udzielanie pierwszej pomocy

Str

on

a1

Wstp

Kady czowiek powinien umie udzieli pierwszej pomocy. Nigdy nie

wiadomo, w jakich okolicznociach ta wiedza moe si okaza przydatna.

Najwaniejszymi elementami pierwszej pomocy s sprawno i czas ten

ostatni moe decydowa o yciu i zdrowiu poszkodowanego.

Z przygotowanego przez redakcj zdrowie.wieszjak.pl opracowania

nt. pierwszej pomocy dowiesz si midzy innymi: dlaczego w ratownictwie

najwaniejszy jest czas, jak prawidowo przeprowadzi czynnoci ratujce

ycie, w jakich sytuacjach naley wezwa karetk pogotowia i w jaki sposb

to zrobi. Ponadto dowiesz si, jak si zachowa podczas wypadku

drogowego, jakie przedsiwzi rodki ostronoci, aby zadba

o bezpieczestwo swoje oraz ofiar wypadku, a take w jaki sposb wyj

poszkodowanego z samochodu. W opracowaniu znajdziesz rwnie przydatne

informacje na temat udzielania pomocy w konkretnych dolegliwociach, np.

zawale serca, udarze mzgu, wstrzsie anafilaktycznym, krwotokach,

zamaniach, podtopieniach czy odmroeniach.

Opracowanie zostao wzbogacone o interesujce materiay filmowe, dziki

ktrym zobaczysz, jak w praktyce taka pomoc moe wyglda, a przy okazji

utrwalisz zdobyt wiedz.

Redakcja zdrowie.wieszjak.pl

Opracowanie: Monika Karbarczyk na podstawie materiaw przygotowanych

przez Mart Nowak.

Str

on

a2

Spis treci

Wstp ....................................................................................................................................... 1

1. Wprowadzenie do pierwszej pomocy ............................................................................ 3

1.1. Jak szybko poszkodowany musi otrzyma pomoc? ................................................................ 3 1.2. Zota godzina klasyczny podzia ........................................................................................... 3 1.3. Jak powinna wyglda szybka pomoc na miejscu zdarzenia? .............................................. 4 1.4. Czy zawsze trzeba udziela pierwszej pomocy poszkodowanym? ...................................... 5 1.5. Rodzaje udzielanej pomocy ........................................................................................................ 6 1.6. Kiedy wzywa pomoc? ................................................................................................................. 7 1.7. Jak wezwa karetk? ................................................................................................................... 8 2. Pierwsza pomoc w praktyce podstawowe czynnoci ............................................ 10

2.1. Jak oceni stan poszkodowanego? ......................................................................................... 10 2.2. Jak wykona resuscytacj osoby dorosej? ............................................................................ 11 2.3. Jak wykona resuscytacj u maego dziecka i niemowlcia? .............................................. 12 2.4. Pozycja boczna bezpieczna ...................................................................................................... 14 2.5. Jak wykona chwyt Rauteka wycigajc poszkodowanego z samochodu? ..................... 15 2.6. Jak podnie poszkodowanego z ziemi z wykorzystaniem chwytu Rauteka? .................. 16 3. Wypadek drogowy pierwsza pomoc ........................................................................ 18

3.1. Bezpieczestwo na drodze ....................................................................................................... 18 3.2. Ocena poszkodowanego i badanie pourazowe ..................................................................... 20 3.3. Rany i tamowanie krwawienia ................................................................................................... 20 4. Nage zachorowania pomoc krok po kroku ............................................................. 22

4.1. Utrata przytomnoci .................................................................................................................... 22 4.2. Zawa serca .................................................................................................................................. 25 4.3. Zatrucie tlenkiem wgla (zaczadzenie) ................................................................................... 26 4.4. Odmroenie ................................................................................................................................. 27 4.5. Oparzenie ..................................................................................................................................... 29 4.6. Poraenie prdem elektrycznym o niskim napiciu (poniej 1000 woltw). ...................... 29 4.7. Wychodzenie (hipotermia). ....................................................................................................... 30 4.8. Podtopienie. ................................................................................................................................. 30 4.9. Wstrzs anafilaktyczny. ............................................................................................................. 32 4.10. Zadawienie/zachynicie u osoby dorosej. ........................................................................ 33 4.11. Zadawienie/zachynicie u niemowlcia............................................................................. 35 4.12. Zadawienie/zachynicie u dziecka. .................................................................................... 37 4.13. Zamanie otwarte. ..................................................................................................................... 38 4.14. Zamanie zamknite. ................................................................................................................ 39 4.15. Ciao obce w oku. ...................................................................................................................... 39 4.16. Oparzenie oka substancjami chemicznymi. .......................................................................... 40 4.17. Krwotok zewntrzny. ................................................................................................................ 41 4.18. Krwotok wewntrzny. ............................................................................................................... 42 4.19. Udar mzgu. .............................................................................................................................. 42

Str

on

a3

1. Wprowadzenie do pierwszej pomocy

1.1. Jak szybko poszkodowany musi otrzyma pomoc?

Przy udzielaniu poszkodowanym pierwszej pomocy niezwykle wany jest

czas. Im szybciej chory otrzyma niezbdn pomoc, tym wiksze s jego

szanse na przeycie i zachowanie peni zdrowia. W ratownictwie medycznym

obowizuje okrelenie zota godzina. To czas, jaki maksymalnie moe

upyn od zdarzenia (wypadku, nagego zachorowania) do chwili znalezienia

si pacjenta na stole operacyjnym. Jeli czas ten bdzie duszy ni jedna

godzina, szanse pacjenta na przeycie gwatownie malej.

UWAGA!

Jeli jeste wiadkiem wypadku bd nagego zachorowania,

nie pozostawiaj poszkodowanego bez pomocy im szybciej zostanie

przewieziony do szpitala, tym wiksz ma szans na przeycie.

