DEVLET METEOROLOJİ İŞLERİ

GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

SİNOPTİK RASAT

KURS NOTLARI

HAZIRLAYANLAR

Erdoğan BÖLÜK Savaş KÖKSAL Fatih AYAROĞLU

Mühendis Matematikçi Tekniker

2

GİRİŞ

1-Sinoptik Meteoroloji:

Sinoptik Meteoroloji, halihazırdaki hava durumunu haritalar üzerinde gösteren ve bu

haritalardan yararlanarak gelecekteki hava durumlarını tahmine çalışan bir meteoroloji dalıdır.

Sinoptik Meteoroloji geniş bir sahaya yayılmış Sinoptik Meteoroloji İstasyon Şebekesi yardımıyla

çalışmalarını yürütür. Sinoptik Meteoroloji için meteorolojik rasatlar yapılan ve bu rasatları belirli

haberleşme elemanlarıyla merkeze gönderen istasyonlara Sinoptik Meteoroloji İstasyonu denir.

Belirlenen saha üzerinde düzenli olarak dağılmış aralarında sinoptik bilgi alışverişi yapılan sinoptik

istasyonların hepsine birden Sinoptik Meteoroloji İstasyon Şebekesi denir.

Sinoptik meteorolojinin başlangıç noktası çok sayıda sinoptik istasyonların kodlayarak

vermiş oldukları hali hazırdaki hava durumu olan sinoptik rasatlar dan oluşur. Mevcut olan bütün

sinoptik meteoroloji istasyonları, atmosferin yeryüzü üzerindeki fiziksel durumunu ve meydana

getirmiş olduğu meteorolojik olayları rasat ederler.

Gözlemi yapılan veya ölçülen meteorolojik olaylar ve elemanlar şunlardır.

1- Rüzgar yönü, hızı ve hamlesi 2- Hava sıcaklığı ( ekstrem sıcaklıklar dahil) 3- İşba sıcaklığı, nispi nem ve su buharı basıncı 4- Toprak üstü minimum sıcaklık 5- Hava basıncı (aktüel basınç,deniz seviyesine indirgenmiş basınç ve üç saatlik tandans durumu ile miktarı) 6- Hava hadiseleri ( halihazır , geçmiş hava ve ikinci halihazır hava) 7- Yatay görüş uzaklığı 8- Bulutluluk (kapalılık miktarları,cinsleri ve taban yükseklikleri) 9- Yerin hali, toplam ve taze kar kalınlığı 10- Günlük buharlaşma, güneşlenme ve radyasyon miktarları 11- Yağış miktarı ve günlük toplam yağış miktarı 12- Denizin hali ve denize doğru görüş uzaklığı 13- Deniz suyu sıcaklığı

3

Her istasyon bu bilgileri belirli bir kurala uymadan merkeze gönderdiği taktirde büyük bir

karmaşıklık meydana gelecek ve verilen bilgilerden faydalanmak güçleşecektir. Bu aksaklığın

giderilmesi için belli bir sistem geliştirilmesi yoluna gidilmiştir.

Sinoptik rasatlardan sadece rasadı yapan ülke değil, aynı zamanda diğer ülkelerde

yararlanmaktadır. Bu durumda ülkeler arasında mesajlar ulaştırılırken bir de dil problemi ortaya

çıkmaktadır. Bu nedenle ülkeler arasında standart bir kod sisteminin geliştirilip kullanılması zorunlu

olmuştur. 1 OCAK 1955 yılında Uluslararası Meteoroloji Kod Sistemi getirilmiştir. Bu kod

sisteminin uygulanması ile hem yurt içinde hem de yabancı ülkelere bilgiler verilirken ve alınırken

yabancı dil probleminin yanında mesajın kısa olmasına rağmen bütün bilgileri kapsaması, posta

ücretlerinde avantaj ve rasatların merkeze ulaşma zamanın kısalması sağlanmıştır. Bu kodlarda

zaman zaman Dünya Meteoroloji Teşkilatı ( WMO ) tarafından değişiklikler yapılmakta, bu

değişiklikler istasyonlarımıza bildirilmektedir.

2-Meteoroloji İstasyonu Kurulacak Yerin Seçilmesi:

Bir meteoroloji istasyonu için uygun olan yerler ;

1- Düz ve etrafı açık olan yerler.

2- Rasatçıların istasyona kolaylıkla gidip geleceği ve kolayca rasat yapabileceği yerler.

3- Belediye hizmetleri bulunan yerler.

4- Bütün gün boyunca rasat parkına gölge düşmeyecek yerler.

Bir meteoroloji istasyonu için uygun olmayan yerler ;

1- Bina, ağaç vb. gibi engellerle çevrili olan yerler.

2- Dar ve derin vadi ağızları.

3- Su baskını olabilecek yerler.

4- Bina üstleri.

5- Etrafı yüksek duvar veya çitlerle kapalı yerler.

6- Bayır ve yamaçlar.

7- Göl kenarları, bataklıklar ve deniz kumsalları.

8- Isı yayan fabrika gibi tesislere yakın yerler.

4

9- Asfaltlanmış yerler.

10- Yol kenarlarına çok yakın yerler.

3-Sinoptik Rasat ve Rasat Kuralları :

Meteorolojinin temeli rasattır. Zamanında ve usulüne uygun olarak yapılmayan rasatların hiç

bir anlamı olmadığından,rasatçıların gözlemleri saatinde ve tekniğine uygun olarak yapmaları

gerekir. Tekniğine uygun olarak yapılmayan rasatlar istatistiksel araştırmalarda olduğu gibi, hava

tahminlerinde de büyük yanılgılara sebep olur. Zamanında yapılarak yerlerine ulaştırılmayan rasatlar

Sinoptik Meteorolojide bir kıymet ifade etmez. Bu nedenle rasatçı her zaman vicdanıyla karşı

karşıya kaldığına göre; dürüst, vatansever olmalı, yerine göre zevk ve eğlencesini terk edebilmelidir.

Esas olarak meteorolojide sinoptik ve klimatolojik olmak üzere iki çeşit rasat

yapılmaktadır. Bizim konumuz Sinoptik Rasatlardır. Bu rasatlar gelecekteki belirli periyotlarda

havanın nasıl olacağını tahmin etmek için temel oluşturur. Sinoptik rasatlar dünyadaki devletlerin

bütün sinoptik meteoroloji istasyonlarında aynı anda ( GMT saatine göre) yapılır. Bu saate göre

İngiltere' deki Greenwich' ten geçen boylam derecesi başlangıç olarak alınır ve başlangıç

boylamında örneğin 1200 GMT de yapılan bir rasat mahalli olarak Türkiye' de 1500, Hindistan’da

1800, Avustralya' da 2200, Orta Amerika'da 0500 da yapılır. Fakat bu rasatların hepsi 1200 GMT

rasadı olarak isimlendirilir ve buna göre değerlendirilir.

Sinoptik rasatlar GMT saati ile ve üçer saatlik aralıklarla günde sekiz defa yapılır. Bu rasatlar

ana sinoptik ve ara sinoptik olmak üzere ikiye ayrılır. Ana sinoptik rasatlar 0000 GMT, 0600

GMT, 1200 GMT ve 1800 GMT de; ara sinoptik rasatlar ise 0300 GMT, 0900 GMT, 1500 GMT ve

2100 GMT de yapılır. Ayrıca ulusal olarak ülkemizde Saatlik Sinoptik Rasat olarak isimlendirilen

otomatik istasyonlar ile personeli yeterli olan istasyonlarımız tarafından ana ve ara sinoptik

rasatların dışında her saat başı (0100, 0200, 0400, 0500, 0700, 0800, 1000, 1100, 1300,1400, 1600,

1700, 1900, 2000, 2200, 2300 GMT) rasatlar yapılmaktadır. Eğer sinoptik istasyon bir havaalanında

bulunuyorsa buralarda yukarıdaki ara saatlerde havacılık amaçlı metar rasatları yapılır. Bu rasatlar

sinoptik meteorolojinin dışındadır.

5

Bölüm I

METEORLAR

Bulutların dışında, Atmosferde veya yeryüzünde meydana gelen her türlü yağış hadiselerine,

havada serbest duran veya yere ulaşan her çeşit sıvı veya katı parçacıklara, esas itibariyle optiki

veya elektriki özelliklere sahip olayların tümüne birden METEOR denir.

Meteorlar çok değişik karakterlere sahip olduklarından dört ana guruba ayrılırlar.

1- Hidrometeorlar

2- Lithometeorlar

3- Photometeorlar

4- Elektrometeorlar

I.1 HİDROMETEORLAR

Serbest havada hareketsiz duran veya Atmosferden aşağı doğru düşen, rüzgar tarafından

yeryüzünden yukarıya doğru kaldırılan, yeryüzünde cisimler üzerinde toplanan katı ve sulu

parçacıklara sahip Meteorlara HİDROMETEOR denir.

Hidrometeor denilince çoğu kez bulutlardan yeryüzüne düşen yağmur, çisenti, kar, kar

grenleri, kar paletleri ve buz prizmaları akla gelir. Bunların yere kadar ulaşıp düşmelerine YAĞIŞ ,

düşüşleri sırasında Atmosferde asılı halde kalmalarına VİRGA denir.

