travmatİk beyİn yaralanmalarinda sivi tedavİsİ...

LABORATUVAR

HAYVANLARINDA ANESTEZİ

Prof. Dr. Necati GÖKMEN DEÜTF ANESTEZİYOLOJİ ve REANİMASYON AD

Bilinç kaybı

Amnezi

Hareketsizlik

Ağrı

Kontrolü

Strese cevabın

kontrolü

ANESTEZİ NEDİR ? (Kissin 1993, Eger 2002)

Kas

gevşemesi

ANESTEZİ NEDİR?

• Estezi Anestezi (DUYU, HİS) (DUYU, HİS KAYBI)

• Hareketsizlik

• Amnezi ANESTEZİ SENDROMU

• Sedasyon/Hipnozis

ANESTEZİK İLAÇLARIN

ANATOMİK ETKİ YERLERİ

ANESTEZİ

• Anatomi-fizyoloji demonstrasyonları

• Deneysel amaçlı enjeksiyon,

• Rektal ilaç/madde uygulamaları,

• Cerrahi girişimler

AMAÇ

• Deney hayvanın;

– Korkusunun azaltmak

– Girişime bağlı ağrı duymasını engellemek

• Deneyle ilgili girişimlerin güvenli ve rahat

yapılabilmesini sağlamak

• Araştırıcıyı korumak

ANESTEZİ TÜRÜNÜN SEÇİMİ

• Hayvan türü, soy, yaş, cinsiyet, ağırlık

• Çalışma prosedürü (Cerrahi türü vb.)

• İstenen anestezi derinliği, süre

• Kullanılacak anesteziğin araştırma sonuçlarına etkisi

• Deneyim

• Cihaz ve malzemeler

• Kanuni izinler

ANESTEZİ TÜRÜNÜN SEÇİMİ

• Geleneksel

– Bilim dalınla ilgili makalere göz at

• Tecrübeli meslekdaşlarına sor.

• Farklı bir anestezi uygulaması olabilir mi ?

ANESTEZİ ÖNCESİ

• Deney hayvanının sağlıklı olması girişimin başarısını artırır ve elde edilecek verilerin güvenilirliği için ön koşuldur. – Denekler

• Uygulamadan 1-2 hafta önce temin edilmeli,

• Ortama uyum sağlaması sağlanmalı (ısı,nem,gürültü..)

– Deneklerin • Ağırlığı,

• Cinsiyeti

• Yiyecek-içecek tüketimi kaydedilmeli,

– Pre-operatif hazırlıkları yapılmalı

ANESTEZİ ÖNCESİ

• Anestezi öncesi iyi bir hazırlık anestezi sırasındaki

komplikasyonları azaltır.

• Deney sırasında kullanılacak cihazlar malzemeler

hazır ve çalışır olmalı,

• Personel çalışma sırasındaki teknik, cihaz ve

malzemelerin kullanımına yatkın olmalı,

• Postoperatif bakım planlanmalıdır.

PREOPERATİF AÇLIK

• Köpek–domuz 12-16 saat

• Tavşan – küçük kemirgen aç kalmalarına gerek yok

• Yeni Gine domuzu 6–8 saat

• Tüm hayvanların anestezi indüksiyonundan 60 dk

öncesine kadar su içmeleri kısıtlanmamalıdır

(İnvajinasyon oluşmaması için önemlidir!)

PREMEDİKASYON • Atropin

– Vagal refleksi

– Salivasyonu

– Barsak hareketlerini azaltır

• Doz: Yaklaşık 30 dak önce verilmelidir

– Kemiricilerde 0.05 mg/kg,

– Tavşanda 1-3 mg/kg

– Otonom sinir sistemi ile ilgili çalışmalarda kontrendikedir

• Sedatif

– Anestezik dozunu % 20-50 azaltır

– Özellikle tutmayı kolaylaştırır (iv enjeksiyon)

– Girişim ağrılı değil sadece hareketsiz kalması isteniyorsa gerekli olabilir

– Damarların genişlemesini sağlayarak görülmesini kolaylaştırır

SIVI VERİLMESİ

• Girişim öncesi – Deneklere dengeli elektrolit solusyonları verilmelidir (%0.9

izotonik NaCl laktatlı ringer)

