İŞ’te İnsan ve ahlak (İş ahlakı)

İŞ’TE İNSAN ve AHLAK (İş Ahlakı)

© Eserin Her Türlü Basım Hakkı Anlaşmalı Olarak Ensar Neşriyat’a Aittir.

Dem Yayınları Ensar Neşriyat Tic. A.Ş. Organizasyonudur.

ISBN: 978-605-80183-2-7

Kitabın Adıİş’te İnsan ve Ahlak (İş Ahlakı)

YazarAhmet Ünsür

Yayın KoordinatörüHulusi Yiğit

Kapak & Sayfa TasarımıNuray Yüksel

Baskı-CiltŞENYILDIZ YAYINCILIK HED. EŞYA TEKS. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

Gümüş Suyu Caddesi Işık Sanayi Sitesi No : 19 C Blok 102 Topkapı / İstanbul

Tel : 0212 483 47 91 0212 483 48 23Sertifika No: 45097

1. BasımOcak 2020

İletişimEnsar Neşriyat Tic. A.Ş.

Düğmeciler Mah. Karasüleyman Tekke Sokak. NO :7 Eyüpsultan-İSTANBUL www.ensarnesriyat.com.tr e-mail: [email protected]

İŞ’TE İNSAN ve AHLAK (İş Ahlakı)

Dr. Ahmet ÜnsürSakarya Üniversitesi E. Öğretim Üyesi

İstanbul 2020

II. BASKIYA ÖNSÖZ

İnsanların bencilleştiği, çıkarların tutum ve davranışları belirlediği, ileti-şimin zayıfladığı, sosyal yapının sarsıldığı günümüzde, ortaya çıkan sorun-ların giderilmesi ya da etkilerinin azaltılması için ortak değerlere ihtiyaç du-yulmaktadır. Bu ortak değerler ise; bireysel ve sosyal hayat için genel ahlaki değerler, çalışma hayatı için ise iş ahlakı değerleridir.

Küreselleşmenin etkisiyle iş ilişkilerinin ulusal sınırları aştığı bu dönem-de, ilişkilerin ahlaki bir zemine taşınabilmesi için küresel ahlaki değerler önemli bir etkiye sahiptir. İşletmeler; kendi ahlaki değerleri ile birlikte, ilişki içinde bulunduğu kişi, grup ve örgütlerin sahip olduğu değerleri de önem-semek, davranışlarını bu çerçevede ele almak durumundadırlar.

Sanayi İnkılabı ile başlayan ve küreselleşme ile ivme kazanan iş ahlakı sorunları, ilgili tüm taraflar üzerindeki olumsuz etkileri değişik boyutlarda olsa da, acilen çözülmesi gereken bir konu haline dönüşmüştür. Bu nedenle; özellikle son 25-30 yıldır bu konu üzerinde önemli çalışmaların yapıldığı ve olumlu sonuçların alındığı görülmektedir.

İş ahlakı ve sosyal sorumluluk konusunda yapılan araştırmalar, kitap ve makale çalışmaları bu sürece önemli katkılar sağlamaktadır. İşletmelerin bu konudaki çabaları da dikkate değer durumdadır.

Gerek kamu ve özel sektörde görev yaptığım yıllarda karşılaştığım olay-lar, gerekse 1997 yılından bu yana değişik üniversite ve kuruluşlarda verdi-ğim iş ahlakı ders ve seminerleri beni bu konuda bir kitap yazma düşüncesi-ne sevketti, elinizdeki çalışma bu düşüncenin bir ürünüdür.

Amacım; İş’te İnsan ve Ahlak isimli bu eserin yönetici, araştırmacı, öğ-renci vb. tüm okuyuculara faydalı olmasıdır. Bu kitabın yayınlanmasında başta Ensar Neşriyat/DEM çalışanları olmak üzere, emeği geçen herkese can-ı gönülden teşekkür ederim.

Gayret bizden, tevfik Allah’tandır.Dr. Ahmet Ünsür

Ekim 2019, İstanbul

Ahmet Ünsür1960 yılında Kastamonu’da doğdu. İlkokulu Kastamonu’da, orta ve yük-

sek öğrenimini İstanbul’da tamamladı. Yüksek Lisans ve Doktorasını (Mer-hum) Prof. Dr. Sabahattin Zaim Hocanın danışmanlığı/nezaretinde İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesinde tamamladı. Milli Eğitim Bakanlığında Eği-timci/Yönetici olarak çalıştı. Sakarya Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak görev yaptı. İDO AŞ.’nin örgütsel yapılanması ve İnsan Kaynakları-Kalite organizasyonu çalışmalarını yürüttü. EFQM Mükemmellik Modelinin İDO-da kurulum ve işletimi çalışmaları ile TDİ Şehir Hatlarının özelleştirilmesi ve İBB’ye devri, İDOnun satışı projelerinde aktif roller üstlendi. Medipol Gru-bunda İnsan Kaynakları Koordinatörlüğü yaptı. Bazı firmaların örgütsel ve insan kaynakları yapılanmasında danışmanlık görevlerinde bulundu. Sakar-ya Üniversitesi yanında; Yalova Üniversitesi, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi vb. üniversitelerde Yönetim (Stratejik Yönetim, Değişim Yönetimi, Yönetim ve Organizasyon), İnsan Kaynakları Yönetimi (Uygulamalı), Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi, İş Ahlakı ve Sosyal Sorumluluk, Sosyal Hizmetler vb. dersleri (MBA, Lisans, Lisans üstü düzeyde) verdi/vermektedir. Yayınlanmış 3 kitabı ve çok sayıda makalesi bulunmaktadır.

