sistemlerimizin sağlığı

53

Destek ve hareket sistemi Dolafl›m sistemi Sinir sistemi

Anahtar Kavramlarba¤›ml›l›korgan nakli

Vücudumuzdaki Sistemlerin Sa¤l›¤› ve Organ Ba¤›fl›

Sabah okula gitmek için ayarladığınız çalar saatin sesi ile uyandığınız zaman, annenizin hazırladığı omletin kokusunu alabilir, yoldan geçen aracın gürültüsünü ya da kuş seslerini duyabilirsiniz. Omletinizin yanında içtiğiniz bir bardak sütün kemiklerinizin gelişmesine ve büyümenize yardımcı olduğunu biliyorsunuz. Acıktığınızı hissetmenize sebep olan nedir? Kahvaltıdan kalkıp dişlerinizi fırçalamaya giderken hangi sistemleriniz devreye girer? Yediğiniz besinlerden sindirilenlere ve sindirilmeyenlere ne olur? Bütün bunları sağlayan sistem ve yapılarımız nelerdir?

• Bu sistemler birbirinden bağımsız olarak mı çalışır? • Sigara ve alkol gibi bağımlılığa sebep olan maddeler sistemlerimizin çalışmasını nasıl

etkiler?

Solunum sistemi ‹ç salg› bezleri Sindirim sistemi Boflalt›m sistemi Üreme sistemi

54

Aşağıdaki etkinliği yaparak vücudumuzdaki sistemlerin birbirinden bağımsız olarak mı yoksa birlikte ve uyum içinde mi çalıştığına karar verelim.

Afla¤›daki metni okuyalım. Yaklaşık dört yıldır yüzüyorum. ‹yi bir yüzücü olabilmek için çok çalışmam gerekiyor. Günde yaklafl›k altı saat antrenman yapıyorum. Havuza girmeden önce vücudumu hazırlamak için ısınma hareketleri yap ıyorum. Yüzerken nefesimi çok iyi ayarlamalıyım. Başımı suya sokmadan önce nefesimi tutmam, suda nefesimi vermem ve birkaç kulaç sonra başımı sudan çıkararak tekrar nefes almam gerekiyor. Kol ve bacak kaslarımın da birbiri ile uyum içinde çalışması gerekiyor. ‹yi bir yüzücü olabilmek için çok çalışmanın yanı sıra yeterli ve dengeli beslenmeliyim. Sindirimi zor olan gıdalardan uzak durmalı ve yeterli miktarda meyve ve sebze tüketmeliyim. Tabi, sigara ve alkol gibi bağımlılığa sebep olan zararl› alışkanlıklardan da uzak durmalıyım. Yüzmek beni çok mutlu ediyor. Beni en çok heyecanlandıran yüzerken nefes almak için başımı sudan çıkardığımda seyircilerden duyduğum alkış sesleri.

• Metinde gerçekleşen olayları ve bu olayları gerçekleştiren sistemlerin neler olduğunu defterimizde listeleyelim.

Sonuca Varal›m• Yüzücünün vücudundaki sistemlerin, tüm bu olayları gerçekleştirebilmesi için nasıl

çalışması gerektiğini açıklayalım. • Bir spor dalı seçerek, bu sporu yaparken vücudumuzdaki sistemlerin nasıl çalıştığını

anlatan bir metin yazalım. Yazdığımız metni sınıf arkadaşlarımıza okuyalım.

11. EtkinlikBulal›m, Keflfedelim Sistemlerin Uyumu

Vücudumuzda gerçekleşen her olay ve yaptığımız her iş, vücudumuzdaki sistemlerin birlikte ve uyumlu bir şekilde çalışması ile gerçekleşmektedir. Vücudumuzun, üreme, destek ve hareket, dolaşım, solunum, sindirim, boşaltım, denetleyici ve düzenleyici sistem ile duyu organlarından oluştuğunu biliyoruz. Sistemlerimizden birinin çalışmasında herhangi bir aksaklık olursa bu durumdan diğer sistemlerimiz de etkilenir. Örneğin, denetleyici ve düzenleyici sistemdeki bir aksaklık kasları ve dolayısıyla hareket sistemini etkilemektedir.


