TURİZMDE SEKTÖRÜNDE EKONOMİK, SOSYO-KÜLTÜREL ÇEVRE İLE İLGİLİ

SORUNLAR

SELCUK YÜCESOY

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TURİZM VE OTEL İŞLETMECİLİĞİ ANA BİLİM DALI

KAYSERİ 2014

İÇİNDEKİLER

KÜRESELLEŞME, YAŞAM KALİTESİNDEKİ DEĞİŞİMLER, EKONOMİK KRİZLER VE TURİZME ETKİLERİ

SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM VE TÜKETİCİLER

SİYASİ VE SOSYAL KRİZLERİN TURİZME ETKİLERİ

ÇEVRE SORUNLARI, İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN TURİZME ETKİLERİ

EKO TURİZM

DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRASLAR- SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM

ALTERNATİF TURİZM

KÜRESELLEŞME

Küreselleşme, dünya çapındaki toplumsal ilişkilerin yoğunlaşmasıdır. Üretim sistemlerini, teknolojiyi, uluslararası ticareti, finansal pazarları, ulus-devletleri ve sosyal yaşamın birçok yönünü etkileyen küreselleşme, yeni bir kavram değildir. XV. yüzyılda coğrafi keşiflerle başlayan, sanayi devrimi, petrolün kullanımı, yeni ulaşım araçlarının ortaya çıkışıyla devam eden ve XXI. yüzyılda bilgi ve teknolojiyle kendisini yenileyen kapitalizmdir. Küreselleşme, bugün birçok ülkenin önemli endüstrilerinden biri olan ve gelir getirici etkinlikler dışında kalan, boş zamanların hemen hepsini içine alan bir seyahat, bundan doğan bir konaklama, yeme-içme, ulaşım, eğlence gibi hizmetler ve ilişkiler olarak tanımlanan turizm üzerinde de doğrudan etkili olmuştur.

Son 20 yılda küreselleşme süreci turizm üzerinde farklı etkiler yaratırken, toplumlar turizm hareketliliğinde değerler etkileşiminden nasıl yararlanacağı konusunda yeni politika arayışlarına yönelmişlerdir. Ülkelerin uluslararası ilişkilerde dünya kamuoyunu etkileyebilecek ulusal ve yerel imajlar oluşturma, toplumsal ilişkilerde yerleşik hale gelmiş ön yargılardan arınma, kültürel değerlerini tanıtma ve uluslararası politikalarda uzlaşmanın yaşamsal değerini ön plana çıkarma gereği turizme yeni bir boyut kazanmıştır. Bugün dünyanın hızla gelişen hizmet sektörlerinin başında gelen turizm, yükselen refah seviyesi, seyahate ayrılan gelirin ve ulaşım imkânlarının artmasıyla birlikte, dünyada büyük bir rekabet ortamını yaratmıştır.

Dünyanın bütünleşmiş tek bir pazar haline gelmesini ifade eden küreselleşme kapitalizmin bir sonucu ve gerekliliği olarak değerlendirilmelidir. Küreselleşme, yeni dünya düzeni, postmodernizm, yenileşme ve neo liberalizmi birbirinden ayrı düşünmemek gerekir. Çünkü söz konusu anlayış ve söylemler kapitalizm ile bağlantılıdırlar ve ancak kapitalizm bağlamında açıklanabilirler.

Bugün dünyanın hızla gelişen hizmet sektörlerinin başında gelen turizm, yükselen refah seviyesi, seyahate ayrılan gelirin ve ulaşım imkânlarının artmasıyla birlikte, dünyada büyük bir rekabet ortamı yaratmıştır. Bu rekabet ortamının oluşturacağı turizm gelirinin 2020 yılında 2 trilyon dolara ulaşacağı tahmin edilmektedir.

Dolayısıyla her ülke, yeni pazar alanları oluşturma, hizmet sektörlerinde gelişme ve iletişim araçlarını kullanma gibi küresel turizm stratejileri geliştirmiştir. Ancak bu stratejilerinin belirlenmesinde yine Batı ülkeleri ve onların çok uluslu şirketleri etkili olmuştur. Az gelişmiş toplumlarda turizmin gelişmesini sağlayacak teknoloji, sermaye denetimi, fikirlerin pazarlanması ve dağıtımı gibi üç ana güç yapısı çok uluslu şirketlerin elinde olduğundan, küresel turizm politikalarını da onlar yönlendirmişlerdir.