1.2. Zota godzina klasyczny podzia

Pierwsze 5 minut to czas zwizany z wezwaniem pomocy. Kolejne 10 do 15

minut to czas dotarcia ratownikw na miejsce zdarzenia oraz udzielenie

pomocy przedszpitalnej. Nastpne 10 do 20 minut to przewiezienie chorego

do szpitala i udzielenie pomocy na miejscu przez wykwalifikowany personel.

Str

on

a4

UWAGA!

Po nagym zatrzymaniu krenia pierwsza pomoc musi zosta udzielona

w cigu maksymalnie 3-5 minut. Opnienie resuscytacji o minut

sprawia, e szanse poszkodowanego na peen powrt do zdrowia malej

o 10%, a wic zwlekanie 10 minut z udzieleniem pomocy moe oznacza

mier dla chorego.

Przyjazd karetki na miejsce zdarzenia zajmuje zwykle wicej ni 10 minut

i dlatego tak wane jest, by rozpocz resuscytacj tu po wykonaniu telefonu

na pogotowie ratunkowe.

1.3. Jak powinna wyglda szybka pomoc na miejscu

zdarzenia?

Plan dziaania opiera si na 4 punktach tzw. acucha przeycia to kroki,

ktre trzeba podj, by uratowa ycie poszkodowanego:

Wczesne rozpoznanie i wezwanie pomocy jeli jeste wiadkiem

nagego zatrzymania krenia u poszkodowanego, niezwocznie wezwij

pogotowie (numer 999 lub 112). Poinformuj dyspozytora karetki o tym,

co si stao i gdzie si znajdujesz. Jeli znasz poszkodowanego i wiesz,

e na co choruje, wyjanij dyspozytorowi na jak chorob cierpi

i czy przyjmuje jakie leki.

Wczesna resuscytacja kreniowo-oddechowa sprawd, czy

poszkodowany oddycha i udronij jego drogi oddechowe. Jeli nie

wyczuwasz oddechu, ucinij klatk piersiow chorego, a nastpnie

wykonaj dwa oddechy ratownicze do jego ust (czynnoci powtarzaj). Dziki

tym zabiegom zwikszysz szans poszkodowanego na przeycie: masa

Str

on

a5

serca umoliwi przepyw krwi wewntrz organizmu pacjenta, a sztuczne

oddychanie zaopatrzy krew w niezbdny do ycia tlen.

Wczesna defibrylacja dotyczy tylko niektrych typw zatrzymania

krenia. Jeli masz moliwo uycia automatycznego defibrylatora

zewntrznego (AED), moesz dziki niemu przywrci choremu krenie.

Celem uycia defibrylatora jest przywrcenie akcji serca.

Wczesna opieka poresuscytacyjna chory, u ktrego doszo do nagego

zatrzymania krenia, musi si znale w szpitalu. Tam jego zdrowiem

zajm si wykwalifikowani lekarze. Bdzie to moliwe, jeli przejdzie przez

pierwsze trzy kroki acucha przeycia i gdy w jego mzgu nie zaszy

nieodwracalne zmiany. W szpitalu poszkodowany przejdzie dokadn

diagnostyk kardiologiczn, a specjalici zajm si rwnie leczeniem

choroby podstawowej, by nie dopuci do kolejnych incydentw

zatrzymania krenia.

1.4. Czy zawsze trzeba udziela pierwszej pomocy

poszkodowanym?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, gdy konieczno niesienia

pomocy zaley od wielu czynnikw. Pierwszej pomocy naley udzieli wtedy,

gdy nie jest zagroone ycie lub zdrowie osoby ratujcej. Co to oznacza

w praktyce? Na przykad osoba, ktra sprawnie pywa, a nie udzieli pomocy

toncemu, narusza prawo i podlega karze, natomiast kto, kto pywa sabo

lub nie umie pywa i nie prbuje ratowa toncego, nie ponosi

odpowiedzialnoci karnej. Naley zatem pamita, e waniejsza

od udzielania pomocy jest dbao o zdrowie i ycie ratownikw.

Str

on

a6

WANE!

Wiele osb boi si udziela pierwszej pomocy w obawie, e moe

zaszkodzi osobie poszkodowanej. Niesusznie. Zaniechanie udzielenia

pomocy jest znacznie gorsze ni jej udzielenie, nawet jeli

poszkodowany w trakcie reanimacji umrze. Karze podlega tylko osoba,

ktra nie udzielia pomocy natomiast skuteczno czy nieskuteczno

udzielonej pomocy nie ma znaczenia.

1.5. Rodzaje udzielanej pomocy

Rodzaj udzielanej pomocy zaley od kilku czynnikw, w tym od:

rodzaju niebezpieczestwa, ktre grozi poszkodowanemu,

sytuacji, w ktrej znalaz si pokrzywdzony,

kwalifikacji, ktre posiada osoba udzielajca pomocy, stanu jej wiedzy na

temat pierwszej pomocy, a take rodkw, ktrymi dysponuje.

Udzielenie pomocy w zalenoci od sytuacji i zdarzenia moe wic polega

na wezwaniu karetki, uyczeniu pojazdu do przewozu chorego, poyczeniu

telefonu, za porednictwem ktrego bdzie mona wezwa pomoc,

przeniesieniu poszkodowanego w miejsce, gdzie bdzie bezpieczny, a take

wykonaniu czynnoci, takich jak zatamowanie krwawienia, resuscytacja,

pooenie chorego w pozycji bocznej ustalonej.

Jeli czujemy, e brakuje nam wiedzy z zakresu udzielania pierwszej pomocy,

warto zapisa si na specjalne kursy, na ktrych zostaniemy przeszkoleni

m.in. z zakresu podstawowych czynnoci ratujcych ycie w tym

resuscytacji, tamowania krwawie oraz ukadania chorych w pozycji bocznej

ustalonej.