– Aldığı çıkardığı takip edilmeli

• Girişim sırasında – 5-10 mL/kg/saat

– Kan kaybı var ise • İV,İP kaybettiği kan volümünün 3 katı sıvı verilmelidir


• Girişim sonrası – Deneğin beslenmesi başalayana kadar 1-2 gün daha sıvı

tedavisine devam edilebilir


OKSİJEN VERİLMESİ

• Solunum yolunun açılması

– Pozisyon verilmesi, atropin

• Oksijen verilmesi

– Ağız içine

• Ölü boşluğun azaltılması

– Entübasyon (havayoluna tüp yerleştirilmesi)

MONİTORİZASYON

• Kardiovasküler sistem

– Kalb atım hızı

– Kalb ritmi

– Kan basıncı

• Solunum sistemi

– Solunum sayısı ve tipi

– Periferik oksijen saturasyonu

– EndtidalCO2

MONİTORİZASYON

MONİTORİZASYON

• Anestezi derinliği;

– Anestezi ağrı, duyacak kadar yüzeyel veya vital

fonksiyonları etkileyecek derinlikte olmamamalı.

– Refleks monitorizasyonu;

• Palpebral refleks– anestezi derinliği az ise göz kırpma

• Korneal refleks – Göz kırpma yok ise anestezi derin

• Ağrılı uyarı verilmesi (Başparmak veya kuyruk

sıkıştırılması) –Ağrıya yanıt var ise anestezi yüzeyel

– Kas tonusu

– Solunum paterni, hızı ve derinliği,

– Kalp atım hızı ve derinliği,

MONİTORİZASYON

MONİTORİZASYON

• Vücut ısısı

– Blanket

– Drape

– Isıtılmış su sirkülasyonu

– Sıcak iv sıvı verilmesi

MONİTORİZASYON

MONİTÖRİZASYON

ANESTEZİKLER

• Lokal anestezikler; Uyarılabilen dokularda uyarı oluşumunu

ve yayılmasını bloke eden ilaçlardır.

– Ester:2-kloroprokain,prokain,tetrakain

– Amid:Lidokain, prilokain, bupivakain

• Lokal anestezi: vücudun sınırlı bir alanında duyu kaybıdır

Etki 15 dk.da başlar; 45 dk.- saatler sürer

– Topikal (Lidokain jel),

– İnfiltrasyon anestezisi,

– Sinir blokları,

– Regional anestezi (spinal,epidural)

– Alan veya ring bloğu

REJYONEL ANESTEZİ

UYGULAMASI

ANESTEZİKLER

• Genel anestezikler: Kontrol edilebilir bir tarzda, tüm

duyunun algılanmasını ortadan kaldıran maddelerdir

– Ağrı duyusunun ortadan kalkması (analjezi),

• Opioidler

– Bilinçsizlik veya hafıza kaybı (amnezi),

• Genel anestezikler

– Kas gevşemesi veya immobilizasyon

• Kas gevşeticiler

ANESTEZİKLER

• İdeal bir anestezik;

– Kolay uygulanmalı,

– Yeterli ve stabil anestezi sağlamalı,

– Fizyolojik fonksiyonları etkilememeli,

– Etkisi reverzibl olmalı,

– Deney hayvanı ve araştırmacı için güvenli olmalı

ANESTEZİKLER

• Anesteziklerin veriliş yolları

– İnhalasyon

– Enjeksiyon (IV, IM, IP)

– Lokal-Regional (İnfiltrasyon, topikal, spinal, epidural)

– Kombinasyon

ANESTEZİKLER • İntravenöz anestezikler

– Barbitüratlar

– Benzodiyazepin

– Ketamin

– Steroid anestezikler (Alfaksalon/alfadolon) (Saffan)

– Diğer anestezikler (Kloral hidrat, Alfa-Kloraloz, Üretan)

– Alfa-2-adrenerjikler (Ksilazin)

– Propofol

• Volatil anestezikler – Eter

– Halothan

– İzofloran

– Sevofloran, Desfloran

İNTRAVENÖZ ANESTEZİKLER

• Avantajları

– Kullanımı basit,

– Maliyeti az

– Etkileri hızlı başlar,

– Yanıcı ve patlayıcı değildir,

– Solunum yollarında irritan etkileri yoktur

• Dezavantajları:

– Dokularda irritasyon yapabilirler,

– İlaçların birikimi söz konusudur,

– İndüksiyonda apne gelişebilir,

– Derlenmede eksitasyon ve hallüsinasyonlar görülebilir


• Anestezinin tüm komponentlerini oluşturmazlar,

• Tek başlarına analjezi veya sedasyon amacıyla

kullanılabilirler,

• Sinerjistik özellikleri vardır,

• Bir arada kullanıldıklarında her birine olan

gereksinim azalır,

• Doz türler arasında farklılık gösterir


• Maddenin doz gereksinimini saptamada hayvanın

gerçek ağırlığı bilinmelidir

• Bu ajanların etkileri kolaylıkla geri döndürülemez.

• Anestezik etkiyi sonlandırmak için ilaç metabolize

olmalı, elimine edilmeli veya başka bir ilaçla ortadan

kaldırılmalıdır.

• Metabolizmaları karaciğerde gerçekleşir,

• Böbrekler yoluyla atılırlar,


• Benzodiyazepinler:

– Anksiyolitik ve antikonvülzan özelliktedir,

– Sedatif ve kas gevşetici özellikleri vardır,

– Minimal KVS ve Solunumsal etkileri vardır,

– Analjezik etkileri yoktur;

– Diğer anesteziklerle birlikte kullanılırlar


• 1mL Fentanil (Fentanyl 0.05mg/mL + 1mL

midazolam (DormicumR, 5 mg/mL) + 2mL %0.9

NaCl

– Rat: Kombinasyon 0.15 - 0.2 mL / 100 g sc

– Fare: Kombinasyon 0.10 - 0.15 mL / 20 g sc

• Anestezi süresi: Fare 30-60 dak, rat 20-90 dak

• Naloksan 1 mg / kg iv, im, ip


• Barbitüratlar: – Sedatif-anestezik özelliktedirler, Analjezik etkileri yoktur

– Antikonvülzan etkileri vardır,

– İP uygulamada irritasyona neden olurlar,

– Antidotları yoktur,

• Dozu:

– Rat 30-60 mg/kg İV,İP, Tavsan 15-40mg/kg İV,İP

– Toplam dozun ½’si hemen daha sonra kalan doz yavaş enjekte edilmeli

• Pentobarbital (Pentobarbital): İntravenöz (iv) veya intraperitoneal

(ip) olarak laboratuvar hayvanlarında çok yaygın olarak kullanılır.

• Tiyopentotal:İntravenöz enjeksiyonu takiben hızlı indüksiyon yapar. Piyasada Pentotal olarak bulunmaktadır


• Dissosiyatif anestezik (Ketamin)

– Kullanılması kolay, emniyet marjı geniştir,

– Duyusal, motor, emosyonel fonksiyonları birbirinden ayırırlar,

– SSS depresyonu eşlik etmez,

– Solunum fonksiyonunu deprese eder;

– KVS etkisi minimaldir,

– Yutkunma refleksi korunur,

– Anestezi süresi kısadır,

– Analjezik etkisi viseral ağrılarda yetersiz kalır

– Deneğin gözleri açıktır,

– İM, İP, İV uygulanabilirler,


• Ketamin

– Tek başına kullanıldığında kas rijiditesi yapabilir.

– Ketamin-diazepam,ketamin-ksilazin,ketamin-asepromazin kombinasyonu kullanılır

• Doz

– Tavşan 50 mg/kg Rat: 80-100mg/kg

– Ketamin/Ksilazin:

• T 35-50/5-10 mg/kg,

• R 35-50/5-10mg/kg


• Steroid anestezikler:Alfaksalon/alfadolon (Saffan)

– Kemirgenlerde, koyun,domuz güvenli anestezi oluşturur

– Barbitüratlar ile kullanılmaz.

• Doz: T 6-9 mg/kg İV, R 10-12 mg/kg


• Diğer anestezik ilaçlar

• Kloralhidrat

– Toz şeklinde bulunur.