GDP GÖSTERGELERİ

EKONOMİK KRİZLER VE TURİZME ETKİLERİ

Türkiye, 2001 ulusal kriz sonrasında sağlanan siyasi istikrar ve güçlü ekonomiye geçiş programı (GEGP) sayesinde, 2002 – 2007 yılları arasında yüksek büyüme oranları elde etmiştir. Bu dönemler arasında yıllık ortalama büyüme hızı yüzde 6’yı aşmıştır. Fakat dünya ekonomisinde 2007 yılının ortalarında itibaren baş gösteren küresel mali krizin Türkiye ekonomisine etkisi 2008 yılının ikinci yarısından itibaren olmuştur. Bunun neticesinde 2000’li yıllarda devam eden büyüme dönemi 2008 yılının ortalarında itibaren sona ermiştir.

Bütün Dünya’da 2008 krizinin yaşanmasının ardından 2009’da turizm gelirlerindeki değişmeler aşağıda verilmiştir. 2008 yılında 9. sırada yer alan Türkiye, 2009 yılına gelindiğinde turizm gelirleri sıralamasında 10. sıraya düşmüş, Avusturya ise 10. sıradan 9.sıraya yükselmiştir. İlk onda yer alan diğer ülkelerin turizm gelirleri sıralamasında ise bir değişme yaşanmamıştır.

SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM VE TÜKETİCİLER

Sürdürebilirlik kavramı son yıllarda en çok konuşulan ve gündem oluşturan bir kavram haline gelmiştir. Sürdürülebilirlik, belirli bir ekosistemin ya da sürekliliği olan herhangi bir sistemin kesintisiz, bozulmadan, aşırı kullanımla tüketmeden ana kaynaklara aşırı yüklenmeden sürdürülebilmesi yetkinliği olarak bilinmektedir.

Sürdürülebilir turizm kavramı daha geniştir kavram olan “Sürdürülebilir büyüme ”den gelen ve bu büyümeyi turizmin özel bağlamına uygulama anlamına gelen özel bir terimdir. Yazarlar genellikle “sürdürülebilir büyüme” teriminin kaynağını1987’deki Dünya Komisyonunun Çevre ve Gelişim konulu “Ortak Geleceğimiz” başlıklı raporuna dayandırırlar.

SİYASAL VE SOSYAL KRİZLER

Türkiye’de bir siyasi kriz olduğunda, meslektaşlar haklı olarak bunun turizme yapacağı etkiyi soruşturmaya başlar. Türkiye’ye gelen turist profili, Türkiye’ye gelen yabancı turistlerin yüzde 74.1’i orta, yüzde 14.4’ü yüksek, yüzde 11.4’ü de düşük gelir grubundan oluşuyor.

Türkiye’yi neden tercih ettiklerine baktığımızda ise yüzde 56.1’le daha çok gezi ve eğlence amaçlı olduğunu görüyoruz. Yabancı turistlerin yüzde 10.3’ü kültür, yüzde 6.5’i yakınları ziyaret amacıyla geliyor. Alışveriş amacıyla gelenler yüzde 5.7, görev nedeniyle gelenler yüzde 4.8, ticari ilişkiler için gelenler yüzde 4.1, konferans, kurs, seminer, toplantı nedeniyle gelenler de yüzde 2.7 seviyesinde görünüyor.

Başta Avrupa ülkeleri olmak üzere birçok ülkede yapılan araştırmalar, ülkemize gelecek turistin cebindeki paraya göre en iyi hizmeti alabileceği ülkelerin başında Türkiye’nin geldiği gösteriyor.

"Neden Türkiye?" sorusuna verilen yanıt

“Diğer ülkelerde tesisler 1980’lerin, fiyatlar ise 2000’ler seviyesindeyken, Türkiye’de tam tersi; tesisler 2000’lerin fiyatlar 1980’lerin seviyesinde."

ÇEVRE SORUNLARI VE TURİZM

Devletin 1980 sonrası çevre politikalarında kalkınmanın esas alındığını görmekteyiz.

Termik santrallerin en verimli, güzel ve turizm açısından elverişli yerlere yerleştirilmesinin altında bu güdü elverişli yerlere yerleştirilmesinin altında bu güdü yatmaktadır. En güzel sahiller neredeyse hiç bir estetik özelliği olmayan beton yığınları ile doldurulmuş bulunmaktadır. Turizm, tamamen ticari ve ekonomik bir faaliyet olarak algılanmakta ve bu anlayışla her tür çevresel tahribata çanak tutulmaktadır.

Turizm hareketi genellikle doğal dengenin çok duyarlı olduğu yerlerde başlamakta, gelişmekte ve gerekli önlemler alınmadığında bu dengeyi kolaylıkla bozmaktadır.

Su kaynaklarının kirlenmesine neden olmakla birlikte tarım -Su kaynaklarının kirlenmesine neden olmakla birlikte tarım arazileri, bölgesel bitki örtüsü (flora) ve hayvan varlığı (fauna) yapısını tahrip etmektedir.

