türkiye klinikleri radyolojİ - tmrt-der...türkiye klinikleri radyolojİ Özel edİtÖrler kurulu-...

Türkiye Klinikleri

RADYOLOJİÖZEL

EEDDİİTTÖÖRRLLEERR KKUURRUULLUU - EDITORIAL BOARD

Prof. Dr. Bülent ACUNAŞ, İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, İstanbul, Türkiye

Prof. Dr. Emel ADA, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, İzmir, Türkiye

Prof. Dr. Muhteşem A AĞILDERE, Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara, Türkiye

Prof. Dr. Hüseyin AKAN, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi, Samsun, Türkiye

Prof. Dr. Remide ARKUN, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, İzmir, Türkiye

Prof. Dr. Uğur BOZLAR, Gülhane Eğitim Araştırma Hastanesi, Ankara, Türkiye

Prof. Dr. Mehmet Cem ÇALLI, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, İzmir, Türkiye

Prof. Dr. Çetin ÇELENK, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi, Samsun, Türkiye

Prof. Dr. Ercüment ÇİFTÇİ, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kocaeli, Türkiye

Prof. Dr. Nevra ELMAS, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, İzmir, Türkiye

Yrd. Doç. Dr. Rabia ERGELEN, Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, İstanbul, Türkiye

Prof. Dr. Ahmet Nevzat GÜRMEN, İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi, İstanbul, Türkiye

Prof. Dr. Mehmet Emin İNAL, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adana, Türkiye

Prof. Dr. Adnan KABAALİOĞLU, Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Antalya, Türkiye

Prof. Dr. A Mecit KANTARCI, Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Erzurum, Türkiye

Prof. Dr. Ökkeş İbrahim KARAHAN, Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kayseri, Türkiye

Prof. Dr. Tamer KAYA, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi, Eskişehir, Türkiye

Prof. Dr. Mahmut KEBAPÇI, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Eskişehir, Türkiye

Prof. Dr. Ercan KOCAKOÇ, Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakütesi, İstanbul, Türkiye

Prof. Dr. İsmail ORAN, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, İzmir, Türkiye

Prof. Dr. Kemal ÖDEV, KTO Karatay Üniversitesi Tıp Fakültesi, Konya, Türkiye

Prof. Dr. Asım Gündüz ÖĞÜT, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, İstanbul, Türkiye

Prof. Dr. Yüksel PABUŞÇU, Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi, Manisa, Türkiye

Prof. Dr. Selami SUMA, Başkent Üniversitesi İstanbul Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul, Türkiye

Prof. Dr. Utku ŞENOL, Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Antalya, Türkiye

Prof. Dr. Mehmet Masum ŞİMŞEK, Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul, Türkiye

Prof. Dr. Davut TÜNEY, Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, İstanbul, Türkiye

BBAAŞŞ EEDDİİTTÖÖRR - EDITOR IN CHIEF

Prof. Dr. Hikmet AKGÜL, İstanbul, Türkiye

Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Ozan TEKİN (Üsküdar Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu,

Tıbbi Hizmetler ve Teknikler Bölümü, Tıbbi Görüntüleme Teknikleri AD, İSTANBUL)

Yrd. Doç. Dr. Meryem AKTAN (Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi, Radyasyon Onkolojisi AD, KONYA)

Yrd. Doç. Dr. Nuran AKYURT (Marmara Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu,

Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı, İSTANBUL)

Yrd. Doç. Dr. Serhat ARAS (Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi, Radyasyon Onkolojisi AD, KONYA)

Murat DÜNDAR (İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu,

Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı, İSTANBUL)

Prof. Dr. Mehmet KOÇ (Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi, Radyasyon Onkolojisi AD, KONYA)

Yrd. Doç. Dr. Birnur YILMAZ (Okan Üniversitesi Tıp Fakültesi, Radyoloji AD, İSTANBUL)

Türkiye Klinikleri

RADYOLOJİÖZEL

SAYI EDİTÖRÜ -

YAZARLAR -

Dergide yayımlanan makalelerin yazar kurum bilgilerinde OHAL nedeniyle değişiklikler oluşmuş olabilir.

Bu değişiklikler nedeniyle oluşabilecek her türlü sorumluluk yazar(lar)ın kendisine ait olup, yayınevi herhangi bir sorumluluk kabul etmemektedir.

Türkiye Klinikleri

ISSN: 1308-1071Online ISSN: 2146-8575

Türkiye Klinikleri tüm işlemlerini elektronik ortamda internet üzerinden yürütmektedir. İşlem-lerinizi “kullanıcı adı ve şifrenizi” kullanarak www.turkiyeklinikleri.com adresinden yapa-bilirsiniz. Yeni kayıt olmak için; www.turkiyeklinikleri.com adresinden önce “Online Makale İşlemleri”butonuna daha sonra “Yeni Kullanıcı” linkine tıklayınız.Sorularınız için;Bilgi İşlem ServisiTel: 0312 286 56 56 / 115e-posta: [email protected]

Türkiye Klinikleri Dergilerine makale göndermek için; www.turkiyeklinikleri.com adresin-deki “Online Makale İşlemleri” butonunu tıklayınız (Yalnız bu yolla gönderilen makalelerişleme alınmaktadır).Makale yazım kuralları için; www.turkiyeklinikleri.com adresindeki “Dergiler ve Kitaplar” bu-tonundan ilgili derginin internet sitesine erişerek “Yazım Kuralları” linkini tıklayınız.Makalelerle ilgili görüşmek için; Yazı İşleri ServisiTel: 0312 286 56 56 / 119e-posta: [email protected]

Türkiye Klinikleri Dergilerine abone olmak ve yayınlanmış diğer sayılarına ulaşmakiçin; www.turkiyeklinikleri.com adresindeki “Online Alışveriş” linkini tıklayınız.Abone işlemleriyle ilgili görüşmek için;Abone ve Halkla İlişkiler ServisiTel: 0312 286 56 56 / 118e-posta: [email protected]

Türkiye Klinikleri Dergilerine reklam vermek için;Pazarlama Satış-Proje ServisiTel: 0312 286 56 56 / 152e-posta: [email protected]

YAYIN PERİYODU VE TÜRÜ: Türkiye Klinikleri Radyoloji-Özel Dergisi; 4 ayda bir olmaküzere, yılda 3 sayı yayınlanır. Yerel süreli yayın.

YAYIN HAKKI: Türkiye Klinikleri Radyoloji-Özel Dergisi’nde yayınlanan yazılar, resim, şekilve tablolar yayıncının yazılı izni olmadan kısmen veya tamamen herhangi bir vasıta ile basıla-maz, çoğaltılamaz. Bilimsel amaçlarla (kaynak göstermek kaydıyla) özetleme ve alıntı yapıla-bilir. Dergide yayınlanan yazı, şekil ve resimlerden yazarları, ilan ve reklamlardan firmalarısorumludur.

Türkiye Klinikleri dergileri halka açık yerlerde satılmaz. Sağlıkla ilgili kişi ve kurumlara abone-lik usulü gönderilir.

Dergide sadece "Davetli Derleme" türünde makaleler yayınlanır.

All procedures regarding Turkiye Klinikleri publications are online. Turkiye Klinikleri web sitecan be reached through www.turkiyeklinikleri.com, all transactions can be made with a user-name and password.New Users; can be reached through http://www.turkiyeklinikleri.com/default/en-index.html.Use Online Article Submission link and then click on New Registration.For questions and comments;Data Processing DepartmentPhone: +90 312 286 56 56 / 146E-mail: [email protected]

To send articles to Turkiye Klinikleri Journals; click on Online Article Submission link athttp://www.turkiyeklinikleri.com/default/en-index.html. For consideration, all articles must besubmitted online. Articles submitted in other forms will not be considered.Rules and regulations for manuscript writing; can be reached throughhttp://www.turkiyeklinikleri.com/default/en-index.html. Use “Journals and Books” link to reachthe list of journals. Click on related journal to reach “Editorial Policies” regarding the journal.For question regarding manuscripts;Manuscript Editing DepartmentPhone: +90 312 286 56 56 / 146E-mail: [email protected]

To subscribe and to reach former issues of Turkiye Klinikleri Journals; click on “On-line Subscription” at http://www.turkiyeklinikleri.com/default/en-index.html.To subscribe;Subscription and Public Relations DepartmentPhone: +90 312 286 56 56 / 146E-mail: [email protected]

To place advertisements;Marketing Sales-Project DepartmentPhone: +90 312 286 56 56 / 146E-mail: [email protected]

PUBLICATION TYPE AND PERIODS: Turkiye Klinikleri Journal of Radiology-Special Top-ics is published 3 times a year.

COPYRIGHT: All articles, drawings, figures and tables published in Turkiye Klinikleri Jour-nal of Radiology-Special Topics cannot be reproduced in whole or in part without prior writ-ten permission from the publisher. Only for scientific purposes summarizing and quotationscan be done with the condition of proper citations listed as references. Responsibility of thearticles, figures and photos belongs to authors. And advertising parties are fully responsiblefor their advertisements.

Turkiye Klinikleri Journals cannot be sold by second parties, but will be distributed to per-sons in the related fields of health through subscriptions.

Only “Invited Review” articles are published in the journal.

Yayına veriliş tarihi: 11.09.2017

Türkiye Klinikleri

RADYOLOJİÖZEL

BBAASSIILLDDIIĞĞII YYEERR--BBAASSIIMMCCII--YYAAYYIIMMCCIIOOrrttaaddooğğuu RReekkllaamm TTaannııttıımm YYaayyıınnccııllııkk TTuurriizzmm EEğğiittiimm İİnnşşaaaatt SSaannaayyii vvee

TTiiccaarreett AA..ŞŞ.. aaddıınnaaİİmmttiiyyaazz SSaahhiibbii vvee SSoorruummlluu YYaazzıı İİşşlleerrii MMüüddüürrüü

Prof. Dr. Hikmet AkgülYYöönneettiimm YYeerrii::

Türkocağı Cad. No:30 06520 Balgat/Ankara/TürkiyeTel : 0 312 286 56 56

Faks : 0 312 220 04 70e-posta : [email protected]

web : www.turkiyeklinikleri.com

PPUUBBLLIISSHHIINNGG HHOOUUSSEE--PPUUBBLLIISSHHEERROOnn bbeehhaallff ooff OOrrttaaddooğğuu RReekkllaamm TTaannııttıımm YYaayyıınnccııllııkk TTuurriizzmm EEğğiittiimm İİnnşşaaaatt SSaannaayyii vvee TTiiccaarreett AA..ŞŞ..GGeenneerraall MMaannaaggeerr::Prof. Hikmet Akgül, M.D.AAddmmiinniissttrraattiioonn AAddddrreessss::Türkocağı Cad. No:30 06520 Balgat/Ankara/TurkeyPhone : +90 312 286 56 56Fax : +90 312 220 04 70e-mail : [email protected] : www.turkiyeklinikleri.com

İNDEKSLENDİĞİ DİZİNLER- Türkiye Atıf Dizini- Türkiye Klinikleri Tıp Veri Tabanı

INDEXED or ABSTRACTED in- Turkiye Citation Index- Turkiye Klinikleri Medical Database

TTüürrkk MMeeddiikkaall RRaaddyyootteekknnoolloojjii DDeerrnneeğğii ((TTMMRRTT--DDEERR)) BBaaşşkkaannıı’’nnddaannBarış CAVLI

SSaayyıı EEddiittöörrüünnddeennHüseyin Ozan TEKİN

1 OOmmuurrggaannıınn SSaaggiittttaall PPllaann AAnnaalliizziinnddee ÜÜçç BBooyyuuttlluu ((33--DD)) DDeeğğeerrlleennddiirrmmee:: EEOOSS SSiisstteemmiiThree Dimensional (3D) Evaluation on Spine Sagittal Plan Analysis: EOS SystemBirnur YILMAZ

5 KKaarrbboonnddiiookkssiitt AAnnjjiiooggrraafifi YYöönntteemm vvee KKuullllaannıımm AAllaannllaarrııMethods and Uses of Carbon Dioxide AngiographyBirnur YILMAZ

8 LLaarriinnkkss TTüümmöörrlleerriinnddee TT11 PPeerrffüüzzyyoonn AAğğıırrllııkkllıı MMaannyyeettiikk RReezzoonnaannss GGöörrüünnttüülleemmee TTeekknniikklleerriiT1 Perfusion Weighted Magnetic Resonance Imaging Techniques in Laryngeal TumorsMurat DÜNDAR

İÇİNDEKİLER

Türkiye Klinikleri

RADYOLOJİÖZEL

CCiilltt 1100 EEkk 11 YYııll 22001177

12 ÖÖzzeell HHaassttaanneelleerrddee YYaaşşaamm KKaalliitteessii ““RRaaddyyoolloojjii YYöönneettiicciilleerrii ÖÖrrnneeğğii””Life Quality in Private Hospitals “Radiology Executives Example”Nuran AKYURT

19 RRaaddyyoolloojjii BBööllüümmlleerriinnddee FFaazzllaa TTeettkkiikk İİsstteemmee vvee TTeekkrraarr OOrraannllaarrıı ““KKaammuu ÖÖrrnneeğğii””Repeated Prescription of X-Ray Examinations and Repeat Rates of Radiographs “Public Hospitals Example”Nuran AKYURT

25 RRaaddyyoolloojjii YYöönneettiicciilleerriinniinn İİşş DDooyyuummuu ““ÖÖzzeell HHaassttaannee ÖÖrrnneeğğii””Job Satisfaction of Radiology Executives “Private Hospital Example”Nuran AKYURT

31 MMeesslleekkii EEğğiittiimmiinn ÖÖnneemmii,, TTııbbbbii GGöörrüünnttüülleemmee TTeekknniikklleerrii EEğğiittiimmiinnddee YYeennii TTrreenndd

““UUlluussaall ÇÇeekkiirrddeekk EEğğiittiimm PPrrooggrraammıı ((ÇÇEEPP)) ÖÖrrnneeğğii””The Importance of Vocational Education, the New Trend in Medical Imaging Techniques Education“The National Core Education Program Example”Nuran AKYURT

45 IInnvveessttiiggaattiioonn ooff tthhee EEffffeeccttss oonn DDoossee DDiissttrriibbuuttiioonnss ooff CCoonnttrraasstt AAggeennttss UUsseedd

iinn SSttoommaacchh CCaanncceerr RRaaddiiootthheerraappyyMide Kanseri Radyoterapisinde Kullanılan Kontrast Maddelerin Doz Dağılımlarına Olan Etkilerinin İncelenmesiSerhat ARAS, Meryem AKTAN, Mehmet KOÇ

Dergide yayımlanan şekil/resimlerin renkli hâli için:

http://www.turkiyeklinikleri.com/journal/radyoloji-ozel-dergisi/1308-1071/

ürk Medikal Radyoteknoloji Derneği (TMRT-DER) olarak 23-26Nisan 2017 tarihlerinde gerçekleştirdiğimiz 12. Uluslararası Katı-lımlı Radyoteknoloji Kongresi ve Eğitim Seminerlerinde siz de-

ğerli radyoloji çalışanları ve sektör temsilcileri ile bir araya gelmenintarifsiz mutluluğunu yaşadık. Dört günlük bilimsel etkinlik boyunca rad-yoloji alanında yurtiçi ve yurtdışından birçok değerli ismin bilimsel kat-kılarını, katılımcılar ile paylaşma imkânı yarattık. Birçok sosyal aktiviteyeimza atma fırsatı bulduğumuz kongremizin büyük bir bölümünü radyo-loji teknikerlerinin bilimsel sunumlarına ayırmakla kalmayıp, buradançıkan bilimsel eserleri Türkiye Klinikleri Radyoloji-Özel sayısında ya-yınlama imkânı bulduk.

Mutluyuz.. Mutluluğumuzun en büyük sebebi Türkiye’de ilk defa böyle-sine güçlü bir altyapı ile gerçekleştirilen radyoloji teknikerlerine yönelikbir etkinlikte bilimin üretildiğini, literatüre katkı yaptığını ve bizleri ulus-lararası bilimsel seviyeye bir adım daha yaklaştırdığını görmek bizleri sonderece mutlu kıldı.

İnanıyoruz ki; önümüzdeki yıllarda yapılacak bu tür bilimsel etkinlikle-rin çıtasını hep beraber, bir ailenin üyeleri gibi, sımsıkı ve güç birliği içe-risinde daha da yukarılara taşıyacağız.

Bizler; Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği (TMRT-DER) olarak tümkatılımcılarımıza, organizasyonda emeği geçen her bir kişiye, çok değerlibilim kurulu ve bilimsel yayın kurulumuza, Türkiye Klinikleri ailesineve desteklerini tüm kalbimiz ile hissettiğimiz Türkiye’nin dörtbir yanındaki Radyoloji çalışanlarına sonsuz teşekkür ediyoruz.

Saygılarımla.

BBaarrıışş CCAAVVLLIITürk Medikal Radyoteknoloji Derneği (TMRT-DER)

Başkanı

23-26 Nisan 2017 tarihlerinde gerçekleştirdiğimiz Türk Medikal Radyo-teknoloji Derneği (TMRT-DER) 12. Uluslararası Katılımlı Radyotekno-loji Kongresi ve Eğitim Seminerlerinde sunulan bilimsel eserleri, “12.Uluslararası Katılımlı Radyoteknoloji Kongresi ve Eğitim Seminerleri” eksayısında sizlerle paylaşmanın mutluluğunu yaşıyoruz.

Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği olarak uluslararası platformda rad-yoloji ve uygulamaları alanında günden güne artan bir bilimsel seviyeninülkemizde de ancak bu tarzda içi dolu bilimsel etkinlikler ve bilimselürünler ile yakalanacağı inancındayız. Bu kongre sonunda üretilen ma-kalelerin radyoloji literatürüne katkı yapacağını bilmek, bizleri son derecemutlu etmektedir.

12. Uluslararası Katılımlı Radyoteknoloji Kongresi ve Eğitim Seminerle-rine bilimsel anlamda katkıda bulunan değerli katılımcılara, makalelerinibüyük bir özveri ile hazırlayan tüm yazarlara, Türk Medikal Radyotek-noloji Derneği yönetim kuruluna ve bu güzel eserin yayınlanmasına ola-nak sağlayan Türkiye Klinikleri’ne teşekkür ederim. Umuyorum ki;önümüzdeki yıllarda yapılacak olan bilimsel faaliyetlerimizden çıkan esersayısı giderek artacak ve radyoloji tekniklerinin mesleğe olan bilimsel kat-kıları hak ettiği noktalara gelecektir.

YYrrdd.. DDooçç.. DDrr.. HHüüsseeyyiinn OOzzaann TTEEKKİİNNSayı Editörü

YAYIMLANMIŞ ÖZEL SAYILAR

KAS-İSKELET SİSTEMİ MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEME (2011)

Editör: Prof. Dr. Remide ARKUN (Ege Ü.T.F.)

PEDİATRİK RADYOLOJİ (2011)

Editör: Prof. Dr. Yüksel PABUŞÇU (Celal Bayar Ü.T.F.)

KARDİYOVASKÜLER RADYOLOJİ (2011)

Editör: Prof. Dr. Çetin ÇELENK (Ondokuz Mayıs Ü.T.F.)

GİRİŞİMSEL RADYOLOJİ (2012)

Editör: Prof. Dr. Tamer KAYA (Eskişehir Osmangazi Ü.T.F.)

ACİL ULTRASONOGRAFİ (2012)

Editör: Prof. Dr. Mutlu SAĞLAM (GATA)

BT ANJİYOGRAFİ (2012)

Editör: Doç. Dr. Uğur BOZLAR (GATA)

ONKOLOJİK RADYOLOJİ (2013)

Editör: Prof. Dr. Bülent ACUNAŞ (İstanbul Ü. İstanbul T.F.)

KARACİĞER GÖRÜNTÜLEME RADYOLOJİSİ (2013)

Editör: Prof. Dr. Mecit KANTARCI (Atatürk Ü.T.F.)

ABDOMENDE İLERİ RADYOLOJİK GÖRÜNTÜLEME (2013)

Editör: Prof. Dr. Ercan KOCAKOÇ (Bezmiâlem Vakıf Ü.T.F.)

MEDİKAL İMPLANTLARIN RADYOLOJİSİ (2014)

Editör: Prof. Dr. M. Masum ŞİMŞEK (Haydarpaşa Numune E.A.H.)

İLERİ BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ VE MANYETİK REZONANS GÖRÜN-TÜLEME TEKNİKLERİ VE KLİNİK UYGULAMALAR (2014)

Editör: Prof. Dr. Emel ADA (Dokuz Eylül Ü.T.F.)

ÖNLENEBİLİR BİR FELÇ NEDENİ OLARAK KAROTİSİN ATEROSKLEROTİK HASTALIĞI: MULTİDİSİPLİNER YAKLAŞIMLA TANI VE TEDAVİ (2014)

Editör: Prof. Dr. Akif ŞİRİKÇİ (Gaziantep Ü.T.F.)

PERİTON RADYOLOJİSİ (2015)

Editör: Prof. Dr. Mahmut KEBAPÇI (Eskişehir Osmangazi Ü.T.F.)

AKUT KARIN; GÖRÜNTÜLEME (2015)

Editör: Prof. Dr. Davut TÜNEY (Marmara Ü.T.F.)Yrd. Doç. Dr. Rabia ERGELEN (Marmara Ü.T.F.)

KİST HİDATİK RADYOLOJİSİ (2015)

Editör: Prof. Dr. Adnan KABAALİOĞLU (Akdeniz Ü.T.F.)

VERTEBROBASİLER YETMEZLİK: NÖRORADYOLOJİ AÇISINDAN TANI VE TEDAVİ (2016)

Editör: Prof. Dr. Ercüment ÇİFTÇİ (Kocaeli Ü.T.F.)

KARACİĞER VE SAFRA YOLLARI GİRİŞİMSEL RADYOLOJİSİ (2016)

Editör: Prof. Dr. Mehmet Emin İNAL (Çukurova Ü.T.F.)

KARACİĞER VE BÖBREK TRANSPLANTASYONUNDA GÖRÜNTÜLEME (2016)

Editör: Prof. Dr. Ahmet Nevzat GÜRMEN (İstanbul Bilim Ü.T.F.)

AKUT İSKEMİK İNME: GÖRÜNTÜLEME VE ACİL ENDOVASKÜLER TEDAVİ (2017)

Editör: Prof. Dr. İsmail ORAN (Ege Ü.T.F.)

YAYIMLANACAK ÖZEL SAYILAR

BEYİN TÜMÖRLERİNDE GÖRÜNTÜLEME (2017)

Editör: Prof. Dr. Utku ŞENOL (Akdeniz Ü.T.F.)

MEME GÖRÜNTÜLEME (2017)

Editör: Prof. Dr. Figen DEMİRKAZIK (Serbest Hekim, Ankara)

ÇOCUK RADYOLOJİSİ (2018)

Editör: Prof. Dr. Öznur Leman BOYUNAĞA KONUŞ (Gazi Ü.T.F.)

SANTRAL SİNİR SİSTEMİ MALİGNİTELERİNDE GÖRÜNTÜLERLERADYOPATOLOJİK KORELASYON (2018)

Editör: Prof. Dr. Yelda ÖZSUNAR DAYANIR (Adnan Menderes Ü.T.F.)

Türkiye Klinikleri

RADYOLOJİÖZEL

ÖÖzzeell ssaayyııllaarrıı tteemmiinn eettmmeekk iiççiinn::wwwwww..aabboonnee..ttuurrkkiiyyeekklliinniikklleerrii..ccoomm

SSPPOONNSSOORR FFİİRRMMAALLAARR

BAYER GE PHILIPS TELETIPCARESTREAM GUERBET RENOVA TOSHIBA

EIZO MEDCON SIEMENS VARİNAKFOTON MEDSIS SPINTECH 4 G

FUJI MES MEDİKAL TELEMED VENDEKA

DDEESSTTEEKKLLEEYYEENN KKUURRUULLUUŞŞLLAARR

��

��

KKoonnggrree BBaaşşkkaannıı Prof. Dr. Barış CAVLI

OOnnuurrssaall BBaaşşkkaann Prof. Dr Tamer KAYA

KKoonnggrree BBaaşşkkaann YYaarrddıımmccııssıı Aydın KURAN

KKoonnggrree SSeekkrreetteerrii Seyhan ERDEM

KKoonnggrree MMaallii İİşşlleerr SSoorruummlluussuu Nazım TOPCU

DDüüzzeennlleemmee KKuurruulluu Mehmet ERKEK

Orhan SARIKAYA

YYaayyıınn KKuurruulluu BBaaşşkkaannllaarrıı Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Ozan TEKİN

Doç. Dr. Suzan ŞAYLISOY

BBiilliimmsseell DDöökküümmaannttaassyyoonn KKoommiitteessii Sercan ÇETİNKAYA

Onur YILDIRIM Tuğba MANİCİ

Elif Ebru ALTUNSOY

BBiilliimmsseell KKuurruull BBaaşşkkaannllaarrıı Prof. Dr. İlhan ERDEN

Nezaket ÖZGÜR

BBİİLLİİMMSSEELL KKUURRUULL vvee EEDDİİTTÖÖRR KKOOMMİİTTEESSİİ

BBiilliimmsseell KKuurruull BBaaşşkkaannllaarrıı::

Asghar MESBAHİ, İran

Ayşegül YURT, Türkiye

Bahadır ÖZUS, Amerika Birleşik Devletleri

Besti ÜSTÜN, Türkiye

Charlotte Graungaard FALKVARD, Danimarka

Claus BRIX, Danimarka

Chrıstıan G. HANSEN, Danimarka

Derya YILDIRIM, Türkiye

Dımıtrıs KATSIFARAKIS, Yunanistan

Donna NEWMAN, Amerika Birleşik Devletleri

Ebru DÜŞÜNCELİ ATAMAN, Türkiye

Evren ÜSTÜNER, Türkiye

Fozy PEER, Güney Afrika

Gökçe Kaan ATAÇ, Türkiye

Gül Ayşe ERDEN, Türkiye

Gülden MERCANOĞLU, Türkiye

Gültekin YEĞİN, Türkiye

Halil İbrahim ÖZDEMİR, Türkiye

Haluk KORALAY, Türkiye

Hamza ŞAHİN, Türkiye

Hesta FRIEDRICH-NEL, Güney Afrika

Hüseyin Ozan TEKİN, Türkiye

İskender AKKURT, Türkiye

James HAYES, Yeni Zellanda

Mehmet ERTÜRK, Türkiye

Mehmet Zekai PEKKAFALI, Türkiye

Muammer Hakkı KARAKAŞ, Türkiye

Muhsin KONUK, Türkiye

Muhteşem AGILDERE, Türkiye

Murat BALIKÇI, Türkiye

Mustafa DEMİR, Türkiye

Mustafa YILDIZ, Türkiye

Muzaffer BAŞAK, Türkiye

Müfit PARLAK, Türkiye

Nail BULAKBAŞI, Türkiye

Nevra ELMAS, Türkiye

Nezaket ÖZGÜR, Türkiye

Nuran AKYURT, Türkiye

Sefa IŞIKLAR, Türkiye

Orhan OYAR, Türkiye

Özüm TUNÇYÜREK, Türkiye

Phılıppe GERSON, Fransa

Ülkü KERİMOĞLU, Türkiye

Ümit KARA, Türkiye

Yahya PAKSOY, Türkiye

Yelda ÖZSUNAR DAYANIR, Türkiye

Yüksel PABUŞCU, Türkiye

Vıshwanath P. SINGH, Hindistan

Prof. Dr. M. İlhan ERDEN, Türkiye Nezaket ÖZGÜR, Türkiye

BİLİMSEL PROGRAM

23 N�SAN 2017, PAZAR SAAT SALON A

08.00-10.00 Kongre Kayıt

10.30-12.30

AÇILI� Saygı Duru�u ve �stiklal Mar�ı

AÇILI� KONU�MALARI Kongre Ba�kanı Barı� Cavlı Türk Medikal Radyoteknoloji Derne�i Ba�kanı Onursal Ba�kan Prof. Dr. Tamer Kaya Türk Radyoloji Derne�i Ba�kanı Prof. Dr. Recep Akda� T.C. Sa�lık Bakanı (Davetli)

PANEL: Dünya genelinde radyoloji teknikerli�i misyon, vizyon ve gelece�i Oturum Ba�kanları: Nezaket Özgür, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Ozan Tekin Bodil Andersson International Society of Radiographers&Radiologicaltechnologists (ISRRT) Avrupa Bölge Direktörü Charlotte Graungaard Falkvard Chair of Danish Radiographers Society -DENMARK Rene Welling Danish Radiographers Society -DENMARK Prof. Dr. Asghar MESBAHI Head of Radiotherapy Department - Tabriz University of Medical Sciences IRAN

MÜZ�K D�NLET�S�- TR�O

12.30-13.30 Ö�LE YEME��

13.30-15.30 OTURUM- I : Radyoteknoloji Oturumu Oturum Ba�kanları : Prof. Dr. �lhan Erden, Barı� Cavlı

13.30-14.00 PET-MRG Prof. Dr. �lhan Erden Ankara Üniversitesi Radyoloji Ana Bilim Dalı

14.00-14.25 Çalı�an Sa�lı�ı ve Güvenli�i Suzan Erkaya

14.25-14.50

Sa�lıkta Kalite ve Akreditasyon Dr.Abdullah Öztürk T.C. Sa�lık Bakanlı�ı Sa�lık Hizmet Standartları Daire Ba�kanı Uzm. Dr. Dilek Tarhan T.C. Sa�lık Bakanlı�ı Sa�lık Hizmetleri Genel Müdürlü�ü Sa�lıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Ba�kanlı�ı

14.50-15.15 Radyoterapi Ünitelerinde Radyasyon Faktörü Prof. Dr. Asghar Mesbahi Tebriz Medikal Bilimler Üniversitesi-�ran

15:15-15:30 Life Quality in Private Hospitals "Radiology Executives Example" Yrd.Doç Dr. Nuran Akyurt Marmara Üniversitesi SHMYO

15.30-15.45 KAHVE MOLASI

15.45-17.00 Oturum II : Uluslararası Perspektiften Radyoloji Çalı�anlarının Çalı�ma Standartları Oturum Ba�kanları : Charlotte Graungaard Falkvard , Yrd.Doç.Dr. Hüseyin Ozan Tekin

Susanne HOLM - The Art of Radiography Poul-Erik Gunnar / Rene Welling - RIS/PACS system administration in a radiology enterprise solution Clive Kosgey - The Role of Obstetric Ultrasound in Low Resource Settings : Pilot survey done in Elgeyo Marakwet County on October 2016 Assoc. Prof. Marianne Gellert Olesen - Core Competences of Danish Radiographers Chris Doudoo- A review of the Image verification protocol Using MV planar imaging and EPID in breast radiotherapy.