55

Vücudumuzda Sistemler

Sigara ve alkol gibi bağımlılığa sebep olan maddeler, sistemlerimizin çalışmasını nasıl etkiler? Bu sorunun cevabını bularak aşağıdaki etkinliği yapalım.

Bunlar› Yapal›m• Sınıfımızda üç grup oluşturalım. • Her bir grup aşağıdaki görevlerden birini seçsin.• Grubumuz içinde iş bölümü yaparak bize düflen görevi yerine getirelim. I. GRUP: “Bağımlılığa sebep olan maddelerin vücudumuzdaki sistemlere etkisi”

konusu ile ilgili bir araştırma yapalım. II. GRUP: “Bağımlılığa sebep olan maddelerin vücudumuzdaki sistemlere etkisi”

konusunda görsel materyallerden yararlanarak resim, poster, grafik vb. hazırlayalım.

III. GRUP: “Bağımlılığa sebep olan maddelerin bireyin ruhsal ve sosyal yaşamı üzerindeki etkileri” ile ilgili radyo, televizyon, gazete vb. iletişim araçlarından yararlanarak gazete, radyo, televizyon veya ‹nternet haberleri hazırlayalım.

• Seçtiğimiz görevle ilgili hazırlıklarım›z›, sınıftaki arkadaşlarımıza sunalım.Sonuca Varal›m• Bağımlılığa sebep olan maddelerin vücudumuzdaki sistemlere etkisi nedir?• Bağımlılığa sebep olan maddelere karşı çevrenizi bilinçlendirmek için neler

yapabilirsiniz? Bu konuyu arkadafllar›n›zla tart›fl›n.

12. EtkinlikSorgulayal›m, Araflt›ral›m Görevimizi Seçelim

Sigara ve alkol gibi bağımlılık yapan maddelerin, sindirim bozuklukları, bağırsak, böbrek, karaciğer, kalp ve damar hastalıkları, gırtlak ve akciğer kanseri gibi birçok hastalığa sebep olduğu araştırmalarla belirlenmiştir. Ayrıca bu alışkanlıklar, görme bozukluğu ve dikkat dağınıklığına sebep olduğu için çeflitli kazalar ortaya çıkmaktad›r. Bu tür alışkanlıklar, merak, özenti ve arkadaşlar tarafından kabul görülebilme duyguları ile başlamaktadır. Hepimiz, arkadaşlarımız›n olmas›n› ve bu arkadafllar›m›z›n bizi sevmesini isteriz. Onların ilgisini çekmek için zaman zaman kendimizi olduğumuzdan farklı gösterme yanlışlığına da düşebiliriz. Bu yanlışlığa düşmemek için kendimize güvenmeyi ve bize zarar verecek konularda “hayır” demeyi öğrenmemiz gerekir. Neyi yapmamam›z gerekti¤ini ve neyin bize zarar vereceğini bilirsek bu tip konularda daha az hata yapar›z. Bu tür alışkanlıklardan uzak durarak sağlıklı yaşamak için spor, sanat ve bilim gibi uğraşlar edinelim. Çeşitli spor dallarıyla uğraşalım, gitar çalalım, resim yapalım, çeşitli kulüplere üye olup onların etkinliklerine katılalım, ne dersiniz?

S‹GARA VEYA SA⁄LIK

Araflt›ral›m, Haz›rlanal›mAraflt›ral›m, Haz›rlanal›m

Bağımlılığa sebep olan maddeler ve bunlar›n zararları hakkında çeflitli kaynaklardan bilgi toplayal›m. Toplad›¤›m›z bilgileri bir rapor hâlinde arkadafllar›m›za sunal›m. Konu hakk›nda daha fazla bilgi alabilmek için sınıfımıza uzman bir kişi davet edelim. Uzmana bu konu ile ilgili merak ettiğimiz soruları yöneltelim.

35

37. s.