Ormanların tahribi, ormanlık alanlarda avlanma, inşaat ve ulaştırma yatırım faaliyetleri ve kıyılardaki deniz araçları barınakları, gezinti yolları, hayvan neslinin tükenmesine yol açmaktadır.

Kontrolsüz bir planlama sürecinde ortaya çıkan yapılaşma ve yoğun turist faaliyetlerinin neden olduğu kalabalıklaşma her ne şekilde olursa olsun çevre üzerinde mutlaka bir sorun olmaktadır.

Kısaca Turizm hareketi bir bütün olarak ele alındığında, dolaylı ya da doğrudan iklim değişikliğine neden olmaktadır.

Altyapı ve üstyapı tesisleri, bu tesislerin gereksinim duyduğu araç gereçlerin üretiminde kullanılan maddeler, ulaşım yolları, katı, gaz ve sıvı atıklar, ulaşım araçlarının çıkardığı gazlar, nüfus yoğunluğunun neden olduğu aşırı kullanım ekosistemi tahrip etmektedir.

EKO TURİZM

Ekoturizm, oldukça yeni bir kavramdır. İlk kez 1992 Rio Çevre Zirvesi'nde sürdürülebilir bir dünya ve çevre için kriterler ortaya konmuştur. Bu kriterler, turizme de uyarlanarak, çevreye zarar vermeden, ondan yararlanma yöntemlerinin geliştirilmesi ve tüm yerli halkların kültürlerini yok etmeden, onların turizm faaliyetlerinden yararlanmalarının sağlanması şeklinde özetlenmiştir.

"Dünya Eko turizm Zirvesi'nde, tüm ülkelerin benimsediği ortak bir tanım saptandı. Buna göre eko turizm, "yeryüzünün doğal kaynaklarının sürdürülebilirliğini güvence altına alan, bunun yansıra yerel halkların ekonomik kalkınmasına destek olurken, sosyal ve kültürel bütünlüklerini koruyup gözeten bir yaklaşım ya da tavır" olarak benimsendi. Bu kavramı benimseyen ülkelerin, doğal sonuç olarak benimsemeleri gereken prensipler ve uygulayacakları yöntemler ise şöyledir:

Ekoturizm politikaları geliştirmek ve planlama yapmak

Ekoturizm için kurallar geliştirmek

Ekoturizm alanında ürün geliştirmek, pazarlama ve tanıtım yapmak

Ekoturizmin getiri ve götürülerini ( maddi ve manevi ) izleyip saptamak

SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM

Sürdürülebilir turizm, insanın etkileşim içinde bulunduğu ya da bulunmadığı çevrenin bozulmadan veya değiştirilmeden korunarak, kültürel bütünlüğün, ekolojik süreçlerin, biyolojik çeşitliliğin ve yaşamı sürdüren sistemlerin idame ettirildiği ve aynı zamanda tüm kaynakların ziyaret edilen bölgedeki insanların ve turistlerin ekonomik, sosyal ve estetik gereksinmelerini doyuracak şekilde ve gelecek kuşakların da aynı gereksinmelerini karşılayabilecekleri biçimde yönetildiği bir yaklaşımdır.

SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZMİN GENEL İLKELERİ

Talebe göre değil, arza göre turistik düzenlemelerin yapılması Önceliklerin yerel halka verilmesi 12 Ay Turizm Toplu taşıma Toplumsal katılım Temiz enerji kullanımı Eylem durumunda dinlenme Gerçek yaşamın sahnelenmesi Mevcut yapı stoğunun kullanımı Toplumsal ve kültürel kimliğin korunması Turizm yatırımların esnek, gelişmeye açık ve uzun vadeli olması,

olarak sıralanabilir.

KÜLTÜREL MİRAS

Kültürel miras veya kültür mirası daha önceki kuşaklar tarafından oluşturulmuş ve evrensel değerlere sahip olduğuna inanılan eserlere verilen genel bir isimdir. Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi kültür mirasını üç sınıfta gruplandırmaktadır

Anıtlar: Bu gruba mimari yapılar, heykeller, resimler, arkeolojik eserler, kitabeler, mağaralar ve eleman birleşimleri girmektedir. Bu grupta yer alan eserler tarihi veya sanatsal veya bilimsel olarak evrensel değerlere sahiptirler.

Yapı toplulukları: Bu gruba giren yapı toplulukları bulundukları konum nedeniyle tarihi veya sanatsal veya bilimsel olarak evrensel değerlere sahiptirler.

Sitler: Bu gruba giren sit alanları ya insan ürünüdür ya da doğal bir şekilde oluşmuştur. Ya da bu ikisinin kombinasyonudur. Bu gruba giren sit alanları ya estetik, ya etnolojik ya da antropolojik bakımdan evrensel değerlere sahiptirler.