19.00 AÇILI� KOKTEYL�

�

�

�

�

�

�

�

24 N�SAN 2017, PAZARTES� SAAT SALON A

06:45-07:30 Sa�lıklı Ya�am Egzersizi Gözde BA�/Seyhan ERDEM

08:15-10:45 Oturumu -I Magnetik Rezonans Görüntüleme Oturum Ba�kanları : Aydın Kuran, Doç. Dr. Suzan Saylısoy

08:15-08:30 Bahar Kümbetli - Hasta �leti�imi-�nsan Kaynakları Sorumlusu

08:30-08:45 Waleed Ajabnoor- Online web-based DICOM viewer for learning and teaching

08:45-09:00 Dr. Mohamed Abuzaid- Using of e-portfolio to achieve clinical practice outcomes and students Assessment the status and future prospective at undergraduate radiology program, university of Sharjah

09:00-09:15 Yunus Emre Esin- COIL Sensitivity Map Calculation Using BIOT-SAVART LAW AT 3 Tesla & Parallel Imaging in MRI

09.15-09.45

MRG'de Abdomen Uygulamaları (MRG Enterografi Karaci�er Görüntülemede Dinamik Çekimin Önemi Sürrenal MRG �ncelemeleri vb.) Prof. Dr. Mehmet Ertürk TÜRK MANYET�K REZONANS DERNE�� BA�KANI �stanbul �i�li Hamidiye Eftal EAH

09:45-10:15

Mrg'de Kontrast Madde Uygulamalı Anjio Teknikleri -Karotis MR Anjio -Abdominal MR Anjio -Alt Ekstremite MR Anjio unenhance (Kontrassız)MRA -Üst Ektremite MR Anjio Tu�rul �naltun Siemens E�itim Uzmanı

10.15-10.45 DSA Odasında Radyasyon ve �laç Kontrolü Dr. Teoman Cem Dinçer Antalya Life Hospital


11.00-12.30

Oturum II : Radyoloji Özlük Hakları ve Hukuk Oturum Ba�kanları : Nezaket Özgür, Onur Yıldırım

�yonizan Radyasyon Kaynaklarıyla Çalı�anlarına Yönelik Hukuksal Mevzuat Ve Tarihsel Süreç Prof.Dr. Muammer Karaka� S.B. �stanbul Anadolu Kuzey Kamu Hastaneleri Birli�i Radyoloji Klinikleri Koordinatörü

Hukuksal Sorunlar ve Gerçek Alanda Ya�anan Sorunlara Yanıtlar Av.Ça�la Çalık Av.Berfin Olga Kaplan Av.Berna Yanar TMRT-Der Hukuk Danı�manları / Kayaca Hukuk Bürosu

12.30-13.30 Ö�LE YEME��

13.30-15.00 Oturum- III Bilgisayarlı Tomografi Oturum Ba�kanları : Mehmet Erkek, Latife Demirci

13.30-13:50 Doz Takip Sistemleri X Firma Yenilikler-�novasyon Ceren Ekmekci/ GE

13:50-14:20 BT Anjiyo Teknikleri ve Pediatrik Uygulamalar Prof. Dr. Orhan Oyar �zmir Katip Çelebi Üniversitesi Radyoloji Bölümü

14.20-14.40 BT �ncelemelerinde Yenilikler ve Kardiyak BT Uygulamaları Ayhan SEZEN Philips E�itim Uzmanı

14.40-15.00 Doz Takip Sistemi Uygulamaları O�uz Sipahi BAYER


15.20-17.30 Oturum- IV Pediatrik Radyoloji Oturum Ba�kanları : Nazım Topcu, Faize Yılmaz

15.20-15.50 Kontrast Madde Uygulamaları Yrd. Doç. Dr. Özüm Tunçyürek Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi

15.50-16.20 4D Dinamik Görüntüleme Teknikleri ALPER AKTEPE TOSHIBA

16.20-16.50 Pediatrik MR Uygulamaları Doç.Dr Suzan �aylısoy Eski�ehir Osmangazi Üniversitesi

16.50-17:05 Skolyozda Doz Optimizasyonu-EOS Yrd.Doç.Dr.Birnur Yılmaz Okan Üniversitesi

17:05 17:20 Radyoloji Çalı�anlarının Çocuk �stismarı Konusundaki Farkındalı�ı Doç. Dr. Gökçe Kaan ATAÇ Ufuk Üniversitesi

17:20-17:30 RADYOTERAP�DE RADYOLOJ�K GÖRÜNTÜLEMEN�N ÖNEM� Hande Sertkaya Yaman

17:30-17:45 Repeated Prescription of X-ray Examinations and Repeat Rates of Radiographs "Public Hospitals Example" Yrd.Doç Dr. Nuran Akyurt Marmara Üniversitesi SHMYO

17:45-18:00 FMRI&DTI

Tu�çe Bursalı

SOSYAL ETK�NL�K

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

25 N�SAN 2017, SALI SAAT SALON A

06:45-07:30 Sa�lıklı Ya�am Egzersizi Gözde Ba�/Seyhan ERDEM

08.15-10.35 Oturum -I Nükleer Tıp - Radyoloji Oturum Ba�kanları : Barı� Cavlı, Yrd.Doç.Dr Nuran Akyurt

08:15-08:30 Konjenital Kalp Hastalıklarında 3T MRGUygulamaları Salih SA�LAM �stanbul Acıbadem Hastanesi

08:30-08:45 Kardiyak MR Planlama Ebru Karasu �stanbul Yeditepe Üniversitesi

08:45-09:00 Koroner Arter Hastalıklarında 3T MRG Anjiografi Uygulamaları Salih SA�LAM �stanbul Acıbadem Hastanesi

09.00-09.15 Inhance MR Anjiografi Uygulamaları �ükrü DO�AN Ankara Üniversitesi Radyoloji Anabilim Dalı

09.15-09.30 Prostat MRI Görüntüleme ve Biyopsi Tekni�i Muhittin Erol Amerikan Hastanesi

09.30-09.45 Larenks Tümörlerinde T1 A MR Peryüzyon Görüntüleme Teknikleri Murat Dundar �stanbul Geli�im Üniversitesi

09.45-10.10 Radyofarmasitlerde Yenilikler Yard. Doç. Dr. Gülden Mercano�lu �stanbul Biruni Üniversitesi Eczacılık Fakültesi

10.10-10.35 Nükleer Tıpta Radyoaktif Madde Kullanımı ve Korunma Prof.Dr. Mustafa Yıldız SDÜ


11.00-12.30 Oturum -II Bilgisayarlı Tomografi Oturum Ba�kanları : Barı� Cavlı, Müge Bölükkaya

11.00-11.15 Tıbbi Görüntüleme Programlarında “Ulusal Çep” Örnek Çalı�ması Yrd.Doç Dr. Nuran Akyurt Marmara Üniversitesi SHMYO

11:15-11:30 Dedektör Teknolojisindeki Geli�imler Adem ERDEM KONICA M�NOLTA

11.30-11.55 Detektör Boyutu ve Rotasyon Hızının BT �ncelemesine Etkileri Murat Karakoç GE Healthcare Türkiye

11.55-12.20 Bilgisayarlı Tomografi ile Dual Enerji ve Perfüzyon Uygulamaları Vural Diler SIEMENS Healthcare Türkiye

12:20-12:30 Kontrast Madde Uygulamalarında Otomatik Enjektör ve Yenilikler Hasan Aydın Mesaj Medikal

12.30-13.30 Ö�LE YEME��

13.30-15.00 Oturum -III Magnetik Rezonans Görüntüleme Oturum Ba�kanları : Nazım Topcu,Adnan GÜRSOY

13.30-14.00 MRG'de Yüksek Hızlı Görüntüleme Teknikleri ve Yenilikler Ali Avcı SIEMENS Healthcare Türkiye

14.00-14.30 Mammografi ve MRG’de Meme Görüntülemede Kalite Doç. Dr. Ebru Dü�ünceli Atman Ankara Üniversitesi Radyoloji Anabilim Dalı

14.30-15.00 Manyetik Rezonan Görüntülemede Yenilikler/Sentetik ve Bulut MR Teknolojileri Özgür Demirkılınç GE E�itim Uzmanı


15.20-17.00 Oturum -IV Serbest Sözlü Bildiriler Oturum Ba�kanları : Yrd.Doç.Dr. H.Ozan Tekin, Doç.Dr.Suzan �aylısoy

15.20-15:35 Radyasyon Uygulamalarında Similasyon Kullanımı Yrd. Doç. Dr. H. Ozan Tekin Üsküdar Üniversitesi

15.35-15:50 Co2 Uygulamalı Anjiyo �ncelemeleri-Sözlü Bildiriler Yrd.Doç.Dr.Birnur Yılmaz Okan Üniversitesi

15:50-16:05 Triple Rule Out Bilgisayarlı Tomografi �ncelemesi; Teknik Optimizasyon Nasıl Sa�lanır? Mehmet BÜYÜKÇAPAR �stanbul Amerikan Hastanesi

16:05- 16:20 Bilgisayarlı Tomografi Beyin Taramalarındaki Organ ve Dokuların Monte Carlo Metodu ile Modellenmesi Prof. Dr. �skender AKKURT Süleyman Demirel Üniversitesi

16:20- 16:35 Mide Kanseri Radyoterapisinde Kullanılan Kontrast Maddelerin Doz Da�ılımlarına Olan Etkilerinin �ncelenmesi Dr. Serhat ARAS Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi

16.35-16:50 Manuel Kompresyon ve Kapama Sistemleri (Proglide) ileKanama Kontrol Kar�ıla�tırılması Ayfer GÜLHAN �stanbul Amerikan Hastanesi

16:50-17:00 Job Satisfaction of Radiology Executives "Private Hospital Example" Yrd.Doç Dr. Nuran Akyurt Marmara Üniversitesi SHMYO

20.00-24.00 GALA YEME��

�

�

�

�

SAAT SALON A

08:30-09:00 Sa�lıklı Ya�am Egzersizi Gözde Ba� Ya�am Koçu

09.00-09.45

Oturum Ba�kanları : Orhan Sarıkaya, Onur Yıldırım

Kamusal Alanda Radyasyon �le Çalı�an Sa�lık Personlinin Sorumlulu�u Güne� Durur

Mamografi Taramalarındaki Doz Oranı Matematiksel Fantomların MCNPX Monte Carlo Kodu ile Olu�turulması Yrd. Doç. Dr.Kadir GÜNO�LU SDÜ

I-125 ve IR-192 Brakiterapi Kaynak Modelleri �çin Su ve Prostat Dokusu �çerisindeki Doz Da�ılımlarınınEnerjiye Ba�lı De�i�imlerini Monte Carlo Yöntemi ile �ncelenmesi Dr. Serhat ARAS Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi

10.00-10.15 MR Odası Kurulum A�amaları Aydın Kuran Bursa Uluda� Üniversitesi

10.15-10.30 MR Kazaları Merve Türko�lu Ortado�u Hastanesi

10.30-10.45

Radyoloji Cihaz Alımlarında �artname Hazırlama Süreci Mehmet Erkek Balıkesir Kamu Hastaneleri Birli�i Görüntüleme Hizmetleri Uzmanı

10:45-11:00 Radyasyon Güvenli�i Komitesi Sercan Çetinkaya Eski�ehir Osmangazi Üniversitesi

11.20-12.20 Oturum Ba�kanları: Nezaket Özgür, Barı� Cavlı

11.20-11.35 Çalı�an Sa�lı�ı ve Güvenli�inde Radyoloji Çalı�anlarında Tehlike ve Risk -Tehlike Avcılı�ı Nezaket Özgür Ankara Üniversitesi

11.35-11.50 Radyoloji Çalı�anlarında Sa�lık Kontrollerinin Önemi Seyhan Erdem Gazi Üniversitesi

11.50-12.10 Konge Sonuç Bildirgesi ve De�erlendirme Barı� Cavlı

�

16:20- 16:35 Mide Kanseri Radyoterapisinde Kullanılan Kontrast Maddelerin Doz Da�ılımlarına Olan Etkilerinin �ncelenmesi Dr. Serhat ARAS Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi

16.35-16:50 Manuel Kompresyon ve Kapama Sistemleri (Proglide) ileKanama Kontrol Kar�ıla�tırılması Ayfer GÜLHAN �stanbul Amerikan Hastanesi

16:50-17:00 Job Satisfaction of Radiology Executives "Private Hospital Example" Yrd.Doç Dr. Nuran Akyurt Marmara Üniversitesi SHMYO

�

�

�

�

26 N�SAN 2017, ÇAR�AMBA SAAT SALON A

08:30-09:00 Sa�lıklı Ya�am Egzersizi Gözde Ba� Ya�am Koçu

09.00-09.45

Oturumu-I Oturum Ba�kanları : Orhan Sarıkaya, Onur Yıldırım

Kamusal Alanda Radyasyon �le Çalı�an Sa�lık Personlinin Sorumlulu�u Güne� Durur

Mamografi Taramalarındaki Doz Oranı Matematiksel Fantomların MCNPX Monte Carlo Kodu ile Olu�turulması Yrd. Doç. Dr.Kadir GÜNO�LU SDÜ

I-125 ve IR-192 Brakiterapi Kaynak Modelleri �çin Su ve Prostat Dokusu �çerisindeki Doz Da�ılımlarınınEnerjiye Ba�lı De�i�imlerini Monte Carlo Yöntemi ile �ncelenmesi Dr. Serhat ARAS Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi


10.00-10.15 MR Odası Kurulum A�amaları Aydın Kuran Bursa Uluda� Üniversitesi

10.15-10.30 MR Kazaları Merve Türko�lu Ortado�u Hastanesi

10.30-10.45

Radyoloji Cihaz Alımlarında �artname Hazırlama Süreci Mehmet Erkek Balıkesir Kamu Hastaneleri Birli�i Görüntüleme Hizmetleri Uzmanı

10:45-11:00 Radyasyon Güvenli�i Komitesi Sercan Çetinkaya Eski�ehir Osmangazi Üniversitesi


11.20-12.20 Oturumu-II Oturum Ba�kanları: Nezaket Özgür, Barı� Cavlı

11.20-11.35 Çalı�an Sa�lı�ı ve Güvenli�inde Radyoloji Çalı�anlarında Tehlike ve Risk -Tehlike Avcılı�ı Nezaket Özgür Ankara Üniversitesi

11.35-11.50 Radyoloji Çalı�anlarında Sa�lık Kontrollerinin Önemi Seyhan Erdem Gazi Üniversitesi

11.50-12.10 Konge Sonuç Bildirgesi ve De�erlendirme Barı� Cavlı

12.10-12.30 Kapanı� Dilek ve Temeniler

�

yılında Georges Charpak, orantısal multikablo odacık sistemive gazlı dedektörü bularak, x-ray dedektör partikül saptamaalanındaki bu buluşu sebebiyle, Nobel Fizik ödülünü almış-

tır. Çoğunlukla kullanılan modern partikül saptama methodu elementer partikül-lerdeki çarpışma sonrası, atomlardan saçılan elektron sayısını ölçme şeklindedir(iyonizasyon ölçümü). Eğer iyonizasyon özel bir gazlı karışım içerisinde gerçekle-şirse, x-ray fotonları, gaz atomlarından elektronlar şeklinde ayrılır. Bu elektronla-rın sayısı, fotonların kinetik enerjisi ile orantılıdır. Serbestleşen elektronlar,elektronik bir alanda hızlandırılarak, başka gaz atomlarına çarptırılır ve böylecesaptanabilen ek elektronların ayrışması sağlanır. Bu da saptanabilir elektron sayısınıarttırır. Bu çığ etkisi ile oluşan elektron demeti, çok sayıda ince birbiri ardına geçi-rilmiş kablo sisteminde elektrik akımına sebep olur. Bu komplike grid sistemi, elek-

Turkiye Klinikleri J Radiol-Special Topics 2017;10(Suppl 1):S1-S4

S1

Omurganın Sagittal Plan AnalizindeÜç Boyutlu (3-D) Değerlendirme:

EOS Sistemi

ÖÖZZEETT 1992 yılında Georges Charpak, orantısal multikablo odacık sistemi ve gazlı dedektörü bul-muştur. Bu yeni teknoloji ile, daha geniş dinamik aralıkta daha yüksek kalitede görüntüler eldeedilmekte olup, geleneksel x-ray görüntüleri, sadece birkaç yüz gri tonlamaya sahipken, bu yöntemsayesinde 30 ile 50.000 gri tonlamalı görüntüler elde edilebilmektedir. Elde edilen görüntüler dahayüksek kontrast ve keskinliğe sahiptir. Dijital görüntü işleme sayesinde, Bilgisayarlı Tomografiye(BT) benzer şekilde, farklı pencerelerde görüntüleri değerlendirme olanağı sağlanmıştır. Çeşitli or-ganların tüm vücut EOS 3D yüzey konstrüksiyonu ile aldığı doz, BT 3D konstrüksiyon için aldığıdozdan 800-1000 kat daha azdır. Postür bozukluklarının değerlendirilmesinde; fonksiyonel olarakbir bütün olan vertebral kolon, pelvis ve femurun birbiri ile olan ilişkisi, ayakta ve oturur pozisyondaEOS ile kesintisiz şekilde değerlendirilebilir.

AAnnaahh ttaarr KKee llii mmee lleerr:: EOS; skolyoz; postür bozuklukları; radyasyon dozu

AABBSS TTRRAACCTT In 1992, Georges Charpak found a proportional multichamber chamber system andgas detector. With this new technology, higher quality images are obtained in a wider dynamicrange, and traditional x-ray images have only a few hundred gray tones, which can result in 30 to50,000 grayscale images. The resulting images have higher contrast and sharpness. The challengesin digital image processing, the Computerized Tomography (CT) provides an ability to evaluate im-ages in different windows in a similar manner. The dose the various organs take with their entirebody EOS 3D surface construction is 800-1000 times less than the dose they receive for the CT 3Dconstruction. In the evaluation of postural disorders; The relationships between the vertebral col-umn, the pelvis, and the femur, which are functionally integral, can be assessed in an uninterruptedfashion with the EOS in the standing and sitting position.

KKeeyywwoorrddss:: EOS; scoliosis; postural disorders; radiation dose

Birnur YILMAZa

aRadyoloji AD,Okan Üniversitesi Tıp Fakültesi,İstanbul

Ge liş Ta ri hi/Re ce i ved: 20.05.2017Ka bul Ta ri hi/Ac cep ted: 28.07.2017

Yazışma Adresi/Correspondence:Birnur YILMAZOkan Üniversitesi Tıp Fakültesi,Radyoloji AD,İstanbul, TÜRKİ[email protected]

Copyright © 2017 by Türkiye Klinikleri

DERLEME

tronların toplanması için gerekli olan uniform elektrikalanını sağlayan tipik orantısal kablo odacığı, sadece par-tiküllerin sayılmasında değil, partiküllerin hangi yörün-gede dönüş yaptığınıda gösterme kapasitesine sahip olur.Bu yeni x-ray saptama methodu, tek foton seviyesikadar, yüksek sensitivitesine rağmen, saçılan radyas-yondan etkilenmez. Bu özellik; düşük x-ray ekspojurunubelirgin azaltırken, elde edilen x-ray görüntülerininyüksek kalitede olmasını sağlayan, yeni bir radyodiag-nostik cihazının geliştirilmesine fırsat tanımıştır.1-3

EOS TEKNOLOJİSİ

Bu yeni teknoloji, daha geniş dinamik aralıkta daha yük-sek kalitede görüntü elde edilmesine imkan tanımıştır.Geleneksel x-ray görüntüleri, sadece birkaç yüz gri ton-lamaya sahipken, bu yöntem sayesinde 30 ile 50.000 gritonlamalı görüntüler elde edilebilmektedir. Elde edilengörüntüler daha yüksek kontrast ve keskinliğe sahiptir.Bu teknik ile görüntü piksel çözünürlüğü 254 mikro-metreye çıkartılmıştır.

Dijital görüntü işleme sayesinde, Bilgisayarlı To-mografiye (BT) benzer şekilde, farklı pencerelerde gö-rüntüleri değerlendirme olanağı sağlanmıştır. Bu yeniteknolojiyi sağlayan cihaz, iki çift birbiri ile bağlantılı 45cm. genişliğinde frontal ve lateral pozisyonlarda birbi-rine dik olacak şekilde konumlandırılmış, lineer radyas-yon kaynağı ve dedektör sistemini içermektedir. EOS2D /3D adı verilen bu x-ray görüntüleme cihazı ile, ikiçift x-ray tüpü ve dedektörünün senkronize vertikal ha-reketi sırasında, biplanar ve devamlı görüntüler eldeedilir. Bu vertikal hareket sırasında 170 cm uzunlu-ğunda ve 45 cm genişliğindeki bir alanda 10 ile 25 sniçerisinde yüksek kaliteli ve yüksek kontrastlı anterio-posterior (AP) ve lateral x-ray görüntüler elde edilir. Ma-kinadaki bu birbirine dik pozisyonlu iki çift radyasyonkaynağı ve dedektör sistemi, görüntülerin spasiyal ola-rak kalibrasyonlu şekilde elde edilebilmesine; özelliklevertebra, pelvis ve diğer iskelet sistemi bölgelerinde 3boyutlu rekonstrüksiyona olanak sağlar. Bu rekons-trüksiyon prosedürü, normal insan iskeletinin sanal vejenerik rekonstrüksiyonuna dayanır. Sanal 3 boyutlu is-keletteki kemiklerin 3 boyutlu şekilleri, kemik yüzey-deki belli noktalarda, 3 boyutlu koordinatlamaya görebelirlenir. Şeklin kompleksliğine göre ilgilenilen kemik-lerin 3 boyutlu izdüşümünün oluşturulması için gerekennokta sayısı 400 ile 9.000 arasında değişir. Kemiğin kesinşeklinin belirlenmesi için minimal gereksinim olan re-ferans noktalarının sayısı homotetik transformasyon, pa-rallel benzerlik kuralı ve kompleks istatiksel yöntemlerle

belirgin azaltılabilir. Bu referans noktaları ile 3 boyutluBT modelleri ve istatiksel sınırlamayla, element model-lerinden teorik 3 boyutlu modeler yaratılır.

Referans noktaları, 1628 farklı veritabanı ölçümüve 96 farklı omurganın 3 boyutlu incelenmesiyle oluş-turulan omurga modeli, en kompleks modellerden biri-dir. AP ve lateral x-ray görüntülerinin eş zamanlı kayıdaalınmasıyla elde olunan görsel bilgi, referans noktaları-nın belirlenmesine olanak tanır (örneğin femur başınıngeometrik merkezi). Bazı referans noktaları hem AP,hem lateral x-ray görüntülerde izlenebilir ve spesifikanatomik referanslarla eşleştirilir. Diğer referans nokta-ları ise tek anatomik referans ile eşleştirilir. Bu durumdasadece bir görüntüleme planında görünen, diğerinde gö-rünmez. Bu nedenle kesin lokalizasyon, objenin spasi-yal oryantasyonuna bağlı kalır. Referans noktalarınınyanısıra kemik kontür, jenerik 3D model ile görüntü-lünebilir ve sanal modelin her iki x-ray görüntülemedeizdüşümü yapılabilir. Radyolojik kontür ve sanal kemikkontürunün birbiri ile 3D’de örtüşmesi gerekli değildir.Sanal model kendi referans noktaları ve kontürlerini;non-lineer deformasyonlar, translasyonlar ve rotasyon-larla, radyolojik veya sanal kemik kontürleri örtüşenekadar ve sanal kemik modellenen kemiğe en uygun halegelene dek modifiye edilir.4,5

EOS’UN KAS İSKELET SİSTEMİ GÖRÜNTÜLEMESİNDE KULLANIMI

EOS’un sağladığı 3D rekonstrüksüyonun çeşitli kemik-lerde kullanımı (vertebra, femur, tibia) öncelikle kuru-tulmuş anatomik preparatlar ile in vitro, daha sonrada invivo geçerlilik kazanmıştır.

Ekstremitelerde 1 mm, omurgada 2 mm’lik kesitkalınlığı ile BT imajlarda 3D volümetrik rekonstrüksi-yonlar oluşturulmuştur. Ardından 3D yüzey rekons-trüksiyon ile aynı hastalar ve aynı anatomik modellerEOS ile görüntülenerek, iki methodun sonuçları karşı-laştırılmıştır. Vakaların %95’inde ortalama fark 2,4 mm,maksimum deviasyon 0,9 mm çıkmıştır. İn vivo ölçüm-lerde major skolyotik kıvrımlar ve gonartrozdaki tutar-sızlık, 1,5 mm’nin altında çıkmıştır.

Sonuçlar; kurutulmuş anatomik örneklerin 3D BTrekonstrüksiyonlarından direkt ölçümlerle, karşılaştırı-labilir düzeyde bulunmuştur. EOS 3D ve BT 3D rekons-trüksiyon görüntülerinin karşılaştırıldığı çalışmalar,bulguların ve ölçümlerin eşit doğrulukta olduğunu veEOS’un bunu düşük radyasyon dozuyla yaptığını göster-miştir.

Birnur YILMAZ Turkiye Klinikleri J Radiol-Special Topics 2017;10(Suppl 1):S1-S4

S2

Çeşitli organların tüm vücut EOS 3D yüzey kons-trüksiyonu ile aldığı doz, BT 3D konstrüksiyon içinaldığı dozdan 800-1000 kat daha azdır. İyonizan rad-yasyonun iyi bilinen biyolojik zararlı etkileri göz önünealındığında EOS kullanımının, özellikle pediatrik orto-pedik pratikte kullanım avantajı açıktır.6

EOS’un günlük rutin çalışma sırasında en önemliavantajı ise 10-25 sn süren tek bir incelemede, ek iş-lenme gerekmeden, tüm vücudu yüksek diyagnostik ka-litede x-ray görüntüleyebilmesidir. Konvansiyonel x-rayradyografi ile, aynı sonuçları elde edebilmek için mul-tipl ekspojur ve görüntü işlenmesi gerekmektedir. Buuzun inceleme vakti, iş gücü kaybı ve inceleme başınadaha yüksek radyasyon dozu ile sonuçlanmaktadır. Be-lirgin yüksek dedektör sensitivitesi ve diffüz saçılan rad-yasyondan etkilenmemesi sebebi ile, incelenen vücutbölgesinden bağımsız olarak, görüntü kalitesi dramatikolarak artmıştır.

Bir diğer avantajı ise elde edilen imajların, objeleribirebir gerçek boyutu ile göstermesidir. Böylece kon-vansiyonel röntgende istenmeyen magnifikasyon ve dis-torsiyonlar; çift kolimasyonlu x ışını demetinin çizgiseldedeksiyonu ve post-proçesingi ile elimine edilmiş olur.İsteğe bağlı gri skala tonlama değişiklikleri ile, görüntü-lerin optimizasyonu ve işlenmesi, tekrar çekim yapılma-dan sağlanır.

EOS’UN ORTOPEDİK CERRAHİDE KULLANIMI

Sistem DİCOM uyumludur, elde edilen görüntüler stan-dart radyoloji sistemlerinde kayıt altına alınır ve ileridedijital iş istasyonunda 3D rekonstrüksiyon için kullanı-labilir. Ayrıca iskelet sisteminin ayaktaki pozisyonunda,vizuel ve kantitatif parametrik analizi ile, yüzeyel 3Drekonstrüksiyon yapılabilmektedir. EOS ile spinal geo-metrinin çeşitli planlarda 3D rekonstrüksiyonu, hori-zontal planda tepeden görüntülenebilmesi, ortopedikcerrahide, özelliklede omurga cerrahisinde devrim ya-ratmıştır.

EOS günümüzde eklemlerin komşu diğer eklem-lerle veya tüm iskelet ile ilişkisini 3D olarak görüntüle-yip, analiz edebilen tek radyodiagnostik cihazdır. Birkapalı kinetik zincirdeki tüm elemanların eş zamanlı in-celenmesi mümkündür. Fizyolojik yük altında bir ek-lemdeki yapıların, ayrı ayrı pozisyonu ve oryantasyonudaanaliz edilebilir. EOS 3D; tüm iskeletin veya bir parçası-nın, horizontal planda tepeden görüntü verme seçeneğiile özgün bir opsiyon sunmaktadır. Ancak bu şekilde is-kelet sistemindeki sorun kesin olarak ortaya konabil-mektedir.

EOS’taki 2 boyutlu ve 3 boyutlu imajlar birebir bo-yutta ve volümde rekonstrükte edildiği için, ekstremite-lerin uzunluğu ve açıları, spinal vertebral kolonunrotasyonu ve torsiyonu, kifoz ve lordoz gibi omurga de-formitelerindeki fizyolojik spinal kıvrılmalar ve bununlailişkili tüm ortopedik klinik parametreler otomatik ola-rak hesaplanmış ve kaydedilmiş olur. Tüm iskelet siste-minin horizontal plandaki rotasyonel özellikleri tepedengörüntülenerek, değerlendirilmiş olur.

Tüm vücudun iki boyutlu radyografileri, hastanınayaktaki postüründe, çok düşük dozlarda alınabilmekte-dir. EOS, iskelet sistemi hastalıklarının 3 boyutlu karak-teristiklerine tekrar fokuslanılmasına dikkat çekmişolup, özellikle horizontal plan görüntülemedeki patolo-jik değişikliklerin değerlendirmesine olanak sağlamış-tır.7-11

EOS’UN SPİNOPELVİK PARAMATRELERİNİN VE OMURGANIN SAGİTTAL DENGESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE YERİ VE ÖNEMİ

Anormal pelvik pozisyonlara bağlı uzunluk farklılıklarıve benzer şekilde omuz pozisyonel ve rotasyonel asi-metrileride, sebep olan ve altta yatan durumlarla birliktesaptanabilir. Vücut postüründeki yaşam boyu 3 boyutludenge değişiklikleri, örneğin yaşlılarda ölçülebilir ve mo-nitorize edilebilir. Ayrıca ortopedik cerrahi sonrası vekonservatif tedavi sonrası sonuçların takibi ve 3 boyutlugörüntülenmeside yapılabilir. EOS sistemi erişkinlerdeve çocuklarda, tüm iskelet sistemini veya bir parçasınıetkileyen hastalıkların 3 boyutlu değerlendirilmesiyleyeni bir çağ açmıştır.

Postür bozukluklarının değerlendirilmesinde; fonk-siyonel olarak bir bütün olan vertebral kolon, pelvis vefemurun birbiri ile olan ilişkisi, ayakta ve oturur pozis-yonda EOS ile kesintisiz şekilde değerlendirilebilir. EOS,lumbo-pelvik kemik markerlarla yapılan postural var-yasyonların değerlendirilmesinde, konvansiyonel rad-yografiden ve altın standart kabul edilen BT’den, eldeedilen parametreleri daha hassas ölçerek, hastalıklarındaha iyi anlaşılmasına ve tedavi planının hasta bazlı ola-rak daha iyi yapılmasına olanak sağlar.

Sagittal planda, ayakta ve oturur pozisyonda ante-rior pelvik plan açısı, pelvik kayma açısı ve sakral eğimaçısı ölçülerek, pelvisin fonksiyonel oryantasyonu gö-rüntülenebilmektedir. Örneğin, oturur ve ayakta pozis-yonda sakral eğim açısının değerlendirilmesi, kalçaprotezi ameliyatlarında yol gösterici olmaktadır. Ayrıcaolgulardaki morfolojik farklılıklar bazı hastalıkların daha


S3

sık gelişimine sebep olmaktadır. EOS görüntüleme; has-talığın prognozunda öngörü sunmakta, tanı ve tedaviyaklaşımına yön vermektedir.12

SONUÇ

EOS görüntüleme ile; omurga biyomekaniği hakkındadaha doğru bilgiler elde edilmektedir. Anatomik yapı-ları 3 boyutlu olarak görme olanağımız bulunmaktadır.

EOS otururken, ayakta veya öne eğilirken çekilebilmek-tedir. Bu fonksiyonel yaklaşım, instabil vertebraları gö-rüntülemek açısından daha doğru bilgi vermektedir.Aynı anda tüm vertebral kolon görüntülenerek, sagittaldenge bozukluğu yapan patolojiler daha iyi değerlendi-rilmektedir. EOS teknolojisi, özellikle çocuk yaş gru-bunda; doğumsal ve herediter hastalıkların gözdenkaçırılmamasında ve çok daha iyi değerlendirilmesinde,bizlere fırsat sunmaktadır.


S4

1. Charpak G. La detection des particules.Recherche 1981;128:1384-96.

2. Charpak G. Electronic imaging of ionizing ra-diation with limited avalanches in gases. RevMod Phys 1993;6:591-8.

3. Després P, Beaudoin G, Gravel P. Evaluationof a fullscale gas microstrip detector for low-dose X-ray imaging. Nucl Instr Meth PhysRes A 2005;536:52-60.

4. Dubousset J, Charpak G, Dorion I. Le systemEOS nouvelle imagerie osteo-articulaire bassedose en position debout. E-mémoire de l’A-cadémie National de Chirugie 2005;4:22-7.

5. Dubousset J, Charpak G, Dorion I. A new 2Dand 3D imaging approach to musculoskeletalphysiology and pathology with low-dose radi-

ation and the standing position: the EOS sys-tem. Bull Acad Natl Med 2005;189:287-97.

6. Illes T, Somoskeöy S. The EOS™ imagingsystem and its uses in daily orthopaedic prac-tice. Int Orthop 2012;36:1325-31.

7. Le Bras A, Laporte S, Mitton D. 3D detailedreconstruction of vertebrae with low dose dig-ital stereoradiography. Stud Health TechnolInform 2002;91:286-90.

8. Le Bras A, Laporte S, Mitton D. A biplanar re-construction method based on 2D and 3Dcontours: application to the distal femur. Com-put Methods Biomech Biomed Engin2003;6:1-6.

9. Mitton D, Landry C, Véron S. A 3D recon-struction method from biplanar radiography

using non-stereo corresponding points andelastic deformable meshes. Med Biol EngComput 2000;38:133-9.

10. Mitulescu A, Semaan I, De Guise JA. Validation of the non-stereo correspondingpoints stereoradiographic 3D reconstructiontechnique. Med Biol Eng Comput 2001;39:152-8.

11. Than P, Szuper K, Somoskeöy S. Geometricalvalues of the normal and arthritic hip and kneedetected with the EOS imaging system. Int Or-thop 2011;1403-7.

12. Lazennec JY, Brusson A, Rousseau MA. Hip-spine relations and sagittal balance clinicalconsequences. Eur Spine J 2011;20 Suppl5:686-98.

KAYNAKLAR

eriferik arter hastalığı (PAH), yetişkinlerde %12 oranında görülmektedir. 70yaş üstü nüfusta %20 oranında görülmekte; obezite ve diyabet, kalori açısın-dan zengin diyet, yerleşik yaşam tarzı, hipertansiyon ve tütün kullanımı pre-

dispozan faktörlerdir. Diyabetik hastalarda, PAH 3-4 kat daha yüksek ve daha agresifolma eğilimindedir. Diyabetiklerde, olmayanlara göre; infrapopliteal tutulum veampütasyon oranı daha yüksek görülmektedir.1-5 PAH’lı hastalarda endovasküler te-davinin olumlu sonuçlarına bakıldığında, rolü de giderek önem kazanmaktadır. Cer-rahi tedavi uygulanan ya da medikal tedavi uygulanan hastalarda bile, genellikleiyotlu kontrast madde anjiyografi ile invazif değerlendirme yapılmaktadır. Son za-manlarda, iyotlu kontrast maddenin güvenilirliğinde devam eden iyileşmelere rağ-


S5

Karbondioksit Anjiografi Yöntem veKullanım Alanları

ÖÖZZEETT Son zamanlarda, iyotlu kontrast maddenin güvenilirliğinde devam eden iyileşmelere rağ-men, mevcut nesil ajanlar bile, kontrast nefropatisine ve anafilaktik reaksiyonlara rastlanmaktadır.Bu yüzden iyotlu kontrast maddelere, ultrasonografi, gadolinyum ve karbondioksit (CO2) gibi al-ternatif kontrast madde arayışı süregelmiştir. İyotlu kontrast maddelerin yan etkileri, özellikle dekontrast nefropatisi, potansiyel tanısal yararlılığı zayıflatmaktadır. Kontrast nefropati riski yüksekolan hastalarda veya şiddetli alerjik diatezi olan hastalarda, iyotlu kontrast maddelerden kaçınıl-malıdır. Böbrek fonksiyonlarında azalma (glomerüler filtrasyon hızı <60 ml/dk) olan hastalarda, di-yagnostik veya girişimsel işlemlerde 100 ml’den fazla iyotlu kontrast kullanılacak vakalarda,karbondioksit anjiyografi yapılmaya başlanılmıştır. İyotlu ajanlara alternatif olarak, zaten vücuttaüretilen ve akciğerler tarafından kolaylıkla dışarı atılabilen CO2 anjiografi, alternatif bir yöntemolarak kullanılmaktadır.

AAnnaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Karbondioksit anjiografi; iyotlu kontrast madde; girişimsel radyoloji; periferik arter hastalığı

AABBSSTTRRAACCTT Despite the recent improvements in the safety of the iodized contrast material, thecurrent generation of agents are experiencing contrast nephropathy and anaphylactic reactions.These improvements have already been led to the search for alternative contrast agents such as io-dine contrast agents, ultrasound, gadolinium and carbon dioxide (CO2) Side effects of iodinatedcontrast agents, especially contrast nephropathy, weaken potential diagnostic utility. Iodinated con-trast materials should be avoided in patients with a high risk of contrast nephropathy or in patientswith severe allergic diathesis. Carbon dioxide angiography has begun to be performed in patientswith reduced renal function (glomerular filtration rate <60 ml/min) in cases where more than 100ml of iodinated contrast is to be used for diagnostic or interventional procedures. As an alternativeto iodinated agents, CO2 angiography, already produced in the body and easily removable by thelungs, is used as an alternative method.

KKeeyywwoorrddss:: Carbondioxide angiography; ıodinated contrast agent; ınterventional radiology; peripheral artery disease

Birnur YILMAZa

aRadyoloji AD, Okan Üniversitesi Tıp Fakültesi, İstanbul


Yazışma Adresi/Correspondence:Birnur YILMAZOkan Üniversitesi Tıp Fakültesi, Radyoloji AD, İstanbul, TÜRKİ[email protected]


DERLEME

men, mevcut nesil ajanlar bile, kontrast nefropatisine veanafilaktik reaksiyonlara neden olmaktadır.6-10 Bu yüz-den iyotlu kontrast maddelere, ultrasonografi, gadolin-yum ve karbondioksit (CO2) gibi alternatif kontrastmadde arayışı süregelmiştir. İyotlu ajanlara alternatifolarak, zaten vücutta üretilen ve akciğerler tarafındankolaylıkla dışarı atılabilen CO2 anjiografi alternatif biryöntem olarak bulunmuştur.

Böbrek fonksiyonlarında azalma (glomerüler filt-rasyon hızı <60 ml/dk) olan hastalarda, diyagnostik veyagirişimsel işlemlerde 100 ml’den fazla iyotlu kontrastkullanılacak vakalarda, karbondioksit anjiyografi yapıl-maya başlanılmıştır.

İyotlu kontrast maddelerin yan etkileri, özellikle dekontrast nefropatisi, potansiyel tanısal yararlılığı zayıf-latmaktadır. Buna göre, kontrast nefropati riski yüksekolan hastalarda veya şiddetli alerjik diatezi olan hasta-larda, iyotlu kontrast maddelerden kaçınılmalıdır. Kar-bondioksit akciğerlerden emilerek atılabildiği için, renaldisfonksiyonlu hastalarda avantaj sağlar.

Karbondioksit (CO2) anjiografi, 1900’lü yılların ba-şından beri görüntüleme ajanı olarak kullanılmaktadır.Görüntüleme için, intravasküler CO2 kullanımı 1960’lıyıllarda başlamıştır. Kullanım alanı sınırlı olup, görün-tüleme ve güvenli dağıtım için mevcut teknoloji çok za-yıftı. Bugüne kadar bile görüntüleme ajanı olarak,kullanıcı dostu olmadığı için, istenilen potansiyelineulaşmamıştır.

