SISTEMSKI PRISTUP U METROLOGIJIMODEL METROLOŠKOG SISTEMA

Mr Ana Trajković, asistentPredmet: Metrološki sistem -Predavanje 5Osnovne studije.

RAZLOZI za to su sledeći:1. Obezbeđenje brzog odziva na zahteve 2. Otklanjanje prividnog ili stvarnog

raskoraka između potreba i njenih prividnih ili stvarnih mogućnosti,

3. Metrološka delatnost, ima svoje specifičnosti i delove povezane prema određenim zakonitostima, s uočljivim parametrima sistema: ulazom, izlazom, poremećajima itd, što omogućuje definisanje metrološkog sistema;definisanje metrološkog sistema;

4. Utvrđivanje i analiza okruženja i unutrašnjeg stanja.

1. raznovrsnošću: mernih veličina, metoda, postupaka, mesta i uslova merenja, potrebnog kadra, potrebnih izvora energije, nivoa i oblika organizovanja i udruživanja, potrebnih i stvorenih informacija itd.

2. velikim obimom: poslova i zadataka,

Metrološki sistem odlikuje se :

2. velikim obimom: poslova i zadataka, korišćenih metoda i postupaka, merno-tehničke opreme, potrebnih i stvorenih informacija itd.

3. međuzavisnošću delova sistema i sistema s okruženjem;

4. složenim procesom stvaranja potrebnih informacija.

Osnovni ulaz u metrološki sistem je zahtev zaodređenim informacijama, npr. za rezultatima merenja:- fizičkih veličina- u mernim opsezima:- u mernim opsezima:- pri metrološkim uslovima: - s tačnošću:-u obimu: -- u vremenskom intervalu.

Osnovni izlaz iz metrološkog sistema su informacije kao posledica (ulaznog) zahteva ili samostalnih aktivnosti metrološkog sistema.

Izlaz su i (nepromenjena ili podešena) merna sredstva za koja su zahtevane informacije.

Ostali izlazi su kadar, merno-tehnička oprema (za rashod, opravku ili drugu namenu), u određenim slučajevima neutrošeni materijal i finansijska sredstva (za nabavku opreme, materijala i sl, ili kao dobit od rada sistema).

Osnovni parametri metrološkog sistema

Metrološki sistem je i pod kratkotrajnim ili dugotrajnim dejstvom spoljnjih i unutrašnjih poremećaja.

Pre svega da bi se na jednostavan način pokazao složeni metrološki sistem, tj. da bi se pokazali hijerarhijski odnosi u njemu i karakteristični

Razlozi

odnosi u njemu i karakteristični tokovi, elementi stanja, promene stanja i njihove veze.

Eksperimenti na modelu obuhvataju posebno simulacije stanja delova i ukupnog metrološkog sistema, s kvantitativnim i kvalitativnim ocenama stanja, za različite strukture i aktivnosti modela metrološkog sistema, s ciljem da se utvrde:

(1) problemi u radu i "uska grla" u sistemu, metode i uslovi za njihovo otklanjanje;

CILJEVI DEFINISANJA MODELAMETROLOŠKOG SISTEMA

metode i uslovi za njihovo otklanjanje; (2) potrebni resursi i aktivnosti optimalnog

rada; (3) potrebe, uslovi, načini i (procenjeni)

efekti razvoja metrološkog sistema i dr.

Rezultati eksperimenata na modelu primenjuju se u realnom sistemu.

Osnovni model metrološkog sistema definisan je polazeći od sistema kvaliteta i od poslovnog sistema, koji su

OSNOVNE POSTAVKE MODELAMETROLOŠKOG SISTEMA

poslovnog sistema, koji su dominantni u okruženju metrološkog sistema.

Sistem kvaliteta obuhvata sve procese stvaranja i korišćenja proizvoda:

1. istraživanje i razvoj, 2. konstrukciju, 3. tehnologiju, 4. pripremu proizvodnje, 5. proizvodnju,6. prodaju,6. prodaju,7. korišćenje i 8. postkorišćenje proizvoda ili usluga.

Na isti način i metrološki sistem, kao podsistem sistema kvaliteta, obavlja odgovarajuću ulogu u svim navedenim procesima.