Str

on

a7

1.6. Kiedy wzywa pomoc?

Karetk naley wzywa w przypadku:

zatrucia (np. oparami gazw trujcych),

przedawkowania lekw,

zaburzenia oddychania (na przykad atak astmy, dusznoci, zadawienie,

ostra reakcja alergiczna wstrzs anafilaktyczny),

podtopienia,

krwawienia z naturalnych otworw ciaa (uszu, ust, odbytu itp.),

zaburzenia krenia i pracy serca (np. bl w klatce piersiowej, utrata

przytomnoci, zatrzymanie pracy serca),

urazw (krwotoki, zamania, postrza, oparzenia itp.),

zaostrzenia chorb przewlekych,

zaburze neurologicznych (drgawki, niedowady, bardzo silny bl gowy,

zaburzenia mowy itp.),

rozpoczcia akcji porodowej,

poraenia prdem,

gdy chory ma bardzo silne ble brzucha,

gdy chory wymiotuje krwi.

PAMITAJ!

Zadaniem ratownikw z jednostki pogotowia ratunkowego jest ratowanie

ludzkiego ycia. Gdy wic yciu twoim lub osoby w twoim otoczeniu

nic nie zagraa, nie wzywaj karetki, lecz udaj si do lekarza rodzinnego.

Jeli stwierdzi on, e choremu trzeba zapewni opiek szpitaln, wezwie

pogotowie.

Str

on

a8

1.7. Jak wezwa karetk?

Wybierz numer 999 lub 112. Gdy usyszysz gos dyspozytora, w pierwszej

kolejnoci przedstaw si z imienia i nazwiska oraz podaj numer telefonu,

pod ktrym mona si z tob kontaktowa. Nastpnie okrel miejsce

zdarzenia: miejscowo, wojewdztwo, ulic, numer klatki, pitro. Jeli

podamy miejscowo, w ktrej si znajdujemy, dyspozytor bdzie mia

w razie potrzeby moliwo przekazania naszego zgoszenia

do odpowiedniej jednostki.

W drugiej kolejnoci wyjanij dyspozytorowi, co si stao: nage zachorowanie

(jakie?), wypadek czy wypadek masowy? Jeli w zdarzeniu ucierpiaa wicej

ni jedna osoba, poinformuj o tym dyspozytora w razie potrzeby bdzie

on musia wysa wicej jednostek ratowniczych.

Nie zapomnij okreli stanu zdrowia poszkodowanego. Poinformuj

czy: jest przytomny, oddycha, ma widoczne urazy, porusza si samodzielnie.

Jeli znasz poszkodowanego, powiedz: ile ma lat, jakiej jest pci, czy zaywa

jakie leki, czy cierpi na przewleke choroby.

Jeli znajdujesz si na terenie niezamieszkaym, miejskim osiedlu lub wsi,

porad, jak najlepiej do Ciebie dotrze. Jeli wiesz o okolicznych utrudnieniach

ruchu (ogromny korek, zamknite ulice, remonty), powiedz o nich

dyspozytorowi. Wspomnij te o innych utrudnieniach i zagroeniach

na miejscu zdarzenia (poar, ryzyko poraenia prdem).

Str

on

a9

WANE!

Pamitaj, e pierwszy suchawk telefonu odkada dyspozytor karetek.

Nie rozczaj si wic, gdy czasem potrzebny jest stay kontakt

z dyspozytorem. Co wicej, moe on udzieli ci istotnych informacji

na temat udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu i pomc

w podejmowaniu wanych decyzji.

Str

on

a10

2. Pierwsza pomoc w praktyce podstawowe

czynnoci

2.1. Jak oceni stan poszkodowanego?

Podejd do poszkodowanego i zapytaj Czy mnie syszysz? Co si stao?.

Jeli jest przytomny, zapytaj o dolegliwoci. Zadawaj krtkie pytania

wymagajce odpowiedzi tak lub nie, np. czy jest pan/pani na co

uczulony/a? Czy moe si pan/pani poruszy?

Jeli chory nie odpowiada, oznacza to, e straci przytomno. Wezwij pomoc

i przystp do sprawdzenia, czy nic nie blokuje drg oddechowych

poszkodowanego (jzyk, ciao obce, wydzielina). Odchyl gow chorego

do tyu to moe pomc przywrci mu oddech. Jeli poszkodowany

nie oddycha, przystp do resuscytacji kreniowo-oddechowej.

Pamitaj, aby:

choremu skracemu si na bl brzucha nie podawa pynw,

nie rusza chorego z obraeniami plecw lub szyi moe mie

uszkodzony krgosup (chyba e zagraa mu niebezpieczestwo),

okry chorego, by nie traci ciepa.

Str

on

a11

2.2. Jak wykona resuscytacj osoby dorosej?

Sprawd, czy nic nie zalega w drogach oddechowych poszkodowanego.

Po nadgarstek jednej rki na rodku klatki piersiowej poszkodowanego.

Drug rk po na pierwszej. Sple palce obu rk. Ustaw wyprostowane

ramiona prostopadle do mostka chorego i uciskaj na 4-5 cm. Powtarzaj

ucinicia z czstotliwoci 100 na minut.

Wykonaj 30 ucini.

We wdech i obejmij szczelnie swoimi ustami usta poszkodowanego,

zatykajc uprzednio skrzydeka jego nosa. Wdmuchnij powietrze

do ust chorego dwa razy.

Sprawdzaj, czy podczas wykonywania wdechw klatka piersiowa

poszkodowanego unosi si i opada.

Jeli chory wci nie oddycha, ponownie wykonaj 30 ucini

i 2 oddechy ratownicze.

Nie przerywaj resuscytacji do czasu przyjazdu karetki lub do momentu,

gdy chory zacznie samodzielnie oddycha.

Str

on

a12

ZOBACZ FILM!

Aby prawidowo wykona resuscytacj, obejrzyj materia filmowy: Brak

oddechu u nieprzytomnego jak wykona resuscytacj. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona

pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.

2.3. Jak wykona resuscytacj u maego dziecka

i niemowlcia?