İÇİNDEKİLER

Önsöz Tablo Listesi 19Şekil ve Grafik Listesi 20Giriş 21

Bölüm I. Ahlak

Ahlak Nedir?Ahlaki DavranışAhlakın KısımlarıAhlakın AmacıAhlakın KonusuAhlakın Önemi

273133343535

Bölüm II. Ahlak İlminin Diğer Disiplinlerle İlişkisi 39

İKİNCİ BÖLÜM- BİRİNCİ KISIMAHLAK- FELSEFE İLİŞKİSİFelsefi Açıdan AhlakFelsefi Açıdan Ahlakın Kısımları

Normatif Ahlak ve Betimleyici AhlakNazari ve Pratik AhlakDeontolojik AhlakTeleolojik AhlakErdem AhlakıAmpirist Ahlak EkolüRasyonalist AhlakAkılcı- Deneyci Ahlak

Ahlak Tip ve Ekolleri (Genel)

41414244444445464648525456

İKİNCİ BÖLÜM- İKİNCİ KISIMAHLAK-HUKUK İLİŞKİSİHukuk Nedir?Hukukun AmacıHukukun FonksiyonlarıAhlak-Hukuk İlişkisi

Ahlak ve Hukukun Ortak NoktalarıAhlak ve Hukukun Farklı Noktaları

5757575759596060

İŞ’TE İNSAN ve AHLAK8

İKİNCİ BÖLÜM- ÜÇÜNCÜ KISIMAHLAK-KÜLTÜR İLİŞKİSİKültür nedir?Ahlak-Kültür İlişkisi

İKİNCİ BÖLÜM- DÖRDÜNCÜ KISIMAHLAK-İKTİSAT İLİŞKİSİAhlak ve İktisatİktisat Ahlakı

6363636366666666

Bölüm III. İktisadi Sistemler ve Ahlak Anlayışı 69

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İKTİSADİ SİSTEMLER ve AHLAK ANLAYŞI

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM- BİRİNCİ KISIMKAPİTALİZMKapitalizm Nedir?Kapitalist İktisat Sisteminin Temel DayanaklarıKapitalizm ve AhlakKüreselleşme ve Ahlaki SorunlarıKüreselleşmenin Ahlaki Sonuçları

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM- İKİNCİ KISIMSOSYALİZMSosyalizm Nedir?Sosyalist Düşünce ve GelişimiSosyalist Doktrinler ve Ahlak

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM- ÜÇÜNCÜ KISIMİSLAM İKTİSADI ve AHLAK ANLAYIŞIIslama Göre İktisat ve İnsanİslam İktisadının Temel Unsurlarıİslam İktisadi Sisteminin Başlıca Hedefleriİslam İktisadının Ahlaki Temelleriİslamın, İktisadi Süreçlerle İlgili Temel Kurallarıİslamın Mülkiyet Anlayışıİslam İktisadında Emek ve Üretimİslam İktisadında Gelir ve Kazançİslam İktisadında Üretim ve Tüketimİslam İktisadı ve Tüketicinin Korunmasıİslam İktisadında Devletin Rolü

7171

73737374748081

8383838384

888888909192969799100101103105

İŞ’TE İNSAN ve AHLAK 9

Bölüm IV. Ahlak- Din İlişkisi 109

AHLAK- DİN İLİŞKİSİAhlakın Kaynağı Nedir?Ahlak- Din İlişkisi Hakkında Bazı Sözler

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM- BİRİNCİ KISIMBEŞERİ DİNLER VE AHLAK ANLAYIŞLARIEski Yunanlar ve Ahlak AnlayışıEski Mısır Dinleri ve Ahlak AnlayışıEski İran Dinleri ve Ahlak AnlayışıHint Dinleri ve Ahlak AnlayışıÇin Dinleri ve Ahlak Anlayışı

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM- İKİNCİ KISIMİLAHİ DİNLER VE AHLAK ANLAYIŞLARIYAHUDİLİK VE AHLAK ANLAYIŞIYahudi Ahlakının Temel İlkeleriYahudilikte Tavsiye Edilen Bazı Güzel HuylarYahudilikte İş Ahlakı AnlayışıHRİSTİYANLIK VE AHLAK ANLAYIŞIHristiyan Ahlakının Temel İlkeleriHristiyanlıkta İş Ahlakı AnlayışıİSLAM AHLAKIİslam Ahlakının Temel Özellikleriİslam Ahlakının Başlıca Göstergeleriİslam Ahlakında Hak, Vazife, Sorumluluk ve YaptırımlarIslamda İlişkileri Belirleyen Temel Ahlaki KurallarAhlakla İlgili Bazı AyetlerAhlakla İlgili Bazı HadislerAhlakla İlgili Bazı Güzel Sözlerİslam Ahlakının Temel İlkeleriİslam Ahlakının Çalışma Hayatına Yönelik Temel Prensipleriİslam Ahlakına Göre Çalışma İlişkileri

111111113

114114114115115116118

120120120120120121122122123125127130131137141141142142162163


Bölüm V. İş Ahlakı 165

BEŞİNCİ BÖLÜM- BİRİNCİ KISIMİŞ AHLAKI ÖNEMİ ve GELİŞİMİİş Ahlakı Nedir?İş Ahlakı Anlayışının Gelişimiİş Ahlakının Önemiİş Ahlakının Önemini Arttıran Başlıca Nedenlerİş Ahlakı Kurallarına Uyan Kuruluşların Avantajlarıİş Ahlak Kurallarına Aykırı Davranışın Sonuçlarıİş Ahlakı Konusuna Artan İlginin NedenleriKurumsal İtibar ve İş Ahlakı Açısından Önemiİşletmelerin İtibar Kaybına Neden Olan UnsurlarAhlaki Davranışları Etkileyen Faktörlerİş Yerlerinde Yaşanan Ahlaki SorunlarAhlaki Sorunların Çözümü İçin Yapılması GerekenlerTürkiye’de İş Ahlakına Artan İlgi Konusunda YapılanBazı Araştırmalar

BEŞİNCİ BÖLÜM- İKİNCİ KISIMÇALIŞMA ve MESLEK AHLAKIÇALIŞMA AHLAKIÇalışmanın Ahlaki Açıdan Önemi

MESLEK AHLAKIMesleki Ahlak İlkelerinin YararlarıMesleki Ahlak İlkeleri Örneği; Bankacılık Etik İlkeleri

BEŞİNCİ BÖLÜM- ÜÇÜNCÜ KISIMKAMU-ÖZEL SEKTÖR ve İŞ AHLAKIKAMU SEKTÖRÜ ve İŞ AHLAKIKamu Hizmetlerinde Davranış Kurallarını Etkileyen FaktörlerKamu Hizmetlerinde Etik Altyapı OluşturulmasıEtik Altyapının Kilit UnsurlarıKamu Sektörünün Klasik Yönetim Anlayışı

ÖZEL SEKTÖR ve İŞ AHLAKIİşletme Nedir?İşletmelerin Amaçlarıİşletmeleri Başarıya Götüren FaktörlerBaşarılı Kuruluş/İşletmelerin NitelikleriMükemmellik Yolunda İlerleyen İşletmelerin Nitelikleri

167167167168169172172172173173175176178179179

183183183

183

184186187

187195195196196197197198198199199200201


Bölüm VI. Temel İşletme Fonksiyonları ve Ahlak 205

ALTINCI BÖLÜM- BİRİNCİ KISIMYÖNETİM AHLAKI

YÖNETİM-YÖNETİCİ ve AHLAKYönetim Nedir?Yönetim Sürecinin ÖzellikleriAhlaki Yanlışlar Bir Yönetim Sorunudurİş Yerlerinde Yönetim Anlayışı Kaynaklı Bazı Ahlaki SorunlarEtik/Ahlaki YönetimAhlaki Değerlere Uygun Yönetim Nasıl Olmalıdır?Yönetici kimdir?Yöneticinin Kullandığı GüçlerYöneticinin RolleriYöneticide Bulunması Gereken Ahlaki ÖzelliklerYöneticilerin Sakınması Gereken ŞeylerYöneticilerin Çalışanlara Karşı Sorumlulukları

LİDERLİK ve AHLAKLiderlik Nedir, Lider Kime Denir?Liderlik Tipleri ve ÖzellikleriLiderlerde Bulunması Gereken YetkinliklerKişilik Karakter ve LiderlikEtik/Ahlaki Liderlik

Ahlaki Liderlerin NitelikleriAhlaki ve Etkin Bir Lider Nasıl Olmalıdır?Ahlaki Liderlerin Karar Verme ve Sorunlarla Başa Çıkma Yaklaşımları

ETİK/AHLAKİ YÖNETİM-AHLAKİ KARARAhlaki Karar Alma Sürecinin Temel NitelikleriLider/Yöneticilerin Karar Alırken Dikkat Etmesi Gereken Hususlarİşletme Kararlarının Ahlaki Açıdan Değerlendirilmesiİş yerlerinde Yaşanan Ahlaki Sorunların NedenleriAhlaki Değerlere Uygun Çalışma Ortamı İçin Gerekenlerİş Yerlerinde Ahlaki Yapılanma İçin GerekenlerEtik/Ahlaki Kültür ve İklim