SA⁄LI⁄I SEÇ‹N

56

Organ Bağışının Önemi Aşağıdaki gazete haberlerini okuyarak haberler hakkındaki düşüncelerimizi arkadaşlarımızla paylaşalım.

ORGAN NAKL‹NDE ÇIĞIR YAPAY ORGAN NAKL‹

Organ naklinde çığır açacak bir gelişme kaydedildi. Uzmanlar, laboratuvar ortamında üretilen yapay bir organı insan vücuduna naklederek bir ilke imza attı. Uzun süredir insana ait dokuları üretebilen ve bu yönde çalışmalarını sürdüren bilim insanları, ilk kez tamamen laboratuvar ortamında bir organ üretebildi.

YAPAY ORGAN NASIL YAPILDI? Boston Çocuk Hastanesi doktorları tarafından idrar keselerinde doğuştan sorun bulunan 7 çocuğun önce idrar keselerinden hücre örnekleri alındı. Ardından bu hücrelerden laboratuvarda idrar keseleri üretildi. Yaklaşık iki ayın ardından üretilen idrar keseleri de hücre örnekleri alınan aynı hastalara takıldı. Doktorlar organların hastalara 4 yıl önce takıldığını ve geçen süre boyunca incelenen hastaların bir sorun yaşamadığını belirtti.

SIRADA DAMAR, BÖBREK, KARAC‹ĞER VE KALP VAR Aynı ekibin şimdi de yapay damar, böbrek, karaciğer ve kalp üretmek için çalışmalara başladığı kaydedildi.

Ekibin bu organları yapmayı başarması hâlinde bu durum organ nakli bekleyen yüz binlerce insan için yeni bir umut olacak.

ORGAN BAĞIŞI ARTMAZSA ÖLÜMLER ARTACAK 7 – 10 Nisan tarihleri arasında gerçekleşen Belek’teki Organ Bağışı ve Kullanımı Sem-pozyumu’nda, bağış yetersizliği nedeniyle her yıl diyaliz hastalarının yüzde 10’unun hayatını kaybettiği açıklandı. Sağlık Bakanlığı, Akdeniz Üniversitesi, Başkent Üniversitesi ve Türkiye Organ Nakli Derneğinin ev sahipliğinde düzenlenen sempozyumda ülkemizde organ bağışının yetersiz

olduğu açıklandı. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Organ Nakli Ünitesi Başkanı Doç. Dr. Alper Demirbaş, beş yıl içinde yeterli organ bağışı gerçekleşmediği takdirde, diyalize mahkûm yaşayan 30 000 böbrek hastasının büyük bölümünün hayatını kaybedeceğini belirtti. Bunları da sırasıyla karaciğer, kalp, pankreas ve akciğer hastalarının izleyeceğini açıkladı.

Eski idrar kesesinin üzerinde “çarp› iflareti” fleklinde bir kesik aç›l›yor. Yeni kese bu kesik üzerinden eski keseyle birlefliyor.

‹drar kesesi

‹drar yolu

Böbrek

TÜRK‹YE ORGAN BAĞIŞI ARAŞTIRMASI 2005 SONUÇLARI AÇIKLANDI

Sağlık Bakanlığınca, Türkiye genelinde organ bağışında bulunan kişilerin sayıları ve illere göre

dağılımının tespiti amacıyla yapılan “Türkiye Organ Bağışı Araştırması 2005”in sonuçları açıklandı.

Türkiye genelinde, 2005 yılında 6224 kişi organ bağışında bulunurken, 1952 kişi ile Bursa ili ilk sırada

yer aldı. Bursa ilini 589 kişi ile Antalya, 477 kişi ile Aydın, 386 kişi ile de İstanbul izledi.

Gelişmiş ülkelerde organ bağışı yapan kişilerin sayıları yüz binlerle ifade ediliyor. Türkiye genelinde

2002 - 2005 yılları arasında toplam 13 343 kişi organ bağışında bulundu. Araştırma sonuçları, organ

ve doku nakli hizmetlerinde yaşanan en önemli sorunun “organ ve doku bağışının temini” olduğunu

gösteriyor.


57


Bunlar› Yapal›m• Sınıfımızda altı grup oluşturalım. • Aşağıdaki şapkalardan birini seçelim.• Okuduğumuz haberleri flapkamızın renginin ifade ettiği bakış açısına uygun olarak

tartışalım.

• Tartışmamız›n sonucu ulaştığımız görüş ve önerilerimizi rapor hâline getirelim.• Ulaştığımız sonuçları aram›zdan bir sözcü seçerek arkadafllar›m›zla paylaşalım.Sonuca Varal›m• Organ bağışının Türkiye’deki durumunu araflt›ral›m.• Organ bağışının toplumsal önemi nedir?• Organ bağışının önemini vurgulayan, organ bağışına yönlendirici slogan ve poster

hazırlayarak bunlar› okul panosunda sergileyelim.

13. EtkinlikSorgulayal›m, Araflt›ral›m Haberleri Tart›flal›m

Tarafsızız. Okuduğumuz haberdeki organ bağışı ile ilgili net bilgileri, araştırmaları ve kanıtlamış verileri ortaya koyarız.

Kötümseriz. Haberlerde yer alan tehlikeleri ve riskleri açıklar, haberlerin kötümser taraflarını ele alırız.

‹yimseriz. Okudu¤umuz haberlerin olumlu taraf›n› görürüz.

Duygusalız. Okuduğumuz haberlerin bizde uyandırdığı sevinç, merak, öfke, üzüntü gibi duyguları anlatırız.

Yenilikçi ve yaratıcıyız. Gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini düşünmeden Türkiye’de ve dünyada organ bağışını artırmak için yapılabilecek yaratıcı fikirleri ortaya koyarız.

Derleyip toparlarız. Haberlerde yer alan durumları özetler, bunların ne gibi sonuçlar doğuracağını ortaya koyarız.

Okuduğumuz gazete haberleri ile ilgili düşüncelerimizi, aşağıdaki etkinliği yaparak arkadaşlarımızla paylaşalım.

58

HAYATA YEN‹DEN MERHABA D‹YEMEZS‹N‹Z AMA DED‹RTEB‹L‹RS‹N‹Z

Organ nakline ihtiyacı olan insanların yeniden hayata dönmesini sağlayan organ bağışı ile ilgili bazı soruların cevaplarını aşağıdaki bölümü okuyarak bulabiliriz.

Organ Bağışı Nedir? Kişinin hayatta iken kendi iradesi ile ölümünden sonra doku ve organlarının başka bir insanın tedavisi için kullanılmasına izin vermesidir. Organ bağışı, görmeyen bir insanın görmesini ya da hayatını diyaliz cihazına bağlı olarak sürdüren bir böbrek hastasının hayata dönmesini sağlar.

Hangi Organlar Bağışlanabilir? Sağlıklı her organ bağışlanabilir. Ülkemizde, kalp, akciğer, böbrek, karaciğer ve pankreas gibi organlar; kalp kapağı, gözün kornea tabakası, kas ve kemik iliği gibi dokular başarıyla nakledilebilmektedir.

Organ Bağışını Kimler Yapabilir? Organ bağışı ile ilgili yasa gereği, organ bağışı yapılabilmek için 18 yaşını doldurmuş olmak gerekir. Bu isteğin tanıklar huzurunda sözlü ve yaz›l› olarak yapılması ve ayrıca bunun doktor tarafından onaylanması gerekir. Organ bağışında bulunmak isteyen kişi yanda görülen “Doku ve Organ Bağış Belge”sini doldurur ve bu belgeyi bir kimlik gibi sürekli yanında bulundurur.

Organ Nakli Nedir? Görev yapmayacak durumda olan veya hastalık sonucu bedenimize zararlı hâle gelen bir organın yerine sağlam bir organın nakledilmesi işlemine organ nakli denir. Organ nakli, canlı veya beyin ölümü gerçeklemiş kişilerden alınan organlarla yapılır. Canlı kişilerden organ nakli, organ veren kişinin yaşamını riske sokmayacak flekilde gerçeklefltirilir.