Udronij drogi oddechowe (u niemowlcia unie brod, u dziecka lekko

odchyl gow i unie brod).

Wykonaj 5 oddechw ratowniczych wdmuchuj powietrze w usta malca

(u niemowlcia obejmij swoimi ustami usta i nos, a u dziecka usta).

Czsto oddechw powinna wynosi 40 na minut u noworodkw,

u niemowlt 20-30 na minut, a u starszych dzieci 15-30 na minut.

Str

on

a13

Upewniaj si, e klatka piersiowa malucha unosi si przy kadym oddechu.

Rozpocznij masa serca. Punkt ucisku: u niemowlcia odmierz odcinek

na szeroko palca poniej linii czcej brodawki sutkowe, u dziecka

odcinek na szeroko jednego lub dwch palcw powyej wyrostka

mieczykowatego.

U niemowlcia: uciskamy dwoma palcami na okoo 1,5-2,5 cm gbokoci

okoo 100 razy na minut (noworodki 120 razy na minut), u dziecka

2,5-4 cm 100 razy na minut.

ZOBACZ FILM!

Aby prawidowo wykona resuscytacj u maego dziecka, obejrzyj

materia filmowy: Co zrobi, gdy dziecko stracio przytomno? Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona


Str

on

a14

2.4. Pozycja boczna bezpieczna

Wsu rk poszkodowanego pod jego twarz.

Drug rk chorego umie za jego plecami.

Lub:

Rk poszkodowanego po w poprzek jego klatki piersiowej.

Drug rk chorego wycignij do gry.

Pocignij lecego za biodro i rami w kierunku wycignitej rki.

W efekcie poszkodowany powinien lee na boku z ugitymi nogami

i obiema rkami pod twarz.

Musisz mie pewno, e ma odchylon do tyu gow i moe oddycha.

Str

on

a15

UWAGA!

Kobiety w ciy powinno si ukada na lewym boku, aby powikszona

macica nie uciskaa na y gwn doln i aort brzuszn.

2.5. Jak wykona chwyt Rauteka wycigajc

poszkodowanego z samochodu?

Podejd jak najbliej siedzenia.

Odepnij pasy, ktrymi przypity jest poszkodowany.

W praw rk za plecy poszkodowanego.

Signij do jego lewej doni pod pach.

Zap jego do bardzo mocno rwnolegle do podoa.

Swoj lew rk zap przedrami poszkodowanego w okolicy okcia

nachwytem pod pach.

Zbli jego klatk piersiow jak najbardziej do siebie.

Przycinij chorego do siebie.

Wsta z nim w tej pozycji.

Str

on

a16

ZOBACZ FILM!

Aby nauczy si jak prawidowo wykona chwyt Rauteka, obejrzyj

materia video: Wypadek drogowy jak wyj nieprzytomn osob

z samochodu. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona


2.6. Jak podnie poszkodowanego z ziemi

z wykorzystaniem chwytu Rauteka?

Klknij przy lewym ramieniu ofiary zdarzenia.

Po praw stop za gow i pod praw rk za gow

poszkodowanego.

Podtrzymujc lew rk i apic ni z boku podcignij poszkodowanego

do gry.

Str

on

a17

Nastpnie przytrzymaj go przedramionami za pachy i jedno

z przedramion ofiary zap rwnolegle do podoa.

Zap poszkodowanego za to przedrami.

Drug rk zap to przedrami bliej doni.

Przybli ofiar jak najbliej swojego ciaa, starajc da si rwnie oparcie

dla gowy.

Wsta, prostujc nogi w kolanach i z prostymi plecami.

Str

on

a18

3. Wypadek drogowy pierwsza pomoc

3.1. Bezpieczestwo na drodze

Jeli jeste wiadkiem wypadku, zatrzymaj samochd i wcz wiata awaryjne

lub mijania i wystaw trjkt ostrzegawczy. Podejd do samochodu, ktry bra

udzia w wypadku. Wycz go i zacignij hamulec rczny. Jeli towarzysz

Ci inni ludzie, wcz ich do pomocy. Popro, aby kto wezwa karetk, a kto

inny zabezpieczy miejsce wypadku.

Sprawd, w jakim stanie s poszkodowani. Podejd do poszkodowanego

i zapytaj, co si stao. Jeli nie odpowiada, upewnij si, czy oddycha. Upewnij

si, czy nic nie blokuje jego drg oddechowych jeli tak, odegnij delikatnie

gow chorego do tyu.

Wezwij pomoc. Zadzwo na numer 112 lub 999. Przedstaw si. Powiedz skd

dzwonisz. Wyjanij, co si stao: do jakiego wypadku doszo? Ile osb jest

rannych? Czy oddychaj? Czy jest z nimi kontakt? Czy s przytomne?

Wytumacz, jak najlepiej dojecha do miejsca wypadku.

Na og chorego nie naley (a czsto wrcz nie wolno!) wyciga

z samochodu. Bywaj jednak sytuacje wyjtkowe, np. co zagraa

bezpieczestwu poszkodowanego (np. poar samochodu) lub nie mamy

dostpu do poszkodowanego, ktry nie oddycha (wtedy musimy

go wycign, aby udzieli pierwszej pomocy).

Str

on

a19

Wycignicie poszkodowanego z samochodu nie jest atwe. Tym bardziej,

e musimy pamita o tym, aby zapewni mu bezpieczestwo i nie pogbi

urazu, ktry dozna w wyniku wypadku (np. urazu krgosupa). Moe si te

okaza, e osoba, ktr przyszo nam wycign z pojazdu, jest duo wiksza

i cisza od nas. W obydwu przypadkach pomoe nam chwyt Rauteka.

ZOBACZ FILM!

Aby dowiedzie si, jak naley zachowa si w przypadku wypadku

samochodowego, obejrzyj materia video: Wypadek drogowy jak

pomc, gdy poszkodowany jest przytomny. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona


Str

on

a20

3.2. Ocena poszkodowanego i badanie pourazowe

Na miejscu wypadku ratownik powinien sprawdzi, w jakim stanie jest

poszkodowany. W tym celu naley sprawdzi:

stan wiadomoci chorego,

drono jego drg oddechowych,

oddech i krenie poszkodowanego.

