bÖlÜm 1 -...

BÖLÜM 1

DEPOLAMANIN LOJİSTİKTEKİ

YERİ ve ÖNEMİ

1

Depo ve Depolama Kavramları

Depo Yönetiminin Amaçları

Tedârik Zinciri, Lojistik ve Depo İlişkileri

Deponun Şirket Organizasyonundaki Yeri

Depolanan Malzeme Türleri

Depo Sınıflandırması

Özmal ve Kiralık Depo Karşılaştırması

Lojistik Modellerde Depo Kullanımı

İÇERİK

2

1.1. Depo ve Depolama Kavramları

3

Stok, gelecekte oluşacak veya oluşabilecek gereksinimlere karşı

genellikle depolarda bulundurulan malzemeler için kullanılan

terimdir.

Stok, tedârik zinciri yönetiminin çeşitli aşamalarında (tedârikçi-

üretici-dağıtıcı-perakendeci-müşteri) önemli rollere sahiptir ve en

temel amacı, belirsizliğe karşın tampon görevi üstlenmektir.

Neden Stok Tutarız ?

4

Stok, üretim hızı ile tüketim hızının farklılaştığı zaman oluşur. Stok

yapmamak için hızları eşitlemek gerekir. Ancak teknolojik (En Az

Üretim Miktarı vb.) ve Ekonomik (Ölçek Ekonomisi, Ambalaj

Büyüklüğü vb.) gereklilikler talepten fazla arz gerektirebilir.

Dolayısıyla bir üründen bir partide yapılması gereken en az miktar

talepten fazla olabilir, bu da stok oluşturur.


5

Firmaların mâliyet kalemleri arasında en önemlilerinden biri de stok

mâliyetleridir. Birçok firma “Just in time” diye anılan “Tam

zamanında sıfır stoklu” çalışmaya odaklanmıştır ancak Tedârik

Zinciri boyunca yer alan şirketlerin coğrafî olarak ayrı yerlerde

konumlanmış olmalarından dolayı, zaman ve yer kullanımını

sağlayabilmek için stok tutulur.


6

Şirketlerin stok bulundurma nedenleri şunlardır:

Satınalma, üretim ve nakliyede ölçek ekonomisinden yararlanmak.

Üretim ve satış için sürekli bir kaynak bulundurmak.

Üretim ve nakliyedeki değişkenlikler çerçevesinde arz ve talep

arasındaki eşgüdümü sağlamak.

Değişen pazar koşullarına (mevsimsellik, talep dalgalanmaları,

rekâbet vb.) uyum sağlamak, talep belirsizliklerine karşı önlem almak.


7

(devamı)

Ürünlerin fiyatlarındaki belirsizlikler veya dalgalanmalar nedeniyle

stok tutmak.

İstenilen müşteri hizmet düzeyi (sipâriş karşılama oranı) ile orantılı en

düşük toplam lojistik mâliyete ulaşmak.

Kalite, arıza vb. sorunlar nedeniyle oluşan üretim hızındaki

değişmelere karşı önlem almak.

Üreticiler ile tüketiciler arasındaki zaman ve yer farklılıklarını ortadan

kaldırmak.


8

(devamı)

Üreticilerin ve müşterilerin ‘tam zamanında’ felsefesine uygun

sistemlerini desteklemek.

Müşterilere her sipârişte tek ürün yerine ürünlerin bir karışımını

göndermek.

Atık veya geri dönüşümlü malzemelerin geçici olarak bekletilmesini

sağlamak.


9

Depolar temelde stok bulundurma gereksiniminden dolayı zorunlu

olarak oluşmaktadır. Özetle depolama bir tercih değil zorunluluktur.

Depolama için belli bir yatırım ve işletme gideri sözkonusudur.

Ürünler önceden üretilip depolanmadığı zaman, talep hızı üretim

hızını geçebilecek ve satış kaybını da beraberinde getirecektir.


10

Depoda olması gereken en az

stok miktarı, talep ve tedârik

süresindeki belirsizliklere karşı

tutulan miktardır. Bu, aynı

zamanda bir alt sınır değeridir.

Depoda olması gereken en fazla

stok miktarı ise, depo

büyüklüğünü belirleyen

değerdir. Bu da, aynı zamanda

bir üst sınır değeridir.


11

Depo hacmi, ekonomik açıdan kabul edilebilir en yüksek gereksinimi

karşılayabilir durumda olmalıdır.

Optimum stok değer, bu iki sınır arasında yer alır.

STOK-DEPO GEÇİŞİ

12

A Ürünü

Yaz Sarfiyatı= 40 adet/gün

Kış Sarfiyatı= 20 adet/gün

Paletteki adet= 50

30 gün 20 gün

60 gün 10 gün

20 gün

10 gün KAÇ PALET GÖZÜ?

40 gün

12 gün

4 gün

6 gün

2 gün

B Ürünü

Yaz Sarfiyatı= 60 adet/gün

Kış Sarfiyatı=20 adet/gün

Paletteki adet= 40

C Ürünü

Yaz Sarfiyatı=10 adet/gün


Paletteki adet=40

D Ürünü

Yaz Sarfiyatı=20 adet/gün


Paletteki adet=15

20 gün

../../../SeminerSunumları/PaletGozuCozum.pptx

Depo; tedârik zinciri içinde, malzemelerin, çeşitli amaçlarla ve değişik

dönemlerde kullanılmak üzere korunması ve stoklanması amacıyla

istiflendiği, saklandığı ve malzeme tipine göre tasarlanmış, farklı

boyutlarda ve özelliklerde olabilen, kapalı veya açık alandır.

Depolar, geleneksel yönetim anlayışında salt ürünlerin saklandığı

yerler olarak algılanırken, günümüzün tedârik zinciri yönetimi

anlayışında satışa destek yerler olarak görülmektedir.

Depo Kavramı

13

Depolar, genellikle korumaktan çok bir akış noktası hâline

gelmektedir. Çünkü firmaların artık stok hakkında bilgi vermek,

küçük miktarlı sevkiyat ve depoyu birleştirme amaçlı kullanma

eğilimleri artmaktadır.

Ürünlerin zamana bağlı taleplerine uygun bir şekilde boşaltma ve

yükleme işlemleri arasındaki zaman diliminde bekletildikleri,

korumalı bir alandır.

Depo Kavramı

14

Depolar, malzeme tedârikinden ürün sevkiyatına kadar olan faaliyetler

dizisinin sürekli olarak gerçekleştirilmesinde önemli rol oynarlar.

Dolayısıyla depo, satıcı-alıcı arasında önemli bir bağlantıdır.

Depolar, firmalar için üretimde sürekliliği, pazara zamanında ürün

yetiştirmeyi, dolayısıyla pazarda rekabet edebilmeyi sağlamaktadır.

Depolar; üretim, dış ticaret, satış, distribütör, toptancı, nakliye, lojistik

ve perakende şirketleri ile devlet kurumları tarafından kullanılabildiği

için, depo yerine ‘antrepo’, ‘dağıtım merkezi’, ‘silo’, ‘tank’, ‘ardiye’

vb. kavramlar da kullanılabilmektedir. Ancak bunların her biri farklı

anlamlar taşırlar. Depo daha genel bir kavramdır.

Depo Kavramı

15

Depo, salt daha sonra kullanmak veya sevk etmek üzere ürünleri

koyduğumuz bir yer olmayıp, lojistik bakış açısıyla en düşük

mâliyetle, istenilen müşteri hizmet düzeyini gerçekleştirmede önemli

bir yere sahiptir.

Depolar birer mâliyet kaynağı olsalar da, ürünlerin bulunabilirliği için

büyük önem taşıyan tesislerdir. Dolayısıyla mal ve hizmet üreticileri

ürünlerinin bulunabilirlik oranını yükseltmek, hedeflenen müşteri

hizmet düzeyine ulaşabilmek için çeşitli bölgelerde, çeşitli

kapasitelerde depo kullanmaktadırlar.

Depo Kavramı

16

Bunun yanında lojistik şirketleri de benzer şekilde kendi hizmetlerini

etkin bir şekilde gerçekleştirmek için depo kullanmaktadırlar.

Depolar; elleçleme, yükleme/boşaltma, koruma, aktarma yer ve

ekipmanları ile idarî birim alanlarına sahip, tek veya çok katlı

olabilirler. Çok katlı depolar, genellikle depo taban alanının az olduğu

durumlarda depo kapasitesini arttırmak amacıyla kullanılırlar. Bu tip

depolarda, asansör ve elevatör gibi düşey taşıyıcılar önem kazanır.

Depo Kavramı

17

Depolarda manuel, yarı otomatik ve tam otomatik sistemler

kullanılabilir.

Eskiden depo kavramından, içine az veya çok sayıda ürün veya

hammaddenin saklandığı, korunduğu yerler anlaşılırdı. Depo kayıtları

çoğunlukla elle yürütülürdü. Bu kayıtlara göre var gözüken bir malın

depoda bulunmayışı veya kayıtlarda yok gözüken bir malın fiziksel

olarak bulunması durumları ile karşılaşılırdı. Ürün bulunana dek

geçen süre içerisinde zaman kaybı ya da raf ömrü dolmasından dolayı

hurdaya ayırma gibi olaylarla karşılaşılırdı. Bu nedenle sıklıkla sayım

yapmak gerekirdi.

Depo Kavramı

18

Depo Kavramı

Günümüzde ise depolardaki manuel faaliyetler olabildiğince

sınırlandırılmakta, izlenebilirlik artmakta ve otomasyona dayalı

yönetime geçilmektedir.

Otomasyona geçilmesi sonucunda; işçilik giderleri azaltılmakta,

süreçlerin hızları arttırılmakta, hata oranları azaltılmakta,

optimizasyon sağlanmakta, yeni yazılımlar ve barkod, RFID gibi

otomatik tanımlama sistemleri kullanılmaktadır.

19

Depolama Kavramı

Depolama gereksinimi çok eski zamanlara dayanmaktadır.

Başlangıçta amaç, temel gereksinim maddelerinin, olumsuz çevre ve

iklim koşullarından korunmasıydı. Çok sayıda tüketim malının

üretildiği ve pazarlandığı günümüzde ise işletmeler, üretime giren

hammaddenin veya üretimden çıkan yarı ürün ve ürünün taşınması

sırasında bilgi eksikliklerinden doğan zararları en aza indirgemek

istemektedirler. O nedenle artık her saniye değer kazanmıştır. Kalite

sistemlerinin Türkiye’de uygulamaya alınması ile depolama

alanlarında da olumlu bir değişim süreci başlamıştır. 20

Depolama Kavramı

Depolama; belirli nokta(lar)dan gelen ürünlerin/yüklerin teslim alınıp,

belirli bir süre korunup, belirli noktaya/noktalara gönderilmek üzere

hazırlanmasıdır.

İşletmelerin üretim sürecinde kullanacakları hammade, bileşen,

yardımcı malzemeler ile bakım-onarım sarf malzemeleri ve yedek

parçaların stoklanması ve yönetilmesine “malzeme depolama”, üretim

sonrasında bitmiş ürünlerin stoklanması ve bu stokların yönetilmesine

ise “ürün depolama” denilmektedir.

Depolama fonksiyonunun gereksinimleri, ürün özelliklerine ve

ürünlerin konumlandığı sektörün yapısına göre değişmektedir. 21

Depolama Kavramı

Bu kavram; depolardaki ve dağıtım merkezlerindeki tüm işlevleri

içerir. Depolanan malzemelerin çoğu, depolarda; mal kabul,

istifleme/yerleştirme, toplama ve sevkiyat olmak üzere dört şekilde

elleçlenmektedir.

Tedârik Zincirinde önemli bir mâliyet kalemi olan depolama, hareket

hızı sıfır olan bir taşımadır (Saatte sıfır kilometre taşıma).

22

Depolama Kavramı

Depolama, müşteriler için zaman ve yer yararı sağlayan ve katma

değerli hizmetler sunan bir fonksiyondur.

Deponun zaman yararı, ürünlerin kullanım zamanı gelinceye kadar

uygun ve güvenli koşullarda korunmasını, yer yararı ise, müşterilerin

ürünlere uygun teslim süresi içinde kolayca erişebilmesini sağlayan

mekânları ifâde eder. Bu şekilde fiziksel dağıtımın ekonomik

güvenilirliği, teslim zamanının iyileştirilmesi ve talebe hızlı tepki

verilmesi olanaklı duruma gelir. Lojistik yararları ise; nakliye

masraflarından tasarruf yapmak üzere taşımaların konsolidasyonu

(birleştirilmesi) ve farklı tedârikçilerden gelip aynı müşteriye gidecek

ürün karmalarının hazırlanmasıdır.

