1

dr Ryszard Paweł Krawczyk

Udzielanie zasiłków pieniężnych w ramach pomocy społecznej 1. Wstęp Pomoc społeczna jest jedną z instytucji polityki społecznej państwa, w ramach której udzielane są świadczenia o charakterze niepieniężnym i pieniężnym. W ramach pomocy o charakterze pieniężnym możemy wyróżnić zasiłki stałe, okresowe, celowe i specjalne zasiłki celowe, zasiłki na ekonomiczne usamodzielnienie. Zadania pomocy społecznej oraz formy w jakich jest ona udzielana potrzebującym, w warunkach polskich reguluje ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej1. Praktyka wskazuje, że ze strony potrzebujących udzielanie pomocy społecznej najbardziej pożądane jest w formie zasiłków pieniężnych. W zakresie przyznawania pomocy społecznej widoczny jest związek dwóch czynników indywidualistycznych – subiektywnego poczucia osoby zainteresowanej, iż pomoc jest jej niezbędna i swobodnej oceny organu pomocy społecznej decydującego o przyznaniu świadczenia na podstawie zasady indywidualizacji. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. nie odnosi się wprost do zagadnienia pomocy społecznej. Art. 67 ust. 1 brzmi – „ Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolność ci do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.” Ustęp 2 tego artykułu wskazuje, że ” Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa”. Polska nie jest państwem socjalnym, stąd też dedukowanie prawa do pomocy społecznej z art. 67 ust. 2 Konstytucji jest bardzo wątpliwe. W tym zakresie chodzi raczej o prawo do zabezpieczenia społecznego osób pozostających bez pracy nie z własnej woli i nie mających innych środków utrzymania, co łączy się z instytucja bezrobocia. Pomoc społeczna zgodnie z postanowieniem art. 3 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Przepis wskazuje, że celem pomocy społecznej jest zaspokajanie „ niezbędnych” potrzeb życiowych. Termin ten jednak nie wskazuje zakresu owej niezbędności. Może ona obejmować tylko środki minimum biologicznej egzystencji, ale może również zaspokajać inne różnorodne potrzeby społeczne. W orzecznictwie sądów administracyjnych na uwagę zasługuje wyrok z dnia 12 maja 2006 r. (syg. akt IV S.A./Wr 433/05), w którym wskazano, że celowym jest interpretowanie

1 Dz. U. z 2008 r., Nr 115, poz. 728

2

„niezbędności” w drugim tego słowa znaczeniu, jako bardziej odpowiadającemu duchowi ustawy i przyjętym międzynarodowym standardom w tym zakresie. Zadania z zakresu pomocy społecznej w Polsce mają charakter zadań własnych lub zleconych z zakresu administracji rządowej. Wszystkie trzy szczeble samorządu terytorialnego – gmina, powiat i województwo wykonują zadania z zakresu pomocy społecznej jako zadania własne, nadto gmina i powiat wykonują również te zadania jako zlecone z zakresu administracji rządowej. Na realizacje tych ostatnich zadań, obowiązek zapewnienia środków finansowych zgodnie z ustawą o pomocy społecznej (art. 18 ust. 2 i 20 ust. 2) spoczywa na budżecie państwa. Analiza przepisów ustawy o pomocy społecznej i jej praktyczne zastosowanie musi być dokonywane przez inspektorów kontroli regionalnych izb obrachunkowych w funkcjonowaniu samorządu, z punktu widzenia zasad ogólnych oraz celów pomocy społecznej, których nie można pominąć przy analizie konkretnych świadczeń. Pierwszą z zasad ogólnych jest zasada subsydiarności wskazująca, że osoba ubiegająca się o świadczenie winna w pierwszej kolejności skorzystać z możliwości uzyskania pomocy z innych źródeł, a dopiero w przypadku ich braku liczyć na pomoc odpowiedniego organu pomocy społecznej. Drugą z zasad jest zasada aktywności wyrażająca się w obowiązku współdziałania przez korzystającego z pomocy z pracownikami ośrodka pomocy społecznej. Z dwoma powyższymi zasadami związana jest zasada trzecia – zasada indywidualizacji, która oznacza, że organ decydujący o pomocy społecznej dostosowuje rodzaj, formę i wielkość pomocy odrębnie dla każdego pojedynczego przypadku. Oznacza to, że organ pomocy społecznej ma możliwość zindywidualizowania rozstrzygnięcia w ramach ustalonych w ustawie form i środków pomocy. Analiza udzielania zasiłków pieniężnych w ramach pomocy społecznej dokonana zostanie na przykładzie gminy liczącej ok. ośmiuset tysięcy mieszkańców i dotyczyć będzie audytu systemu(systems audit) oraz audytu działalności (performance audit).

2. Zadania pomocy społecznej i ich podział między jednostki samorządu terytorialnego. Po 1945 roku funkcjonowanie pomocy społecznej w Polsce może podlegać następującej cezurze czasowej.

a) lata 1945 – 1989 b) lata 1990 – 2003 c) okres po 2004 roku

W pierwszym okresie pomoc społeczna miała charakter scentralizowany a jednocześnie była rozproszona pomiędzy kilka resortów i określano ją w wielu aktach różnej rangi. Aparat administracyjny był rozległy i zbiurokratyzowany, nie dysponował też