Muhtemelen, periferik invaziv prosedürlerde CO2’in daha yaygın kullanımı için ana engel, yakın zamanakadar, dijital otomatik enjeksiyon sistemlerinin olma-masına bağlı olarak, bu gazın taşınmasında zorluk olma-sıydı.

CO2 anjiografi, renal arter gibi daha küçük damar-lar ve abdominal aorta, alt ekstremite arterleri gibi daha

büyük damarlar için uygulanılabilmektedir. Uygulamamanuel olarak veya otomatik enjektör ile yapılabilir. Herbiri 100 ml’ye kadar olan ve tekrarlanılabilen CO2 bolusdizisi arasında en az 2-3 dakika geçmelidir. Bununla bir-likte, görüntüleri gözden geçirmek ve enjeksiyonlar ara-sındaki en iyi yönetim stratejisini planlamak, busınırlamaların üstesinden gelmek zordur ve tecrübe ge-rektirmektedir.11,12

Bu görüntüleme serebrovasküler ve kardiyak uy-gulamalarda kullanılmamalı, yeterince deneyim yoksa,üst ekstremite görüntülemesi için de tercih edilmemeli-dir. Paraviseral aortada, viseral damarlarda tıkanmayayol açan bir hava kilidi (air-lock) komplikasyonuda ola-sıdır. Uygulama sırasında hastanın ters Trendelenburgpozisyonunda olması, olası bir emboli riskini en aza in-dirmek için gereklidir.Bu görüntülemenin başlıca so-runları normal arterler içerisinde gaz hareketinin öngörülemez oluşu ve ciddi darlık segmentinde gazın kö-pükler oluşturarak değerlendirmeyi zorlaştırıyor olma-sıdır. Bildirilen diğer bir komplikasyon ise işlemin çokağrılı oluşudur.

Transkateter renal sempatik denervasyona tabi tu-tulmuş dirençli hipertansiyona sahip hastalarda ve en-dovasküler abdominal anevrizma tamiri hakkındaolumlu veriler bildirilmiştir. CO2 anjiografi, güvenlik so-runlarından yoksun değildir. Şant veya distal üst ekstre-mite prosedürleri güvenli görünse bile, serebral veyakoroner iskemi riski göz önüne alındığında, supra-di-yafragmatik enjeksiyonları, proksimal damarlarda ke-sinlikle kontrendikedir.

Aşırı veya tekrarlanan enjeksiyonlar uygulandı-ğında, hastaya rahatsızlık verebilir ve iskemi gibi diğerkomplikasyonlarda akılda tutulmalıdır. Buna rağmen,karbondioksit anjiyografi, infra-diyafragmatik tanı veyagirişimsel prosedürler için mümkün görünmektedir.


S6


S7

1. Brazeau NF, Pinto EG, Harvey HB, OliveiraGR, Pomerantz BJ, Wicky S, et al. Critical limbischemia: an update for interventional radiolo-gists. Diagn Interv Radiol 2013;19:173-80.

2. Egorova NN, Guillerme S, Gelijns A, Morris-sey N, Dayal R, McKinsey JF, et al. An analy-sis of the outcomes of a decade of experiencewith lower extremity revascularization includ-ing limb salvage, lengths of stay, and safety. JVasc Surg 2010;51:878-85.

3. Bashir R, Cooper CJ. Evaluation and medicaltreatment of peripheral arterial disease. CurrOpin Cardiol 2003;18:436-43.

4. Boulton AJ, Vileikyte L, Ragnarson-TennvallG, Apelqvist J. The global burden of diabeticfoot disease. Lancet 2005;336:1719-24.

5. Spiliopoulos S, Katsanos K, Karnabatidis D,Diamantopoulos A, Kagadis GC, Christeas N,et al. Cryoplasty versus conventional balloonangioplasty of the femoropopliteal artery in di-abetic patients: long-term results from a pro-

spective randomized single-center controlledtrial. Cardiovasc Intervent Radiol 2010;33:929-38.

6. Graziani L, Silvestro A, Bertone V, Manara E,Andreini R, Sigala A, et al. Vascular involve-ment in diabetic subjects with ischemic footulcer: a new morphologic categorization of dis-ease severity. Eur J Vasc Endovasc Surg2007;33:453-60.

7. De Almeida Mendes C, Arruda Martins A,Teivelis MP, Kuzniec S, Nishinari K, KrutmanM, et al. Carbondioxide is a cost-effective con-trast medium to guide revascularization ofTASC A and TASC B femoropopliteal occlu-sive disease. Ann Vasc Surg 2014;28:1473-8.

8. Kawasaki D, Fujii K, Fukunaga M, MasutaniM, Nakata A, Masuyama T, et al. Safety andefficacy of endovascular therapy with a sim-ple homemade carbon dioxide delivery sys-tem in patients with iliofemoral arterydiseases. Circ J 2012;76:1722-8.

9. Hawkins IF, Cho KJ, Caridi JG. Carbon diox-ide angiography to reduce the risk of contrast-induced nephropathy. Radiol Clin North Am2009;47:813-25.

10. Nadolski GJ, Stavropoulos SW. Contrast al-ternatives for iodinated contrast allergy andrenal dysfunction: options and limitations. JVasc Surg 2013;57:593-8.

11. Scalise F, Novelli E, Auguadro C, Casali V,Manfredi M, Zannoli R. Automated carbondioxide digital angiography for lower-limb ar-terial disease evaluation: safety assessmentand comparison with standard iodinated con-trast media angiography. J Invasive Cardiol2015;27:20-6.

12. Palena LM, Dal Sacco Z, Brigato C, Sultato E,Manzi M. Discomfort assessment in peripheralangiography: randomized clinical trial of Iodix-ano 270 versus Ioversol 320 in diabetics withcritical limb ischemia. Catheter Cardiovasc In-terv 2014;84:1019-25.

KAYNAKLAR


S8

Larinks TümörlerindeT1 Perfüzyon Ağırlıklı

Manyetik Rezonans Görüntüleme Teknikleri

ÖÖZZEETT Larinks tümörlerinin tanısında Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) yöntemlerinin et-kinliğinin artması ve yeni tekniklerin kullanımı, tanı açısından oldukça yararlı olacaktır. Bu ça-lışma larinks tümörlerinde T1 Perfüzyon Ağırlıklı (A) MRG tekniğini geliştirmeye ve bu tekniğintanıya yardımcı etkisini araştırmaya yönelik yapılmıştır. Çalışmaya, 12 erkek 4 kadın toplam 16hasta dâhil edildi. Elde edilen veriler 1.5 ve 3 Tesla manyetik alan kuvvetindeki cihazlarda yapılançalışmalarla karşılaştırıldı. Larinks tümörlerini evreleme ve grafiklendirmesinde kullanmak üzere;FOV, Voksel Boyutu, Tarama Yönü gibi teknik parametrelerin larinks bölgesine göre değiştirilerekuygulanabilirliği saptandı. Elde edilen görüntülerin cerrahi kliniği tarafından değerlendirmesi so-nucunda, preoperatif evreleme ve tedavi seçenekleri konularında yararlı olduğu değerlendirildi.

AAnnaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Larinks tümörleri; manyetik rezonans; perfüzyon ağırlıklı manyetik rezonans görüntüleme

AABBSSTTRRAACCTT The evolution and inceasing effectiveness of new MRI methods in detection of laryn-geal tumors are going to be useful in terms of diagnosis. In this study we aimed to improve T1Weighted MR Perfusion technique and to evaluate its supportive effect on diagnosis. 16 patients (12male, 4 male) were included to our study. Data we obtained were compared with the studies per-formed with 1.5 and 3 Tesla MRI devices. The applicability of this technique with appropriatechanges in parameters such as Field Of View (FOV), Voxel Size an Scan Direction in order to getcontrast enhancement graphics for adjustment to laryngeal tumors were detected. At the end ofconsultation with surgial clinic, these obtained graphics and images were concluded to be useful inthe preoperative staging and deciding the treatment options.

KKeeyywwoorrddss:: Laryngeal tumors; magnetic resonance; perfusion-weighted magnetic resonance imaging

Murat DÜNDARa

aTıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, İstanbul


Yazışma Adresi/Correspondence:Murat DÜNDARİstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı, İstanbul, TÜRKİ[email protected]


DERLEME

LARİNKS TÜMÖRLERİ

zellikle son 10 yılda larinks kanseri insidansı önemli ölçüde artmış ve dün-yada bir yılda tanısı konan tüm malignitelerin yaklaşık %2-5’ini oluştur-maktadır.1 Sigaranın bilinen en önemli faktör olması ve sigara içiminin çok

yaygın olması larinks kanserlerini önem olarak ayrı bir yere koymaktadır.2 Erkenevrede tanı konan larinks kanserlerinde radyoterapi veya parsiyel larenjektomi ileses ve larinks fonksiyonları korunarak hastanın morbiditesi düşük olmakta ve sos-yal hayat kalitesi yükselmektedir.3 Tedavi öncesi larinks kanserlerinin evrelendi-rilmesi hem doğru tedavi planının yapılması hem de farklı tedavi seçeneklerininsonuçlarının karşılaştırılması açısından zorunludur. Özellikle teknolojinin gelişme-siyle, güvenirliği çok daha yüksek olan bilgisayarlı tomografiyle beraber manyetik

Murat DÜNDAR Turkiye Klinikleri J Radiol-Special Topics 2017;10(Suppl 1):S8-S11

S9

rezonans görüntüleme seçenekleri ve endoskopik mua-yene yöntemlerinin ortaya çıkmasıyla preoperatif tümörevrelendirilmesi ve tedavi seçimi çok daha başarılı yapı-labilmektedir. Böylece en uygun tedavi seçeneği, hasta-nın yaşam kalitesini en az bozacak şekilde uygulan-maktadır.4,5

LARİNKS ANATOMİSİ

Larinks kanserlerini doğru değerlendirip tedavisinekarar vermek, bu bölge anatomisinin çok iyi bilinme-siyle mümkündür. Kıkırdak çatısını, epiglot, tiroid, kri-koid, aritenoid, kornikulat ve kuneiform kıkırdaklaroluşturur. Larinksin üst kenarı serbest olup epiglotun la-teral kenarları, ariepiglotik kıvrım, aritenoid bölge ve in-teraritenoid aralık tarafından oluşturulur. Alt kenarıkrikoid kıkırdağın alt kenarından geçen bir planla sınır-lıdır. Anterolateral duvarını, tirohyoid membran, tiroi-din laminası, krikotiroid adale ve membran, krikoidkıkırdağın ön kornusu yapar. Posterior sınırını ise, arie-piglotik foldlar, aritenoid kıkırdaklar, interaritenoid boş-luk ve krikoid kıkırdağı kaplayan mukoza yapar.Vallekula, piriform sinüs ve postkrikoid bölge superiorve inferior hipofarenks alanlarıdır.6

Larinks embiryolojik gelişim, fonksiyon ve lenfo-vasküler yapısı dikkate alınarak üç bölgeye ayrılır.1,7

Supraglottik bölge

Glottik bölge

Subglottik bölge

LARİNKS ANATOMİSİ RADYOLOJİK İNCELEMELER

Larinksin kompleks anatomisinin ve tümörün lokal ya-yılımının doğru bir şekilde saptanabilmesi preoperatifevreleme ve tedavi seçeneklerinin belirlenmesinde ol-dukça önemlidir. İdeal bir görüntüleme yöntemi kom-pleks bölge anatomisini detaylı bir şekilde göstermeli,cerraha preoperatif evrelemede ve tedavi seçeneğini be-lirlemede yardımcı olmalıdır.

Boyun bölgesi değerlendirilmesinde kullanılan rad-yoljik incelemeler;

Bilgisayarlı Tomografi (BT)

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)

olarak temelde iki başlık altında toplanabilir. BTradyolojik olarak boyun anatomisi görüntülemede öncelikli görüntüleme prensibidir.8 Ancak teknolojikgelişmelerle birlikte MRG’nin önemi giderek artmak-tadır.

ARAŞTIRMANIN AMACI

Bu çalışmada larinks kanserinin tümör (T) evreleme-sinde ve tedavi seçeneklerine karar vermede T1A dina-mik perfüzyon MRG tekniğinin uygulanabilirliği vecerrahi seçeneklere karar verme aşamasında klinisyenekılavuzluk edebileceğini göstermek amaçlanmıştır.

ARAŞTIRMANIN ÖRNEKLEMİ VE YÖNTEMİ

ÖRNEKLEM

Çalışma, Nişantaşı Medmar Görüntüleme Merkezi veHaseki Eğitim Araştırma Hastanesi olarak iki farklı mer-kezde eş zamanlı yürütüldü ve çalışmaya Şubat 2016 ta-rihinden günümüze kadar 12 erkek 4 kadın olmak üzeretoplam 16 hasta dahil edildi.

YÖNTEM

Perfüzyon Görüntüleme Tekniği

Perfüzyon nedir? Sorusunun en yalın halde cevabı; Birdokunun belli bir miktarının kapiller yatağından geçenkan akımı olarak tanımlanır. Temel perfüzyon görüntü-leme tekniklerini üç başlık altında toplayabiliriz.

DSC MR perfüzyon (dynamic susceptibility)

- CBV (cerebral blood volume)

- CBF (cerebral blood flow)

- MTT (meat transit time)

ASL MR perfüzyon (arterial spin labeling)

DCE MR perfüzyon (dynamic contrast enchanced)

Yapılan çalışmada kullanılan perfüzyon görüntü-leme tekniği ‘DCE MR Perfüzyon’ T1A Perfüzyon gö-rüntüleme tekniğidir.

Kullanılan Ortalama Sekans Parametreleri

TR: SHORTEST (USER DEFİNED 50 MS)

(PHİLP ANGLE 10 DEG)

TE: SHORTEST (USER DEFİNED 500 MS)

KESİT SAYISI: 150

SÜRE: 45SN. 9 DYN

VOXEL SİZE: 340x340

FOV: (AP) 360

(FH) 360

(RL) 150

olarak ayarlanmıştır.


S10

Kontrast madde kullanımı ise T1görüntüleme tek-niği kullandığımız için gadolinyum kontrast maddelerdir.

Kontrast Madde Uygulama Hızı: 3.00

Kontrast Madde Uygulama Miktarı: Kg x 0.2 cc(14-15 cc)

Görüntüleme başladıktan 25 sn gecikmeli kontrastmadde uygulanarak ortalama 45 sn aralıklar ile görün-tüler alındı. Hedefimiz tümör ile normal dokular arasın-

daki geçirgenlik ve kan akışı karşılaştırmak ve analiziniyapmaktır.

BULGULAR (RESİM 1, 2)

TARTIŞMA-SONUÇ

Larenks tümörlerini görüntülemede bilinen en uygunyöntem BT’dir.8 Özellikle boyun bölgesi anatomisi nefes

RESİM 1: Perfüzyon Uygulama: Axsiyel planda görüntülenmiş sol supraglottik yerleşimli larinks tümörü, paraglottik uzanım ve kıkırdak invazyonu. L4 ölçümleri: pembe, L5 ölçümleri: turkuaz renkte.

RESİM 2: Perfüzyon Uygulama: Koronal planda elde edilen, sol transglottik ve sağ supraglottik alanda izlenen tümör görüntüsü.L1 ölçümleri: kırmızı, L2 ölçümleri: yeşil renkte.


S11

artefaktları düşünüldüğünde MRG’nin çok verimli ol-madığı düşünülmektedir. Ancak BT’de iyonizan radyas-yon önemli bir dezavantaj olup yüksek radyasyon nedeniile dinamik kontrastlı incelemelerden kaçınılmaktadır.MRG ise bu konuda BT’ye göre önemli bir üstünlüğe sa-hiptir. Uzun çekim süreleri ve bu sürede hasta koope-rasyonu gerektirmesi gibi dezavantajları olamla birlikteyapılan çalışma kompleks bölge anatomisi, tümörünlokal ve bölgesel yaygınlığı, preoperatif evreleme, ikinciprimer tümör araştırılması gibi konularda MRG’nin başarısını göstermiştir. Yapılan çalışma uygun paramet-reler ile uygulandığında MRG’nin boyun bölgesi anato-misinde verimli görüntüler alınabildiği ve grafikçalışmalarının yapılabildiğini göstermektedir.

T1 Perfüzyon Ağırlıklı Manyetik Rezonans Görün-tüleme ile ilgili yapılmış çalışmalarda, kontrast maddegeliş zamanı, tutulum zamanı, yıkanma zamanı gibi de-ğerlendirmeler yapılabilmekte ve tümör tipleri sınıflan-dırılabilmektedir.9,10 Larinks tümörleri tiplerininsınıflandırılmasında da benzer değerlendirmeler yardımıile sınıflandırmalar yapılmış ama post-operatif değer-lendirme görüntüleri olmadığı için kesinliği doğrulana-mamıştır. Hasta sayımız az olmak ile birlikte, tekniğinuygulanabilirliği ortaya konulmuştur. Bunun yanı sıraCerrahi ve KBB klinikleri ile birlikte, klinik sonuçları vehistopatolojik korelasyonu da değerlendirmek üzere, la-renks tümörlerinde T1 Perfüzyon A MRG çalışmalarınadevam etme kararı alınmıştır.

1. Kaya S. Larenks Hastalıkları. Ankara: BilimselTıp Yayıncılık; 2002. p.539-716.

2. Maier H, Dietz A, Gewelke U, et al. Tobacco and alcohol and the risk of head andneck cancer. Clinic Invest Med 1992;70(3-4):320-7.

3. Özlügedik S, Ünal A. Baş boyun kanserlerindeepidemiyoloji ve risk faktörleri. KBB BaşBoyun Cerrahisi’nde Güncel Yaklaşım2005;1(3):51-6.

4. Castelijns JA. Diagnostic radiology of head

and neck oncology. Curr Opin Oncol 1991;3(3):512-8.

5. Sagel SS, Aufder Heide JF, Aronberg DJ,Stanley RJ, Archer CR. High resolution com-puted tomography in the staging of carcinomaof larynx. Laryngoscope 1981;91(2):292-300.

6. Eric W. Baker Anatomi for Dental Medicine.İstanbul: Nobel Tıp Yayıncılık; 2013.

7. İnternational Union Against Cancer. TNM clas-sification of malignant tumors. 5th ed. NewYork (NY): Wiley-Liss; 1997.

8. Archer CR, Yeager VL, Friedman WH, Kat-santonis GP. Computed tomography of larynx.J Comput Assist Tomogr 1978;2(4):404-11.

9. Takashima S, Noguchi Y, Okumura T, ArugaH, Kobayashi T. Dynamic MR imaging in thehead and neck. Radiology 1993;189:813-21.

10. Eida S, Sumi M, Nakamura T. Multiparametricmagnetic resonance imaging for the differen-tiation between benign and malignant salivarygland tumors. J Magn Reson Imaging 2010;31:6739.

KAYNAKLAR


S12

ağlık sektörü toplum sağlığını korumak, sağlıklı bireyler yetiştirmek, sağlıkalanında mal veya hizmet üretimini sağlamak, sağlık modelini oluşturacak sis-temleri belirlemek amacıyla hizmet veren kurumlardan oluşmaktadır. Sağlı-

ğın, değişebilen sübjektif bir kavram olması nedeniyle literatürde kesin bir tanımıyoktur. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sağlığı “yalnızca hastalık veya sakatlık duru-munun olmayışı değil, bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali” olaraktanımlamıştır. Sağlık kavramında kişilerin fiziksel, ruhsal yönden tam bir iyilik ha-linde olmaları ve yaşamlarını çevreye uyumlu olarak devam ettirmeleri yer almak-tadır. Ayrıca toplumu oluşturan bireylerin hastalık, rahatsızlık, sakatlıklarının

Özel Hastanelerde Yaşam Kalitesi“Radyoloji Yöneticileri Örneği”

ÖÖZZEETT Yaşam kalitesi, yaşamdan duyulan hoşnutluk ve mutluluk olarak tanımlanabileceği gibi bi-reylerin kültür ve değerler sistemi içinde, kendi durumlarını algılayış biçimi olarak da tanımlana-bilir. Yapılan birçok araştırmada, radyoloji ortamında çalışan elemanların radyasyonun yoğunolduğu, günlük hasta sayısının ve yapılan incelemenin fazla olduğu, radyasyon riskinin yüksek ol-duğu ortamdan dolayı stres altında çalıştıkları yönündedir. Radyoloji yöneticilerinin riskli ortamdaçalışmalarına bağlı olarak yaşam kalitelerinin ve ifa ettikleri işin kalitesinin olumsuz yönde etki-lendiği görülmüştür. Literatür ışığında hazırlanan ve iki bölümden oluşan formun birinci bölü-münde sosyo-demografik sorular, ikinci bölümünde de Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi ÖlçeğiKısa Formundan alınan sorular yer almaktadır. Yaşam kalitesi düzeyinin azalmasına bağlı olarak rad-yoloji yöneticilerinin olumsuz etkilenmesi kaçınılmaz bir durumdur. Bundan dolayı radyoloji yö-neticilerinde çeşitli bedensel ve ruhsal hastalıklar, uyku bozuklukları gerçekleşebilir. Bu da radyolojiyöneticilerinin verdiği hizmet kalitesinin düşmesine, hatalı kararlar vermesine ve yanlış işlemleryapmasına sebep olacaktır.

AAnnaahh ttaarr KKee llii mmee lleerr:: Radyoloji yöneticisi; özel hastane; WHOQOL-BREF; yaşam kalitesi

AABBSS TTRRAACCTT The quality of life can be defined as pleasure and happiness in life, or it can be definedas the way in which individuals perceive their own situation in the system of culture and values. Ithas been observed that quality of life and quality of work performed by the radiology managers areaffected negatively because working in a risky environment. In the first part of the two-part formprepared in the light of the literature, socio-demographic questions are asked and in the secondpart questions about the World Health Organization Quality of Life Scale Short Form. It is in-evitable that the radiology administrators will be adversely affected due to the decrease in the qual-ity of life. Therefore, various physical and mental illnesses, sleep disorders can occur in radiologymanagers. This will result in poor quality of service provided by the radiology managers, makingerroneous decisions and actions.

KKeeyywwoorrddss:: Radiology manager; private hospital; WHOQOL-BREF; quality of life

Nuran AKYURTa

aTıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı,Marmara ÜniversitesiSağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu,İstanbul


Yazışma Adresi/Correspondence:Nuran AKYURTMarmara ÜniversitesiSağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu,Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı,İstanbul, TÜRKİ[email protected]


DERLEME

Nuran AKYURT Turkiye Klinikleri J Radiol-Special Topics 2017;10(Suppl 1):S12-S18

S13

olmaması ile o toplumdaki bireylerin fiziksel, zihinsel,sosyal ve ekonomik açıdan uyum içinde olmaları duru-mudur. Sağlık hizmetleri kavramında ise bireylerin sağ-lığını korumak, ortaya çıkabilecek sağlık problemlerinekarşı önlem almak, sağlığı geliştirmeye, tedavi etmeyeyönelik yapılan faaliyetler yer almaktadır. Sağlık hiz-metleri kavramı sağlık kazanımlarını sağlamak amacı ilesağlık hizmetlerini ve sunumunu ifade etmektedir. Rad-yoloji ünitelerinde sunulacak hizmetin kalitesi, ünite ça-lışanlarının ruhsal durumu, çalışma şartları, çalışmaortamının ve koşullarının düzenli olmaması çalışanlarıve kurumu olumsuz etkilemektedir. Özellikle bu olum-suz etkiler, çalışanda iç çatışmaya, performans düşüşüne,iş bırakma gibi birçok olumsuz olaylara yol açmaktadır.Sadece çalışanın değil, aynı zamanda kurumunda eko-nomik kayıplar yaşamasına, iş kazalarının artmasına,hastalara yapılan bakımda risklerin oluşmasına, verilensağlık hizmetinde kalitenin düşmesine neden olmakta-dır.

YAŞAM KALİTESİ

Yaşam kalitesi bireyin kendini geliştirmesi, hedeflerineve beklentilerine ulaşması ile ilgilidir. Yaşam kalitesinintek bir tanımı veya sınırı yoktur. Bireyin içinde bulun-duğu hayata ve beklentilerine göre değişebilmektedir.Sağlık çalışanın sunduğu hizmetin kalitesi kendi yaşamkalitesi ile yakından ilişkilidir. Dünya Sağlık Örgütü(DSÖ); 1948’de sağlığı “yalnızca hastalığın olmayışı değil,fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali” şek-linde tanımlamıştır. DSÖ’nün dikkat çektiği nokta “iyi-lik hali” ve “iyilik halinin ölçülmesi, değerlendirilmesi”olmuştur. Bunun sonucunda sağlıkla ilgili iyilik halininölçülmesi, kişinin yaşam kalitesi kavramını ortaya çı-karmıştır.1-4

Hemşireler üzerinde yapılmış olan çalışmada, kişinin çalışma ortamındaki sorunlarının yaşam kali-tesinde olumsuzluklara neden olduğu ortaya konul-muştur.5

Yaşam kalitesini, sağlık kavramı ile anlatırkensosyo- demografik özellikler ve sağlığın diğer belirleyi-cileri ile olan ilişkisini ve ülkenin içerisinde bulunduğusağlık politikalarını da iyi görmek önemlidir. İş yaşamkalitesi ile ilgili birçok tanım bulunmaktadır. İş yaşamkalitesi, “iş görenin yalnızca bedensel değil, aynı zamanda zihinsel, ruhsal ve sosyal gereksinimlerinidikkate alan çalışma koşullarını içerir”, şeklinde ta-nımlanmıştır. Yapılmış bazı çalışmalarda iş yaşam ka-litesi, “insanların güvenli bir ortamda yaşamlarınısürdürebilmeleri için gerekli şartların sağlanması ve iş

ortamında yararlı olduklarını hissetmelerine ve yete-neklerinin farkına vararak geliştirmelerine imkânveren ortamların oluşturulması anlamına gelebilmekte-dir” şeklinde ifade edilmiştir.6,7

RADYOLOJİ ÜNİTELERİNDE ÇALIŞMA ORTAMI VE İYONİZE RADYASYON

Radyum, uranyum ve toryumun (doğal radyoaktif maddeler) ve radyoaktif izotopların (suni radyoaktifmaddeler) tıpta kullanımı sağlık çalışanları için risk oluş-turmaktadır. İyonize radyasyon, X ışınları özellikle, rad-yoloji çalışanları için önem arz etmektedir (ICRUM2016). Bu maddeler insan vücudu üzerinde çok çeşitlietki yapmaktadır. Deri üzerine (radyodermit) etkileri;uzun zaman radyasyona maruz kalan kişilerde derininrengi koyulaşır, deri kurur, tırnaklar bozulur ve deri üze-rinde kılcal damarlar genişler. Daha ilerleyen vakalardaağrılı yaralar ve deri kanserleri oluşur. Bunların dışındaX ışınları, kan bozukluklarına, akciğer kanserine, kemikbozukluklarına ve göz bozukluklarına da neden olmak-tadır. Radyoaktif maddelerden korunmak için, bu mad-delerden çıkan radyasyonla teması önlemek, kurşunbariyer kullanmak, vücuda giren radyasyon miktarınıbelirli sürelerle ölçerek belirlemek ve periyodik olarakkan muayeneleri yapmak gerekmektedir. Literatürde;Radyolojik görüntüleme birimlerinde görev yapan çalı-şanların, birim yöneticilerinin ve öğrencilerin çalışmaortamının risklerini, bu risklerden korunmak için alma-ları gereken önlemleri bilmeleri, çalışan ve hasta güven-liğini sağlama, yaşam kalitesinin artırılmasında oldukçaönemlidir. Etkileri çok daha ileriki yıllarda ortaya çıka-bilecek olan hataların önlenmesi için kurumların rad-yasyon güvenliğine ilişkin alt yapısının ve denetimmekanizmalarının işletilmesi ve izlenmesi gerekmekte-dir.6-8 Yapmış olduğumuz çalışma İstanbul ilindeki özelhastanelerde görev yapan radyoloji yöneticisi, ünite vebirim sorumlularının (radyoloji teknisyeni, radyoloji uz-manı) yaşam kalitelerinin, çalışma ortamına yönelikgörüş, davranışlarının değerlendirilmesi amacı ile yapıl-mıştır.

VERİLERİN TOPLANMASI

Veri toplama yöntemi olarak anket formu kullanılmış-tır. Anket çalışması İstanbul ilinde faaliyet gösteren 50ve 50 üstü yatak kapasitesine sahip özel hastanelerin rad-yoloji hizmetlerinin yürütülmesinde görevli toplam 144yönetici üzerinde yapılmıştır.9 Literatür ışığında hazır-lanmış olan anketin birinci bölümünde yaş, cinsiyet, eği-tim durumu, medeni durum gibi sosyo-demografik


S14

özellikler sorulmuştur, ikinci bölümünde ise Minnesotaİş Doyumu Ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen verilerindeğerlendirilmesi SPSS İstatistik Paket Programı (17.0sürümü) ile yapılmıştır. İstatistik analiz tekniği olarak,frekans dağılımları ve One-Way Anova, T-testi kulla-nılmıştır.10,11 Tüm veriler için istatistiksel anlamlılık dü-zeyi p<0,05 olarak alınmıştır.

YAŞAM KALİTESİ ÖLÇEĞİ KISA FORMU

Çalışmada, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafındanyaşam kalitesini değerlendirmek amacı ile geliştirilen100 soruluk Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Öl-çeği (WHOQOL) kısa formu WHOQOL–BREF kulla-nılmıştır. Genel algılanan yaşam kalitesi ve algılanansağlık durumunun beraber sorgulandığı iki soruyla bir-likte toplam 26 soru ve 4 alandan oluşmaktadır. Ölçe-ğin Türkçe’ye uyarlanması, Eser ve arkadaşlarıtarafından 1999 yılında yapılmıştır. DSÖ tarafındanuluslararası çalışmalarda 4 alana ek olarak ulusal alanilave edilmiş ve WHOQOL-BREF Türkçe forma 27.soru olarak sosyal baskıyı değerlendirmek amacı ileulusal alan eklenmiştir. Ölçekte kullanılan 5 alanın iç-eriği Bedensel Alan, Ruhsal Alan, Sosyal Alan, Çevre-sel Alan ve Ulusal Alandan oluşmaktadır.12

WHOQOL-BREF ölçeği Likert tipi puanlamaya sahip-tir. Ayrıca formdaki 1. ve 15. soruların yanıt seçenek-leri 0= Çok kötü, 1= Biraz kötü, 2= Ne iyi ne kötü, 3=Oldukça iyi, 4= Çok iyi; 3-14 arasındaki sorular ile 27.sorunun yanıt seçenekleri 0 = Hiç, 1= Çok az, 2= Ortaderecede, 3= Çokça, 4= Aşırı derecede; 2. soru ile 16-25 arasındaki soruların yanıt seçenekleri ise 0= Hiç hoş-nut değil, 1= Çok az hoşnut, 2= Ne hoşnut ne de değil,3= Epeyce hoşnut, 4= Çok hoşnut; 26. sorunun yanıt se-çeneği 0= Hiçbir zaman, 1= Nadiren, 2= Ara sıra, 3= Ço-ğunlukla, 4= Her zaman şeklinde puanlanır.Değerlendirmede negatif puanlamaya sahip 3, 4, 26 ve27 numaralı sorular 0=4, 1=3, 2=2, 3=1 ve 4=0 olacakşekilde pozitif hale getirilerek tersine çevrilmiştir. Öl-çekteki yaşam kalitesi ve genel sağlık sorularını içerenilk iki soru genel sorudur, bu soruların puanları altboyut puanlarına katılmadan ayrı olarak değerlendiril-mektedir. Bedensel Alan: Bireyin günlük işlerini yapa-bilme, ilaca bağımlılık, canlılık, yorgunluk, ağrı,rahatsızlık, uyku, dinlenme, çalışma gücü değerlendi-rilmek için 3, 4, 10, 15, 16, 17, 18 numaralı sorulardanoluşmaktadır. Ruhsal Alan: Beden dış görünüşü, olumluveya olumsuz hisler, benlik saygısı, kişisel inançlarla il-gili 5, 6, 7, 11, 19, 26 numaralı sorulardan oluşmaktadır.Çevre Alanı: Maddi kaynaklar, fiziksel güvenlik alanı,

sağlık hizmetlerinden yararlanma, ulaşılabilirlik, bilgive beceri edinme şansı, boş zaman değerlendirme, fi-ziksel çevre ilgili konuları değerlendirmek için 8, 9, 12,13, 14, 23, 24, 25 numaralı sorulardan oluşmaktadır.Sosyal Alan: Bireyin sosyal çevre, iletişim kurma, sos-yal destek alanlarını değerlendirmek için 20, 21, 22 nu-maralı sorulardan oluşmaktadır. Ulusal Alan: Bireyinsosyal baskıya karşı algısını ölçmek için 27 numaralı so-rudan oluşmaktadır. Soruların her biri için, test-tekrartest güvenilirliğini ölçmek için hesaplanan Pearson kat-sayılarının 0,57 ve 0,81 arasında değerler gösterdiği bil-dirilmiştir. Türkçe versiyonunda ölçeğin iç tutarlılığıiçin hesaplanan Cronbach Alfa değerleri, bedenselalanda 0,83, ruhsal alanda 0,66, çevre alanında 0,73 vesosyal alanda 0,53 bulunmuştur. Çalışmada incelenmişolan Cronbach Alfa değerleri ise bedensel, ruhsal, çevreve sosyal alan için sırayla 0,70, 0,71, 0,80 ve 0,57 olarakhesaplanmıştır. Puanlamada dört alt boyut puanlarıayrı ayrı hesaplanır ve puan arttıkça yaşam kalitesi deartmaktadır.

Radyolojide yönetim görevini üstlenen çalışanla-rın demografik özelliklerine, Yaşam Kalitesi Ölçeğinin(WHOQOL) kısa formu WHOQOL–BREF soruları içinverdikleri cevapların yüzdelik dağılımlarına ve yaşam kalitesine etki eden değişkenlerle olan ilişkile-rine ait bulgulara yer verilmiştir. Çalışanların demo-grafik özelliklerinin frekans analizi sonuçları Tablo 1ve 2’de, tanımlayıcı istatistikleri de Tablo 3 ve 4’de ve-rilmiştir.

Radyoloji Yöneticilerinin sosyo-demografik özel-liklerine bakıldığında %73,6 ile çoğunluğu erkekler oluş-

TABLO 1: Sosyo-demografik özellikler.Tablo 1. Sosyo-Demografik Özellikler

Radyoloji Yöneticilerinin sosyo-demografik özelliklerine bakıldı�ında %73,6 ile ço�unlu�u erkekler olu�turdu�u görülmektedir. Yöneticilerin %88,2’lik kısmının evli, %90,3’lük kısmının çocuk sahibi oldu�u, %43,8’inin ya� aralı�ının 31-40 ya�ları arasında oldu�u belirlenmi�tir.