23

Depolama Kavramı

Ürüne ait son işlemlerin bekletilerek depolarda yapılması (erteleme –

postponement) olanağını sağlar.

Tersine lojistik faaliyetlerini kolaylaştırır.

Depolarda; hafif montaj, kitting, demontaj, mal bölme,

birleştirme, etiketleme, paketleme vb. hizmetler, katma değerli

hizmetler olarak adlandırılır.

Şirketin salt lojistik operasyonlarına ve bunların mâliyetine değil,

genel performansa ve mâliyete de etki eder.

24

Depolama Kavramı

Günümüzde rekâbet ve müşteri odaklılık artmakta, depo ölçekleri

büyümekte, kent dışına gidilmekte, yeni ekipmanlar kullanılmakta,

alanı verimli kullanmak önem kazanmakta, daha fazla ürün çeşidi

elleçlenmekte, daha sık (toplam sipâriş sayısı fazla) ve daha küçük

miktarlı sipâriş partisi sevkiyatları gerçekleştirilmekte (palet bazından

koli hattâ adet bazına inilmekte), daha fazla ürün (SKU) ve katma

değerli hizmet talebi oluşmakta, gerçek zamanlı bilgi gereksinimi

(izlenebilirlik) artmakta, daha fazla iade işlemi olmakta, sipâriş

çevrim (işlem) süreleri kısalmakta, daha az hata marjlarına izin

verilmektedir. Tüm bunlar depolamanın önemini arttırmaktadır. 25

Depolama Kavramı

Depolamanın başlıca 3 temel fonksiyonu vadır: Hareket, Stoklama

ve Bilgi Transferi.

Hareket kapsamında mal kabul, yerleştirme, mal aktarma/transfer,

toplama, çapraz sevkiyat ve sevk eylemleri gerçekleştirilir.

Stoklama, malzemenin özelliklerine uygun olarak

saklanması/korunması’dır. Yarı kalıcı olarak nitelenebilecek stoklama

şekli, güvenlik stoğu veya mevsimsel stoklar için yapılır.

26

Depolama Kavramı

Bilgi Transferi ise ilk iki işlevi birleştiren önemli bir depolama

fonksiyonudur. Stok, depo içi hareketler, depo içi lokasyonlar vb.

bilgiler, yöneticilere gereken şekilde sunularak, zamanında ve doğru

kararlar vermeleri sağlanır.

Stok düzeylerinde, ürün girişlerinde, stok tutma lokasyonlarında,

“inbound” ve “outbound” sevkiyatta, müşteri verilerinde, depolama

alanı kullanımları ve personel hakkında bilgi depo operasyonlarının

başarılı bir şekilde gerçekleşmesini sağlar. Firmalar kağıt işlemlerini

azaltmak istemelerine rağmen hâlâ işlemlerin büyük bir kısmı, kağıt

üzerinde gerçekleşmektedir. Elektronik Veri Değişimi (EDI) ve

barkodlama sâyesinde bu bilgi transferinin doğruluğu ve hızı artmıştır. 27

1.2. Depo Yönetiminin Amaçları

Esneklik

Mâliyet

Zaman

Hız

28

Temel Amaç

Temel Amaç, deponun etkin ve verimli yönetimi, diğer bir deyişle,

malın depolanması ve dağıtılması işleminin en kısa sürede ve en az

hatayla yapılmasıdır.

Bu çerçevede diğer amaçlar aşağıda belirtilmiştir:

29

Diğer Amaçlar

En az alanda/hacimde en fazla depolamayı gerçekleştirmek (Depo

kapasitesinin verimli kullanımı)

SADECE YATAYA (ZEMİN)

DEĞİL ...

DİKEYE

(YÜKSEKLİK)

DE BAK

30

Diğer Amaçlar (devamı)

Depo ekipmanlarını verimli kullanmak

İşgücünü verimli kullanmak, görev atamalarını en etkin şekilde

yapmak, elemanların erişim sürelerini (travel time) azaltmak ve bu

amaçla en uygun yerleşimi gerçekleştirmek

Depo yerleşim ve iş plânına uygun hareket etmek

Elleçlenen ürün çeşidini (SKU) ve miktarını arttırmak

Mâliyetleri düşürmek (Depo işletmesi açısından kârlılığı arttırmak)

31


Sipâriş verilmesi durumunda, stok elde bulundurma mâliyetlerini

azaltmak

Talepleri hızla karşılamak (Hızlı toplama, sipâriş işleme süresinin

düşürülmesi)

Fire ve kayıp oranlarını azaltmak (Depolanan ürünün korunmasını

sağlamak)

Depo süreçlerinin otomasyon düzeylerini arttırmak

Veri güvenilirliğini arttırmak (Fiziksel stok tâkibi)

32


İzlenebilirliği sağlamak

Hatasız sevkiyat yapmak (Sevkiyat doğruluğunu arttırmak)

Depo varlıklarını ve ürünleri korumak (Etkin güvenlik)

Değişen lojistik işlemlere uyum sağlamak (Katma değerli işlemler)

Yasal düzenlemelere uymak

Malzeme akışını (streamline) iyileştirmek

Lokasyonlar arası malzeme ikmâlini zamanında gerçekleştirmek

Tüm malzemelere erişilebilirliği en üst düzeye çıkartmak 33

1.3. Tedârik Zinciri, Lojistik ve

Depo İlişkileri

34

Tedârik Zinciri ve Yönetimi

Tedârik Zinciri; bir ürünün ilk maddesinden başlayarak, tüketiciye

ulaşması ve geri dönüşümünü de içeren tüm süreçlerde yer alan tedârikçi,

üretici, distribütör, perakendeci ve lojistikçilerden oluşan bir bütündür.

Tedârik Zinciri Yönetimi [1]; tedârik zincirinin ve bu zincir içinde yer

alan tüm şirketlerin uzun vâdeli performanslarını arttırmak amacıyla,

sözkonusu şirketlere ait işletme fonksiyonları ve plânlarının, zincirdeki

tüm şirketleri içerecek şekilde, sistematik ve stratejik eşgüdümüdür

(CSCMP). 35

Tedârik Zinciri ve Yönetimi

Tedârik Zinciri Yönetimi [2]; hedeflenen müşteri hizmet düzeyini en

düşük mâliyette karşılamak, doğru zamanda, doğru miktarda ve doğru

yerde mal üretimi ve dağıtımını sağlamak üzere tedârikçiler, üreticiler,

distribütörler ve perakendecileri en verimli şekilde bütünleştiren bir

yaklaşımdır (Simchi-Levi, D., P. Kaminsky and E. Simchi-Levi, 2003).

36

Tedârik Zinciri (Big Picture)

Tedârikçiler

Üreticiler

Distribütörler

Perakendeciler

Tüketiciler

MALZEME, BİLGİ ve PARANIN AKIŞI

SATICI ALICI

MALZEME

BİLGİ

PARA 37

Tedârik Zinciri ve Depolar

Ticarî işletmelerin stok mâliyetlerinin düşürülmesi ve malların hedef

pazara zamanında sunulması, dikkate alınması gereken noktalardır. Bu

çerçevede depolama, firmaların içinde bulundukları tedârik zinciri

boyunca stratejik bir süreç oluşturmaktadır.

Depolar, bir tedârik ağında yer alan tedârikçiler, üreticiler,

distribütörler ve müşteriler arasındaki önemli bağlantı noktalarıdır.

Tedârik zinciri üzerindeki mal hareketinin çeşitli nedenlerle durduğu

bir zincir halkası olan depolar, zincirdeki akışın düzenli duruma

getirilmesinde bir araç görevi görürler. 38


Depolar birer mâliyet öğesidir, ancak kendisinden önceki ve sonraki

operasyonlarda ekonomiklik ve verimlilik yaratarak, tedârik zincirinin

optimizasyonunu sağlamaları açısından vazgeçilmezdir.

39


Depo

Depo Dağıtım Deposu

Perakende Deposu

Tedârikçiler

Tüketiciler

Üretici

40

Lojistik ve Lojistik Yönetimi

7 Doğru

Ürün

Miktar

Şekil

Yer Zaman

Müşteri

Mâliyet

Lojistiğin 7 doğrusu Lojistik; taşımacılık, depolama, paketleme ve

katma değerli işlemlerden oluşan fiziksel akış

ile gümrük, sigorta, gözetim, stok yönetimi

ve sipâriş yönetiminden oluşan hizmet

akışıdır.

Lojistik Yönetimi; Müşteri gereksinimlerini

karşılamak üzere, üretim noktası ve tüketim

noktaları arasındaki mal, hizmet ve ilgili

bilgilerin ileri ve geri yöndeki akışları ile

depolanmalarının etkin ve verimli bir şekilde

plânlanması, uygulanması ve kontrolünü

içeren tedârik zinciri süreci aşamasıdır

(CSCMP). 41

Şirketlerin Lojistik Süreçleri Lojistik Çıktıları

•Tesis ve Donanımlar

•İnsan Kaynakları

•Bilgi Kaynakları

•Finansal Kaynaklar

Lojistik Girdileri

Uygulama Kontrol Plânlama

LOJİSTİK YÖNETİMİ

Üretim Lojistiği

Müşteriler

Sevkiyat (Outbound)

Lojistiği

Tedârik (Inbound)

Lojistiği

Tedârikçiler

• Doğru Ürünün

• Doğru Yere

• Doğru Miktarda

• Doğru Zamanda

• En Düşük

Mâliyetle

• Doğru Şekilde

• Hasarsız

teslimi

Tersine Lojistik Tersine Lojistik

42

Lojistik ve Tedârik Zinciri Farkı

Tüketici Tedârikçi

Üretim Üretim Üretim

Müşteri/Tedârikçi Müşteri/Tedârikçi

Nakit

Bilgi

Ürün

Tüketicinin hizmet gereksinimi, tedârik zincirini belirler.

Lojistik Lojistik Lojistik Lojistik Lojistik Lojistik

43

DEPOLAMA

Paketleme ve

Katma Değerli İşler

Taşımacılık

Gümrük

Sigorta

Sipâriş

Yönetimi

Muayene/

Gözetim Stok

Yönetimi

Temel Lojistik Faaliyetler

44

LOJİSTİK

Lojistik ve Depolama

Lojistik hareketlerinin zamanında ve sağlıklı bir şekilde

gerçekleştirilmesi için, malın niteliğine ve niceliğine göre güvenli bir

şekilde istiflenmesi, depolanması ve bilgisayar desteği ile kayıt altına

alınması gerekmektedir.

Depolama fonksiyonu, kapıdan kapıya teslim ve tedârik zinciri

yönetimi anlayışının önemli halkalarından biridir. Lojistik hizmet

sağlayıcılar, lojistik faaliyetlerini yürütürken, mal sevkiyatında,

malların konsolidasyonu (birleştirilmesi) vb. işlemler için depolara

gereksinim duyarlar. 45


Depo Yönetimi ayrı bir uzmanlık alanı olarak gelişme göstermiş ve

lojistik faaliyetlerin ayrılmaz bir parçası durumuna gelmiştir.

Depolama, hammadde, yarı ürün ve bitmiş ürünleri, başlangıç ve

tüketim noktalarında ya da bunların arasında stoklayan ve yönetime

stoklanan ürünler hakkında bilgi veren lojistik sisteminin ana

faaliyetlerinden biridir.

46


Klasik anlayışa göre depolama, arz ve talebi dengeleyen ve ürünlerin

saklandığı bir yer olarak kabul edilir. Bu da ürünlerin kaybına,

hasarlanmalara ve gecikmelere neden olabilir. Teknolojinin gelişmesi,

depolama gereksinimlerini de en aza indirmiştir. Buna karşın, farklı

ürünler için hızlı ve ekonomik stok ikmâli bakımından özellikle

toptancı düzeyinde depolama gereksinimi artmış ve “klasik

depoculuk” anlayışı, yerini “dağıtım depoculuğu” na bırakmıştır.

47


Dağıtım depoculuğu bir lojistik sistem içinde yer alan ve amacı

müşterilere en düşük mâliyetle, istenen müşteri hizmet düzeyini

sağlamak olan, ürün akışına ağırlık veren bir mekândır. Önemli olan

ürünlerin stokta bekleme süresini azaltmak, diğer bir deyişle stok

devir hızlarını arttırmaktır.

48


Lojistik faaliyetler sonucu oluşan mâliyetleri beş ana başlık altında

toplayabiliriz:

1. Sipâriş Çevrim Mâliyeti

2. Depolama Mâliyetleri

3. Stok Mâliyetleri

4. Taşıma Mâliyetleri

5. Genel Yönetim Giderleri

Depolama mâliyetleri, toplam mâliyet içinde ikinci sırada yer alan

önemli bir kalemdir. 49

Depolama Kararları

Depolama kararları stratejik, taktik ya da operasyonel olabilir.

Stratejik düzey depo tasarımı çalışmaları temel olarak teknik (süreç

akışı, ana sistemler) ve ekonomik (en az yatırım veya operasyonel

mâliyetler) olarak depoların performanslarına odaklanmaktadır

(Rouwenhorst ve diğ., 2000).

Stratejik kararlar, lojistik kaynaklarının dağıtımı ile ilgilenir ve

genellikle uzun dönemli ve proje çalışması şeklindedir.

50

Depolama Kararları

Stratejik kararlar kapsamında yer alan çalışma konuları şunlardır:

Depo tasarım metodolojisinin belirlenmesi

Depoların veya dağıtım merkezlerinin yerlerini belirleyen lojistik ağ

tasarımı çalışması, Depo yeri seçimi, yerel küçük depoların bir

bölgesel dağıtım merkezi çatısı altında toplanması

Depolama kapasitesinin(palet, vd) belirlenmesi (sizing)

Depo yerleşiminin(en, boy, yükseklik) belirlenmesi (dimensioning)

Otomasyon düzeyinin (Manuel, Mini-Load, AS/RS) belirlenmesi

Raf dışı taşıma sisteminin (manuel, konveyör, vd) belirlenmesi 51

Depolama Kararları

(devamı)

Depo ve/veya depoların; firma özkaynaklı olarak, kiralama ve

finansal kiralama yolu ile veya bunların farklı

kombinasyonlarından hangisi ile sahiplenileceği

Depolama faaliyetlerinin dış kaynak (3. parti lojistik hizmet

sağlayıcı) kullanımına verilmesi

52

Depolama Kararları

Alınan stratejik kararlar doğrultusunda ekipman seçimi, organizasyon

yapısı, insangücü plânlama vb. gibi orta vâdeli konular, taktik

kararlar kapsamında değerlendirilir.

Taktik kararlar kapsamında yer alan çalışma konuları şunlardır:

Ekipman seçimi

Depolama yönteminin (statik-tahsisli, dinamik-tesadüfi) seçimi

Organizasyon yapısının belirlenmesi

Kaynak (insangücü, ekipman, vd.) plânlama

Sipâriş toplama(sipariş, parti, bölgesel, market bazı, vd) yöntemleri 53

Depolama Kararları

Operasyonel kararlar, lojistik performansının gerçekleştirilmesi ve

kontrolü ile ilgili kararlardır. Bu kararlar genellikle kısa süreli ve rutin

olup, işgücü ve ekipman operasyonları ile ilgilidir. Lojistik sistemin

performansı ve eşgüdümü odaklı kararlar genellikle operasyonel

bazlıdırlar. Örneğin depo yöneticisinin depo elemanlarına iş dağıtımı,

operasyonel bir karardır.

54

Depolama Kararları

Operasyonel kararlar kapsamında yer alan çalışma konuları

şunlardır:

Mal kabul ve sevkiyat

Parti oluşturma (batching)

Ayırma/sınıflandırma (sorting)

Bekleme (dwell) noktası belirlenmesi

Otomatik depo (AS/RS) işletimi

Depolama, rotalama ve sıralama 55

1.4. Deponun Şirket

Organizasyonundaki Yeri

56

Deponun Şirket Organizasyonundaki

Yeri

GENEL MÜDÜR

TEDÂRİK

ZİNCİRİ

MALÎ-İDARÎ

İŞLER DİĞER ÜRETİM

SATIŞ /

PAZARLAMA

57

Deponun Şirket Organizasyonundaki

Yeri (Hizmet Alan Kuruluşlar için)

TEDÂRİK ZİNCİRİ YÖNETİCİSİ

YURTİÇİ

TEDÂRİK

TALEP ve

ARZ PLÂNLAMA SİPÂRİŞ

YÖNETİMİ

DEPOLAMA DIŞ TİCARET

OPERASYON PAKETLEME

ÜRÜN

DEPOLAMA ve

DIŞ LOJİSTİK

MALZEME

DEPOLAMA ve

İÇ LOJİSTİK

İHRACAT İTHALAT

58

1.5. Depolanan Malzeme Türleri

59

Malzemelerin Sınıflandırılması

Kullanılabilir cisimler yapmak amacı ile doğal ya da yapay olarak

üretilmiş maddelere malzeme denir. Malzemeler Katı, Sıvı ve Gaz

olmak üzere üç temel gruba ayrıştırılabilir.

Depo personeli, malzemeler hakkında yeterli bilgiye (Üretimde

yapılan işlemler, ilgili teknik terimler, ölçme yöntemleri, yaygın

hatalar ve malzemelerin gerçekte nerelerde kullanıldığı vb.) sahip

olmak durumundadır. Özellikle malzemeyi kontrol yetkisi varsa bu

daha önemlidir.

Depo tasarımı ve yönetiminde, depolanacak malzemelerin tanımları

iyi yapılmalıdır. 60


Maddeler; hâl (katı-sıvı-gaz), karakteristik özellikler ve miktar olmak

üzere üç ana ölçüte göre dikkate alınırlar.

Depolanacak mallar, kurulacak depolama sisteminin tasarım

özelliklerinin saptanmasında ve yapı türünün belirlenmesinde en önemli

rolü oynarlar.

61


Malzemeler aşağıdaki şekillerde de sınıflandırılabilmektedir:

1) Yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı

2) Kuru, soğuk ve donuk (örneğin gıda maddeleri)

3) Dökme (yığma) ve parça (tane hâlinde)

4) Gümrüklü ve gümrüksüz

Depolamaya konu olan ürünler fiziksel, kimyasal ve ticarî özellikleri

bakımından hassasiyet gerektirir. 62


GTİP, Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu’nun kısaltmasıdır. Ülkemizde,

genel olarak tarife cetvelinin yerine kullanılan GTİP, aslında Gümrük

Tarife Cetveli’nde 12’li koda verilen addır.

Tüm dünyada, her ülkenin tarife cetvelinin esasını Armonize Sistem

oluşturmaktadır. Resmi adı Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi

(The Harmonized Commodity Description and Coding Systems) olan

Armonize Sistem, uluslararası ticarete konu olan tüm mallar için

kullanılan uluslararası bir ticarî sınıflandırma sistemidir. Armonize

Sistem’de ticarete konu tüm ürünler belirli bir mantık ve sistematik

çerçevesinde sınıflandırılmıştır. 63


Uluslararası düzeyde Armonize Sistem ile ilgili düzenlemeler, Dünya

Gümrük Örgütü tarafından yapılmaktadır. Türkiye’de, dar anlamada

Armonize Sistem, geniş anlamda ise tarife cetveli ile ilgili sorumlu

kurum Gümrük Müsteşarlığı’dır.

Dünya’da yaklaşık 200 ülke ve ekonomi bu sistemi kullanmaktadır.

Gümrüklerde, ürünler bu kodlar üzerinden kayıt altına alınmaktadır.

Her bir eşya/eşya grubu için bir GTİP bulunmaktadır. Ticarete konu

olan eşyalar gümrükte işlem görürken, bu kodlar üzerinden işlem

görmektedir. 64

GTİP Sınıflandırması

Canlı hayvanlar, hayvansal ürünler

Bitkisel ürünler

Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar ve bunların parçalanma

ürünleri; hazır yemeklik katı yağlar; hayvansal veya bitkisel mumlar

Gıda sanayii müstahzarları; meşrubat, alkollü içkiler ve sirke; tütün

veya tütün yerine geçen işlenmiş maddeler

Mineral maddeler

Kimya sanayii ve buna bağlı sanayi ürünleri

Deriler, köseleler, kürkler ve bu maddelerden mamül eşya; saraciye

eşyası ve eyer ve koşum takımları; seyahat eşyası, el çantaları ve

benzeri mahfazalar; hayvan bağırsağından mamül eşya (ipek böceği

guddesi hariç) 65

GTİP Sınıflandırması (devamı)

Plastik ve ürünleri, kauçuk ve ürünleri

Ağaç ve ahşap eşya; odun kömürü; mantar ve mantardan mamül eşya;

hasırdan, sazdan veya örülmeye elverişli diğer maddelerden

mamüller; sepetçi ve hasırcı eşyası

Odun veya diğer lifli selülozik maddelerin hamurları; geri kazanılmış

kağıt veya kağıt ve karton döküntü, kırpıntı ve hurdalar; kağıt, karton

ve mamülleri

Dokumaya elverişli maddeler ve bunlardan mamül eşya

Ayakkabılar, başlıklar, şemsiyeler, güneş şemsiyeleri, bastonlar,

iskemle bastonlar, kemerler, kamçılar, kırbaçlar ve bunların aksamı;

hazırlanmış tüyler ve bunlardan mamül eşya; yapma çiçekler; insan

saçından mamül eşya 66


Taş, alçı, çimento, amyant, mika veya benzeri maddelerden eşya;

seramik ürünleri; cam ve cam eşya

Tabii inciler veya kültür incileri, kıymetli veya yarı kıymetli taşlar,

kıymetli metaller, kıymetli metallerle kaplama metaller ve bunlardan

mamül eşya; taklit mücevherci eşyası; metal paralar

Adi metaller ve adi metallerden eşya

Makinalar ve mekanik aygıtlar; elektrik malzemeleri: bunların aksam

ve parçaları; ses kaydediciler ve kaydedilen sesi yeniden vermeye

özgü aygıtlar, televizyon görüntü ve ses kaydedicileri ve kaydedilen

görüntü ve sesi yeniden vermeye özgü aygıtlar, bunların aksam, parça

ve teferruatı

Nakil vasıtaları 67


Optik alet ve aygıtlar, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar alet ve

aygıtları, tıbbî veya cerrahî alet ve aygıtlar; saatçi eşyası; müzik

aletleri; bunların aksam, parça ve aksesuarı

Silahlar ve mühimmat; bunların aksam, parça ve aksesuarı

Muhtelif mamül eşya

Sanat eserleri, kolleksiyon eşyası ve antikalar

68

ADR Sınıflandırması

ADR Konvansiyonuna göre tehlikeli maddenin tanımı şöyledir:

Tehlikeli maddeler; doğaları, özellikleri, durumları itibari ile

taşımacılık ile bağlantılı olarak; genel güvenliği ve düzeni, toplumu,

yaşam kaynaklarını, hayvanları ve bitkileri tehlikeye düşürebilecek

olan maddelerdir.

Bu Konvansiyon kapsamında yapılan tehlikeli madde sınıflandırması

aşağıdadır: 69

ADR Sınıflandırması (devamı)

Sınıf 1- Patlayıcı Madde ve Nesneler

Sınıf 2.1- Yanıcı Gazlar

Sınıf 2.2- Yanıcı ve Zehirli Olmayan Gazlar

Sınıf 2.3- Zehirli Gazlar

Sınıf 3- Yanıcı Sıvı Maddeler

Sınıf 4.1- Yanıcı Katı Maddeler

Sınıf 4.2- Kendi Kendine Yanan Maddeler

Sınıf 4.3- Su İle Temasında Yanıcı Gaz Çıkaran Maddeler

Sınıf 5.1- Yakıcı (oksitleyici) Maddeler

Sınıf 5.2- Organik Peroksitler (2007’de yılında değişmiştir. Alt sarı/ üst

kırmızı ve ortada alev)

Sınıf 6.1- Zehirli Maddeler

Sınıf 6.2- Bulaşıcı Maddeler

Sınıf 7- Radyoaktif Maddeler

Sınıf 8- Aşındırıcı Maddeler

Sınıf 9- Farklı Tehlikeleri Olan Madde ve Nesneler [6] 70

Özel Koruma Önlemleri Gereken

Ürünler

Özel koruma önlemleri alınması gerekebilecek malzeme türlerine

örnekler şunlardır:

Çimento

Kereste

Metal

Lastikler

Tarım ürünleri

Makinalar

Donanım

Tekstil malzemeleri

İlaç

Gıda

71

Malzeme Türleri-Depolama İlişkisi

Çimento: Çimento ıslanınca veya nemlenince katılaşır. Bu nedenle

kuru, ısıtmalı binada ve döşemeden yukarıda korunmalıdır. Çünkü

ısıtılan bir binada dahi beton düşemede oluşan buharlaşma zarara

neden olabilir. Çimento normalde sağlam kağıt torbalarda korunur.

Ancak açıkta korunuyorsa daha çok ilgi gerektirecektir.

72


Kereste: Kereste ıslandığında bozulmaya elverişli duruma gelir ve

pek çok mantarın ve bakterinin yerleşmesine neden olur. Kesilmiş

kereste en iyi şekilde kapalı yerlerde veya kenarları açık üstü kapalı

yerlerde korunur. Tahtalar üst üste konarak depolanmamalıdır.

Aralarına parçalar konularak hava dolaşımı sağlanmalıdır.

73


Metal: Tüm metallar az veya çok paslanmaya mâruz kalırlar.

Özellikle demir ve çelik, bundan daha fazla etkilenirler. Eğer uzun

süre depolanacaklar ise, özellikle parlak kaplamalı çelik barlar ve

açıkta korunan metaller; yağ, gres veya bu tip koruyucu maddelerle

kaplanmalıdır. Buna istisnâ olarak dökme demir vardır. Dökme demir,

açığa yaşlanma amacıyla konulur, bu sâyede iç yapısının dengeli

duruma gelmesi sağlanmış olur. Bu durumda dış yüzeyin uğradığı

paslanmanın önemi yoktur.

74


Lastikler: Eğer lastikler üst üste konulmuş yığınlar olarak korunuyorsa,

oluşan ağırlık ile alttakilerin yapısı bozulabilir. Bu nedenle bu tür

uygulamadan kaçınılmalıdır. Lastikler dişleri üzerinde dik olarak uygun

şekilde düzenlenmiş katlar hâlinde korunmalıdır. Çok fazla sıcaklık, plastik

vb. malzemeye zararlıdır. Lastikler bu nedenle ısıtıcı ve radyatörlerden uzak

tutulmalıdır.

75


Tarım Ürünleri: Çeşitli sebzeler, hasat zamanı arasındaki uzun

sürede depolanmak zorunda olabilir. Eğer gerekli özen gösterilmezse

küflenebilir veya çürüyerek haşerâtın zararına mâruz kalabilir.

Kutulanmış sebzeler kuru tutulmalı ve ilaçlanmalıdır. Bu ilaçlama,

haşerât ve bozulmaya karşı olmalıdır. Bâzı durumlarda bu işlem;

raftan indirme, ilaçlama ve rafa koyma aşamalarını da içerebilir.

76


Makinalar ve Donanım: Eğer makina veya pahalı donanımın belirli

bir süre korunması gerekiyorsa, bozulmalarını önlemek için bunların

tümüyle hava geçirmez, uygun bir plastik ambalaja konulması gerekir.

Parlak bakırın polietilen çantalarda korunması buna örnek olarak

verilebilir.

77


Tekstil Malzemeleri: Tekstil ürünlerinin en önemli sorununun

güvelenme olduğu bilinmektedir. Ayrıca ıslanınca çürümesi de

olasıdır. Bunları engellemek için güvelere karşı kimyasal ilaçlar

kullanmak ve hava geçirmez paketlere koymak tavsiye edilebilir. Eğer

kumaşlar top hâlinde korunuyorsa, bunları belirli aralıklarla açıp

kontrol etmek gereklidir.

78


İlaç: İlaç malzemelerinin depolanması, GSP (Good Storage Practices:

İyi Depolama Uygulamaları) ve GDP (Good Distribution Practices: İyi

Dağıtım Uygulamaları) ile Sağlık Bakanlığı mevzuatlarına tâbidir.

Dolayısıyla sıcaklık ve nem kontrolü, bâzı ürünler için soğuk zincir

uygulamaları, narkotikler için özel kilitli alanlar oluşturulması, karekod

uygulamaları ve promosyon malzemesi desteği gerekir. Ayrıca

yağmurlama sistemi, personelin periyodik sağlık kontrolü, deponun

kolay temizlenebilir olması, FIFO kuralının uygulanması, kırılma riski

olan ambalajlı ürünler (serum ve ampuller) için önlem alınması

gerekecektir. 79

1.6. Depo Sınıflandırması

80

Depo Türleri

Depolar, taşıdıkları niteliklere bağlı olarak, hammadde deposu, ürün

deposu, yedek parça deposu, tekstil deposu, tehlikeli madde deposu,

soğuk hava deposu ve antrepo gibi farklı türlere ayrılabilmektedir.

Dolayısı ile faaliyet alanına bağlı olarak bir deponun işleyiş biçimi,

özellikleri, teknoloji ve ekipman tercihleri ile yönetim anlayış ve

uygulamaları, birbirinden farklı olmaktadır.

81

Depo Türleri

Depolar aşağıdaki ölçütlere göre sınıflandırılabilir:

İşletme fonksiyonuna göre

Ürünün türüne ve özelliklerine göre

Üretim sürecine göre

Mülkiyet şekline göre

Dış cephe tipine göre

Saklama birimine göre

Coğrafî konuma göre

Otomasyon düzeyine göre

Antrepolar 82

İşletme Fonksiyonuna Göre Depolar

1. Geleneksel Depo (Warehouse): Fabrika veya satış mağazası içinde

veya çok yakınında bulunan, ürünlerin çoğunlukla gereksinim ânına

kadar uzun süre kaldığı tesistir. Îmalat ve satış destek amaçlıdır. Giriş-

çıkış hareketleri düşük düzeydedir. Hammadde depoları, arşiv

depoları, mevsimsel ürün depoları örnek olarak verilebilir.

83


2. Dağıtım Merkezi (Distribution Center): Müşterinin talep ettiği

ürünleri, kısa sürede karşılamaya yönelik, dağıtım fonksiyonuna ve

perakendeye destek amaçlı olarak kurulmuş büyük ölçekli, müşteri

sipârişlerine göre hızlı, sık ve yoğun sevkiyatlara uygun bir tesistir.

Çok çeşitli ürünleri içerir. Stoklar düşük düzeyde tutulur. Stok devir

hızları yüksektir. Müşterilere toplu sevkiyat gerçekleştirmek üzere

birden fazla firmadan gelen ürünlerden ürün karması hazırlanır ve

sevkedilir. Ürünlere yönelik depolama, katma değerli işlemler,

elleçleme, ambalajlama ve sevkiyat işlemleri yapılır. 84


Dağıtım merkezine taşımalarda nakliye ölçek ekonomisi sağlanır. Âni

talep değişikliklerine karşı kayıp satışı önler. Ürün hareketi, girişte

palet bazında iken, çıkışta koli-kutu-kasa bazında gerçekleştirilir.

Küçük perakendecilere ürün dağıtımına yönelik toptancı ve distribütör

depoları da küçük ölçekli dağıtım merkezleri olarak tanımlanır.

85


Depo Dağıtım Merkezi

Sipariş Miktarı Büyük Küçük

Sipariş Sıklığı Seyrek Sık

Stok Devir Hızı Düşük Yüksek

Tedârikçi Sayısı Az Çok

Hata Oranı Düşük Sıfıra yakın

Dokümantasyon Kağıt Ağırlıklı Elektronik

Paketleme Tipi Duruma göre Standart

Depo-Dağıtım Merkezi Karşılaştırması

86


3. Toplama Merkezi (Consolidation Center): Tedârikçilere yakın,

üreticiye destek amaçlı tesistir. Stoklar düşük düzeyde tutulur. Stok

devir hızları yüksektir. Farklı tedârikçiden alınan farklı ürünler

birleştirilerek, üreticiye yönelik taşımalarda nakliye ölçek ekonomisi

sağlanır. Farklı tedârikçilerden ürünlerin toplanması ile üreticiye

küçük miktarlarda sevkiyat sağlanarak stok mâliyetleri düşürülür.

Örneğin bir otomobil fabrikasının belli bir bölgeden gelecek, farklı

tedârikçilere ait parçalar, bölgenin merkezî konumunda bulunan bir

noktada konsolide edilerek otomobil fabrikasına gönderilebilmektedir. 87


4. Aktarma Merkezi (Hub): Genelde farklı taşıma modları (havayolu, karayolu)

veya aynı taşıma modunda farklı araçlar (kamyon, kamyonet) arasında ürünlerin

aktarıldığı, ürünlerin çok kısa süreli olarak kaldığı tesistir. Ürünlerin salt giriş

(ürün kabul) ve çıkış (sevk) işlemlerinin yapıldığı çapraz sevkiyat

(crossdocking) noktalarıdır. Genellikle ürünler ertesi güne kalmaz. Aktarım

merkezleri arası taşıma mâliyetlerinden tasarruf ve aktarma merkezi bazında

hızlı hizmet olanağı sağlanır. Tedârik zinciri içinde bir lojistik hizmet noktasıdır.

En tipik örneği, kargo firmalarının kullandığı aktarma merkezleridir.

88

Aktarma Merkezi - 01 - Danzas.mpg

Aktarma Merkezi - 02 - Transoflex.mpg

Aktarma Merkezi - 03 - UPS.mpg























5. Sipâriş İşleme Merkezi (Order Fullfillment Center): Bireysel

müşteri sipârişlerinin alınıp paketlendiği ve gönderildiği tesistir.

Genellikle internet ve telefon üzerinden alınan sipârişlerin karşılandığı

yerler olup, bireysel tüketicilerin taleplerini karşılamaya yöneliktir.

Dolayısıyla çoğunlukla palet veya koli bazında değil; kutu veya adet

bazında toplama yapılır. Elle toplamaya uygun, yüksek olmayan

raflara sahip depolardır. Ürünü müşteriye ulaştırmada genelde kargo

sistemi kullanılır.

89

Sipariş İşleme Merkezi - 01 - Wehkamp - Mail Order House.mpg












6. Terminal Depo: Büyük kapasitelere sahip, büyük ölçekli pazarların

merkezî noktalarında çok sayıda üretici ve dağıtıcı şirket ile lojistik

şirketlere bağımsız depo olarak hizmet veren tesistir.

Bu tür depoların genel özellikleri şunlardır:

90


24 saat işletme olanağı

Esnek (İsteğe göre değişebilen) kullanım alanları, yeterli depo

yükseklikleri ve aks aralıkları, farklı depo tipleri, tek katlı yerleşim,

yüksek zemin yük taşıma kapasitesi

Yeterince manevra, park ve kullanım alanları ile yeterli yükleme rampası

İdeal biçimde yerleştirilmiş ve düzenlenmiş ofisler

A sınıfı depo ve ofis standartları

Fiberoptik data altyapısı ve jeneratör

Mükemmel ulaşım bağlantıları (karayolu, demiryolu, hava ve deniz

yolları) 91


Terminal Depo genel görüntüsü 92

Ürünün Türüne ve Özelliklerine

Göre Depolar

1. Gıda Depoları: Gıdaların özelliklerine, işlenmiş ve/veya işlenmemiş

hâllerine göre çok çeşitli sınıflarda olabilen depolardır. Sebze ve

meyveden paketlenmiş ürünlere (bisküvi, şekerleme ve çikolata

grubu, makarna vb.), tarım ürünlerine (bakliyat, tahıl, tütün vb.),

hayvansal ürünlerden içecek gruplarına, kadar çok geniş bir yelpazede

olabilmektedir. Sözkonusu ürünlerin özelliklerine göre sıcaklık ve

havalandırma, raf sistemi, ürün giriş çıkış sıklığı ve büyüklüğü,

temizlik, hijyen ve bakım gibi konulardan dolayı özel bina, donanım

ve işletim ilkelerine sahip olan kapalı alanlardır. 93


Göre Depolar

2. Tehlikeli Madde Depoları: Tehlikeli madde sınıfına (yanıcı, patlayıcı,

parlayıcı) giren katı-sıvı-gaz malzemelerin konulduğu ve can, mal ve

çevre emniyeti konusunda özel güvenlik önlemlerinin sıkı sıkıya

uygulandığı depolardır. Tehlikeli maddeler veya bir arada

bulundukları maddeler için tehlikeli olan veya korunmaları özel

düzenek ve yapılara gerek gösteren maddeler, ancak bu niteliklerine

uygun depolara konulabilir. Kimyasal depolar örnek olarak verilebilir.