KÜLTÜREL MİRASIN DEĞERİ

Kültürel mirasın korunarak gelecek nesillere aktarılmak istenmesinin arkasında mirasın bir değeri olduğu inancı yatmaktadır. Bu değer, miras konusu olanın kendinden menkul bir özelliği olmasından çok, insanların atfettikleri ile ilgilidir. Kültürel mirasın toplumlar için taşıdığı değerin başında, toplumların geçmişleri ile kurdukları ilişkinin miras öğeleri üzerinden somutluk kazanıyor olması gelir. Miras öğeleri, kitaplarda soyut bir şekilde anlatılan geçmiş hikâyelerini, bugünün insanları için canlandırmaya yararlar. Kültürel mirasa verilen değer tam da budur; geçmişin izlerini bugüne kadar sürdürmek.

DOĞAL MİRAS

Estetik, kültürel, bilimsel, ekonomik unsurlarla zenginleşen doğal güzelliklerin ve biyolojik çeşitliliğin oluşturduğu değerlerdir. Bilimsel veya görsel açıdan az rastlanan küresel değeri olan jeolojik ve morfolojik oluşumlar, tükenme tehdidi altındaki hayvan ve bitki türlerinin yetiştiği yerler doğal miras alanları olarak kabul edilir.

DOĞAL MİRAS OLMA ŞARTLARI

Doğanın bir harikasına veya eşsiz bir güzelliğe ve estetik öneme sahip doğal alanlar olması

Yaşamış canlıların kalıntıları devam eden jeolojik olaylar ve yer şekillerinin gelişimi gibi dünyanın doğal tarihine ilişkin eşsiz önemde bilgilere sahip olması

Ekolojik ve biyolojik olarak hâlâ bozulmamış bir karasal denizel veya tatlı su ekosistemine veya önemli hayvan ve bitki topluluklarına ev sahipliği yapması

Özellikle tehlikedeki veya bilim açısından önemli bir biyolojik çeşitlilik için en önemli ve en belirgin doğal habitatlara ev sahipliği yapması

ÜLKEMİZDEKİ DOĞAL MİRASLARA ÖRNEKLER

2000 yılı sonu itibariyle Dünya genelinde Dünya Miras Listesine kayıtlı 690 kültürel ya da doğal varlık bulunmaktadır. Bunların 530 tanesi kültürel/arkeolojik sit 137 tanesi doğal sittir. 23 tanesi ise karma (kültürel/doğal) sittir. Her yıl gerçekleşen Dünya Miras Komitesi toplantıları ile bu sayı artmaktadır.

Ülkemiz Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğünün sorumluluğu altında yürüttüğü çalışmalar neticesinde bugüne kadar Dünya Miras Listesine 9 adet varlığımızın alınmasını sağlamıştır.

Bu varlıklardan; İstanbul, Safranbolu Boğazköy, Nemrut Dağı, Xanthos-Letoon Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, Truva Arkeolojik Kenti, Pamukkale ve Göreme-Kapadokya hem kültürel hem doğal miras olarak listeye alınmıştır.

ALTERNATİF TURİZM

Alternatif turizm; doğal kaynak stoklarını koruyarak kaliteli bir çevre oluşturmayı ve yöre halkının turizm ile ilgili aktivitelerini kontrol ederek bu yönde ekonomik fayda sağlamayı amaçlamaktadır. Bu nedenle sürdürülebilir gelişimin temelleri ile alternatif turizm kavramları arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır.

Alternatif turizmde, doğa turizmi, çiftlik turizmi gibi seçenekler sürdürülebilir kalkınma için ideal araçlardır. Alternatif turizm kavramı literatürde “yumuşak turizm", "korumacı turizm”, “yeşil turizm”, doğaya yönelik turizm” ve ekoturizm”, “uygun turizm", sürdürülebilir turizm”, “ilerleyici turizm” gibi turizm çeşitleri ile birlikte anılmaktadır.

ALTERNATİF TURİZM ÇEŞİTLERİ

Kuş Gözlemciliği

Doğa Yürüyüşü (Trekking)

Yayla Turizmi

Mağara Turizmi

Av Turizmi

Sualtı Dalış Turizmi

Hava Sporları Turizmi

Sportif Olta Balıkçılığı

Akarsu Turizmi

Atlı Doğa Yürüyüşü

Bisiklet Turizmi

Botanik Turizmi

Yaban Hayatı (Fauna) Gözlemciliği

Foto Safari

Tarım ve Çiftlik (Agro) Turizmi

Kap Karavan Turizmi:

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER