sosyal bilim bakış açısıyla karar verme

Sosyal Bilim Bakış Açısıyla

Karar Verme

Ü. Barış Urhan

ODTÜ & TÜSİAD

13.06.2014

TOBB ETÜ - Pazarlama Prensipleri

Sosyal Bilim Bakış Açısı mı?..

.

.

www.iktisadiyat.com Ü. Barış Urhan

Kavramlar ve Anlamları

Masa: Ayaklar veya bir destek üzerine oturtulmuş tabladan

oluşan mobilya (TDK)

Ü. Barış Urhan www.iktisadiyat.com

Hangi masa?


MÖ 400 - Pompei

Hangi masa?

Ü. Barış Urhan

Hangi masa?

Yunan – MÖ 500-600


Roma – MÖ 300.. Yemek yeme partisi

Hangi masa?


Çin – 1900..

Hangi masa?

Çin – 1000..


Hangi masa?

1600.. 1700.. 1800..


Düz bir zemin…


Masanın serüveni… Latince‟de ‘mēnsa

Yunanlar ‘matza’ (μᾶζα),

Romenler ‘masa’,

Çince diepzi (碟子) (ideogram DÜZLÜK ve KOLLAR)

İspanyollar ‘mesa’ demişler.

Kaşgarlı Mahmut –> ‘tewsi’ (توسي) sonradan tepsi(تپسی)

Arapça tabak طبق

Farsça sini سينى

Fransızca table d'hôte,

İngilizce plate (dilimizde düz araziyi tanımlayan plato da

aynı kökten gelir)

dish (dilimizde „ince,yassı,düz; disk de aynı kökten gelir)

hemen hepsi düzlüğü, düz bir zemini işaret ediyor. Ü. Barış Urhan www.iktisadiyat.com

John Ridley Stroop


KIRMIZI


YEŞİL


MAVİ


Karar vermede tek gerçeklik

ALGIdır.


Çerçeveleme (Framing)

Müller-Lyer illusion (1899) Peki ya bir daha denesek?


Sosyal alanda en çok karşılaştığımız algı hataları


Statükoculuk (Status Quo Bias)


Bando Arabası Etkisi (Bandwagon effect)


Terk Etmek/Bahşetmek Etkisi (Endowment Effect)


Terk Etmek/Bahşetmek Etkisi (Endowment Effect)

Nasıl ayrılacağımı bilmiyorum :- (


Dunning–Kruger Etkisi

Türkçesi HALLEDERİZ.


Kayıplardan Kaçınma (Loss Aversion)

Kayıp

Kazanç : )


Çapalamak (Anchoring)

-1- -- Ne oldu?

- Çok üzgünüm

Nasıl sorsam? Bugünkü toplantıya gidebilir misin?

-2- -- Ne oldu?

- Çok mutluyum

-- Bugünkü toplantıya gidebilir misin?

- Tabi ki!


Çerçevelemek (Framing)


«Seni seviyorum» «Onu değil şunu istiyorum» «Bu derse girmeyeceğim, çünkü…» «Senden nefret ediyorum» «Aslında böyle yapmasının sebebi…» «Acıktım!»

Hangi konudaki kararlar?...


Swedish human resource mangers (n = 872):

Assume hypothetically, that your enterprise is making a small surplus.

There is no inflation and unemployment is high. There are many job

seekers applying for a job at your unit. Under these circumstances you

decide to propose a wage cut of 5%. How do you think that your

employees would find this proposal?

■ 94.3% of the managers believed that this proposal is unacceptable

to workers

■ Alternative scenario: 10% inflation and 5% wage increase. Now,

only 50.4% of the managers thought that workers would find the

proposal unacceptable

Örnek deneyler 1 – Money Illusion


Status Quo & Endowment Effect & Framing

1. Durum: Maaşınız 1500TL, Gelecek yıl için %12 arttı ve 1680TL oldu.

1. Durum: Maaşınız 1500TL

Gelecek yıl için %20 arttı ve 1800TL oldu. Fiyatlar ise %10 arttı.


Kurallar: ■ 0 ile 100 arasında bir rakam seçin, [0,100], ■ Herkesin seçtiği sayılar toplanacak ve ortalaması (aritmetik) alınacak, ■ Daha sonra bulunan sayıların ortalaması alınacak ve 1/3 ile

çarpılacak. Çıkacak sayı hedef sayı olacak.

■ Kazanan, bu hedef sayıya en yakın sayıyı bulan olacak.

Sadece sizin nasıl karar verdiğiniz önemli değil


■ Keynes‟in kitabındaki bir analoji:

“...professional investment may be likened to those newspaper

competitions in which the competitors have to pick out the six prettiest

faces from a hundred photographs, the prize being awarded to the

competitor whose choice most nearly corresponds to the average

preferences of the competitors as a whole; so that each competitor has to

pick, not those faces which he himself finds prettiest, but those which he

thinks likeliest to catch the fancy of the other competitors, all of whom are

looking at the problem from the same point of view.


■ “... It is not a case of choosing those which, to the best of one's judgment,

are really the prettiest, nor even those which average opinion genuinely

thinks the prettiest. We have reached the third degree where we devote our

intelligences to anticipating what average opinion expects the average

opinion to be. And there are some, I believe, who practise the fourth, fifth

and higher degrees ”


Ültimatom Oyunu:

• Birinci oyuncu kendisine verilen 10TL‟den arzu ettiği miktarı

tanımadığı diğer oyuncuya verir. (0‟dan 10TL‟ye kadar bir miktar)

• Diğer oyuncu bu miktarı ya KABUL eder ya da RED eder.

• Kabul Paylaşım olduğu gibi kalır

• RED İki oyuncu da 0TL alır.

Soru: Birinci oyuncu ne kadarını karşı tarafa verir?


Diktatör Oyunu:

• Birinci oyuncu kendisine verilen 10TL‟den arzu ettiği miktarı

tanımadığı diğer oyuncuya verir. (0‟dan 10TL‟ye kadar bir miktar)

• Oyun biter.

Soru: İlk oyundaki paylaşımdan farklı bir paylaşım olur mu?


“Çağdaş yaşamın bu denli rahatsız edici olmasının bir nedeni de daha önce

sorgusuz sualsiz kabul edilen birçok şey hakkında kendi kendimizi soruşturur

olmaya başlamamızdır.

Eskiden herkes inandığı şeylere ya doğru olduğuna inandığı ya da toplumdaki doğru

düşünür(!) saydığı kişilerin doğru sayması nedeniyle inanıyordu.

Freud‟un tüm davranışlarımızı akla uygun duruma getirme (rasyonalizasyon)

eğilimimizi açığa çıkarmasından ve de Marx‟ın fikirlerimizin ideolojilerden

kaynaklandığını göstermesinden bu yana kendi kendimize şu soruyu sorar olduk ;

- Acaba inandığım şeye neden inanıyorum ?..”

Joan Robinson


Yararlanılan Kaynaklar

Burak Erdeniz, basılmamış sunumları

Dr. Dt. Fatih Vural, basılmamış etimoloji çalışmaları

Google Images

Jean Robert Tyran, basılmamış ders notları & sunumları

Simon Gaechter, basılmamış sunumları

Zafer Akın & Ü. Barış Urhan, basılmamış sunumları


www.iktisadiyat.com

https://twitter.com/umitbarisurhan

http://www.linkedin.com/pub/u-baris-urhan/24/b2/582

Teşekkürler…

sosyal bilim bakış açısıyla karar verme

Marketing