Dayanışma ve yardımlaşma milli birlik ve beraberli¤in güçlenmesi için gereklidir. Milletimizin toplumsal ba¤lar›n›n güçlenmesini sağlar. Atatürk’ün “Millet ve biz yok, birlik hâlinde millet var. Biz ve millet ayrı ayrı şeyler değiliz. Ve şunu kati olarak söyleyeyim ki bir millet, varlığı ve bağımsızlığı için her şeye girişir ve bu gaye uğrunda her fedakârlığı yaparsa muvaffak olmaması mümkün değildir. Elbette muvaffak olur. Muvaffak olamaz ise o millet ölmüş demektir. Şu hâlde millet yaşadıkça ve her türlü fedakârlıkta bulundukça muvaffak olamaması hatıra gelmez ve böyle bir şey söz konusu olamaz.” sözünde de belirttiği gibi toplumun bütün fertlerinin daima dayanışma içinde olmaları gerekir. Bir toplumun ilerleyip gelişebilmesi ve sağlıklı olarak ayakta durabilmesi için bu kaçınılmaz bir şarttır. Organ bağışı da toplumsal dayanışmaya ve yardımlaşmaya en güzel örnektir.

36

37. s.


59


Âfl›k Veysel (Veysel fiATIRO⁄LU)

Âşık Veysel, 1894 yılında Sivas’ın Şarkışla ilçesine bağlı Sivrialan köyünde dünyaya gelir. O yıllarda Sivas yöresinde, çiçek hastalığı çok yaygındır. Veysel’in iki kız kardeşi de hayatlarını bu hastalık sebebiyle kaybetmiştir. Veysel de bu hastal›¤a yakalanarak yedi yafl›nda gözlerini kaybeder. Yaflanan bu olay, bütün aileyi üzerken Veysel de gittikçe içine kapan›r. Veysel’in babası şiire meraklıdır. Veysel’i, ona halk ozanlarından şiirler okuyup ezberleterek avutmaya çalışır. Yörenin ozanları da zaman zaman onların evine uğrayıp saz çalmaktadırlar. Sonunda Veysel, bir uğraşı olması için saz çalmayı öğrenmeye başlar. Âşık Veysel, ilk saz derslerini arkadaşı Âşık Alâ’dan alır. Saz sayesinde körlüğünü biraz olsun unutur. Kendisini bu işe iyice verir. Yunus Emre, Pir Sultan Abdal, Karacaoğlan, Emrah, Dadaloğlu gibi halk şairlerinden etkilenir. Zamanla türkü yorumunda ve saz çalmakta ustalaşır. 1931 yılında, Sivas Lisesinde edebiyat öğretmeni olan Ahmet Kutsi Tecer ve arkadaşları Halk Şairleri Bayramı’nı düzenler. Bu etkinlik Veysel’in hayatında bir dönüm noktası olur. Âşık Veysel, o güne kadar usta

şairlerin şiirlerini çalıp söylemiştir. Burada ise Halk Şairleri Bayramı’na katılan bütün şairler, kendilerine ait olan Cumhuriyet ve Gazi Mustafa Kemal konulu şiirleri söylerler. Âşık Veysel’in gün ışığına çıkan ilk şiiri de burada söylediği “Atatürk’tür Türkiye’nin ihyası” dizesiyle başlayan şiir olur. Sivrialan’ın bağlı olduğu Ağacakışla kazası müdürü Ali Rıza Bey, Veysel’in bu destanını çok beğenir ve Ankara’ya göndermeyi düşünür. Âşık Veysel, Ankara’ya kendisi gitmek ister ve arkadaşı ‹brahim ile birlikte üç ay boyunca yürüyerek Ankara’ya ulafl›r. Veysel, Ankara’ya, destanını Atatürk’e okumak hevesiyle gitmiştir. Ancak bu fırsatı elde edemez. Destanı, Hâkimiyet-i Millîye (Ulus) gazetesinde yayımlanır. Bu olaydan sonra Anadolu’yu şehir şehir dolaşır ve şiirlerini sazıyla seslendirmeye devam eder. köy enstitülerinde saz ve halk türküleri dersleri verir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, 1965 yılında özel bir kanunla Âşık Veysel’e “Ana dilimize ve millî kültürümüze yaptığı katkılar” sebebiyle 500 lira maaş bağlar. Veysel, 21 Mart 1973 tarihinde, doğduğu köy olan Sivrialan’da, sonradan adına müze olarak düzenlenmiş evde hayata gözlerini yumar. Âşık Veysel’in adına Şarkışla’da her yıl bir şenlik düzenlenmektedir. Şiirleri, Deyişler (1944), Sazımdan Sesler (1950) ve Dostlar Beni Hatırlasın (1970) isimli kitaplarında toplanmış ve eserleri, ölümünden sonra, Bütün Şiirleri adıyla yeniden yayımlanmıştır.