Tablo 2. Sosyo-Demografik Özellikler

Sayı Oran

[n] [%]

Cinsiyet Erkek 106 73,6

Kadın 38 26,4

Medeni hali Evli 127 88,2

Bekar 8 5,6

Dul 9 6,3

Özellikler

Ya� 20 - 30 9 6,3

31 – 40 63 43,8

41 – 50 59 41

51 – 60 13 9

E�itim Durumu Ön lisans 15 10,4

Lisans 59 41

Yüksek lisans 47 32,6

Tıpta Uzmanlık/Doktora 23 16

Toplam 144 100

Sayı Oran

[n] [%]

Kongre / Kurs katılım durumu Evet 31 21,5

Hayır 113 78,5

Mesle�inize �lgili Bir Yayın / Dergi Takip Etme Evet 97 67,4

Hayır 47 32,6

Radyoloji Ünitesinde Yönetici Olarak Çalı�ma Yılı 0 – 5 yıl 89 61,8

6 - 10 yıl 20 13,9

11 – 15 yıl 20 13,9

16 yıl ve üzeri 15 10,4

Toplam 144 100

Özellikler


S15

turduğu görülmektedir. Yöneticilerin %88,2’lik kısmı-nın evli, %90,3’lük kısmının çocuk sahibi olduğu,%43,8’inin yaş aralığının 31-40 yaşları arasında olduğubelirlenmiştir.

Yaşam kalitesine yönelik bulgularda radyoloji yö-neticilerinin genel yaşam kalitesi ile genel sağlık du-rumu, bedensel, ruhsal, çevresel ve sosyal alana aitfrekans analizi sonuçlarına, yaşam kalitesi alt boyutları-nın tanımlayıcı istatistiklerine, demografik özelliklereve çalışanların görevlerine göre yaşam kalitesi puanla-rına yer verilmiştir.

Değerlendirmede kişisel özellikler bağımsız, be-densel, ruhsal, sosyal, çevre, çevre alanlarına ait sorularve genel sorular ise bağımsız değişken olarak ele alın-mıştır.

CİNSİYETE GÖRE GENEL YAŞAM KALİTESİ DÜZEYLERİ

Genel yaşam kalitesi sonuçlarının, cinsiyet değişkeninegöre bir farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir.Araştırmada T-testi uygulanmıştır. Buna göre, genelyaşam kalitesi ile cinsiyet arasında anlamlı bir farklılıkbulunamamıştır. (p:0,43; p>0,05).

Araştırmaya katılan yöneticilerin cinsiyetle beden-sel algılama düzeyi karşılaştırılmış ve bu iki değişkenarasında anlamlı bir farkın olduğu bulunmuştur. (p:0,01;p<0,05). Buna göre kadınların (3,24) bedensel algılamadüzeyleri erkeklere (3,08) göre yüksektir.

Araştırmaya katılan yöneticilerin cinsiyetle ruhsalalgılama düzeyi karşılaştırılmış ve bu iki değişken ara-sında anlamlı bir farkın olduğu bulunmuştur (p:0,01;p<0,05). Buna göre kadınların (3,88) ruhsal algılama dü-zeyleri erkeklere (3,64) göre yüksektir.

TABLO 2: Sosyo-demografik özellikler.


Radyoloji Yöneticilerinin sosyo-demografik özelliklerine bakıldı�ında %73,6 ile ço�unlu�u erkekler olu�turdu�u görülmektedir. Yöneticilerin %88,2’lik kısmının evli, %90,3’lük kısmının çocuk sahibi oldu�u, %43,8’inin ya� aralı�ının 31-40 ya�ları arasında oldu�u belirlenmi�tir.


Sayı Oran

[n] [%]


Kadın 38 26,4

Medeni hali Evli 127 88,2

Bekar 8 5,6

Dul 9 6,3

Özellikler

Ya� 20 - 30 9 6,3

31 – 40 63 43,8

41 – 50 59 41

51 – 60 13 9


Lisans 59 41


Tıpta Uzmanlık/Doktora 23 16

Toplam 144 100

Sayı Oran

[n] [%]

Kongre / Kurs katılım durumu Evet 31 21,5

Hayır 113 78,5

Mesle�inize �lgili Bir Yayın / Dergi Takip Etme Evet 97 67,4

Hayır 47 32,6


6 - 10 yıl 20 13,9

11 – 15 yıl 20 13,9


Toplam 144 100

Özellikler

TABLO 3: Yaşam kalitesinin bağımsız değişkenlere göre oranları (genel yaşam kalitesi (GYK), bedensel alan, ruhsal alan).

Ya�am kalitesine yönelik bulgularda radyoloji yöneticilerinin genel ya�am kalitesi ile genel sa�lık durumu, bedensel, ruhsal, çevresel ve sosyal alana ait frekans analizi sonuçlarına, ya�am kalitesi alt boyutlarının tanımlayıcı istatistiklerine, demografik özelliklere ve çalı�anların görevlerine göre ya�am kalitesi puanlarına yer verilmi�tir.

Tablo 3. Ya�am Kalitesinin Ba�ımsız De�i�kenlere Göre Oranları (Genel Ya�am Kalitesi (GYK), Bedensel Alan, Ruhsal Alan)

Tablo 4.a. Ya�am Kalitesinin Ba�ımsız De�i�kenlere Göre Oranları (Sosyal Alan, Çevresel Alan, Çevresel Alan (Tr))

x ss T P x ss T P x ss T

Cinsiyet -0,79 0,43 -2,53 0,01 -3,36

Erkek 3,38 0,67 3,08 0,35 3,64 0,38

Kadın 3,47 0,56 3,24 0,29 3,88 0,39

Medeni hal *989,0 0,52 *1026 0,74 *844,5

Bekar 3,38 0,64 3,12 0,35 3,71 0,39

Evli 3,52 0,62 3,15 0,24 3,57 0,42

E�itim durumu **4,58 0,1 **9,90 0,007 **6,80

Ön lisans 3,07 0,7 3,32 0,2 3,91 0,48

Lisans ve e�de�eri 3,34 0,6 3,09 0,31 3,7 0,42

Yüksek lisans 3,47 0,5 3,06 0,33 3,63 0,31

Tıpta Uzmanlık/Doktora 3,65 0,83 3,19 0,43 3,69 0,39

Bedensel Alan Ruhsal AlanGenel Ya�am Kalitesi (GYK)

Hizmet içi/Kongre Katılım Durumu 0,8 0,43 -0,6 0,55 -1,58

Evet 3,48 0,63 3,09 0,33 3,6 0,43

Hayır 3,38 0,65 3,13 0,34 3,73 0,38

Mesleki Yayınları Takip Etme Durumu 2,82 0,005 2,72 0,007 2,26

Evet 3,51 0,63 3,17 0,33 3,75 0,37

Hayır 3,2 0,61 3,01 0,33 3,6 0,41

Radyoloji yöneticisi olarak çalı�ma yılı **3,12 0,37 **3,30 0,34 **2,35

0 - 5 yıl 3,48 0,61 3,12 0,37 3,7 0,41

6 - 10 yıl 3,3 0,8 3,05 0,28 3,75 0,3

11 - 15 yıl 3,25 0,44 3,2 0,26 3,76 0,37

16 yıl ve üzeri 3,27 0,79 3,09 0,28 3,59 0,38

Sa�l ık sorunu olma durumu -1,11 0,27 1,99 0,049 -0,97

Evet 3,29 0,82 3,23 0,31 3,64 0,38

Hayır 3,43 0,58 3,09 0,34 3,72 0,39

x ss T P x ss T P x ss T P

Cinsiyet -1,42 0,15 -2,04 0,04 -1,57 0,11

Erkek 3,82 0,47 3,46 0,4 3,35 0,32

Kadın 3,97 0,59 3,63 0,53 3,45 0,45

E�itim durumu **7,17 0,02 **3,42 0,18 **1,75 0,42

Ön lisans 4,16 0,31 3,63 0,52 3,47 0,48

Lisans ve e�de�eri 3,83 0,5 3,4 0,4 3,3 0,3

Yüksek lisans 3,8 0,46 3,53 0,41 3,37 0,34

Tıpta Uzmanlık / Doktora 3,83 0,61 3,6 0,52 3,47 0,42

Hizmet içi / Kongre Katılım Durumu 0,3 0,76 0,06 0,94 0,03 0,97

Evet 3,88 0,47 3,5 0,38 3,37 0,34

Hayır 3,85 0,51 3,5 0,46 3,37 0,37

Mesleki Yayınları Takip Etme Durumu 1,86 0,06 0,72 0,47 0,56 0,57

Evet 3,91 0,48 3,52 0,45 3,39 0,37

Hayır 3,74 0,53 3,46 0,42 3,35 0,33

Radyoloji yöneticisi olarak çalı�ma yılı **5,38 0,15 **0,57 0,9 **0,31 0,96

0 - 5 yıl 3,86 0,49 3,51 0,47 3,36 0,37

6 - 10 yıl 3,82 0,55 3,44 0,29 3,33 0,28

11 - 15 yıl 3,67 0,58 3,58 0,54 3,43 0,47

16 yıl ve üzeri 4,11 0,32 3,48 0,31 3,4 0,23

Sosyal Alan Çevresel Alan Çevresel Alan (TR)


S16

Araştırmaya katılan radyoloji yöneticilerinin cinsi-yetle çevresel algılama düzeyi karşılaştırılmış ve bu ikideğişken arasında anlamlı bir farkın olduğu bulunmuş-tur. (p:0,04; p<0,05). Buna göre kadınların (3,63) çevre-sel algılama düzeyleri erkeklere (3,46) göre yüksektir.

MEDENİ DURUMLARINA GÖRE GENEL YAŞAM KALİTESİ DÜZEYLERİ

Genel yaşam kalitesi sonuçlarının, yöneticilerin medenidurumlarına göre bir farklılık gösterip göstermediği in-celenmiştir.

Araştırmaya katılan yöneticilerin medeni durum ilesosyal algılama düzeyi karşılaştırılmış ve bu iki değişkenarasında anlamlı bir farkın olduğu bulunmuştur.(p:0,001; p<0,05). Bu sonuca göre bekâr olanların (3,90)sosyal alan algıları evli olanlara göre (3,43) daha yük-sektir.

EĞİTİM DURUMUNA GÖRE GENEL YAŞAM KALİTESİNİ NASIL ALGILANDIĞI

Araştırmaya katılan yöneticilerin eğitim durumları ilebedensel algılama düzeyi karşılaştırılmış ve bu iki değiş-ken arasında anlamlı bir farkın olduğu bulunmuştur.(p:0,007; p<0,05). Ön lisans mezunlarının bedensel alandüzeyleri düşük çıkmıştır.

Araştırmaya katılan yöneticilerin eğitim durumlarıile ruhsal algılama düzeyi karşılaştırılmış ve bu iki de-

ğişken arasında anlamlı bir farkın olduğu bulunmuştur.(p:0,03; p<0,05). Yüksek Lisans mezunlarının ruhsal alandüzeyleri düşük çıkmıştır.

Araştırmaya katılan yöneticilerin eğitim durumlarıile sosyal algılama düzeyi karşılaştırılmış ve bu iki de-ğişken arasında anlamlı bir farkın olduğu bulunmuştur.(p:0,02; p<0,05). Yüksek Lisans mezunlarının ruhsal alandüzeyleri düşük çıkmıştır.

Araştırmaya katılan yöneticilerin mesleği ile ilgiliyayın takip edip etmedikleri ile sosyal algılama düzeyikarşılaştırılmış ve bu iki değişken arasında anlamlı birfark bulunmuştur. (p:0,005; p<0,05). Araştırma, yöneti-cilerin sosyal alan yani çevredeki bireylerle ilişkilerini,sosyal destek ve cinsel yaşam boyutlarını, kişinin ilişki-lerinden beklediği destek ve sevgiyi, buna ilişkin duy-gularını içerir. Buna göre mesleği ile ilgili bir yayın takipeden kişilerin sosyal alan oranları yüksek çıkmıştır.

TABLO 4a: Yaşam kalitesinin bağımsız değişkenlere göre oranları (sosyal alan, çevresel alan, çevresel alan (Tr)).

Ya�am kalitesine yönelik bulgularda radyoloji yöneticilerinin genel ya�am kalitesi ile genel sa�lık durumu, bedensel, ruhsal, çevresel ve sosyal alana ait frekans analizi sonuçlarına, ya�am kalitesi alt boyutlarının tanımlayıcı istatistiklerine, demografik özelliklere ve çalı�anların görevlerine göre ya�am kalitesi puanlarına yer verilmi�tir.

Tablo 3. Ya�am Kalitesinin Ba�ımsız De�i�kenlere Göre Oranları (Genel Ya�am Kalitesi (GYK), Bedensel Alan, Ruhsal Alan)

Tablo 4.a. Ya�am Kalitesinin Ba�ımsız De�i�kenlere Göre Oranları (Sosyal Alan, Çevresel Alan, Çevresel Alan (Tr))

x ss T P x ss T P x ss T

Cinsiyet -0,79 0,43 -2,53 0,01 -3,36

Erkek 3,38 0,67 3,08 0,35 3,64 0,38

Kadın 3,47 0,56 3,24 0,29 3,88 0,39

Medeni hal *989,0 0,52 *1026 0,74 *844,5

Bekar 3,38 0,64 3,12 0,35 3,71 0,39

Evli 3,52 0,62 3,15 0,24 3,57 0,42

E�itim durumu **4,58 0,1 **9,90 0,007 **6,80

Ön lisans 3,07 0,7 3,32 0,2 3,91 0,48

Lisans ve e�de�eri 3,34 0,6 3,09 0,31 3,7 0,42

Yüksek lisans 3,47 0,5 3,06 0,33 3,63 0,31


Bedensel Alan Ruhsal AlanGenel Ya�am Kalitesi (GYK)

Hizmet içi/Kongre Katılım Durumu 0,8 0,43 -0,6 0,55 -1,58

Evet 3,48 0,63 3,09 0,33 3,6 0,43

Hayır 3,38 0,65 3,13 0,34 3,73 0,38

Mesleki Yayınları Takip Etme Durumu 2,82 0,005 2,72 0,007 2,26

Evet 3,51 0,63 3,17 0,33 3,75 0,37

Hayır 3,2 0,61 3,01 0,33 3,6 0,41

Radyoloji yöneticisi olarak çalı�ma yılı **3,12 0,37 **3,30 0,34 **2,35

0 - 5 yıl 3,48 0,61 3,12 0,37 3,7 0,41

6 - 10 yıl 3,3 0,8 3,05 0,28 3,75 0,3

11 - 15 yıl 3,25 0,44 3,2 0,26 3,76 0,37

16 yıl ve üzeri 3,27 0,79 3,09 0,28 3,59 0,38

Sa�l ık sorunu olma durumu -1,11 0,27 1,99 0,049 -0,97

Evet 3,29 0,82 3,23 0,31 3,64 0,38

Hayır 3,43 0,58 3,09 0,34 3,72 0,39

x ss T P x ss T P x ss T P

Cinsiyet -1,42 0,15 -2,04 0,04 -1,57 0,11

Erkek 3,82 0,47 3,46 0,4 3,35 0,32

Kadın 3,97 0,59 3,63 0,53 3,45 0,45

E�itim durumu **7,17 0,02 **3,42 0,18 **1,75 0,42

Ön lisans 4,16 0,31 3,63 0,52 3,47 0,48

Lisans ve e�de�eri 3,83 0,5 3,4 0,4 3,3 0,3

Yüksek lisans 3,8 0,46 3,53 0,41 3,37 0,34

Tıpta Uzmanlık / Doktora 3,83 0,61 3,6 0,52 3,47 0,42

Hizmet içi / Kongre Katılım Durumu 0,3 0,76 0,06 0,94 0,03 0,97

Evet 3,88 0,47 3,5 0,38 3,37 0,34

Hayır 3,85 0,51 3,5 0,46 3,37 0,37

Mesleki Yayınları Takip Etme Durumu 1,86 0,06 0,72 0,47 0,56 0,57

Evet 3,91 0,48 3,52 0,45 3,39 0,37

Hayır 3,74 0,53 3,46 0,42 3,35 0,33

Radyoloji yöneticisi olarak çalı�ma yılı **5,38 0,15 **0,57 0,9 **0,31 0,96

0 - 5 yıl 3,86 0,49 3,51 0,47 3,36 0,37

6 - 10 yıl 3,82 0,55 3,44 0,29 3,33 0,28

11 - 15 yıl 3,67 0,58 3,58 0,54 3,43 0,47

16 yıl ve üzeri 4,11 0,32 3,48 0,31 3,4 0,23

Sosyal Alan Çevresel Alan Çevresel Alan (TR)

TABLO 4b: Katılımcıların demografik değişkenlere göre genel yaşam kalitesi (GYK), genel sağlık durumu (GSD), bedensel alan, ruhsal alan, sosyal alan, çevresel alan,

çevresel alan (TR) puanlarına ait ortalamaları.

Tablo 4.b. Katılımcıların Demografik De�i�kenlere Göre Genel Ya�am Kalitesi (GYK), Genel Sa�lık Durumu (GSD), Bedensel Alan, Ruhsal Alan, Sosyal Alan, Çevresel Alan, Çevresel Alan (TR) Puanlarına Ait

Ortalamaları

De�erlendirmede ki�isel özellikler ba�ımsız, bedensel, ruhsal, sosyal, çevre, çevre alanlarına ait sorular ve genel sorular ise ba�ımsız de�i�ken olarak ele alınmı�tır.

3.1. Cinsiyete Göre Genel Ya�am Kalitesi Düzeyleri;

Genel ya�am kalitesi sonuçlarının, cinsiyet de�i�kenine göre bir farklılık gösterip göstermedi�i incelenmi�tir. Ara�tırmada T-testi uygulanmı�tır. Buna göre, genel ya�am kalitesi ile cinsiyet arasında anlamlı bir farklılık bulunamamı�tır. (p:0,43; p> 0,05). Ara�tırmaya katılan yöneticilerin cinsiyetle bedensel algılama düzeyi kar�ıla�tırılmı� ve bu iki de�i�ken arasında anlamlı bir farkın oldu�u bulunmu�tur. (p:0,01; p< 0,05). Buna göre kadınların (3,24) bedensel algılama düzeyleri erkeklere (3,08) göre yüksektir. Ara�tırmaya katılan yöneticilerin cinsiyetle ruhsal algılama düzeyi kar�ıla�tırılmı� ve bu iki de�i�ken arasında anlamlı bir farkın oldu�u bulunmu�tur. (p:0,01; p< 0,05). Buna göre kadınların (3,88) ruhsal algılama düzeyleri erkeklere (3,64) göre yüksektir. Ara�tırmaya katılan radyoloji yöneticilerinin cinsiyetle çevresel algılama düzeyi kar�ıla�tırılmı� ve bu iki de�i�ken arasında anlamlı bir farkın oldu�u bulunmu�tur. (p:0,04; p< 0,05). Buna göre kadınların (3,63) çevresel algılama düzeyleri erkeklere (3,46) göre yüksektir.

3.2. Medeni Durumlarına Göre Genel Ya�am Kalitesi Düzeyleri;

Genel ya�am kalitesi sonuçlarının, yöneticilerin medeni durumlarına göre bir farklılık gösterip göstermedi�i incelenmi�tir. Ara�tırmaya katılan yöneticilerin medeni durum ile sosyal algılama düzeyi kar�ıla�tırılmı� ve bu iki de�i�ken arasında anlamlı bir farkın oldu�u bulunmu�tur. (p:0,001; p< 0,05). Bu sonuca göre bekâr olanların (3,90) sosyal alan algıları evli olanlara göre (3,43) daha yüksektir.

3.3. E�itim Durumuna Göre Genel Ya�am Kalitesini Nasıl Algılandı�ı;

Ara�tırmaya katılan yöneticilerin e�itim durumları ile bedensel algılama düzeyi kar�ıla�tırılmı� ve bu iki de�i�ken arasında anlamlı bir farkın oldu�u bulunmu�tur. (p:0,007; p< 0,05). Ön lisans mezunlarının bedensel alan düzeyleri dü�ük çıkmı�tır. Ara�tırmaya katılan yöneticilerin e�itim durumları ile ruhsal algılama düzeyi kar�ıla�tırılmı� ve bu iki de�i�ken arasında anlamlı bir farkın oldu�u bulunmu�tur. (p:0,03; p< 0,05). Yüksek Lisans mezunlarının ruhsal alan düzeyleri dü�ük çıkmı�tır. Ara�tırmaya katılan yöneticilerin e�itim durumları ile sosyal algılama düzeyi kar�ıla�tırılmı� ve bu iki de�i�ken arasında anlamlı bir farkın oldu�u bulunmu�tur. (p:0,02; p< 0,05). Yüksek Lisans mezunlarının ruhsal alan düzeyleri dü�ük çıkmı�tır. Ara�tırmaya katılan yöneticilerin mesle�i ile ilgili yayın takip edip etmedikleri ile sosyal algılama düzeyi kar�ıla�tırılmı� ve bu iki de�i�ken arasında anlamlı bir fark bulunmu�tur. (p:0,005; p< 0,05). Ara�tırma, yöneticilerin sosyal alan yani çevredeki bireylerle ili�kilerini, sosyal destek ve cinsel ya�am boyutlarını, ki�inin ili�kilerinden bekledi�i destek ve sevgiyi, buna ili�kin duygularını içerir. Buna göre mesle�i ile ilgili bir yayın takip eden ki�ilerin sosyal alan oranları yüksek çıkmı�tır.

Frekans %

Ya�am kalitenizi nasıl buluyorsunuz? Çok kötü 2 1,4

Biraz kötü 3 2,1

Orta 77 53,5

Oldukça iyi 59 41,0

Çok iyi 3 2,1

Toplam 144 100,0


S17

Araştırmaya katılan yöneticilerin mesleği ile ilgiliyayın takip edip etmedikleri ile çevresel algılama düzeyikarşılaştırılmış ve bu iki değişken arasında anlamlı birfark bulunmuştur (p:0,007; p<0,05).

Radyoloji yöneticilerinin çevresel alan puanları(maddi kaynaklar, fiziksel güvenlik, sağlık hizmetleri,sosyal yardım, ulaşılabilirlik, nitelik, ev ortamı, yenibilgi ve beceri edinme, dinlenme ve boş zaman değer-lendirme olanakları ile bunlara katılabilme), fizikselçevre, ulaşım boyutlarında işini algılama oranları mes-leği ile ilgili bir yayın takip eden kişilerde yüksek çık-mıştır. Radyoloji yöneticilerinin mesleği ile ilgili yayıntakip edip etmedikleri ile çevre (TR) algılama düzeyikarşılaştırılmış ve bu iki değişken arasında anlamlı birfark bulunmuştur. (p:0,03; p<0,05) Buna göre meslek ileilgili yayın takip eden kişilerin çevre (TR) alan oranlarıyüksek çıkmıştır.

SONUÇ

Araştırmaya katılan yöneticilerin; Genel yaşam kalitesisonuçlarının, cinsiyet değişkenine göre bir farklılıkgösterip göstermediği incelenmiştir. Kadınların beden-sel algılama düzeyleri erkeklere oranla yüksektir. Cin-siyetle çevresel algılama düzeyi karşılaştırılmış ve buiki değişken arasında anlamlı bir farkın olduğu bulun-muştur. Kadın yöneticilerin çevresel algılama düzey-leri erkeklere oranla yüksektir. Medeni durumda isebekar olanların sosyal alan algıları evli ve dullara oranladaha yüksektir. Araştırmaya katılan yöneticilerinçocuk sahibi olup olmama durumlar ile sosyal algılamadüzeyi karşılaştırılmış ve bu iki değişken arasında an-

lamlı bir farkın olduğu bulunmuştur. Eğitim durumlarıile bedensel algılama düzeyi karşılaştırılmış ve bu ikideğişken arasında anlamlı bir farkın olduğu, ön lisansmezunlarının bedensel alan düzeyleri düşük çıkmıştır.Sağlık kurumu çalışanlarının sundukları hizmet türünebağlı yaşam kalitesi düzeylerinin belirlenmesi ve de-ğerlendirilmesi önemlidir. Ayrıca sağlık kurumununkaliteli, uzun süreli, verimli ve etkili hizmet sunabil-mesi için tüm sağlık çalışanlarının bir bütün olarak elealınması gerekir. Çalışmada özel hastanelerin radyolojiünitelerinde çalışan yönetim işlevini yerine getirenlereyer verilmiştir. Sağlık çalışanlarının sağlıklarını koru-mak ve geliştirmek amacıyla, öne çıkan sorunlara yö-nelik iyileştirmeler için ilgili birimlerdeki işsüreçlerinin incelenerek bu süreçlere yönelik ergono-mik ve psiko-sosyal iyileştirmeler yapılması, çalışanla-rın bu yöndeki şikâyetlerini azaltıcı çözümlerüretilmesini ve kurumdaki mevcut iş sağlığı ve iş gü-venliği uygulamalarına yönelik görüşlerin olumluyönde artışını sağlayacaktır.13-17

Çalışma ortamının sağlıklı ve güvenli hale getiril-mesi çalışanın sağlığı ve güvenliği açısından olumlu ol-duğu kadar çalışan kişilerin iş verimini de olumlu yöndeetkilemesi ve çalışanın sosyal yaşamından hizmet sun-duğu alana kadar iyilik halinin devamının sağlanmasıbakımından çok önemlidir. Ayrıca hastane sağlık vegüvenlik uygulamalarının geliştirilmesi, politika-ların düzenlenmesi, sağlık çalışanların sorunlarının çö-zümlenmesinde diğer kurumlarla iş birliği kurulması,sağlık çalışanlarının eğitim gereksinimlerinin saptan-ması ve bu doğrultuda girişimlerin yapılması öneril-mektedir.

1. Testa MA, Simonson DC. Assessment of qual-ity-of-life outcomes. N Engl J Med1996;334(13): 835-40.

2. World Health Organization. Quality of Lifegroup: WHOQOL‑BREF Introduction. Admin-istration and Scoring, Field Trial Version.1996.

3. World Health Organization (2009). WorldHealth Statistics 2009. (Çevrimiçi). http://www.who.int/ whosis/whostat/EN_WHS09_Full.pdf11 Mayıs 2017.

4. World Health Organization (2000). The WorldHealth Report 2000. (Çevrimiçi). http://www.who.int/whr/2000/en/whr00_en.pdf, 11 Mayıs2017.

5. French SE, Lenton R, Walters V, Eyles J. Anempirical evaluation of an expanded NursingStress Scale. J Nurs Meas 2000 Fall-Winter;8(2):161-78.

6. Akyurt N. Yaşam Kalitesinin Sosyo Demogra-fik Özellikler İle İlişkisi “Tıbbi GörüntülemeTeknikleri Programı Öğrencileri Örneği”.Electronic Journal of Vocational Colleges,2015.

7. Akyurt N, Balıkçı M. Occupational safety andquality management practices in imagingunits. 1st International Congress on Occu-pational Health and Safety (Tam MetinBildiri/ Sözlü Sunum) (Yayın No: 2971271)2016.

8. Akyurt N. “Sağlık Kuruluşlarında Kalite ve Akreditasyon Yönetimi”. Lambert Aca-demic Publishing, Basım sayısı:1, SayfaSayısı 495, ISBN:978-3-659-96512-8,Türkçe (Bilimsel Kitap), (Yayın No: 3465523)2017.

9. Akyurt N. Accreditation Standards At Hospi-tals: A Novel Research About The Opinion OfRadiology Department Supervisors RelatedWith The Degree Of Using Standards In Is-tanbul Located Private Hospitals. Oral Pres-entation (OP015). 2nd International PatientSafety Congress, 25-29 March 2008, An-talya/Turkey WOW Kremlin Palace Hotel,p.166.

KAYNAKLAR


S18

10. Ural A, Kılıç İ. Bilimsel Araştırma Süreci veSPSS İle Veri Analizi. Ankara: DetayYayıncılık; 2005.

11. Yazıcıoglu Y, Erdogan S. SPSS UygulamalıBilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: DetayYayıncılık; 2005.

12. Eser SY, Fidaner H, Fidaner C ve ark. Yaşamkalitesinin ölçülmesi, WHOQOL-100 ve WHO-QOL-BREF. Psikiyatri Psikoloji Psikofar-makoloji Dergisi 1999;(3P):7(Ek 2):5-13.

13. Magnavita N, Fileni A. Work stress and meta-bolic syndrome in radiologists: first evidence.Radiol Med 2014;119(2):142-8.

14. Gholami A, Jahromi LM, Zarei E, Dehghan A.Application of WHOQOL-BREF in MeasuringQuality of Life in Health-Care Staff. Int J PrevMed 2013;4(7):809-17.

15. Abdollahpour I, Salimi Y, Nedjat S, ShushtariJZ. Quality of life and effective factors on it among governmental staff in Boukan

City. Urmia. J Urmia Univ Med Sci 2011;22(1):40-7.

16. Akyurt N. “Yaşam Kalitesinin Sosyo-De-mografik Özellikler İle İlişkisi “Tıbbi Görün-tüleme Teknikleri Programı ÖğrencileriÖrneği”. (Sözlü Bildiri). 4th InternationalSchools Symposium (UMYOS 2015), p.21-23Mayıs 2015, Yalova.

17. International Commission on Radiation Unitsand Measurements, ICRU: http://www.icru. org/.

yılında X ışınlarının keşfedilmesi radyoloji bilim dalının doğ-masına neden olmuş ve bu keşif tıp alanında bir çığır açmış-tır. Radyasyon, tanısal ve tedavi amaçlı ilk olarak 1896

yılında kullanılmıştır. X ışını, keşfinden bugüne kadar hastalıkların tanı ve tedavi-sinde vazgeçilmez olmuştur.1 X ışınının teşhis ve tedavide kontrollü kullanımıönemlidir.2,3 Epidemiyolojik çalışmalarda radyasyon riskinin en güçlü kanıtı rad-yasyona maruz kalan insan popülasyonunda artmış kanser oranlarıdır.4 Yapılan ça-


S19

Radyoloji BölümlerindeFazla Tetkik İsteme ve Tekrar Oranları

“Kamu Örneği”

ÖÖZZEETT Radyolojik tetkikler hastalıkların tanı ve tedavisinde vazgeçilmez bir yere sahiptir. Ancak,cihazların kullanımında gerekli özenin gösterilmemesi ilave sağlık risklerinin ortaya çıkmasınaneden olmaktadır. Araştırmamızın amacı film tekrarı ve fazladan radyolojik tetkik istenmesi hak-kında radyolojide yöneticilik görevi üstlenen personelin (başteknisyen, birim sorumlusu vs.) gö-rüşlerinin ortaya konulmasıdır. Çalışmamız tanımlayıcı tip bir çalışmadır. Anket uygulamasıMart-Ağustos 2016 tarihleri arasında devlet hastanesi radyoloji bölümü yöneticileri/birim sorum-luları ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya 91 kişi katılmıştır. Radyoloji yöneticilerinin/birim so-rumlularının meslekte çalışma yıllarına bakıldığında %38,5’inin 1-5 yıl arası bir tecrübeye sahipolduğu görülmüştür. Hasta için istenen tetkik sayısı artışının departmanda çalışan teknisyenin/tek-nikerin maruz kaldığı radyasyon dozunu arttırdığını düşünüyorum sorusuna %90,1 tamamen katı-lıyorum cevabını vermiş, artan tetkik sayısının iş yükünü arttırdığını düşünenlerin oranı ise%87,9’dur. Hekim, tetkiki istemeden önce, hastanın daha önce söz konusu tetkiki yaptırıp yaptır-madığını sorgulamalıdır. Söz konusu tetkik yaptırılmış ise, hekim, tetkik tekrarından kaçınmalı-dır. Bu sayede hastanın gereksiz radyasyona maruz kalması önlenecektir.

AAnnaahh ttaarr KKee llii mmee lleerr:: Radyolojik tetkik; tekrar oranları; sağlık riskleri; gereksiz radyasyona maruz kalma; hastalıkların tanı ve tedavisi

AABBSS TTRRAACCTT Radiological examinations are indispensable in the diagnosis and treatment of diseases.However, the lack of due diligence in the use of devices is causing additional health risks. The ob-jective of our research is to reveal the opinions of the staff who are in charge of the radiology man-agement about the film replay and the request of additional radiological examination. 91 managersof the state hospital radiology departments participated in the survey. It was found that 38.5% ofthe radiology managers/unit managers have 1-5 years of experience when looking at their years ofprofessional work and 87.9% of respondents think that the increased number of investigations in-creases the workload. Before asking for the examination, the doctor should question whether thepatient has already performed the examination. If the subject is examined, the doctor should avoidthe examination again. This will prevent the patient from being exposed to unnecessary radiation.

KKeeyywwoorrddss:: Repeated prescription of X-ray examinations; repeat rates of radiographs; health risks; unnecessary radiation; diagnosis and treatment of diseases

Nuran AKYURTa





DERLEME

lışmalarda özellikle akciğer, lösemi, lenfoma, kemik, ka-raciğer ve böbrek kanserlerinin radyasyon ile ilişkisi gös-terilmiştir.4

RADYASYON KAYNAKLARI

Radyasyon (veya ışınım), elektromanyetik dalgalar veyaparçacıklar biçimindeki enerji yayımı veya aktarımıdır.Atomlardan elektron sökebilen enerjiye sahip radyasyontürüne iyonlaştırıcı radyasyon adı verilmektedir. İyonizeradyasyonun ışınlandığı dokudaki biyolojik etkileri alı-nan toplam doza, doz oranına, radyasyon alan vücutmiktarına, radyosensiviteye ve yayılan radyasyonun ti-pine bağlı olarak sitokastik ve deterministik etkiye sebepolur. İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları iki grupta topla-nır:

- Doğal radyasyon kaynakları (kozmik ışınlar, yer-küreden gelen gama ışınları, havadaki radon, yiyecek veiçeceklerdeki doğal radyonüklitler),

- Yapay radyasyon kaynakları (tıbbi, endüstriyeluygulamalar, nükleer silah denemeleri veya nükleer ka-zalar sonucundaki atmosferdeki radyoaktif serpintiler).

Radyasyonun istenmeyen yan etkilerinin, maruzkalınan radyasyonun dozu ve maruz kalınan süre ile iliş-kili olup 50-100 miliSievert (mSv) üzerinde uzamış iyo-nizan radyasyon maruziyetinin veya 10-50 mSv üzerindeakut iyonizan radyasyon maruziyetinin, insan nüfusuüzerinde doğrudan bazı kanserlerin riskini artırdığı ka-nıtlanmıştır.5-7

Dünyada gelişmiş ülkeler röntgen uygulamaları ko-nusunda son derece hassas davranmakta ve toplumunradyasyon maruziyetini en aza indirmek için gerekli tümönlemleri almaktadır. Röntgen uygulamalarında hak ih-lallerine maruz kalanlar sadece hastalar değildir. Radyo-loji teknisyenleri de bu karmaşa içinde radyasyonamaruz kalmakta, kanser ve genetik risklerle iç içe görevyapmaktadır.8

Uzun süreli düşük doz radyasyon maruziyeti so-nucu gelişen kronik etkiler aylar yıllar sonra malign has-talıklar, gelişme bozuklukları, intrauterin dönemdeoluşan etkileşime bağlı anomaliler, katarakt ve sterilitegibi sonuçlarla ortaya çıkar. Buna karşılık kısa süredeyüksek doz radyasyon maruziyeti ile oluşan akut etkileröncelikle kusma, hematopoeitik sistemde baskılanma,saç dökülmesi, doku/organ kanamaları ve enfeksiyon-lardır.2,9,10

Çalışmamız tanımlayıcı tip bir çalışmadır. Anketuygulaması Mart-Ağustos 2016 tarihleri arasında devlet

hastanesi radyoloji bölümü yöneticileri/birim sorumlu-ları ile gerçekleştirilmiştir. Anketi dolduranlardan gö-nüllülük esasıyla sözlü onam alınmıştır. Örneklemseçimi yapılmamıştır. Katılımcılara anket soruları yüzyüze görüşme tekniği ile uygulanmıştır. Araştırmaya 91kişi katılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde SPSS 17.0programından yararlanılmıştır. İstatistik analiz tekniğiolarak frekans dağılımları kullanılmıştır. Anlamlılık sı-nırı olarak p<0,05 değeri kabul edilmiştir. İstatistikseldeğerlendirmede Ki-Kare testi, Tek Yönlü Varyans(ANOVA) testi, Tukey testi, One-Sample T-testi kulla-nılmıştır.