3

odpowiedniej klasy specjalistami z zakresu pomocy społecznej. Zadania z zakresu pomocy społecznej wykonywał Minister Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, Minister Oświaty i Wychowania, Minister Sprawiedliwości, Minister Zdrowia i Opieki Społecznej. Mimo formalnego obowiązywania ustawy z 12 sierpnia 1923 roku2, pomoc społeczna wykonywana była w oparciu o zarządzenia, instrukcje i różnego rodzaju pisma. W niewielkim stopniu do udzielania pomocy społecznej zostały dopuszczone organizacje społeczne, np. Polski Czerwony Krzyż, Polski Komitet Pomocy Społecznej oraz Caritas. Drugi okres formalnie zapoczątkowany został uchwaleniem ustawy z 30 listopada 1990 roku3. Ustawa jednak ściśle powiązana jest z wcześniejszym kryzysem gospodarczym lat osiemdziesiątych, powstawaniem nowych problemów, które zaczęły się wyłaniać w związku z wprowadzeniem gospodarki wolnorynkowej. Z jednej strony chęć poprawy życia i aspiracje społeczeństwa wzrastały, a drugiej strony pojawiły się nowe zjawiska, takie jak bezrobocie czy bezdomność. W 1990 roku przeniesiono pomoc społeczną z ministerstwa zdrowia do ministerstwa pracy i utworzono Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej. Wszystkie formy pomocy występujące w rozproszonych aktach prawnych zebrano w jednej ustawie. Uregulowano zadania administracji publicznej i określono reguły współdziałania z organizacjami społecznymi. Ustawa eksponowała bardziej pomocowy niż opiekuńczy charakter świadczeń. Ich zadaniem było zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin wraz z zapewnieniem godnych warunków bytowych oraz doprowadzenie do życiowego usamodzielnienia się świadczeniobiorców. Ustawa wprowadziła nowa kategorie pomocy – pracę socjalną. Ustawa kładła nacisk na ochronę rodziny. Trudne sytuacje życiowe to: ubóstwo, sieroctwo, bezdomność ochrona macierzyństwa, bezrobocie, upośledzenie fizyczne i umysłowe, długotrwała choroba, alkoholizm, narkomania. Świadczenia materialne wymagały spełnienia kryterium dochodowego – dochód osoby samotnej lub dochód przypadający na członka rodziny, odpowiadający najniższej emeryturze. W wyniku nowelizacji wprowadzono kwotowy próg dochodu nazwany też progiem ubóstwa. W 1996 roku wprowadzono tzw. specjalny zasiłek okresowy i specjalny zasiłek celowy, które mogły być przyznane osobom niespełniającym kryterium dochodowego. Konstrukcje prawne ustawy uzupełniane były również przez inne ustawy: - ustawą z 26 X 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi – nałożono na organy administracji publicznej obowiązki z zakresu profilaktyki i zwalczania problemów alkoholowych. Ponieważ brak było ustawy o przeciwdziałaniu narkomani regionalne izby obrachunkowe dopuściły finansowanie na podstawie tej ustawy walki z inną dysfunkcją społeczną – narkomanią. - ustawą z 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży – wprowadzono obowiązek objęcia opieką socjalną, medyczną i prawną kobiet w ciąży. 2 Dz U. Nr 92, poz. 726 z póź. zm. 3 Dz. U. Nr 87, poz. 506 z póź. zm.

4

- ustawą z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu ustanowiła formy pomocy na wypadek bezrobocia – formami przeciwdziałania miały być: przyznawanie zasiłków, pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe, pomoc w przekwalifikowaniu zawodowym, podniesienie kwalifikacji. - ustawą z 24 kwietnia 1997 r. – o przeciwdziałaniu narkomanii – wskazano na działalność wychowawczą i informacyjną, leczenie uzależnień i rehabilitację narkomanów. - ustawa z 27 sierpnia 1997 r. – o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – pomoc w rehabilitacji i ochronie niepełnosprawnych pozostających w stosunku pracy, stwarzanie preferencji dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne. W okresie tym przygotowywano się również do przystąpienia do Unii Europejskiej i przystosowania rozwiązań polskich do wymogów prawa unijnego. Z pomocy społecznej wyłączono rentę socjalną oraz zmieniono zasiłki rodzinne, zlikwidowano fundusz alimentacyjny, położono nacisk na większe wykorzystywanie świadczeń o charakterze usługowym, zwłaszcza wobec osób starszych, niepełnosprawnych, chorych oraz rodzin patologicznych. Otwarto także możliwość wykonywania zadań z zakresu pomocy społecznej przez organizacje pozarządowe oraz niepubliczne placówki pomocy społecznej. Trzeci okres został zapoczątkowany ustawą z dnia 12 marca 2004 roku, która weszła w życie w dniu 1 maja 2004 roku w momencie wejścia Polski do Unii Europejskiej. Ustawa rozszerzyła krąg podmiotów korzystających z pomocy społecznej o cudzoziemców. Wprowadziła nadzór wojewody nad postępowaniem i środki pokontrolne. Rozwinęła zasady współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami. Powierzanie zadań z zakresu wykonywania pomocy społecznej odbywa się w stosunku do tych podmiotów w formie kontraktu z wykonawcą, którego wyłania się w drodze publicznego konkursu i oceny ofert. Konkurs ofert realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej odbywa się przy uwzględnieniu zasady pomocniczości, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności. Podmioty uprawnione mogą same występować z ofertą realizacji zadania . Uregulowano także zasady przyznawania pomocy pieniężnej dla uchodźców, zmieniono przepisy dotyczące pracy socjalnej, poradnictwa zawodowego, rozwinięto postanowienia ustawy dotyczące świadczeń o charakterze usługowym. Ustawa rozszerza również problematykę rodzin zastępczych, opieki nad dzieckiem i rodziną,

Ustawowy katalog zadań pomocy społecznej ma charakter otwarty i obejmuje: - przyznawanie i wypłacanie przewidzianych ustawą świadczeń; - pracę socjalną; - prowadzenie i rozwój niezbędnej infrastruktury socjalnej; - analizę i ocenę zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej; - realizację zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych;

