa sahibinin, müteahhide yapacağı arsa teslimi, gerçek usulde vergi

yükümlülüğünü gerçekleştirmeyecek şekilde arızi(geçici) nitelik taşıyor ise, daire ya

da işyeri karşılığı verilen arsa nedeni ile KDV hesaplanması gerekmiyor (Seri No:30,

Kurumlar Vergisi Genel Tebliğ).

2. Müteahhit tarafından arsa sahibine işyeri ya da konut teslimi;

Arsa sahibine 150 m2’nin üzerinde konut teslimleri 01.01.1998 tarihinden

itibaren %1 oranında KDV’ye tabidir.

150 m2’nin üzerindeki konutlarla işyeri teslimleri ise %18 oranında KDV’ye

tabidir. Bu teslimlerde vergiyi doğuran olay yapı kullanım izninin alındığı tarihte

gerçekleşmiş olacağından KDV uygulamasının da bu tarih esas alınarak yapılması

gerekmektedir. Genel kural bu olmakla birlikte, yapı kullanma izin belgesinden önce

teslim ve fiilen kullanım halinde, vergiyi doğuran olay bu tarihte gerçekleşmiş kabul

edilir (Seri No:30, Kurumlar Vergisi Genel Tebliğ).

Yargı organlarında Danıştay ise, vergi idaresinin yukarıdaki görüşüne

katılmamaktadır; kat karşılığı arsa verilmesin trampa olarak görülmemektedir. Yargı

organının görüşü özet olarak şu şekildedir:

“BK 182. ve 232. Maddesi’ne göre, arsa sahibi ile müteahhit arasındaki

ilişkide değişim “para üzerinden” yapılmadığından bir satış işlemi de söz konusu

değildir. Ayrıca; arsa karşılığı daire ya da işyeri değişimi tam olarak trampa

sayılmaz.” (1991/2477 Sayılı Karar, Danıştay 7. Daire; 1999/4846 Sayılı Karar,

Danıştay 11. Daire). Bu görüşleriyle yargı organı, değişimi bir trampa olarak

görmemekte, arsanın değerlemesi olarak yorumlamaktadır.


51

4.4.6.1. İnşaat Karşılığı Arsa Teslimi Neden Trampa (Değişim) Değildir?

Yukarıda sözü geçen Danıştay 7. Daire kararında inşaat karşılığı arsa

tesliminin neden trampa olmadığını şu şekilde açıklamaktadır: “BK 182’nci

maddesinde, “satım bir akittir ki onunla satıcı, satılan malı alıcının iltizam ettiği

semeni mukabilinde alıcıya teslim ve mülkiyeti ona nakletmek borcunu tahammül

eder.” Hükmü yer almıştır. Taşınır veya taşınmaz malların satışında, satıcı malın

alıcıya bir (semen) karşılığında teslim eder. Semen veya bedel dediğimiz şey satım

akdinde paradır. Arsa karşılığında kat alımında ise, taşınmazın (arsa veya kat) para

karşılığında satışı söz konusu değildir.

Öte yandan aynı kanunun 232’nci maddesinde, satım hükümlerinin, trampada

da tatbik olunacağı, şöyle ki, trampa edenlerden her birinin ifası taahhüt ettiği şeye

göre alıcı hükmünde tutulacağı hükme bağlanmıştır. Trampada bir mal başka bir

mal ile değiştirilmektedir. Satım akdine ilişkin hükümler kıyas yoluyla trampada da

uygulanmakta olup; trampada, taraflar arasında malların mübadelesi gerekli ve

yeterlidir. Bu mübadele sırasına mübadeleye konu malların niteliklerinde bir

değişiklik olmamaktadır. Oysa bir kişinin arsa karşılığında kat sahibi olmasında

durum tamamen başkadır. Üzerine inşaat yapılan arsanın mülkiyeti başlangıçta

tamamen arsa sahibine ait olsa dahi, müteahhitle yapılan sözleşme uyarınca ve Kat

Mülkiyeti Kanunu hükümlerine göre inşaata başlanırken arsa paylara bölünmekte,

müşterek mülkiyete esas bu paylar inşaat yapma ve kat mülkiyeti tesis etme borcu(kat

irtifakı) bağlanmaktadır. İnşaat tamamlandıktan ve her kat bağımsız bölüm haline

gelip kişisel mülkiyete geçildikten sonra da o bağımsız bölümlere ait arsa payları,

bağımsız bölümlere bağlı olarak devam etmekte, ana gayrimenkulün ortak sayılan

yerlerinde, kat malikleri müşterek tasarrufa bulunabilmektedir. O halde, arsa

sahibinin arsası üzerindeki mülkiyeti kişisel olmaktan çıkmakta, kendisine intikal

eden katlara bağlı olarak müşterek mülkiyet hükümlerine göre, arsa payı oranında,

diğer kat malikleri ile paydaş duruma girmektedir. Kat Mülkiyeti Kanunun hükümleri

uygulanması gerektiren bu hukuki statü tamamen değişik olan bu durumun trampa


52

hükümleri ile ilgilendirilmesi düşünülmez.” (1990/1518 Sayılı Kararı, Danıştay 7.

Daire).

4.4.7. Özel İnşaat İşlerinde Tekdüzen Muhasebe Sistemi

Özel inşaat işletmeleri, tamamen kendi adlarına bina, daire, işyeri vb.

bağımsız bölümlerin üretimi ve satışını yapmaktadır. Bu grubu oluşturan işletmeler

herhangi bir mamul üreten işletmelerden farksızdır.

Özel inşaat firmaları yaptıkları mamul üretim işi nedeniyle 26.12.1992 tarihli

mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 No’lu Muhasebe Sistemi

Uygulamaları Genel Tebliği uyarınca; 1, 2, 3, 4, 5 ve 6 kodlu hesaplarla birilikte 7

koduyla başlayan Maliyet Hesapları’nı kullanmak zorundadırlar.

4.4.7.1. Özel İnşaatlarda 7/A–7/B Seçeneği Uygulaması

Özel (yap/sat) işletmelerinde, maliyetlerin saptanması ve vergilendirmeye

yönelik özel bir düzenleme getirilmemiştir. Özel (yap/sat) işiyle uğraşan işletmelerin

kendi adlarına mamul üretip satan işletmelerden farksız oldukları, kâr amacıyla

(ticari amaçla) faaliyetlerini sürdürdükleri bilinmektedir. Bu durumda özel

işletmelerin de diğer işletmeler gibi genel muhasebe hesapları yanında inşaatları

nedeniyle maliyet muhasebesi hesaplarını da kullanmaları gerekmektedir.

Maliyet hesaplarının, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe

getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek

izlendiği hesaplar olarak tanımlanmaktadır. TMS’de maliyet hesapları 7/A ve 7/B

olmak üzere iki seçenek şeklinde isteğe bağlı olarak sunulmaktadır. Ancak, 7/A

seçeneği uygulaması aktif toplam ve net satış hâsılatı toplamının belli bir büyüklüğü

aşması halinde isteğe bağlılık ortadan kalmakta, uygulama zorunlu tutulmaktadır.

7/B seçeneğinde ise defter-i kebirde maliyet dönemi boyunca çeşit esasına göre

izlenir. Maliyet çıkarma dönmelerinde, söz konusu giderler gider dağıtım tablosu

aracılığıyla fonksiyonlarına dönüştürülerek ilgili gider yerleri, hizmet veya mamul

maliyetlerine aktarılır. Gider çeşitlerinin fonksiyonlarına dönüştürülmesinde ve ilgili


53

gider yerlerine yüklenmesinde, işletmeler isterse gider çeşidi hesaplarından ilgili

gider yerlerine ve fonksiyonel gider hesaplarına aktarmalar yapılmasını gerektirecek

kayıt düzenini seçebilmektedirler. İsterlerse, eş zamanlı kayıt yöntemi bu seçenek

içinde de kullanılarak, yardımcı defterlerde fonksiyonel gider hesaplarını ve gider

yerlerini izleyebilmektedirler (Sıra No: 10, Muhasebe Sistemi Uygulamaları Genel

Tebliğ).

Bu yöntemle gider çeşitleri tahakkuk ettikçe ilgili defter-i kebir hesaplarında

izlenirken; aynı anda yardımcı defterlerde fonksiyonlarına göre izlenip eş zamanlı

olarak gider yerlerine aktarılabilmektedir.

4.4.7.2. Özel İnşaatlarda Gider Yerleri

Gider yeri, üretim ve hizmetlerin yapıldığı ve maliyetlerin oluştuğu örgütün

bir birimi ya da birim içindeki bir yeri ifade eder. Giderlerin planlanması kontrol

edilmesi ve bu giderlerin dengeli bir biçimde toplanıp dağıtılmasını sağlar. Gider

yerlerinin saptanmasında genellikle kuruluşların organizasyon yapıları esas alınır.

Gider yerleri aşağıdaki gibi bölümlenir:

• Esas üretim gider yerleri

• Yardımcı üretim gider yerleri

• Yardımcı hizmet gider yerleri

• Yatırım yerleri yöntemi gider yerleri

• Araştırma ve geliştirme gider yerleri

• Pazarlama, satış ve dağıtım gider yerleri

• Genel yönetim gider yerleri

Gider yerlerinin bölümlenmesinde yukarıda verilen gider yerleri

gruplandırması esas olmakla beraber, kuruluşların işletme faaliyet ve teknoloji

akışına uygun olarak açılarak gider yerleri, bu ana grup başlıklarının altında yer alır.


54

4.4.7.3. Özel İnşaat İşlerinde Gider Çeşitleri

Gider çeşitleri hesapları, inşaatların bünyesinde yer alan her çeşit maliyetlerin

izlenmesi amacıyla kullanılır. Gider çeşitleri aşağıda gösterilen şekilde sıralanabilir:

• İlk Madde ve Malzeme Giderleri

• İşçi Ücret ve Giderleri

• Memur Ücret ve Giderleri

• Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmet Giderleri

• Çeşitli Giderler

• Vergi, Resim ve Harç giderleri

• Amortismanlar ve Tükenme Payları Finansman Giderleri

İşletmeler, yukarıdaki temel düzenlemeye bağlı kalmak kaydıyla, işlerinin

özellikleri ve isteklerine göre diledikleri ayrıntıyı verebilirler.