ARAŞTIRMADA KULLANILACAK HİPOTEZLER

Araştırma kapsamında aşağıdaki hipotezler test edil-mektedir.

H1: Fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının cinsiyetdeğişkenine göre farklılık göstermektedir.

H2: Fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının medeniduruma değişkenine göre farklılık göstermektedir.

H3: Fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının kronik/fi-ziksel hastalık olma durumuna göre farklılık gös-termektedir.

H4: Fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının eğitim du-rumları göre farklılık göstermektedir.

H5: Fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının meslekteçalışma süresine göre farklılık göstermektedir.

H5: Fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının yaşa görefarklılık göstermektedir

DEMOGRAFİK ANALİZLER

Ankete katılan kamu çalışanlarının demografik özellik-lerine ait bilgiler frekans tabloları aracılığıyla aşağıda ve-rilmiştir. Katılımcıların yaş, cinsiyet, medeni durum gibidemografik özelliklerini belirlemek amacıyla frekansanalizi yapılmış ve aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır.

Tablo 1’de görüldüğü gibi araştırmaya katılanların%51,6’sı (n=47) erkek, %48,4’ü (n=44) kadındır; 18 – 25yaş aralığı %52,7 (n=48) ile en yüksek oranı temsil et-mektedir; bekar olanların oranı da evlilere göre dahayüksektir; eğitim durumunda da Sağlık Hizmetleri Mes-lek Yüksek Okulu mezunları %68,1 (n=62) ile en yük-sek oranı temsil etmektedirler.

Tablo 2’de görüldüğü gibi araştırmaya katılanların%38,5’inin (n=35) meslekte çalışma süresi 1-5 yıl arası-dır; %39,6’sı (n=36) poliklinik röntgende çalışmaktadır;


S20

%90,1’inin (n=82) kronik fiziksel hastalığının olmadığı;%57,1’inin (n=52) gelir düzeyinin 2001 TL ve üzeri ol-duğu görülmektedir.

Tablo 3’de, istenen fazla tetkikin hastanın fazla rad-yasyon alacağını düşünenlerin oranı %76,9 (n=70); tıpfakültelerinde radyasyon güvenliği eğitimi verilmesi ge-rekir diyenlerin oranı %86,8’dir (n=79).

Çalışmamızda Cronbach’s alpha güvenirlilik ana-lizleri yapılmıştır (Tablo 4). Güvenirlilikleri 0,72 ile 0,96arasında bulunmuştur. Dolayısıyla anketimizin güveni-lirlikleri kabul edilebilir 0.70’lik Cronbach’s a düzeyininüzerinde değerlere sahiptir.

HİPOTEZLERİN TESTLERİ

Araştırma kapsamındaki hipotezleri test etmek amacıylaT-testi ve Anova testi kullanılmıştır. Radyolojide yöne-

tici olarak çalışanların “Fazla Tetkik İsteme ve TekrarOranlarına” yönelik görüşlerin karşılaştırılmasına ilişkinyapılan T-testi sonuçları Tablo 5’de görülmektedir.

Tablo 5’de görüldüğü gibi, örneklemi oluşturan rad-yoloji yöneticilerinin fazla tetkik isteme ve tekrar oran-larının “Cinsiyet Değişkenine Göre” anlamlı bir farklılıkgösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan T-testi sonucunda, aritmetik ortalamaları arasındaki farkistatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (t=-0,429;p>0,05). Bu bağlamda “H1: Fazla tetkik isteme ve tekraroranlarının cinsiyet değişkenine göre farklılık göster-mektedir şeklindeki 1. Hipotez ret edilmiştir.

Tablo 6’da görüldüğü gibi, örneklemi oluşturan rad-yoloji yöneticilerinin fazla tetkik isteme ve tekrar oran-larının “Medeni Durum Değişkenine” göre anlamlı bir


S21

TABLO 1: Radyoloji yöneticilerine ait demografik özellikler.

Ankete katılan kamu çalı�anlarının demografik özelliklerine ait bilgiler frekans tabloları aracılı�ıyla a�a�ıda verilmi�tir. Katılımcıların ya�, cinsiyet, medeni durum gibi demografik özelliklerini belirlemek amacıyla frekans analizi yapılmı� ve a�a�ıdaki bulgulara ula�ılmı�tır.

Tablo 1. Radyoloji Yöneticilerine Ait Demografik Özellikler


Katılan Frekans

[n] [%]


Kadın 44 48,4

Ya� 18 - 25 ya� 48 52,7

26 - 35 ya� 19 20,9

36 - 50 ya� 24 26,4

Medeni Durum Bekâr 58 63,7

Evli 33 36,3

E�itim Durumu SML 12 13,2

SHMYO 62 68,1

Lisans 10 11

Yüksek Lisans 6 6,6

Doktora 1 1,1

Toplam 91 100

Katılan Frekans

[n] [%]

Meslekte çalı�tı�ınız süre? 1 yıldan az 18 19,8

1 - 5 yıl 35 38,5

6 - 10 yıl 9 9,9


Çalı�tı�ınız Bölüm? Acil Röntgen 27 29,7

Bilgisayarlı Tomografi 28 30,8

Poliklinik Röntgen 36 39,6

Kronik fiziksel hastalı�ınız var mı? Hayır 82 90,1

Evet 9 9,9

Gelir durumunuz? Asgari ücret altı 11 12,1

1.300 - 2.000 TL arası 28 30,8

2.001 TL üzeri 52 57,1

Toplam 91 100

TABLO 2: Radyoloji yöneticilerine ait demografik özellikler.

Ankete katılan kamu çalı�anlarının demografik özelliklerine ait bilgiler frekans tabloları aracılı�ıyla a�a�ıda verilmi�tir. Katılımcıların ya�, cinsiyet, medeni durum gibi demografik özelliklerini belirlemek amacıyla frekans analizi yapılmı� ve a�a�ıdaki bulgulara ula�ılmı�tır.



Katılan Frekans

[n] [%]


44 48,4

Ya� 18 - 25 ya� 48 52,7

26 - 35 ya� 19 20,9

36 - 50 ya� 24 26,4

Medeni Durum Bekâr 58 63,7

Evli 33 36,3

E�itim Durumu SML 12 13,2

SHMYO 62 68,1

Lisans 10 11

Yüksek Lisans 6 6,6

Doktora 1 1,1

Toplam 91 100

Katılan Frekans

[n] [%]

Meslekte çalı�tı�ınız süre? 1 yıldan az 18 19,8

1 - 5 yıl 35 38,5

6 - 10 yıl 9 9,9


Çalı�tı�ınız Bölüm? Acil Röntgen 27 29,7

Bilgisayarlı Tomografi 28 30,8

Poliklinik Röntgen 36 39,6

Kronik fiziksel hastalı�ınız var mı? Hayır 82 90,1

Evet 9 9,9

Gelir durumunuz? Asgari ücret altı 11 12,1

1.300 - 2.000 TL arası 28 30,8

2.001 TL üzeri 52 57,1

Toplam 91 100

TABLO 5: Fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının cinsiyet değişkenine göre farklılaşıp farklılaşmadığını

belirlemek üzere yapılan bağımsız grup t-testi sonuçları.Tablo 5. Fazla Tetkik �steme ve Tekrar Oranlarının Cinsiyet De�i�kenine Göre Farklıla�ıp Farklıla�madı�ını

Belirlemek Üzere Yapılan Ba�ımsız Grup T-testi Sonuçları

Tablo 6. Fazla Tetkik �steme ve Tekrar Oranlarının Medeni Durum De�i�kenine Göre Farklıla�ıp Farklıla�madı�ını Belirlemek Üzere Yapılan Ba�ımsız Grup T-testi Sonuçları

Tablo 7. Fazla Tetkik �steme ve Tekrar Oranlarının Kronik/Fiziksel Hastalık Olma Durumlarına Göre Farklıla�ıp Farklıla�madı�ını Belirlemek Üzere Yapılan Ba�ımsız Grup T-testi Sonuçları

Tablo 8. Fazla Tetkik �steme ve Tekrar Oranlarının Farklılıklarının Testi (Anova Testi)

Tablo 8’e göre; Radyoloji yöneticilerinin fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının e�itim durumları “Meslekte Çalı�ma Yılı ve Ya� Durumuna” göre farklılık göstermektedir ifadeleri istatistiksel olarak anlamlı bulunmamı�tır. Bu ba�lamda “H4, H5 ve H6 hipotezleri ret edilmi�tir.

Cinsiyet n Standart Sapma F Sig. T

Erkek 47 0,39035 0,22 0,64 -0,429

Kadın 44 0,38384 -0,429

Medeni Durum n Standart Sapma F Sig. T

Bekar 58 0,40299 1,283 0,26 -1,442

Evli 33 0,34505 -1,505

Kronik fiziksel hastalı�ınız var mı? n Standart Sapma F Sig. T

Evet 82 0,38752 0,643 0,425 -1,884

Hayır 9 0,29484 -2,346

Sum of Squares

df Mean Square F Sig.

E�itim Between Groups 1,101 4 0,275 1,929 0,113

Within Groups 12,271 86 0,143

Total 13,372 90

Meslekte Çalı�ma Yılı

Total 13,372 90Ya�

Total 13,372 90

TABLO 3: Radyoloji yöneticilerinin fazla tetkik isteme ve tekrar oranları.

Tablo 2’de görüldü�ü gibi ara�tırmaya katılanların %38,5’inin (n=35) meslekte çalı�ma süresi 1-5 yıl arasıdır; %39,6’sı (n=36) poliklinik röntgende çalı�maktadır; %90,1’inin (n=82) kronik fiziksel hastalı�ının olmadı�ı; %57,1’inin (n=52) gelir düzeyinin 2001 TL ve üzeri oldu�u görülmektedir.

Tablo 3. Radyoloji Yöneticilerinin Fazla Tetkik �steme ve Tekrar Oranları

Tablo 4. Güvenilirlik Analizi

Çalı�mamızda Cronbach’s alpha güvenirlilik analizleri yapılmı�tır Güvenirlilikleri 0,72 ile 0,96 arasında bulunmu�tur. Dolayısıyla anketimizin güvenilirlikleri kabul edilebilir 0.70’lik Cronbach’s α düzeyinin üzerinde de�erlere sahiptir.

3.2. Hipotezlerin Testleri

Ara�tırma kapsamındaki hipotezleri test etmek amacıyla T-testi ve Anova testi kullanılmı�tır. Radyolojide yönetici olarak çalı�anların “Fazla Tetkik �steme ve Tekrar Oranlarına” yönelik görü�lerin kar�ıla�tırılmasına ili�kin yapılan T-testi sonuçları a�a�ıdaki tabloda görülmektedir.

Frequency Oran

[n] [%]

�stenen fazla tetkik Hiç Katılmıyorum 1 1,1

hastanın daha fazla radyasyon almasına yol açar? Katılmıyorum 1 1,1

Kararsızım 4 4,4

Katılıyorum 15 16,5

Tamamen Katılıyorum 70 76,9

Fazla tetkik sayısı çalı�anın aldı�ı dozu artırır? Hiç Katılmıyorum 2 2,2

Katılmıyorum 2 2,2

Kararsızım 5 5,5


Tetkik sayısı arttıkça i�lemin kalitesi azalır? Hiç Katılmıyorum 4 4,4

Katılmıyorum 4 4,4

Kararsızım 10 11

Katılıyorum 12 13,2

Tamamen Katılıyorum 61 67

�stem yapan doktorların radyasyonun zararları Hiç Katılmıyorum 1 1,1

konusunda e�itim alması gerekiyor? Katılmıyorum 4 4,4

Katılıyorum 8 8,8


Tıp fakültelerinde Hiç Katılmıyorum 1 1,1

radyasyon güvenli�i e�itimi verilmesi gerekir? Katılmıyorum 1 1,1

Kararsızım 1 1,1

Katılıyorum 9 9,9


Toplam 91 100

�fadeler

Cronbach's Alpha No. of Items

0,828 29Cronbach’s Alpha No of Items

0,828 29

TABLO 4: Güvenilirlik analizi

farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla ya-pılan T-testi sonucunda, aritmetik ortalamaları arasın-daki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (t=-1,442; p>,05). Bu bağlamda “H2: Fazla tetkik istemeve tekrar oranlarının medeni durum değişkenine görefarklılık göstermektedir şeklindeki 2. Hipotez ret edil-miştir.

Tablo 7’de görüldüğü gibi, örneklemi oluşturan rad-yoloji yöneticilerinin fazla tetkik isteme ve tekrar oran-larının “Kronik/Fiziksel Hastalık Olma” göre anlamlı birfarklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla ya-pılan T-testi sonucunda, aritmetik ortalamaları arasın-daki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır(t=-1,884; p>,05). Bu bağlamda “H3: Fazla tetkik istemeve tekrar oranlarının kronik/fiziksel hastalık olma duru-muna göre farklılık göstermektedir şeklindeki 3. Hipotezret edilmiştir.

Tablo 8’e göre; Radyoloji yöneticilerinin fazla tet-kik isteme ve tekrar oranlarının eğitim durumları “Mes-lekte Çalışma Yılı ve Yaş Durumuna” göre farklılıkgöstermektedir ifadeleri istatistiksel olarak anlamlı bu-lunmamıştır. Bu bağlamda “H4, H5 ve H6 hipotezleri retedilmiştir.

Tablo 9 ve 10’da, radyolojide yönetici olarak çalı-şanların fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının Yaş,Eğitim, Meslekte Çalışma Yılı olarak Standart Sapma veOrtalama değerleri verilmektedir.


S22

TABLO 9: Radyolojide yönetici olarak çalışanların fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının ortalaması.

Tablo 9. Radyolojide Yönetici Olarak Çalı�anların Fazla Tetkik �steme ve Tekrar Oranlarının Ortalaması

Tabloda, radyolojide yönetici olarak çalı�anların fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının Ya�, E�itim, Meslekte Çalı�ma Yılı olarak Standart Sapma ve Ortalama de�erleri verilmektedir.

Ya� 18 - 25 ya� 48 4,0374 0,37001 0,05341

26 - 35 ya� 19 4,078 0,41297 0,09474

36 - 50 ya� 24 4,1667 0,39561 0,08075

Total 91 4,08 0,38546 0,04041

E�itim SML 12 3,9397 0,24741 0,07142

SHMYO 62 4,0851 0,38675 0,04912

Lisans 10 4,1207 0,48501 0,15337

Yüksek Lisans 6 4,0862 0,26688 0,10895

Doktora 1 5 . .

Total 91 4,08 0,38546 0,04041

Meslekte çalı�ma yılı 1 yıldan az 18 3,9904 0,44172 0,10411

1-5 yıl 35 4,0571 0,3944 0,06667

5-10 yıl 9 3,9464 0,34788 0,11596

11 yıl ve üzeri 29 4,2045 0,32868 0,06103

Total 91 4,08 0,38546 0,04041

N Mean Std. Deviation Std. Error

TABLO 10: Radyoloji yöneticilerinin fazlatetkik isteme ve tekrar oranlarına ilişkin

verdikleri cevapların aritmetik ortalama vestandart sapma değerleri

Tablo 10. Radyoloji Yöneticilerinin Fazla Tetkik �steme ve Tekrar Oranlarına �li�kin Verdikleri Cevapların Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma De�erleri

4. TARTI�MA ve SONUÇ

Radyolojik tetkikler hastalıkların tanı ve tedavisinde vazgeçilmez bir yere sahiptir. Ancak bu cihazların kullanımında gerekli seçicili�i göstermemek, yeni sa�lık risklerinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

�fade N Mean Std. Deviation

S1 91 4,6703 0,71577

S2 91 4,8352 0,563

S3 91 4,6923 0,66152

S4 91 4,8352 0,50031

S5 91 4,3407 1,11773

S6 91 3,4725 1,44022

S7 91 4,7692 0,63381

S8 91 4,7912 0,56797

S9 91 4,5275 0,87357

S10 91 4,2308 1,02282

S11 91 4,4835 0,86104

S12 91 3,9011 1,19308

S13 91 3,6044 1,28131

S14 91 4,5714 0,7622

S15 91 4,8132 0,46933

S16 91 4,8022 0,6186

S17 91 4,7033 0,67486

S18 91 4,3187 0,97615

S19 91 4,3846 0,84023

S20 91 4,6374 0,67522

S21 91 2,7912 1,46452

S22 91 3,6044 1,24614

S23 91 4,6593 0,76332

S24 91 3,9121 1,102

S23 91 4,6484 0,68918

S26 91 2,5714 1,64075

S27 91 3,8571 1,14087

S28 91 1,5824 1,07565

S29 91 1,3077 0,85235

TABLO 6: Fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının medeni durum değişkenine göre farklılaşıp farklılaşmadığını

belirlemek üzere yapılan bağımsız grup t-testi sonuçları.

Tablo 5. Fazla Tetkik �steme ve Tekrar Oranlarının Cinsiyet De�i�kenine Göre Farklıla�ıp Farklıla�madı�ını Belirlemek Üzere Yapılan Ba�ımsız Grup T-testi Sonuçları






Erkek 47 0,39035 0,22 0,64 -0,429

Kadın 44 0,38384 -0,429


Bekar 58 0,40299 1,283 0,26 -1,442

Evli 33 0,34505 -1,505


Evet 82 0,38752 0,643 0,425 -1,884

Hayır 9 0,29484 -2,346

Sum of Squares




Total 13,372 90


Total 13,372 90Ya�

Total 13,372 90

TABLO 7: Fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının kronik/fiziksel hastalık olma durumlarına göre

farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek üzere yapılan bağımsız grup t-testi sonuçları.







Erkek 47 0,39035 0,22 0,64 -0,429

Kadın 44 0,38384 -0,429


Bekar 58 0,40299 1,283 0,26 -1,442

Evli 33 0,34505 -1,505


Evet 82 0,38752 0,643 0,425 -1,884

Hayır 9 0,29484 -2,346

Sum of Squares




Total 13,372 90


Total 13,372 90Ya�

Total 13,372 90

TABLO 8: Fazla tetkik isteme ve tekrar oranlarının farklılıklarının testi (Anova testi).







Erkek 47 0,39035 0,22 0,64 -0,429

Kadın 44 0,38384 -0,429


Bekar 58 0,40299 1,283 0,26 -1,442

Evli 33 0,34505 -1,505


Evet 82 0,38752 0,643 0,425 -1,884

Hayır 9 0,29484 -2,346

Sum of Squares




Total 13,372 90

Meslekte Çalı�ma Yılı Between Groups 0,773 3 0,258 1,78 0,157Within Groups 12,599 87 0,145Total 13,372 90

Ya� Between Groups 0,268 2 0,134 0,899 0,411Within Groups 13,104 88 0,149Total 13,372 90

Standart SapmaOrtalama Standart hata

Standart SapmaOrtalama

SONUÇ

Radyolojik tetkikler hastalıkların tanı ve tedavisindevazgeçilmez bir yere sahiptir. Ancak bu cihazların kul-lanımında gerekli seçiciliği göstermemek, yeni sağlıkrisklerinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Arsla-noğlu ve ark. yapmış oldukları çalışmada %93’lük biroranda, doktor ve intern doktorların hastaların radyolo-jik tetkikler esnasında maruz kaldıkları iyonizan radyas-yon dozunun gerçek dozdan daha az miktarda olduğunudüşündüklerini belirtmişlerdir.11

Hastaların önceki tetkik bilgilerinin sorgulanmasıgereksiz radyasyon maruziyetinin önüne geçilmesinisağlar. Dadulescu ve ark. yaptıkları araştırmada hekim-lerin genellikle her yaş grubu hastalardan ilk olarak ak-ciğer grafisi istediklerini ve hastalara çektirilen akciğergrafiklerinin yaklaşık %50’sinin gereksiz olduğunu ilerisürmektedirler.10,12

Çalışmamıza katılan Radyoloji Yöneticilerinin ce-vaplarına bakıldığında; fazla tetkikin kurumda maliyetartışına neden olduğuna katılıyorum %72,5 (n=66) şek-lindedir.

İş yükü arttıkça çekimlerde tekrara düşme olasılı-ğının arttığını düşünüyorum oranı %54,9 (n=50), toplu-mun radyasyon hakkında yeterince bilgilendirilmediğinidüşünüyorum oranı %84,6 (n=77), tıp fakültelerinderadyasyon güvenliği eğitimi verilmesi gerektiğini düşü-nenlerin oranı %86,8’dır (n=79). Hasta ve hasta yakını-nın radyasyonun zararları konusunda yeterli derecedebilgilendirilmediğini düşünenlerin oranı %73,6 (n=67)ile oldukça yüksektir. Hastane çalışanlarının radyolojikincelemede hastalarının maruz kaldıkları radyasyon se-viyeleri hakkında çok az bilgiye sahip olduğunu düşü-nenlerin oranı %73,6’dır (n=67). Sağlık yöneticileri,radyoloji ünitelerinin planlanmasında, sertifikalandırıl-masında, kalibrasyon ve uygulama safhalarında güvenlikkontrollerini ve iç denetimlerini yerine getirmelidir.Hekim, tetkiki istemeden önce, hastanın daha önce sözkonusu tetkiki yaptırıp yaptırmadığını sorgulamalıdır.Söz konusu tetkik yaptırılmış ise hekim tetkik tekrarın-

dan kaçınmalıdır. Bu sayede hastanın gereksiz radyas-yona maruz kalması önlenecektir.

Radyasyon güvenliğine ilişkin, radyoloji çalışan-larının bilgilendirilmesi ve farkındalıklarının artırıl-ması hasta ve çalışan güvenliği açısından oldukçaönemlidir. Hekimlerin radyolojik tetkik tercihlerindekâr zarar hesabı yaparak hareket etmeleri ileriki yıl-larda ortaya çıkabilecek radyoloji kökenli sağlık so-runlarının oluşumunu engellediği gibi, maliyeti deazaltacaktır.

İnsanlar radyasyon uygulaması gerektiren tümışınlamalara yönelik doz sınırlarıyla ve risk değerlen-dirmesiyle kontrol altına alınması gerekmektedir. Gö-rüntüleme ünitelerinde kullanılan tüm radyasyonyayan kaynak ve cihazlarla çalışanların radyasyon gü-venliğinin sağlanması hayati önem taşımaktadır. İyon-laştırıcı radyasyonla çalışanların mesleksel olarakaldıkları dozların sürekli takip edilmesi ve bu dozlarınen aza indirilmesi gerekmektedir. İnsanlar radyasyonuygulaması gerektiren tüm ışınlamalara yönelik doz sı-nırlarıyla ve risk değerlendirmesiyle kontrol altına alın-ması gerekmektedir. Gelecek nesilleri de kapsayacakşekilde hiç kimsenin istenmeyen radyasyon riskinemaruz bırakılmaması amaçlanmalıdır.

Ülkemizde ve dünyanın birçok ülkesinde, daha ka-liteli sağlık hizmeti sunabilmek için en ideal yöntemlerigeliştirmek ihtiyacı kaçınılmaz olarak tüm sağlık politi-kası belirleyicilerinin ana tartışma konusu haline gel-miştir. Sağlık hizmetlerinde kalitenin geliştirilmesi veiyileştirilmesi; kalite kültürünün radyoloji ünitelerindegörev yapanlarda ve hastanelerin diğer çalışanlarındayerleşmesini sağlamak aktif katılımı gerekli kılmaktadır.Bunun gerçekleşmesi için radyasyon güvenliğini sağlamakonusunda mezuniyet sonrası eğitimlerin fazlalaşmasını,fiziki mekânlarda radyasyon koruma levhaların kulla-nılmasını, çalışan ve hastalar için doz takip sistemleri-nin oluşturulmasını, çalışma ortamının iyileştirilmesini,tıp eğitiminde radyasyon güvenliği ve x ışınının zarar-ları konusunda eğitim programlarının müfredata yerleş-tirilmesini önerilmektedir.


S23


S24

1. Dadulescu E, Sorop I, Mossang D, Pera C,Patru E, et al. Benefit vs. Risks in children'sexposure to radiation for medical diagnosispurposes. Romanian Journal of Bioethics,2008;7(1):91-8.

2. Brenner DJ, Doll R, Goodhead DT, Hall EJ,Land CE, Little JB, et al. Cancer risks attribut-able to low doses of ionizing radiation: as-sessing what we really know. Proc Natl AcadSci U S A 2003;100(24):13761-6.

3. Simonetto C, Schöllnberger H, Azizova TV,Grigoryeva ES, Pikulina MV, Eidemüller M.Cerebrovascular Diseases in Workers atMayak PA: The Difference in Radiation Riskbetween Incidence and Mortality. PLoS One2015;10(5):e0125904.

4. Preston DL, Shimizu Y, Pierce DA, SuyamaA, Mabuchi K. Studies of Mortality of AtomicBomb Survivors”. Report 13: Solid Cancer andNoncancer Disease Mortality: 1950-1997. Ra-diat Res 2003;160(4):381-407.

5. Brenner DJ, Doll R, Goodheadd DT, Halla EJ, Land CE, Little JB et al. Cancerrisks attributable to low doses of ionizing radiation: assessing what we really know.Proc Natl Acad Sci USA 2003;100:13761-6.

6. Doctors BB. Knowledge of exposure to ionis-ing radiation: finding was not surprising. BMJ2003;327:1166.

7. Jacob K, Vivian G, Steel JR. X-ray dose train-ing: are we exposed to enough? Clin Radiol2004;59(10):928-34.

8. International Commission on RadiologicalProtection (1999). Genetic Susceptibility toCancer (Pergamon, Oxford), ICRP Publ. No.79. http://www.icrp.net/docs/1999_Ann_Rep.pdf. Çevrimiçi 20 05. 2017 tarihindeulaşılmıştır.

9. Ron E. Cancer risks from medical radiation.Health Phys 2003;85(1):47-59.

10. Ceylan I, Er A, Nayır T, Yaslı G, Akman C.“Radyolojik Tetkik Yaptıran HastalarınRadyasyonun Zararlı Etkileri Hakkında BilgiDüzeylerinin Araştırılması”. Smyrna Tıp Der-gisi. 10 Aralık 2013. https://www.research-gate.net/profile/Ali_Er4/publication/307599629_Smyrna_Tip_Dergisi_Arastirma_MakalesiIn-vestigation_of_Knowledge_Levels_about_the_Harmful_Effects_of_Radiation_on_Pa-tients_who_had_Radiological_Examina-tions/links/57cc3e2708ae59825185d8f9.pdf.Çevrimiçi 20.05.2017 tarihinde ulaşılmıştır.

11. Arslanoğlu A, Bilgin S, Kubal Z, Ceyhan MN,Ilhan MN, Maral I. Doctors' and intern doctors'knowledge about patients' ionizing radiationexposure doses during common radiologicalexaminations. Diagn Interv Radiol 2007;13(2):53-5.

12. Quinn AD, Taylor CG, Sabharwal T, Sikdar T.Radiation protection awareness in non-radiol-ogists. Br J Radiol 1997;70:102-6.

KAYNAKLAR

ağlık çalışanları, sahip oldukları meslek açısından yüksek risk altındadır. Hatayapma şansı olmayan sağlık çalışanları, çalışma hayatlarında yoğun stres ve işyükü, çabuk karar verme, hasta ve hasta yakınları ile yoğun temas kurma gibi

durumlarla sık karşılaşmaktadırlar. İş ortamındaki bu faktörler ve sorunlar çalışan-larda, yaptığı iş ile ilgili doyumsuzluğu yol açabilir bu da çalışanların motivasyo-nunu ve sundukları hizmetin kalitesini düşürebilir. Sağlık hizmetlerinin verimli vekaliteli sunumunda, sağlık çalışanları önemli bir yer tutmaktadır. Bu meslek gru-


S25

Radyoloji Yöneticilerinin İş Doyumu“Özel Hastane Örneği”

ÖÖZZEETT Günümüzün rekabetçi sağlık hizmetleri piyasasında ister kamu ister özel sektör sağlık ku-rumlarında olsun iç ve dış paydaşların ihtiyaç ve beklentilerini karşılamak söz konusu kurumlarınişletme başarısı üzerinde etkili olacaktır. Sunulan sağlık hizmetleri kalitesinin artırılmasını sağla-yacak yöntemlerden birisi de çalışan memnuniyetlerinin ölçülmesi, elde edilen çıktıların yönetiminkarar alma süreçlerinde kullanılmasıdır. Bu çalışmada radyoloji ünitelerinde çalışan ve yöneticilikgörevini üstlenen radyoloji çalışanlarının iş doyum düzeyi ve doyumsuzluğa yol açan etkenlerinbelirlenmesi amaçlanmıştır. Veri toplama yöntemi olarak anket formu kullanılmıştır. Anket çalış-ması İstanbul ilinde faaliyet gösteren 50 ve 50 üstü yatak kapasitesine sahip özel hastanelerin rad-yoloji hizmetlerinin yürütülmesinde görevli toplam 144 yönetici üzerinde yapılmıştır. Literatürışığında hazırlanmış olan anketin birinci bölümünde sosyo-demografik özellikler sorulmuştur, ikincibölümünde ise Minnesota İş Doyumu Ölçeği kullanılmıştır. Değerlendirme sonucunda radyolojiünitelerinde yöneticilik yapanların iş doyum düzeylerinin düşük olduğu görülmektedir. İş orta-mında yaşanan olumsuz her olayın iş doyumunu ve dolayısı ile hizmet kalitesini de olumsuz etki-leyebileceği unutulmamalıdır.

AAnnaahh ttaarr KKee llii mmee lleerr:: Radyoloji yöneticisi iş doyumu; radyoloji ünitesi; yönetim; özel hastane; eğitim düzeyi

AABBSS TTRRAACCTT Meeting the needs and expectations of internal and external stakeholders in today'scompetitive healthcare institutions, will have an impact on the business success. One of the waysto increase the quality of the health services provided is to measure employee satisfaction and useit in the decision-making processes of the management of the outputs obtained. In this study, itwas aimed to determine the relationship between the level of job satisfaction of radiology workerswho are in charge of management, and the factors that lead to insatiability. Survey study was car-ried out on a total of 144 administrators working in the execution of radiology services of privatehospitals in Istanbul. In the first part of the questionnaire sociodemographic characteristics wereasked, in the second part Minnesota Job Satisfaction Scale was used. As a result of the evaluation,it is observed that job satisfaction levels of the radiology units are low.

KKeeyywwoorrddss:: Radiology manager job satisfaction; radiology unit; management; private hospital; education level

Nuran AKYURTa





DERLEME

bunda stresin yüksek olması, çalışma ortamının riskli ol-ması örn. radyolojide radyasyon kaynakları ile çalışıyorolmaları belli bir süre sonra çalışma isteğinin ve verimi-nin düşmesine buna bağlı olarak da iş doyumunun düş-mesine yol açmaktadır. İş doyumu, başarı ve ödüller,çalışanların yüksek motivasyona ve yaşam kalitesinesahip olmalarına neden olan önemli faktörlerdir.

SAĞLIK HİZMETLERİNİN TANIMI

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), sağlık hizmetlerini “be-lirli sağlık kuruluşlarında, değişik tip sağlık persone-linden yaralanarak toplumun gereksinim ve isteklerinegöre değişen amaçları gerçekleştirmek böylece kişile-rin ve toplumun sağlık bakımını her türlü koruyucuve tedavi edici etkinliklerle sağlamak üzere ülke ça-pında örgütlenmiş kalıcı bir sistem” şeklinde tanımla-maktadır.1

Sağlık sektöründe yapılan değişimler ve yeniliklernedeniyle sağlık çalışanlarının beklentileri de değiş-mektedir. Sağlık hizmetlerinin verimliliği ve kalitesi içinçalışanların işgücünün sağlam olması gerekmektedir. Bunedenle kurum, hizmet sunumunda amaç ve hedefleriniçalışanı için uygun hale getirmelidir. Sağlık hizmetleridiğer hizmet sektörlerinden oldukça farklıdır. Sağlık sek-töründe çalışanların iş doyumu gün geçtikçe önem ka-zanmaktadır.

HASTANELERİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ

DSÖ hastaneleri, “teşhis, müşahede, rehabilitasyonolmak üzere hastaların uzun veya kısa süreli tedavi gör-dükleri kuruluşlar” olarak tanımlamaktadır. Ancak has-taneler tanı, tedavi, hasta bakımı ile sınırlı kalmayankuruluşlardır.2

Hastaneler en temel işlevi olan tedavi hizmetlerinihasta veya yaralılara ayaktan ya da yatarak sunmakta-dırlar. Hastaneler aynı zamanda topluma koruyucu sağ-lık hizmeti sunmakta ve toplum sağlığını geliştirmeyekatkı sağlamaktadır. Ayrıca hastanelerde, hekim, hem-şire, sağlık personeli, hasta ve öğrenci eğitimi de veril-mektedir.1,3

Hastanelerin organizasyon açısından özellikleri aşa-ğıdaki gibi sıralanmaktadır:

Hastaneler karmaşık yapıda, açık dinamik sis-temlerdir.

Hastaneler birer hizmet organizasyonudur.

Hastaneler matriks yapıda faaliyet gösteren orga-nizasyonlardır.

Hastaneler 24 saat kesintisiz hizmet veren ku-rumlardır.

Çalışanları arasında önemli farklılıklar taşıyankurumlardır.

İŞ TATMİNİ

İş doyumu kavramı, yaygın olarak iş memnuniyeti, çalı-şan memnuniyeti, çalışan doyumu gibi kavramlarla kul-lanılır. Genel bir tanımlama ile sosyoloji ve psikolojikboyutlar arasında yeri olan, bireysel ihtiyaçlarla kurum-sal beklentiler arasında bir uzlaşı işlevidir. Çalışanların işve işin koşullarına ilişkin algılarından kaynaklanan, ki-şinin değerler normlar ve beklentilerinden süzülerekbireyde oluşan duyguları ifade etmektedir.4 En genelmanasıyla iş tatmini çalışanların işleriyle ilgili genelhissiyatlarıdır.4 Bu hissiyatlar bireylerin çalışma hayatısüresince yaptıkları işe, çalıştıkları işletmeye ve iş orta-mına dair deneyimleriyle oluşmaktadır. Deneyimler iseçalışanların iş hayatı süresince gördüklerinden, yaşadık-larından, kazandıklarından, mutluluklarından ve üzün-tülerinden oluşmaktadır. Tüm bu bilgi ve duygularınsonucunda çalışanların yaptıkları işe veya çalıştıkları iş-letmeye karşı tutumları, iş tatmini veya tatminsizliğiniortaya çıkarmaktadır.5 İş tatmini yüksek çalışanlarındaha yüksek performansa sahip olduğu düşünüldüğünde,iş tatminin öncüllerinin ne olduğunun açığa çıkarılmasıönemli bir hal almaktadır. Liderlik tarzlarının ve yöne-tim şekillerinin iş tatmini üzerinde önemli bir etkiyesahip olduğu yapılan pek çok araştırma ile ortaya kon-muştur.6-9

İŞ DOYUMUNA ETKİ EDEN FAKTÖRLER

İş doyumunu oluşturan faktörler bireysel ve kurumsalfaktörler olmak üzere ikiye ayrılır.

İş Doyumunu Etkileyen Bireysel Faktörler

YYaaşş:: İş doyumu, yaş ilişkisini ele alan çok sayıdaaraştırma, iş doyumu ile yaş arasında olumlu bir ilişkininolduğunu, yaş yükseldikçe iş doyumunun da arttığını or-taya çıkarmıştır. Yapılan bir başka araştırmada genç yaş-lardaki insanların yükselme ve iş koşullarına ilişkin aşırıbeklentileri olması ya da iş seçimi ve iş güvencesine iliş-kin kuşkularının bulunması nedeniyle, işlerinden dahaaz doyum sağladıkları savunulmaktadır.

CCiinnssiiyyeett:: Hem kadınlar hem de erkekler için pres-tij, gelir, özerklik ve öğrenme olanakları iş doyumununbelirleyicileridir. Ancak bu durum yine de kadınlarla er-keklerin işleriyle ilgili duygularının aynı olduğu anla-


S26

mına gelmemektedir. Kadınların ev işlerindeki sorum-lulukları bir rol çatışmasına yol açmakta ve bu nedenlede pek çok kadın, iş sorumluluğu az olan ve böylece buçatışmayı azaltan işleri tercih edebilmektedirler. Kadın-ların iş doyumlarının daha düşük olduğunu belirten araş-tırmalarda ise bu sonuç, kadınların eşlik ve annelikrollerinin öncelikli olmasına bağlanmıştır.

EEğğiittiimm:: Eğitim düzeyi ile iş doyumu arasında ilişkiarayan araştırma sonuçları, genellikle eğitim düzeyininyükselmesi ile iş doyumunun azaldığını göstermektedir.Araştırmalar toplumca belirlenmiş saygınlığı yüksekolan, bağımsız çalışma olanağı veren ve insanla doğru-dan ilgilenen meslek gruplarında iş doyumunun yüksekolduğunu göstermektedir.10

SSttaattüü:: Birçok özelliğin yanı sıra meslek özelliklerinide içeren statü ile iş doyumu arasında güçlü bir ilişki ol-duğu bilinmektedir. Yöneticiler arasında yapılan araş-tırmalarda, daha üst yönetsel kademelerde bulunankişilerin iş doyumlarının diğerlerine göre daha yüksekolduğu belirlenmiştir.10

SSoossyyoo--KKüüllttüürreell ÇÇeevvrree:: Bireyin sosyo-kültürel çev-resinin de iş doyumunu etkilediği belirtilmektedir. Çalı-şanların iş koşulları orta düzeyde, çevre (toplum)koşulları kötü ise, bu durumun işlerinden doyumlarınıyükseltmede etken olduğu belirtilmektedir.

KKiişşiilliikk:: Çalışanların kişilik yapılarının iş doyumla-rına etkisini inceleyen araştırmalar, doyum düzeyi yük-sek olan bireylerin daha esnek ve kararlı kişiliği olan,işinde doyumsuz olan bireylerin ise amaçlarını seçmedegerçekçi olmayan, çevresel güçlükleri yenemeyen ve katıbir kişilik yapısına sahip bireyler olduğunu göstermiştir.Kendini gerçekleştirme düzeyine ulaşan bir iş göreninsavaşım isteyen işe daha çok değer verdiği, başarıya dahaçok güdülendiği, daha yüksek sorumluluk almaya istekli,adil yükselmeye daha çok yandaş olduğu, övülmeye,onaylanmaya daha az gereksinme duyduğu eleştiridendaha az etkilendiği, işi ile ilgili çatışmaya daha az düş-tüğü ve daha az uyum mekanizmalarına başvurduğu bil-dirilmiştir.11

İş Doyumunu Etkileyen Kurumsal Faktörler

KKuurruummuunn İİşşlleeyyiişşii vvee PPoolliittiikkaallaarrıı:: İş doyumu konu-sunda iş görenin kişisel özellikleri kadar kurumun işle-yiş ve politikaları da önemli rol oynamaktadır. Çalışaninsanların çalışma ortamlarından ve çevrelerinden kay-naklanan bazı nedenlerle sıkıntı ve endişe yaşadıkları vebu nedenle kurum ile bütünleşmedikleri, verimli çalış-madıkları ve doyumsuz oldukları bilinmektedir.12

FFiizziikksseell KKooşşuullllaarr:: Çalışanlar, ısısı, nemi, havalan-dırması, ışığı, sessizliği, rahatlığı, tehlikesiz oluşu yönle-rinden çalışmaya elverişli koşulları olan işyerleriniyeğlemekte, bunlara yüksek değer vermektedir. Ayrıcaçalışanların çoğu işyerlerinin evlerine yakın, çalıştıklarıbinanın temiz, işleri için gerekli araç-gereçlerin uygunve kullanılır olmasını istemektedirler.10

ÜÜccrreett:: İş doyumunu etkileyen diğer bir örgütselözellik olan ücret, temelde çalışanların fizyolojik ve gü-venlik gereksinimlerini karşılamaya yöneliktir. Ayrıcaücret, çalışanlarca başarının bir simgesi olarak da görül-mektedir. Ücretin başarıya göre ödenmediği duygusu,çalışanın doyumunu düşürmektedir. Ücretin yüksek ol-ması iş doyumunda etkilidir. Ancak ücretten doyum sağ-lamada kişinin bu ücreti hak ettiğine dair inancı daönemlidir.

KKuurruummddaa YYüükksseellmmee OOllaannaakkllaarrıı:: Çalışan, istediğidüzeyde yükselme olanağını görebildiği ve yükselme po-litikasının adil olduğuna inandığı oranda işinden doyumsağlamaktadır. Ancak yükselmenin anlamı bireyden bi-reye değişmektedir. Yükselme, bir bireye göre yüksekkazanç, diğerine göre daha yüksek bir toplumsal statüelde etme anlamına gelebilir. Her bireyin yükselmeyebakış açısı değişik olunca, yükselmenin bireylerde yara-tacağı doyum ya da doyumsuzluk da değişik olmakta-dır.13

SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA İŞ DOYUMU

Son yıllarda sağlık politikalarında yapılan değişikliklersağlık personelinin iş doyumunu olumsuz yönde etkile-miştir. Bunun en önemli sebepleri çalışma koşullarınınbozulması, ücretlerdeki azalmalar, iş yoğunluğu artışı,mesleki risklerde artış, artan şiddet uygulamaları ve stresgibi faktörlerdir. Hastanelerin multidisipliner yapı içe-risinde hizmet sunmaları gerekir. Bu hizmeti sunan ça-lışanların özellikleri ve sayıları kurumun özelliklerineve büyüklüğüne göre değişmektedir. Farklı meslek grup-ları hastaları memnun etmede ve kurumun amaçlarınıgerçekleştirmede önemli yer tutarlar. Bu gurupların ara-sındaki uyum ve denge sağlanarak memnuniyetlerininsağlanması önemlidir. Çünkü memnuniyeti düşük çalı-şanlar bunu doğrudan hastalara yansıtabilirler ve hastabakım kalitesinin düşmesine neden olabilirler.

Veri toplama yöntemi olarak anket formu kullanıl-mıştır. Anket çalışması İstanbul ilinde faaliyet gösteren50 ve 50 üstü yatak kapasitesine sahip özel hastanelerinradyoloji hizmetlerinin yürütülmesinde görevli toplam144 yönetici üzerinde yapılmıştır.14 Literatür ışığında ha-


S27

zırlanmış olan anketin birinci bölümünde yaş, cinsiyet,eğitim durumu, medeni durum gibi sosyo-demografiközellikler sorulmuştur, ikinci bölümünde ise Minnesotaİş Doyumu Ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen verilerindeğerlendirilmesi SPSS İstatistik Paket Programı (17.0sürümü) ile yapılmıştır. İstatistik analiz tekniği olarak,frekans dağılımları ve One-Way Anova, T-testi kulla-nılmıştır.15,16 Verilerin istatistik değerlendirmeleri yapı-larak tablolara aktarılmıştır.

MİNNESOTA İŞ DOYUMU ÖLÇEĞİ

Dawis ve ark. tarafından iş doyumu düzeyini belirlemekamacıyla 1967 yılında geliştirilmiştir. İçsel ve dışsal işdoyumu faktörlerini ortaya çıkarıcı özelliklere sahip20 maddeden oluşan 5’li Likert tipi (1’den 5’e kadar de-ğişen puanlamaya sahip) bir araçtır. Ölçekte kullanı-lan puanlama; (Çok memnunum -5, Memnunum -4,Kararsızım -3, Memnun Değilim -2, Hiç Memnun De-ğilim -1) şeklindedir. Ölçek içsel doyum, dışsal doyumve genel doyum puanlarını vermektedir. Genel doyumpuanı, maddelerden elde edilen puanların toplamının20’ye bölünmesiyle elde edilir. Buna göre en düşük puan20, en yüksek puan 100’dür. İçsel doyum puanı başarı,tanınma veya takdir edilme, işin kendisi, işin sorumlu-luğu, yükselme ve terfie bağlı görev değişikliği gibi işiniçsel niteliğine ilişkin doyumla ilgili öğelerden oluş-maktadır. İçsel doyum puanı, bu boyutun maddelerin-den elde edilen puanların toplamının 12’ye bölünmesiile bulunur. Dışsal doyum puanı, kurum politikası veyönetimi, denetim şekli, yönetici, çalışma ve astlarlailişkiler, çalışma koşulları, ücret gibi işin çevresine aitöğelerden oluşmaktadır. Dışsal doyum puanı, bu bo-yutun maddelerinden elde edilen puanların toplamı-nın 8’e bölünmesi ile bulunur. Ölçeğin nötr doyumpuanı 3’tür. Ölçekten alınan puan 3’ten küçük ise iş do-yumunun düşük, 3’ten büyük ise iş doyumunun yüksekolduğunu göstermektedir. Araştırma ile ilgili tüm izinleralınmıştır.

Sınırlılıklar: Anket çalışması 1 Nisan-30 Ağustos2016 tarihleri arasında yapılmıştır. Özel hastanelerinradyoloji ünitelerinde yöneticilik yapan radyoloji uz-manı, radyoloji başteknisyeni, ünite ve birim sorumlularıgörevini yapan radyoloji çalışanları araştırma kapsamınaalınmıştır.

Radyolojide yönetim görevini üstlenen çalışanla-rın demografik özelliklerine, iş doyum (MSQ) sorularıiçin verdikleri cevapların yüzdelik dağılımlarına ve işdoyumuna etki eden değişkenlerle olan ilişkilerine aitbulgulara yer verilmiştir. Çalışanların demografik özel-

liklerinin frekans analizi sonuçları Tablo 1 ve 2’de, ta-nımlayıcı istatistikleri Tablo 3 ve 4’de verilmiştir.

Araştırma grubunun sosyo-demografik özellikle-rine bakıldığında, %73,6 (n=106) ile çoğunluğu erkekleroluşturmaktadır. Radyoloji yöneticilerinin %88,2’sinin(n=127) evli oldukları görülmektedir (Tablo 1).

Tablo 2’de görüldüğü gibi, ankete katılan yönetici-lerin %21,5’i (n=31) kendilerini geliştirmeye yönelik birkursa katıldıklarını, %78,5’i (n=113) katılmadıklarını be-lirtmişlerdir. Mesleği ile ilgili bir yayın takip edenlerinoranı %67,4 (n=97), takip etmeyenlerin ise %32,6’dır(n=47).

İş doyumu bulgularında, çalışanların iş doyumunayönelik ifadelere verdikleri cevapların dağılımı, iş doyumu alt boyutlarının tanımlayıcı istatistikleri, demografik özelliklere göre iş doyumu puanları, yöne-ticilerin görevlerine göre iş doyum puanları ve çalı-şanlara göre iş doyum düzeyleri sırasıyla Tablo 3 ve4’de verilmiştir.

İş doyum ölçeğinin sorularına verilen cevaplar T-testine ve One-Way Anova testine tabi tutulmuştur(Tablo 3 ve 4). Bu işlem sonrasında genel iş doyum orta-laması 2,4633 olarak bulunmuştur. Radyoloji ünitele-rinde yöneticilik görevlerini üstlenenlerin genel işdoyumunun düşük olduğu görülmektedir.


S28


Tablo 1. Sosyo-demografik Özellikler

Sayı Frekans

[n] [%]


Kadın 38 26,4

Medeni Hali Evli 127 88,2

Bekar 8 5,6

Dul 9 6,3

Özellikler


Lisans 59 41


Doktora/ Tıpta Uzmanlık 23 16

Toplam 144 100


Sayı Frekans

[n] [%]

Kongre/Kurs katılım durumu Evet 31 21,5

Hayır 113 78,5

Mesle�inizle �lgili Bir Yayın/Dergi Takip Etme Evet 97 67,4

Hayır 47 32,6


6 - 10 yıl 20 13,9

11 – 15 yıl 20 13,9


Toplam 144 100

Özellikler

Tablo 2’de görüldü�ü gibi, ankete katılan yöneticilerin %21,5’i (n=31) kendilerini geli�tirmeye yönelik bir kursa katıldıklarını, %78,5’i (n=113) katılmadıklarını belirtmi�lerdir. Mesle�i ile ilgili bir yayın takip edenlerin oranı %67,4 (n=97), takip etmeyenlerin ise %32,6’dır (n=47). �� doyumu bulgularında, çalı�anların i� doyumuna yönelik ifadelere verdikleri cevapların da�ılımı, i� doyumu alt boyutlarının tanımlayıcı istatistikleri, demografik özelliklere göre i� doyumu puanları, yöneticilerin görevlerine göre i� doyum puanları ve çalı�anlara göre i� doyum düzeyleri sırasıyla Tablo 3 ve 4’de verilmi�tir.



Sayı Frekans

[n] [%]


Kadın 38 26,4

Medeni Hali Evli 127 88,2

Bekar 8 5,6

Dul 9 6,3

Özellikler


Lisans 59 41


Doktora/ Tıpta Uzmanlık 23 16

Toplam 144 100


Sayı Frekans

[n] [%]

Kongre/Kurs katılım durumu Evet 31 21,5

Hayır 113 78,5

Mesle�inizle �lgili Bir Yayın/Dergi Takip Etme Evet 97 67,4

Hayır 47 32,6


6 - 10 yıl 20 13,9

11 – 15 yıl 20 13,9


Toplam 144 100

Özellikler

Tablo 2’de görüldü�ü gibi, ankete katılan yöneticilerin %21,5’i (n=31) kendilerini geli�tirmeye yönelik bir kursa katıldıklarını, %78,5’i (n=113) katılmadıklarını belirtmi�lerdir. Mesle�i ile ilgili bir yayın takip edenlerin oranı %67,4 (n=97), takip etmeyenlerin ise %32,6’dır (n=47). �� doyumu bulgularında, çalı�anların i� doyumuna yönelik ifadelere verdikleri cevapların da�ılımı, i� doyumu alt boyutlarının tanımlayıcı istatistikleri, demografik özelliklere göre i� doyumu puanları, yöneticilerin görevlerine göre i� doyum puanları ve çalı�anlara göre i� doyum düzeyleri sırasıyla Tablo 3 ve 4’de verilmi�tir.

SONUÇ

Radyoloji yöneticilerinin iş doyum düzeyleri irdelendi-ğinde; genel iş doyum oranı (2,4633) bulunmuştur. Eldeedilen bu puan da radyoloji ünitelerinde yöneticilik ya-panların iş doyum düzeylerinin düşük olduğunu göster-mektedir. Eğitim durumuna göre; iş doyumu ile eğitimdüzeyi arasındaki ilişki incelendiğinde ise anlamlı birfark bulunmuştur (p:0,001; p<0,05). Araştırmada lisansmezunlarının (lisansını başka alanlarda tamamlama) işdoyumlarının diğerlerini göre az da olsa yüksek olduğusaptanmıştır. Ön lisans mezunlarının iş doyumunundüşük olduğu saptanmıştır. Araştırmada içsel iş doyu-munun, eğitim durumuna göre farklılık gösterip göster-mediği incelenmiştir. Buna göre, içsel doyum ile eğitimdurumu arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur.(p:0,003; p<0,05). Ön lisans mezunlarının içsel doyum-ları düşük çıkmıştır. Araştırmada dışsal iş doyumununsonuçları, eğitim duruma göre farklılık gösterip göster-mediği incelenmiştir. Buna göre, dışsal doyum ile eğitim

durumu arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur.(p:0,006; p<0,05). Yüksek lisansını yapan yöneticilerindışsal doyumları düşük çıkmıştır. Sağlık çalışanları ileyapılmış diğer araştırmalarda; genel iş doyumsuzluğuçerçevesinde, öğrenim durumu yüksek lisans ve üzeridüzeyinde “ücret” etkeninden diğer öğrenim durumun-daki yöneticilere göre daha fazla doyumsuz oldukları,görevden ayrılma isteğinin bu gurupta daha fazla olduğuyönünde tespitler bulunmaktadır.17-19 Genel iş doyumuerkek yöneticilerle benzer olsa da daha az sayıda kadınradyoloji yöneticisinin yapmış olduğu işinden çok mem-nun kaldıklarını görülmüştür.20-23 Yönetimdeki görevinegöre; Araştırmada dışsal iş doyumunun sonuçları, yöne-timdeki göreve göre farklılık gösterip göstermediği in-celenmiştir. Buna göre, dışsal doyum ile yönetimdekigörevi arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur.(p:0,03; p<0,05).

Radyoloji yöneticilerinin iş memnuniyetini artıra-bilmek için öncelikle motivasyonun artırılması gerekir.Radyoloji yöneticilerinin (özellikle başteknisyen, birim


S29

TABLO 3: Sosyo-demografik özelliklerin iş doyumuna oranı.

Tablo 3. Sosyo-demografik Özelliklerin �� Doyumuna Oranı

x ss P x ss P x ss P

Cinsiyet 0,11 0,49 0,29

Erkek 2,33 0,46 2,61 0,69 2,47 0,48

Kadın 2,18 0,53 2,71 0,81 2,71 0,81

Ya� 0,29 0,52

20 - 30 2,08 0,69 3,01 1,17 2,55 0,89

31 - 40 2,24 0,48 2,58 0,67 2,41 0,5

41 - 50 2,34 0,45 2,61 0,68 2,47 0,48

51 - 60 2,28 0,49 2,64 0,72 2,46 0,52

Çocuk sahibi olma durumu 0,49 0,72 0,52

Evet 2,29 0,47 2,67 0,7 2,48 0,5

Hayır 2,23 0,66 2,36 0,85 2,29 0,69

E�itim durumu 0,003 0,006 0,001

Ön lisans 1,98 0,55 2,52 0,8 2,25 0,61

Lisans ve e�de�eri 2,41 0,53 2,91 0,78 2,66 0,55

Yüksek lisans 2,2 0,34 2,43 0,55 2,32 0,38


**2,87

**14,121

�çsel doyum Dı�sal doyum Genel i� doyumu

2,462,29 2,67

T T

1,63 0,68

T

**3,76 **2,24

**11,932 **10,398

Tablo 4. Sosyo-Demografik Özelliklerin �� Doyumuna Oranı

x ss T P x ss T P x ss T PKurs/Kongre katılımları 0,83 0,41 0,45 0,69 0,67 0,5Evet 2,35 0,46 2,69 0,7 2,51 0,51Hayır 2,27 0,49 2,63 0,73 2,45 0,52

Mesleki yayınları takip etme durumu 0,76 0,45 1,55 0,12 1,44 0,15Evet 2,31 0,5 2,7 0,76 2,51 0,54Hayır 2,24 0,47 2,51 0,63 2,37 0,47

Radyoloji yöneticisi olarak çalı�ma yılı **2,52 0,47 **5,15 0,16 **2,17 0,540 - 5 yıl 2,31 0,5 2,67 0,73 2,49 0,526 - 9 yıl 2,36 0,46 2,36 0,72 2,36 0,5610 - 15 yıl 2,13 0,39 2,6 0,77 2,37 0,4216 yıl ve üzeri 2,23 0,61 2,85 0,72 2,54 0,58

Sa�lık sorunu olma durumu 1,32 0,19 1,72 0,88 1,81 0,71Evet 2,39 0,51 2,83 0,91 2,61 0,63Hayır 2,25 0,48 2,59 0,65 2,42 0,48


�� doyum ölçe�inin sorularına verilen cevaplar T-testine ve One-Way Anova testine tabi tutulmu�tur (Tablo 3 ve 4). Bu i�lem sonrasında genel i� doyum ortalaması 2,4633 olarak bulunmu�tur. Radyoloji ünitelerinde yöneticilik görevlerini üstlenenlerin genel i� doyumunun dü�ük oldu�u görülmektedir. 4. TARTI�MA ve SONUÇ Radyoloji yöneticilerinin i� doyum düzeyleri irdelendi�inde; genel i� doyum oranı (2,4633) bulunmu�tur. Elde edilen bu puan da radyoloji ünitelerinde yöneticilik yapanların i� doyum düzeylerinin dü�ük oldu�unu göstermektedir. E�itim durumuna göre; i� doyumu ile e�itim düzeyi arasındaki ili�ki incelendi�inde ise anlamlı bir fark bulunmu�tur (p:0,001; p<0,05). Ara�tırmada lisans mezunlarının (lisansını ba�ka alanlarda tamamlama) i� doyumlarının di�erlerini göre az da olsa yüksek oldu�u saptanmı�tır. Ön lisans mezunlarının i� doyumunun dü�ük oldu�u saptanmı�tır. Ara�tırmada içsel i� doyumunun, e�itim durumuna göre farklılık gösterip göstermedi�i incelenmi�tir. Buna göre, içsel doyum ile e�itim durumu arasında anlamlı bir farklılık bulunmu�tur. (p:0,003; p<0,05). Ön lisans mezunlarının içsel doyumları dü�ük çıkmı�tır. Ara�tırmada dı�sal i� doyumunun sonuçları, e�itim duruma göre farklılık gösterip göstermedi�i incelenmi�tir. Buna göre, dı�sal doyum ile e�itim durumu arasında anlamlı bir farklılık bulunmu�tur. (p:0,006; p<0,05). Yüksek lisansını yapan yöneticilerin dı�sal doyumları dü�ük çıkmı�tır. Sa�lık çalı�anları ile yapılmı� di�er ara�tırmalarda; genel i� doyumsuzlu�u

TABLO 4: Sosyo-demografik özelliklerin iş doyumuna oranı.

Tablo 3. Sosyo-demografik Özelliklerin �� Doyumuna Oranı

x ss P x ss P x ss P

Cinsiyet 0,11 0,49 0,29

Erkek 2,33 0,46 2,61 0,69 2,47 0,48

Kadın 2,18 0,53 2,71 0,81 2,71 0,81

Ya� 0,29 0,52

20 - 30 2,08 0,69 3,01 1,17 2,55 0,89

31 - 40 2,24 0,48 2,58 0,67 2,41 0,5

41 - 50 2,34 0,45 2,61 0,68 2,47 0,48

51 - 60 2,28 0,49 2,64 0,72 2,46 0,52

Çocuk sahibi olma durumu 0,49 0,72 0,52

Evet 2,29 0,47 2,67 0,7 2,48 0,5

Hayır 2,23 0,66 2,36 0,85 2,29 0,69

E�itim durumu 0,003 0,006 0,001

Ön lisans 1,98 0,55 2,52 0,8 2,25 0,61

Lisans ve e�de�eri 2,41 0,53 2,91 0,78 2,66 0,55

Yüksek lisans 2,2 0,34 2,43 0,55 2,32 0,38


**2,87

**14,121


2,462,29 2,67

T T

1,63 0,68

T

**3,76 **2,24

**11,932 **10,398

Tablo 4. Sosyo-Demografik Özelliklerin �� Doyumuna Oranı

x ss T P x ss T P x ss T PKurs/Kongre katılımları 0,83 0,41 0,45 0,69 0,67 0,5Evet 2,35 0,46 2,69 0,7 2,51 0,51Hayır 2,27 0,49 2,63 0,73 2,45 0,52

Mesleki yayınları takip etme durumu 0,76 0,45 1,55 0,12 1,44 0,15Evet 2,31 0,5 2,7 0,76 2,51 0,54Hayır 2,24 0,47 2,51 0,63 2,37 0,47

Radyoloji yöneticisi olarak çalı�ma yılı **2,52 0,47 **5,15 0,16 **2,17 0,540 - 5 yıl 2,31 0,5 2,67 0,73 2,49 0,526 - 9 yıl 2,36 0,46 2,36 0,72 2,36 0,5610 - 15 yıl 2,13 0,39 2,6 0,77 2,37 0,4216 yıl ve üzeri 2,23 0,61 2,85 0,72 2,54 0,58

Sa�lık sorunu olma durumu 1,32 0,19 1,72 0,88 1,81 0,71Evet 2,39 0,51 2,83 0,91 2,61 0,63Hayır 2,25 0,48 2,59 0,65 2,42 0,48


�� doyum ölçe�inin sorularına verilen cevaplar T-testine ve One-Way Anova testine tabi tutulmu�tur (Tablo 3 ve 4). Bu i�lem sonrasında genel i� doyum ortalaması 2,4633 olarak bulunmu�tur. Radyoloji ünitelerinde yöneticilik görevlerini üstlenenlerin genel i� doyumunun dü�ük oldu�u görülmektedir. 4. TARTI�MA ve SONUÇ Radyoloji yöneticilerinin i� doyum düzeyleri irdelendi�inde; genel i� doyum oranı (2,4633) bulunmu�tur. Elde edilen bu puan da radyoloji ünitelerinde yöneticilik yapanların i� doyum düzeylerinin dü�ük oldu�unu göstermektedir. E�itim durumuna göre; i� doyumu ile e�itim düzeyi arasındaki ili�ki incelendi�inde ise anlamlı bir fark bulunmu�tur (p:0,001; p<0,05). Ara�tırmada lisans mezunlarının (lisansını ba�ka alanlarda tamamlama) i� doyumlarının di�erlerini göre az da olsa yüksek oldu�u saptanmı�tır. Ön lisans mezunlarının i� doyumunun dü�ük oldu�u saptanmı�tır. Ara�tırmada içsel i� doyumunun, e�itim durumuna göre farklılık gösterip göstermedi�i incelenmi�tir. Buna göre, içsel doyum ile e�itim durumu arasında anlamlı bir farklılık bulunmu�tur. (p:0,003; p<0,05). Ön lisans mezunlarının içsel doyumları dü�ük çıkmı�tır. Ara�tırmada dı�sal i� doyumunun sonuçları, e�itim duruma göre farklılık gösterip göstermedi�i incelenmi�tir. Buna göre, dı�sal doyum ile e�itim durumu arasında anlamlı bir farklılık bulunmu�tur. (p:0,006; p<0,05). Yüksek lisansını yapan yöneticilerin dı�sal doyumları dü�ük çıkmı�tır. Sa�lık çalı�anları ile yapılmı� di�er ara�tırmalarda; genel i� doyumsuzlu�u

sorumlusu) görev yetki ve sorumluluklarının daha iyi ta-nımlanması, çalışma ortamlarının düzenlenmesi, ücret,bilgi ve yeteneklerini kullanabilme, çalışan yöneticiilişkileri, yoğun iş yükü gibi noktalara dikkat çekil-miştir. Bu önemli noktaların iyileştirilmesi sonucu bö-lümde çalışanların motivasyon artacak, birey işyaşamında doyuma ve üst performans da çalışma isteğioluşacaktır.

ÇÇaallıışşmmaannıınn ssıınnıırrllııllııkkllaarrıı:: Bunlardan birincisi, anke-tin uygulanması esnasında katılımcıların bu tür çalışma-lara karşı ön yargılarının olması, ikincisi ise verilerintoplandığı kurum türüne özgü çok özel öğelerin olması-dır. Anketimizin uygulanma aşamasında yöneticinin al-dığı ücret kısmını doldurmadıkları görülmektedir. Bunarağmen, bu çalışmanın gelecekte yapılacak çalışmalariçin bir alt yapı oluşturacağı düşünülmektedir.


S30

1. Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye İlişkileri. Eylül1997. Ankara https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutup-hane/kitaplar/dsoandturkey.pdf. Çevrimiçi 10Mayıs 2017 tarihinde ulaşılmıştır.

2. Yasemin YILDIZ. “Yataklı Sağlık Kuruluşla-rında Yönetsel Sorunların İncelenmesi Edirneİlinde Örnek Bir Uygulama”. Edirne TrakyaÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tem-muz, 2008.

3. Nuran Akyurt, “Unhindered health services” inhealth institutions research on public hospi-tals”. 3. Uluslararası Ekonomi Yönetimi ve Pa-zarlama Kongresi. 24/25 Mart 2017 Kocaeli.http://www.ekonomiyonetimivepazararastir-malarikongresi.org/source/ozetler-2.pdf. Çev-rimiçi 10.05.2017 tarihinde ulaşılmıştır.

4. Littell, Susan Carol. Organizational climateand job satisfaction in mid-level nurse ma-nagers”. ProQuest Dissertations Publishing;1995. 9603899. p.1-119.

5. Tarcan M, Top NM, Yorgancıoğlu Tarcan G.An analysis of the relationship betweenburnout, socio-demographic and workplacefactors and job satisfaction among emergencydepartment health professionals. AppliedNursing Research 2017;34:40-7. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.apnr.2017.02.011.

6. Braun S, Peus C, Weisweiler S, Frey D.Transformational leadership, job satisfaction,and team Performance: A multilevel mediationmodel of trust. The Leadership Quarterly2013;24(1):270-83. (http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/2158244013497027.Çevrimiçi 19.05.2017 tarihinde ulaşılmıştır.

7. Börü D, Güneşer B. Liderlik Tarzının Çalışanınİş Tatmini ile İlişkisi ve Lidere Olan GüveninBu İlişkideki Rolü. Hacettepe Üniversitesi İkti-sadi ve İdari Bilimler Dergisi 2005;23(1):135-56.

8. Voon ML, Lo MC, Ngui KS, Ayob NB. The in-fluence of leadership styles on employees jobsatisfaction in public sector organizations inMalaysia. International Journal of Business,Management and Social Sciences 2011;2(1):24-32.

9. A Mohammad Mosadegh Rad, “A study of re-lationship between managers' leadership styleand employees' job satisfaction”, Leadershipin Health …, 2006. emeraldinsight.com. 19.Mayıs 2017 tarihinde ulaşılmıştır.

10. Tambağ H, Can R, Kahraman Y, Şahpolat M.Hemşirelerin Çalışma Ortamlarının İş DoyumuÜzerine Etkisi. Bakırköy Tıp Dergisi2015;11(4) / Medical Journal of Bakırköy, Volume 1l, Number 4, 2015. doi: 10.5350/BTDMJB201511402.

11. İrigüler F, Güler ME. Emotional Labor ofTourist Guides: How Does It Affect Their JobSatisfaction and Burnout Levels?. Journal ofYaşar University 2016;11/42:113-23.

12. Cortina LM, Magley VJ, Williams JH, LanghoutRD. Incivility in the workplace: incidence andimpact. J Occup Health Psychol 2001;6(1):64-80.

13. Kaya F, Oğuzöncül AF. Job Satisfaction andAffecting Factors in Primary Health CareProviders. Dicle Tıp Dergisi / Dicle MedicalJournal 2016;43 (2):248-55 doi: 10.5798/diclemedj.0921.2016.02.0675.

14. Akyurt N. Accreditatıon Standards At Hospi-tals: A Novel Research About The Opinion OfRadiology Department Supervisors RelatedWith The Degree Of Using Standards In Is-tanbul Located Private Hospıtals. Oral Pres-entation (OP015). 2nd International PatientSafety Congress. 25-29 March 2008. An-talya/Turkey. WOW Kremlin Palace Hotel.p.166.

15. Ural A, Kılıç İ. Bilimsel Araştırma Süreci VeSPSS İle Veri Analizi. Ankara: DetayYayıncılık; 2005.


17. Tağraf H, Şahin İ, Özkan AM. ÇalışanlarınÖrgütsel Adalet Algıları ve Performans Arasın-daki İlişki: Bir Sağlık Kuruluşunda Araştırma.CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi2016;17(2).

18. Becchetti L, Castriota S, Tortia EC. Produc-tivity, wages and intrinsic motivations. SmaBus Eco 2012;41:379-99. https://link.springer.com/article/10.1007/s11187-012-9431-2.Çevrimiçi 10.05.2017 tarihinde ulaşılmıştır.

19. Öztürk G, Çetin M, Yıldıran N, Türk YZ, FedaiT. Hekimlerde Tükenmişlik Ve İş DoyumuDüzeyleri. Anatolian Journal of Clinical Inves-tigation 2012;6(4):239-45.

20. Sone M, Mizunuma K, Nakajima Y, YasunagaH, Ohtomo K. Job satisfaction, income, work-load, workplace, and demographics of Japan-ese radiologists in the 2008 survey. Jpn JRadiol 2013;31(5):364-70.

21. Gunderman RB, Willing SJ. Motivation in ra-diology: implications for leadership. Radiology2002;225(1):1-5.

22. Li L, Hu H, Zhou H, He C, Fan L, Liu X, et al.Work stress, work motivation and their effectson job satisfaction in community health work-ers: a cross-sectional survey in China. BMJOpen 2014;4(6):e004897.

23. Cortina Lilia M, Dana K-F, Leskinen EA,Marisela Huerta, Magley VJ. Selective Incivil-ity as Modern Discrimination in Organizations:Evidence and Impact. Journal of Management2013;39(6):1579-605.

KAYNAKLAR

eni yüzyılda ülkeler güçlerini tanımlarken sahip oldukları nüfus oranları, yer-altı-yerüstü kaynakları değil yetişmiş nitelikli, donanımlı, vizyon sahibi inovatifinsan gücünden almakta ve küresel aktörler olarak bu güçleriyle ön plana çık-

maktadırlar. Tüm sektörde olduğu gibi sağlık, eğitim de uluslararası kavramı tüm ül-kelerin gündemine girmiş ve bu konuda ciddi çalışmalar yapılmaktadır. MeslekYüksekokulları; 2547 sayılı Yükseköğretim kanununa göre; belirli mesleklere yöneliknitelikli insan gücü yetiştirmeyi amaçlayan yılda iki veya üç dönem olmak üzere iki yıl-lık eğitim öğretim sürdüren, ön lisans derecesi veren bir yükseköğretim kurumudur.


S31

Mesleki Eğitimin Önemi, Tıbbi GörüntülemeTeknikleri Eğitiminde Yeni Trend

“Ulusal Çekirdek Eğitim Programı (ÇEP) Örneği”

ÖÖZZEETT Son yıllarda Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Programlarının sayılarında yaşanan artışlar ne-deniyle farklı olanaklara ve alt yapıya sahip üniversitelerde farklı eğitim model ve programları uy-gulanmaya başlanmıştır. Temel bilgi ve becerilere sahip tıbbi görüntüleme teknikeriyetiştirilebilmesi için ulusal yeterlilikler çerçevesinde bir Çekirdek Eğitim Programının (ÇEP) ha-zırlanması gereksinimi doğmuştur. Araştırmada, ÇEP çalışmalarında kullanılmak üzere anket formuhazırlanmıştır. Formun birinci bölümünde sosyo-demografik özellikleri içeren sorular, ikinci bö-lümünde de mesleki bilgilerini içeren ifadelere yer verilmiştir. Kişiye kendisini değerlendirmesi is-tenmiştir. Ankete katılan öğrenci ve mezun sayısı 419, radyoloji yöneticisi (uzman) sayısı 52’dir. Buörnekte teknikerlerin önemli bir kısmının (%71,8) bilgi ve beceri bakımından kendilerini “iyi” ve“mükemmel” seviyede bulduğu, fakat sektörün teknikerleri bilgi ve beceri bakımından, tekniker-ler kadar “iyi” ve “mükemmel” (%42,3) bulmadığı görülüyor. Günümüz teknolojik gelişmelerin pa-ralelinde tıbbi görüntüleme teknikerlerinin bilgi ve becerisi uygun programlarla güncellenmelidir.Bu noktada Çekirdek Eğitim Programı’nın mevcut problemlerin gözden geçirilmesi ve çözüm öne-rilerinin geliştirilmesi bakımından bir fırsat olabileceği düşünülmektedir.

AAnnaahh ttaarr KKee llii mmee lleerr:: Temel eğitim programı; mesleki eğitim; tıbbi görüntüleme teknikleri eğitimi; tıbbi görüntüleme teknisyeni; ön lisans programında eğitim gören teknikerler

AABBSS TTRRAACCTT In recent years, universities have developed and implemented various educationalmodels and programs. In order to train the Medical Imaging Technician with basic knowledge andskills, it is necessary to prepare a “Core Training Program” within the framework of national qual-ifications. A questionnaire form was prepared for use in Core Training Program studies. In the firstpart of the questionnaire, questions were asked with sociodemographic characteristics, in the sec-ond part professional knowledge and skills. The number of students and graduates participating inthe survey is 419, the number of radiology managers (specialists) is 52. In parallel with currenttechnological developments, the knowledge and skill of medical imaging technicians should be up-dated with appropriate programs. At this point, the Core Training Program is thought to be an op-portunity to look at existing problems and to develop proposals for solutions.

KKeeyywwoorrddss:: Core training program; vocational education; medical imaging techniques education; medical imaging technician; technician studying in the associate degree program

Nuran AKYURTa

aTıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı, Marmara Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu,İstanbul


Yazışma Adresi/Correspondence:Nuran AKYURTMarmara Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu,Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı,İstanbul, TÜRKİ[email protected]


DERLEME

TÜRKİYE’DE TIBBİ GÖRÜNTÜLEME EĞİTİMİ

Mesleğinin gerektirdiği bilgi, beceri ve uygulama yete-neklerini kazanması, değişen dünya düzenine adapteolabilmesi, hasta, hasta yakını, sağlık çalışanları ile etkiniletişim kurabilmesi, sorun odaklı değil çözüm odaklıyaklaşım tarzı geliştirebilmesi, ekip ruhu ile çalışma be-cerisini kazanması ile mümkün olacaktır.1

TARİHÇE

Türkiye’de ilk Radyoloji Teknisyeni yetiştiren kurum“Ankara Yenişehir Sağlık Koleji” dir. 1978’de “SağlıkMeslek Liseleri” açılarak lise düzeyinde (4 yıl) eğitim ve-rilmiştir. 1986-1990 yılları arasında “Lise MezunlarınaMeslek Edindirme (LİMME) Projesi” kapsamında kursla18 aylık eğitimle Radyoloji Teknisyeni yetiştirilmiştir.Aynı yıllarda üç büyük ilde (Ankara, İstanbul, İzmir)Radyoloji Teknikerliği eğitimi veren Sağlık HizmetleriMeslek Yüksekokulları açılmıştır.

Tıbbi Görüntüleme Teknikleri programının eğitimsüresi ve AKTS sayıları Tablo 1’de görülmektedir. Tablo2’de görüldüğü üzere, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlıtoplam Sağlık Meslek Liseleri (SML) 425 adettir. Yük-seköğretim Kurulu’na bağlı Sağlık Hizmetleri MeslekYüksekokulu (SHMYO) sayısı 162 adettir.

Farklı ülkelerde, tıbbi görüntüleme eğitiminin enaz 3-4 yıl (180-240 AKTS) lisans düzeyinde verildiği gö-rülmektedir. Ülkemizde, tıbbi görüntüleme program ge-

liştirme sürecinde; meslek elemanlarının yeterlilikleri,yeterlilikler analiz edilerek program içerikleri oluştu-rulmuş, İSCED ’97 eğitim alanlarının sınıflamasından ya-rarlanılarak programın genel çerçevesi belirlenmiş veprogram dokümanları hazırlanmıştır.

Zorunlu dersler; YÖK veya Yüksek Öğretim Ku-rumları tarafından belirlenen ve tüm programlar için zo-runlu olan dersler ile bölüm ve/veya program için temelve ortak yeterlikleri kazandırmayı hedefleyen dersler-dir.

Meslek dersleri; Mesleğe ilişkin yeterlikleri kazan-dırmaya yönelik derslerdir. Seçilen meslek derslerinin,süresi, içeriği, ölçme-değerlendirme ve öğretim yön-temleri belirlenirken yeterlik tablosu, ders bilgi form-ları, modül bilgi formları ve işlem analizlerindekiaçıklamalar esas alınmıştır.

Seçmeli dersler; Öğrencinin bireysel gelişimi veyaşam kalitesinin artırılması, sektörel ve bölgesel ihti-yaçlar, eğitim kurumunun koşulları ve öğrencinin istih-damına katkıda bulunacak ilave yeterliklerinkazanılması, disiplinler arası çalışmalar vb. ülkesel ve ev-rensel durumlar dikkate alınarak, ilgili program ya dadiğer programlardaki derslerden seçilebilmektedir..

Staj Uygulaması; Öğrencinin ilgili sektörde yapa-cağı pratik ve uygulamalı eğitimdir. Öğrencilerin; iş yer-lerindeki eğitim, uygulama ve stajları, YükseköğretimKurulunun belirlediği esas ve usuller çerçevesinde yapı-lır şeklinde özetlenmektedir.


S32

�

Ülke Düzey Bölüm/Program Kapsamı Program Süresi / Derece (Yıl x 60 AKTS)

Türkiye 5. Düzey (ön lisans) Tıbbi Görüntüleme Teknikleri 2 yıl (120 AKTS)

TABLO 1: Radyoteknoloji Eğitiminin Program Adı ve Süresi (Türkiye).

�

E�itim Kurumunun Adı E�itim Verilen Düzey E�itim Veren (*) Faal Olmayan Toplam

Sa�lık Hizmetleri Yüksekokulu (SHYO) Lisans - 2 2

�ki Yıllık Meslek Yüksekokulları - - -

Sa�lık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu (SHMYO) Ön Lisans 87 75 162

Sa�lık Bilimleri Meslek Yüksekokulu Ön lisans 1 - 1

Sa�lık Meslek Liseleri (SML) Lise 425 - 425

TABLO 2: Türkiye’de Meslek Yüksekokulu ve Meslek Lisesi Sayısı.

Kaynak: YÖK Verileri, Şubat 2014; MEB Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı.

Temel sorunlar: MYO’larda eğitim veren öğretimelemanlarının %85’inin öğretim görevlisi, %15’inin deöğretim üyesi olduğu görülmektedir.. Sorunları yetersizorta eğitim, yetersiz eğitim-öğretim, alt yapı yetersizliği,derslik ve laboratuvar eksikliği, devlet ve özel hastane-lerde uygulama zorluğu, simülatör, maket olarak özetle-yebiliriz.

ULUSAL ÇEKİRDEK EĞİTİM PROGRAMLARI’NIN (ÇEP) AMAÇ, HEDEF VE İLKELERİ

AMAÇ

Bologna Uyum Süreci ve Türkiye Yükseköğretim Yeter-lilikler Çerçevesi dikkate alınarak SHMYO’larda yer alanTıbbi Görüntüleme Teknikleri ön lisans programı eği-timi ile ilgili temel unsur ve esasların ulusal ölçekte be-lirlendiği genel bir çerçeve oluşturularak ülkemizdekiTıbbi Görüntüleme Teknikleri ön lisans eğitimi verenYükseköğretim Kurumları için belirli bir standardın sağ-lanması amaçlanmıştır.2,3

HEDEFLER VE İLKELER

Ulusal ÇEP’in hedefleri ve ilkeleri:

1. Çekirdek eğitim programı belirlenirken geniş birperspektif, eğitim çıktılarına dayalı ve çalışma hayatı ileentegre bir yaklaşımın benimsenmesi.

2. Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı (ön li-sans) eğitiminin, ulusal yeterlilikler çerçevesinde plan-lanması ve uygulanmasının hedeflenmesi.

3. Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı (ön li-sans) mezununun yeterliliklerini tespit ederek, tüm eği-tim sürecinin belirlenen bu yeterlilikler çerçevesindeyürütülmesi.

4. Biyo-psiko-sosyal ve kültürel yaklaşım doğrultu-sunda Tıbbi Görüntüleme Teknikleri ön lisans programımezununun mesleki yaşamı sırasında yönetmesi gere-ken çeşitli durumların eğitime yansıtılması.

5. Temel Tıbbi Görüntüleme Teknikleri tekniker-liği uygulamalarının öğrenme düzeyleri ile birlikte be-lirlenmesi.

6. SHMYO’larda, Tıbbi Görüntüleme Teknikleriprogramlarının ulusal ÇEP doğrultusunda yapılandırıl-ması ve söz konusu eğitim uygulamalarına geçilmesi. Buçerçevede Tıbbi Görüntüleme Teknikleri ön lisans prog-ramlarının erken dönemde;

a. Tıbbi Görüntüleme Teknikleri ön lisans prog-ramlarının mezun yeterliliklerini tanımlamaları vekendi Genişletilmiş Eğitim Programlarını oluşturmaları,

b. Teorik ve uygulamalı dönem eğitim programla-rını ulusal ÇEP’i tümüyle kapsayacak şekilde yenidendüzenlemeleri,

c. Tıbbi Görüntüleme Teknikleri ön lisans programıGenişletilmiş Eğitim Programlarını; %75’inin ulusalÇEP’in tamamını kapsayacak şekilde tüm öğrencilerinaldığı zorunlu programlar ve geriye kalan %25’lik kıs-mının ise SHMYO ve Tıbbi Görüntüleme Teknikleriprogramı misyonuna uygun olarak belirlenmiş programçıktıları, kurumsal gelişim hedefleri ve öğrenci beklen-tileri doğrultusunda geliştirilen seçmeli derslerden oluş-turulması.

7. SHMYO Tıbbi Görüntüleme Teknikleri progra-mına alınacak öğrenci kontenjanlarının belirlenmesi, stajve uygulamalı diğer derslerin uygulamalarının ÇEP esasalınarak yapılması ve bu işlemlerin ulusal ÇEP’de belir-lenen niteliklerin ve standartların korunacak şekildeoluşturulması olarak belirlenmiştir.

TANIMLAR VE AÇIKLAMALAR

TIBBİ GÖRÜNTÜLEME TEKNİKLERİ TEKNİKERLİĞİ EĞİTİMİ

Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Teknikerliği ön lisansprogramının amacı; çağdaş bilgi ve beceri ile donanmış,sorun çözme yeteneği gelişmiş, kültürel birikime ve ile-tişime sahip, alanı ile ilgili teknolojik araç ve gereçlerikullanabilen, mesleki ilkeleri bilen ve uygulayan, insansağlığına ve etik değerlere önem veren Tıbbi Görüntü-leme Teknikleri teknikeri yetiştirmektir. Hastane, gö-rüntüleme merkezi, poliklinik, dispanser gibi sağlıkhizmetinin verildiği kurumların artan sayısına ve rad-yoloji, nükleer tıp, radyoterapi alanlarındaki tanı ve te-davi yöntemlerinin çeşitliliğindeki artışa bağlı olarakyetkin teknikerlere de ihtiyaç artmaktadır.

TIBBİ GÖRÜNTÜLEME TEKNİKLERİ TEKNİKERİ GÖREV TANIMI

Ön Lisans Eğitimini tamamladıktan sonra aşağıdaki gös-terilen alanlarda görev ve yetkisi bulunmaktadır.

Radyoloji, Nükleer Tıp ve Radyoterapi klinikle-rindeki ilgili tıbbi görüntüleme/tedavi cihazlarını ve il-gili tıbbi görüntüleme/tedavi ortamını incelemeye hazırhale getirir.

Tıbbi görüntüleme öncesinde hastayı hazırlar vehastaya/hasta yakınına/diğer personele bilgi verir.

İlgili uzmanlıkların istemleri doğrultusunda rad-yasyonu tanı ve tedavide kullanabilir.

İlgili uzmanlıkların istemleri doğrultusunda tıbbigörüntülemeyi/tedaviyi yapar.


S33

Girişimsel uygulamalarda ekip içerisinde görün-tüleme ile ilgili görevleri üstlenir.

Kontrast maddeleri tanır ve tetkike uygun şekildeverilmesini sağlar.

Radyasyondan hastayı, çalışanı ve çevreyi koru-maya yönelik önlemleri alır.

Cihazların kalibrasyonunu kontrol eder, bakım vetamirinin zamanında yapılması için ilgililere bilgi verir.

Radyoloji, Nükleer Tıp ve Radyoterapi birimle-rinde elde edilen tıbbi görüntülerin işlenmesi, kaydı vesaklanması ile ilgili görevleri yapar.

Mesleki değerler doğrultusunda etik ilkeler veyasal düzenlemeleri bilir ve uygular.

Radyoaktif atıkların muhafazasında ve imha edil-mesinde görev alır.

TIBBİ GÖRÜNTÜLEME TEKNİKLERİ PROGRAMI (ULUSAL)

2016 YÖK verilerine göre, ülkemizde Tıbbi GörüntülemeTeknikleri Programı bulunan yüksekokul sayısı (KKTCdahil) 75’tir. Bunların 39’u devlet üniversitesi, 36’sı isevakıf üniversitesi ve vakıf meslek yüksekokulu bünyesin-dedir. Devlet üniversitelerinde programlara ayrılan kon-tenjanın 1801’i örgün, 378’i ikinci öğretim olmak üzeretoplamda 2179; vakıf üniversitelerinde ise 2117’si örgün,1089’u ikinci öğretim olmak üzere 3206’dır.4 Türkiye’deTıbbi Görüntüleme Teknikleri ve üniversitelere ait sayısalverilerin tümü Tablo 4, 5, 6, 7, 8’de gösterilmiştir.

Türkiye’de 15 Mart 2014 verilerine göre tıbbi gö-rüntüleme teknisyeni/teknikeri sayısı 13.449’dur. Birbaşka deyişle 1.000 kişiye düşen tıbbi görüntüleme tek-nisyeni/teknikeri sayısı 0,17’dir. Türkiye’de tıbbi görün-tüleme teknisyeni/teknikeri istihdamının %76’sı SağlıkBakanlığında, %18’i özel sektörde ve %6’sı üniversite-lerdedir. Tıbbi görüntüleme teknisyenliği ve tekniker-liği eğitimindeki mevcut durumun devam etmesi, yenikayıt yapılan öğrenci sayısının aynı kalması durumunda2023 yılı sonunda tıbbi görüntüleme teknisyeni/tekni-keri sayısının yaklaşık 37.000 olması beklenmektedir.Mevcut durumun devamı halinde yıllara göre mevcutkontenjan ve yıl sonu tıbbi görüntüleme teknisyeni/tek-nikeri sayıları Tablo 3’te gösterilmiştir. Ön lisansta haleneğitimde olup, tablonun başlangıç yılından önce okulabaşlayan öğrenciler, ilk 2 yıla dağıtılmıştır.

LİSANS (RADYOLOJİK GÖRÜNTÜLEME TEKNOLOJİLERİ BÖLÜMÜ) PROGRAMININ AMACI

Tıbbi Görüntüleme alanında temel teorik bilgiye sahip,teoriyi uygulama ile birleştirebilen, etik kurallara uyan,

mesleğindeki güncel gelişmeleri takip edebilen, ulusal veuluslararası ölçekte bilgili, aydın, yeterli ve yetkin tek-nologlar yetiştirmektir.6-9

TIBBİ GÖRÜNTÜLEME PROGRAMLARINDA LİSANS EĞİTİMİNİNGEREKLİLİĞİ

Radyolojik görüntüleme teknikleri sürekli değişmekte,işlemler giderek dijital sistemlerle yapılmaktadır. Rönt-gen, MR, BT, PET-BT, mamografi, anjiyo ve bilgisayarlıgörüntüleme hizmetlerinde kullanılmakta olan araç veekipmanlardaki hızlı gelişmeler, meslek elemanlarınınher geçen gün daha fazla bilgi sahibi olarak bu bilgiyi be-ceri, tutum ve davranışa dönüştürmeleri artık bir zo-runluluk haline gelmiştir. Bu da meslek mensuplarınınyeni tekniklere uyumunu ve sürekli eğitim gereksini-mini beraberinde getirmektedir. Tıbbi GörüntülemeTeknikleri Programının iki yıllık ön lisans seviyesinden4 yıllık lisans düzeyine çıkarılması gerekmektedir. Sağ-lık Bilimleri Fakültesi bünyesinde “Tıbbi Radyolojik Gö-rüntüleme Bölümü” kurulmalıdır.

RADYOLOJİK GÖRÜNTÜLEME TEKNOLOJİ MEZUNLARININGÖREV VE SORUMLULUKLARI

İyonlaştırıcı ve iyonlaştırıcı olmayan radyasyonu kulla-narak görüntüleme işleminde hasta, hasta yakını, çalışanve çevreyi korumaktan sorumludur. Ayrıca radyasyo-nun referans düzeylerde kullanılmasını sağlayarak, etikkurallar içinde hasta haklarını gözetir ve bu konuda ça-lışmalar yürütür.

Aldığı eğitimle bilimsel çalışmalar planlar, gerçek-leştirir ve sonuçlarını değerlendirir. Eğitim kurumla-rında görev alır. Sağlığın teşviki ve geliştirilmesifaaliyetlerine katılır, yürütür ve destek verir.

Tıbbi görüntüleme cihazını kontrol eder, periyo-dik bakımlarının zamanında yapılmasını sağlar ve olu-şan sorunların nereden kaynaklanabileceğini belirle-yerek giderilmesini sağlar. Tıbbi görüntüleme cihaz-larının ve ekipmanlarının planlanması, seçimi tek-nik özelliklerinin belirlenmesinde ve temininde görevalır.

Alanındaki bilimsel gelişmeleri takip ederek bilgive klinik deneyimini de kullanarak mesleki uygulama-larına yansıtır, bireyin ihtiyaç ve değerlerine dayalı hiz-met verir.

Lise mezunu (Teknisyen)

Yüksekokul mezunu, 2 yıllık (Tekniker)

Fakülte/Yüksekokul mezunu, 4 yıllık (Teknolog)


S34


S35

�

Kontenjan Kontenjan

(Örgün (�kinci Ö�retim)

1 ÇUKUROVA ÜN�VERS�TES� 36

2 AFYON KOCATEPE ÜN�VERS�TES� 41

3 ANKARA ÜN�VERS�TES� 41

4 GAZ� ÜN�VERS�TES� 51

5 HACETTEPE ÜN�VERS�TES� 51

6 YILDIRIM BEYAZIT ÜN�VERS�TES� 31

7 AKDEN�Z ÜN�VERS�TES� 51 51

8 ADNAN MENDERES ÜN�VERS�TES� 41

9 B�TL�S EREN ÜN�VERS�TES� 41

10 ABANT �ZZET BAYSAL ÜN�VERS�TES� 41

11 ULUDA� ÜN�VERS�TES� 51

12 ÇANAKKALE ONSEK�Z MART ÜN�VERS�TES� 51

13 PAMUKKALE ÜN�VERS�TES� 51

14 D�CLE ÜN�VERS�TES� 31

15 TRAKYA ÜN�VERS�TES� 51

16 FIRAT ÜN�VERS�TES� 51 51

17 ATATÜRK ÜN�VERS�TES� 51

18 ESK��EH�R OSMANGAZ� ÜN�VERS�TES� 51

19 MUSTAFA KEMAL ÜN�VERS�TES� 41 41

20 SÜLEYMAN DEM�REL ÜN�VERS�TES� 51 51

21 �STANBUL ÜN�VERS�TES� 51

22 MARMARA ÜN�VERS�TES� 51

23 SA�LIK B�L�MLER� ÜN�VERS�TES� 41

24 DOKUZ EYLÜL ÜN�VERS�TES� 43

25 EGE ÜN�VERS�TES� 51

Devlet ÜniversitesiSayı

26 KAFKAS ÜN�VERS�TES� 51 41

27 ERC�YES ÜN�VERS�TES� 41

28 KOCAEL� ÜN�VERS�TES� 41

29 SELÇUK ÜN�VERS�TES� 51 51

30 �NÖNÜ ÜN�VERS�TES� 51

31 CELÂL BAYAR ÜN�VERS�TES� 51

32 MERS�N ÜN�VERS�TES� 51

33 ONDOKUZ MAYIS ÜN�VERS�TES� 51 51

34 S��RT ÜN�VERS�TES� 41 41

35 CUMHUR�YET ÜN�VERS�TES� 51

36 HARRAN ÜN�VERS�TES� 26

37 KARADEN�Z TEKN�K ÜN�VERS�TES� 51

38 YÜZÜNCÜ YIL ÜN�VERS�TES� 51

39 BÜLENT ECEV�T ÜN�VERS�TES� 51

TOPLAM 1801 378

TOPLAM (ÖRGÜN ve �K�NC� Ö�RET�M) 2179

TABLO 3: Tıbbi Görüntüleme Teknikleri programı bulunan üniversiteler ve 2016 örgün, ikinci öğretim (İ. Ö.) kontenjanları.


S36

�

Kontenjan Kontenjan

(Örgün (�kinci Ö�retim)

1 BA�KENT ÜN�VERS�TES� 40

2 UFUK ÜN�VERS�TES� 45

3 ACIBADEM ÜN�VERS�TES� 35 35

4 AVRUPA MESLEK YÜKSEKOKULU 70 70

5 BAHÇE�EH�R ÜN�VERS�TES� 72

6 BEYKENT ÜN�VERS�TES� 49 60

7 BEZM-� ÂLEM VAKIF ÜN�VERS�TES� 30

8 B�RUN� ÜN�VERS�TES� 80 70

9 GED�K ÜN�VERS�TES� 35

10 I�IK ÜN�VERS�TES� 50 50

11 �STANBUL AREL ÜN�VERS�TES� 80 74

12 �STANBUL AYDIN ÜN�VERS�TES� 80 80

13 �STANBUL B�LG� ÜN�VERS�TES� 70 60

14 �STANBUL B�L�M ÜN�VERS�TES� 44 44

15 �STANBUL ESENYURT ÜN�VERS�TES� 50 50

16 �STANBUL GEL��M ÜN�VERS�TES� 80 80

17 �STANBUL KAVRAM MESLEK YÜKSEKOKULU 60 60

18 �STANBUL KEMERBURGAZ ÜN�VERS�TES� 50

VAKIF ÜN�VERS�TES� ve MESLEK YÜKSEKOKULU

Sayı

19 STANBUL MED�POL ÜN�VERS�TES� 70 60

20 �STANBUL RUMEL� ÜN�VERS�TES� 60

21 �ST�NYE ÜN�VERS�TES� 30 30

22 MALTEPE ÜN�VERS�TES� 73

23 N��ANTA�I ÜN�VERS�TES� 100 80

24 OKAN ÜN�VERS�TES� 70 70

25 PLATO MESLEK YÜKSEKOKULU 70

26 ÜSKÜDAR ÜN�VERS�TES� 80 80

27 YEN� YÜZYIL ÜN�VERS�TES� 42 36

28 �ZM�R EKONOM� ÜN�VERS�TES� 22

29 TOROS ÜN�VERS�TES� 40

30 KAPADOKYA MESLEK YÜKSEKOKULU 70

31 DO�U AKDEN�Z ÜN�VERS�TES� (KKTC) 70

32 G�RNE AMER�KAN ÜN�VERS�TES� (KKTC) 35

33 G�RNE ÜN�VERS�TES� (KKTC) 60

34 LEFKE AVRUPA ÜN�VERS�TES� (KKTC) 50

35 ULUSLARARASI KIBRIS ÜN�VERS�TES� (KKTC) 60

36 YAKIN DO�U ÜN�VERS�TES� (KKTC) 95

TOPLAM 2117 1089

TOPLAM (ÖRGÜN ve �K�NC� Ö�RET�M) 3206

TABLO 4: Tıbbi Görüntüleme Teknikleri programı bulunan vakıf üniversiteleri, meslek yüksekokulları ve 2016 örgün, ikinci öğretim (İ. Ö.) kontenjanları

RADYOLOJİK GÖRÜNTÜLEME TEKNOLOJİLERİ BÖLÜMÜNE AİTMESLEKİ YETERLİLİKLER (LİSANS DÜZEYİ)

Mesleğini uygulaması için gerekli olan anatomikyapıları, insan fizyolojisini bilir ve tıbbi görüntülerdekianatomik yapıları ayırt eder.

Radyasyon fiziğinin tanı ve tedavide nasıl kulla-nılacağını bilir.

Radyolojik görüntüleme cihazlarının çalışmaprensiplerini bilir ve bu doğrultuda araç gereç ve dona-nımları etkin bir şekilde kullanabilir.

Görüntüleme yapılacak ortamı ve tıbbi görüntü-leme cihazlarını, yapılacak incelemenin özelliklerinebağlı olarak görüntülemeye hazır hale getirir.

Tıbbi görüntüleme öncesinde, hastaların fizikselve psikolojik durumuna uygun bir şekilde hasta hazır-lama prosedürünü/prosedürlerini uygular.

Tıbbi görüntüleme esnasında kullanılan iyonlaş-tırıcı ve iyonlaştırıcı olmayan radyasyondan korunmayayönelik gerekli önlemleri ulusal ve uluslararası mevzuatagöre alır ve alınmasını sağlar.

Klinik bilgiye uygun radyolojik görüntüleme proto-kollerini uygulayarak optimum kalitede görüntü elde eder.

Görüntülemede kullanılacak kontrast ajanlarıbilir, tetkik için hazır hale getirir ve uzman hekim eşli-ğinde uygun yöntemlerle verilmesini sağlar.

Tıbbi görüntüleme cihazında, elde ettiği görün-tüler üzerinde gerekli işlemleri (post processing vb.) yaparak, görüntüleri değerlendirmeye hazır hale getirir.

Elde ettiği görüntüyü, görüntüleme tekniği ve ka-litesi yönünden değerlendirir. Gerekli durumlarda dü-zeltici önlemler alır. Elde edilen görüntülerin kaydı,basımı ve saklanması ile ilgili tüm süreçleri yönetir.

Tıbbi görüntüleme cihazının doğruluk, kalitekontrol testlerini bilir, değerlendirir ve yapılmasını sağ-lar.

Hasta, hasta yakını ve çalışan sağlığını, yasal dü-zenlemeler doğrultusunda ve kalite standartlarına uygunkoruma önlemleri alır ve/veya alınmasını sağlar.

Alanının gerektirdiği bilgisayar yazılımları ilebirlikte bilgi ve iletişim teknolojilerini bilir ve başarıylakullanır.

Meslektaşları, hastalar, hasta yakınları, hekimlerve diğer sağlık çalışanları ile etkin bir iletişim kurar.

Sağlık sistemi içerisinde bulunan kurum ve ku-ruluşları tanır, görev, hak ve sorumlulukları ile ilgiliyasa, yönetmelik ve mevzuata uygun hareket eder.

Mesleği ile ilgili etik ilkelere ve mevzuata uygunolarak hasta haklarını ve mahremiyetini gözetir.

Bilimsel çalışmalar planlar, gerçekleştirir ve so-nuçlarını değerlendirir.


S37

�

Ö�RET�M L�SE ÖN L�SANS TOPLAM TIBB� GÖRÜNTÜLEME

YILI KAYIT KAYIT KAYIT TEKN�SYEN� / TEKN�KER� SAYISI

2010-2011 641

2011-2012 791

2012-2013 1.521 3.170 3.811

2013-2014 2.094 3.170 3.961 3.678 16.961

2014-2015 0 2.067 3.588 3.823 20.573

2015-2016 0 2.067 4.161 3.463 23.781

2016-2017 0 2.067 2.067 4.016 27.503

2017-2018 0 2.067 2.067 1.995 29.157

2018-2019 0 2.067 2.067 1.995 30.790

2019-2020 2.067 2.067 1.995 32.404

MEZUN

2020-2021 2.067 2.067 1.995 33.997

2021-2022 2.067 2.067 1.995 35.570

2022-2023 1.995 37.124

TABLO 5: Mevcut durumun devamı halinde tıbbi görüntüleme teknisyenliği/teknikerliği bölümleri mezun sayısı ve tıbbi görüntüleme teknisyeni/teknikeri sayısı.5

Tanı ve tedavide kullanılan radyoaktif maddele-rin kullanım alanlarını bilir. Bu amaçla kullanılan tanıve tedavi cihazlarını tanır ve kullanım prensiplerini bilirşeklinde sıralamak mümkündür.

TIBBİ GÖRÜNTÜLEME TEKNİKLERİ EĞİTİMİNİN ULUSLARARASI BOYUTU

Dünya’da, radyoteknoloji eğitim sürelerini tamamlayankişilerin temel eğitim sonrası meslek yeterliliğinin kaza-nılması açısından farklı uygulamalar göze çarpmaktadır.Yurtdışında program ismi ve program sonrası kazanılanmeslek unvanı ülkeden ülkeye farklılık göstermekle bir-likte, çoğu ülkede tıbbi görüntüleme eğitimi sağlıkla il-

gili fakülteler bünyesinde veya rektörlüklere bağlı ayrıbölümler olarak en az 3-4 yıllık (180-240 AKTS) lisansdüzeyinde verilmektedir.10-26

Ülkeler boyutunda bakıldığında tıbbi görüntülemeteknikerleri kendi alanlarında yüksek lisans (master) vedoktora programlarının oldukları ve öğrencilerine buimkânları sundukları görülmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri (ABD)

ABD’de farklı düzeylerde eğitim programları bulun-maktadır. Ön lisans programları en yaygın olanıdır. Bun-lar; aa.. Radyolojik Teknologlar; radyolog asistanlığıyapma seçeneğine sahiptir. Bunun için lisans ya da yük-


S38

�

Ülke Üniversite Fakülte-Enstitü Bölüm / Program Adı Program süresi / Derece

A.B.D. University of Hartford College of Education, Nursing Radiologic Technology 4 yıl / B.Sc(Connecticut) and Health Professions

A.B.D. University of North Carolina School of Medicine Medical Imaging 4 yıl / B.ScDepartment of Allied Health Sciences

A.B.D. St. Johns’s University College of Pharmacy and Health Sciences Radiologic Sciences 4 yıl / B.Sc(Queens)

A.B.D. Misericordia University College of Health Sciences Medical Imaging 4 yıl / B. Sc(Dallas)

TABLO 6: Amerika Birleşik Devletleri’nde Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Eğitim Süreleri.

�

Ülke Üniversite Bölüm/Program Kapsamı Program Süresi / Derece

�talya University of Bologna Tıbbi Görüntüleme, Radyoterapi 3 yıl (180 AKTS) / B.Sc

�talya University of Florence Tıbbi Görüntüleme 3 yıl (180 AKTS) / B.Sc

�ngiltere University of Salford Tıbbi Görüntüleme 3 yıl (180 AKTS) / B.Sc

Portekiz ERISA (Lizbon) Tıbbi Görüntüleme, Nükleer Tıp, Radyoterapi, US 4 yıl (240 AKTS) / B.Sc

Hollanda Hanze University of Applied Sciences Tıbbi Görüntüleme, Radyoterapi 4 yıl (240 AKTS) / B.Sc

�rlanda University College Dublin Tıbbi Görüntüleme 4 yıl (240 AKTS) / B.Sc

Norveç University College Oslo Tıbbi Görüntüleme, Nükleer Tıp, Radyoterapi, US 3 yıl (180 AKTS) / B.Sc

TABLO 7: Ülkelere göre Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Eğitim Süreleri.

�

Ülke Adı E�itim Süresi (Yıl/Sömestr) Diploma Dereceleri Kredi Toplamı Master/Doktora

�ngiltere 3 yıl/6 sömestr Diploma Bsc 180 ECTS Var

Malta 4 yıl/8 sömestr Honours (BSc) 240 ECTS Var

Yunanistan 4 yıl/8 Sömestr Honours (BSc) 240 ECTS Var

Portekiz 4 yıl/8 sömestr Honours (BSc) 240 ECTS Var

�sveç 3 yıl/6sömestr Diploma Bsc 180 ECTS Var

Norveç 3 yıl/6sömestr Diploma Bsc 180 ECTS Var

TABLO 8: Ülkelere göre Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Eğitim Süreleri.

sek lisans düzeyinde ek eğitim almaları gerekir. Radyo-log asistanlar doğrudan bir radyolog gözetiminde çalı-şırlar ve teknologlardan çok daha fazla sorumlulukalırlar. Lisans dereceleri, kolejler ve 4 yıllık kurumlar-dan edinilebilir. Lisans eğitimi, derinlemesine tıp eği-timi, staj ve klinik uygulamaların yanı sıra genel eğitim(matematik, İngilizce gibi) içerir. bb.. Ön lisans eğitimi(Associate’s degree); 2 yıl. Radyografide ön lisans prog-ramında öğrenciler, hasta bakımı ve temel tıbbi prose-dürlerde yetkinlik kazanmak için laboratuvar ve klinikdeneyimler edinirler. Radyografi ön lisans program me-zunları, tıbbi görüntülerin birçoğunda (ki bunlar man-yetik rezonans (MR), ultrasound (USG), bilgisayarlıtomografi (BT, CT) ve mamografi) tecrübelidir. Öğren-cilerin alana giriş seviyesi kazanması sağlanır ve lisansprogramlarından daha kısa sürede tamamlanır. Genel-likle kolejler tarafından verilir. Programlar, klinik ve öğ-retici eğitimden oluşur. Toplam 72 saatlik eğitim ile önlisans derecesi alınabilmektedir. cc.. Sertifika (Certificate);yaklaşık 9 ay. Tıbbi görüntülemedeki sertifika program-ları, genellikle kolejler veya meslek okulları aracılığıyla6 aydan bir yıla kadar herhangi bir yerde tamamlanabi-lir. Staj ve klinik uygulama eğitimleri verilir. Meslek un-vanları, tanı amaçlı tıbbi sonograf, radyograf veradyolojik teknolog olabilir. Mezuniyet için bitirme im-tihanı verirler (exit. exam) bu eğitim sadece klinik çalış-mayı içerir. Hocanın ve üniversitenin denetlenmesinisağlanmaktadır.