– Sadece kemirgenlerde kullanılmalıdır

– Konsantrasyonu 36 mg/mL veya daha az olmalı

– Konsantrasyonu yüksek ise, paralitik ileus, abdomen dilatasyonu, ve ölüm

• Dozu:300-400 mg/kg

• Alfa-Kloraloz

• Üretan


Canadian Council on Animal Care, Guide To The Care and Use of Experimental Animals

http://www.ccac.ca/guides/english/V1_93/appen/appxi.htm

VOLATİL ANESTEZİKLER

• Solunum yoluyla alınan anestezik gazlar alveollere, oradan

da diffüzyonla kana ve beyne geçer

• Anestezi derinleştikçe hayvan solumaya direnç gösterir

veya apne gelişebilir

• İrritasyona neden olduğu için gözlere ve müköz

membranlara temas ettirilmemeli,

• Anesteziye kısa etkili İV ajanlarla başlanılmalı,

• Büyük ve uzun süren operasyonlarda tercih edilmelidir


• Avantajları – Etkinlik ve emniyeti üstün,

– Anestezi derinliği ayarlanabilir,

– İlaç toksisitesi riski azdır,

– Uyanma daha çabuktur

– Deney sonuçlarını etkilemesi en az düzeydedir

• Dezavantajları: – Özel donanıma gereksinim vardır,

– Ortamda gaz birikmesine neden olur,

– Çalışanlar üzerinde toksik etkileri vardır, (Bulantı, yorgunluk, baş ağrısı, kaşıntı, spontan düşük, doğumsal anomali vb.)


• Kapalı kavanozda hayvanın yeterli oksijen almama

riski vardır,

– İlave oksijen verilebilir,

– Kısa sürede kavanozdan çıkarılmalıdır

• Önemli miktarda artık gaz oluşur

– Sıkı kapaklı kavanozlar kullanılmalı,

– Yeterli havalandırma koşulları olan ortamda çalışılmalı


• Açık damla tekniği,

• Hayvanın kavanoz içerisine konması,

• Burun konisi sistemi

• Anestezi cihazı


• Açık Damla Tekniği

– Hayvana uygulanan anestezik konsantrasyonu

bilinmez,

– Bilinç kaybı olur-olmaz kavanozdan çıkarılır

– Koni buruna yaklaştırılır ve uzaklaştırılır


• Entübasyon

– Fare, rat ve kobaylarda trakeostomi,

– Tavşanlarda krikotirotomi,

– Tavşan ve daha büyük hayvanlarda ise endotrakeal

entübasyon (2.5-3.5 pediyatrik tüpler kullanılır)


• Eter: – Yanıcı patlayıcı,

– Ucuz, renksiz,

– İndüksiyon ve uyanma yavaştır,

– Vazodilatasyon ve bronkodilatasyona neden olur,

– Büyük deney hayvanlarında atropin ile premedikasyon gerekir,

– Kas gevşetici ve analjezik etkileri yeterlidir


• Eter kullanılması sırasında alınacak önlemler:

– 24 saatten fazla hava ile temas eden eter anestezi amacıyla kullanılmamalıdır,

– Sıvı eterin hayvanla teması önlenmelidir,

– Ortam yeterince havalandırılmalıdır,

– Patlamaya dayanıklı kaplarda muhafaza edilmelidir,

– Kullanılan dokular ve artıklar havalandırılmalıdır


Halothane (MAK; indüksiyon %3, devam % 0.8-1)

• Avantaj

– Solunum depresyonu az

– İnduksiyonu hızlı

– Derlenmesi hızlı

– Doz değişikliklerine hızlı yanıt

– Nefrotoksik

– Maske ile induksiyonu iyi tolere eder

• Dezavantajı

– Aritmi oluşturabilir

– Kardiyak depresyon sonucu hipotansiyon (doza bağlı)

– Analjezik etkisi az

– Hepatotoksik


• İzofloran (MAK; indüksiyon %5, devam % 1-2) – Avantajı

• Aritmonejik özelliği yok

• Kardiyak output korunur

• Karaciğer metabolizması daha az

• İnduksiyonu hızlı

• Derlenmesi hızlı

• Doz değişikliklerine hızlı yanıt

– Dezavantajı • Solunum depresyonu yapar

• Maliyeti yüksek

• Vazodilatasyon


• Sevofloran (MAK; indüksiyon %3-4, devam % 2-2,5)