5

- rozwijanie nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb. Zadania z zakresu pomocy społecznej w warunkach polskich realizowane są zarówno przez administrację rządową, jak i administrację samorządową. W tej ostatniej występują jako zadania własne o charakterze obowiązkowym, jak i zadania własne. Gminy i powiaty realizują również zadania zlecone w tym zakresie przez administrację rządową. Zadania z zakresu pomocy społecznej realizowane są przez ośrodki pomocy społecznej w gminach i powiatowe centra pomocy rodzinie w powiatach. Zadania gmin o charakterze obowiązkowym można podzielić na:

a) zadania z zakresu zbudowania systemu pomocy społecznej : - opracowanie i realizację strategii rozwiązywania problemów społecznych z położeniem nacisku na budowanie programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych dysfunkcji społecznych, - tworzenia gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną, - sporządzania bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej; - utworzenie i utrzymanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia dla pracowników b) udzielania pomocy społecznej w formie bezpośredniego lub pośredniego wsparcia finansowego: - przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych, zasiłków celowych - przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstających w wyniku zdarzenia losowego - przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia - przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowego.

c) pomoc w formie rzeczowej - udzielanie schronienia, zapewnienia posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym, - organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych,. - pomoc cudzoziemcom, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej status uchodźcy - praca socjalna, - organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, - prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo – wychowawczych wsparcia dziennego, - dożywianie dzieci, - sprawianie pogrzebu , w tym osobom bezdomnym,

6

- kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy tym domu. Zadania własne gmin natomiast obejmują: - przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych - przyznawanie oraz wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie się w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze - prowadzenie oraz zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowania do nich osób wymagających opieki - współpraca z powiatowym urzędem pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy, upowszechnianie informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach. Gminy w ramach pomocy społecznej wykonują także zadania z zakresu administracji rządowej. Należą do nich: - przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych - opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia -organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania oraz prowadzenie domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi - przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęska żywiołową lub ekologiczną - realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych - przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania cudzoziemcom. Środki na realizację i obsługę wyżej wymienionych zadań zapewnia budżet państwa. Zadania powiatu Ze względu na rangę powiatu zadania wykonywane przez tę jednostkę samorządu terytorialnego mają charakter ponadgminny i podobnie, jak na szczeblu gminnym realizowane są jako zadania własne oraz zadania zlecone. Podzieliłbym je w zakresie zadań własnych na ;

a) zadania z zakresu opracowywania strategii rozwiązywania problemów pomocy społecznej oraz zadania z zakresu prowadzenia specjalistycznego poradnictwa, w tym doradztwa metodycznego oraz szkolenia i doskonalenia zawodowego kadr pomocy społecznej

b) organizowanie w różnych formach opieki nad dziećmi - organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych tam dzieci, zapewnienie opieki i wychowania dzieciom

7

całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców, w szczególności przez prowadzenie ośrodków adopcyjno – opiekuńczych, pokrywanie kosztów utrzymania dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w całodobowych placówkach opiekuńczo – wychowawczych, przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz kontynuowanie nauki osobom opuszczającym te ośrodki,

c) prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym, prowadzenie powiatowych ośrodków wsparcia ( w tym domów dla matek małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży), prowadzenie mieszkań chronionych dla osób z terenu więcej niż jednej gminy, tworzenie i prowadzenie powiatowych centrów pomocy rodzinie,

d) prowadzenie innych działań stosownie do potrzeb , np. realizacja programów osłonowych.

Grupa zadań zleconych powiatowi z zakresu administracji publicznej obejmuje: a) pomoc cudzoziemcom o statusie uchodźcy- realizacja programów integracyjnych,

opłacanie za te osoby składek zdrowotnych, udzielanie pomocy w zakresie interwencji kryzysowych, finansowanie pobytu dzieci cudzoziemców w całodobowych placówkach opiekuńczo – wychowawczych

b) prowadzenie oraz rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi,

c) realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia

Należy zauważyć, że zadania z zakresu pomocy społecznej mogą być wykonywane samodzielnie przez organy administracji rządowej i samorządowej, mogą również być zlecone przez tę administrację organizacjom pozarządowym prowadzącym działalność w zakresie pomocy społecznej oraz kościelnym osobom prawnym i ich jednostkom organizacyjnym. Zlecenie takiego zadania następuje po uprzednim przeprowadzeniu konkursu ofert. Zlecenie realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej nie może obejmować ustalania uprawnień do świadczeń , opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz wypłaty świadczeń pieniężnych. Konkurs ofert realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej odbywa się przy uwzględnieniu zasady pomocniczości, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności. Podmioty uprawnione mogą z własnej inicjatywy wystąpić z ofertą realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej. W przypadku złożenia oferty przez podmiot uprawniony organ pomocy społecznej zobowiązany jest w terminie 2 miesięcy rozpatrzyć celowość zlecenia określonego zadania podmiotom uprawnionym, biorąc pod uwagę stopień, w jakim oferta odpowiada priorytetom zadań z zakresu pomocy społecznej, daje gwarancję realizacji zadania zgodnie z obowiązującymi standardami, środki dostępne na realizacje

8

zadania i korzyści wynikające z realizacji zadania przez te podmioty. Po przeanalizowaniu celowości realizacji zadania przez podmioty uprawnione zamiast przez własne służby, informuje składającego o przybliżonym terminie wszczęcia konkursu ofert.