207

207

207207208210210211211212212212213216216

217

217220222225226227228230

230231232232235236236237


ALTINCI BÖLÜM- İKİNCİ KISIMİNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ ve AHLAKİNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ ve AHLAKİ TEMELLERİİnsan Kaynakları Yönetimi Nedir?İnsan Kaynakları Yönetimi Temel İlkeleriİnsan Kaynakları Yönetimi-Ahlak İlişkisiİnsan Kaynakları Yönetimi İle İlgili Ahlaki SorunlarÖrgütsel Ahlaka Sahip İşletmelerin ÖzellikleriDeğerlerle İnsan Kaynakları Yönetimi İçin Neler Yapılmalıdır?Etkili Bir İnsan Kaynakları Yönetim Sistemi Oluşturmanın Yolu

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE AHLAKİ PERSPEKTİFİnsan Kaynakları Politikaları Çalışan Davranışını EtkilerYönetim Anlayışı/Yönetici Yaklaşımları Çalışan Perfomansını EtkilerDoğru İletişim, İnsan Kaynakları Yönetiminin Etkinliğini Arttırır.Uygun Meslek Seçimi ve Kariyer Planlaması İKY Etkinliğini Arttırırİnsan İşletmenin En Önemli Değeridirİşletmelerin En Önemli Yatırımı, İnsana Yapılan Yatırımdırİşe ve İş yerine Uygun, Ahlaklı Kişilerle Çalışmak Önemlidirİşletme Değerlerine Uygun, Doğru Kişileri İşe Almak Gerekirİşletmeler Çalışanlarına Karşı Ahlaki DavranmalıdırlarFarklılıklar, Örgütsel Çeşitlilik ve Avantaj Olarak GörülmelidirEmek ve Sahibi Korunmalı ve GözetilmelidirDeğerlerle Uyumlu, Başarılı Çalışanları Elde Tutmak İçin Gerekli Çaba GösterilmelidirBaşarı İnsana BağlıdırÇalışan Mutluluğu Başarının Anahtarıdır.İş Tatmini ve Performans Birbiriyle İlişkilidir.Başarı Ölçülmeli ve Ödüllendirilmelidir.İş Yerinde Tutku İle Çalışmak Çalışan ve Örgüt Açısından Önemlidir.Örgüt İklimi, Çalışan Bağlılığını Etkiler.Güçlü Ekipler Oluşturmak ve İşleri Ekiplerle Yürütmek Başarıya Götüren En Önemli Yoldur.Çalışanlar GüçlendirilmelidirEleştiri Kültürü Ahlaki Zemine Oturtulmalıdır.İnsan Kaynakları Yönetimi Empatik Davranmayı Gerektirir

239239239239239240241241242

243

244244246249252254255257258260261267268

272274274277279280281

283285286


ALTINCI BÖLÜM- ÜÇÜNCÜ KISIMÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN AHLAKİ SORUNLARIGÜVENGüven Nedir?Güven Duygusunun Temel ÖzellikleriGüven TürleriGüven Oluşturmakİnanırlık Neleri Gerektirir?İlişkide GüvenÇalışma Hayatı ve GüvenÇalışma Hayatında Güven Sorumluluk Duygusunu Geliştirir, İş Verimini ArttırırYüksek Güven Yüksek Temettu, Düşük Güven Yüksek Vergi DemektirDüşük Güven Vergisi Ödeyen Kuruluşların NitelikleriYüksek Güven Temettusu Elde Eden Kuruluşların NitelikleriGüvenin DüşmanlarıGüven İstismarı

MOBBİNGMobbing Nedir?Mobbingin ŞartlarıMobbingin NitelikleriMobbing Sürecinin Ana AktörleriMobbinge Neden Olan FaktörlerBaşlıca Mobbing UygulamalarıMobbingin SonuçlarıDünyada ve Türkiye’de MobbingMobbingin Yasal BoyutuMobbingin Etki Alanı ve Ortaya Çıkardığı MaliyetlerMobbing Şikayetlerinin Yapılabileceği Yerler

STRESStres Nedir?Bir Süreç Olarak StresStres Karşısında Sergilenen Davranışlarİş Hayatında Stresin Başlıca NedenleriStresin Belirtileriİş yerinde Stresin SonuçlarıStresle Baş Edebilmek İçin Yapılması GerekenlerStres Her Zaman Zararlımıdır?

289289289290290291294296299304309

310311311312313

314314316316318318318319320321324324

325326326327327330330331332


ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ ve AHLAKEndüstri İlişkileri Nedir?Emek-Sermaye İlişkisi ve Emeğin Zayıf YönleriEndüstri İlişkileri Alanında Gerçekleştirilen Düzenlemelerİşçi-İşveren İlişkilerinde Ahlaki Hak ve SorumluluklarGünümüz Çalışma Hayatı Sorunları

ALTINCI BÖLÜM- DÖRDÜNCÜ KISIMÜRETİM ve AHLAKÜretim Nedir?Üretim Yönetiminin Başlıca HedefleriÜretim-Ahlak İlişkisi

ALTINCI BÖLÜM- BEŞİNCİ KISIMTÜKETİM ve AHLAKTüketim Nedir?Tüketim Ahlakı ve MahiyetiBM Tüketici Hakları Evrensel Beyannamesi

ALTINCI BÖLÜM- ALTINCI KISIMSATIN ALMA AHLAKISatın Alma Nedir?Satın Alma-Ahlak İlişkisiSatın Alma Süreci Sorumlu Davranmayı Gerektirir

ALTINCI BÖLÜM- YEDİNCİ KISIMPAZARLAMA AHLAKIPazarlama Nedir?Pazarlama-Ahlak İlişkisiPazarlamada Karşılaşılan Başlıca Ahlak İhlalleriPazarlama Faaliyetinde Başlıca Sosyal Sorumluluk KonularıPazarlama Faaliyetlerinin Tüketici, Rakipler ve Toplum Üzerindeki Olumsuz EtkileriPazarlama İle İlgili Güncel Bazı KavramlarPazarlama Ahlakını Etkin Kılan FaktörlerPazarlamada Ahlaki Denetim

ALTINCI BÖLÜM- SEKİZİNCİ KISIMREKABET AHLAKIRekabet Nedir?Rekabet-Ahlak İlişkisi

333333333334336337

338338338339339

341341341342344

347347347347349

351351351352353354354

356360360

362362362362


ALTINCI BÖLÜM- DOKUZUNCU KISIMHALKLA İLİŞKİLER ve AHLAKHalkla İlişkiler Nedir? Halkla İlişkiler-Ahlak İlişkisiTÜHİD Meslek Ahlakı İlkeleriHalkla İlişkiler-Medya İlişkisi

ALTINCI BÖLÜM- ONUNCU KISIMMEDYA AHLAKIMedya Nedir?Medya-Ahlak İlişkisiMedya Ahlakının Temel İlkeleriBasın Meslek İlkeleri

ALTINCI BÖLÜM- ONBİRİNCİ KISIMREKLAM ve AHLAKReklam Nedir?Reklam-Ahlak İlişkisiReklam AhlakıReklam Ahlakı ve DenetimReklam Öz Denetim Kurulu ve Temel İşlevleri

ALTINCI BÖLÜM- ONİKİNCİ KISIMFİNANS ve MUHASEBE AHLAKIFİNANS AHLAKIFinans Nedir?Finans Ahlakı

MUHASEBE AHLAKIMuhasebe Nedir?Muhasebe Departmanının GörevleriMuhasebe AhlakıMuhasebecilik Mesleği Ahlak İlkeleri

365365365368369370

372372372372373374

376376376376377379379

382382382382382

383383384384385

Bölüm VII. Etik Kod Oluşturulması ve Yönetimi 387

ETİK KOD OLUŞTURULMASI ve YÖNETİMİEtik Kod Nedir?Etik Kod Oluşturmanın AmacıEtik Kod Oluşturma Süreci ve AşamalarıEtik Kod Örneği

389389390390391


Bölüm VIII. Islamda İş ve Ticaret Ahlakı 399

SEKİZİNCİ BÖLÜM- BİRİNCİ KISIMİSLAM İŞ AHLAKIIslamda Çalışmaya Verilen Önem.İslam Çalışma Ahlakının Temel Prensipleriİslam Çalışma Hayatında İşçi-İşveren İlişkileri İslam Hukukuna Göre İşçiİslam Hukukuna Göre İşçinin Hak ve Vazifeleri Islama Göre Çalışma Hayatında İşçi Hakları Islama Göre Çalışma Hayatında İşveren ve İşçinin Sorumluluklarıİslam Çalışma Hayatında Yönetim ve Yönetici

SEKİZİNCİ BÖLÜM- İKİNCİ KISIMIslamDA TİCARET AHLAKI İslam Ticaret Ahlakının Temel İlkeleriAhlaklı Bir İş Adamı/ Tüccarın Nitelikleri

401401401407 414414415416 424429

431431431433

Bölüm IX. Ahilik ve İş Ahlakı 435

AHİLİK ve İŞ AHLAKIAhilik Nedir?Ahilik Sistemi ve GelişimiAhilik Sisteminde Yer Alan Genel Ahlak İlkeleri Ahilik Sisteminde Çalışma Anlayışı Ahilik Sistemi İş Ahlakının Temel İlkeleri Ahilik Sisteminde İnsan Kaynakları Yönetimi AnlayışıAhilik İş Ahlakı Modelinin Günümüz Çalışma Hayatı Açısından ÖnemiOsmanlı Türkiyesinde Yapılan İlk Toplu İş Sözleşmesi; KÜTAHYA FİNCANCILAR ESNAFI ANLAŞMASI

437437438441 442444445448

449

Bölüm X. Sosyal Sorumluluk 453

ONUNCU BÖLÜM- BİRİNCİ KISIMSOSYAL SORUMLULUKSorumluluk KavramıSosyal Sorumluluk Kavramı ve Tanımı Sosyal Sorumlulukla İlgili KavramlarSosyal Sorumluluk Anlayışı ve GelişimiSosyal Sorumluluk Anlayışı Nasıl Olmalıdır?Sosyal Sorumluluk Programlarının Taşıması Gereken Nitelikler

455

455456460 462464465467


Sosyal Sorumluluk Anlayışının GelişimiSosyal Sorumluluk Konusunda Uluslararası DüzenlemelerSosyal Sorumluluk Anlayışına BakışSosyal Sorumluluk Konusunda Bazı DeğerlendirmelerSosyal Sorumluluk Teorileriİş Ahlakı-Sosyal Sorumluluk İlişkisiİşletmelerin Sorumluluklarıİşletmelerin Sorumluluk Alanları; PaydaşlarPaydaş Kavramı ve Paydaş TeorileriPaydaşlar ve BeklentileriPaydaş İlişkilerinin Dengelenmesiİşletmelerin Sosyal Duyarlılıklarıİşletmelerin Sosyal SorumluluğuKurumsal HayırseverlikSorumluluklarını Yerine Getirmede İşletmeleri Etkileyen Faktörler İşletmelerin Sosyal Sorumluluk Performansını Etkileyen FaktörlerSosyal Sorumluluk Anlayışı ve Sağladığı Avantajlar Sosyal Sorumluluk Konusunu Önemseyen Kuruluş Yöneticilerinin Uyması GerekenlerSosyal Sorumluluk Alanında Başarılı Kuruluşlarda Çalışma İlişkileri

ONUNCU BÖLÜM- İKİNCİ KISIMSİVİL TOPLUM KURULUŞLARI ve SOSYAL SORUMLULUKSivil Toplum Kuruluşu Nedir?Sivil Toplum Kuruluşlarının NitelikleriSivil Toplum Kuruluşlarının AmaçlarıSivil Toplum Kuruluşlarının YükümlülükleriSivil Toplum Kuruluşlarının Temel FonksiyonlarıTürkiye’de Sivil Toplum Kuruluşları ve Sosyal Sorumluluk Anlayışı Sosyal Sorumluluk Faaliyetlerinin Geliştirilmesi İçin Yapılması Gerekenler

467468470 472472475476478478481 482483484488491492493 495

495

497497497498498 499499499503


ONUNCU BÖLÜM- ÜÇÜNCÜ KISIMSOSYAL SORUMLULUK ANLAYIŞININ ÖNCÜ KURULUŞLARI: VAKIFLARVakıf Nedir?Vakıf Düşüncesinin GelişimiVakıfların AmacıVakıfların Temel FonksiyonlarıVakıfların Hizmet Alanları

ONUNCU BÖLÜM- DÖRDÜNCÜ KISIMSOSYAL SORUMLULUK STANDARTLARISA 8000 StandardıFTSE4Good EndeksiISO 14001 StandardıISO 26000 StandardıAA 1000 StandardıEFQM Mükemmellik Modeli

ONUNCU BÖLÜM- BEŞİNCİ KISIMTÜRKİYE’DE KSS UYGULAMALARI

SOSYAL SORUMLULUK PROJESİ ÖRNEKLERİEngel Tanımayanlar ProjesiBir Damla Hayat ProjesiHijyen ProjesiKAYNAKÇA

504504

504 504505506506

510510510512513514516516

519519

519519524526529


TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1 Ahlak-Etik Karşılaştırması 41

Tablo 2 Ahlak–Hukuk Karşılaştırması 61

Tablo 3 Günümüz İktisadi Düşüncesi Temel Değerleri 72

Tablo 4 Kapitalist Sistem –İslam İktisadı Karşılaştırması 106

Tablo 5 İş Ahlakı Problemleri ve Nedenleri 171

Tablo 6 Etik Altyapı Oluşturma 197

Tablo 7 Modern Yönetim İlkeleri 209

Tablo 8 Güvenin 5 Dalgası 291

Tablo 9 Bazı Yazarlara Göre Güven Unsurları ve Özellikleri 309

Tablo 10 Düşük Güvenli Kuruluş (%80 Vergi) 310

Tablo 11 Yüksek Güvenli Kuruluş(%40 Temettu) 310

Tablo 12 Güven Nedir, Ne Değildir? 313

Tablo 13 Müşteri İhtiyaç-Beklentilerinin Yapısı 349

Tablo 14 Reklam Özdenetim Kurulunda İncelenen Dosyalar 380

Tablo 15 Reklam Özdenetim Kurulu Kararları 380

Tablo 16 Sosyal Denetleme Süreci 463

Tablo 17 Soysal Sorumluluk Konusunda Uluslararası Bazı Düzenlemeler

469

Tablo 18 Sosyal Sorumlulukla İlgili İddialar 471

Tablo 19 İşletmelerin Sosyal Duyarlılıkları ve Aşamalar 484

Tablo 20 İşletmelerin Sorumlulukları(Beklenti ve Davranışlar) 487

Tablo 21 Türkiye’de Vakıflar 507


ŞEKİLLER LİSTESİŞekil 1 Ahlak-Hukuk İlişkisi 62Şekil 2 Değerlerle Yönetim 203Şekil 3 Deming Döngüsü 209Şekil 4 Liderlik Alanı 220Şekil 5 Lider Tipi ve Yaklaşımları 221Şekil 6 Etik Pusula ve Hizalı Yaşamak 224Şekil 7 Lider Davranışının Etkinliği 228Şekil 8 Karar Almada Ahlaki Yaklaşımlar. 231Şekil 9 İnsan Kaynakları Yönetimi Ana Çerçevesi 244Şekil 10 Liderlik/Lider Yöneticilik İlkeleri 247Şekil 11 Liderlerin Dönüştürücü Etkileri 249Şekil 12 İş gücünün İşletmeler Açısından Değeri 256Şekil 13 İşletme ve Değerleri 273Şekil 14 Ödüllendirme Sistemi 278Şekil 15 Akıllı Güven 292Şekil 16 Akıllı Güven Matrisi 293Şekil 17 Güven Oluşturmanın 3 Adımı 294Şekil 18 İnanırlığın 4 Ana Temeli 295Şekil 19 İş Hayatında Stres ve Sonuçları 329Şekil 20 Kurumsal Vatandaşlık Değerleri 466Şekil 21 İşletme-Paydaş İlişkileri 480Şekil 22 Kazan-Kazan İlişkisi 483Şekil 23 İşletmelerin Sorumlulukları 486Şekil 24 Wood’un Sosyal Performans Modeli 492Şekil 25 EFQM Mükemmellik Modeli 518

GRAFİKLER LİSTESİ

Grafik 1 Müşteri Tatmin Düzeyi Satın Alma İlişkisi. 357

Giriş

İş ahlakı konusu, insanlık tarihi ile eş zamanlı bir tarihe sahiptir. Yapılan iş ve mahiyeti ne olursa olsun, ahlaki açıdan değerlendirilmesi gereken bir boyutu bulunmaktadır. Avcılık, tarım işleri, zanaatkarlık vb. hangi iş olursa olsun durum değişmez.

20. yüzyıla gelinceye kadar iş ahlakı konusuna, içinde bulunulan şartlar gereği geleneksel açıdan yaklaşılmış, sistematik bir boyut kazandırma çaba-ları ise son yüzyıl içinde ivme kazanmıştır.

İş ahlakı konusunun popüler hale gelmesindeki en büyük etken, sanayi inkılabı sonrası baş gösteren gelişmelerdir. Çalışma ilişkilerinde yaşanan so-runlar, kapitalizmin ortaya koyduğu hayat felsefesi, değerlerin yozlaşması bunların başlıcaları arasında yer almaktadır.

Sorunlar; genellikle kim, ya da hangi sosyal grupla ilgili olduğu konusun-da kabul görürler. Egoist bakış açısı, kişileri bana dokunmayan yılan bin yaşasın mantığı ile hareket etmeye yöneltir. Kişi, kurum/kuruluşlar; sorun/riskler kendisine yöneldiğinde tepkilerini ortaya koyar, ahlaki açıdan değerlendirme çabası içine girerler ve o sorun (Yılan)un bir gün kendilerine de dokunabi-leceği gerçeği ile yüzleşmiş olurlar. Ancak, geç elde edilmiş bu farkındalığın (Maddi-manevi) maliyetleri genellikle oldukça yüksek olmaktadır.

Genel anlamda hayatın her alanında, özel olarak ise çalışma hayatında yaşanan ve sürekli artarak telafisi zor sonuçlara yol açan ahlak ihlalleri, bu konuda birtakım tedbirlerin alınmasını zorunlu hale getirmiştir. İçinde bu-lunduğumuz yüzyıl, ilgili taraflar (Devlet, işveren, işçi/üretici, tüketici)ın bu konuda sorumluluklarının ele alındığı ve gerekli düzenleme ve bilinçlen-dirmelerin yapıldığı bir zaman dilimi olmuştur. Günümüzde; artık iş ahlakı ve sosyal sorumluluk gibi kavramlar, iş dünyası için hayatın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir.


Sürekli daha fazla kazanma hırs ve beklentisi; her ne kadar insanları ahlak dışı davranışlara yöneltse de, toplumsal bilincin her geçen gün artma-sı, müşterinin işletmeler üzerindeki etkisinin daha fazla hissedilmeye başla-ması, işletmeleri hırslarını kontrol altına alıp daha dengeli davranmaya yö-neltmiştir. Bu nedenledir ki; artık, deklare edilen değerler, ahlak bildirgeleri (Etik kod), gerçekleştirilen sosyal sorumluluk projeleri vb. standart işletme davranışı haline gelmektedir.

İş ahlakı konusunun öneminin anlaşılmaya başlaması, bu konuda bi-linçlendirme ihtiyacını da ortaya çıkarmıştır. Bu nedenle; başta örgün öğre-tim kurumları olmak üzere, işletmeler, meslek kuruluşları bu konuda eğitici roller üstlenmektedirler.

Ülkemizde; 1990’lı yıllardan bu yana, iş ahlakı konusu üniversitelerde ders olarak okutulmaktadır. Belirtilen yıllarda, iş ahlakı dersi için kullanı-lacak munzam materyaller bulunmazken, günümüzde bu konuda kaleme alınmış önemli çalışmalar mevcuttur. Çalışmaların büyük çoğunluğunu, ko-nuyu belirli bir açıdan ele alan tez çalışmaları oluşturmaktadır.

Bu çalışmada; genel anlamda ahlak, özel anlamda ise iş ahlakı konusu, değişik boyutlarıyla incelenmiş, konu bütüncül bir perspektifle ele alınmaya çalışılmıştır. Kitapta yer alan her bir konu başlığı ayrı bir araştırma konusu olabileceğinden, hacmi daha da arttırmamak için, ayrıntılandırmada sınırlı kalınmaya özen gösterilmiştir. Özellikle Islamda iş ve ticaret ahlakı konusu olmak üzere, her bir konunun (Bazıları ile ilgili önemli çalışmalar bulun-maktadır) ayrı inceleme ve araştırmalar gerektirdiği aşikardır.

İş’te İnsan ve Ahlak kitabı on bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; ahlak kavramı ele alınmış, amacı, önemi, konusu ve kısımları incelenmiştir.

Dört kısımdan oluşan ikinci bölümde, ahlak ilminin diğer disiplinlerle ilişkisi ele alınmıştır. Birinci kısımda; ahlak-felsefe ilişkisi, felsefi ahlak ekol-leri ve görüşleri, ikinci kısımda; ahlak-hukuk ilişkisi, üçüncü kısımda; ah-lak-kültür ilişkisi, dördüncü kısımda ise; ahlak-iktisat ilişkisi açıklanmıştır.

İktisadi sistemler ve ahlak anlayışı başlıklı üçüncü bölüm birinci kısım-da; kapitalizm, ikinci kısımda; sosyalizm, üçüncü kısımda; İslam iktisadı, ahlaki boyutları itibarıyla değerlendirilmiştir.

Ahlak-din ilişkisinin ele alındığı dördüncü bölüm, iki kısımdan oluş-maktadır. Birinci kısımda; beşeri dinler, ikinci kısımda ise; ilahi dinler ah-lak-iş ahlakı anlayışları yönüyle incelenmiştir.


Beşinci bölümde, iş ahlakı konusu ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Bu bö-lüm üç kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda; iş ahlakı, önemi ve gelişimi, ikinci kısımda; çalışma ve meslek ahlakı, üçüncü kısımda; kamu-özel sektör ve iş ahlakı konuları değerlendirilmiştir.

Altıncı bölüm oniki kısımdan oluşmaktadır, Temel işletme fonksiyonları ve ahlak başlıklı bu bölümde; yönetim ahlakı, insan kaynakları yönetimi ve ahlak, çalışma ilişkilerinde yaşanan ahlaki sorunlar, üretim ahlakı, tüketim ahlakı, satın alma ahlakı, pazarlama ahlakı, rekabet ahlakı, halkla ilişkiler ahlakı, medya ahlakı, reklam ahlakı, finans ve muhasebe ahlakı konuları iş-lenmiştir.

Yedinci bölümde, etik ilke (Kod) oluşturulması ve uygulanması konusu açıklanmıştır.

İki kısımdan oluşan sekizinci bölümde, iş ve ticaret ahlakı konusu İsla-mi açıdan değerlendirilmiştir.

Dokuzuncu bölümde; Ahilik sistemi, bir iş ahlakı modeli olarak ele alın-mıştır.

Onuncu bölüm beş kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda; sosyal so-rumluluk düşüncesi, ikinci kısımda; sivil toplum kuruluşları ve sosyal so-rumluluk anlayışı, üçüncü kısımda; sosyal sosumluluk konusunda öncü kuruluşlar olarak vakıflar, dördüncü kısımda sosyal sorumluluk standart-ları, beşinci kısımda ise; ülkemiz kuruluşlarından sosyal sorumluluk proje örnekleri yer almaktadır.

Kitapta; konular, olabildiğince tablo ve şekiller, tamamına yakını yaşan-mış, gerçek vakalarla desteklenerek açıklanmaya çalışılmıştır.

İŞ’te İnsan ve ahlak (İş ahlakı)

Documents