94


Göre Depolar

3. Soğuk Hava Depoları (Isı ve Nem Kontrollu Depolar)

(Refrigerated Warehouses): Kapalı depoların özel bir türü olmakla

birlikte, bağımsız bir sınıf altında düşünülmesi gereken depolardır.

Ürünün raf ömrü ve ticarî değerini korumak amacıyla, bozulmasını

önleyen, soğuk zincirin kırılmaması için sürekli ısı kontrolüne tâbi

tutulan donuk (-18˚C ve altı) veya soğuk kategorilerde hizmet

verebilen depolardır. Tekstil ürünlerinde ise nem kontrolü önem

arzetmektedir.

95


Göre Depolar

Bu depolara; et, balık, süt, yoğurt, dondurma, sebze ve meyve,

dondurulmuş gıda, bir kısım ilaç, fotoğraf kağıtları ve filmler gibi

bozulabilir ürünlerin konulduğu depolar örnek olarak verilebilir. Nem

kontrollu depolara ise tekstil depoları ve kürklerin saklandığı depolar

örnek olarak verilebilir.

96


Göre Depolar

4. İlaç/Ecza Depoları: İlaç ve ıtriyat firmalarının ürünlerinin, sağlık

kuruluşları ve eczanelere sevkedilmek üzere saklandığı depolardır.

5. Askılı Ürün Depoları: Ütülü ve dik durumda durması gereken, takım

elbise gibi hazır giyim ürünlerinin askılara asılarak saklandığı ve

elleçlendiği depolardır.

97


Göre Depolar

6. Akışkan Ürün Depoları: Kimyasallar, petrol ve türevleri, yağ gibi

ürünlerin konulduğu depolar olup, ürünler sıvı veya gaz şeklinde

olabilir.

7. Arşiv-Evrak Depoları: Evrak türü malzemelerin saklandığı ve kayıt

altına alındığı, tarama, imhâ ve istatistiksel bilgi vb. hizmetlerinin

verildiği depolardır.

98


Göre Depolar

8. Ev ve Ofis Eşyası Depoları: Bu depoların özelliği, ev ve ofis eşyaları

(mobilya vb.) için yapılmış olmasıdır. Ticarî eşyadan ziyade, kişisel

eşyaların depolanması için kullanılmaktadır. Eşyalar, geçici koruma

amaçlı olarak bir zaman dilimi boyunca bu depolarda tutulur. Bu

depolarda başlıca üç çeşit depolama seçeneği sözkonusudur. Genelde

ev ve büro eşyası nakliyesini yapan firmalar tarafından

kullanılmaktadır.

Her ürünün farklı özelliklere sahip olması nedeniyle depolar farklı

özelliklere, farklı tasarıma ve farklı mimarîye sahip olabilmektedir. 99

Üretim Sürecine Göre Depolar

1. Hammadde Depoları: Üretimde kullanılan hammaddeler ve yardımcı

maddelerin yer aldığı, genellikle üretim ile aynı tesiste ve üretim

veya montaj hattının başlangıç noktasında bulunan depolardır.

Ekmek fabrikası için un, mobilya fabrikası için kumaş ve vernik,

kumaş fabrikası için iplik depoları örnek olarak verilebilir.

100


2. Yarı Ürün (Süreç İçi Stok) Depoları: Üretim veya montaj hatları

boyunca çeşitli noktalarda, üretim işlemleri tamamlanmamış, ürün

hâline dönüştürülmemiş olan malzemelerin konduğu depolardır.

Üretim sürecinin farklı aşamalarında yer alan ve genellikle üretim

tesisinin içinde geçici ve kısa süreli olarak bulunan alanlardır.

Hammadde deposundan, işlenmek üzere üretim sahasına alınan ancak

henüz işleme girmemiş olan malzemelerin konulduğu alanlara da

koltukaltı ambarı denilmekte olup, bu sınıfa dahil edilen depolardır. 101


Temperlenmek üzere fırın önünde bekleyen işlenmiş camların, tencere

üretiminde şekillendirilmiş sacların konulduğu alanlar, örnek olarak

verilebilir.

102


3. Ürün Depoları: Üretimi tamamlanmış ürünlerin konulduğu,

genellikle üretim tesisleri ile aynı alanda yer alan, üretim veya montaj

hatlarının bitimine yakın noktalarda bulunan depolardır.

Hazır giyim fabrikasında üretilen elbiseler, otomobil fabrikasında

üretilen otomobiller, seramik fabrikasında üretilen karoların konduğu

alanlar, örnek olarak verilebilir.

Bu amaç doğrultusunda, bitmiş ürün depoları üretime yakın noktada

konumlandırılmakta ve giriş ve çıkışlar tam paletler ile yapılmaktadır.

Stok ikâmesi, aylık veya 3 aylık olarak gerçekleşmektedir. 103


4. Teknik Malzeme Deposu: Bakım-Onarım ve üretim için gerekli

yedek parça, kalıp, alet-edevat vb. teknik malzemelerin konulduğu,

genellikle üretim tesisi içinde yer alan, çoğunlukla kapalı depolardır.

Yağ, takım, el aletleri, kesici bıçak, yedek parça, ölçüm ve kontrol

cihaz ve aletlerinin konduğu oda ve depolar, örnek olarak verilebilir.

104

Mülkiyet Şekline Göre Depolar

1. Özel (Özmal) Depolar (Private Warehouses): Özel depolar, ürüne

sahip olan firma tarafından işletilen depolardır. Bu depoların

mülkiyeti kişi veya kuruma ait olup; arazi, bina ve ekipman

yatırımları depo sahibi tarafından karşılanır. Depo operasyonları,

işgücü, yönetim, kontrol ve izleme, sigorta, risk ve tehlikeler (kayıp,

hasar, iş kazası, yangın, vb.), mâliyetler ve vergiler, depo sahibinin

sorumluluğundadır.

Depolanacak veya taşınacak ürün miktarı çok olan firmalar için özel

depolar, depolama mâliyetlerini azaltma yönünde fırsat sunmaktadır. 105


2. Genel Depolar (Public Warehouses): Birden fazla müşteri ile

çalışarak, işgücü, ekipman ve bilgi kaynaklarını verimli bir şekilde

kullanıp, uzmanlık, esneklik ve ölçek ekonomisi yararlarının elde

edildiği depolardır. Böylece kullanıcının herhangi bir depo yatırım

yapmadan bir ücret ödeyerek aldığı depolama hizmetlerini sağlarlar.

106


3. Sözleşmeli Depolar (Contract Warehouses): Deponun tümünün

veya bir bölümünün, kullanıcı ve depo sahibi arasında yapılan

sözleşme esasları dahilinde kiralandığı ve riskin paylaşıldığı

depolardır. Elleçleme hizmetleri, kimi durumlarda kiracı, kimi

durumlarda ise kiraya veren tarafından üstlenilebilir. Çeşitli

sevkiyatlar ve ürünlere ilişkin yük bölme, yeniden paketleme, montaj,

kalite kontrolları, malzeme elleçleme, ekipman yönetimi,

dokümantasyon, depolama vb. özelleştirilmiş ve uzmanlaştırılmış

hizmet sunarlar. 107


Ayrıca sundukları hizmetlerin kapsamını; nakliye, stok kontrol, sipâriş

işleme, müşteri hizmeti ve iadeleri işleme gibi diğer lojistik

etkinlikleri içine alacak şekilde genişletebilirler.

108


4. Lisanslı Depolar (Licensed Warehouse): Ürün sahiplerinin

ürünlerini güvenli şekilde, kalitesi bozulmadan saklamalarına,

depoların ürün karşılığı verecekleri belgeye göre bankalardan kredi

almalarına, ürünü depodan çıkarmadan satmalarına olanak tanıyan

depoculuğa, lisanslı depoculuk adı verilmektedir.

5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Yasası’nın 3.

maddesinin e fıkrasında lisanslı depo şu şekilde tanımlanmaktadır:

Tarım ürünlerinin sağlıklı koşullarda muhafaza ve ticarî amaçla

depolanması hizmetlerini sağlayan tesislerdir. 109

Dış Cephe Tipine Göre Depolar

1. Açık Hava Depoları (Open Area Warehouses): Herhangi bir üst

koruyucu içermeyen, bina içinde olmayan, açık sahada, genellikle

kontrol amaçlı olarak çevresi tel örgü vb. koruma araçları ile

kapatılmış, yatırım mâliyeti düşük alanlardır. Yağmur, güneş, sıcaklık

gibi dış etkilere açık, gerektiğinde ürün üstünde önlemlerin (ambalaj,

örtü vb.) alındığı depolardır. Bu tip depolarda ne tür malın teknik

olarak korunabileceğinin bilinmesi gerekmektedir. Kapalı ve naylon

ya da plastik ile paketlenmiş depo malları, mâliyeti düşürme açısından

açık depolarda depolanabilirler. 110


Genelde elleçleme araçları olarak gezer ve sabit vinçler, bantlı

konveyörler gibi ekipmanlar kullanılabilir.

Bu alanlarda depolanan ürünlere; tomruk, otomobil, konteyner,

maden, tuğla, demir hurda, seramik örnek olarak verilebilir.

111


2. Betonarme Depolar (Reinforced Concrete Warehouses):

Betonarme olarak üretilmiş yapı türleridir. Amaç, içine konan

ürünleri, olumsuz hava koşullarından ve hırsızlıktan korumaktır.

Kağıt, deterjan, gıda, ilaç vb. ürünlerin konduğu depolar, örnek olarak

verilebilir.

112


3. Çelik Konstrüksiyon Depolar (Steel Construction Warehouses):

Çelik konstrüksiyon olarak üretilmiş yapı türleridir. Betonarme

depolarla benzer özellikler göstermesine karşılık en büyük farkı,

sökülebilir ve depreme daha dayanıklık olmasıdır. Giydirme depolar

(rafların üzerine monte edilen) örnek olarak verilebilir.

113


4. Çadır Depolar: İstenen boyutlarda üretilebilen, kullanılan çadır

malzemesinin, depolanacak ürünün özelliğine ve iklim koşullarına göre

değiştiği, yalıtımlı veya yalıtımsız, taşınabilir özelliğe sahip

istenildiğinde sürgülü kapı, ara bölme, ısıtma, aydınlatma ve

havalandırma yapılabilen depolardır.

114


115


5. Şişme Depolar (Inflatable Warehouse): Plastik veya PVC cephe

malzemesi içinde pnömatik olarak hava basıncı ile oluşturulan

depolardır. Bu balonsu yapılarda şişirme sonucu 0,01-0,03 bar arası

bir basınç oluşur.

116


6. Tank, Bunker ve Silo Depoları: Akışkan, sıvı ve gaz maddelerin

stoklanmasında kullanılan, genel olarak üstten doldurup alttan

boşaltmalı depolardır. Bunker ve silo kavramı genelde birbirinin

yerine kullanılırlar. Ancak ağır sanayide bunker terimi kullanılırken,

gıda ve yem sanayiinde silo terimi daha yaygındır. Silolar yüksekliğin

genişliğe oranla çok büyük olduğu, yuvarlak ya da köşeli kesite sahip

olan baca biçimli koruma depolarıdır. Buna karşın bunkerler

genişliğin yüksekliğe oranla çok daha büyük olduğu “bunker

hücreleri” denilen bölümlere ayrılmış kapalı depolardır. 117


118

Üçlü Kum Bunkeri

Silo

Petrol

Dolum

Tankı


7. Yeraltı Depoları (Underground Warehouses): Yerin altında mağara

gibi doğal ortamlardan yararlanılarak oluşturulan kararlı nem ve

sıcaklık koşulları nedeniyle, yangına karşı daha korumalı, yerüstü

kullanım mâliyetlerinden daha ucuz ve güvenliği daha iyi sağlanabilen

depolardır.

Hareketli (live-canlı) yeraltı depolarında sürekli bir elleçleme vardır.