Yunanistan

Tıbbi görüntüleme teknikleri bölümünün misyonu, uy-gulamalı eğitim, araştırmalar yoluyla radyografi bilgisinive teknolojisini geliştirmek mezunlarına daha ileri mes-leki kariyer ve gelişim becerileri kazandırmak olarak be-lirlenmiştir. Radyoloji ve/veya tıbbi görüntülemealanında tıp, biyoloji ve fizik bilimi uygulamaları alan-larını kapsamaktadır. Çalışmaların süresi sekiz (8) yarı-yıldır. İlk yedi (7) dönem, teorik öğretim, laboratuvarçalışmaları, seminerler ve klinik pratik deneyimlerinieğitimi içermektedir. Son (8) yarıyıl kamu veya özel sek-törde mesleki eğitim içerir. Bölüm öğrencileri ayrıca bi-tirme tezi tamamlamak zorundadırlar.

İsveç

Tıbbi Görüntüleme eğitimi, 2000 yılından itibaren üçyıllık eğitime adapte edilerek “Diagnostik RadyolojiHemşireliği” adı altında veriliyor. Buradan mezun olan-lar Radyoloji hemşiresi diploması alarak mesleki unvanolarak radyoloji hemşiresi olmaktadırlar.

İngiltere

Radyografi (Diyagnostik Görüntüleme, BSc (Hons), tıbbigörüntüleme yaparak bunların yorumlanarak hastalık-ları teşhis ve tedavi etmeye yardımcı olacak bilgi ve be-ceriler üretmeyi yapan kişi olarak tanımlanmıştır. Eğitimtam zamanlı olup süresi üç yıldır. Mezun olan “Diag-nostik Radyographer” unvanı ile mezun olmakta, yük-sek lisans, doktora yapma imkanı var.

Malta

Tıbbi görüntüleme/radyografi eğitimi 4 yıllık bir prog-ramdır. Birinci, ikinci ve üçüncü yıllar ağırlıklı olarakakademik olmakla birlikte, dördüncü yıl hem medikalgörüntülemede hem de radyoterapide gözetim altındaklinik uygulamalara ayrılmıştır. Bu yıl boyunca öğren-cilere yurtdışında onaylanmış bir merkezde klinik stajyapma imkânı sağlanmıştır. Radyografi mezunu, moda-liteleri kullanarak teşhis ve tedavide görev alırlar şek-linde tanımlanmıştır.

Portekiz

Radyoloji bölümü mezunlarının konvansiyonel radyo-loji, mamografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezo-nans, anjiyografi, osteodensitometri ve ultrasonografigibi radyolojik tetkiklerin kalitesini değerlendirmek vebu alanlarda, akademik yeterliliklere sahip olarak mezunolmaktadırlar.

Literatür incelemesinde uluslararası düzeyde ve-rilen “Tıbbi Görüntüleme Teknikleri” programlarındayer alan dersler;; radyasyon güvenliği ve radyasyon-dan korunma, anatomi ve fizyoloji, radyasyon fiziği,radyolojik anatomi (modalitelere göre radyolojik ana-tomi ve patoloji), çekim teknikleri, tüm görüntülememodaliteleri hakkında bilgiler, klinik uygulama ders-leri, hasta ve çalışanlarla iletişim konularını içerendersler, tıbbi terminoloji, ilk yardım, hastalıklar bilgisi,mezuniyet projesi, acil ve çocuk hastaların incelemeyöntemlerine yönelik eğitim şeklinde olduğu görül-mektedir.

Çağdaş bilgi ve beceri ile donanmış, kültürel biri-kime ve iletişime sahip, alanı ile ilgili teknolojik araç vegereçleri kullanabilen, mesleki ilkeleri bilen ve uygula-yan, insan sağlığına ve etik değerlere önem veren tıbbigörüntüleme teknikleri teknikeri yetiştirmektir. Temelbilgi ve becerilere sahip tıbbi görüntüleme teknikeri ye-tiştirilebilmesi için ulusal yeterlilikler çerçevesinde bir“Çekirdek Eğitim Programı”nın (ÇEP) hazırlanması ge-reksinimi doğmuştur. Bu gereksinimden yola çıkarak


S39

üniversitelerdeki SHMYO’larının tıbbi görüntülemeprogramlarında “Çekirdek Eğitim Programı” (ÇEP) uy-gulamasına geçilmesi ve standardizasyonun sağlanma-sına yönelik çalışmalar başlatılmıştır. Bu çalışmalarabilimsel destek vermek üzere iç-dış paydaş çalışmalarıyapılmıştır.

VERİLERİN TOPLANMASI

Veri toplama yöntemi olarak anket formu kullanılmış-tır. Dış paydaş anketleri iki gruba yapılmıştır. Birincigrup tıbbi görüntüleme teknikleri programı mezunlarıve öğrencilerinden, ikinci grupsa tıbbi görüntüleme tek-nikleri mezun ve öğrencilerinin birlikte çalıştıkları uz-manlardan oluşmaktadır. Anket çalışması İstanbul ilindefaaliyet gösteren 50 ve 50 üstü yatak kapasitesine sahipözel hastanelerin radyoloji ünitelerinde çalışan (tıbbi gö-rüntüleme teknikleri mezunu) tekniker ve çalışanlardansorumlu radyoloji uzmanları ile üniversitelerin tıbbi gö-rüntüleme teknikleri programlarında okuyan (2 sınıf)öğrenciler üzerinde yapılmıştır. Literatür ışığında hazır-lanmış olan anketin birinci bölümünde yaş, cinsiyet, eği-tim durumu, medeni durum gibi sosyo-demografiközellikler sorulmuştur. İkinci bölümünde ise meslekibilgi ve becerilerin değerlendirildiği ifadelere yer veril-miştir.

Bunlar;

Mesai Saatlerine Uyma

Mesleki İlgisi

Hasta, Hasta Yakınları İle İletişimi

Sağlık Personeli ve Diğer Personel ile İletişimi

Genel Tıbbi Terimleri Kullanabilme

Radyografik İnceleme Cihaz Hazırlığı ve CihazıKullanabilme

Radyografide Hasta Hazırlığı

Görüntü Kalitesini Değerlendirme

Direkt Radyolojik İncelemeler yapabilme,

Taşınabilir Röntgen Cihazını Kullanabilme

Radyografi Arşivleme Sistemi Programını (PACS)Kullanabilme

Floroskopik İncelemeler yapabilme

Anjiografi

olarak sıralanabilir.

Anket, tıbbi görüntüleme hizmetlerinin yürütül-mesinde görev aldıkları süreç ve işlemler hakkındagörüş ve yeterliliklerini içeren ifadelerden oluşturul-muştur. Değerlendirme yöntemi olarak 5’li Likert Öl-


S40

�

Sorular Cevaplar Frekans YüzdeBeklenen Frekans

Toplam Yüzde

18 - 20 104 24,8 24,8 24,8

21 - 25 153 36,5 36,5 61,3

26 - 30 53 12,6 12,6 74

31 - 35 46 11 11 85

36 - 40 38 9,1 9,1 94

41 - 46 16 3,8 3,8 97,9

46 ve üstü 9 2,1 2,1 100

Toplam 419 100 100

Ön Lisans Mezunu 287 68,5 68,5 68,5

Ön Lisans Ö�rencisi 132 31,5 31,5 100

Toplam 419 100 100

Devlet Üniversitesi 283 67,5 67,5 67,5

Vakıf Üniversitesi 136 32,5 32,5 100

Toplam 419 100 100

Ya�ınız

E�itim Durumunuz

Okudu�unuz / Mezun oldu�unuz üniversite

Mesle�i sevdi�im için 194 46,3 46,3 46,3

Maddi anlamda kazancı iyi oldu�unu dü�ündü�üm için 59 14,1 14,1 60,4

Ataması oldu�unu dü�ündü�üm için 96 22,9 22,9 83,3

Dikey geçi� seçenekleri oldu�u için 14 3,3 3,3 86,6

Annem istedi�i için 56 13,4 13,4 100

Toplam 419 100 100

Bu programı tercih etme sebebiniz nedir?

TABLO 9: Sosyo-demografik Özellikler (Tıbbi Görüntüleme Teknikeri, Öğrenci).

çeği (00:: Gözlem Yapılmadığı Alan, 11:: Zayıf, 22:: Vasat, 33::Orta, 44:: İyi, 55:: Mükemmel) kullanılmıştır. Elde edilenverilerin değerlendirilmesi SPSS İstatistik Paket Prog-ramı (Sürüm 17.0) ile yapılmıştır. İstatistik analiz tek-

niği olarak, ((UUrraall vvee KKııllııçç,, 22000055;; YYaazzııccııooğğlluu vvee EErrddooğğaann,,22000055)) frekans dağılımları kullanılmıştır.27,28 Tüm veri-ler için istatistiksel anlamlılık düzeyi p<0,05 olarakalınmıştır.


S41

�


Toplam Yüzde

0 6 1,4 1,4 1,4

1 10 2,4 2,4 3,8

2 20 4,8 4,8 8,6

3 55 13,1 13,1 21,7

4 119 28,4 28,4 50,1

5 209 49,9 49,9 100

Toplam 419 100 100

Mesleki �lgisi 1 6 1,4 1,4 1,4

2 20 4,8 4,8 6,2

3 75 17,9 17,9 24,1

4 140 33,4 33,4 57,5

5 178 42,5 42,5 100

Toplam 419 100 100

Hasta, Hasta Yakınları �le �leti�imi 0 2 0,5 0,5 0,5

1 7 1,7 1,7 2,1

2 16 3,8 3,8 6

3 36 8,6 8,6 14,6

4 142 33,9 33,9 48,4

5 216 51,6 51,6 100

Toplam 419 100 100

Sa�lık Personeli ve Di�er Personel ile �leti�imi 1 4 1 1 1

2 15 3,6 3,6 4,5

3 41 9,8 9,8 14,3

4 141 33,7 33,7 48

5 218 52 52 100

Toplam 419 100 100

Genel Tıbbi Terimleri Kullanabilme 0 9 2,1 2,1 2,1

1 8 1,9 1,9 4,1

2 37 8,8 8,8 12,9

3 102 24,3 24,3 37,2

4 155 37 37 74,2

5 108 25,8 25,8 100

Toplam 419 100 100

Mesai Saatlerine Uyma

TABLO 10: Sosyo-demografik Özellikler (Tıbbi Görüntüleme Teknikeri, Öğrenci).

Radyoloji de görev yapan tekniker, uzman ve öğ-rencilerin demografik özelliklerine, mesleki yeterlilik-lerine ilişkin verdikleri cevapların yüzdelikdağılımlarına yer verilmiştir. Çalışanların demografiközelliklerinin frekans analizi sonuçları Tablo 9, 10, 11 ve12’de görülmektedir.

Araştırmaya katılan tıbbi görüntüleme teknikeri veöğrencilerinin %68,5’inin (n=287) ön lisans mezunu,

%31,5’inin (n=132) ön lisans öğrencisi olduğu görül-mektedir (Tablo 9).

Araştırmaya katılan tıbbi görüntüleme teknikerive öğrencilerinin, genel tıbbi terimleri iyi kullanabilmeoranı %37 (n=155), yetersiz oranı ise de %8,8’dir (n:37). Sağlık personeli ve diğer personel ile iletişimi%52 (n=218) mükemmel olarak cevaplamıştır (Tablo10).


S42

�


Toplam Yüzde

Ya�ı 25 - 30 7 13,5 13,5 13,5

31 - 35 5 9,6 9,6 23,1

36 - 40 37 71,2 71,2 94,2

41 - 45 2 3,8 3,8 98,1

46 ve üstü 1 1,9 1,9 100

Toplam 52 100 100

Uzmanlık Alanı Tıpta Uzmanlık 52 100 100 100

Radyoloji Uzmanı 49 94,2 94,2 94,2

Radyoterapi Uzmanı 3 5,8 5,8 100

Toplam 52 100 100

TABLO 11: Sosyo-demografik Özellikler (Uzman).

�


Toplam Yüzde

Radyografik �nceleme Cihaz Hazırlı�ı ve 0 22 5,3 5,3 5,3

Cihazı Kullanabilme 1 14 3,3 3,3 8,6

2 34 8,1 8,1 16,7

3 84 20 20 36,8

4 115 27,4 27,4 64,2

5 150 35,8 35,8 100

Toplam 419 100 100

Radyografide Hasta Hazırlı�ı 0 7 1,7 1,7 1,7

1 6 1,4 1,4 3,1

2 19 4,5 4,5 7,6

3 47 11,2 11,2 18,9

4 102 24,3 24,3 43,2

5 238 56,8 56,8 100

Toplam 419 100 100

TABLO 12: Mesleki Bilgi ve Beceri (Tıbbi Görüntüleme Teknikeri, Öğrenci).

Araştırmaya katılan uzmanların %71,2’sinin (n=37)yaşının 36-40 arası olduğu görülmektedir (Tablo 11).

Araştırmaya katılan tıbbi görüntüleme teknikeri veöğrencilerinin %37,9’u (n=159) görüntü kalitesini mü-kemmel değerlendirdiklerini, %15,3’ü (n=64) orta de-ğerlendirebildiklerini belirtmişlerdir; %3,3 (n= 14)radyografik inceleme cihaz hazırlığı ve cihazı kullana-bilmeyi zayıf olarak cevaplamışlardır (Tablo 12).

SONUÇ

Radyoloji alanındaki hızlı teknolojik gelişmeler parale-linde, mesleğinin gerektirdiği bilgi, beceri ve uygulamayeteneklerine sahip, değişen dünya düzenine adapte ola-bilen, hasta/hasta yakını ve sağlık çalışanları ile etkin ile-tişim kurabilen, sorun odaklı değil çözüm odaklıyaklaşım tarzı geliştirebilen, ekip ruhu ile çalışma bece-risine sahip nitelikli iş gücüne gereksinim giderek art-maktadır. Hızlı küreselleşme süreci, giderek artanteknolojik yenilikler, ülkelerin insan kaynaklarını geliş-tirmeye yönelmesine neden olmuştur. Türkiye’de özel-likle son yıllarda Avrupa Birliği ile uyum, mezuniyetöncesi ve sonrası eğitimin standardizasyonuna ihtiyacınıortaya koymaktadır. Bu amaçla planlanan araştırma kap-samında elde edilen verilere göre;

Kafa radyografilerinde kendini mükemmel his-setme durumu; n=174 (%41,5),

Taşınabilir röntgen cihazını kullanamayan; n=29(%6,9),

Radyografi Arşivleme Sistemi Programını (PACS)kullanamayan; n=23 (%5,5),

Floroskopi incelemesinde hasta hazırlığı konusundakendisini yetersiz hisseden; n=92 (%22),

Koroner anjiografi işleminde görev almayan / çalış-mayan n=137 (%32,7),

Mamografi girişimsel işlemleri yapabilen; n=65(%15,5),

Toraks ve abdomen bilgisayarlı tomografi görüntü-leme işlemini yapabilen; n=187 (%44,6),

Manyetik rezonans görüntüleme cihazının para-metrelerini bilme ve bunları etkin kullanamadıklarınıifade edenler n=82 (%19,6),

PET-BT ve hasta hazırlığı bilme ve bunları etkinkullanma; n=57 (%13,6).

Tıbbi Görüntüleme Teknikeri; hekim tarafındanhastalığın tanı ve tedavisinde kullanılan tüm radyodiag-nostik modalitelerde yani; konvansiyonel ve dijital rad-yoloji (DR), floroskopi, dijital substraksiyon anjiografi(DSA), bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonansgörüntüleme (MRG) gibi aynı zamanda da nükleer tıp(SPECT, PET, PET-CT) ve radyoterapide (simülatör, li-neer akselatör vb.) gibi ünitelerde aldıkları eğitim-öğre-tim doğrultusunda bilgi ve iletişim becerilerinikullanabilen teknik elemanlardır. Tıbbi GörüntülemeTeknikeri programlarında uygulanacak meslek dersleri,modüller, seçmeli dersler belirlenirken sektörün talep-leri, bölgesel ihtiyaçlar, eğitim kurumunun koşulları veöğrenci yönelimlerinin dikkate alınması gerekmektedir.Sektörel ihtiyaçlar ve teknolojide yaşanan gelişmelerinprogramlara sürekli yansıtılması için gerektiğinde ye-terlik kazandırmaya yönelik olan ders bilgi formları vemodül bilgi formlarında dönemsel güncellemeler yapıl-malıdır. YÖK, Sağlık Bakanlığı, üniversitelerin ilgiliprogramları, sektör temsilcileri, meslek dernekleri vetıbbi görüntüleme teknisyen ve teknikerlerini de kapsa-yan geniş katılımlı komisyon kurulması, müfredat geliş-tirme çalışmalarının söz konusu sıkıntılar, eğitimdeakreditasyon, Bologna süreci de dikkate alınarak tekrargözden geçirilmesi gerekmektedir. Yurtdışında tıbbi gö-rüntüleme alanındaki eğitimle ilgili olarak kabul görenve sıkça karşılaşılan durumun yani, bölüm mezunlarınınmedikal fizik alanında veya sektörde ilgili spesifik alan-daki talebi karşılayacak şekilde (nükleer tıp, intervensi-yonel görüntüleme, kardiyovasküler görüntüleme,bölüm yöneticileri, üniversitelere akademisyen vb.) yük-sek lisans yapmaları sağlanmalıdır.

Öneriler;

Eğitim süresi tüm dünyada örnekleri olduğu gibi3-4 yıla çıkarılmalıdır.

Mezuniyet öncesi Tıbbi Görüntüleme TeknikleriÖn lisans Programı standardize edilmelidir.

Üniversitelerde ve Radyoloji ünitelerinde eğitimkadrosunun ve yöneticilerin yetiştirilmesi için Yükseklisans ve doktora programların açılması gerekmektedir.


S43


S44

1. Türkiye’de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsan gücüDurum Raporu, YÖK Yayın No: 2014 / 1 ISBN:978-975-79 12-48- Şubat 2014-Eskişehir.

2. Akyurt N. “Mezuniyet Öncesi Tıbbi Görün-tüleme Teknikleri Ön lisans Programı UlusalÇekirdek Eğitim Programı” TGT ve Radyoter-api Teknikerleri Eğitimi Çalıştayı. Kemer-burgaz Üniversitesi Mahmutbey Kampüsü 3Mart 2017-İstanbul.

3. Nuran Akyurt “Ulusal Çekirdek Eğitim Programı.Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı Örneği”1. SHMYO Tıbbi Görüntüleme Öğrenci Kongresi9-11 Aralık 2016. Ürgüp/Nevşehir.

4. 2016 ÖSYS Yükseköğretim Programları veKontenjanları Kılavuzu, s.17-172.

5. 2023 Yılı Sağlık İş Gücü Hedefleri ve SağlıkEğitimi, T.C. Sağlık Bakanlığı, 2014.

6. Uluslararası Katılımlı “Tıbbi Görüntüleme veRadyasyon Güvenliği Sempozyumu”, İstanbulAydın Üniversitesi, 13 Nisan 2014, İstan-bul/Türkiye.

7. Sağlık Çalışanları Meslek Tanımları ve ÖzlükHakları Sempozyumu, 23 Ekim 2010,Ankara/Türkiye. Ulusal Radyoloji Teknisyen-leri Kongresi ve Mesleki Eğitim Seminerleri,23-26 Mayıs 2013, Golden Coast Resort Hotel& SPA, Side/Antalya/Türkiye.

8. “Tıbbi Görüntüleme (Radyoloji) Teknikerliği veTeknisyenliği Meslek Tanımları, Görev, Yetkive Sorumlulukların Belirlenmesi Çalıştayı”,Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Teknik Ab-dülkadir Noyan Konferans Salonu, 10-12Nisan 2014, Ankara/Türkiye.

9. “Lisans ve Lisansüstü Eğitim Müfredatlarını Be-lirleme Çalıştayı”, Türk Medikal RadyoteknolojiDerneği, Alba Hotel-Ankara, 05-07 Mart 2015.

10. http://www.salford.ac.uk/study/undergradu-ate/why-study-at-salford

11. http://www.jrcert.org/ (5 Nisan 2017 tarihindeulaşılmıştır).

12. http://www.hartford.edu/enhp/ (5 Nisan 2017tarihinde ulaşılmıştır).

13. http://www.med.unc.edu/ahs (5 Nisan 2017tarihinde ulaşılmıştır).

14. http://www.stjohns.edu/academics/schools-and-colleges/college-pharmacy-and-health-sciences/programs-and-majors

15. http://www.misericordia.edu/page.cfm?p=530(5 Nisan 2017 tarihinde ulaşılmıştır).

16. http://www.unibo.it/en/homepage (5 Nisan2017 tarihinde ulaşılmıştır).

17. http://www.unifi.it/ (5 Nisan 2017 tarihindeulaşılmıştır).

18. http://www.salford.ac.uk/ (5 Nisan 2017 tari-hinde ulaşılmıştır).

19. http://www.xr.teiath.gr/ (11. 04 2017 tarihindeulaşılmıştır).

20. http://www.xr.teiath.gr/index-en.html (11. 042017) tarihinde ulaşılmıştır.

21. http://www.uu.se/en/admissions/master/appli-cation/ (11. 04 2017 tarihinde ulaşılmıştır).

22. http://www.city.ac.uk/courses/undergradu-ate/radiography-diagnostic-imaging

23. http://www.city.ac.uk/courses/undergradu-ate/radiography-diagnostic-imaging (11. 042017 tarihinde ulaşılmıştır).

24. http://www.um.edu.mt/healthsciences/radiog-raphy (11. 04 2017) tarihinde ulaşılmıştır.

25. http://www.um.edu.mt/healthsciences/radiog-raphy. (11. 04 2017) tarihinde ulaşılmıştır.

26. https://www.estesl.ipl.pt/en/courses/degree-programs/medical-imaging-and-radiotherapy.(11. 04 2017) tarihinde ulaşılmıştır.

27. Ural A, Kılıç İ. Bilimsel Araştırma Süreci VeSPSS İle Veri Analizi. Ankara: DetayYayıncılık; 2005.


KAYNAKLAR

urgery, radiotherapy and chemotherapy are the major treatment ways forstomach cancer. A number of factors such as tumor size, location, spread,lymph node involvement, and patient performance impact on the treatment

approach for stomach cancer. Through using high-energy x-rays, it is aimed to ir-radiate tumor beds and lymphatic areas after surgery in radiotherapy. In radio-therapy of stomach cancer, when a total dose of 45-50.4 Gy is delivered to theplanning target volume (PTV), critical organs such as liver, spinal cord, heart,lungs, kidneys around the target volume are planned to be exposed to the least ra-diation.1,2 Computed tomography is used for radiotherapy treatment planning inpatients with stomach cancer and in order to be able to image the remaining stom-ach volume, barium sulphate (BaSO4) contrast medium is administered orally to pa-tients during the examination. It is of most importance for the patient volume tomake sure the dosimetric effects of contrasting agents used for imaging purposes in


S45

Investigation of the Effects onDose Distributions of Contrast Agents Used in

Stomach Cancer Radiotherapy

AABBSSTTRRAACCTT The aim of this study is to investigate the effects of contrast agents used during plan-ning CT scans on the radiotherapy treatment planning dose calculations in a stomach cancer ra-diotherapy with regard to dosimetry. Taken into account the cases which included the presence ofcontrast medium (500-HU) and the absence of contrast medium (0-HU) for stomach radiotherapy,Planning Target Volume (PTV) and the Dose Volume Histograms (DVH) of the critical organs likeliver and right and left kidneys at risk were compared as dosimetrically. For the 5 stomach patientsinvolved in the study, the PTVs of patients with radiotherapy treatment plans and the DVH of thecritical organs liver and right and left kidneys at risk were compared, and the dosimetric differ-ences between 1-2% were calculated. In addition, a dose difference of 2-2.5% was calculated sincethe left kidney is close to the anatomic area in which the contrasting substance takes place.

KKeeyywwoorrddss:: Contrast agents; stomach cancer; radiotherapy

ÖÖZZEETT Bu çalışmanın amacı, mide kanseri RT’sinde planlama BT çekimi sırasında kullanılan kont-rast maddelerin, RT tedavi planlama doz hesaplamalarına olan etkilerini dozimetrik olarak ince-lenmesidir. Aynı Pencil Beam Convulation (PBC) doz hesaplama algoritması ile Modified Bathodoz düzeltme algoritması (Heterogeneity Correction Factör) kullanıldı. Mide radyoterapisi içinkontrast maddenin olduğu (500-HU) ve olmadığı (0-HU) durumlar dikkate alınarak, planlananhedef hacim (PTV) ile risk altındaki karaciğer, sağ ve sol böbrek kritik organlarının Doz HacimGrafikleri (DVH) dozimetrik olarak karşılaştırıldı. Planları yapılan hastaların PTV’leri ile risk altın-daki karaciğer, sağ ve sol böbrek kritik organlarının DVH’leri karşılaştırıldı ve %1-2 arasında dozi-metrik farklılıklar hesaplandı. Ayrıca sol böbrek, kontrastlı maddenin yer aldığı anatomik bölgeyeyakın olduğundan %2-2,5 arasında doz farklılığı hesaplandı.

AAnnaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Kontrast madde; mide kanseri; radyoterapi

Serhat ARAS,a

Meryem AKTAN,a

Mehmet KOÇa

aDepartment of Radiation Oncology, Konya Necmettin Erbakan University Meram Faculty of Medicine, Konya


Yazışma Adresi/Correspondence:Serhat ARASKonya Necmettin Erbakan UniversityMeram Faculty of Medicine,Department of Radiation Oncology,Konya, TURKEY/TÜRKİYE


DERLEME

radiotherapy treatment planning. For this reason, in theliterature there is a hot discussion on the determinationof the effects of the contrast agents used for imaging thetumor volume in stomach radiotherapy on dose distri-butions.3,4 Used in CT imaging, high-density barium-contrasted contrast agents increase the Hounsfield Unit(HU) value and makes it a high-density tissue. As a re-sult of this, while the organs can be visualized anatom-ically, radiotherapy differs in dosimetry during thetreatment planning.5,6 The aim of this study is to inves-tigate the effects of contrast agents used during plan-ning CT scans on the radiotherapy treatment planningdose calculations in a stomach cancer radiotherapy withregard to dosimetry.

In the present study, we used a linear accelerator(Siemens Primus) which can make three dimensional(3D) conformal radiotherapy, Pencil Beam Convolution(PBC) dose calculation algorithm and Modified Bathodose correction algorithm (Heterogeneity CorrectionFactor) through which the data is transferred.7 Five pa-tients with stomach cancer were underwent a CT of 5mm. The Planning CT images of the patients were takenand the contrast medium volume (500-HU) was con-toured. The same volumes were also recognized andrecorded as water-tissue equivalents (0-HU) (Figure 1).8

In the treatment planning systems (Eclipse, V8.9.08Varian, USA) in which 6 MV and 18 MV photon ener-gies were used, the treatment planning were conductedfor the data defined in both ways. Taken into accountthe cases which included the presence of contrastmedium (500-HU) and non-contrast medium (0-HU)for stomach radiotherapy, Planning Target Volume(PTV) and the Dose Volume Histograms (DVH) of thecritical organs like liver and right and left kidneys at riskwere compared as dosimetrically.

Moreover, in our study, we constructed a 25x25x25cm3 cubic rectilinear phantom center including 500-HUbarium sulfate (BaSO4) and 0-HU water equivalent, and4x4x4 cm3 cubic phantoms for two different cases in theEclipse treatment planning system (Figure 2).

Following the calculations which were made for 6MV photon energy on virtual phantoms, Gantry 0° irra-diation angle, cubic dose calculation voxels with 0.25cm3 volume, 10x10 cm2 beam area and dose calculationplans for skin source distance (SSD)= 100 cm for bothcases, the dose distribution profiles at lateral depth werecompared.

For the 5 stomach patients involved in the study,the PTVs of patients with RT treatment plans and theDVH of the critical organs liver and right and left kid-neys at risk were compared, and the dosimetric differ-ences between 1-2% were calculated (Table 1). Inaddition, a dose difference of 2-2.5% was calculatedsince the left kidney is close to the anatomic area inwhich the contrasting substance takes place.

When the dose profiles of the lateral axis in thecontrast and non-contrast cubic phantom placed in the25x25x25cm3 cubic rectilinear phantom center werecompared, the dosimetric difference below 1% (Figure3) and the measurement difference of 2% in the Moni-tor Unit (MU) values were calculated.

It is of very important to determine the location andvolume of the tumor for the treatment planning in stom-ach cancer radiotherapy. The administration of contrastmedium during the tomographic imaging for planningallows for relative separation of normal and tumorous tis-sue from each other. For radiation oncologists, the deter-mination of the tumor boundaries is a supporting featurein creating a treatment plan.9 With the advancements in

Serhat ARAS et al. Turkiye Klinikleri J Radiol-Special Topics 2017;10(Suppl 1):S45-S48

S46

FIGURE 1: Volume image of contrast material (500-HU) and volume image defined as water-tissue equivalent (0-HU)/

the computer technology, there exist dose calculationprograms which are used both as research and for simu-lation purposes in clinics. There are studies based on dif-ferent tissue and heterogeneous environments for dosecalculation programs such as Monte Carlo (MC), PencilBeam (PB), AAA and CC which are used in treatmentplanning systems especially in clinics.10 Through using the dose calculation algorithmssuch as Monte Carlo, Pencil Beam, AAA and CC, Fogli-


S47

FIGURE 2: Barium sulfate (BaSO4) with 500-HU value (right) cubic phantom and water equivalent of 0-HU (left) cubic phantom.

FIGURE 3: Dose distribution profiles of lateral axis obtained with contrast and uncontrasted cubic phantom.

Min. Dose Max. Dose Mean Dose

Difference % Diffrence % Diffrence %

PTV 2.26 1.97 1.69

Liver 2.74 1.75 1.88

Right Kidney 1.20 1.05 1.12

Left Kidney 2.54 2.24 2.02

TABLE 1: % dose differences for PTV and liver at risk, right and left kidney critical organs.

ata et al. evaluated the measurements they obtained inthe special heterogeneous phantom prepared at differentdensities as well as the water-tissue equivalent (HU=0).The conclusion drawn was that the dose values obtainedthrough this particular heterogeneous phantom are di-rectly related to the sensitivity of the dose calculation al-gorithms which are used.11 Choi and Lee et al. pointedout that the dose differences were below 1% which wereobtained as a result of contrast agent used in head andneck cancers and this value can be disregarded.12 Fayda etal. studied on the effects of intravenous contrast agentson different treatment planning systems in the planningof treatment of lung cancer. They examined the changesin doses calculated by different algorithms of two differ-ent treatment planning systems of the use of intravenouscontrast agent in the planning of three dimensional con-formal radiotherapy of lung cancer.

As a result of the study, though it is thought thatthree-dimensional radiotherapy planning can be donethrough contrast-enhanced CT scans, they thought thattarget volumes should be determined on contrasted sec-tions and then making fusion and planning with non-contrasted sections on non-contrasted sections would bethe most appropriate approach.13 The current dose in-homogeneity correction algorithms cannot address all

the interactions involved in the complex geometry as inMonte Carlo methods.14 The studies conducted previ-ously have shown that it is the convolution/superposi-tion algorithm that gives the closest result to the MonteCarlo calculations.15

In anatomic regions, in which the PBC dose calcula-tion algorithm is used, with inhomogeneity such as stom-ach cancer filled especially with contrast medium, theModified Batho correction-based algorithm is insufficientin dose calculations of treatment plans for inhomogeneousstructures. In addition to the PBC dose calculation algo-rithm, together with the dose calculation algorithms suchas Monte Carlo, Anisotropic Analytical Algorithm (AAA),Collapsed cone convolution, and convolution/superposi-tion compared as dosimetrically and used in the correc-tion-based algorithms, the adoption of the most optimalpatient dose plan will yield better results.

In the dose volume histograms developed for thetwo cases with and without contrast agents used for im-aging purposes in stomach cancer, Planning Target vol-ume (PTV), liver exposed to radiation, right and leftkidney and total MU and dose distribution profiles inlateral axis, which result in higher dosimetric differencescan be calculated in the studies in which it is reproducedwith Monte Carlo, were predicted.


S48

1. Khan FM. The Physics of Radiation Therapy.3rd ed. Department of Therapeutic RadiologyUniversity of Minnesota Medical School Min-neapolis; 2002. p.467-75.

2. Yovino S. Intensity-Modulated Radiation Ther-apy Significantly Improves Acute Gastroin-testinal Toxicity in Pancreatic and AmpullaryCancers 2011;79(1):158-62.

3. Lees J, Holloway L, Fuller M, Forstner D. Ef-fect of intravenous contrast on treatment plan-ning system dose calculations in the lung.Australas Phys Eng Sci Med 2005;28(3):190-5.

4. International Commission on Radiation Unitsand Measurements. ICRU Report 62. Pre-scribing, recording, and reporting photonbeam therapy. Bethesda, MD: ICRU; 1999.

5. Choi Y. Influence of intravenous contrastagent on dose calculations of intensity modu-lated radiation therapy plans for head andneck cancer. Radiotherapy and Oncology2006;81:158-62.

6. International Commission on Radiation Units and Measurements. ICRU Report 50. Prescribing, recording, and reporting pho-

ton beam therapy. Bethesda, MD: ICRU,1993.

7. Engelsman M, Damen EM, Koken PW, van 'tVeld AA, van Ingen KM, Mijnheer BJ. Impactof simple tissue inhomogeneity correction al-gorithms on conformal radiotherapy of lung tu-mours. Radiother Oncol 2001;60(3):299-309.

8. Carrasco P, Jornet N, Duch MA, PanettieriV, Weber L, Eudaldo T, et al. Comparison ofdose calculation algorithms in slab phan-toms with cortical bone equivalent het-erogeneities. Med Phys 2007;34(8):3323-33.

9. Shibamoto Y, Naruse A, Fukuma H, AyakawaS, Sugie C, Tomita N. Influence of contrastmaterials on dose calculation in radiotherapyplanning using computed tomography for tu-mors at various anatomical regions: aprospective study. Radiother Oncol2007;84(1):52-5.

10. Robar JL, Riccio SA, Martin MA. Tumour doseenhancement using modified megavoltagephoton beams and contrast media. Phys MedBiol 2002;47(14):2433-49.

11. Ramm U, Damrau M, Mose S, Manegold KH,Rahl CG, Böttcher HD. Influence of CT con-trast agents on dose calculations in a 3D treat-ment planning system. Phys Med Biol2001;46(10):2631-5.

12. Fogliatta A, et al. On the dosimetric behaviourof photon dose calculation algorithms in thepresence of simple geometric heterogeneities:comparison with Monte Carlo calculations.Phys Med Biol 2007;52:1363-85.

13. Lee FK, Chan CC, Law CK. Influence of CTcontrast agent on dose calculation of intensitymodulated radiation therapy plan for na-sopharyngeal carcinoma. Journal of MedicalImaging and Radiation Oncolog 2009;53:114-8.

14. Fayda M, Yıldırım A, Tarpıcı N, Aksu G, ÇakırA. Akciğer kanserinin tedavi planlamasında in-travenöz kontrast ajanların farklı tedavi plan-lama sistemleri üzerindeki etkileri, TürkOnkoloji Dergisi 2008;23(3):126-31.

15. Bazalova M. Tissue segmentation in MonteCarlo treatment planning: A simulation studyusing dual-energy CT images. Radiotherapyand Oncology 2008;86:93-8.

REFERENCES

türkiye klinikleri radyolojİ - tmrt-der...türkiye klinikleri radyolojİ Özel edİtÖrler kurulu-...

Documents