Nastpnie naley wykona szybkie badanie pourazowe:

sprawd, czy w obrbie szyi i gowy chorego nie doszo do urazu,

zobacz, czy poszkodowany nie ma ran na klatce piersiowej,

obejrzyj te jego koczyny w poszukiwaniu ran lub deformacji.

Jeli poszkodowany nie oddycha, rozpocznij resuscytacj kreniowo-

oddechow (30 ucini klatki piersiowej, a nastpnie 2 wdechy).

Nie przerywaj resuscytacji a do przyjazdu karetki. Jeli towarzysz

Ci gapie, popro ich o pomoc (wykonujcie resuscytacj na zmian).

3.3. Rany i tamowanie krwawienia

Jeli poszkodowany krwawi, sprbuj zatamowa krwawienie.

Maa rana: po chorego i unie jego zranion koczyn powyej poziomu

serca. Za pomoc jaowego materiau opatrunkowego ucinij krwawice

miejsce palcem i umocuj za pomoc bandaa. Moesz te uciska doni

ttnic, ktra doprowadza krew do zranionego miejsca ta metoda moe

si okaza przydatna, gdy z jaki wzgldw nie moesz zaoy opatrunku.

Dua rana: za jaowy opatrunek na zranione miejsce. Uciskaj je,

by wytworzy si skrzep i by doszo do ustania krwawienia.

Str

on

a21

Pamitaj, e opatrunku uciskowego nigdy nie zakadamy na szyj.

Wszelkie rany z ttnicy szyjnej uciskamy za pomoc materiau

opatrunkowego.

Jeli chory krwawi z klatki piersiowej, u go w pozycji psiedzcej. Pozycja

na plecach jest pomocna, gdy poszkodowany ma ran na brzuchu. Podkurcz

jego nogi, jeli rana na brzuchu jest poprzeczna, a wyprostuj, jeli jest

poduna.

Pamitaj, aby nie wyciga przedmiotw tkwicych w ranie!

ZOBACZ FILM!

Aby zobaczy, jak postpowa w przypadku krwawienia, obejrzyj film:

Jak zatamowa krwawienie z rany?. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona


Str

on

a22

4. Nage zachorowania pomoc krok po kroku

4.1. Utrata przytomnoci

Podejd do poszkodowanego i upewnij si, e nie mona nawiza

z nim kontaktu. Zapytaj, czy ci syszy.

Sprawd, czy chory oddycha. Odegnij delikatnie jego gow do tyu

i kontroluj oddech chorego (w cigu 10 sekund powinniene/-a usysze

przynajmniej 2 oddechy).

Zadzwo po karetk (numer 999 lub 112). Spokojnie i rzeczowo wyjanij,

co si stao, powiedz, w jakim stanie znajduje si poszkodowany i gdzie si

znajdujesz. Jeli towarzysz Ci inne osoby, wyznacz jedn z nich i popro,

by wezwaa karetk, a sam/a znajmij si udzielaniem pomocy.

Jeli poszkodowany oddycha, u go w pozycji bocznej ustalonej

i pozosta z nim do czasu przyjazdu karetki. Monitoruj jego stan zdrowia.

Jeli poszkodowany nie oddycha, rozpocznij resuscytacj kreniowo-

oddechow (30 ucini klatki piersiowej, 2 wdechy). Nie przerywaj

resuscytacji a do przyjazdu karetki. Jeli towarzysz Ci gapie, popro ich

o pomoc (wykonujcie resuscytacj na zmian).

Str

on

a23

ZOBACZ FILM!

Aby dowiedzie si, jak naley postpowa w przypadku osoby

nieprzytomnej, obejrzyj materia filmowy: Co zrobi, gdy kto jest

nieprzytomny, ale oddycha?. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona


Str

on

a24

ZOBACZ FILM!

Aby dowiedzie si, jak naley postpowa, gdy niemowl stracio

przytomno, obejrzyj nasz materia filmowy: Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona


Str

on

a25

4.2. Zawa serca

Jeli poszkodowany odczuwa kujcy, promieniujcy bl za mostkiem, by

moe wanie dowiadcza zawau serca. W pierwszej kolejnoci u

go w pozycji, w ktrej jest mu wygodnie i zapewnij dostp do wieego

powietrza.

Poluzuj jego ubranie (krawat, konierzyk, ciasna odzie).

Jeli poszkodowany jest przytomny, zapytaj, czy zaywa tego dnia jakie

leki, czy choruje na serce (to uatwi prac zespoowi ratownikw).

Jeli masz tak moliwo, zmierz choremu cinienie.

W przypadku wysokiego cinienia, podaj choremu jedn dawk

nitrogliceryny. Pamitaj, e dawki nie mona jednak powtarza czciej ni

co 15 minut i e nie mona jej stosowa, gdy cinienie rozkurczowe jest

nisze ni 100 mmHg lub ttno jest zbyt szybkie.

Jeli nie ma ku temu przeciwwskaza, podaj choremu aspiryn.

Jeli bl nie ustpuje przez kilka minut, wezwij pogotowie. Spokojnie i

rzeczowo wyjanij, co si stao, powiedz, w jakim stanie znajduje

si poszkodowany i wyjanij, gdzie si znajdujesz.

Bd przy poszkodowanym do czasu przyjazdu karetki. Uspokajaj go.

Jeli chory mdleje lub wymiotuje, po go w pozycji bocznej ustalonej. Nie

podawaj niczego do picia ani do jedzenia.

Str

on

a26

4.3. Zatrucie tlenkiem wgla (zaczadzenie)

W pierwszej chwili zadbaj o swoje bezpieczestwo: nie przebywaj

w miejscu, gdzie jeste naraony na ulatniajcy si gaz.