U skladu s opštim i određenim zahtevima korisnika, u metrološkom sistemu usklađuju se: (1) poslovi i zadaci i proizvodna politika; (2) politika obezbeđenja kapaciteta* metrološkog sistema i (3) politika distribucije metroloških informacija.informacija.

* Politika obezbeđenja kapaciteta u metrološkom sistemu predstavlja politiku obezbeđenja kadra, metoda i postupaka, tehničke opremljenosti, organizovanja, informacionog sistema, energije i materijala.

Da bi se obezbedilo upravljanje radom i razvojem metrološkog sistema neophodni su, osim definisanja njegovog modela s poslovnog stanovišta, i detaljnija analiza i definisanje njegovih analiza i definisanje njegovih delova (podsistema) i njihovih međusobnih veza

PODSISTEMI METROLOŠKOG SISTEMA

1. Šta se radi u metrološkom sistemu, odnosno koji se poslovi i zadaciobavljaju u njemu, kog su obima, složenosti, koliko ih se u određenom periodu i gde mora obavljati, na šta oni utiču i kako se na njih utiče itd;

2. Ko obavlja definisane poslove i zadatke u metrološkom sistemu, odnosno koji kadar je potreban, po

PITANJA ZA IDENTIFIKACIJU PODSISTEMA:

odnosno koji kadar je potreban, po broju, profilu itd, i koji su uslovi da postiže maksimalne rezultate;

3. Kako se obavljaju poslovi i zadaci, tj. kojim metodama i postupcima, na šta utiču i kako se na njih utiče;

4. Čime se obavljaju poslovi i zadaci, tj. koja, kakva i kad je potrebnatehnička oprema, na šta utiče i kako se na nju utiče;

5. Koja i kakva organizacija je potrebna za obavljanje poslova i zadataka, na šta utiče i kako se na nju utiče;

6. Kolika i kakva energija i materijal su potrebni za obezbeđenje rada metrološkog sistema, na šta utiču i kako se na njih utiče;

7. Koja i kakva su ekonomska stanja, odnosno koji i kakvi su prihod, troškovi,

PITANJA ZA IDENTIFIKACIJU PODSISTEMA:

odnosno koji i kakvi su prihod, troškovi, dohodak itd. u metrološkom sistemu, na šta utiču i kako se na njih utiče;

8. Koji i kakav informacioni sistem je potreban za obezbeđenje rada metrološkog sistema, na šta utiče i kako se na njega utiče;

Odgovori na navedena pitanja omogućuju da sedefinišu podsistemi metrološkog sistema i da sedelovanjem na njih obezbedi optimalan rad i razvojtog sistema. Prema tome, podsistemi metrološkogsistema jesu:sistema jesu:

1. podsistem poslova i zadataka (PZ);2. podsistem kadra (KA);3. podsistem metoda i postupaka (MP);4. podsistem tehničke opreme (TO);5. podsistem energije i materijala (EM);6. organizacioni podsistem (OR);7. ekonomski podsistem (EK);8. informacioni podsistem (IS).

NORMATIVNO REGULISANJE METROLOŠKOG SISTEMA

Opšti propisi društveno-političkog, ekonomskog i tehničkog karaktera, koji posebno deluju na:

(1) organizaciono uređenje metrološkog sistema, npr. osnovnim zakonima zemlje

(2) resurse i procese u metrološkom sistemu; propisi o obrazovanju i zapošljavanju kadra, o investicijama i dr, obrazovanju i zapošljavanju kadra, o investicijama i dr,

(3) poslovanje metrološkog sistema; propisi o sticanju i raspodeli dohotka, porezu i dr.

NORMATIVNO REGULISANJEMETROLOŠKOG SISTEMA

Propisi specifični za oblast metrologije:

Zakon i podzakonska akata, uključujući i odgovarajuća akta koja donose same organizacije, koji se, po pravilu, odnose na :

MU

P

(1) načela uređenja metrološkog sistema ili određenog dela tog sistema; (2) sistem mernih jedinica; (3) klasifikaciju etalona; (4) metrološke uslove koje bi trebalo da ispunjavaju merna sredstva; (5) metrološka uputstva za utvrđivanje metroloških svojstava mernih

sredstava;(6) obaveze pregleda mernih sredstava: vrste mernih sredstava za koje je

pregled obavezan, rokove periodičnog pregleda mernih sredstava i dr; (7) pravilnik o obrazovanju i radu laboratorija za pregled mernih sredstava; (8) upotrebu mernih sredstava u određenim slučajevima itd.