3. Zasady ogólne przy udzielaniu zasiłków pieniężnych z pomocy społecznej

a) Zasada subsydiarności Zasada subsydiarności w modelu polskiej pomocy społecznej istnieje już od okresu dwudziestolecia międzywojennego. Przewidywała ją ustawa o opiece społecznej z 16 sierpnia 1923 roku. Po reaktywowaniu samorządu terytorialnego pojawiła się w ustawie o pomocy społecznej z 29 listopada 1990 roku przyjmuje ją również aktualnie obowiązująca ustawa o pomocy społecznej z 12 marca 2004 roku. Zgodnie z art. 2 ust. 1 uops pomoc społeczna ma na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pojęcie subsydiarności na gruncie polskiego prawa o pomocy społecznej może być rozważane w dwóch aspektach:

a) subsydiarność pomocy społecznej w stosunku do własnych zasobów i możliwości oraz obowiązków spoczywających na osobach bliskich,

b) subsydiarność pomocy społecznej w stosunku do innych systemów zabezpieczenia społecznego. Rozumienie pierwsze zasady subsydiarności sprowadza się więc w praktyce do tego, że sam podmiot winien czynić wszystko, aby żyć godnie, a gdy nie daje sobie rady, odpowiedzialność w tym zakresie przechodzi na rodzinę. Subsydiarność w tym względzie, tj. własnych możliwości i środków ma charakter bezwzględny. Oznacza to, że organ pomocy społecznej zawsze może odmówić świadczenia pomocy. Natomiast subsydiarność pomocy społecznej wobec obowiązków spoczywających na osobach bliskich ma charakter względny. W świetle dyspozycji art. 16 ust. 2 uops gmina (powiat) nie może odmówić pomocy osobie potrzebującej, mimo istnienia prawnego i moralnego obowiązku osób fizycznych (lub prawnych) do zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych. Posiadanie jakichkolwiek środków uzyskanych z innych systemów świadczeniowych zabezpieczenia społecznego nie wyklucza jednak możliwości otrzymania świadczeń z pomocy społecznej. Niezbędnym warunkiem jaki w tym przypadku winien spełnić potrzebujący pomocy jest niemożność pokrycia kosztów utrzymania pomimo uprzedniego wykorzystania własnych środków i możliwości.

9

b) Zasada aktywności Wynika ona z art. 4 uops i wyraża się w obowiązku współdziałania osób i rodzin korzystających pomocy społecznej w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. W praktyce oznacza to, że osoba ubiegająca się o świadczenie zobowiązana jest do aktywnej współpracy z pracownikiem ośrodka pomocy społecznej. Najczęściej chodzi o obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, podnoszenia kwalifikacji – a więc obowiązek uczestniczenia w kursach, szkoleniach zawodowych, aktywnego poszukiwania pracy. Również w zakresie obowiązku współdziałania mieści się obowiązek dostarczenia dokumentów, informowanie o istotnych zmianach w swej sytuacji. Sytuacja życiowa takiej osoby oceniana jest indywidualnie, co w efekcie powoduje, że potrzebujący pomocy nie może w zupełności przejść do porządku dziennego nad wskazówkami udzielanymi przez pracownika pomocy społecznej. Odmowa podjęcia zaproponowanej pracy z powodu zbyt niskiego wynagrodzenia, posiadania zbyt wysokich kwalifikacji dla wykonywania oferowanej pracy, odmowa podjęcia prac społecznie użytecznych, odmowa poddania się leczeniu odwykowemu w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną może być powodem odmowy przyznania świadczenia. Dyspozycja dla takiego postępowania ośrodka pomocy społecznej wynika wprost z art. 11 ust. 2 ustawy. Jednakże brak współdziałania wpływający negatywnie na możliwość przyznanie prawa do świadczenia nie jest jedynym czynnikiem, który brany jest pod uwagę przy podjęciu decyzji o uzyskania świadczenia. Zgodnie z art. 11 ust. 3 pracownik socjalny winien brać również pod uwagę sytuacje osób będących na utrzymaniu osoby ubiegającej się o świadczenie lub korzystającej ze świadczeń. c) Zasada indywidualizacji świadczeń z zakresu pomocy społecznej W ujęciu prawnym system zabezpieczenia społecznego rozumiany jest jako system gwarancji i środków służących zaspokojeniu potrzeb ludzi niezdolnych do pracy i potrzeb związanych ze szczególnie trudną sytuacją życiową. Różnorodność środków zabezpieczenia społecznego pozwala wymienić trzy jego formy: ubezpieczenie społeczne, zaopatrzenie społeczne i pomoc społeczną. Idea pomocy społecznej niezależnie od okresu – epoki jest ideą powszechną. Charakteryzując poszczególne formy zabezpieczenia społecznego musimy zwrócić uwagę na fakt, że mają one przede wszystkim indywidualny i subsydiarny charakter oraz pozbawione są one konstrukcji roszczeniowej prawa do świadczeń. Osoba ubiegająca się o świadczenie może je otrzymać w zależności od oceny i uznania organu pomocy społecznej. Mamy więc do czynienia z zasadą indywidualizacji prawa do pomocy., która powinna być tak realizowana, aby nie była sprzeczna z ideą równości. Oznacza to również, że świadczenia z zakresu pomocy społecznej różnią się od świadczeń otrzymywanych w formie ubezpieczeniowej lub zaopatrzeniowej, tym, że przed ich otrzymaniem sytuacja życiowa