Sağlık Sorunlarıyla Birlikte Yaşamak

KardeflimKardeflimBeni hor görme kardeşim.

Sen altınsın ben tunç muyum?Aynı vardan var olmuşuz.

Sen gümüşsün ben sac mıyım?....

60

Âşık Veysel’in hayat hikâyesi, sağlık sorunları olmasına rağmen toplumsal görevlerini yerine getiren insanlara güzel bir örnektir. Bizler de “Ben de Olabilirdim” etkinliğini yaparak sağlık sorunları bulunan insanların hayatlarını anlamaya çalışalım.

Bunlar› Yapal›m• Gruplar oluşturalım.• Aşağıdaki konulardan birini seçerek hazırlanalım. 1. Konu: Âşık Veysel görme engeline yenilmemiş ve çalışmaya üretmeye ömrü

boyunca devam etmiştir. Toplumumuzda Âşık Veysel gibi sağlık sorunlarıyla birlikte görevlerini devam ettiren birçok insan vardır. Biz de sağlık sorunlarıyla birlikte toplumda görevlerini devam ettiren bir kişinin hayatını anlatan bir yazı hazırlayalım.

2. Konu: Yakın çevremizdeki bireylerde görülen sağlık sorunlarının çeşitleri, görülme sıklığı ve bu sorunlara sahip kişilerin yaş grupları hakkında araştırma yapalım. Araştırma sonuçlarımızı tablo veya grafik kullanarak sunalım.

3. Konu: Ülkemizde ve yaşadığımız çevrede sağlık sorunları bulunan insanlar için ne tür çalışmalar yapılmaktadır? Araştıralım ve araştırma sonuçlarımızı arkadaşlarımıza sunalım.

Sonuca Varal›m• Sağlık sorunlarına (AIDS, lösemi ve böbrek hastal›¤› veya fiziksel engelliler vb.)

ra¤men toplumda görevlerini devam ettiren bireyleri takdir ettiğimizi onlara nasıl gösterebiliriz?

• Kişisel ve toplumsal olarak böyle bireylere, anlayışlı olduğumuzu nasıl gösterebiliriz?• Sağlık sorunu olan bireylere kişisel ve toplumsal olarak ne gibi yardımlarda

bulunulabilir?

14. EtkinlikSorgulayal›m, Araflt›ral›m Ben de Olabilirdim

AIDS, lösemi ve böbrek hastal›¤ı, fiziksel engeli veya kal ıtsal hastalıkları olan insanlar sağlık sorunlarıyla ya-şamaktad ı r . B iz ler , onların da toplumdaki diğer insanlarla birlikte rahatça çalışabilme ve toplumsal hayata katılma haklarının olduğunu bil-meliyiz. Herhangi bir sağlık sorunu oldu¤u hâlde toplumsal görev-lerini yerine getiren kişilere, onları takdir ettiğimizi her zaman göstermeliyiz. Bu kişilerin hem toplumsal görevlerini yerine getirmeleri hem de sağlık sorunlarıyla ilgilenebilmeleri için gereken toplumsal düzenlemelerin yap›lmas›na çal›flmal›y›z. Sağlık sorunlarıyla birlikte toplumda görevlerini yerine getiren bu kişilere yardımcı olmalı ve onlara hak ettikleri anlayışı göstermeliyiz.