5. TÜRKİYE’DE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE GENEL VE DİREKT GİDER AYRIMI İLE İLGİLİ BİR ARAŞTIRMA FEYZULLAH KADIRHAN

55

5. TÜRKİYE’DE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE GENEL VE DİREKT GİDER

AYRIMI İLE İLGİLİ BİR ARAŞTIRMA

5.1. Araştırmada Uygulanan Yöntem

Genel gider kavramı günümüzde fazlasıyla kullanılmakta olduğu halde

özellikle inşaat sektöründe maliyet belirlemede yeterince dikkate almadığı

bilinmekte ancak bunun düzeyinin ne olduğu konusunda somut bilgi

bulunmamaktadır.

Bu nedenle bu çalışma, inşaat sektöründe genel giderlerin algılanma şeklini

ve düzeyini belirlemeye dönük bilgi toplanması hedeflenmiş ve bu amaçla

geliştirilen anket sektör temsilcilerine uygulanmıştır.

Araştırma için oluşturulan ankette inşaat sektöründe karşılaşılması olası

inşaat gider kalemlerinden derlenen giderler alfabetik sıralanmıştır. Ankette, söz

konusu gider kalemleri sayısı 77 kalemle sınırlandırılmıştır ve kişinin maliyet

kalemlerine ekleme yapabilmesi için de 6 satır bırakılmıştır. Anketin, doldurulması

ve değerlendirilebilmesinin kolay olması için ilgili maliyet kalemlerinin her biri için

“genel giderdir”, “doğrudan (direkt) giderdir” ve “dikkate almıyordum” şeklinde üç

cevap seçeneği sunulmuştur.

Anket üç bölümden oluşmuş olup Ek.1’de görüldüğü gibi ilk bölümde

kurumsal bilgiler, ikinci bölümde anketi dolduran kişi ile ilgili bilgiler, son bölümde

ise ankette değerlendirilmesi öngörülen maliyet kalemleri yer almıştır.

Ankette yer alan işletmeler için;

• Konut

• Su Yapıları (Baraj, gölet, kanal, temiz su ve pis su şebeke döşeme, arıtma

tesisi vb.)

• Ulaştırma Yapıları (Karayolu, otoyol, köprü, tünel, metro, raylı sistem,

demir yolu, havaalanı vb.)

olmak üzere üç faaliyet alanı öngörülmüştür. Buna göre işletmeler hakkında yapılan

değerlendirme de bu üç faaliyet alanı için geçerli kılınmıştır.


56

Ankette yer alan gider kalemlerinde yedi çeşit ana hesap giderlerine yer

verilmiş olup bu gider kalemlerinde yer alan genel gider kalemleri de şöyledir;

1. İlk Madde ve Malzeme Giderleri; bu grupta 7 adet gider kalemi yer

almaktadır ve bunlardan aşağıdaki dördü genel giderdir:

• Düşük Değerli Demirbaş (Masa, sandalye, dolap gibi…) Giderleri

• İş Sağlığı ve Güvenliği (Araç-gereç giderleri dâhil) Giderleri

• Kırtasiye Malzemeleri Giderleri

• Sağlık, Temizlik Malzemeleri Giderleri

2. İşçi Ücret ve Giderleri; bu grupta 14 adet gider kalemi yer almıştır. Bunlar

arasında genel gider kalemlerine yer verilmemiştir.

3. Vergi, Resim, Harç Giderleri; 6 adet gider kalemi yer alıp bunlardan 6’sı

da genel giderdir:

• Belediye Harçları (İskân, ruhsat harçları vb.) Giderleri

• Damga Vergisi Giderleri

• Emlak Vergisi Giderleri

• Noter Harç Giderleri

• Meslek Odası Harç Giderleri

• Taşıt Harç Giderleri

4. Amortisman Giderleri içerisinde 4 adet gider kalemi yer almıştır.

Bunlardan 2’si genel giderdir.

• Donanım ve Gayrimenkul Amortisman Giderleri

• Taşıt Araçları Amortisman Giderleri

5. Finans Giderleri; 2 adet gider kalemi yer almıştır. Bunlar içerisinde genel

giderlere yer verilmemiştir.

6. Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmet Giderleri; 18 adet gider kalemi yer

almıştır. Bunlardan 10’u genel giderdir.

• Bakım, Onarım Giderleri

• Büro Temizlik Giderleri

• Elektrik Giderleri

• Hamaliye Giderleri


57

• İlan Giderleri

• Posta, Kargo Giderleri

• Sağlık Tedavi Giderleri

• Sigorta Giderleri

• Su (Büro ve şantiyede kullanılan ) Giderleri

• Telefon, Faks Giderleri

7. Çeşitli Giderler; bu grupta 26 adet gider kalemi yer almıştır. Bunlardan

17’si genel giderdir.

• Aidat (Üyelik aidatlar vb.) Giderleri

• Bağış Giderleri

• Banka ( Havale vb. işlem giderleri) Giderleri

• Dava, İcra Giderleri

• Gayrimenkul Kira ( Aidat, ısıtma giderleri dâhil) Giderleri

• Gazete, Kitap, Dergi Giderleri

• Gecikme ve Tecil Giderleri

• Genel Kurul Giderleri

• Kurs, Sempozyum, Kongre Giderleri

• Misafir Ağırlama Giderleri

• Personel Taşıma Giderleri

• Seyahat Giderleri

• Sergi, Fuar Katılım Giderleri

• Şehir İçi Ulaşım Giderleri

• Taşıt Akaryakıt Giderleri

• Taşıt Bakım, Onarım Giderleri

• Taşıt Kira Giderleri

• Yemek (Pişirim dâhil) Giderleri

Anket, Şırnak Ticaret ve Sanayi Odası antedi ve Oda Başkan’ının imzalı üst

yazısı ile inşaat işi yapan işletmelere iletilmek üzere 81 il ve büyük ilçelerin Ticaret

ve Sanayi veya Ticaret Oda Başkanlar’ına gönderilmiştir.


58

Doldurulan anket sayısını artırmak için 81 il merkezinin yanında 33 ilçe

Ticaret ve Sanayi Odası veya Ticaret Odası’na gönderilmiştir. Gönderilen 233

anketten 85 adedinin dönüşü sağlanmıştır.

Anket, sunulan hedef kitle dikkate alındığında %36,48 dönüş oranı

sağlamıştır. Bu geri dönüş oranı, anket yöntemi açısından yeterli kabul edilip elde

edilen sonuçlarla Türk İnşaat Sektörü ile ilgili genel bir değerlendirmeye gidilmiştir.

5.2. Bulgular

Anket sonuçları, inşaat işletmelerinde gider kalemlerinin nasıl algılandığının

tespit edilmesi amacıyla üç farklı seçenek ile değerlendirilmiştir (Tablo 5.2., Tablo

5.3., Tablo 5.4. ve Tablo 5.5.). Sonra da, bu tablolardaki doğru ve hatalı yorumlar

ayıklanarak bunların düzeyleri belirlenmiştir (Tablo 5.6., Tablo 5.7., Tablo 5.8. ve

Tablo 5.9. Tablo 5.10., Tablo 5.11., Tablo 5.12. ve Tablo 5.13.). Tabloların kolay

izlenebilmesi için, maliyet kalemleri yanında ülkemizde uygulanan Muhasebe

Siteminde kullanılan yardımcı hesap numaralarına da yer verilmiştir. Doldurulup

gönderilen 85 adet anketi cevaplayan işletmelerin faaliyet alanı dağılım oranları

Tablo 5.1.’de yer almaktadır.

Tablo 5.1. Ankete katılan işletmelerin faaliyet alanı oranları Faaliyet Alanı Oranı (%)

Konut 51,76

Su Yapıları 7,06

Ulaştırma 3,57

Konut ve Ulaştırma 9,41

Konut ve Su Yapıları 8,23

Su Yapıları ve Ulaştırma 5,85

Her Üçü Faaliyet Alanı 14,12


59

Anketlerden alınan veriler % olarak hesaplanarak; konut, su yapıları ve

ulaştırma yapıları faaliyet alanları için değerlendirilmiştir, ancak bütün anket

sonuçlarının da toplandığı bir değerlendirme yapılmıştır.

Tablo 5.2. Faaliyet alanı konut olan işletmelerin anket cevapları dağılımı

Sıra

No

Maliyet Kalemleri

Verilen Cevaplar (%)

Gen

el

Gid

erdi

r

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

dir

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m

1 Aidatlar (Üyelik aidatlar vb.) 64,79 11,27 23,94

2 Ambalaj Malzemeleri Giderleri (Mobilya ambalajları, makine, elektronik tesisat parçaları ambalajları gibi…) 35,21 28,17 36,62

3 Bağış Giderleri 40,85 5,63 53,52 4 Bakım, Onarım Giderleri 52,11 39,44 8,45 5 Banka Giderleri ( Havale vb. işlem giderleri) 49,30 32,39 18,31 6 Bayram Harçlığı 38,03 8,45 53,52 7 Belediye Harçları (İskân, ruhsat harçları vb.) 29,58 69,01 1,41 8 Büro Temizlik Giderleri 73,24 5,63 21,13 9 Damga Vergisi 36,62 56,34 7,04 10 Dava, İcra Giderleri 36,62 35,21 28,17 11 Donanım ve Gayrimenkul Amortismanları 45,07 39,44 15,49 12 Doğum Yardımı 33,80 5,63 60,56

13 Düşük Değerli Demirbaş Giderleri (Masa, sandalye, dolap gibi…) 53,52 14,08 32,39

14 Elektrik Giderleri 53,52 43,66 2,82 15 Emlak Vergisi 50,70 29,58 19,72 16 Factoring Faizleri 26,76 36,62 36,62 17 Faiz Giderleri ( Banka kredisi, teminat mektubu kredisi vb.) 30,99 49,30 19,72

18 Fason İşçilik Giderleri (Başkalarının hammadde ve malzemesini kullanarak onlar adına yapılan ve %8 KDV’ye tabi tutulacak üretimler için uygulanan işçilik giderleri.)