– Avantaj

• İnduksiyonu hızlı

• Derlenmesi hızlı

• Doz değişikliklerine hızlı yanıt

• Aritmonejik özelliği yok

– Dezavantajı

• Solunum depresyonu izofloran benzer

• Maliyeti yüksek

KAS GEVŞETİCİ AJANLAR

• Hayvanın hareketsiz kalmasını sağlamak amacıyla

kullanılırlar,

• Anestezik ve analjezik etkileri yoktur,

• Kullanımı sırasında en azından “yüzeyel cerrahi

anestezi” sağlanmış olmalıdır

• Spontan solunum sağlanıncaya kadar solunum

desteği sürdürülmelidir

ANESTEZİKLERİN DOZ AŞIMI

• Nabız hissedilemeyecek kadar zayıftır.

• Kan basıncı şok düzeyine azalır.

• Kalp ritim bozuklukları görülebilir.

• Kapiller yeniden dolma süresi 3 saniyeye veya daha fazla süreye uzar.

• Solunum yavaş ve düzensizdir; diyafragmatik olur veya durabilir.

• Müköz membranlar veya deri rengi soluk veya siyanotik olabilir.

• Kardiyovasküler, santral sinir sistemi, kas-iskelet, gastrointestinal ve oküler refleksler oldukça azalır veya yok olur.

ANESTEZİKLERİN DOZ AŞIMI

• Tedavisi

– Oksijenle mekanik olarak ventilasyon;

– İntravenöz veya intraperitoneal olarak izotonik

sıvıların verilmesi;

– Vücut sıcaklığını artırmak için hayvanı ısıtma;

– Şayet antidotu varsa verilmesi

ANESTEZİDEN DERLENME

• Tam derlenme hayvanın nötral pozisyonunu

sürdürebilmesi

• Fizyolojik parametrelerin normal sınırlarda olması

• Postoperatif bakım, gözlem ve ağrının giderilmesi

esasına dayanır

ANESTEZİDEN DERLENME

• Temiz, sıcak, kuru, sessiz, hafif aydınlatmalı alanda gözlemlenmeli

• Küçük hayvanların yüzey alanları ağırlıklarına göre fazla olduğundan ısı kayıpları fazladır.

• Yetişkinler için ısı 25-30°C, yenidoğanlar 35-37 °C

• Termoregülasyon, solunum, dolaşım fonksiyonlarına, ağrıya dikkat edilmeli

• Hayvanın üzerindeki kan ilaç artıkları vb temizlenmeli

• Cerrahi işlem geçirenler ayrı olarak kafeste bir süre gözlenmelidir

• Yara enfeksiyonu takibi

POSTOPERATİF AĞRI

• Cerrahi sahaya dokununca inleme,kıvrılma,

sahayı koruma,

• Cerrahi sahayı yalama, kaşıma,

• Göz bebeklerinde genişleme,

• Gerginlik, huzursuzluk,

• Hızlı soluma,

• Postür bozukluğu, uyumama

ANALJEZİKLER

• Postoperatif ağrı tedavisi için kullanılırlar

• Anestezik kullanmaksızın ağrının kontrolunu sağlarlar.

• Gerekli anestezik gereksinimi azaltmak için preanestezik olarak kullanılırlar.

• İdeal bir analjezik

– Çalışmaya etkisi olmamalı

– Sedasyon yapmamalı

– Uzun etki süreli

– Yeterli analjezi sağlamalı

ANALJEZİKLER

• Avantajları

– Hızlı derlenme

– Hızla iştahı döner ve yemek yer

– Kilo kaybı olmaz

– Etikdir

OPİOİD ANALJEZİKLER

• Postoperatif. veya intraoperatif. dönemde kullanılırlar

• Bilinç kaybı oluşmaksızın analjezi sağlarlar

• Sedasyon, solunum depresyona neden olurlar,

• Miyokard üzerinde etkileri azdır

• Hayvanlarda ağrı belirtileri ortaya çıkmadan kullanılmaları

önerilir,

• Bulantı, kusma, hipotansiyon, bradikardi gibi yan etkileri

vardır

ANALJEZİKLER

travmatİk beyİn yaralanmalarinda sivi tedavİsİ...

Documents