Hareketsiz (death-ölü) yeraltı depolarında ise ürünlerin uzun süre

stoklanması sözkonusudur. Büyük yeraltı depolarında yükleme

rampaları, demiryolu taşıma sistemleri vb. tesisler sözkonusu

olabilmektedir. 119

Saklama Durumuna Göre Depolar

1. Dökme Mal Depoları (Bulk Storage Warehouses): Dökme mallar,

belli bir şekli olmayan irili ufaklı parçalardan oluşan veya sıvı hâlde

bulunan ürünlerdir. Genellikle akışkan türünde olan, paketlenmemiş

ve adetsel sayımı olanaklı olmayan, yüksek miktarlı dökme ürünlerin

konulduğu tesisler, dökme mal depoları olarak adlandırılır.

120


Dökme mal depoları, açık, yarı kapalı veya kapalı depo şeklinde inşâ

edilebilirler. Dökme malların depolanmasında çeşitli kaplar, silolar,

bunkerler, yığma alanları kullanılır. Akışkan malzemeler için tank

depolaması ve kömür, kum, kimyasal maddeler gibi kuru ürünler için

açık veya korunaklı depolama yapılabilir. Bu gibi depolarda taşıma

için genellikle loder, raylı veya raysız taşıyıcılar ve bantlı konveyörler

kullanılır.

Buğday, bakliyat, toz malzeme, demir, sıvı yük depoları, bu tesislere

örnek olarak verilebilir. 121


2. Parça Mal Depoları (Break Bulk Warehouses): Parça (Birim)

mallar, farklı fiziksel özellikleri (boyut, ağırlık, hacim, biçim vb.)

olan, depolanmasında ve taşınmasında dökme mallara göre bu

özelliklere daha fazla dikkat edilmesini gerektiren ve adetsel sayımı

olanaklı olan ürünlerdir. Bu ürünlerin konulduğu depolar ise parça

mal depoları olarak adlandırılır. Parça malların depolanmasında; palet,

koli, kasa, kutu, raf, çekmece vb. kap ve ekipmanlar kullanılır.

Ayakkabı, beyaz eşya, meşrubat depoları örnek olarak verilebilir. 122

Coğrafî Konuma Göre Depolar

1. Merkezî Depolar: Önemli coğrafî konuma sahip ve yüksek hacimli

ürün girişinin olduğu tesislerdir. Hedef pazar ya da müşteri grubuna

bağlı olarak kıta veya ülke içerisinde birden fazla bölgeye hizmet

verebilecek şekilde depo kuruluş yeri saptanır. Ürünler genellikle bu

merkezde toplanır, saklanır ve dağıtımı yapılır. Ayrıca pazar ve

müşteri taleplerine uygun bir biçimde gruplandırma vb. desteği

verirler.

123


Bâzı işletmeler, stoklarını toplu bir biçimde tek bir depoda

bulundurarak, fiziksel dağıtım üzerinde kontrolün sağlanmasını ve

depo yönetimiyle ilgili etkinliklerinin tek elden yürütülmesini

amaçlamaktadırlar. Bu durum, taşıma mâliyetini arttırır.

Merkezî depolama ile; yönetim masrafları düşer, etkili bir stok

denetimi sağlanır, fazla stok bulundurmayı önler, esneklik artar ve

iletişim kolaylaşır.

124


2. Bölgesel Depolar: Belirli bir coğrafî bölge veya kente hizmet veren

tesislerdir. Genellikle ulusal bazda ve müşterilerin yoğun bulunduğu

bölgede hizmet verirler. Örneğin Ege Bölgesi’ne hizmet veren İzmir

Bölge Deposu gibi.

Bölgesel depolarda stok, birden fazla depoda bulundurulmaktadır.

Müşteri odaklı işletmeler, hızlı ve etkin hizmet için bu tür depolamayı

yeğlemektedirler. Yönetimi daha zordur ve sık sık iletişim sorunları

ortaya çıkabilmektedir. 125


Bölgesel depolama ile; bir depoda bulunamayan ürünler için diğer bir

depo devreye girerek, taleplerin karşılanması sağlanır, fiziksel dağıtım

etkinliği yüksektir ve yöresel ambalajlama olanağı sağlar.

Bölgesel depolar, merkezkaç depo kategorisinde düşünülürler.

126


3. Cep Depoları (Transit Depolar): Saklamanın sözkonusu olmadığı,

çok kısa süreli ürün aktarmaları için kullanılan depolardır. Esas amaç,

birçok noktadan cep deposuna gelen ürünlerin, ayrıştırma ve/veya

birleştirme operasyonları ile birlikte belirli bir pazar ve müşteri

grubuna hızla sevkedilmesidir. Aktarma merkezleri ile aynı

fonksiyona sahiptir. Pazara dağılmış bir şekilde, çok sayıda ve küçük

ölçekli olabilirler. Havaalanlarındaki veya tren istasyonlarındaki

depolar ile ecza depolarının şubeleri örnek olarak verilebilir.

Cep depoları da, merkezkaç depo kategorisinde düşünülür. 127


Merkezî ve Merkezkaç Depoların Karşılaştırılması

Etmen Merkezî Depo Merkezkaç Depo

Esneklik (Alternatif Sayısı) Yok Çok

Ürün Değeri Yüksek Düşük

Satınalma Miktarı Yüksek Düşük

Özel Depolama Olanağı Çok Az

Ürün Çeşidi Fazla Sınırlı

Müşteri Hizmet Düzeyi Düşük Yüksek

Toplam Stok Miktarı - Fazla

Toplam Taşıma Mâliyeti Fazla -

128

Otomasyon Düzeyine Göre Depolar

1. Düşük İrtifalı (Yükseklikte) Depolar: Geleneksel depolar, genellikle

raf sistemi ve başta çaka (forklift) olmak üzere mekanik araçlarla

donatılan, çaka kapasitesine bağlı olarak ortalama 6-7 metre

yüksekliğe ve buna uygun raf sistemine sahip olan depolardır.

Yükselik: < 7

Metre

Koridor

Raf 129


2. Yüksek İrtifalı (Yükseklikte) Depolar: Depoya ürün giriş-çıkış

trafiği yüksek olan, genellikle 10 m.’nin üzerinde yüksekliğe ve buna

uygun raf sistemine sahip olan, normal çaka yerine dar veya çok dar

koridor çakalarının kullanıldığı tesislerdir.

Yükseklik: 7 – 16 Metre

130


3. Otomatik Depolar: Olabildiğince insangücü gereksiniminin en aza

indirildiği, bilgisayar destekli, operasyonların otomatik depolama sistemleri

(AS/RS), konveyörler indirgenmektedir. Bilgisayar destekli, operasyonların

otomatik depolama ve geri alma sistemleri (AS/RS: Automated Storage and

Retrieval Systems), konveyörler, rollerlar, robotlar vb. ekipmanlar ile

yürütüldüğü, işlemlerin Depo Yönetim Sistem Yazılımları (WMS:

Warehouse Management Systems) ile gerçekleştirildiği, bilişim ve iletişim

teknolojilerinin mekanik sistemlerle bütünleştirildiği, yatırım ve bakım

mâliyeti yüksek depolardır. Dikey ve yatay döner (Carousel) depolar da

kısmî bir otomatik depo kimliğine sahiptirler. 131

Antrepolar

Gümrük Müsteşarlığı’nca verilen izin doğrultusunda, bir gümrük

idâresine bağlı olarak işletilen, depo içerisindeki malzemelerin, resmî

yetkililerin gözetimi altında yerleştirilmesi gereken, sahibinin tüzel

kişilik veya kurum olma zorunluluğu bulunan, içine salt

millîleşmemiş ithal eşya ile ihracat amaçlı malların konulabileceği

alanlardır. Antrepodaki ürünler, pazara dağıtılıncaya kadar devletin

kontrolü altında tutulmaktadır.

Özellikle ithal edilen ürünler, öncelikle antrepolarda tutularak

gümrükleme işlemlerinin tamamlanmasını beklerler. 132

Antrepolar

Antrepolar:

Vergileri (gümrük vergisi, KDV vb.) ertelemek amacıyla

kullanılabilmektedir.

Bu tesislerde, depolamanın yanısıra ürünün özelliğini değiştirmeden

basit îmalat, ön/son montaj, bakım-onarım, mal bölme, sıralama,

yeniden paketleme vb. işlemler yapılabilir.

Transit (kabul ve sevk) amaçlı kullanılır.

133

Antrepolar

Gümrük antrepo rejimi; ithalat vergilerine ve ticaret politikası

önlemlerine tâbi tutulmamış ve serbest dolaşıma girmemiş eşyanın,

gümrük antreposuna alınması durumunda ihracata ilişkin önlemlerden

yararlanabilecek ihraç eşyasının, bir gümrük antreposuna konulmasına

ilişkin hükümleri belirler.

Faaliyet ve yetkileri yasalarca belirlenmiş ve sınıflandırılmış, gümrük

vergisine veya yalnız gümrük kontrolüne tâbi malların ülkeye giriş,

transit, aktarma için beklemesine ve bekleme anında izin verilen

işlerin yapılmasına olanak verilen depolama alanlarına antrepo denir. 134

Antrepolar

Antrepolar üçe ayrılmaktadır:

Genel Antrepo: Herkes tarafından çok amaçlı kullanılır.

Özel Antrepo: Salt antrepo işletmecisine ait olup, onun

inisiyatifindeki eşyaların konulabildiği gümrük antrepolarını ifâde

eder.

İhtisas Antreposu: Gıda, Otomotiv, Tekstil vb. sektör ürünlerine özel

antrepolardır.

135

Antrepolar

Uygulamadaki özellikleri sebebiyle ,genel antrepoların (A), (B) ve

(F); özel antrepoların ise (C), (D) ve (E) tipleri bulunmaktadır.

A tipi antrepo: İşletmecisinin, stok kayıtlarını tuttuğu ve antrepoda

konulan eşyada herhangi bir eksiklik olması durumunda gümrük

vergilerini ödemekten sorumlu olduğu genel antrepo tipidir.

136

Antrepolar

B tipi antrepo: Antrepoya konulan eşyadan, Gümrük Kanunu’nun

97. maddesinin 1. fıkrasında belirtildiği şekilde kullanıcının sorumlu

olduğu, antrepo beyannâmesini kullanıcının verdiği genel antrepo

tipidir.Antrepo işletmecisinin sorumluluğu sınırlıdır ve salt antrepoyu

kiralar. Antrepo stok kayıtları tutulmadığından, beyannâme ve

belgeler gümrük kontrolüne temel oluşturur.

C tipi antrepo: İşleticisi ve kullanıcısı aynı kişi olan ve antrepoya

alınan eşyadan bu kişinin sorumlu olduğu özel antrepo tipidir. 137

Antrepolar

D tipi antrepo: Gümrük Kanunu’nun 104. maddesinin 3. fıkrasının

uygulandığı ve işletmecisi ile kullanıcısının aynı kişi olduğu özel

antrepolardır. Eşyanın antrepoya alındığı tarihteki kıymet miktarı

dikkate alınarak vergiler hesaplandığından, buralara konulan eşya,

basitleştirilmiş usul ile serbest dolaşıma sokulabilir.

138

Antrepolar

E tipi antrepo: İşleticisi ve kullanıcısının aynı kişi olduğu, Gümrük

Kanunu’nun 93. maddesinin 4. fıkrasının göre, izin hak sahibinin

depolama yerinin antrepo addedildiği (kabul edildiği) veya depolama

yeri olmazsa dahi, eşyaya antrepo rejimi hükümlerinin uygulandığı

özel antrepo tipidir.

F tipi antrepo: Gümrük idarelerince işletilen genel antrepolardır.