10

potrzebującego poddana jest ocenie jednostkowej, która winna wskazywać na potrzebę wydania decyzji o przyznaniu świadczenia oraz o wysokości tego świadczenia. Natomiast w systemie ubezpieczeniowym i zaopatrzeniowym mamy do czynienia z schematyzmem i formalizmem świadczeń. Wdrażanie zasady indywidualizacji świadczeń wiąże się z rezygnacją ze szczegółowego i wyczerpującego określenia świadczeń. Ustawodawca określa jedynie w sposób ogólny cel świadczenia i okoliczności w jakich może być ono przyznane, tym samym rezygnuje z określenia normatywnego stanu faktycznego rodzącego prawo do świadczeń, normatywnego określenia rodzaju i wysokości świadczenia. Elementy te mają charakter ocenny dla organu przyznającego świadczenie. Swoboda w tym zakresie umożliwia indywidualizację rozstrzygnięć w granicach przewidzianych prawem form i środków pomocy społecznej. Swoboda uznania obejmuje w tym zakresie podjęcie decyzji o otrzymaniu świadczenia, ustaleniu typu świadczenia dostosowanego do okoliczności oraz rozmiaru świadczenia. Indywidualizacja świadczeń nie może jednak podważać zasady jednakowego traktowania jednostek w sytuacjach podobnych. Indywidualizacja winna stanowić punkt wyjścia w ocenie potrzeb a nie wyłącznie rezultat oceny. Uznaniowość świadczeń ma swoje dobre i złe strony. Plusem jest możliwość indywidualizacji każdej sytuacji życiowej i związanych z nią potrzeb jednostkowych. Minus rozwiązania wiąże się z daleko posuniętą dowolnością w uznaniu potrzeby za zasługująca na pomoc w zaspokojeniu. Indywidualizacja świadczeń wyraża się także poprzez różnorodność rodzajów świadczeń z zakresu pomocy społecznej. Ze względu na zróżnicowanie form możemy wyróżnić pomoc realizowaną w następujących formach: świadczenia pieniężne, pomoc w naturze, pomoc w usługach, pomoc w formie zinstytucjonalizowanej. Z zindywidualizowanych charakterem świadczeń z zakresu pomocy społecznej związana jest również ich fakultatywność. Osoba, której organ pomocy społecznej odmówił świadczenia nie może kwestionować tej decyzji na drodze sądowej. W polskim systemie nie można mówić jednak o zupełnej dowolności w przyznawaniu świadczeń. Osoba, która uzna, że spełnia warunki do otrzymania świadczenia w przypadku decyzji odmownej ma prawo odwołania się od niekorzystnej decyzji do organu wyższego szczebla z zakresu pomocy społecznej. Odwołanie wnosi się w terminie 14 dni od daty otrzymania decyzji za pośrednictwem jednostki organizacyjnej, która ja wydała.

4. Formy udzielania zasiłków pieniężnych a) Zasiłek stały

Zasiłek stały wypłacany jest przez gminę i stanowi zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej, co oznacza, że środki na cen cel zostają przekazane gminie z budżetu państwa.. Zasiłek stały zaliczany jest do świadczeń obowiązkowych, do którego znajduje

11

zastosowanie zasada subsydiarności. Osoba, która posiada środki w postaci dóbr materialnych ( np. nieruchomości) może otrzymać zasiłek stały w postaci doraźnego wsparcia, jednak pod warunkiem rozwiązania swego problemu w określonym czasie. Po bezskutecznym upływie terminu i niezrealizowaniu zobowiązania decyzja o udzieleniu pomocy może być cofnięta na podstawie art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej. Artykuł 37 ustawy o pomocy społecznej stwierdza, że zasiłek stały przysługuje następującym osobom: - pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, tj kwoty 477 złotych. Kryteria dochodowe podlegają weryfikacji kwotowej co 3 lata. - pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy, z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie w wysokości niższej niż 351 złotych na osobę. Osoba samotnie gospodarująca to osoba , która prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. W przypadku osób ubiegających się o przyjęcie do domu pomocy społecznej lub przebywających w tym domu uważa się je za samotnie gospodarujące, jeżeli przed przyjęciem do domu pomocy społecznej takie osoby były uprawnione do zasiłku stałego. Niezdolność do pracy z powodu wieku to osiągnięcie przez kobietę 60 lat, a mężczyznę 65 lat życia. Całkowita niezdolność do pracy to niezdolność w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu ubezpieczeń Społecznych lub zaliczenia takiej osoby do I lub II grupy inwalidzkiej, albo tez legitymowanie się znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. W przypadku osób pozostających w rodzinie, a ubiegających się o zasiłek stały istotnym jest kwestia dochodu. Świadczenie może otrzymać tylko ten, u którego dochód na osobę w rodzinie, jak i dochód ubiegającego się o świadczenie jest niższy od kryterium dochodowego. Obie przesłanki muszą być spełnione łącznie, co oznacza , że posiadanie wyższego dochodu od kryterium przez ubiegającego się o świadczenie przy niskich dochodach członków rodziny powoduje, że świadczenie nie przysługuje. Wysokość zasiłku stałego to różnica między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej (lub osoby pozostającej w rodzinie) a dochodem tej osoby lub dochodem na osobę w rodzinie. Kwota zasiłku stałego wypłacana miesięcznie oscyluje między 30 a 444 zł.

a) Zasiłek okresowy Przyznawanie i wypłata zasiłku okresowego ma w chwili obecnej charakter zadania własnego obowiązkowego. W latach 1990 – 2004 było to zadanie z zakresu administracji rządowej zlecone gminom o charakterze nieobowiązkowym, którego realizacja zależała od otrzymania na ten cel środków z budżetu państwa. W związku z powyższym było ono rzadko