Postaraj si wynie poszkodowanego na wiee powietrze. Jeli nie masz

takiej moliwoci, rb wszystko, by przewietrzy zaczadzone

pomieszczenie (otwrz okna pokoju, drzwi samochodu, drzwi mieszkania).

Zadzwo po pogotowie. Wyjanij, co si stao i gdzie si znajdujesz.

Jeli poszkodowany jest nieprzytomny, przystp do resuscytacji: wykonaj

30 ucini klatki piersiowej, a nastepnie 2 wdechy w usta chorego. Nie

przestawaj, dopki nie przyjad ratownicy.

Jeli chory odzyska przytomno, u go w pozycji bocznej bezpiecznej.

Nie odchod od poszkodowanego dopki nie przyjedzie karetka. Dbaj,

by jego organizm nie uleg wychodzeniu (okryj go).

Str

on

a27

4.4. Odmroenie

Jeli kto dozna odmroenia, w ramach moliwoci spraw, by nie by

duej naraony na czynnik chodzcy (przenie poszkodowanego

w miejsce, gdzie bdzie mu cieplej lub okryj go).

Zdejmij mokre ubranie poszkodowanego i ubierz go w co suchego lub

okryj kocem.

Jeli odmroenia s nieznaczne (blada skra, szczypanie), ogrzej

je niezbyt wysok temperatur. W przypadku wikszych odmroe

(zaczerwienienie, pcherze z krwi, sina skra, martwica) okryj takie

miejsca jaowym opatrunkiem. Wezwij te pomoc.

Pamitaj, by nie naciera niegiem odmroonych czci ciaa i nie

przebija powstaych pcherzy.

Str

on

a28

ZOBACZ FILM!

Aby dowiedzie si, jak naley postpowa w przypadku odmroenia,

obejrzyj materia filmowy: Jak udzieli pierwszej pomocy ofierze

mrozu?. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona


Str

on

a29

4.5. Oparzenie

Najpierw zadbaj o wasne bezpieczestwo: sprawd, czy nic Ci nie grozi,

zanim zaczniesz udziela pomocy.

W przypadku powanego poparzenia wezwij pogotowie.

Schod poparzone miejsce czyst, zimn wod (przez 15-20 minut).

Jeeli doszo do oparzenia wikszej powierzchni ciaa, czyli 30%

u dorosego i 10% u dzieci (1% = powierzchnia doni poszkodowanego),

schadzamy 1-2 minuty.

Zdejmij odzie poszkodowanego, ale tylko wtedy, gdy schodzie/-a

oparzenie, a skra nie przywara do ubrania. Zrb to ostronie.

Oparzon cz ciaa w razie moliwoci przykryj czystym

przecieradem.

4.6. Poraenie prdem elektrycznym o niskim napiciu

(poniej 1000 woltw).

Odcz poszkodowanego od rda prdu (wyjmij wtyczk, wykr

bezpiecznik). Gdy to nie jest moliwe, ratownik oddziela poraonego od

obwodu elektrycznego przez odcignicie za odzie. Musi by jednak

izolowany od podoa przy pomocy suchej deski lub suchej tkaniny (lub

innego materiau izolacyjnego). Gdy odcignicie poszkodowanego za

odzie nie jest moliwe, dokonuje si oddzielenia poraonego za pomoc

suchej listwy drewnianej lub kija. Nie wolno chwyta ratowanego

przedmiotem przewodzcym elektryczno lub goymi rkami za ciao.

Str

on

a30

Jeli poraona osoba oddycha, u go w pozycji bocznej bezpiecznej i

wezwij pogotowie.

Jeli poraona osoba nie oddycha, wezwij pogotowie i rozpocznij sztuczne

oddychanie.

Moesz zauway, e skra poszkodowanego staa si blada i sina,

pokryta zimnym potem to oznaki wstrzsu pourazowego. U chorego

tak, by jego koczyny umieszczone byy w grze (to spowoduje

przemieszczenie krwi w kierunku serca i mzgu). Chro go przed utrat

ciepa, uspokajaj.

4.7. Wychodzenie (hipotermia).

Przenie poszkodowanego w miejsce, gdzie bdzie mu cieplej.

Zdejmij mokre ubrania z ciaa poszkodowanego.

Owi poszkodowanego dodatkowymi ubraniami, kocami itp.

Wezwij lekarza.

Podaj choremu co ciepego do picia (herbat, kaw).

Nie podawaj wychodzonej osobie alkoholu.

4.8. Podtopienie.

Jeli widzisz, e kto tonie, wezwij pogotowie.

Wyw poszkodowanego z wody (korzystaj z tego, co jest wokoo: d,

lina, koo ratunkowe, pomost). Uwaga, moliwe, e poszkodowany dozna

urazu krgosupa (np. w wyniku niefortunnego skoku na gwk). U go

wwczas plecami na wodzie.

Str

on

a31

Po poszkodowanego na ziemi. Unieruchom jego gow (np. zwinitym

rcznikiem).

Nie prbuj usuwa wody z przewodu pokarmowego poszkodowanego

(stracisz cenny czas, a takie zabiegi niewiele pomog choremu).

Jeli nie oddycha, wezwij pogotowie, udronij jego drogi oddechowe

(bardzo delikatnie odchylajc uchw do tyu) i rozpocznij resuscytacj

(na przemian 30 ucini klatki piersiowej i 2 oddechy).

Moe si zdarzy, e woda zalegajca w organizmie poszkodowanego

uniemoliwi Ci uciskanie klatki piersiowej. Jeli tak, stosuj tylko oddechy

ratownicze.

Jeli poszkodowanemu wrci oddech, po go w pozycji bocznej

ustalonej (to zabezpieczy go przed zachyniciem si wymiocinami)

i okryj.

Str

on

a32

ZOBACZ FILM!

Aby dowiedzie si, jak naley postpowa w przypadku osoby

podtopienia czy hipotermii, obejrzyj materia filmowy: Ratowanie osb

na zamarznitym zbiorniku wodnym. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona


4.9. Wstrzs anafilaktyczny.

Wstrzs anafilaktyczny to reakcja alergiczna pojawiajca si np. po

ukszeniu owada. Jego objawami s: mdoci, wymioty, duszno, uczucie

ucisku na klatk piersiow, obrzk powiek i/lub przyspieszenie ttna. Moe

doj te do utraty przytomnoci.

Odcignij chorego od alergenu, np. owadw, ktre spowodoway wstrzs.

Str

on

a33

Wezwij karetk. Powiedz, co si stao (z jakiego powodu poszkodowany

dozna wstrzsu), wyjanij, czy poszkodowany jest na co uczulony.

Poinformuj, gdzie si znajdujesz.

Jeli chory zaopatrzony jest we wasn ampukostrzykawk

z adrenalin lub inhalator, naley ich uy. Trzeba pamita o tym,

e adrenalin aplikuje si do minia!

Po chorego.

Zapewnij mu drono drg oddechowych i dostp do wieego powietrza.

Uspokajaj go.

Jeli poszkodowany straci przytomno, sprawdzaj, czy oddycha. Po go

w pozycji bocznej bezpiecznej.

4.10. Zadawienie/zachynicie u osoby dorosej.

Powiedz poszkodowanemu, by zacz kasa.

Jeli to nic nie da, pochyl go i uderz 5 razy midzy jego opatki.

Gdy to nie pomoe, wykonaj 5 ucini nadbrzusza (rkoczyn Heimlicha):

w tym celu obejmij poszkodowanego od tyu na wysokoci nadbrzusza

(musi on by mocno pochylony do przodu); zrb to zacinit w pi

doni, ktr obejmiesz drug rk i wykonaj gwatowny ruch pici

do wewntrz i ku grze to powinno sprawi, e ciao obce si przemieci.

Jeli nie wida wyranej poprawy, sprawd jam ustn czy nie ma w niej

cia obcych, ktre mona by dosign palcem. Kontynuuj wwczas

sekwencj piciu uderze w okolic midzyopatkow na przemian

z picioma rkoczynami Heimlicha.

Str

on

a34

Jeli chory straci przytomno, wezwij pomoc i rozpocznij resuscytacj

kreniowo-oddechow (30 ucini klatki piersiowej naprzemiennie z 2

oddechami usta-usta).

ZOBACZ FILM!

Aby dowiedzie si, jak naley postpowa w przypadku zadawienia,

obejrzyj materia filmowy: Jak postpowa w przypadku zadawienia?. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona


Str

on

a35

4.11. Zadawienie/zachynicie u niemowlcia.

Chwy niemowl i u dwa palce wok jego ust.

Po niemowl na swoim przedramieniu, twarz ku doowi. Gowa musi

znajdowa si niej ni tuw.

Uderz 5 razy midzy jego opatki.

Odwr niemowl na drugie przedrami twarz ku grze i wykonaj

5 ucini mostka.

Sprawd, czy ciao obce wypado z ust niemowlcia lub czy wida

je w jamie ustnej. Jeli tak wyjmij je.

Wykonuj 5 ucini klatki i 5 uderze naprzemiennie a usuniesz ciao

obce lub niemowl straci przytomno.

Jeli niemowl stracio przytomno, wezwij pogotowie (numer 999 lub

112).

Wykonaj 5 wdechw w usta niemowlcia.

Jeli to nie pomoe, zacznij uciska klatk piersiow malca. Punkt ucisku

wyznaczamy odmierzajc odcinek na szeroko palca poniej linii czcej

brodawki sutkowe. Uciskamy dwoma palcami na okoo 1,5-2,5 cm

gbokoci, okoo 100 razy na minut (noworodki 120 razy na minut).

Str

on

a36

ZOBACZ FILM!

Aby dowiedzie si, jak naley postpowa w przypadku

zadawienia/zakrztuszenia u niemowlcia, obejrzyj materia filmowy:

Pierwsza pomoc u niemowlt przy zadawieniu. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona


Str

on

a37

4.12. Zadawienie/zachynicie u dziecka.

Sko dziecko do kaszlu.

Jeli to nie pomaga, uderz malca 5 razy rk midzy opatki.

Gdy to nie pomoe, ucinij 5 razy nadbrzusze poszkodowanego dziecka

(obejmij poszkodowanego od tyu na wysokoci nadbrzusza musi on by

mocno pochylony do przodu. Zrb to zacinit w pi doni, ktr

obejmiesz drug rk i wykonaj gwatowny ruch pici do wewntrz

i ku grze to powinno sprawi, e ciao obce si przemieci).

Powtarzaj czynnoci z punktu 2 i 3 a pomoesz dziecku lub straci ono

przytomno.

Jeli dziecko stracio przytomno, wezwij pogotowie.

Udronij drogi oddechowe dziecka (u dzieci powyej 1. roku ycia poprzez

lekkie odchylenie gowy i uniesienie brody).

Wykonaj dwa wdechy. Kontroluj rezultaty.

Udronij drogi oddechowe.

Wykonaj ponownie 2 wdechy. Sprawdzaj, czy klatka piersiowa dziecka

si porusza.

Wykonaj 5 ucini nadbrzusza (po cz doniow nadgarstka jednej

rki na nadbrzuszu poszkodowanego, a drug do oprzyj na pierwszej

i wykonuj silne ucinicia w kierunku gowy i grzbietu poszkodowanego).

Str

on

a38

ZOBACZ FILM!

Aby dowiedzie si, jak naley postpowa w przypadku

zadawienia/zakrztuszenia u dziecka, obejrzyj materia filmowy:

Co zrobi, gdy dziecko si zakrztusio?. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona


4.13. Zamanie otwarte.

Wezwij pogotowie (numer 999 lub 112).

Za na ran jaowy opatrzunek, ktry zatamuje krwawienie i zapobiegnie

infekcji.