PODSISTEM POSLOVA I ZADATAKAU METROLOŠKOM SISTEMU

U metrološkom sistemu obavlja se:

•upravljanje,

•programiranje,

•planiranje,

•izvršavanje i •izvršavanje i

•kontrola određenih poslova i zadataka,

koji se mogu podeliti u tri međusobno povezane grupe:

A) ISTRAŽIVAČKO-RAZVOJNI POSLOVI I ZADATACI U METROLOŠKOM SISTEMU u vezi sa:

(1) novim poslovima i zadacima;

(2) potrebnim kadrom, prijemom, obrazovanjem, nagrađivanjem, motivacijom i stimulacijom kadra;

(3) metodama i postupcima; (3) metodama i postupcima;

(4) tehničkom opremom;

(5) energijom i materijalom;

(6) organizacijom metrološkog sistema;

(7) poslovanjem metrološkog sistema, tj. s prihodom, raspodelom dohotka, strukturom troškova i sl. i

(8) informacionim sistemom.

B) POSLOVI I ZADACI OBEZBEĐENJA RADA METROLOŠKOG SISTEMA, u vezi sa obezbeđenjem:

(1) potrebnih poslova i zadataka u skladu s raspoloživim resursima;

(2) potrebnog kadra i uslova za postizanje optimalnih efekata;

(3) metoda i postupaka;

(4) tehničke opreme;

(5) energije i materijala;

(6) funkcionisanja organizacije;

(7) prihoda, optimalnih troškova i raspodele dohotka;

(8) funkcionisanja informacionog sistema.

C) POSLOVI I ZADATACI PROIZVODNJE METROLOŠKIH INFORMACIJA, i to:

(1) opštih metroloških informacija;

(2) informacija o ispitivanju mernih sredstava;

(3) informacija o određenim merenjima.

Međuzavisnost tri navedene grupeposlova i zadataka ogleda se u sledećem:

(1) Ako se ne obavljaju istraživačko-razvojni poslovi i zadaci, sistem će stagnirati;

(2) Ako se ne obavljaju poslovi i zadaci obezbeđenja rada metrološkog obezbeđenja rada metrološkog sistema, vrlo brzo staju poslovi i zadaci proizvodnje metroloških informacija i sistem u celini;

(3) Ako se ne obavljaju poslovi i zadaci proizvodnje metroloških informacija, prethodne dve grupe poslova i zadataka obavljaju se dok postoji akumulativna sposobnost sistema.

Istraživačko-razvojni poslovi i zadaci imaju dvojaku ulogu :

(1) delovanje u sistemu u cilju njegovog razvoja i

(2) delovanje na okruženje metrološkog sistema..

Izvršavanje određenih poslova i zadataka može biti ograničeno, pa i sprečeno, dejstvom okruženja metrološkog sistema. okruženja metrološkog sistema.

U načelu, u metrološkom sistemu obavljaju se poslovi u vezi sa:

(1) pripremom i donošenjem metroloških propisa;

(2) mernim jedinicama;

(3) formiranjem i ispitivanjem etalona;

(4) ispitivanjem merila; (4) ispitivanjem merila;

(5) formiranjem i ispitivanjem referentnih materijala;

(6) formiranjem metroloških laboratorija;

(7) merenjem fizičkih veličina.

Strateški, složeni i dugoročni poslovi obavljaju se, po pravilu, na nivou zemlje.

Određeni poslovi mogu se objediniti i na nivou privredne grane (npr. tipizacija brojila električne energije na nivou elektroprivrede), električne energije na nivou elektroprivrede), ili metrološke oblasti (npr. izrada projekta o razvoju metrologije dužine).

Ostale, pojedinačne, poslove obavlja svaki od subjekata metrološkog sistema u skladu sa svojim specifičnostima.

Hvala na pažnji!

Mr Ana Trajković, asistentPredmet: Metrološki sistem -Predavanje 4Osnovne studije.