12

wykonywane. Zmiana charakteru obowiązku w przypadku zasiłku okresowego nie oznacza jednak powstania po stronie ubiegającego się o zasiłek roszczenia o jego wypłacenie. Gmina nie może odmówić wypłaty świadczenia, ze względu na brak możliwości finansowych. Może natomiast uwzględniając swoje możliwości finansowe udzielić go w określonej wysokości. Zasiłek okresowy przysługuje osobie: - samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, -rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego Przyczynami uzasadniającymi ubieganie się o zasiłek są w szczególności: długotrwała choroba, niesprawność, bezrobocie, brak możliwości otrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego. Katalog przyczyn wyliczonych w ustawie ma charakter przykładowy. Wysokość zasiłku zależy od uznania organu pomocy społecznej. Pomimo przekroczenia kryterium dochodowego, w szczególnie uzasadnionych przypadkach na podstawie art. 41 pkt 2 uops zasiłek może być przyznany, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku. Zasady ustalania wysokości zasiłku okresowego: - w przypadku osoby samotnie gospodarującej – do wysokości różnicy pomiędzy kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby – kwota zasiłku nie może być wyższa niż 444 złotych miesięcznie. - w przypadku rodziny – do wysokości różnicy pomiędzy kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny – kwota zasiłku nie może być niższa niż 50 % różnicy pomiędzy kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej ( 477 zł) a dochodem tej osoby lub kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny. Minimalna kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł miesięcznie – rada gminy może podwyższyć kwotę minimalną. W części na zasiłki okresowe gminy otrzymują dotacje celowe z budżetu państwa. Udzielenie świadczenia przez gminny ośrodek pomocy społecznej w przypadku zasiłku okresowego oparte jest na uznaniu administracyjnym, które nie oznacza dowolności. Organ podejmując decyzje o świadczeniu, oprócz potrzeb podopiecznego winien uwzględniać również swoje możliwości płatnicze.

b) Zasiłek celowy, specjalny zasiłek celowy Zasiłek celowy przysługuje osobom spełniającym kryteria dochodowe, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej ( np.. określonej w art. 7 uops). Zasiłek celowy może być przyznany w celu zaspokojenia niezbędnych potrzeb bytowych, np. na pokrycie kosztów leczenia, zakupu żywności, leków ,opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, kosztów drobnych remontów, sprawienia pogrzebu osoby bezdomne oraz osoby nie mające dochodów oraz możliwości uzyskania świadczeń w NFZ. może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie całości lub części wydatków na świadczenia zdrowotne.

13

Zasiłek celowy przysługuje również na postawie art. 40 uops osobom nie spełniającym kryteriów dochodowych – nie musi być on w tym przypadku zwracany. Dotyczy to osób, które poniosły straty wskutek zdarzeń losowych lub w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej. Osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany także specjalny zasiłek celowy w wysokości nie przekraczającej kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi lub tez zasiłek celowy, pod warunkiem zwrotu części lub całości otrzymanego świadczenia pieniężnego. Udzielenie obu zasiłków oparte jest na swobodnym uznaniu administracyjnym a przesłanki uzasadniające ubieganie się zasiłek określone są w sposób nieostry – „szczególnie określone okoliczności”, „ niezbędne potrzeby bytowe”. Pomimo spełnienia przesłanek organ pomocy społecznej nie jest zobowiązany do udzielenia obu rodzajów zasiłku. Olbrzymią rolę odgrywa tutaj spełnienie zasady subsydiarności, indywidualizacji świadczenia i zasady aktywności. Zasiłek celowy nie musi odpowiadać kwocie niezbędnej na do zaspokojenia potrzeby./

c) Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie przewidziana jest w art. 43 uops i jest formą jednorazowego zasiłku celowego. Zasady przyznawania tej pomocy w postaci spełnienia szczególnych warunków umożliwiających ubieganie się o nią, określenie maksymalnej wysokości, szczegółowe warunki i tryb przyznawania określa rada gminy w postaci uchwały. Powyższe świadczenie ma charakter fakultatywny i może przysługiwać tylko osobom, które nie otrzymały już pomocy z innego źródła. Pomoc ta może być odmówiona osobom uchylającym się od podjęcia pracy w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, odbycia przeszkolenia zawodowego. Pomoc ta może być skierowana do osób, które chcą rozpocząć działania w small bussines, a nie są stanie zaciągnąć kredytów w bankach ze względu na brak zdolności kredytowej, a dzięki tej pomocy mogą przezwyciężyć trudną sytuację życiową i uzyskać stałe źródło utrzymania.

14

Świadczenia pomocy społecznej w Polsce – tab. 1*

Wyszczególnienie Korzystający z pomocy

w tys. Udzielone świadczenia

w mln zł.

Rok 2007 2 366 3 326,0

Pomoc pieniężna (w tym zasiłki:)

1 940 2 493, 3

Zasiłek stały 184 602, 8

Zasiłek okresowy 553 541, 1

Zasiłki celowe 1 108 736, 6

Pomoc niepieniężna, w tym:

1 245 832, 8

schronienie 11 21, 8

posiłek 1 086 430, 4

ubranie 16 3,0

Sprawienie pogrzebu 5 9, 4

*dane za: Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 2008 r., tab. 27 (298) Świadczenia pomocy społecznej., s. 390

15

5. Pomoc realizowana w ramach działalności własnej MOPS w m. Łodzi Realizacja pomocy społecznej w postaci wypłacania zasiłków o charakterze pieniężnym zostanie przedstawiona na przykładzie miasta Łodzi

Tab. 2*

Rok

zasiłek stały zasiłek okresowy zasiłek celowy i

specjalny zasiłek celowy

zasiłek i pożyczka na ekonomiczne

usamodzielnienie się

pomoc dla rodzin zastępczych

zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie

oraz kontynuowanie

nauki

świadczenie pieniężne na utrzymanie i

pokrycie wydatków zw. z

nauką jęz. polskiego dla uchodźców

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

kwota ilość osób

kwota ilość osób

kwota ilość osób

kwota ilość osób

kwota ilość osób

kwota ilość osób

kwota ilość osób

2004 19 800 000 6 578 5 158 016 14 322 4 580 245 14 509 431 546 88

11 000 000

1 523 4 000 000 912 27 107 6

2005 19 911 621 5 897 8 911 439 15 236 3 064 038 13 158 214 093 53 11 787 336 1617 3 890 753 870 101 366 17

2006 20 756 603 6 095 11 279 380 15 544 2 655 726 10 629 173 730 39 12 679 902 1 804 3 629 539 884 25 940 9