139

Antrepolarda Muayene Usûlleri

Antrepoda bulunan malların beyâna uygun olup olmadığının

saptanmasıdır. Gerek duyulduğu durumlarda da muayene

memurlarınca muayene yapılır. Gğmrük İdaresinin verdiği karara göre

malların yönlendirileceği hatlar aşağıdaki gibidir:

140

Antrepolarda Muayene Usûlleri

Kırmızı Hat

Fiziksel kontrol ile birlikte belge kontrolünün yapılması

Sarı Hat

Fiziksel kontrole gerek duyulmadan belge kontrolünün yapılması

Mavi Hat

Malzeme ve belgelerinin sonradan kontrolünün yapılması

Yeşil Hat

Herhangi bir kontrolün yapılmaması 141

1.7. Özmal ve Kiralık Depo

Karşılaştırması

142

Üretim yapan veya satış hizmeti veren firmaların birçoğu, kendi depolarına

sahiptir. Depo firmalar için yatırım demektir. Dolayısıyla depo yatırımı yapan

firmanın, yatırımın geri dönüş oranını iyi hesaplaması gerekir. Depo

kullanımı çok yoğun olan işlerde, depo sahibi olmak, kiralamaktan daha

ucuza gelebilir. Birçok lojistik firma, diğer firmalara kiralık depo hizmeti

sağlamaktadır. Bu firmalar, depolama hizmeti altında ürün kabulü, stoklama,

sevkiyat gibi faaliyetleri de gerçekleştirirler. Bâzı firmalar özmal (özel) ve

kiralık (genel veya sözleşmeli) depoları birlikte kullanmayı önermektedir.

Kiralık depolar, belli bir düzeye kadar olan stokları tutmak için kullanılmakta,

özmal depolar ise talebin artması durumunda kullanılmaktadır.


143

Depo işletilmesinin mâliyetleri genelde sabit mâliyettir. Bu yüzden,

mâliyetleri düşürerek kâr etmeyi gözeten firmalar, kendi bünyelerinde

depo faaliyetlerini terkederek bunu dışarıdan almayı (outsourcing)

yeğlemektedir.

Bu çerçevede, aşağıdaki kararlar önem taşır:

Depo; özsermaye, kredi veya finansal kiralama yoluyla mı yapılmalı ?

Depolama hizmeti, 3. parti bir şirketten mi alınmalı ?

Varolan depo geliştirilmeli mi ?


144

Aşağıdaki etmenlerin düzeyi arttıkça özmal depo tercihi önem

kazanır:

Saklanacak malların hacmi

Talebin kararlılığı

Hizmet verilecek pazarın yoğunluğu

Güvenlik ve kontrol gereksinimleri

Müşteri hizmet gereksinimleri

Şirketin diğer gereksinimleri


145

Üstünlükleri:

Kontrol: Firmanın depolama faaliyeti, ürünler ve personel üzerinde,

doğrudan kontrol gücü ve sorumluluğu yüksektir. Böylece verimli

depo kullanımı ve yüksek hizmet kalitesi sağlanır. Ayrıca varolan

insan kaynağından yararlanılabilir. Depolama faaliyeti, diğer lojistik

faaliyetleriyle daha iyi bütünleşebilir.

Özmal Depolar

146

Üstünlükleri (devamı):

Esneklik: Depo üzerinde kontrolün artması ile ürünün

karakteristiğine ve müşteri gereksinimlerine göre operasyonları

tasarlamak daha esnek duruma gelir. Bâzı özel hizmet gerektiren

ürünler için firma kiralık depo bulamayabilir.

Daha Az Mâliyet: Uzun dönemde özmal depolar kiralık depolara

göre daha az mâliyetlidir.

Özmal Depolar

147


Özel Hizmet: Ürünlerin depolanması özel personel ve ekipman

kullanımı gerektiriyorsa, tek seçenek depo sahibi olmak olabilir

(Züccaciye, porselen vb.)

Kredibilite: Mal sahibi olmanın getirdigi kredibilite artışından

yararlanılır.

Üretim Alanı Kazanma: Depo binaları, ileride üretim vb. değişik

amaçlar için de kullanılabilir.

Özmal Depolar

148

Zayıflıkları:

Mâliyet: Sabit giderler nedeniyle esneklik yoktur. Düşük veya yüksek

talep olduğunda, firma aynı depo mâliyetine katlanacaktır. Özmal

depo, sabit boyutu ve giderleri nedeniyle, eğer depoda yeteri kadar

ürün yoksa, oldukça mâliyetli olabilir.

Özmal Depolar

149

Zayıflıkları (devamı):

Yatırım: Bir depo yatırımı, başlangıç sermayesi gerektirir. Yüksek

mâliyet nedeniyle her firmanın özmal bir depoya sahip olması

olanaklı değildir. Özmal depo uzun dönemli, riskli bir yatırımdır.

Çalışanların işe alımı, eğitimi, malzeme taşıma araçlarının alımı, hem

zaman gerektiren hem de mâliyet yaratan faaliyetlerdir.

Yer Sıkıntısı: Depo binası yapımı için elimizdeki arsa yetersiz veya o

arsada bina yapımı olanaksız veya yüksek mâliyetli olabilir.

Özmal Depolar

150

Üstünlükleri:

Sermayenin Korunması: Kiralık depolar, kullanıcının hiç bir

sermaye yatırımında bulunmasını gerektirmezler. Kiralık depoların

mâliyetleri, verdikleri hizmetlerle orantılı olarak değişir. Depo

kiralamak, depo yatırımı yapmak için sermayesi olmayan veya bu

sermayeyi başka şekilde değerlendirmek isteyen firmalar icin üstünlük

saglar.

Kiralık Depolar

151


Esnek Kullanım: Eğer firmanın operasyonları mevsimsellik ve

değişkenlik gösteriyorsa, depo satın almak veya inşâ etmek iyi bir

yatırım olmayabilir. Özmal depoların alanları ve hacimleri belirlidir ve

sınırlıdır, salt bu doğrultuda stoklama yapılabilir ve kısa süre içinde depo

alanını genişletme işlemi yapmak oldukça zordur. Oysa kiralık depolar

sâyesinde istenildiği kadar alan kiralanabilir. Pazar yeri veya müşteri

yoğunluğundaki değişimlere göre, depo yerlerinin yerleşimini

değiştirebilme esnekliği vardır. Kısa dönemli anlaşmalar sâyesinde

esneklik kazanılır.

Kiralık Depolar

152


Azalan Risk: Firmalar depo tesislerinin ömrünün 20-40 yıl arasında

olacağını düşünür. Özmal depoya yatırım yapmakla yönetim, teknoloji

gelişimi ve işin hacmi konusundaki riskleri gözönüne alır. Kiralık depo

kullanan firma ise, kısa bir sürede başka bir depoyla anlaşabilir.

Ölçek Ekonomisi: Özmal depolarda, deponun yeterince kullanılamaması

veya gereksinime yanıt verememesi gibi sorunlar ortaya çıkarken, kiralık

depo işletmecileri, müşteri şirketlerin farklı mevsimsel dönem taleplerini

dengeleyip, depodaki alanı her zaman elverişli kullanırlar. Bu durumda

depolama ve elleçleme kapasitesi âtıl kalmaz.

Kiralık Depolar

153


Gerçek Depolama Mâliyeti Bilgisi: Bir firma eğer kiralık depo

kullanıyorsa, her ay alacağı fatura ile depolama mâliyetlerini bilir.

Oysa kendi özmal deposuna sahip olan firmalar, depolamanın sabit ve

değişken mâliyetlerini hesaplamakta zorlanabilirler.

Personel Sorunlarının Azaltılması: Firma, kiralık deponun

personelinden sorumlu olmadığı için çalışanlarla olan anlaşmazlıklar

da firma için ortadan kalkmış, depo yönetimi için bir ekip kurmak

gerekmediğinden yönetim yükü azaltılmış olur.

Kiralık Depolar

154


Mâliyet Kontrol: Depolama ve elleçleme hizmetleri fatura karşılığı

alınacağından mâliyetler çok daha doğru bir şekilde belirlenir.

Vergi: Mal varlığı olmadığından çeşitli vergileri ödemek gerekmez.

Kiralık Depolar

155

Zayıflıkları:

Kontrol: Kiralık bir şirket tarafından yönetildiğinde, depolanan

ürünlerin tam kontrolü sağlanamayabilir.

Performans Sorunu: Kiralık depo, istenilen performans düzeyini

yakalayamayabilir.

İletişim Sorunu: Kiralık depoyla etkili bir iletişim kurmak zaman

zaman sorunlu olabilir.

Kiralık Depolar

156

Zayıflıkları (devamı):

Özel Hizmet Eksikliği: Kiralık depolar yerel hizmet bölgelerine

sahiptir. Bunun dışındaki alanlarda hizmet alınması zor olabilir.

Deponun Konumu: Depo, firmanın istediği yerde olmayabilir. Ayrıca

firma her istediği zaman depoyu kiralayamayabilir.

Ek Alan Gereksinimi: Şirket gereksinim duyduğunda, bâzen ek alan

yaratılmasında sorunlar çıkabilir.

Kiralık Depolar

157


ÖLÇÜTLER ÖZMAL DEPO KİRALIK DEPO

İşletme Mâliyetleri Düşük Yüksek

İlk Yatırım Yüksek Yok

Kontrol Personel ve prosedürlere bağlı

Yüksek

Risk Talep, teknolojiye bağlı

demode olma riski En Az

Vergi Avantajı Amortisman Gider Gösterebilme

Ölçek Ekonomisi Miktara bağlı Olanaklı

Sevkiyat Konsolidasyonu Yapabilme Oranı

Az Fazla

Depolama ve

Elleçleme Mâliyeti Belirlenmesi zor

Tam olarak

bilinebilir

Yönetim İş Yükü Fazla Az

Esneklik Az Fazla

Tasarım Özel Genel 158

Tüm bina veya binanın bir kısmı kiralanabilir.

Kiralama periyodunun uzunluğu önemlidir.

Binaların aydınlatma ve iklimlendirme durumu önemlidir.

İşgücü ve elleçleme ekipmanları ile depoya ve depodan taşımacılık

faaliyetlerinin kimler tarafından sağlanacağı önemlidir.

Malzemelerdeki ve binadaki hasar ile kaza, yangın ve hırsızlığa karşı

kimin sorumlu olacağı belirlenmelidir.

Malzemeler için yeterli giriş/çıkış olanağı incelenmelidir.

Depo Kiralamada

Gözönüne Alınacak Noktalar

159

Depo Sahiplik

Kararı

Elleçlenen Mal Miktarı

KİRALIK

DEPO

ÖZMAL

DEPO

• KİRALIK DEPOLAR DEĞİŞKEN

MÂLİYETLİDİR

• ÖZMAL DEPOLARIN YÜKSEK SABİT

MÂLİYET BİLEŞENİ BULUNUR.

• DOLAYISIYLA ÖZMAL DEPOLAR,

YÜKSEK MİKTARDA VE

SÜREKLİ MAL GEREKTİRİR.

Kiralık Mâliyeti = 5 TL/(ay*palet) *(palet

sayısı)

Özmal Mâliyeti = 10.000 TL/ay +

1 TL/(ay*palet) *(palet sayısı)

Başa-Baş Noktası Hesabı:

5 X = 10.000 + 1 X

X= 2.500 palet

1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000

Kiralık 5.000 7.500 10.000 12.500 15.000 17.500 20.000

Özmal 11.000 11.500 12.000 12.500 13.000 13.500 14.000

Elleçleme Miktarı (palet)

160

Toplam

Mâliyet

1.8. Lojistik Modellerde Depo Kullanımı

161

Deponun Lojistik Modellerdeki Yeri

Depolar tüm lojistik sistemlerde kullanılabilen, önemli noktalardır. En

düşük mâliyet ile pazarın talep ettiği en yüksek müşteri hizmet

düzeyinin sağlanmasında depolar önemli rol oynarlar.

Depolar, tedârik sürecinde üretimi desteklemek ve dağıtım sürecinde

müşteriye göndermek üzere, birçok üretim tesisinden gelen ürünleri

birleştirmek, yüksek miktarlı ürün sevkiyatını, müşteriyi hoşnut

edecek şekilde daha küçük sevkiyatlara ayırmak ve büyük hacimli tek

bir sevkiyat olacak şekilde küçük yükleri birleştirmek için

kullanabilmektedir. 162


Lojistik modeller oluşturulurken, tam tır yükü (FTL: Full Truck Load)

ve tam tır yükünden az (LTL: Less than Truck Load) sevkiyatların

dikkate alınması gerekmektedir.

163


Depoların lojistik modellerdeki kullanımını dört ana başlıkta

inceleyebiliriz:

1) Toplama (konsolidasyon) merkezi lojistik modeli

2) Dağıtım merkezi lojistik modeli

3) Ürün karması lojistik modeli

4) Çoklu depo lojistik modeli

164


Tekli ve çoklu konsolidasyon lojistik modeli, depolara operasyon

üstünlüğü sağlarken, diğer lojistik modeller ise müşteri hizmet

düzeyini yükseltme üstünlüğünü sağlar.

