İş Sağlığında

Güncel Konular

İş Sağlığı ve Güvenliği Diğer Sağlık Personeli Temel Eğitim Programı

Dr.Aydan İZGİ

Özellikle gelişmiş ülkelerde iş sağlığı alanındaki geleneksel sorunlar değişmiş, yerini

yeni bazı ilgi alanları almaya başlamıştır.

Oluşmasında mesleksel faktörlerin de etkili olduğu, ancak belirli mesleklere özgü olmayan bazı hastalıklar veya belirtiler ortaya çıkmaya başlamıştır

İş sağlığı profesyonelleri, belirli bir hastalığa uymayan bazı belirtilerle başvuran hastaların olduğunu farketmişlerdir.

Bu yakınmalar genellikle birden fazla sistemle ilgili ve uzun süreli Kişinin işyerinde bulunduğu zamanlarda

artmakta Kesin olarak bir işe özgü değil

Hasta Bina Sendromu (Sick Building Syndrome) 1970’li yıllarda “iç ortam hava kalitesi”

kavramına paralel olarak gündeme gelmiştir.

-Binaların içindeki hava miktarı ve hava kalitesi-

Kapalı ortamlarda yaşayan insanlarda ortaya çıkan ve kişilerin bina dışına çıkmalarıyla kaybolan ve herhangi bir hastalığa özgü olmayan bu belirtiler DSÖ uzmanlarınca “hasta bina sendromu” olarak adlandırılmıştır.

Neden

bina içindeki sıcaklık, nem, hava akımı, koku,

havalandırma gibi termal konfor faktörleri aydınlatma, uçucu organik maddeler gibi

faktörlerin belirtilerin ortaya çıkmasında etkili olduğu düşünülüyor.

Yetersiz ventilasyon ve iç ortam havası kontaminantları en önemli faktör…

Belirtiler: Gözler, solunum yolları ve deride irritasyon, baş

ağrısı, yorgunluk, bulantı, kafada dolgunluk gibi sinir sistemi belirtileri ile göğüste sıkışma hissi, gibi belirtilerdir.

Hasta sorunlu çevreden uzaklaştırıldığında semptomlar düzelir.

Bu binalar enerji tasarrufu amacı ile yapılmış, yalıtımı iyi olan, hava akımına izin vermeyen, klima havasının tekrar kullanıldığı binalardır.

Bu sendromun binaların klimalı, halı kaplı, kalabalık olması, bilgisayarların çok olması ve hava akımının kişi başına saniyede 10 litreden düşük olması ile ilişkili olduğu saptanmıştır.

Bu binalarda çalışanlarda iş veriminin de düştüğü gözlenmektedir.

Önlemler: Ortam sıcaklığının azaltılması

Rutin ortam temizliğinin daha etkili yapılması

Halı kaplama ve diğer dokuma malzemelerinin en aza indirilmesi

Klima sistemlerinde iç ortam havasının yeniden kullanılmaması

Hava değişiminin kişi başına saniyede 10 litreden az olmaması

Uçucu organik kimyasallar ve mikroorganizmalar varsa, bunlara yönelik ölçüm ve değerlendirmeler yapılarak gerekli önlemlerin alınması

Sigara içimi, iç ortamlar için önemli bir kirlilik nedenidir. Radon özellikle ev yapım malzemesi olarak kullanılan taş, toprak, çimentoda doğal olarak bulunur, sürekli olarak ortama yayılır ve solunum yoluyla akciğerlere ulaşır. Radon akciğer kanseri riski oluşturmakta veya mevcut riski arttırmaktadır.

Çoklu Kimyasal Duyarlılık Sendromu (Multiple Chemical Sensitivity Syndrome) Çevresel faktörlerin etkisi ile meydana gelen

ve son 20-25 yıldır dikkatleri çeken bu klinik tabloda işyeri ortamının da etkisi vardır.

Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemekte. Hastalığın tek bir tanımı yok Çelişkili görüşler var.

Hastalık belirtileri kişi işyerinde olduğunda daha belirgin olduğundan ilk başvuru çoğunlukla “işyeri hekimi” ne yapılmakta.

Hastalar çoğunlukla gazyağı, parfüm veya temizlik malzemesi gibi kimyasal maddelerle temastan kısa bir süre sonra yakınmalarının arttığını ifade ederler.

Baş ağrısı, halsizlik, yorgunluk, kas ağrısı, konsantrasyon güçlüğü…

Bazı araştırıcılar hastalığın temelinde psikiyatrik veya davranışsal bir sorun olduğu görüşündedir. Bu hekimler hastalığı, psikiyatrik bir durumun yansıması olarak değerlendirmekte.

Bazıları ise hastalığın biyolojik mekanizmasının sinir sistemi, immün sistem veya endokrin sistem ile ilişkili olduğu görüşündedir.

Bazı kimyasalların koku duyusu aracılığıyla limbik sistemi etkileyerek bu belirtilere yol açtığı görüşünde olanlar da vardır.

1987’de Cullen tarafından yapılan vaka tanımı Birden fazla organ ve sistemle ilgili yakınma var Uyaran etkenle karşılaşma durumuna göre

belirtiler azalıp artabilir Yakınmalar değişik özellikteki etkenlere

maruziyetle ilişkili Yakınmalara neden olan faktör düşük dozlarda Yakınmaları açıklayan, herhangi bir test henüz

mevcut değil

İşyerindeki kimyasalların kontrolü Rahatsızlık veren maddelerle temastan

kaçınma yarar sağlar.

Amalgam Kaynaklı Civa İle İlgili Yakınmalar Amalgam; cıva (%50), gümüş (%35) ve kalayın

(%15) oranlarındaki karışımıdır. Diş tedavisinde dolgu malzemesi olarak kullanılır.

Doz çok düşük olmakla birlikte başka kaynaklardan alınabilecek civa ile bir araya geldiğinde amalgam dolgusu olanlarda civa zehirlenmesine bağlı belirtilerin görüldüğü bildirilmektedir.

Başlıca belirtileri; eller, göz kapakları ve dilde ince tremor, fazla

terleme ve tükürük salgılanması ile bazı nöropsikiyatrik belirtiler (huzursuzluk, uykusuzluk, sinirlilik, unutkanlık…)

Amalgam dolgunun yerleştirilmesi veya sökülmesi sırasında vücuda civa girişi söz konusu olabilir. Diş fırçalama, çiğneme ve sıcak içeceklerin içilmesi sırasında bir miktar civanın vücuda girmesi mümkündür.

Mesleksel etkilenmeler sonucunda cıva zehirlenmesi diş hekimleri, diş teknisyenleri ve yardımcı personelde görülebilir.

Amerikan Diş Hekimleri Birliği ve Dünya Diş Hekimleri Birliği amalgamın civa

zehirlenmesine neden olmayacağını belirtiyor.

Elektromanyetik Alanlardan Etkilenme

Elektrik kablosu, elektrik motoru veya herhangi bir elektrikli cihazın olduğu her yerde elektromanyetik alan oluşur.

Bazı mesleklerde maruziyet daha fazladır. Elektrik güç istasyonlarında çalışanlar,

elektronik mühendisleri ve teknisyenleri, radyo ve televizyon tamircileri, telefon tesisatçıları, elektrikli fırınlarda çalışanlar Yüksek gerilim hatlarına yakın oturanlar

elektromanyetik alanlardan daha çok etkilenirler. Bilgisayarlar cep telefonları da etkilenimi artırmıştır.

Baş ağrısı, kafada dolgunluk hissi, yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü, deri ve göz problemleri, çarpıntı ve ödem gibi yakınmalar ……………..

Bu durum elektrik aşırı duyarlılığı olarak adlandırılmış.

Elektromanyetik alan etkisi ile insanlarda; Hücre zarından protein ve iyonların geçişinde

değişiklik Kromozom hasarı Hücrenin, hormonlara ve enzimlere yanıtında

değişiklik Hücrenin immün yanıtında değişme gözlenmiştir. Bazı çalışmalarda yüksek dozda etkilenme

sonucunda; Kalp hızında yavaşlama, EEG değişiklikleri olduğu saptanmıştır.

1982 yılında bu konuda ilk epidemiyolojik çalışma yayınlanmış; elektrik işlerinde çalışanlarda, lösemi riskinin yüksek olduğu bulunmuş, bu etkinin elektromanyetik alan ile ilişkili olabileceği ifade edilmiştir.

1980’lerde İsveç’te bilgisayar operatörlerinde bazı deri rahatsızlıkları olduğu rapor edilmiştir

Gebelik üzerine etkileri; 1980’li yıllarda bilgisayar kullanımının

yaygınlaşması üzerine gündeme gelmiştir.

Bir çalışmada çok uzun süre bilgisayar ekranı karşısında bulunmanın spontan düşük olasılığını artırdığı şeklinde bulgu elde edilmiştir.

Dioksin Kanalizasyon, tıbbi atıklar gibi maddelerin atık

yakma tanklarında yakılması, kömür, petrol ve ürünleri gibi çeşitli maddelerin

yakılması, metallerin işlenmesi sırasında ortaya çıkabilen

bir maddedir.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından poliklorlu dibenzo-para-dioxin (PCDD) 1. sınıf kanserojen maddeler içerisinde sayılmıştır.

Hava, su ve toprak gibi ortamlarda bir bulaşan olarak bulunup bu ortamlar aracılığıyla canlılarda birikim yapar.

Özellikle hayvansal yağ dokuda birikir. Gıda maddeleri içinde en riskli gruplar olarak

su ürünleri, süt ve ürünleri, et ve ürünleri sayılabilir.

Ülkemizde ihracatta, ithalatta ve ülke içinde yapılan rutin kontrollerde gıdalarda dioksin analizleri yapılmaktadır.

Dioksine maruz kalan insanlarda; kanser konjenital anomaliler üreme bozuklukları çocuklarda gelişim bozukluğu HT, astım gibi birçok olumsuz etkiler

gözlenmektedir. Sonuç olarak, insan sağlığı ve gıda güvenliği

açısından dioksin kontaminasyonunun önlenmesi veya en aza indirgenmesi çok büyük önem taşımaktadır.

Nitrat:

Tarımda yaygın kullanılan sanayi gübreleri

azotlu bileşiklerdir ve gıdalarda nitrat

birikimine yol açarlar. Böylece özellikle havuç,

turp gibi yumrulu sebzelerde nitrat ve nitrit

izin verilen sınır değerleri aşabilir. Tarım

sektöründe çalışanlar için önemli bir risk

oluşturur.

Biyolojik Etkenler:

Özellikle gıda, tarım ve sağlık sektöründe

çalışanlar için her geçen gün yeni bir

mikrobiyolojik etken risk olarak

tanımlanmaktadır.

SARS, kuş gribi, domuz gribi, KKKA, Ebola viral

ateşi gibi bir çok viral etken yeni ortaya

çıkmıştır.

Psikososyal etkenler:

İşyerinde taciz ve mobing

Mobing bir veya birkaç kişi tarafından diğer bir

kişiye yönelik olarak düşmanca ve ahlak dışı

yöntemlerle sistematik bir biçimde uygulanan

psikolojik taciz veya psikolojik terördür.

Psikososyal destek ve rehberlik hizmetleri…

Gürültü:

Kronik ve aşırı yüksek olmayan gürültü

etkilenimi güncel bir konudur.

Trafik ve hava alanı gürültüsüne uzun süre

maruz kalanların hipertansiyon açısından artmış

risk olduğu saptanmıştır.

Gürültüden kronik etkilenimin MI riskinin artışı ile ilişkili olduğu saptanmıştır.

Hasta Bina Sendromu için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Kişilerin içerisinde bulundukları, iş ya da yaşam alanlarına ait kapalı ortam atmosferine bağlı solunan havanın kalitesinin bozukluğu sonucu oluşur.

B) Isı, nem, gürültü ve aydınlatma hasta semptomlarına katkıda bulunan fizik faktörlerdir, sigara içimi, iç ortamlar için önemli bir kirlilik

nedeni olarak kabul edilmemektedir. C) Şikâyetler işe gelişi izleyen birkaç saat içerisinde başlar, binadan ayrıldıktan birkaç dakika sonra

düzelir. D) Genel bir yorgunluk hissi en sık rastlanan semptomdur.

Hasta Bina Sendromu için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Kişilerin içerisinde bulundukları, iş ya da yaşam alanlarına ait kapalı ortam atmosferine bağlı solunan havanın kalitesinin bozukluğu sonucu oluşur.

B) Isı, nem, gürültü ve aydınlatma hasta semptomlarına katkıda bulunan fizik faktörlerdir, sigara içimi, iç ortamlar için önemli bir kirlilik

nedeni olarak kabul edilmemektedir. C) Şikâyetler işe gelişi izleyen birkaç saat içerisinde başlar, binadan ayrıldıktan birkaç dakika sonra

düzelir. D) Genel bir yorgunluk hissi en sık rastlanan semptomdur.