2007 21 226 306 6 021 11 387 596 14 096 2 424 839 8 822 594 931 120 13 517 512 1 869 3 345 736 833 73 461 14

*Świadczenia pieniężne z pomocy społecznej realizowane przez MOPS w Łodzi- dane ze sprawozdań z działalności Ośrodka za lata 2004- 2007

16

Wyjaśnienia do Tab. 2 Kol. 5, 6 Oprócz danych wymienionych w kol. 5 i 6 należy uwzględnić fakt, że:

• miesiącach listopad-grudzień 2004 r. przystąpiono do pilotażu rządowego programu „Posiłek dla potrzebujących”. Program ten przewidywał pomoc w postaci bezpłatnego posiłku lub zasiłku celowego na zakup posiłku lub żywności. W ramach programu 1.504 osoby skorzystały z pomocy w postaci ciepłego posiłku, a 718 otrzymało zasiłek celowy z przeznaczeniem na zakup żywności. Łączna wartość pomocy wyniosła 408.482 zł, z czego 209.022 zł pochodziło z budżetu miasta.

• w 2005 r. udzielano również pomocy w postaci zasiłków celowych z przeznaczeniem na zakup gorącego posiłku lub żywności. Z tej formy pomocy skorzystało 15.499 osób na łączną kwotę 4.554.509zł. Środki na realizację Programu pochodziły zarówno z budżetu gminy (2.645.900zł), jak i z budżetu państwa (5.189.247zł). Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Łodzi udzielał również pomocy w postaci talonów żywnościowych, które otrzymały 362 osoby w łącznej kwocie 69.215 zł. Kontynuowano Program Apteka Komunalna polegający na udzielaniu osobom najuboższym pomocy w formie dofinansowania do zakupu leków, materiałów opatrunkowych, określonych w sporządzonym wykazie. Celem programu była poprawa skuteczności leczenia, a także spowodowanie podjęcia leczenia przez osoby najsłabsze ekonomicznie. W 2005r. recepty zrealizowały 2.523 osoby – wydano 6.266 medykamentów na kwotę 340.514,20zł.

• 2006 r.- MOPS był również bezpośrednim realizatorem Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji

programu pomocy dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy (Dz. U. z 2006 r. Nr 155, poz. 1109). W ramach programu 256 rodzinom rolniczym wypłacono zasiłki celowe w łącznej wysokości 234 928 zł.

• W 2007 r. udzielano również pomocy w postaci zasiłków celowych z przeznaczeniem na zakup gorącego posiłku lub żywności. Z tej formy pomocy skorzystały

13.604 osoby na łączną kwotę 10.413.495 zł. Środki na realizację Programu pochodziły zarówno z budżetu gminy (2.898.874 zł), jak i z budżetu państwa (11.198.980 zł). Ogólny koszt programu - 14.097.854 zł. Pozostałą kwotę, tj. 1.893.407 zł wydatkowano na: zasiłki celowe „Apteka Komunalna” – 850.489 zł, zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego – 53.354 zł, bilety kredytowane – 959 zł, sprawienie pogrzebu – 806.871 zł oraz pokrycie kosztów posiłków – 181.734 zł.

17

Oprócz pomocy finansowej MOPS udzielił znaczącego wsparcia rzeczowego wychowankom opuszczającym rodziny zastępcze, placówki opiekuńczo-wychowawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz zakłady poprawcze udzielono pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych:

• 2004 r.- 191 wychowanków i podopiecznych otrzymało pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej o wartości 231.001 zł. • 2005 r.- 134 wychowanków i podopiecznych otrzymało pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej o wartości 228.279zł,

• 2006 r.- 154 wychowankom i podopiecznym przyznano pomoc w formie rzeczowej na zagospodarowanie o łącznej wartości 303.735 zł.

• 2007 r.- 153 wychowankom i podopiecznym przyznano pomoc w formie rzeczowej na zagospodarowanie o wartości 306.974 zł.

Kol. 9, 10 Pomoc określona w kol. 9 i 10 obejmuje pomoc finansową dla dzieci z rodzin zastępczych pochodzących i zamieszkałych na terenie Łodzi, dzieci – mieszkańców innych powiatów, umieszczonych w rodzinach zastępczych na terenie Łodzi oraz na podstawie porozumień zawartych z innymi powiatami finansowanie pobytu dzieci- mieszkańców Łodzi umieszczonych w rodzinach zastępczych, zamieszkałych na terenie innych powiatów. Kol. 13, 14 Dane znajdujące się w kol. 13 i 14 dotyczą świadczeń pieniężnych dla uchodźców i repatriantów na:

• utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką jęz. polskiego, • pokrycie kosztów przejazdu, na zagospodarowanie i bieżące utrzymanie, • pokrycie kosztów związanych z nauką małoletnich dzieci. • pokrycie kosztów remontu lokalu mieszkalnego;

18

Ilość osób objętych pomocą MOPS wg rodzajów udzielonej pomocy obrazuje poniższa tabela. Tab. 3

2004 2005 2006 2007 1 3 4 5

finansowa 28 740 28 753 32 672 31 176

rzeczowa 5 673 9 223 10 456 10 748

usługowa 4 336 4 303 4 360 4 616

razem 33 380 35 232 38 504 36 643

Na zadania z zakresu administracji rządowej zlecone gminie oraz na zadania własne gminy MOPS wydatkował następujące kwoty (zł): Tab. 4

2004 2005 2006 2007

1 2 3 4

z budżetu gminy 22 635 515 31 020 662 39 151 566 40 353 378

z budżetu państwa

24 657 210 22 027 492 22 935 731 22 014 610

razem 47 292 725 53 048 154 62 087 297 62 367 988 Powyższe dane wskazują, że środki przekazywane z budżetu państwa na realizację zadań zleconych z zakresu administracji rządowej utrzymują się na niezmienionym poziomie z lekką tendencją malejącą, natomiast wzrasta ilość środków przekazywanych z budżetu gminy na realizację zadań własnych