165

1. Toplama (Konsolidasyon) Merkezi

Lojistik Modeli

Hem tedârik, hem de dağıtım süreçlerinde kullanılan ve

“Konsolidasyon Merkezi” olarak da adlandırılan bu lojistik modelin

amacı, temelde taşıma mâliyetlerinin azaltılmasıdır. Konsolidasyon,

farklı noktalardan gelip, tek noktaya gidecek olan ürünlerin

birleştirilmesidir.

166


Lojistik Modeli

Bu model, “üretime destek” amacıyla uygulandığında, çeşitli

tedârikçilerden sipâriş edilen, tam TIR yükünden az (LTL) şekilde

temin edilen ve üretim için gerekli olan hammadde, yardımcı madde,

parça vb. malzemeler, sözkonusu tedârikçilere yakın olan bir yerde

toplanır. Daha sonra tam TIR yükü (FTL) olacak şekilde üretim

tesisine gönderilir. Bu şekilde uzun mesafe büyük kapasiteli araç ile

katedilerek mâliyet düşürülmüş olur.

167


Lojistik Modeli

LTL

LTL

Fabrika

Konsolidasyon

Merkezi

Tedârikçi A

Tedârikçi B

Tedârikçi C

Tedârikçi D

LTL

LTL

FTL

168


Lojistik Modeli

Örnek

Bir fabrikaya, dört farklı tedârikçi yılda sırasıyla 10.000, 8.000,

15.000 ve 7.000 tonluk miktarlarda farklı ürünler göndermektedir.

Bu tedârikçilerden fabrikaya LTL birim taşıma mâliyetleri sırasıyla 65, 55, 100 ve

50 TL/ton’dur.

Eğer konsolidasyon merkezi kurulursa bu tedârikçilerden konsolidasyon merkezine

LTL birim taşıma mâliyetleri sırasıyla 25, 10, 40 ve 9 TL/ton’dur.

Konsolidasyon merkezinden fabrikaya FTL birim taşıma mâliyeti 30 TL/ton’dur.

Konsolidasyon merkezi birim elleçleme mâliyetleri ise tedârikçilere göre sırasıyla 5,

6, 4 ve 7 TL/ton’dur. 169


Lojistik Modeli

Örnek

Bu fabrikaya, tüm sevkiyatların tam TIR yükünden az (LTL)

miktarlarda gönderildiği durum ile tedârikçilere yakın bir noktada bir

depoda konsolide edilerek tam TIR yükü (FTL) ile gönderildiği

durumdaki mâliyetleri karşılaştırınız.

170


Lojistik Modeli (Örnek)

Tedârikçi A

Tedârikçi B

Tedârikçi D

Tedârikçi C

10.000 ton/yıl

8.000 ton/yıl

7.000 ton/yıl

15.000 ton/yıl

A

D

C

B

A B C D

Konsolidasyon Merkezi Fabrika

Küçük Parti Sevkiyatlarının, Konsolidasyon Merkezi Kullanılarak Büyük Parti

Sevkiyatına Dönüştürülmesi 171

40.000 ton/yıl



Tedârikçi

Ortalama

Yıllık Taşıma Miktarı (ton)

Birim LTL Bedeli

(TL/ton)

Toplam

Mâliyet (TL)

A 10.000 65 650.000

B 8.000 55 440.000

C 15.000 100 1.500.000

D 7.000 50 350.000

Toplam 2.940.000

LTL : Less than Truck Load

KONSOLİDASYON YAPMADAN

172



FTL : Full Truck Load, KM: Konsolidasyon Merkezi

Tedârikçi

Ortalama

Yıllık Taşıma

Miktarı (ton)

Tedârikçiden

KM’ye LTL

Birim Taşıma

Bedeli (TL/ton)

Depo

Elleçleme

Masrafı (TL/ton)

KM’den

Müşteriye

FTL Birim

Taşıma

Bedeli (TL/ton)

Toplam

Mâliyet

(TL)

A 10.000 25 5 30 600.000

B 8.000 10 6 30 368.000

C 15.000 40 4 30 1.110.000

D 7.000 9 7 30 322.000

Toplam 40.000 2.400.000

KONSOLİDASYON YAPARAK

173

SONUÇ: KONSOLİDASYON MERKEZİ OLUŞTURMAK,

YILDA

2.940.000 – 2.400.000 = 540.000 TL’LİK

AVANTAJ SAĞLAMAKTADIR.



174

2. Dağıtım Merkezi Lojistik Modeli

Dağıtım süreçlerinde kullanılan ve “Yük Bölme” (Break Bulk) olarak

da adlandırılan bu lojistik modelin amacı, yine taşıma mâliyetlerinin

azaltılmasıdır.

Fabrika, liman vb. belirli bir başlangıç noktasından farklı müşterilere

gönderilecek ürünler, önce tam TIR yükü (FTL) şeklinde bir dağıtım

merkezine, sonra tam TIR yükünden az (LTL) olacak şekilde farklı

müşterilere gönderilir. Bu şekilde uzun mesafe büyük kapasiteli araç

ile katedilerek mâliyet düşürülmüş olur. 175


Dağıtım merkezleri, fabrikalardan yüksek miktarlı sevkiyatları alan

tesislerdir. Çeşitli müşteri sipârişleri, fabrikadan dağıtım merkezine

tek bir sevkiyat ile gönderilmek üzere birleştirilir. Ürünler depoya

ulaştığında, tam TIR yükünden az (LTL) yüklere bölünerek

müşterilere gönderilir.

176


FTL

Dağıtım Merkezi

LTL

Müşteri C

Müşteri B

Müşteri A

Büyük Parti Sevkiyatlarının Uzun Mesafeler Taşınarak

Küçük Parti Sevkiyatlarına Dönüştürülmesi

Fabrika

177

3. Ürün Karması Lojistik Modeli

Müşteriler tarafından sipariş verilen ürünlerin aynı tedârikçi tarafından

üretilmediği durumlarda, her tedârikçinin her müşteriye farklı taşıma

araçları ile ürünlerini göndermesi, mâliyetleri arttıran bir durumdur.

Dolayısıyla mâliyetleri düşürmek için, müşterinin talep ettiği farklı

ürünlerin, sevkiyat öncesi bir dağıtım merkezinde birleştirilerek

gönderilmesi gerekir. Bu şekilde oluşturulan modellere, “ürün karması

lojistik modeli” denir. Bu modelde kullanılan “ürün karması” terimi

yerine “ürün birleştirmesi” terimi de kullanılmaktadır. Bu modelin

amacı, müşteri sipârişlerinin toplu, hızlı ve düşük mâliyetli bir biçimde

gerçekleştirilmesidir. 178


Örneğin A, B, C ürünleri, örneğin A, B, C fabrikalarından genellikle

FTL veya bâzı durumlarda da LTL olarak bir dağıtım merkezine

sevkedilir. Müşteri sipârişlerine göre ürün karmaları oluşturularak,

genellikle LTL, bâzı durumlarda da FTL olarak müşterilere sevkedilir.

179


Ürün Karması İşlemlerinin Yapıldığı Dağıtım Merkezleri

Fabrika A

Fabrika B

Fabrika C

Dağıtım Merkezi

Ürün B

Müşteri X

Müşteri Z

FTL

FTL

LTL

A B C

Müşteri Y

FTL

LTL

LTL

180

4. Çoklu Depo Lojistik Modeli

Depo veya dağıtım merkezlerinin işlevlerinden biri de, müşteri

sipârişlerini daha hızlı olarak sağlayabilmek amacıyla, müşterilerin

bulundukları pazarlara yakın olmalarıdır. Bu durumlarda, müşterinin

kesin olarak tahmin edilemeyen taleplerinin karşılanması ve

tedârikçilere verilen sipârişlerin zamanında veya sipâriş verilen

miktarlarda gelmeme riskine karşı, müşteri hizmet düzeyini

koruyabilmek için birden fazla dağıtım merkezine ve bu merkezlerde

sözkonusu ürünler için güvenlik stoğu bulundurulmasına gereksinim

olabilir. 181


Amaç, talebe öngörülen süre içinde yanıt verebilmektir.

Türkiye’de ürün tipi ve pazar yapısına göre tek depolu veya çok

depolu sistemler kullanılmaktadır.

182


Çok Fabrika – Tek Merkezî Depo – Çoklu Bölge Deposu Modeli

Fabrika A

Fabrika B

Fabrika C

Fabrika D

Merkezî Depo

Dağıtım Merkezi

Dağıtım Merkezi

Müşteri V

Müşteri W

Müşteri X

Müşteri Y

Müşteri Z 183

Fabrika

Müşteri V LTL Dağıtım

Merkezi-A Müşteri W

Müşteri X

Müşteri Y

Müşteri Z

Dağıtım

Merkezi-B

FTL

FTL

LTL

Müşteri T LTL Dağıtım

Merkezi-C Müşteri U

FTL

Tek Fabrika – Çoklu Dağıtım Merkezi Modeli

Fabrika-K

Müşteri V LTL Dağıtım

Merkezi-A Müşteri W

Müşteri X

Müşteri Y

Müşteri Z

Dağıtım

Merkezi-B

FTL

FTL

LTL

Müşteri T LTL Dağıtım

Merkezi-C Müşteri U

FTL

Çok Fabrika – Çoklu Dağıtım Merkezi Modeli

Fabrika-L

FTL

FTL

FTL

184

o Tek ana depo

o Ülkenin değişik yerlerinde çok sayıda müşteri

Ana Depo

FTL

LTL / Parsiyel / Kargo

Yüksek dağıtım mâliyetleri

Düşük dağıtım performansı

Dağıtım operasyonlarının

yönetimsel mâliyetinin

yüksekliği

Bölgesel pazarlara uzaklık

Bölgesel firmaların rekabet

üstünlüğü

Etkin raporlama gereksinimi

4. Çoklu Depo Lojistik Modeli Tek Depolu Lojistik Model

185

4. Çoklu Depo Lojistik Modeli Çok Depolu Lojistik Model

o Marmara Bölge Deposu (Ana Depo)

o Ankara-İzmir-Adana Bölge Depoları

Bölgesel veya Ana

Depolar

FTL

LTL / Parsiyel / Kargo

Yüksek depolama mâliyeti

Tüm depolarda belli bir standardın sağlanma zorluğu

Depolar arası bütünleşmenin ve senkronizasyonunun sağlanmasındaki zorluklar

Depolar arası veya depolarla müşteriler arası dağıtım operasyonlarının yönetimsel mâliyetinde artış

Etkin raporlama gereksinimi

186

4. Çoklu Depo Lojistik Modeli Kullanılacak Depo Sayısına Karar Verme

İşletmeler, kullanacakları depoların sayısını daha iyi

kararlaştırmalıdırlar. Daha fazla sayıda depo, müşterilere daha hızlı ve

kaliteli hizmet anlamına gelirken, aynı zamanda daha fazla mâliyet

anlamına gelmektedir. Dolayısıyla depo sayısı ile dağıtım mâliyetleri

ve müşteri hizmet düzeyi arasındaki dengenin iyi kurulması

gerekmektedir.

187

4. Çoklu Depo Lojistik Modeli Kullanılacak Depo Sayısına Karar Verme

Çoklu depo lojistik modelinde, depo sayısının belirlenmesinde altı

etmen önem taşır:

1. Stok Mâliyetleri

2. Depolama mâliyetleri

3. Taşıma mâliyetleri

4. Kayıp satışların mâliyetleri

5. Öngörülen müşteri hizmet düzeyi (yanıt süresi)

6. Katma değerli hizmetler 188

4. Çoklu Depo Lojistik Modeli Depo Sayısı-Mâliyet İlişkisi

189

4. Çoklu Depo Lojistik Modeli Örnek

Depo Sayısı 1 2 3 4 5

Stok Mâliyeti

(*1.000 PB/yıl)

100 140 170 200 230

Depo Mâliyeti

(* 1.000 PB/yıl)

50 100 140 180 230

Taşıma Mâliyeti

(*1.000 PB/yıl)

300 250 130 120 130

Kayıp Satış

Mâliyeti (*1.000

PB/yıl)

400 160 80 70 60

TOPLAM

(*1.000 PB/yıl)

850 750 520 570 650

Görüldüğü gibi yıllık toplam mâliyeti enazlayan depo sayısı 3’tür. 190

bÖlÜm 1 -...

Documents