23,94 49,30 26,76

19 Fazla Mesai Ücretleri 33,80 46,48 19,72 20 Gayrimenkul Kira Giderleri ( Aidat, ısıtma giderleri dâhil) 53,52 36,62 9,86 21 Gazete, Kitap, Dergi Giderleri 50,70 5,63 43,66 22 Gecikme ve Tecil Giderleri 22,54 32,39 45,07 23 Genel Kurul Giderleri 50,70 14,08 35,21 24 Giyim Yardımı 35,21 11,27 53,52 25 Hamaliye Giderleri 36,62 39,44 23,94 26 Hediye, Eşantiyon, Promosyon Giderleri 49,30 9,86 40,85

27 İkramiyeler (Çalışanlara genellikle kazançtan dağıtılan veya iyi çalıştıkları için verilen aylık dışı para)

43,66 29,58 26,76


60

(Tablo 5.2’nin devamı) Sı

ra N

o

Maliyet Kalemleri


Gen

el G

ider

dir

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

dir

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m

28 İlan Giderleri 56,34 19,72 23,94 29 İşçilik Giderleri (İnşaat ve tesisat işçilikleri vb.) 15,49 83,10 1,41 30 İş Makineleri Akaryakıt Giderleri 25,35 71,83 2,82 31 İş Makineleri Amortismanları 32,39 61,97 5,63

32 İş Sağlığı ve Güvenliği Giderleri (Araç-gereç giderleri dâhil) 45,07 45,07 9,86

33 Kıdem ve İhbar Tazminatı 39,44 35,21 25,35 34 Kırtasiye Malzemeleri Giderleri 70,42 14,08 15,49 35 Kurs, Sempozyum, Kongre Giderleri 43,66 14,08 42,25 36 Makine Amortismanları (Betonyer, yük asansörü vb) 36,62 57,75 5,63 37 Malzeme Giderleri (İnşaat ve tesisat malzemeleri vb.) 26,76 73,24 0,00 38 Mamul Nakliye Giderleri 29,58 67,61 2,82 39 Misafir Ağırlama Giderleri 56,34 7,04 36,62 40 Noter Harçları 53,52 40,85 5,63 41 Numune Giderleri 26,76 42,25 30,99 42 Meslek Odası Harçları 59,15 21,13 19,72 43 Ölüm Giderleri 30,99 12,68 56,34 44 Patent Ücretleri 38,03 19,72 42,25 45 Personel Taşıma Giderleri 47,89 33,80 18,31 46 Posta, Kargo Giderleri 56,34 16,90 26,76 47 Reklâm Giderleri 54,93 18,31 26,76 48 Sağlık Tedavi Giderleri 45,07 25,35 29,58 49 Sağlık, Temizlik Malzemeleri Giderleri 60,56 19,72 19,72 50 Seyahat Giderleri 54,93 18,31 26,76 51 Sergi, Fuar Katılım Giderleri 50,70 11,27 38,03 52 Sigorta Giderleri 35,21 63,38 1,41 53 Sosyal Yardımlar 42,25 30,99 26,76 54 SSK Primi İşveren Payı 26,76 71,83 1,41 55 Su Giderleri (Büro ve şantiyede kullanılan ) 42,25 54,93 2,82 56 Şantiye İçi Eğitim Giderleri 28,17 38,03 33,80

57 Şantiyenin Kaldırılması Giderleri (Geçici yapıların kaldırılması vb.)

26,76 63,38 9,86

58 Şehir İçi Ulaşım Giderleri 46,48 25,35 28,17 59 Tanıtım Materyali Giderleri 40,85 21,13 38,03 60 Taşeron Giderleri 25,35 74,65 0,00 61 Taşıt Akaryakıt Giderleri 47,89 50,70 1,41 62 Taşıt Araçları Amortismanları 56,34 38,03 5,63 63 Taşıt Bakım, Onarım Giderleri 47,89 49,30 2,82


61

(Tablo 5.2’nin devamı) Sı

ra N

o

Maliyet Kalemleri


Gen

el G

ider

dir

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

dir

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m

64 Taşıt Harçları 64,79 25,35 9,86 65 Taşıt Kiraları 47,89 38,03 14,08 66 İş Makineleri Kira Giderleri 33,80 63,38 2,82 67 İş Makineleri Bakım Onarım Giderleri 35,21 61,97 2,82 68 Tatil Ücretleri 33,80 14,08 52,11 69 Telefon, Faks Giderleri 70,42 19,72 9,86 70 Proje Hazırlama Giderleri 35,21 64,79 0,00 71 Tercüme Giderleri 29,58 22,54 47,89 72 Teşhir Giderleri 39,44 19,72 40,85 73 Ücret Giderleri 38,03 53,52 8,45 74 Yakacak Yardımı 36,62 18,31 45,07

75 Yapı Denetim Firması ya da Teknik Uygulama Sorumlusu Giderleri 19,72 69,01 11,27

76 Yardımcı Madde Giderleri (Bağlama teli, çivi, takviye teli gibi…) 26,76 67,61 5,63

77 Yemek Giderleri (Pişirim dâhil) 47,89 38,03 14,08

Tablo 5.3. Faaliyet alanı su yapıları olan işletmelerin anket cevapları dağılımı

Sıra

No

Maliyet Kalemleri


Gen

el

Gid

erdi

r D

oğru

dan

(Dire

kt)

Gid

erdi

r D

ikka

te

Alm

ıyor

dum



3 Bağış Giderleri 43,33 6,67 50,00 4 Bakım, Onarım Giderleri 46,67 50,00 3,33 5 Banka Giderleri ( Havale vb. işlem giderleri) 53,33 33,33 13,33 6 Bayram Harçlığı 36,67 16,67 46,67 7 Belediye Harçları (İskân, ruhsat harçları vb.) 30,00 63,33 6,67 8 Büro Temizlik Giderleri 70,00 10,00 20,00 9 Damga Vergisi 46,67 50,00 3,33 10 Dava, İcra Giderleri 56,67 23,33 20,00 11 Donanım ve Gayrimenkul Amortismanları 33,33 33,33 33,33


62

(Tablo 5.3’ün devamı) Sı

ra N

o

Maliyet Kalemleri


Gen

el G

ider

dir

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

dir

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m

12 Doğum Yardımı 33,33 6,67 60,00




33,33 40,00 26,67


27 İkramiyeler (Çalışanlara genellikle kazançtan dağıtılan veya iyi çalıştıkları için verilen aylık dışı para) 53,33 20,00 26,67



33 Kıdem ve İhbar Tazminatı 46,67 30,00 23,33 34 Kırtasiye Malzemeleri Giderleri 73,33 13,33 13,33 35 Kurs, Sempozyum, Kongre Giderleri 43,33 13,33 43,33 36 Makine Amortismanları (Betonyer, yük asansörü vb) 40,00 46,67 13,33 37 Malzeme Giderleri (İnşaat ve tesisat malzemeleri vb.) 30,00 66,67 3,33 38 Mamul Nakliye Giderleri 26,67 70,00 3,33 39 Misafir Ağırlama Giderleri 56,67 10,00 33,33 40 Noter Harçları 56,67 40,00 3,33 41 Numune Giderleri 23,33 43,33 33,33 42 Meslek Odası Harçları 53,33 23,33 23,33 43 Ölüm Giderleri 26,67 13,33 60,00 44 Patent Ücretleri 36,67 13,33 50,00 45 Personel Taşıma Giderleri 53,33 40,00 6,67


63

Tablo 5.4. Faaliyet alanı ulaştırma yapıları olan işletmelerin anket cevapları dağılımı

Sıra

No

Maliyet Kalemleri


Gen

el G

ider

dir

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

dir

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m


2 Ambalaj Malzemeleri Giderleri (Mobilya ambalajları, makine, elektronik tesisat parçaları ambalajları gibi…)

28,57 39,29 32,14

3 Bağış Giderleri 32,14 10,71 57,14 4 Bakım, Onarım Giderleri 46,43 50,00 3,57 5 Banka Giderleri ( Havale vb. işlem giderleri) 46,43 35,71 17,86 6 Bayram Harçlığı 25,00 21,43 53,57 7 Belediye Harçları (İskân, ruhsat harçları vb.) 21,43 67,86 10,71 8 Büro Temizlik Giderleri 71,43 10,71 17,86 9 Damga Vergisi 32,14 60,71 7,14 10 Dava, İcra Giderleri 50,00 25,00 25,00 11 Donanım ve Gayrimenkul Amortismanları 35,71 35,71 28,57 12 Doğum Yardımı 35,71 10,71 53,57




32,14 46,43 21,43






64

(Tablo 5.4’ün devamı) Sı

ra N

o

Maliyet Kalemleri


Gen

el

Gid

erdi

r D

oğru

dan

(Dire

kt)

Gid

erdi

r

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m

33 Kıdem ve İhbar Tazminatı 60,71 17,86 21,43 34 Kırtasiye Malzemeleri Giderleri 71,43 14,29 14,29 35 Kurs, Sempozyum, Kongre Giderleri 50,00 10,71 39,29 36 Makine Amortismanları (Betonyer, yük asansörü vb) 35,71 60,71 3,57 37 Malzeme Giderleri (İnşaat ve tesisat malzemeleri vb.) 25,00 71,43 3,57 38 Mamul Nakliye Giderleri 28,57 71,43 0,00 39 Misafir Ağırlama Giderleri 60,71 14,29 25,00 40 Noter Harçları 53,57 39,29 7,14 41 Numune Giderleri 25,00 42,86 32,14 42 Meslek Odası Harçları 53,57 17,86 28,57 43 Ölüm Giderleri 39,29 10,71 50,00 44 Patent Ücretleri 42,86 10,71 46,43 45 Personel Taşıma Giderleri 46,43 46,43 7,14 46 Posta, Kargo Giderleri 53,57 28,57 17,86 47 Reklâm Giderleri 53,57 21,43 25,00 48 Sağlık Tedavi Giderleri 42,86 32,14 25,00 49 Sağlık, Temizlik Malzemeleri Giderleri 57,14 32,14 10,71 50 Seyahat Giderleri 50,00 21,43 28,57 51 Sergi, Fuar Katılım Giderleri 46,43 10,71 42,86 52 Sigorta Giderleri 32,14 67,86 0,00 53 Sosyal Yardımlar 42,86 25,00 32,14 54 SSK Primi İşveren Payı 21,43 78,57 0,00 55 Su Giderleri (Büro ve şantiyede kullanılan ) 32,14 67,86 0,00 56 Şantiye İçi Eğitim Giderleri 14,29 53,57 32,14

57 Şantiyenin Kaldırılması Giderleri (Geçici yapıların kaldırılması vb.)

28,57 64,29 7,14

58 Şehir İçi Ulaşım Giderleri 42,86 35,71 21,43 59 Tanıtım Materyali Giderleri 35,71 25,00 39,29 60 Taşeron Giderleri 21,43 78,57 0,00 61 Taşıt Akaryakıt Giderleri 32,14 60,71 7,14 62 Taşıt Araçları Amortismanları 42,86 42,86 14,29 63 Taşıt Bakım, Onarım Giderleri 39,29 53,57 7,14 64 Taşıt Harçları 57,14 28,57 14,29 65 Taşıt Kiraları 35,71 53,57 10,71 66 İş Makineleri Kira Giderleri 28,57 67,86 3,57 67 İş Makineleri Bakım Onarım Giderleri 32,14 60,71 7,14 68 Tatil Ücretleri 42,86 10,71 46,43 69 Telefon, Faks Giderleri 64,29 17,86 17,86 70 Proje Hazırlama Giderleri 35,71 64,29 0,00


65

(Tablo 5.4.’ün devamı) Sı

ra N

o

Maliyet Kalemleri


Gen

el

Gid

erdi

r D

oğru

dan

(Dire

kt)

Gid

erdi

r D

ikka

te

Alm

ıyor

dum

71 Tercüme Giderleri 21,43 32,14 46,43 72 Teşhir Giderleri 39,29 14,29 46,43 73 Ücret Giderleri 32,14 53,57 14,29 74 Yakacak Yardımı 35,71 21,43 42,86




Tablo 5.5. Tüm işletmelerin anket cevapları dağılımı

Sıra

No

Maliyet Kalemleri

Verilen Cevaplar (%) G

enel

G

ider

dir

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

dir

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m



34,12 28,24 37,65

3 Bağış Giderleri 38,82 5,88 55,29

4 Bakım, Onarım Giderleri 51,76 41,18 7,06

5 Banka Giderleri ( Havale vb. işlem giderleri) 50,59 31,76 17,65

6 Bayram Harçlığı 36,47 9,41 54,12

7 Belediye Harçları (İskân, ruhsat harçları vb.) 30,59 64,71 4,71

8 Büro Temizlik Giderleri 72,94 5,88 21,18

9 Damga Vergisi 38,82 54,12 7,06

10 Dava, İcra Giderleri 42,35 30,59 27,06

11 Donanım ve Gayrimenkul Amortismanları 43,53 37,65 18,82

12 Doğum Yardımı 31,76 4,71 63,53


14 Elektrik Giderleri 55,29 42,35 2,35


66

Sıra

No

Maliyet Kalemleri


Gen

el G

ider

dir

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

dir

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m

15 Emlak Vergisi 50,59 27,06 22,35

16 Factoring Faizleri 29,41 35,29 35,29

17 Faiz Giderleri ( Banka kredisi, teminat mektubu kredisi vb.) 32,94 47,06 20,00


22,35 50,59 27,06



47,06 27,06 25,88

28 İlan Giderleri 57,65 18,82 23,53 29 İşçilik Giderleri (İnşaat ve tesisat işçilikleri vb.) 15,29 83,53 1,18 30 İş Makineleri Akaryakıt Giderleri 23,53 74,12 2,35 31 İş Makineleri Amortismanları 31,76 58,82 9,41 32 İş Sağlığı ve Güvenliği Giderleri (Araç-gereç giderleri dâhil) 47,06 42,35 10,59

33 Kıdem ve İhbar Tazminatı 44,71 31,76 23,53

34 Kırtasiye Malzemeleri Giderleri 70,59 14,12 15,29

35 Kurs, Sempozyum, Kongre Giderleri 47,06 12,94 40,00

36 Makine Amortismanları (Betonyer, yük asansörü vb) 35,29 56,47 8,24

37 Malzeme Giderleri (İnşaat ve tesisat malzemeleri vb.) 24,71 74,12 1,18

38 Mamul Nakliye Giderleri 28,24 69,41 2,35

39 Misafir Ağırlama Giderleri 58,82 7,06 34,12

40 Noter Harçları 54,12 41,18 4,71

41 Numune Giderleri 27,06 45,88 27,06

42 Meslek Odası Harçları 58,82 21,18 20,00

43 Ölüm Giderleri 32,94 10,59 56,47

44 Patent Ücretleri 38,82 18,82 42,35


67

(Tablo 5.5’in davamı) Sı

ra N

o

Maliyet Kalemleri


Gen

el G

ider

dir

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

dir

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m

45 Personel Taşıma Giderleri 44,71 38,82 16,47

46 Posta, Kargo Giderleri 57,65 17,65 24,71

47 Reklâm Giderleri 57,65 17,65 24,71

48 Sağlık Tedavi Giderleri 45,88 23,53 30,59

49 Sağlık, Temizlik Malzemeleri Giderleri 60,00 22,35 17,65

50 Seyahat Giderleri 51,76 22,35 25,88

51 Sergi, Fuar Katılım Giderleri 50,59 10,59 37,65

52 Sigorta Giderleri 37,65 61,18 1,18

53 Sosyal Yardımlar 43,53 27,06 29,41

54 SSK Primi İşveren Payı 25,88 72,94 1,18

55 Su Giderleri (Büro ve şantiyede kullanılan ) 41,18 55,29 3,53

56 Şantiye İçi Eğitim Giderleri 29,41 40,00 30,59

57 Şantiyenin Kaldırılması Giderleri (Geçici yapıların kaldırılması vb.) 24,71 65,88 9,41

58 Şehir İçi Ulaşım Giderleri 47,06 27,06 25,88

59 Tanıtım Materyali Giderleri 40,00 23,53 36,47

60 Taşeron Giderleri 24,71 75,29 0,00

61 Taşıt Akaryakıt Giderleri 44,71 52,94 2,35

62 Taşıt Araçları Amortismanları 50,59 40,00 9,41

63 Taşıt Bakım, Onarım Giderleri 43,53 52,94 3,53

64 Taşıt Harçları 64,71 24,71 11,76

65 Taşıt Kiraları 43,53 43,53 12,94

66 İş Makineleri Kira Giderleri 31,76 64,71 3,53

67 İş Makineleri Bakım Onarım Giderleri 32,94 62,35 4,71

68 Tatil Ücretleri 32,94 11,76 55,29

69 Telefon, Faks Giderleri 69,41 21,18 9,41

70 Proje Hazırlama Giderleri 36,47 63,53 0,00

71 Tercüme Giderleri 29,41 22,35 48,24

72 Teşhir Giderleri 42,35 17,65 40,00

73 Ücret Giderleri 37,65 52,94 9,41

74 Yakacak Yardımı 35,29 16,47 48,24


68

(Tablo 5.5’in devamı) Sı

ra N

o

Maliyet Kalemleri


Gen

el G

ider

dir

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

dir

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m

75 Yapı Denetim Firması ya da Teknik Uygulama Sorumlusu Giderleri

20,00 67,06 12,94



Yukarıdaki tablolarda yer alan doğru ve hatalı yorumların düzeyleri hakkında

bilgi vermek amacıyla müteakip tablolar oluşturulmuştur (Tablo 5.6., Tablo 5.7.,

Tablo 5.8., Tablo 5.9., Tablo 5.10., Tablo 5.11., Tablo 5.12., Tablo 5.13).

Tablo 5.6. Faaliyet alanı konut olan işletmelerin genel gider kalemlerine verilen cevapların dağılımı

Yard

ımcı

Hes

ap

Num

aras

ı Maliyet Kalemleri

Doğru Yanlış

Gen

el G

ider

(%)

Doğ

ruda

n (D

irekt

) Gid

er (%

)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)

406 Aidatlar (Üyelik aidatlar vb.) 64,79 11,27 23,94 412 Bağış Giderleri 40,85 5,63 53,52 320 Bakım, Onarım Giderleri 52,11 39,44 8,45 411 Banka Giderleri ( Havale vb. işlem giderleri) 49,30 32,39 18,31 502 Belediye Harçları (İskân, ruhsat harçları vb.) 29,58 69,01 1,41 317 Büro Temizlik Giderleri 73,24 5,63 21,13 503 Damga Vergisi 36,62 56,34 7,04 409 Dava, İcra Giderleri 36,62 35,21 28,17 602 Donanım ve Gayrimenkul Amortismanları 45,07 39,44 15,49


301 Elektrik Giderleri 53,52 43,66 2,82 501 Emlak Vergisi 50,70 29,58 19,72 415 Gayrimenkul Kira Giderleri ( Aidat, ısıtma giderleri dâhil) 53,52 36,62 9,86


69

(Tablo 5.6’nın devamı)

Yard

ımcı

Hes

ap

Num

aras


Doğru Yanlış

Gen

el G

ider

(%)

Doğ

ruda

n (D

irekt

) Gid

er (%

)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)

424 Gazete, Kitap, Dergi Giderleri 50,70 5,63 43,66 414 Gecikme ve Tecil Giderleri 22,54 32,39 45,07 413 Genel Kurul Giderleri 50,70 14,08 35,21 318 Hamaliye Giderleri 36,62 39,44 23,94 311 İlan Giderleri 56,34 19,72 23,94


004 Kırtasiye Malzemeleri Giderleri 70,42 14,08 15,49 410 Kurs, Sempozyum, Kongre Giderleri 43,66 14,08 42,25 404 Misafir Ağırlama Giderleri 56,34 7,04 36,62 505 Noter Harçları 53,52 40,85 5,63 504 Meslek Odası Harçları 59,15 21,13 19,72 421 Personel Taşıma Giderleri 47,89 33,80 18,31 310 Posta, Kargo Giderleri 56,34 16,90 26,76 319 Sağlık Tedavi Giderleri 45,07 25,35 29,58 10 Sağlık, Temizlik Malzemeleri Giderleri 60,56 19,72 19,72

420 Seyahat Giderleri 54,93 18,31 26,76 403 Sergi, Fuar Katılım Giderleri 50,70 11,27 38,03 306 Sigorta Giderleri 35,21 63,38 1,41 302 Su Giderleri (Büro ve şantiyede kullanılan ) 42,25 54,93 2,82


407 Şehir İçi Ulaşım Giderleri 46,48 25,35 28,17 422 Taşıt Akaryakıt Giderleri 47,89 50,70 1,41 603 Taşıt Araçları Amortismanları 56,34 38,03 5,63 423 Taşıt Bakım, Onarım Giderleri 47,89 49,30 2,82 506 Taşıt Harçları 64,79 25,35 9,86 416 Taşıt Kiraları 47,89 38,03 14,08 309 Telefon, Faks Giderleri 70,42 19,72 9,86 419 Yemek Giderleri (Pişirim dâhil) 47,89 38,03 14,08


70

Tablo 5.7. Faaliyet alanı konut yapımı olan işletmelerin direkt gider kalemlerine verilen cevapların dağılımı

Yard

ımcı

Hes

ap

Num

aras


Doğru Yanlış

Doğ

ruda

n (D

irekt

) Gid

er (%

)

Gen

el G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)


115 Bayram Harçlığı 8,45 38,03 53,52 114 Doğum Yardımı 5,63 33,80 60,56 703 Factoring Faizleri 36,62 26,76 36,62



49,30 23,94 26,76

102 Fazla Mesai Ücretleri 46,48 33,80 19,72 117 Giyim Yardımı 11,27 35,21 53,52 405 Hediye, Eşantiyon, Promosyon Giderleri 9,86 49,30 40,85


201 İşçilik Giderleri (İnşaat ve tesisat işçilikleri vb.) 83,10 15,49 1,41 304 İş Makineleri Akaryakıt Giderleri 71,83 25,35 2,82 605 İş Makineleri Amortismanları 61,97 32,39 5,63 110 Kıdem ve İhbar Tazminatı 35,21 39,44 25,35 601 Makine Amortismanları (Betonyer, yük asansörü vb) 57,75 36,62 5,63 007 Malzeme Giderleri (İnşaat ve tesisat malzemeleri vb.) 73,24 26,76 0,00 316 Mamul Nakliye Giderleri 67,61 29,58 2,82 402 Numune Giderleri 42,25 26,76 30,99 113 Ölüm Giderleri 12,68 30,99 56,34 418 Patent Ücretleri 19,72 38,03 42,25 312 Reklâm Giderleri 18,31 54,93 26,76 106 Sosyal Yardımlar 30,99 42,25 26,76 107 SSK Primi İşveren Payı 71,83 26,76 1,41 108 Şantiye İçi Eğitim Giderleri 38,03 28,17 33,80 408 Tanıtım Materyali Giderleri 21,13 40,85 38,03 307 Taşeron Giderleri 74,65 25,35 0,00 416 İş Makineleri Kira Giderleri 63,38 33,80 2,82 320 İş Makineleri Bakım Onarım Giderleri 61,97 35,21 2,82 104 Tatil Ücretleri 14,08 33,80 52,11 315 Proje Hazırlama Giderleri 64,79 35,21 0,00


71

(Tablo 5.7’nin devamı)

Yard

ımcı

Hes

ap

Num

aras


Doğru Yanlış

Doğ

ruda

n (D

irekt

) Gid

er (%

)

Gen

el G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)



002 Yardımcı Madde Giderleri (Bağlama teli, çivi, takviye teli gibi…)

67,61 26,76 5,63

Tablo 5.8. Faaliyet alanı su yapıları olan işletmelerin genel gider kalemlerine verilen cevapların dağılımı

Yard

ımcı

Hes

ap

Num

aras


Doğru Yanlış G

enel

Gid

er (%

)

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)



301 Elektrik Giderleri 63,33 36,67 0,00 501 Emlak Vergisi 53,33 23,33 23,33 415 Gayrimenkul Kira Giderleri ( Aidat, ısıtma giderleri dâhil) 56,67 26,67 16,67 424 Gazete, Kitap, Dergi Giderleri 50,00 3,33 46,67 414 Gecikme ve Tecil Giderleri 20,00 30,00 50,00


72

(Tablo 5.8’in devamı)

Yard

ımcı

Hes

ap

Num

aras


Doğru Yanlış

Gen

el G

ider

(%)

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)

413 Genel Kurul Giderleri 43,33 16,67 40,00 318 Hamaliye Giderleri 40,00 46,67 13,33 311 İlan Giderleri 63,33 20,00 16,67


004 Kırtasiye Malzemeleri Giderleri 73,33 13,33 13,33 410 Kurs, Sempozyum, Kongre Giderleri 43,33 13,33 43,33 404 Misafir Ağırlama Giderleri 56,67 10,00 33,33 505 Noter Harçları 56,67 40,00 3,33 504 Meslek Odası Harçları 53,33 23,33 23,33 421 Personel Taşıma Giderleri 53,33 40,00 6,67 310 Posta, Kargo Giderleri 50,00 30,00 20,00 319 Sağlık Tedavi Giderleri 40,00 33,33 26,67 010 Sağlık, Temizlik Malzemeleri Giderleri 60,00 26,67 13,33 420 Seyahat Giderleri 50,00 16,67 33,33 403 Sergi, Fuar Katılım Giderleri 53,33 3,33 43,33 306 Sigorta Giderleri 36,67 63,33 0,00 302 Su Giderleri (Büro ve şantiyede kullanılan ) 33,33 63,33 3,33




73

Tablo 5.9. Faaliyet alanı su yapıları olan işletmelerin direkt gider kalemlerine verilen cevapların dağılımı

Yard

ımcı

Hes

ap

Num

aras


Doğru Yanlış

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

(%)

Gen

el G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)


115 Bayram Harçlığı 16,67 36,67 46,67 114 Doğum Yardımı 6,67 33,33 60,00 703 Factoring Faizleri 33,33 36,67 30,00 702 Faiz Giderleri ( Banka kredisi, teminat mektubu kredisi vb.) 43,33 36,67 20,00


40,00 33,33 26,67




(Tablo 5.9’un devamı)


74

Yard

ımcı

Hes

ap

Num

aras


Doğru Yanlış

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

(%)

Gen

el G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)




60,00 36,67 3,33

Tablo 5.10. Faaliyet alanı ulaştırma yapımı olan işletmelerin genel gider kalemlerine verilen cevapların dağılımı

Yard

ımcı

Hes

ap

Num

aras


Doğru Yanlış

Gen

el G

ider

(%)

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)



301 Elektrik Giderleri 50,00 46,43 3,57 501 Emlak Vergisi 46,43 32,14 21,43 415 Gayrimenkul Kira Giderleri ( Aidat, ısıtma giderleri dâhil) 42,86 39,29 17,86 424 Gazete, Kitap, Dergi Giderleri 53,57 3,57 42,86


75

(Tablo 5.10’un devamı) Ya

rdım

cı H

esap

N

umar

ası Maliyet Kalemleri

Doğru Yanlış

Gen

el G

ider

(%)

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)

414 Gecikme ve Tecil Giderleri 17,86 28,57 53,57 413 Genel Kurul Giderleri 42,86 14,29 42,86 318 Hamaliye Giderleri 35,71 42,86 21,43 311 İlan Giderleri 57,14 21,43 21,43 009 İş Sağlığı ve Güvenliği Giderleri (Araç-gereç giderleri dâhil) 39,29 46,43 14,29 004 Kırtasiye Malzemeleri Giderleri 71,43 14,29 14,29 410 Kurs, Sempozyum, Kongre Giderleri 50,00 10,71 39,29 404 Misafir Ağırlama Giderleri 60,71 14,29 25,00 505 Noter Harçları 53,57 39,29 7,14 504 Meslek Odası Harçları 53,57 17,86 28,57 421 Personel Taşıma Giderleri 46,43 46,43 7,14 310 Posta, Kargo Giderleri 53,57 28,57 17,86 319 Sağlık Tedavi Giderleri 42,86 32,14 25,00 010 Sağlık, Temizlik Malzemeleri Giderleri 57,14 32,14 10,71 420 Seyahat Giderleri 50,00 21,43 28,57 403 Sergi, Fuar Katılım Giderleri 46,43 10,71 42,86 306 Sigorta Giderleri 32,14 67,86 0,00 302 Su Giderleri (Büro ve şantiyede kullanılan ) 32,14 67,86 0,00




76

Tablo 5.11. Faaliyet alanı ulaştırma yapıları olan işletmelerin direkt gider kalemlerine verilen cevapların dağılımı

Yard

ımcı

Hes

ap

Num

aras


Doğru Yanlış

Doğ

ruda

n (D

irekt

) Gid

er (%

)

Gen

el G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)


115 Bayram Harçlığı 21,43 25,00 53,57 114 Doğum Yardımı 10,71 35,71 53,57 703 Factoring Faizleri 35,71 28,57 35,71 702 Faiz Giderleri ( Banka kredisi, teminat mektubu kredisi vb.) 46,43 28,57 25,00


46,43 32,14 21,43





77

(Tablo 5.11’in devamı) Ya

rdım

cı H

esap

N

umar


Doğru Yanlış

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

(%)

Gen

el G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)




60,71 32,14 7,14

Tablo 5.12. Anketin uygulandığı tüm işletmelerin genel gider kalemlerine verilen cevapların dağılımı

Yard

ımcı

Hes

ap

Num

aras


Doğru Yanlış

Gen

el G

ider

(%)

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

) 406 Aidatlar (Üyelik aidatlar vb.) 65,88 9,41 24,71

412 Bağış Giderleri 38,82 5,88 55,29

320 Bakım, Onarım Giderleri 51,76 41,18 7,06

411 Banka Giderleri ( Havale vb. işlem giderleri) 50,59 31,76 17,65

502 Belediye Harçları (İskân, ruhsat harçları vb.) 30,59 64,71 4,71

317 Büro Temizlik Giderleri 72,94 5,88 21,18

503 Damga Vergisi 38,82 54,12 7,06

409 Dava, İcra Giderleri 42,35 30,59 27,06

602 Donanım ve Gayrimenkul Amortismanları 43,53 37,65 18,82


301 Elektrik Giderleri 55,29 42,35 2,35

501 Emlak Vergisi 50,59 27,06 22,35


78

(Tablo 5.12’nin devamı) Ya

rdım

cı H

esap

N

umar


Doğru Yanlış

Gen

el G

ider

(%)

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)

415 Gayrimenkul Kira Giderleri ( Aidat, ısıtma giderleri dâhil) 54,12 34,12 11,76 424 Gazete, Kitap, Dergi Giderleri 50,59 5,88 43,53 414 Gecikme ve Tecil Giderleri 22,35 32,94 44,71 413 Genel Kurul Giderleri 49,41 12,94 37,65 318 Hamaliye Giderleri 35,29 42,35 22,35 311 İlan Giderleri 57,65 18,82 23,53


004 Kırtasiye Malzemeleri Giderleri 70,59 14,12 15,29 410 Kurs, Sempozyum, Kongre Giderleri 47,06 12,94 40,00 404 Misafir Ağırlama Giderleri 58,82 7,06 34,12 505 Noter Harçları 54,12 41,18 4,71 504 Meslek Odası Harçları 58,82 21,18 20,00 421 Personel Taşıma Giderleri 44,71 38,82 16,47 310 Posta, Kargo Giderleri 57,65 17,65 24,71 319 Sağlık Tedavi Giderleri 45,88 23,53 30,59 010 Sağlık, Temizlik Malzemeleri Giderleri 60,00 22,35 17,65 420 Seyahat Giderleri 51,76 22,35 25,88 403 Sergi, Fuar Katılım Giderleri 50,59 10,59 37,65 306 Sigorta Giderleri 37,65 61,18 1,18 302 Su Giderleri (Büro ve şantiyede kullanılan ) 41,18 55,29 3,53


407 Şehir İçi Ulaşım Giderleri 47,06 27,06 25,88

422 Taşıt Akaryakıt Giderleri 44,71 52,94 2,35

603 Taşıt Araçları Amortismanları 50,59 40,00 9,41

423 Taşıt Bakım, Onarım Giderleri 43,53 52,94 3,53

506 Taşıt Harçları 64,71 24,71 11,76

416 Taşıt Kiraları 43,53 43,53 12,94

309 Telefon, Faks Giderleri 69,41 21,18 9,41



79

Tablo 5.13. Anketin uygulandığı tüm işletmelerin direkt gider kalemlerine verilen cevapların dağılımı

Yard

ımcı

Hes

ap

Num

aras


Doğru Yanlış

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

(%)

Gen

el G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)


28,24 34,12 37,65

115 Bayram Harçlığı 9,41 36,47 54,12

114 Doğum Yardımı 4,71 31,76 63,53

703 Factoring Faizleri 35,29 29,41 35,29



50,59 22,35 27,06



27,06 47,06 25,88

201 İşçilik Giderleri (İnşaat ve tesisat işçilikleri vb.) 83,53 15,29 1,18

304 İş Makineleri Akaryakıt Giderleri 74,12 23,53 2,35

605 İş Makineleri Amortismanları 58,82 31,76 9,41

110 Kıdem ve İhbar Tazminatı 31,76 44,71 23,53

601 Makine Amortismanları (Betonyer, yük asansörü vb) 56,47 35,29 8,24

007 Malzeme Giderleri (İnşaat ve tesisat malzemeleri vb.) 74,12 24,71 1,18

316 Mamul Nakliye Giderleri 69,41 28,24 2,35

402 Numune Giderleri 45,88 27,06 27,06

113 Ölüm Giderleri 10,59 32,94 56,47

418 Patent Ücretleri 18,82 38,82 42,35

312 Reklâm Giderleri 17,65 57,65 24,71

106 Sosyal Yardımlar 27,06 43,53 29,41

107 SSK Primi İşveren Payı 72,94 25,88 1,18

108 Şantiye İçi Eğitim Giderleri 40,00 29,41 30,59

408 Tanıtım Materyali Giderleri 23,53 40,00 36,47


80

(Tablo 5.13’ün devamı)

Yard

ımcı

Hes

ap

Num

aras


Doğru Yanlış

Doğ

ruda

n (D

irekt

) G

ider

(%)

Gen

el G

ider

(%)

Dik

kate

A

lmıy

ordu

m (%

)

307 Taşeron Giderleri 75,29 24,71 0,00

416 İş Makineleri Kira Giderleri 64,71 31,76 3,53

320 İş Makineleri Bakım Onarım Giderleri 62,35 32,94 4,71

104 Tatil Ücretleri 11,76 32,94 55,29

315 Proje Hazırlama Giderleri 63,53 36,47 0,00

314 Tercüme Giderleri 22,35 29,41 48,24

401 Teşhir Giderleri 17,65 42,35 40,00

101 Ücret Giderleri 52,94 37,65 9,41

116 Yakacak Yardımı 16,47 35,29 48,24

313 Yapı Denetim Firması ya da Teknik Uygulama Sorumlusu Giderleri

67,06 20,00 12,94


6. SONUÇ VE ÖNERİLER FEYZULLAH KADIRHAN

81

6. SONUÇ VE ÖNERİLER

6.1. Sonuç

Elde edilen anket sonuçları dikkate alındığında, ankette olan ve genel gider

kategorisinde yer alan;

• Aidat Giderleri,

• Banka Giderleri,

• Büro Temizlik Giderleri,

• Dava, İcra Giderleri,

• Düşük Değerli Demirbaş (Masa, sandalye, dolap gibi…) Giderleri,

• Elektrik Giderleri,

• Emlak Vergisi Giderleri,

• Gayrimenkul Kira ( Aidat, ısıtma giderleri dâhil) Giderleri,

• Gazete, Kitap, Dergi Giderleri,

• Genel Kurul Giderleri,

• İlan Giderleri,

• Kırtasiye Malzemeleri Giderleri,

• Misafir Ağırlama Giderleri,

• Noter Harçları Giderleri,

• Meslek Odası Harçları Giderleri,

• Posta, Kargo Giderleri,

• Sağlık Tedavi Giderleri,

• Sağlık, Temizlik Malzemeleri Giderleri,

• Seyahat Giderleri,

• Sergi, Fuar Katılım Giderleri,

• Şehir İçi Ulaşım Giderleri,

• Taşıt Harçları Giderleri,

• Telefon, Faks Giderleri,


82

başlıklı maliyet kalemleri, anketin uygulandığı tüm inşaat işletmeleri tarafından

genel gider olarak değerlendirilmiştir.

Yine genel gider kategorisinde yer alan;

• Belediye Harçları (İskân, ruhsat harçları vb.) Giderleri,

• Damga Vergisi Giderleri,

• Hamaliye Giderleri,

• Sigorta Giderleri,

• Su (Büro ve şantiyede kullanılan ) Giderleri,

• Şantiyenin Kaldırılması (Geçici yapıların kaldırılması vb.) Giderleri,

• Taşıt Akaryakıt Giderleri,

• Taşıt Bakım, Onarım Giderleri

başlıklı maliyet kalemleri ise, anketin uygulandığı tüm inşaat işletmeleri tarafından

doğrudan gider olarak değerlendirilmiştir.

Yukarıda sayılan maliyet kalemleri dışında genel gider maliyet kategorisinde

yer alan Bağış Giderleri ve Gecikme ve Tecil Giderleri yine anketin uygulandığı tüm

inşaat işletmeleri tarafından maliyetlendirmede dikkate alınmayan maliyet kalemleri

olarak değerlendirilmiştir.

Ayrıca genel gider kategorisinde yer alan,

• Bakım, Onarım Giderleri,

• Donanım ve Gayrimenkul Giderleri,

• İş Sağlığı ve Güvenliği(Araç-gereç giderleri dâhil) Giderleri,

• Kurs, Sempozyum, Kongre Giderleri,

• Personel Taşıma Giderleri,

• Taşıt Araçları Amortisman Giderleri,

• Taşıt Kiraları ve

• Yemek (Pişirim dâhil) Giderleri

işletmeler tarafından Tablo 5.6., Tablo 5.7., Tablo 5.8. ve Tablo 5.9. Tablo 5.10.,

Tablo 5.11., Tablo 5.12. ve Tablo 5.13.’de yer aldı gibi değerlendirilmiştir.


83

Ankette olan ve doğrudan gider kategorisinde yer alan;

• Faiz ( Banka kredisi, teminat mektubu kredisi vb.) Giderleri,

• Fason İşçilik (Başkalarının hammadde ve malzemesini kullanarak onlar

adına yapılan ve %8 KDV’ye tabi tutulacak üretimler için uygulanan işçilik

giderleri.) Giderleri,

• İşçilik (İnşaat ve tesisat işçilikleri vb.) Giderleri,

• İş Makineleri Akaryakıt Giderleri,

• İş Makineleri Amortisman Giderleri,

• Makine Amortismanları (Betonyer, yük asansörü vb) Giderleri,

• Malzeme (İnşaat ve tesisat malzemeleri vb.) Giderleri,

• Mamul Nakliye Giderleri,

• Numune Giderleri,

• SSK Primi İşveren Payı Giderleri,

• Şantiye İçi Eğitim Giderleri,

• Taşeron Giderleri,

• İş Makineleri Kira Giderleri,

• İş Makineleri Bakım Onarım Giderleri,

• Proje Hazırlama Giderleri,

• Ücret Giderleri,

• Yapı Denetim Firması ya da Teknik Uygulama Sorumlusu Giderleri ve

• Yardımcı Madde (Bağlama teli, çivi, takviye teli gibi…) Giderleri

başlıklı maliyet kalemleri anketin uygulandığı tüm inşaat işletmeleri tarafından

doğrudan gider olarak değerlendirilmiştir.

Yine doğrudan gider kategorisinde olan;

• Hediye, Eşantiyon, Promosyon Giderleri,

• İkramiye (Çalışanlara genellikle kazançtan dağıtılan veya iyi çalıştıkları

için verilen aylık dışı para) Giderleri,

• Kıdem ve İhbar Tazminatı Giderleri,

• Reklâm Giderleri ve

• Sosyal Yardım Giderleri,


84

başlıklı maliyet kalemleri anketin uygulandığı tüm inşaat işletmeleri tarafından genel

gider olarak değerlendirilmiştir.

Ayrıca aşağıda yer alan doğrudan gider maliyet kategorisinde olan;

• Bayram Harçlığı Giderleri,

• Doğum Yardımı Giderleri,

• Giyim Yardımı Giderleri,

• Ölüm Giderleri,

• Patent Ücret Giderleri,

• Tatil Ücret Giderleri,

• Tercüme Giderleri ve

• Yakacak Yardımı Giderleri

anketin uygulandığı tüm inşaat işletmelerinde maliyetlendirmede dikkate alınmayan

maliyet kalemleri olarak değerlendirilmiştir.

Yukarda sayılanlar dışında ankette olan ve doğrudan gider kategorisinde yer

alan;

• Ambalaj Malzemeleri (Mobilya ambalajları, makine, elektronik tesisat

parçaları ambalajları gibi…) Giderleri,

• Factoring Faiz Giderleri,

• Fazla Mesai Ücret Giderleri,

• Tanıtım Materyali Giderleri ve

• Teşhir Giderleri

işletmeler tarafından Tablo 5.6., Tablo 5.7., Tablo 5.8. ve Tablo 5.9. Tablo 5.10.,

Tablo 5.11., Tablo 5.12. ve Tablo 5.13.’de yer aldı gibi değerlendirilmektedir.

Tablo 5.6., Tablo 5.7., Tablo 5.8., Tablo 5.9., Tablo 5.10., Tablo 5.11., Tablo

5.12. ve Tablo 5.13.’de elde edilen veriler incelendiğinde, bir çok firmanın

maliyetleri sınıflandırmada ayrıntılara pek fazla girmediği anlaşılmaktadır.

Anketlerden elde edilen sonuçlara göre; doğrudan ve genel gider kalemleri

kapsamında yer alan maliyetlerin belirlenmesinde ve değerlendirilmesinde bilgi

eksikliği olduğu görülmüştür. Özellikle maliyet kalemlerinin dikkate alınmaması ve

toplam maliyet kararları ile yapılan planlamalarda kalemlerin yanlış sınıflandırılması,


85

sektörde maliyetlendirme sistematiğinde büyük yanlışlıkların olduğunu

göstermektedir.

Makro ekonomik politikalar, sektörde maliyetleri etkileyen etmenlerin

planlama maliyetini aşmasına neden olabileceği gerçeği de sektör için ciddi bir risk

olup sektör içinde yer alan aktörler tarafından bilinmektedir. Dolayısıyla yapı üretim

sürecinde planlanan işin finansal programlamasının gerçekçi verilere dayalı olarak

yapılması hayati önem arz etmektedir..

İşletmelerde ayrıntılı maliyet hesaplarının yapılabilmesi için uygulanacak

muhasebe sisteminin, ürünün cinsine olduğu kadar işletmenin büyüklüğüne, genel

örgüt yapısına ve üretim tekniğine de sıkı sıkıya bağlı olduğu ve her işletme

tarafından kullanılabilecek hazır reçete biçiminde maliyet hesaplama sistemlerinin

bulunmadığı gerçeği göz ardı edilmemelidir.

6.2. Öneriler

Bu çalışma sonucunda işletmelerin maliyet belirlemede önemli eksikliklerin

bulunduğu anlaşılmıştır. Bu konuda;

1. Örgün eğitim kurumları müfredatlarında yer alan maliyet planlaması

konusuna daha fazla yer verilerek gelecekte sektörde yer alacak teknik elemanların

daha iyi yetiştirilmesine yardımcı olacağı,

2. Ülkemiz vergi hukukunca düzenlenen maliyet sınıflandırması ile ilgili

yeteri detayda mevzuat ve uygulamaların bulunduğu, ancak sektörde yer alan

aktörlerin konu ile ilgili bilgilerinin sınırlı olduğu; söz konusu eksikliğin

giderilebilmesi için ilgili meslek odalarının üyelerini bilgilendirmesinin faydalı

olacağı,

3. İşletmelerin organizasyonları bünyesinde, ülkemizde uygulanan

muhasebe ve vergi mevzuatlarıyla uyumlu bir maliyet sistemi ve çağdaş raporlama

sisteminin kurulmasının olumlu katkı sağlayacağı kuşkusuzdur.

86

KAYNAKLAR

AKINBİNGÖL, M., GÜLTEKİN, A. T., 2005. Bina Yönetimi Yapım Evresinde

Maliyet Planlama ve Denetimine Yönelik Bir Maliyet Yönetim Modeli

Önerisi, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 20

(4), s.499-505

BORÇLAR KANUNU, 1926. 818 Sayılı

CARROL, P., 1964. Overhead Cost Control, Mc Grow Hill Book Co., New York,

CİVELEK, M., ÖZKAN, A., 2006. Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, 4. Baskı, Detay

Yayıncılık, Ankara,

CLARK, J. M., 1962. Studies in The Economics of Overhead Costs, The University

of Chicago Pres, Chigago,

COOPER, R., KAPLAN R.S., 1988. How Cost Accounting Distors Pruduct Costs,

Management Accounting, April

ÇANKAYA, İ., 2000. İnşaat Muhasebesi, Yaklaşım Yay., Ankara

ÇOŞGUN, E., ÇOŞGUN, T., 2006. İnşaat Sektöründe Planlama Üzerine Bir

Araştırma, Yedinci Uluslar Arası İnşaat Mühendisliğine Gelişmeler Kongresi,

İstanbul

DANIŞTAY 4. DAİRE, 1965. 1007 Sayılı Karar

DANIŞTAY 7. DAİRE, 1990. 1518 Sayılı Kararı

DANIŞTAY 7. DAİRE, 1991. 2477 Sayılı Kararı

DANIŞTAY 11. DAİRE, 1999. 4846 Sayılı Karar

FİLİZ, A., 2003. Ayrıntılı Maliyet Hesaplamada Katsayılar Yöntemi, Kaynak

Elektrik Dergisi, Sayı 176

GELİR VERGİSİ GENEL TEBLİĞ, 1995. 187 Sayılı

GELİR VERGİSİ KANUNU, 1996. 193 Sayılı

HADLEY, A. T., 1981. Economic Consequences of Constant Costs, Review of

Social Economy

HARRY, T. J., Controlling Overhead, American Management Association, 1966

İNTES, 2005. Mart 2005 Raporu, Türkiye İnşaat ve Tesisat Müteahhitleri İşveren

Sendikası, Ankara

87

KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU, 1984. 3065 Sayılı

KATMA DEĞER VERGİSİ GENEL TEBLİĞLERİ, 2003. Seri No:34

KIZILOT, Ş., 2008. Danıştay Kararları ve Özelgeler,Yaklaşım Yayınevi

KIZILOT, Ş., 1999. İnşaat Muhasebesi, Vergilendirilmesi, Mevzuat ve Asgari

İşçilik, Yaklaşım Yayınları, İstanbul

KURUMLAR VERGİSİ GENEL TEBLİĞ, 1986. Seri No:30

KURUMLAR VERGİSİ KANUNU, 1949. 5422 Sayılı

LEWIS, W.A., 1970. Overhead Costs, Some Essay in Economic Analysis, Unwin

University Boks, London

MAÇ, M., 2002. GVK’nın 43. Maddesi Açısından Müşterek Genel Giderleri

Kapsamı ve Finansman Giderlerinin Durumu,

http://turmob.org.tr/turmob/basin/M29.302.doc, Nisan

MALİYE BAKANLIĞI ÖZELGESİ, 1996. 12502 Sayılı



MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMALARI GENEL TEBLİĞ, 2000. Sıra No: 10

NURKSE, R., 1961. Problems of Capital Formation In Underdeveloped Countries,

Oxford Unıversıty Pres, New York

ÖCAL, E., GEREK, İ. H., 2006. İnşaat Sektöründe Benchmarking Yönetim

Tekniğinin Uygulanması, Yedinci Uluslar arası İnşaat Mühendisliğinde

Gelişmeler Kongresi, İstanbul

ÖCAL, F., ERDEN, S., IŞIKLILAR, S., 2003. İnşaat Muhasebesi, Türkmen

Kitapevi, Şubat

WATKINS, G. P., 1915. Welfare As An Economic Quantity, Houghton Mifflin

Company, Boston

WHITMORE, D.A., 1971. Measurement and Control of Indirect Work, American

Elsevier Publishing Co., New York

www.bilgiyönetimi.org

www.ekonomist.com.tr

www.eylem.com

www.leanconstruction.org

http://turmob.org.tr/turmob/basin/M29.302.doc

http://www.ekonomist.com.tr

http://www.eylem.com

http://www.leanconstruction.org

88

www.tangram.co.uk

www.tdk.gov.tr

www.turmob.org.tr,

www.biymed.com

www.malimusaviriniz.net

www.turkcebilgi.net

VERGİ USUL KANUNU, 1961. 213 Sayılı

VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞ, 1983. Sıra No: 153

YOUNGSAN, A.J., 1966. Overhead Capital, Edinburg University Pres

http://www.tangram.co.uk

http://www.tdk.gov.tr

http://www.turmob.org.tr

http://www.biymed.com

http://www.malimusaviriniz.net

http://www.turkcebilgi.net

89

ÖZGEÇMİŞ

Feyzullah Kadırhan, 13.06.1981 yılında Şırnak’ta doğdu. Sırasıyla Şırnak

Cumhuriyet İlkokulu, Siirt Mehmet Akif Ersoy Ortaokulu ve Diyarbakır Fatih

Lisesi’nden mezun olduktan sonra 2000 yılında Çukurova Üniversitesi İnşaat

Mühendisliği Bölümü’nde lisans öğrenimine, 2006 yılında da Çukurova Üniversitesi

İnşaat Mühendisliği Bölümü’nde yüksek lisans çalışmalarına başladı. Üniversite

mezuniyetinden sonra meslek hayatına özel sektörde yurtdışında başlayan Kadırhan,

2006 yılından beri Şırnak Organize Sanayi Bölge Müdürü olarak görev yapmaktadır.

Orta derecede İngilizce bilen Kadırhan bekardır.

90

EK: ANKET FORMU

Sayın İlgili,

Çukurova Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yüksek Lisans çalışması

kapsamında gerçekleştirilen “Türkiye’de İnşaat Sektöründe İhale Sürecinde Keşif

Hazırlanırken Genel Giderlerin Değerlendirilmesi” konulu araştırma projesi, Şırnak

Ticaret ve Sanayi Odamız iş birliği ile yürütülmektedir.

Ekteki anket, inşaat işletmelerinin ihale sürecinde ön keşif hazırlanırken maliyet

kalemlerini nasıl değerlendirdiklerinin belirlenmesine yöneliktir.

Keşif hazırlama departmanı yetkililerinin anketi cevaplarken, kurumsal tutumlarını

gerçekçi olarak yansıtmaları büyük önem arz etmektedir. Ankette kurum ve kişi

bilgilerine yer verilmesinin nedeni, veri kaynağı niteliğinin belirlenmesine yöneliktir.

Gireceğiniz bilgiler istatistiksel olarak değerlendirilecek, firma ve kişi adları

kesinlikle GİZLİ kalacaktır.

İlginiz için teşekkür eder, çalışmalarınızda kolaylıklar dilerim.

Vakıfkent Mah. Araştırma ekibi adına,

Uludere Cad. No:9

TSO Hizmet Binası Kat:2 M. Halil BALKAN

ŞIRNAK TSO Yön. Kur. Bşk.

Tel: 0 486–216 59 05 – 06

Faks: 0 486–216 59 07

91

Anket üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde kurumunuzla ilgili sorular,

ikinci bölümde anketi dolduran kişinin kurumdaki görev tanımı ile ilgili sorular,

üçüncü bölümde ise anket soruları yer almaktadır.

Kurum ve anketi dolduran kişi ile ilgili bilgiler hiç bir yayında kesinlikle yer

almayacaktır. Çünkü anketin amacı, kişi veya kurumun değerlendirilmesi olmayıp,

inşaat sektöründe maliyet belirleme konusundaki alışkanlık ve davranış biçimine

yönelik istatistik oluşturmaktır.

Bu araştırma, inşaat sektörüne yönelik olması nedeniyle anketin,

kurumunuzda ön keşif hazırlanmasında görev alan teknik elemanlar tarafından

doldurulması gerekmektedir.

Anketle elde edilen sonuçların güvenilir olması, sizin vereceğini yanıtların,

kişi veya kurum olarak maliyet belirlemedeki tutumunuzu gerçekçi biçimde

yansıtmanızla doğrudan ilgili bulunmaktadır.

Zaman ayırdığınız için teşekkür ediyor, kolaylıklar diliyorum.

BÖLÜM I

KURUMSAL BİLGİLER

İşletmenin;

I. a. Adı:

I. b. Bulunduğu Şehir:

I. c. Faaliyet Alan(lar)ı;

Ulaştırma (Karayolu, otoyol, köprü, tünel, metro, raylı sistem, demiryolu,

havaalanı…)

Su Yapıları (Baraj, gölet, kanal, temiz su ve pis su şebeke döşeme ve

arıtma tesisi…)

Konut

Diğer (lütfen belirtiniz) …………………..

92

BÖLÜM II

ANKETİ DOLDURAN İLE İLGİLİ BİLGİLER

II. a. Adı Soyadı:

II. b. Mesleği:

II. c. Görev Tanımı:

II. d. İş Tecrübesi (yıl):

II. e. Ne Kadar süredir Şirkette çalışıyorsunuz (yıl):

II. f. Direkt Tel No:

BÖLÜM III

ANKET SORULARI

III. a. İnşaat ön maliyetini (ön keşfini) hazırlarken bu işe yansıtılacak gider

kalemlerini nasıl grupladığınızı, ilgili kutucuğun içerisine çarpı (x) işareti

koyarak belirtiniz.

1. Aidatlar (Üyelik aidatlar vb.) Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

2. Ambalaj Malzemeleri Giderleri (Mobilya ambalajları, makine, elektronik tesisat parçaları ambalajları gibi…)

Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate almıyordum

3. Bağış Giderleri


4. Bakım, Onarım Giderleri


5. Banka Giderleri ( Havale vb. işlem giderleri)


6. Bayram Harçlığı

93


7. Belediye Harçları (İskân, ruhsat harçları vb.)


8. Büro Temizlik Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

9. Damga Vergisi Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

10. Dava, İcra Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

11. Donanım ve Gayrimenkul Amortismanları Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

12. Doğum Yardımı Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

13. Düşük Değerli Demirbaş Giderleri (Masa, sandalye, dolap gibi…) Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

14. Elektrik Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

15. Emlak Vergisi Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

16. Factoring Faizleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

17. Faiz Giderleri ( Banka kredisi, teminat mektubu kredisi vb.) Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

94

18. Fason İşçilik Giderleri (Başkalarının hammadde ve malzemesini kullanarak

onlar adına yapılan ve %8 KDV’ye tabi tutulacak üretimler için uygulanan işçilik giderleri.)


19. Fazla Mesai Ücretleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

20. Gayrimenkul Kira Giderleri ( Aidat, ısıtma giderleri dâhil) Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

21. Gazete, Kitap, Dergi Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

22. Gecikme ve Tecil Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

23. Genel Kurul Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

24. Giyim Yardımı Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

25. Hamaliye Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

26. Hediye, Eşantiyon, Promosyon Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

27. İkramiyeler (Çalışanlara genellikle kazançtan dağıtılan veya iyi çalıştıkları için verilen aylık dışı para)


28. İlan Giderleri

95


29. İşçilik Giderleri (İnşaat ve tesisat işçilikleri vb.)


30. İş Makineleri Akaryakıt Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

31. İş Makineleri Amortismanları Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

32. İş Sağlığı ve Güvenliği Giderleri (Araç-gereç giderleri dâhil) Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

33. Kıdem ve İhbar Tazminatı Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

34. Kırtasiye Malzemeleri Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

35. Kurs, Sempozyum, Kongre Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

36. Makine Amortismanları (Betonyer, yük asansörü vb) Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

37. Malzeme Giderleri (İnşaat ve tesisat malzemeleri vb.) Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

38. Mamul Nakliye Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

39. Misafir Ağırlama Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

96

40. Noter Harçları


41. Numune Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

42. Meslek Odası Harçları Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

43. Ölüm Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

44. Patent Ücretleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

45. Personel Taşıma Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

46. Posta, Kargo Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

47. Reklâm Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

48. Sağlık Tedavi Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

49. Sağlık, Temizlik Malzemeleri Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

50. Seyahat Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

51. Sergi, Fuar Katılım Giderleri

97


52. Sigorta Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

53. Sosyal Yardımlar Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

54. SSK Primi İşveren Payı Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

55. Su Giderleri (Büro ve şantiyede kullanılan ) Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

56. Şantiye İçi Eğitim Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

57. Şantiyenin Kaldırılması Giderleri (Geçici yapıların kaldırılması vb.) Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

58. Şehir İçi Ulaşım Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

59. Tanıtım Materyali Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

60. Taşeron Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

61. Taşıt Akaryakıt Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

62. Taşıt Araçları Amortismanları Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

98

63. Taşıt Bakım, Onarım Giderleri


64. Taşıt Harçları


65. Taşıt Kiraları Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

66. İş Makineleri Kira Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

67. İş Makineleri Bakım Onarım Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

68. Tatil Ücretleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

69. Telefon, Faks Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

70. Proje Hazırlama Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

71. Tercüme Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

72. Teşhir Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

73. Ücret Giderleri Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

74. Yakacak Yardımı

99


75. Yapı Denetim Firması ya da Teknik Uygulama Sorumlusu Giderleri


76. Yardımcı Madde Giderleri (Bağlama teli, çivi, takviye teli gibi…) Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

77. Yemek Giderleri (Pişirim dâhil) Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir Dikkate

almıyordum

III. b. Burada yazılmayıp da sizin dikkate aldığınız giderleri aşağıya ilave ederek gruplayınız lütfen.

78. …………………………………………………………… Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir.

79. …………………………………………………………..

Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir.

80. ………………………………………………………….. Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir.

81. …………………………………………………………..

Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir.

82. ………………………………………………………….. Genel giderdir Doğrudan (Direkt) giderdir.

Çukurova Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ ...yıllara yaygın inşaat ve onarım...

Documents