Zaczekaj z poszkodowanym na przybycie pomocy.

Jeli znajdujesz si w terenie (biwak w lesie, gry itp.), gdzie karetka nie

bdzie moga dojecha, musisz sam przetransportowa chorego.

Str

on

a39

Pamitaj, aby unieruchomi zaman koczyn poszkodowanego. Jeli

nastpio zamanie trzonu koci, naley unieruchomi zaman ko

i dwa ssiednie stawy. Jeli za doszo do zamania wewntrz stawu,

trzeba unieruchomi dany staw oraz dwie ssiadujce koci.

4.14. Zamanie zamknite.

Jeli podejrzewasz, e poszkodowany ma zaman koczyn, wezwij

pogotowie (numer 999 lub 112).

Uspokj chorego. Jeli podejrzewasz zamanie nogi, popro,

by poszkodowany nie prbowa chodzi.

Poczekaj z poszkodowanym na przyjazd karetki.

Jeli znajdujesz si w terenie (biwak w lesie, gry itp.), gdzie karetka nie

bdzie moga dojecha, musisz przetransportowa chorego

do miejsca, gdzie lekarz bdzie mg udzieli mu pomocy. Pamitaj, aby

unieruchomi zaman koczyn poszkodowanego. Jeli nastpio

zamanie trzonu koci, naley unieruchomi zaman ko

i dwa ssiednie stawy. Jeli za doszo do zamania wewntrz stawu,

trzeba unieruchomi dany staw oraz dwie ssiadujce koci.

4.15. Ciao obce w oku.

Nigdy nie wyjmuj samodzielnie duych cia obcych tkwicych w oku (takich

jak np. ga, n, drzazga). W takich przypadkach wezwij pogotowie

ratunkowe. Na czysty opatrunek na zdrowe oko poszkodowanego, by

uniemoliwi ruchy gaek ocznych. Zrb to tak, by oko nie byo ucinite.

Dopilnuj, by poszkodowany siedzia i czeka na przyjazd karetki.

Str

on

a40

Jeli w oku znajduje si may przedmiot (pyek, muszka, opiek elaza),

dopilnuj, by poszkodowany nie pociera oka.

Postaraj si wypuka tkwicy w oku przedmiot. Zbli oko

do naczynia tak, by szczelnie przylegao do wody, i pole

poszkodowanemu, by zacz mruga powiekami.

Jeli to nie pomoe, a chory nadal oczuwa bl, sprbuj wyj ciao obce

(jednak nie za pomoc chusteczki moe ona dodatkowo podrani oko).

Jednak jeeli istnieje ryzyko, i drobny przedmiot jest wbity w tkanki oka

i nie zdoasz go samodzielnie usun, natychmiast zaso oczy czystymi

opatrunkami (by uniemoliwi poruszanie nimi) i przewie chorego

do szpitala, najlepiej tam, gdzie jest ostry dyur okulistyczny

4.16. Oparzenie oka substancjami chemicznymi.

Po chorego.

Zaso jego zdrowe oko.

Rozchyl powieki chorego i pucz oko strumieniem czystej wody przed 20

do 30 minut. Pamitaj, e waciwy kierunek spywania wody

to od wewntrznego kcika oka do policzka.

Wezwij pomoc medyczn.

Nie zakadaj opatrunkw na chore oko.

Str

on

a41

4.17. Krwotok zewntrzny.

Wezwij karetk (nr 999 lub 122).

Wykonaj opatrunek uciskowy w miejscu krwawienia (a nie powyej lub

poniej rany). To sprawi, e krwawienie zostanie zahamowane, lecz krew

nadal bdzie dopywaa poniej zranionego miejsca i nie dojdzie

do uszkodzenia koczyny powodowanego niedokrwieniem poprzez ucisk.

Wyjtek: zmiadenie lub amputacja koczyny.

Nigdy nie wyjmuj duych przedmiotw tkwicych w ranie ich usunicie

moe nasili krawawienie. Przedmiot taki naley zabezpieczy przed

poruszaniem si, aby nie spowodowa wikszych uszkodze.

ZOBACZ FILM!

Aby zobaczy, jak postpowa w przypadku krwawienia, obejrzyj

materia filmowy: Jak zatamowa krwawienie z rany? Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona


Str

on

a42

4.18. Krwotok wewntrzny.

W przypadku krwotoku wewntrznego, po wezwaniu karetki, zasadne jest

wykonanie zimnych okadw na okolice brzucha lub klatki piersiowej przy

krwotokach z przewodu pokarmowego lub puc. Podobnie postpujemy ze

zmiadeniami i stuczeniami.

W przypadku krwotokw ttniczych i ylnych z koczyn naley unie

zranion koczyn.

4.19. Udar mzgu.

Jeli poszkodowany ma zaburzenia mowy, poraenie dolnej czci twarzy

objawiajce si opadajcym kcikiem ust, poraenie, niedowad jednej

poowy ciaa, zaburzenia czucia, nage, silne ble gowy i/lub mdoci bd

traci przytomno, moliwe, e dozna udaru mzgu.

Wezwij pogotowie (numer 999 lub 112).

U chorego w pozycji z lekko uniesionym tuowiem (kt okoo 30 stopnii).

Moesz w tym celu wykorzysta rcznik, koc lub zwinite ubrania.

Obserwuj chorego. Sprawdzaj, czy oddycha.

Nie podawaj poszkodowanemu niczego do jedzenia ani picia.

Nieprzytomnego poszkodowanego najlepiej uoy w pozycji bocznej, ktra

zapobiegnie wystpieniu niedronoci drg oddechowych oraz

ewentualnemu zachyniciu si treci pokarmow (wymioty).

Jeli chory nie oddycha, rozpocznij resuscytacj kreniowo--oddechow

(30 ucini klatki piersiowej, a nastpnie 2 wdechy). Nie przestawaj

do momentu przyjazdu karetki.

udzielanie pierwszej pomocy

Documents