37

38. s.


61


Kendimizi De¤erlendirelim

Aşağıdaki soruların cevaplar›n› defterimize yazal›m.1. Vücudumuzdaki tüm sistemler birlikte ve uyumlu olarak nas›l çalış›r? Bir örnek

vererek açıklayalım.2. Bağımlılığa sebep olan maddeler vücudumuzdaki sistemleri nasıl etkiler?

Aç›klayal›m.3. “Organ nakli çalışmalarında verimliliği artırmak ve adaletli dağıtımı sağlamak

amacıyla kurulan Ulusal Organ Nakli ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezinde çalışıyorsunuz. Sizden ülkemizde organ bağışının önemini vurgulamak ve organ bağışını arttırmak için ekibinizle bir kampanya düzenlemeniz istendi. Yaptığınız araştırmalar sonucunda 2005 y›l›nda Türkiye’de 6501 kişinin böbrek, 3635 kişinin kornea, 351 kişinin karaciğer, 191 kişinin kalp, 64 kişinin kalp kapağı, 65 kişinin pankreas, 277 kişinin kemik iliği nakli için beklediğini ve Türkiye genelinde 2002 yılında 1073, 2003 yılında 984, 2004 y›l›nda 5062, 2005 y›l›nda 6224 kifli olmak üzere toplam 13 343 kişinin organlarını bağışladığını belirlediniz.”

Yukarıdaki sayısal verilere uygun bir çizelge haz›rlayal›m. Çizelgedeki verilerden yararlanarak bir grafik çizelim. Çizelgedeki bilgilere göre afla¤›daki sorular› cevaplayal›m.

a. • 2005 y›l›nda organ bağışı bekleyen toplam kaç kişi vardır?• 2005 y›l›nda organlarını bağışlayan kaç kişi vardır? Bu sayı hastaların organ

ihtiyacını karşılamak için yeterli midir?b. Bu durumda organ bağışı bekleyen bir kişi olsaydınız neler hissederdiniz?c. Organ ba¤›fl›n›n önemini vurgulayan bir slogan haz›rlayal›m.

4. Üç Parmağ› ile Harikalar Yaratan Çocuk ‹zmir’de, halk arasında “kas erimesi” olarak bilinen hastalık sebebiyle yatağa bağımlı yaşayan 15 yaşındaki T.T., yalnızca sağ elinin üç parmağını kullanabiliyor. T.T., üç parmağıyla bilgisayarda harikalar yaratıyor. Hastalığa iki yaşında yakalanan ve okula alt›nc› sınıfta ara vermek zorunda kalan T.T., son iki yıldır yataktan kalkam›yor. Solunum cihazına bağlı olarak yaş›yor ve midesine bağlanan hortumla besleniyor. Konuşamıyor, yürüyemiyor, yemek yiyemiyor. Bilgisayarı, T.T.nin eli, kolu, ayağı ve tüm dünyası. Hastalığına meydan okuyan T.T. 15 aydır tedavi gördü¤ü hastanenin sevgilisi oldu. Bilgisayarda şarkı besteleyip resim çizen T.nin son çalışması ise “Pirinç Boyu” adını verdiği dergi oldu. Mizahi bir dil kullandığı dergide, hastane personelinden en son haberler, şiir, resim, fıkra, duvar yazıları, güzel sözler ve hikâyeler yer alıyor. Dergiyi bastıran belediye başkanı “Hastalığı sebebiyle engelli durumuna düşmüş bir insanın üç parmağıyla neler yapabileceğini gördük. T.T.nin Türkiye’ye örnek olması gerekiyor.” dedi.

a. T.nin hayat hikâyesinden ç›karabilece¤imiz dersler nelerdir?b. T. gibi sağlık sorunları ile hayat›n› sürdüren bireyler için; 1. Birey olarak biz neler yapılabiliriz?

2. Yakın çevremizde, okulumuzda, ilçemizde, ilimizde ve ülkemizde neler yapılabilir?

sistemlerimizin sağlığı

Documents