19

Tab. 5

Budżet wydatki Rok Liczba mieszkańców

Dochody Wykonane w zł

Wydatki Wykonane w zł

Osoby korzystające z pomocy % do liczby mieszkańców

Wydatki MOPS na realizację zadań % do wyd. budżetu

Zatrudnienie w MOPS i jednostkach nadzorowanych

Zadania zlecone gminie i powiatowi razem

Zadania własne gminy i powiatu razem

Wydatki realizowane w ramach porozumień

Osoby i rodziny objęte pracą socjalną

2004 774 004

1 687 221 322

1 736 144 927

102 000 13,17%

167 654 554 9,65 %

2 301 42 317 364 1 256 168 43 573 532

38 761 626 85 053 779 123 815 405

265 617

2005 767 628

1 847 629 842

1 899 094 227

103 894 13,53%

226 746 038 12, 27 %

2 491 74519512 1313530 75 833 042

64 723 502 82 154 478 146 877 980

4 035 016

2006 760 021

2 109 913 508,280

2 147 327 827, 940

102 000 13,42 %

307 349 630 14, 31 %

2 473 135 063 131 1 388 809 136 401 940

75 533 579 91 108 897 166 642 476

4 255 214 82 599 (41 331)

2007 753 190

2 338 376 023, 350

2 420 100 932, 670

>100 000 13, 27 %

334 828 735 13, 83 %

2 586 141 148 725 1 802 910 142 951 635

89 373 543 97 194 577 186 568 120

5 308 980 73 671 (37 982)

20

Wnioski końcowe 1. Udzielanie zasiłków pieniężnych z pomocy społecznej nie jest zasadniczym celem

pomocy społecznej – nie może być celem samym w sobie 2. Ograniczanie się do udzielania zasiłków pieniężnych przy braku aktywnego rozwijania

innych form, które są pomocą w samodzielnym rozwiązywaniu trudnych sytuacji życiowych, może prowadzić do powstania w społeczeństwie grupy wykluczonych i zepchniętych na margines społeczny.

3. Zdecydowana większość osób korzystających z pomocy, szczególnie osób z różnymi dysfunkcjami społecznymi przekazuje swoistą kulturę ubóstwa z pokolenia na pokolenie.

4. Lepszemu rozwiązywaniu problemów osób korzystających z pomocy społecznej służy budowanie systemu organów pomocy społecznej opartej na pracy zaangażowanych służb socjalnych.

5. Średnia wysokość zasiłków celowych w praktyce funkcjonowania MOPS w Łodzi , np. w 2005 – 96 zł, w 2006- 124 zł, zasiłków okresowych, np. w 2005 - 107 zł, 2006 - 124 zł wskazuje na symboliczność kwot otrzymywanych przez podopiecznych pomocy społecznej. Należy przypomnieć, że najniższe wynagrodzenie w Polsce w latach 2004 – 2009 kształtowało się na poziomie 824 - 849 - 889,10 – 936 – 1126 - 1276 złotych.

6. W praktyce brak w Polsce systemu pomocy społecznej skonstruowanego na podstawie ustalenia minimum socjalnego oraz określenia metod oceny potrzeb jednostki.

7. Na podstawie danych przedstawionych w tab. 5 widzimy, że liczba osób korzystających z pomocy społecznej pozostaje praktycznie na niezmienionym poziomie. Wzrost wydatków na pomoc społeczną w latach 2004 – 2006 o ok. 2, 5 % rocznie praktycznie nie spowodował widocznego zmniejszenia się ilości osób korzystających z pomocy społecznej. Stąd też zapewne był to jeden z czynników – choć nie jedyny, warunkujących utrzymanie wydatków na pomoc społeczną w roku 2007 na niższym poziomie do roku poprzedniego.

8. Przykładem realizowania zadań z zakresu pomocy społecznej z coraz to większymi problemami może być również wzrost wydatkowania przez Gminę coraz większej ilości środków na wypłatę odszkodowań, zgodnie z art. 18 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów z tytułu niedostarczenia w terminie przez gminę lokalu socjalnego.

Rok Kwota odszkodowań w zł. 2005 14 403 2006 29 042 2007 184 697

2008 435 109

21

Bibliografia: W opracowaniu wykorzystano następujące pozycje literatury: 1. Andrzejewski M., Świadczenia z pomocy społecznej a obowiązki alimentacyjne członków rodziny, R.P.E.i S., Rok LXI, zeszyt 3, rok 1999, 2. Lewandowicz – Machnikowska M, Udzielanie zasiłków pieniężnych z pomocy społecznej – wybrane zagadnienia, Samorząd terytorialny, nr 1-2 / 2009 3. Poloczek E., Zasada indywidualizacji świadczeń pomocy społecznej, Z problematyki prawa pracy i polityki socjalnej, t. 8, Prace naukowe UŚ w Katowicach, nr 853, Katowice 1987 4. Sierpowska I., Prawo pomocy społecznej, Zakamycze 2006, 5. Szpor G., Martysz C., Nitecki S., Komentarz do ustawy o pomocy społecznej, Gdańsk 2001 6. Wrona K, Zasada subsydiarności w sprawach o świadczenia z pomocy społecznej w praktyce Naczelnego Sądu Administracyjnego, Casus nr 34/ 2004 7.Stopka K. W sprawie obowiązku gminy (powiatu) udzielenia pomocy osobie potrzebującej, Casus nr 46/2007 8. Sprawozdania z działalności MOPS w Łodzi za lata 2004 – 2007