Bulutlar, meydana getirmiş oldukları yağış şekilleri ile kolayca teşhis edilebilirler. Hangi

buluttan ne tür yağışların meydana geldiği aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

6

.

Yaðmur

Çisenti

Kar

Kar Paletleri

Kar Greni

Buz Paletleri

Dolu

Buz Prizmasý

Hidrometeor

Bulut Cinsi As Ns Sc St Cu Cb

+ + + + +

+

+ + +

+

+

+

+

+ + +

+

+

I.1.1 YAĞMUR :

Çapları 0.5 mm den büyük olan su damlalarının, bulutlardan yeryüzüne düşmelerine

Yağmur denir. Yağmur As, Ns, Sc, Cu ve Cb bulutlarından meydana gelir. Normal olarak yağmur

damlaları Çisenti damlalarından daha büyüktür.

I.1.1.1 ARALIKLI YAĞMUR : Rasat yapılan son saat içinde, yani bir saatlik periyot içinde,

şiddetinde, az da olsa bir değişiklik olmakla birlikte, en az bir defa kesilen ve tekrar başlayan

yağmurdur.( 60 , 62 , 64 ,66 Hadiseleri )

I.1.1.2 DEVAMLI YAĞMUR : Rasat saati dahil, rasattan önceki bir saatlik periyot içinde,

şiddetinde az da olsa, bir değişiklik olmakla birlikte, ara vermeden devam eden yağmurdur. ( 61 ,

63 , 65 Hadiseleri )

I.1.1.3 HAFİF YAĞMUR : Rasat saatindeki 10 dakikalık periyot içinde, 0.5 mm den daha az

su bırakan yağmurdur. ( 60 , 61 Hadiseleri )

I.1.1.4 ORTA KUVVETTE YAĞMUR : Rasat saatindeki 10 dakikalık periyot içinde, 0.5 ile 1.3

mm arasında su bırakan yağmurdur. ( 62 , 63 Hadiseleri )

7

I.1.1.5 KUVVETLİ YAĞMUR : Rasat saatindeki 10 dakikalık periyot içinde, 1.3 mm den daha

fazla su bırakan yağmurdur. ( 64 , 65 Hadiseleri )

I.1.2 DONAN YAĞMUR :

Aşırı derecede soğumuş su damlalarının, yeryüzündeki veya havada uçan bir cisme çarparak

donmasına Donan Yağmur denir. ( 66 , 67 Hadiseleri )

I.1.3 ÇİSENTİ :

Çapları 0.5 mm den küçük olan ve oldukça düzgün bir yapıya sahip su damlacıklarından

meydana gelen yağıştır. Damlalar hemen hemen düz bir görünüşe sahip olduklarından, hafif olarak

hareketi görülebilir. Çisenti yağışı Stratus ( St ) bulutundan meydana gelir.

I.1.3.1 ARALIKLI ÇİSENTİ : Rasat yapılan son saat içinde, yani bir saatlik periyot içinde,

şiddetinde yavaş bir değişiklik olmakla birlikte en az bir defa kesilen ve tekrar başlayan çisenti

yağışıdır.( 50 , 52 , 54 ,56 Hadiseleri )

I.1.3.2 DEVAMLI ÇİSENTİ : Rasat saati dahil, rasattan önceki bir saatlik periyot içinde,

şiddetinde azda olsa bir değişiklik olmakla birlikte, ara vermeden devam eden Çisentidir. ( 51 , 53 ,

55 Hadiseleri )

I.1.3.3 HAFİF ÇİSENTİ : Rasat saatindeki 10 dakikalık periyot içinde, 0.1 mm den daha az

su bırakan çisentidir. ( 50 , 51 Hadiseleri )

I.1.3.4 ORTA KUVVETTE ÇİSENTİ : Rasat saatindeki 10 dakikalık periyot içinde, 0.1 ile 0.8

mm arasında su bırakan Çisenti yağışıdır. ( 52 , 53 Hadiseleri )

I.1.3.5 KUVVETLİ ÇİSENTİ : Rasat saatindeki 10 dakikalık periyot içinde, 0.8 mm den daha

fazla su bırakan çisentidir. ( 54 , 55 Hadiseleri )

8

I.1.4 DONAN ÇİSENTİ :

Çisenti damlalarının yeryüzündeki bir cisme veya havadaki bir cismin yüzeyine çarparak

donmasına Donan Çisenti denir. ( 56 , 57 Hadiseleri )

I.1.5 KAR :

Genellikle dal budak salmış veya yıldız biçimindeki buz kristallerinin yağışıdır. Bu

kristallerin bir araya toplanmasıyla kuş başı şeklinde meydana gelen yağışa, kar adı verilir.

I.1.5.1 HAFİF KAR : Kar taneleri genellikle hafif ve seyrek olan kar yağışıdır.

I.1.5.2 ORTA KUVVETTE KAR : Kar taneleri biraz daha büyüktür ve görüş mesafesi daralmaya

başlar.

I.1.5.3 KUVVETLİ KAR : Kar taneleri büyüktür ve görüş mesafesi 1000 metrenin altına iner.

I.1.6 KAR PALETLERİ :

Beyaz ve sık buz zerrelerin yağışı olup, taneler, küre veya koni şeklindedir. Bunların çapları

yaklaşık olarak 2 ile 5 mm arasındadır. Buz zerreleri gevrek olduğundan, sert bir yüzeye

düştüklerinde parçalanırlar. Kar Paletleri genellikle sıcaklığın 0o C civarında olduğu zaman,

sağanak içinde kuş başı kar veya yağmurla beraber yere düşer.

I.1.7 KAR GRENLERİ :

Çok küçük, beyaz ve sık buz zerreleri yağışıdır. Çapları çoğu kez 1 mm den küçük olan bu

zerreler; düz ince ve uzundur. Genel olarak Stratus ( St ) bulutundan düşerler.

9

I.1.8 BUZ PALETLERİ :

Saydam veya yarı saydam, küre veya koni şeklinde, bezen şekilsiz olan ve çapı 5 mm veya

daha az olan buz taneleri yağışıdır. Buz Paletleri, sert bir yüzeye düştüklerinde, çarpmadan dolayı

ses çıkarır ve kırılırlar. Buz Paletleri aşağıdaki şekillerde oluşurlar.

a) Yağmur damlalarının donması veya erimiş damlaların yeniden kar haline gelmesi sonucu

b) Kar tanelerinin ince bir buz tabakası ile kaplanması sonucu meydana gelirler.

I.1.9 BUZ PRİZMALARI :

Bunlar, dallı budaklı olmayan buz kristalleri yağışıdır. Buz prizmaları iğne, sütun veya tabak

şeklinde olup, çoğu zaman havada asılı duran bir cisim görünümündedir. Buluttan düştükleri gibi

bulutsuz havada da meydana gelebilirler.

Buz prizmaları, güneş altında parladıkları zaman, Işık Saçan Sütunlar veya Hale olayını

meydana getirirler. Bu olay daha ziyade Kutup Bölgelerinde kararlı hava kütlelerinde, çok düşük

sıcaklıklarda meydana gelir.

I.1.10 DOLU :

Çapı 5 ila 50 mm, bazen daha fazla olan, sert buz topakları şeklindeki katı yağıştır. Buz

topakları küre, koni veya düzensiz şekilde ve çoğu kez birbiri üzerine yığılmış, şeffaf kar şeklinde,

eş merkezli buz halkalarından oluşmuş bir yapıya sahiptir. Dolu yağışı Cumulonimbus (Cb)

bulutlarından meydana gelirler. Bir dolunun kesiti incelendiğinde iç içe tabakalar görülür. Bunun

sebebi; dolu tanesinin dikey akımlar sebebiyle bulut içinde defalarca aşağı ve yukarı doğru hareket

etmesidir. Böylece; üzerinde her defasında temas eden yağmur damlaları donarak, yeni donmuş bir

tabaka meydana getirir.

10

I.1.11 SİS :

Çok küçük su damlacıklarının havada hareketsiz kalışı olayına, diğer bir ifadeyle; Stratus

(St) bulutunun yer üzerinde meydana gelmiş haline Sis denir. Sis olduğu zamanlarda yeryüzündeki

Görüş uzaklığı 1 km ' den daha azdır. Genel olarak sisin tabanı yerden 300 Fit veya daha fazla

yükselmesi halinde, Stratüs bulutu olarak rapor edilir. Sis içinde nisbi nem % 80 ve üzerindedir.

Sisin rengi beyaz ve parlaktır. Bazen toz veya dumanla karıştığı zamanlarda sarımtırak bir

renk alır ve bu durumda daha kesif olarak görüldüğünden, yer üzerinde uzun müddet kalabilir.

Sisler aşağıdaki şekillerde oluşurlar.

I.1.11.1 Cephesel Sisler : Bu tip sisler yüzey yakınındaki soğuk hava tabakası üzerindeki

sıcak havadan düşen yağmurdan meydana gelirler. Bu sisler hem soğuk hem de sıcak cephelerde

oluşabilirler. Cephesel sisler, enverziyon altındaki soğuk hava tabakası içinden yağmur düşmesi

durumunda da meydana gelebilirler.

I.1.11.2 Radyasyon Sisi : Yeryüzüne yakın hava nemli ise; geceleri radyasyon

soğumasından dolayı doymuş hale gelir ve sis oluşur. Bu tip sislere radyasyon sisi denir.

I.1.11.3 Adveksiyon Sisi : Nemli bir hava, soğuk bir yüzey üzerinden geçerken alttan

soğuyarak sis meydana getirebilir. Bu tür sislere adveksiyon sisi denir. Adveksiyon sisleri genellikle

sahiller boyunca karalar üzerinde oluşurlar.

I.1.11.4 Enverziyon Sisi : Bu tür sisler, bir sıcaklık enverziyon tabakasının altında bulunan

bir stratüs bulutunun aşağıya doğru çökmesinin bir sonucu olarak meydana gelir.

I.1.12 BUZ SİSİ :

Küçük buz kristallerinin çok düşük sıcaklıklarda havada hareketsiz kalışı olayına Buz Sisi

denir. Buz kristalleri, genellikle güneş ışığı altında parlar. Buz Sisi cisimler üzerinde KIRAĞI veya

11

BUZ İĞNESİ görünümünde zerreler ile Hale olayı gibi optik olayı da meydana getirebilirler. Buz

Sisi içinde rüyet 1 Km den azdır. Buz Sisi, çoğu kez normal sisten meydana gelir. Sıcaklığın 0o C

'ın altında olması ve sıcaklık düşüşünün devam etmesiyle su damlacıkları buz kristalleri haline

dönüşerek, Buz Sisini meydana getirirler.

I.1.13 PUS :

Mikroskopik su damlacıklarının veya higroskopik parçacıkların, havada serbest kalması

olayına Pus denir. Su damlası veya buz kristallerinden olmayan kuru ve gözle görülemeyen

parçacıklar sebebiyle görüş uzaklığı 1 ila 10 Km arasındadır. Nisbi Nem % 70 ve daha fazladır.

Bu hidrometeor, genel olarak yeryüzünü kaplayan ince grimsi bir örtü görünümündedir.

I.1.14 ÇİĞ :

Açık havada su buharının yoğunlaşması sonucu, su damlacıklarının yer yüzeyinde ve yere

yakın cisimler üzerinde birikmesi olayına Çiğ denir.

I.1.15 KIRAĞI :

Kristal görünümündeki buz parçacıklarının yeryüzü ve yere yakın cisimler üzerindeki

birikintisine Kırağı denir. Bunlar genellikle pul, iğne, kuş tüyü veya yelpazeler şeklinde oluşurlar.

Meydana geliş şekilleri aynen Çiğ şeklinde olup, hava sıcaklığı yer seviyesinde 0o C 'ın altındadır.

I.1.16 KIRAĞI BUZU :

İçlerinde hava kabarcıkları bulunan buz birikintileridir. Bu olay aşırı derecede soğumuş, çok

küçük su damlalarının ani olarak donmasıyla oluşur. Bazen büyüyerek kalın bir buz tabakası halini

alabilir. Bu tip Kırağı yere yakın seviyelerde, cisimlerin rüzgara bakan taraflarında, sivri uçlarda,

keskin kenarlarda meydana gelir. Bazen; dağlık bölgelerde, bulut damlalarının donması sonucunda

oluşur. Serbest Atmosferde ise; Kırağı Buzu, uçuş yapan uçaklar üzerinde meydana gelir. Uçak

12

üzerinde buz tabakasının kalınlaşması halinde büyük bir ağırlık meydana geleceğinden, büyük bir

tehlike oluşturur.

I.1.17 KAR SÜRÜLMESİ :

Rüzgar tarafından yeryüzünden biraz yukarıya kaldırılmış kar parçacıklarının bir araya

toplanmış şeklidir. Bu olayda; göz seviyesindeki görüş mesafesi, tamamen kapanmaz. Buna "

Alçaklarda Kar Savruntusu " da denir. Kar parçacıklarının hareketi aşağı yukarı yeryüzüne

paraleldir.

I.1.18 KAR SAVRULMASI :

Rüzgar tarafından, yeryüzünden yeterince yükseklere kaldırılmış, kar parçacıklarının bir

araya toplanmış şeklidir. Bu olayda göz seviyesindeki görüş mesafesi oldukça daralır. Buna "

Yükseklerde Kar Savruntusu " da denir. Kar savrulmasının çok kuvvetli olması halinde gökyüzü ve

güneş hiç görülmeyebilir.

I.1.19 SPRAY ( Civerna ) :

Rüzgar tarafından, geniş bir su kütlesi yüzeyinden taşınan su zerrelerinin bir araya

toplanmasına Spray denir. Kuvvetli rüzgar tarafından, genellikle geniş su yüzeylerinde meydana

gelen dalga tepelerinden su parçaları koparılmak suretiyle Atmosferin içinde yükseklere kadar

taşınır. Bu olay kıyı bölgelerinde sık sık görülür.

I.1.20 BİLLUR BUZ ( Glaze ) :

Yüzey sıcaklığı 0o C 'ın altında olan cisimler üzerinde, aşırı derecede soğumuş yağmur veya

çisenti damlalarının donması sonucu meydana gelir. Bunların şekilleri düzgün ve şeffaf

görünümdedir. Billur Buz, yağmur damlalarının oldukça kalın ve donma noktasının altında sıcaklığa

sahip bir tabakadan aşağı düşmesi halinde, yeryüzünde görülebilir. Serbest Atmosferde Billur

Buzlanma, uçaklar üzerinde meydana gelir.

13

I.1.21 HORTUM :

Genellikle; Çok kuvvetli ve değişik yönlü rüzgarların olduğu zamanlarda; Cumulonimbus

(Cb) bulutunun taban kısımlarından bazı yerlerde, yere doğru koni şeklinde bir uç sarkıtması

olayıdır. Böyle bir durumda, deniz yüzeyinden su damlaları,kara yüzeyinden toz ve kumlar, rüzgar

tarafından yerden kaldırılarak bulutun sarkıttığı koni şeklindeki uçla birleşebilirler. Bulutun

sarkıttığı koni içindeki hava hareketi sikloniktir, dıştaki ise bunun tamamen tersinedir. Bulutun

sarkıttığı bu koninin çapı normal olarak 10 metre ise de, bazen 100 metreye kadar çıktığı

görülmüştür. Bir buluttan bir veya birkaç koni sarkabilir.

Kuzey Amerika'da fazla miktarda görülen bu olaya, TORNADO denir.

I.2 LİTHOMETEORLAR

Katı parçacıkların toplanmasından meydana gelen bir Meteor gurubudur. Bu parçacıklar

Atmosferde serbest bulundukları gibi, rüzgar tarafından da yerden kaldırılabilirler. Lithometeorlar

sulu olmayan katı parçacıklardan meydana gelmişlerdir.

I.2.1 KURU DUMAN :

Gözle görülemeyen çok küçük kuru parçacıkların havada serbest kalması olayıdır. Bu kuru

parçacıklar havaya değişik bir renkte görünüm verebilir. Bu olay, kurak bölgelerde ve yaz aylarında

çokça görülebilir.

I.2.2 TOZ DUMANI :

Rasat anında, kum veya toz fırtınası sebebiyle yerden yükselmiş küçük kum veya tozların

havada serbest kalışı olayıdır. Kum veya Toz fırtınası, istasyonda olduğu gibi uzakta da olabilir.

I.2.3 DUMAN :

Yanmalardan meydana gelen küçük parçacıkların havada serbest kalışı olayıdır. Bu tip

Lithometeor, yere yakın seviyelerde veya serbest atmosferde meydana gelebilir. Duman içinden

14

bakıldığı zaman, güneş doğuş ve batışı esnasında kırmızı olarak görülür. Duman, fazla miktarda

olduğu zamanlarda kokusundan da kolayca teşhis edilebilir. Bu tür olay endüstri bölgelerinde ve kış

aylarında büyük yerleşim alanlarında görülür.

I.2.4 TOZ veya KUM SÜRÜLMESİ :

İstasyon ve çevresinde kuvvetli ve türbülanslı rüzgar tarafından yerden biraz yükseğe

kaldırılmış toz veya kum parçacıklarının bir araya toplanmasıdır. Bu olaydan dolayı göz

seviyesindeki görüş uzaklığı tamamen kapanmaz.

I.2.5 TOZ veya KUM SAVRULMASI :

İstasyon ve civarında, kuvvetli ve türbülanslı rüzgar tarafından yerden yeterince yükseğe

kaldırılmış toz veya kum parçacıklarının bir araya toplanmasıdır. Bu olayda, göz seviyesindeki

görüş uzaklığı hissedilir derecede azalır. Bu şekilde toz veya kum parçacıklarının bir araya gelmesi

bazen gökyüzünü ve güneşi tamamen kapatabilir.

I.2.6 TOZ veya KUM FIRTINASI :

Kuvvetli ve türbülanslı rüzgar tarafından çok yükseklere kaldırılmış toz veya kum

parçacıklarının bir araya toplanmış şeklidir. Toz veya Kum Fırtınası genel olarak kumlu veya tozlu

yüzeyler üzerinde meydana gelir. Rüzgar uzun yollar katederek, tozsuz ve kumsuz sahalara da toz

ve kumu taşıyabilir.

Cephe durumlarında bu tozlar yağışa karışarak Çamur ve Renkli Yağışlara sebep olabilir.

Bu olay esnasında görüş uzaklığı 1 Km' den azdır.

I.2.7 TOZ veya KUM HORTUMU :

Toz veya Kum parçacıklarının dikey bir sütun halinde yukarı doğru yükselmiş şeklidir.

Bunların çapları oldukça küçüktür. Bu tür olaylar, genellikle yere yakın seviyelerde; yerin fazla

ısınması ile, fazla kararsızlık olduğu zamanlarda meydana gelir.

15

I.3 PHOTOMETEORLAR

Güneş ve Ay ışıklarının yansıması, kırılması ve tekrar yansıması sonucunda meydana gelen

olaylara Photometeor denir. Açık havada meydana gelen Serap, Işık Parıltısı, Kıvılcım, Yeşil Işık

gibi; Bulutlar içinde meydana gelen Hale, Taç, Renkli Şualar gibi ve diğer Hidrometeor ve

Lithometeorlar içinde meydana gelen Gökkuşağı, Sis Yayı birer Photometeor olayıdır.

I.3.1 HALE :

Atmosferde süspansiyon halde olan buz kristallerinden ( Cirroform tipi bulutlar, Buz sisi )

ışığın yansıması ve kırılması sonucu parlak lekeler, kavisler, ışık saçan sütunlar ve daire şeklinde

meydana gelen Optik bir olaydır. Güneş ışınlarının kırılması sonucu meydana gelen Hale bazı

renkler gösterebilir, buna karşı Ay ışığından meydana gelen Hale ise beyaz renktedir.

I.3.1.1 Küçük Hale :

Güneş ve Ay'ın üzerinde merkezleşmiş 22 o lik çapa sahip, ışıklı ve renkli bir halkadır. Bu

Halenin iç kısımları, net görünen kırmızı halka, dış kısımları ise, mora dönüşen halka şeklindedir.

Haleler; buz kristallerinden meydana gelen bulutlar mevcut olduğu zaman görülürler. Haleye

bakılarak, bulutun Cirrostratus (Cs) veya Altostratus (As) olduğuna karar verilebilir. Şayet halkanın

iç kısmı kırmızı ise, mevcut bulutun Cirrostratus, mor veya mavimsi bir renk ise bu olay, Taç

olduğundan bulut, Altostratus olarak nitelendirilir.

I.3.1.2 Büyük Hale :

Bazen, çapları 46 o olan Haleler gözlemlenir ki, bunlara Büyük Hale adı verilir. Küçük Hale

de belirtilen özellikler burada da aynı şekilde geçerlidir. Bunlar Küçük Haleye nazaran daha az

görülür ve renkleri daha az parlaktır.

16

I.3.2 TAÇ :

Güneş ve Ay etrafında daha küçük bir çapta sıra halinde merkezileşmiş, bir veya birden fazla

ender olarak üçten fazla renkli şeridin görülmesi olayıdır. Bu şeridin iç kısmındaki sıra, mor ve mavi

renkte olup, dış kısımlara gidildikçe bu renk kırmızılaşır. Taç, çok küçük su veya buz

parçacıklarından meydana gelen ince bulutlardan, Sis veya Pus'tan geçen ışıkların yansıması sonucu

oluşur. Taç olayı, Su damlacıklarından meydana gelen Altostratus bulutları üzerinde teşekkül eder

ve bu olay havanın iyi olacağının işareti sayılır. Hale olayı ise; havanın kısa süre sonra

kötüleşeceğinin bir belirtisidir.

I.3.3 GÖKKUŞAĞI :

Işığın, Atmosferdeki su damlalarının teşkil ettiği perde üzerinden geçerken kırılması ve

yansıması sonucu, Mordan Kırmızıya kadar sıralanan renklerle meydana gelen kavisli bir çizgi

demetidir. Gökkuşağı çok ender hallerde Ay ışığından meydana gelmekle birlikte, çoğunlukla Güneş

ışığında görülür. Gökkuşağında renklerin sıralaması şu şekildedir; Kırmızı, Turuncu, Sarı, Yeşil,

Mavi, Lacivert ve Mor.

Gökkuşağı , ışığın su damlacıklarından oluşan bir ekran üzerinde bulunması sonucu ortaya

çıkan renkli bir yaydır. Renkli yay, ışığın geliş yönünün aksi tarafında meydana gelir ve merkezi ışık

kaynağı ile rasatçıyı birleştiren hattın uzantısı üzerinde bulunur. Böylece, Gökkuşağı yüksek bir kule

veya uçaktan bakıldığı zaman tam bir çember teşkil etmiş şekilde görülür. Gökkuşağının yedi rengi

bazen tam olarak görülür. Renklerin varlığı su damlacılarının büyüklüğüne bağlıdır. Her zaman mor

renk içte, kırmızı renk dışta bulunur. Gökyüzü, yayın dışında içine göre daha koyudur.

I.3.4 BEYAZ GÖKKUŞAĞI :

Buna Sis Kuşağı da denir. Bu bir Ana Gökkuşağı olup, güneş ve ay ışığının küçük su

damlacıkları içinde yansıma veya kırılması sonucu meydana gelir ve sis veya pus ekranı üzerinde

görülür. Sis Kuşağı, genellikle dışta kırmızı ince bir bant ile içte mavi bir bant ile çevrilmiş beyaz

bir kuşaktan ibarettir.

17

I.3.5 PAPAZ HALKASI :

Merkezi güneş veya ay üzerinde bulunan, iç tarafında mavimsi, dışta kırmızımsı kahverengi

bir bant ile çevrili, beyazımsı bir halkadır. Bu halka yüksek atmosferde bazen mevcut olan volkanik

kaynaklı çok ince bir toz bulutu arasından geçen ışığın kırılması ile meydana gelir. Halkanın çapı

yaklaşık olarak 22 derecedir.

I.3.6 SERAP :

Uzakta bulunan cisimlerin kararlı veya dalgalı, tek veya çok, dik veya kıvrımlı, büyük veya

küçük görülmesine sebep olan optik bir olaydır. Serap içinde görülen cisimler, bazen ufka nazaran

gerçekte olduğundan çok yüksek veya alçak bir yerde görülür. Ufkun altında veya dağların

arkasında bulunan cisimler görülür hale gelebilir. Buna karşın normal şartlar altında görülebilir olan

cisimlerde Serap meydana geldiğinde gözden kaybolur.

Serap; Yoğunluk farklılıkları sebebiyle kırılma indisleri büyük ölçüde değişen hava

tabakaları arasından geçen ışık hüzmelerinin kırılmasıyla meydana gelir. Bundan dolayı; Serap,

yeryüzü sıcaklığının hava sıcaklığından oldukça farklı olduğu zamanlarda görülür. Serap, kuvvetli

ısınmış su yüzeyleri, toprak, kum veya yollar üzerinde, Alçak Serap veya kar sahaları, soğuk deniz

yüzeyleri üzerinde, Yüksek Serap olarak meydana gelir.

I.4 ELEKTROMETEORLAR

Atmosferdeki elektriğin görülür veya duyulur bir şekil almasına Elektrometeor denir.

I.4.1 ORAJ :

Kuvvetli ışık parıltısı ( Şimşek ), şiddetli veya gümbürtülü ses ( Gök gürültüsü ) ile

karakterize edilen ani elektrik boşalmalarından biri veya birkaçına birden Oraj denir.

Orajın kaynağı, dikey gelişmeli bulutlardan biri olan Cumulonimbus (Cb) bulutudur. Her

Oraj hadisesi Cb bulutundan meydana geldiği gibi, her Cb bulutundan Oraj meydana gelmeyebilir.

18

Oraj, genellikle yağışla birlikte meydana gelir ve yağış yere ulaştığında, bu yağışın türü

sağanak şekilde yağmur, kar, kar paletleri, buz paletleri ve dolu şeklinde olur. Orajla birlikte aynı

zamanda kuvvetli rüzgar hamlesi de meydana gelir. Bu sebeple Oraj, havacılıkta büyük önem taşır.

I.4.2 ŞİMŞEK :

Atmosferde meydana gelen kuvvetli bir elektriki boşalmadır. Bulut içindeki zerreciklerin,

elektrik yükü başlangıçta nötr dür. Bu zerrecikler değişik boyutlarda olduğundan dolayı, küçük

olanlar bulut içerisindeki hava akımları yardımıyla üst kısımlara doğru yükselirler. Bu yükseliş

sırasında sürtünmeden dolayı eksi yüklerini kaybederek artı yüklü duruma gelirler. Daha ağır olanlar

ise bulutun alt kısımlarına doğru hareket ederek artı yüklerini kaybederek eksi yüklü duruma

gelirler. Bu durumda bulutun üst kısmı artı yüklü alt kısmı ise eksi yüklüdür. Bulut içinde veya

farklı seviyedeki başka bir buluta yaklaştığında karşıt yükler arasında bir çekim oluşur. Bu

çekimden dolayı, eksi yükten artı yüke doğru olan boşalmalara Şimşek adı verilir. Yer yüzeyi

üzerindeki geniş su yüzeyleri veya düz karasal alanlar eksi yüklü olduğundan bulut taban

yüksekliğinin azalması ile birlikte yerden bulutun üst kısmına doğru olan boşalmalara veya artı

yüklü sivri ve yüksek cisimler ile bulut tabanı arasında, bulut tabanından yere doğru olan

boşalmalara Yıldırım adı verilir. Boşalma kuşağı içerisindeki atmosfer hemen ısınıp şiddetle

genleşerek ışık ve ses oluşturur.

I.4.3 GÖKGÜRÜLTÜSÜ :

Şimşek ile meydana gelen keskin ve gürültülü bir sestir. Kısa mesafede bu ses keskin,

şiddetli ve kısa sürelidir. Gökgürültüsü, şimşeğin sebep olduğu İyonizasyon ve Işınmanın bir sonucu

olarak, Şimşek kanalı içinde kalan havanın ani genleşmesi ve etrafına basınç yapmasından dolayı

meydana gelir. Gökgürültüsü nün süresi, dağlık bölgeler hariç 30-40 saniyeyi geçmez.

Işık ile ses hızının farklı oluşu sebebiyle; Şimşek, Gökgürültüsü nün duyulmasından önce

görülür. Rasatçı ile boşalma sahası arasındaki uzaklığın artması halinde, Şimşek görülmesi ile

Gökgürültüsü nün işitilmesi arasındaki zaman aralığı da artar.Uzaklık 20 Km' yi geçtiği zaman

Gökgürültüsü az işitilir veya hiç duyulmaz.

19

I.4.4 KUTUP AURORASI :

Yüksek atmosferde yay, şerit yada perde şeklinde görülen bir ışık olayıdır. Bu olay elektrik

yüklü parçacıkların varlığından ileri gelir.

Kutup Aurorası, güneşten gönderilen elektrik yüklü parçacıkların yüksek atmosferdeki Asal

Gazların üzerinde yansıması sonucu meydana gelir. Bu parçacıklar, yerin manyetik kutupları

civarında görülür. Normal olarak alt sınırları 100 Km 'ye, bazen 60 Km 'ye kadar inebilir. Üst

sınırları ise yeryüzünden 400 Km 'ye kadar çıkar.

Kutup Aurorasının aydınlığı çok değişik olup, dolunay ile aydınlatılan ince bulutlara

benzerlerse de, aslında çok parlak oldukları görülür. Renkleri çoğu kez Yeşilimtrak-Beyaz ve

Yeşilimsi-Sarı, bazı hallerde alt sınırları Kırmızıya yakın renkte olur. Kutup Aurorası ülkemizde

görülmez.

20

Bölüm II

BULUTLAR

Serbest havada su veya buz veya her ikisinin birlikte küme halinde gözle görülebilir haline

bulut denir. Bulutlar devamlı olarak gelişme veya dağılma halinde olduklarından çeşitli şekillere

girerler.

Bulutlar yüksekliklerine göre üçe ayrılırlar;

1- Yüksek bulutlar,

2- Orta bulutlar,

3- Alçak bulutlar.

1- Yüksek Bulutlar

Cirrus

Cirrocumulus

Cirrostratus

2- Orta Bulutlar

Altocumulus

Altostratus

3- Alçak Bulutlar

Stratocumulus

Stratus

Bunların dışında Nimbostratus bulutu orta seviye bulutu olduğu halde aşağı ve yukarı

seviyelere doğru geliştiğinden, Cumulus ve Cumulonimbus bulutları alçak bulut seviyesinde

oldukları halde tepeleri dikey olarak orta ve yüksek bulut seviyesine kadar yükseldiklerinden bu

21

bulutlar belirli bir bulut sınıfına sokulamazlar. Bu sebeple Cumulus, Cumulonimbus ve

Nimbostratus bulutlarına dikey gelişmeli bulutlar denir.

Bulutların yükseklikleri enlem derecelerine göre değişiklik gösterir.

Bulutlar Kutup Bölgelerinde Orta Enlemlerde Tropik Bölgelerde

Yüksek Bulutlar 3000 - 8000 Metre 5000 - 13000 Metre 6000 - 18000 Metre

Orta Bulutlar 2000 - 4000 Metre 2000 - 7000 Metre 2000 - 8000 Metre

Alçak Bulutlar 0 - 2000 Metre 0 - 2000 Metre 0 - 2000 Metre

Uluslararası Bulut Atlasında; bulutlar, yüksekten alçağa doğru 10 esas gruba ayrılmışlardır.

Bunlar ;

0- Cirrus ( Ci ) 5- Nimbostratus ( Ns )

1- Cirrocumulus ( Cc ) 6- Stratocumulus (Sc)

2- Cirrostratus (Cs) 7- Stratus (St)

3- Altocumulus (Ac) 8- Cumulus (Cu)

4- Altostratus (As) 9- Cumulonimbus (Cb)

22

II.1 YÜKSEK BULUTLAR

II.1.1 CİRRUS ( Ci ) :

Beyaz renkte, çok ince iplikler halinde veya dar şeritler şeklinde bağımsız bulutlardır.

Görünümleri lif veya ipek parlaklığındadır. Bu bulutlar genellikle Cirrocumulus ve Altocumulus

bulutları ile cumulonimbus bulutlarının üst kısımlarından meydana gelir. Cirrus bulutları, çok ufak

buz kristallerinden meydana gelmiştir.

Cirrus bulutları, aynı zamanda düzensiz şekilde olan Cirrostratus bulutlarının ince

kısımlarının buharlaşması sonucu şekil değiştirmelerinden de meydana gelebilirler. Bu bulutlar aynı

zamanda uzun süreli gökyüzünde kalabilen uçak yoğunlaşma izlerinin yayılması ile de oluşabilirler.

Cirrus bulutları; Cirrocumuluslerden, üzerindeki dalgacık ve kümeciklerin bulunmayışı

sebebi ile ayırt edilebilirler. Bu bulutlar yatay olarak çok dar şeritler halinde olduklarından

Cirrostratus bulutlarından ayırt edilebilirler.

23

Cirrus Fibratus ( Ci Fib ) :

Peçe şeklinde bukleler veya kümelerle sona ermeyen ve hemen hemen düz veya az da olsa

düzensiz beyaz liflerden oluşan müstakil bulutlar veya ince bulut örtüsüdür.

Cirrus Uncinus ( Ci Unc ) :

Kül renginde kısımları bulunmayan, genellikle virgül şeklinde, tepelerinde çengel

görünümünde bir ucu olan veya üst kısmında sorguç biçiminde şekiller olan Cirruslerdir.

Cirrus Spissatus ( Ci Spi ) :

Güneşe doğru bakıldığında, gri renkte görülen yoğun Cirrusler olup, güneşi tül halinde veya

tamamen örten bulutlardır. Bu bulutlar çoğu kez Cumulonimbus bulutlarının üst kısımlarından

meydana gelirler.

Cirrus Castellanus ( Ci Cas ) :

Üst kısımlarının, bazı yerlerinde genellikle küçük kümecikler bulunan yoğun Cirrus'lerdir.

Cirrus Floccus ( Ci Flo ) :

Genellikle etrafında izler bulunan az çok parçalı küçük Cirrus'lerdir.

II.1.2 CİRROCUMULUS ( Cc ) :

Kum taneleri veya küçük dalgacıklar halinde, oldukça küçük kümeciklerden meydana gelmiş

ince, beyaz ve gölgesiz bulut örtüsüdür. Bulutlar toplu halde oldukları gibi, ayrı ayrı parçacıklar

halinde de görülebilirler.

Cirrocumulus'ler, Cirrus veya Cirrostratus bulutlarının şekil değiştirmesinden veya parçalar

halindeki Altocumuluslerin küçülmelerinden meydana gelirler. Bu bulutlar tamamen buz

kristallerinden ibaret olup, bazen aşırı soğumuş su damlacıkları da görülür. Bulut elemanlarının

çoğu , bir dereceden daha az bir genişliğe sahiptir. Bu bulutlarda, bazen Taç olayı görülebilir.

24

Cirrocumulus'ler; Cirrus ve Cirrostratus'lerden, kümecikler halinde veya küçük parçalara

bölünmüş olmalarından dolayı ayırt edilebilirler.

Cirrocumulus Stratiformis ( Cc Str ) :

Aralarında açıklıklar ve boşluklar bulunan, daha yoğun tabakalar halindeki Cirrocumulus

bulutlarıdır.

Cirrocumulus Lenticularis ( Cc Len ) :

Genel olarak dış hatları belirgin mercek veya badem şeklindeki Cirrocumulus bulutudur. Düz

ve beyaz olan bu tür bulutlarda, bazen Tayf olayı da rasat edilebilir.

Cirrocumulus Castellanus ( Cc Cas ) :

Bazı elamanları küçük kuleler gibi dikine gelişen Cirrocumulus bulutlarıdır. Bu bulutun

varlığı, o seviyede bir kararsızlığın bulunduğuna işarettir.

25

Cirrocumulus Floccus ( Cc Flo ) :

Alt kısımları düzgün olmayan, küçük cumuluform parçacıklarından oluşmuş Cirrocumulus

bulutlarıdır. Bu bulutun varlığı, o seviyede bir kararsızlığın bulunduğuna işarettir.

II.1.3 CİRROSTRATUS ( Cs ) :

Cirrostratus'ler gökyüzünü tamamen veya kısmen kaplar ve genellikle Hale olayını meydana

getirirler. Bunlar şeffaf,saça benzer, beyazımsı lifler halinde düzgün görünümlü bulutlardır.

Bu bulutlar; Cirrus veya Cirrocumulus'lerin birleşmesinden, Altostratus'lerin incelmesinden

veya Cumulonimbus bulutlarının örs kesimlerinin yayılmasından meydana gelirler. Cirrostratus'ler

de küçük buz kristallerinden oluşurlar. Bu bulutlar fazla kalın olmadıklarından şeffaf görünürler.

Güneş ve ay ışığını geçirirler.

Cirrostratus'ler; büyük bir sahayı kaplayan bir örtü meydana getirdiklerinden, Cirrus'lerden,

kümeler, dalgacıklar ve yuvarlak olmadıklarından da Cirrocumulus ve Altocumulus'lerden, ince

olmaları ve Hale olayını meydana getirmelerinden dolayı da Altostratus bulutlarından ayırt edilirler.

26

Cirrostratus Fibratus ( Cs Fib ) :

İnce lifli, peçe şeklindeki Cirrostratus'lerdir.

Cirrostratus Nebulosus ( Cs Neb ) :

Belirli bir özellik göstermeyen, karışık şekilli Cirrostratus bulutlarıdır. Bu bulutun görünüşü

daima değişik olup, bazen güçlükle görünebilecek şekilde ince, bazen de daha yoğundur.

II.2 ORTA BULUTLAR

II.2.1 ALTOCUMULUS (Ac ) :

Altocumulus bulutları, genellikle gölgeli, beyaz ve gri renge sahiptir. Bu bulutlar kısmen lif

halinde yayılmış olduğu gibi, ayrı ayrı durumda olan ince tabakalar, yuvarlak kütlelerden ve

tomurcuklardan meydana gelir. Düzgün şekildeki parçacıkların çoğu bir ila beş derece arasındaki

genişliğe sahiptir.

Altocumulus bulutları; sıralar ve tabakalar halinde bulunan bazı Cirrocumulus'lerin alçalarak

büyümeleri ve kalınlaşmaları ile tabaka halinde bulunan Stratocumulus'lerin parçalanmaları veya

Altostratus ve Nimbostratus bulutlarının şekil değiştirmelerinden meydana gelirler. Bu bulutlar aynı

zamanda Cumulus bulutlarının tepe kısımlarının parçalanmaları sonucu da meydana gelirler.

Altocumulus'ler çoğunlukla aşırı soğumuş su damlacıklarından meydana gelirler. Çok düşük

sıcaklıklarda buz kristallerinden meydana geldiklerinde şeffaflık dereceleri artar. Bu bulutların ince

kısımlarında bir çeşit gökkuşağı veya Taç olayı meydana gelebilir.

Altocumulus'ler bazen Cirrocumulus'lerle karıştırılabilirler. Bu durumda, bulutlarda gölgeli

yerler varsa mevcut bulut Altocumulus olarak teşhis edilir. Tabanları koyu olarak görünen

Altocumulus'ler Stratocumulus'lerle karıştırılır. Bu durumda Stratocumulus bulutunun tabanlarının

düz olduğu unutulmamalıdır. Aralıklı kümeler halindeki Altocumulus'ler, küçük Cumulus

bulutlarıyla karıştırılır. Bu bulutları ayırmak için; Altocumulus'lerin, Cumulus'lerden her zaman

küçük olacağı bilinmelidir.

27

Altocumulus'ler çoğu zaman semanın aynı kısmında çeşitli seviyelerde meydana gelirler ve

Altostratus bulutlarıyla bir arada bulunabilirler. Bu durumda tabakalar arasındaki hava puslu

görünür.

Altocumulus Stratoformis ( Ac Str ) :

Ayrı veya birleşik parçalardan meydana gelmiş yoğun tabakalı Altocumulus'lerdir.

Altocumulus Lenticularis ( Ac Len ) :

Genel olarak dış hatları belirgin, mercek veya badem şeklindeki Altocumulus demetleridir.

Bu demetler; birbirine yakın küçük parçalardan veya bir yada daha fazla düz parçacıklardan

meydana gelirler. Düz parçacıklardan oluşan bulutlar gölgelidir ve bu bulutlarda Tayf olayı

gözlenebilir.

28

Altocumulus Castellanus ( Ac Cas ) :

Bazı elamanları kule şeklinde dikine olarak gelişen Altocumulus bulutlarıdır. Dikine

gelişmesi, bulut yandan görüldüğü zaman belirgindir. Bu bulutun varlığı, bulunduğu seviyede bir

kararsızlık olduğunu gösterir. Dikine olarak gelişimi nedeniyle; Cumulus Congestus bazen de

Cumulonimbus bulutuna dönüşebilir.

Altocumulus Floccus ( Ac Flo ) :

Alt kısımları az çok düzensiz olan, çok küçük cumuloform parçacıklarından meydana gelmiş

Altocumulus'lerdir. Bu bulutun varlığı da, bulunduğu seviyede bir kararsızlığa işarettir. Altocumulus

Floccus, bazen Altocumulus Castellanus'un tabanının dağılması sonucu meydana gelebilir.

Altocumulus Translucidus ( Ac Tr ) :

Büyük bir kısmı şeffaf olan Altocumulus demet veya tabakalarıdır.

Altocumusus Opacus ( Ac Op ) :

Şeffaf olmayan, büyük bir kısmı Güneş veya Ay'ı tamamen örtecek şekilde Altocumulus

demet veya tabakalarıdır. Çoğu kez tabanları düz ve parçalara bölünmüş şekilde görünüşe sahip

olup, bazı hallerde ise, alt yüzeyleri düzgün olmayıp çizgiler halinde görünürler.

II.2.2 ALTOSTRATUS ( As ) :

Gökyüzünün büyük bir kısmını veya tamamını kapatan, çizgili, lif veya düzgün görünüşteki

grimsi veya mavimsi renkteki bulut tabakasıdır. Bazı kısımları çok ince olduğundan, Güneş; sanki

buzlu cam arkasındaymış gibi bir görünüm alır. Bu bulut Hale olayını göstermez.

Altostratus'ler; Cirrostratus bulutunun kalınlaşması ve Nimbostratus'lerin incelmesinden

meydana gelirler. Bu bulutlar Altocumulus'lerden düşen buz kristalleri izlerinin birleşmesi sonucu

29

da meydana gelirler. Tropik Bölgelerde, Cumulonimbus'lerin üst kısımlarının yayılması ile de

meydana gelirler.

Altostratus bulutları, yatay olarak birkaç yüz kilometre genişliğinde, dikey olarak ta bir kaç

yüz metre ( kalın olanları ise bir kaç bin metre ) kalınlıkta olabilirler. Bu bulutlar; su damlaları ve

buz kristallerinden oluşup, genel olarak üç kısımdan meydana gelirler.

1- Yukarı kısımları tamamen veya kısmen buz kristallerinden

2- Orta kısımları kar ve buz kristalleri ile aşırı soğumuş su damlalarından

3- Alt kısımları ise kısmen aşırı soğumuş su damlaları veya su damlalarından meydana gelir.

Altostratus'lerden Güneş veya Ay daima donuk bir şekilde görünür. Kalın kısımları ise ışığı

hiç geçirmez. Bu bulutların taban kısımlarında çoğu zaman yağmur damlaları veya kar pulları

bulunur. Yağış; bu bulutlardan Yağmur, Kar veya Buz Paletleri şeklinde olur.

İnce ve yüksek olan Altostratus Bulutları bazen peçe şeklindeki Cirrostratus'lere benzerler.

Bu durumda Altostratus'lerin yerdeki cisimler üzerine gölge bırakması ve Hale olayını meydana

getirmemesi bakımından Cirrostratus'lerden ayrılırlar. Altostratus'ler, Altocumulus ve Stratocumulus

gibi aralık, kırıklık ve açıklık göstermediğinden, bu bulutlarla karıştırılmamalıdır. Alçak ve kalın

Altostratus'ler, Nimbostratus'lerden daha az düzgün oluşları ve renklerinin biraz daha açık gri

olmaları nedeniyle ayırt edilebilirler.

30

Geceleri Ay olmadığı zamanlarda mevcut bulutun Altostratus veya Nimbostratus olup

olmadığı belirlenemezse, bu durumda; yağmur ve kar yağışı yoksa, bulut Altostratus olarak kabul

edilmelidir.

Birbirleri ile karıştırılan Altostratus'ler ile Stratus'ler; Altostratus'lerin buzlu cam

görünümleri ile ayırt edilirler. Bunun dışında Altostratus'ler güneş ışığı altında hiç bir zaman

Stratus'ler gibi beyaz görünmezler.

Altostratus Translucidus ( As Tr ) :

Büyük bir kısmı güneş ve ayın durumunu belli edecek şekilde şeffaf olan Altostratus'lerdir.

Altostratus Opacus ( As Op ) :

Büyük bir kısmı güneş ve ayı tamamen kapatacak ve belli etmeyecek şekilde kalın olan

Altostratus'lerdir.

II.2.3 NİMBOSTRATUS ( Ns ) :

Genellikle koyu gri renkteki bulut tabakasıdır. Bunlar çoğu zaman yere kadar ulaşan ve

devamlılık gösteren yağmur ve kar'ın düştüğü bulutlardır. Çok kalın olduklarından, güneş ve ayın

görülmesi mümkün değildir. Nimbostratus bulutunun altında, parçalar halinde alçak bulutlar

meydana gelebilir.

Nimbostratus bulutları; Altostratus,Altocumulus ve Stratocumulus bulutlarının

kalınlaşmalarından meydana gelir. Nimbostratus bulutları, aynı zamanda Cumulonimbus ve gelişmiş

Cumulus bulutlarının dışa doğru yayılmasından da meydana gelebilirler.

Nimbostratus'ler yatay ve dikey olarak çok geniş sahaları kaplarlar. Bu bulutlar su damlaları,

yağmur damlaları, kar kristalleri, kuşbaşı kar taneleri ve bunların karışımından meydana gelirler. Bu

bulutlar, dikey gelişmeli bulutlar sınıfına dahil olduklarından en alçak bulut seviyesinden, yüksek

bulut seviyesine kadar çok kalın bir tabakayı tamamen kaplarlar.

Nimbostratus bulutları, kalın Altostratus'lerle karıştırılabilirler. Bu durumda,

Nimbostratus'lerin daha koyu gri oldukları, güneş ve ay ışığını hiç geçirmedikleri unutulmamalıdır.

31

Ay olmayan geceler de yere kadar ulaşan yağmur ve kar yağışı var ise, bulut Altostratus yerine

Nimbostratus olarak teşhis edilmelidir. Nimbostratus'ler, taban seviyesinin çok alçak olması

sebebiyle, kalın Stratocumulus ve Altocumulus'lerden kolayca ayırt edilirler. Nimbostratus'ler , kalın

Stratus'lerden, meydana getirmiş oldukları yağış türlerinden dolayı farklıdırlar. Nimbostratus'lerden;

yağmur, kar ve buz paletleri, Stratus'lerden ise; çisenti, buz prizması ve kar greni şeklinde yağış

düşer.

Nimbostratus görünümünde bir bulut ile karşılaşıldığında, bu buluttan Şimşek,

Gökgürültüsü veya Dolu hadiseleri meydana geliyorsa, mevcut bulut Cumulonimbus olarak rasat

edilir.

II.3 ALÇAK BULUTLAR

II.3.1 STRATOCUMULUS ( Sc ) :

Stratocumulus'ler gri veya beyazımtırak renkte, yada her iki renge birden sahip olan

bulutlardır. Bu bulutlar toplu halde veya ayrı ayrı olabilen mozaik görünümünde yuvarlak kütleler

32

ve tomarlardan meydana gelirler. Düzgün durumdaki küçük parçaların çoğu beş dereceden fazla bir

görünüme sahiptir.

Stratocumulus'ler; Altocumulus'lerin alçalarak büyümelerinden, kalın Altostratus ve

Nimbostratus'lerin taban kısımlarına yakın yerlerdeki yağışın dikey hareketlerle buharlaşması

sonucu veya Nimbostratus'lerin şekil değiştirmesinden meydana gelir. Bu bulutlar aynı zamanda

Stratus bulutlarının yükselmesi ve şekil değiştirmesinden de meydana gelirler. Stratocumulus'ler

bazı hallerde rüzgar yön ve hızındaki kuvvetli değişiklik sebebiyle, Cumulus'lerden de oluşurlar.

Stratocumulus bulutları; su damlaları, yağmur damlaları, kar paletleri, bazen de kar kristalleri

veya kar pullarından meydana gelirler. Çok soğuk kış günlerinde Stratocumulus'ler de Hale olayını

meydana getiren buz kristalleri de görülür. Stratocumulus'ler ince oldukları zamanlarda Taç veya bir

çeşit Gökkuşağı meydana getirdiklerinden, Cirrostratus'lerle karıştırılabilinir. Bu durumda

Stratocumulus'lerin yuvarlak kütleler halinde oldukları ve daha kalın bir tabakaya sahip bulundukları

unutulmamalıdır.

Stratocumulus'ler, siyah kısımlara sahip Altocumulus'lerle karıştırılmamalıdır. Böyle

durumlarda, bulutun küçük elamanlarının görünüşü beş dereceden fazla ise bu bulut

Stratocumulus'tür. Stratocumulus'leri; Altostratus, Nimbostratus ve Stratus'lerden ayırabilmek için,

bulutların dağınık veya toplu halde olup olmadığına bakılmalıdır.

33

Stratocumulus bulutlarını, Cumulus'ler den ayıran özellik, Stratocumulus'ü meydana getiren

elamanların genellikle sıralar halinde ve tepelerinin düz oluşudur. Eğer Stratocumulus'un tepesi

kubbe biçimindeyse, tabanı yumak yumak olan Cumulus'lerden farkı kolayca anlaşılır .

Stratocumulus Stratoformis ( Sc Str ) :

Tabaka halinde uzanan yuvarlak veya geniş ruleli bulut kütleleridir. Bu tür Stratocumulus'ler

en çok rastlanan bulutlardır.

Stratocumulus Lenticularis ( Sc Len ) :

Mercek veya badem şeklindeki Stratocumulus'lerdir. Bu tür Stratocumulus'lere oldukça az

rastlanır.

Stratocumulus Castellanus ( Sc Cas ) :

Yatay bir taban üzerinde yükselen ve az da olsa cumuluform kütlelerden oluşan

Stratocumulus'lerdir. Dikey olarak gelişen üst kısımları içten görüldüğü zaman dalgalı bir görünüm

arzeder. Cumuloform kütleleri genişleyerek Cumulus Congestus veya Cumulonimbus bulutu haline

gelebilir.

II.3.2 STRATUS ( St ) :

Genellikle gri renkte, düzgün görünüme sahip bulutlardır. Stratus'lerden Çisenti, Buz

Prizmaları ve Kar Grenleri yağışı meydana gelir. Güneş bu bulutlardan görüldüğü zaman, bulutun

sınırları kolayca teşhis edilebilir. Çok düşük sıcaklıklar dışında Stratus Hale olayını meydana

getirmez. Stratus bulutu bazen düzensiz sıralar halinde de meydana gelebilirler.

Stratus'ler, Stratocumulus'lerin çok alçalması ile meydana gelebildiği gibi yerdeki sisin

yükselmesi sonucu da meydana gelebilir. Stratus bulutları, Altostratus, Nimbostratus ve

Cumulonimbus bulutlarının altında meydana geldiği gibi, yağış yapan Cumulus'lerin altında da

görülebilirler.

34

Stratus bulutları; su damlalarından düşük sıcaklıklarda ise küçük buz parçacıklarından

meydana gelir. Kalın oldukları zamanlarda, başta Çisenti olmak üzere buz prizmaları veya kar

grenleri yağışını meydana getirirler. Stratus bulutunun karakteristik yağışı Çisenti dir.

Rüzgarlı zamanlarda, mahalli olarak meydana gelen Stratus'ler, lif görünümünde olup

Cirrus'lerden daha az beyaz olmaları sebebiyle ayrılırlar. Bu durumda, görünüşleri çabuk değiştiği

için Stratus'ler Cirrus'lerle fazla karıştırılmazlar.

İnce Stratus örtüsü Cirrostratus ile karıştırılmamalıdır. Stratus güneşe karşı olanlar dışında

Cirrostratus'ler kadar beyaz görünmezler. Altostratus'lerden ise güneş ışınlarını geçirmemesi

bakımından ayrılırlar. Bilindiği gibi Altostratus'ler güneşte buzlu cam görünümündedirler.

Kalın olan Stratus'ler, Nimbostratus'lerle her zaman karıştırılabilinir. Genel olarak Stratus

bulutları Nimbostratus'lere göre daha açık seçilebilir bir tabana sahiptir. Stratus'ler, ışığı ince

yerlerinden biraz olsun geçirmelerine rağmen , Nimbostratus'ler hiç geçirmezler. Yağış şekline göre

Stratus, başta Çisenti olmak üzere, Buz Prizması ve Kar Greni meydana getirir. Nimbostratus'lerden

ise düzgün bir şekilde yağmur, kar ve kar paletleri meydana gelir. Ayrıca Stratus'un genellikle

rüzgarın sakin veya hafif olduğu, Nimbostratus'un ise orta kuvvette veya kuvvetli estiği zamanlarda

meydana geldiği unutulmamalıdır.

Stratus'ler; Stratocumulus'lerden parçalı veya yumak görünüşe sahip olmaları nedeniyle

ayrılırlar.

35

Stratus Nebulosis ( St Neb ) :

Bulanık gri bir renkte ve oldukça belirgin bir tabaka oluşturan Stratus bulutlarıdır. Bu tür

Stratus'lere sık rastlanır.

Stratus Fractus ( St Fra ) :

Dış hatları devamlı değişen, biçimsiz liflerden meydana gelen Stratus'lerdir. Bunlar daha çok

Altostratus, Nimbostratus, Cumulonimbus ve kalın Cumulus bulutlarından meydana gelen yağışın

tekrar buharlaşarak yoğunlaşması sonucu meydana gelirler.

II.3.3 CUMULUS ( Cu ) :

Üst kısımları karnabahar görünümünde olan; küme, kubbe veya kuleler halinde dikine olarak

gelişen, genel olarak yoğun durumda bulunan bağımsız bulutlardır. Cumulus'lerin güneşle

aydınlanan kısımları çoğu zaman parlak beyaz görünüme sahiptir. Bu bulutların tepe ve yan

kısımları tomurcuğu andıran kümeler halinde olmasına karşın, tabanları daha koyu ve hemen hemen

düzdür. Cumulus'ler bazı zamanlarda düzensiz şekillerde de bulunabilirler.

Cumulus bulutlarının kaynağı Altocumulus veya Stratocumulus bulutlarıdır. Stratus'lerin

şekil değiştirmelerinden de meydana gelebilirler. Genellikle sabahları Stratus'lerden Cumulus'lerin

meydana geldiği çok görülmektedir.

Cumulus bulutları genel olarak su damlalarından meydana gelmiştir. Bulut içindeki

sıcaklığın sıfırın altına düştüğü yerlerde, aşırı soğumuş su damlaları ve buz kristalleri de bulunur.

Dikine gelişmeye sahip Cumulus'lerde, yağmur ve sağanak şeklinde yağışlar olur.

Cumulus'ler, tepelerinin kubbe ve kuleler halinde olması sebebiyle Altocumulus ve

Stratocumulus'lerden ayrılırlar. Cumulus'ler; mevcut Altocumulus bulutlarının içine girmiş veya

bunları delerek yukarıya çıkmış durumda olabilirler.

Yağış meydana getiren gelişmiş Cumulus bulutları, Altostratus ve Nimbostratus'lerle

karıştırılabilir. Bu durumda, bulutun bırakmış olduğu yağış tipi sağanak şeklinde ise, bulut Cumulus

olarak rasat edilir.

36

Cumulus bulutlarının gelişmesi ve şekil değiştirmesinden Cumulonimbus bulutu meydana

gelir.Bu bakımdan iki bulutu birbirinden ayırt etmek güçleşir. Cumulus bulutlarının tepelerindeki

tomurcuklar her yerde aynı görünüşte, lifli ve yivli görünüşe sahiptir. Yağış tipi bakımından; bulut,

dolu, gök gürültüsü ve şimşek meydana getirmiyorsa Cumulus olarak rasat edilir.

Cumulus Humilis ( Cu Hum ) :

Dikine gelişmeleri az olan ve genellikle basık bir görünüme sahip Cumulus'lerdir. Yağış

yapmayan bu tür bulutlara iyi hava Cumulus'leri de denir.

Cumulus Mediocris ( Cu Med ) :

Tepe kısımlarında çıkıntı ve uzantı bulunan dikine gelişmiş Cumulus bulutlarıdır. Bu tür

bulutlar da genellikle yağış bırakmazlar.

37

Cumulus Congestus ( Cu Con ) :

Çok yüksek seviyelere kadar gelişebilen Cumulus bulutlarıdır. Bu bulutların tepe kısımları

karnabahar görünümündedir. Bu tür Cumulus'ler Tropik bölgelerde sağanak şeklinde yağış meydana

getirirler. Bu bulutlar, Altocumulus Castellanus veya Stratocumulus Castellanus'ların gelişmesinden

meydana gelirler. Daha fazla gelişmeleri halinde Cumulonimbus bulutlarına dönüşürler.

II.3.4 CUMULONİMBUS ( Cb ) :

Dağ ve kuleler biçiminde, büyük bir dikine uzanışa sahip, yoğun ve koyu bir buluttur. Üst kısımları

genellikle düz, lifli veya çizgili bir görünüme sahiptir. Cumulonimbus bulutlarının üst kısımları örs

veya sorguç şeklinde yayılır. Bu bulutların altında düzensiz biçimde alçak bulutlar oluşabilir.Bunlar

Cumulonimbus'lerle bir arada veya ayrı olarak bulunabilir.

Cumulonimbus'ler bazen Altocumulus Castellanus veya Stratocumulus Castellanus

bulutlarından meydana gelebilirler. Cumulonimbus'ler aynı zamanda Altostratus veya Nimbostratus

bulutlarının şekil değiştirmelerinden veya gelişmelerinden meydana gelir. Asıl meydana gelişleri

Cumulus Congestus bulutlarının gelişmesi sonucudur.

38

Gökyüzünün büyük bir kısmını kapladıklarında, Cumulonimbus'lerin tabanları

Nimbostratus'leri andırır. Bu durumda bulutun yapmış olduğu yağış şekline bakılmalıdır. Sağanak

yağışla birlikte Şimşek, Gökgürültüsü veya dolu varsa bulut; Cumulonimbus bulutudur.

Bazı Cumulonimbus'ler, Cumulus Congestus'lara benzerler. Bulutun üst kısmının dış

çizgileri keskinliklerini kaybeder veya çizgili ve lifli bir görünüm gösterirse (örs), bulut

Cumulonimbus olarak rasat edilir. Diğer taraftan yağış şekline göre; şimşek, gökgürültüsü veya dolu

meydana geliyorsa, bulut Cumulonimbus olarak tesbit edilir.

Cumulonimbus'ler tek bulut halinde oldukları gibi, birçok Cumulonimbus'lerin meydana

getirmiş olduğu büyük bir bulut silsilesi halinde de olabilirler. Böyle bir Cumulonimbus grubu

içindeki her Cumulonimbus bulutuna, Oraj meydana getirmesi sebebiyle, Oraj Hücresi adı verilir.

Cumulonimbus bulutları, bazen Altostratus veya Nimbostratus'lerle birlikte veya

Nimbostratus bulutlarının içinde gizlenmiş olarak da bulunabilir. Bu durum uçuş yapan uçaklar için

büyük tehlikelidir.

Cumulonimbus bulutları bir çok bulutları doğurabilir. Bu bulutlar dağılma safhasında

Altocumulus, Altostratus, Stratocumulus, tepesindeki örs kısmında da Cirrus bulutlarını meydana

getirirler. Parçalanmalarından dağınık şekilde Cumulus bulutları oluşur.

Cumulonimbus Calvus ( Cb Cal ) :

Üst kısımlarındaki uzantılar az çok belirli ve yassı olan, dış hatları keskin olmayan beyazımsı

Cumulonimbus bulutlarıdır. Çizgili veya lifli kısımları bulunmayan bu bulutlar, çoğu kez yere kadar

ulaşabilen yağmur sağanakları meydana getirirler.

Cumulonimbus Capillatus ( Cb Cap ) :

Tepeleri belirgin şekilde lifli ve çizgili olan, çoğu kez örs, sorguç ve düzgün olmayan saç

demeti görünümündeki Cumulonimbus'lerdir. Bulutun bu türü genellikle yağışla birlikte Oraj

hadisesini meydana getirir.

39

Bölüm III

SICAKLIK

Bir cismin sıcaklığı; diğer cisimlere ısı transferi yapabilme veya onlardan ısı alabilme

kabiliyetinin belirtilmesi durumudur. Diğer bir deyişle sıcaklık; cismin iç enerjisinin bir

göstergesidir.

Bilimin ilerlemesiyle birlikte sıcaklığın doğru ölçülmesi gerekli olmuştur. Bir maddenin

sıcaklığı yükseldiğinde belli fiziksel değişiklikler meydana gelir. Bunlar katı,sıvı ve gazların

genleşmesidir. Belirli bir sıcaklık değerine ulaşıldığında, durum değişikliği de söz konusudur

(Katıların erimesi ve sıvıların buharlaşması gibi ).

Termometre sıcaklık ölçüm aletidir. Maddelerin fiziksel özellikleri kullanılarak

termometreler imal edilmiştir ( sıvı ve gazların genleşmesi, elektriksel rezistansın değişimi gibi ).

Termometre ıskalası sabit noktalara bağlıdır. Bir Termometrenin alt noktası ;suyun donma

noktasını , üst noktası ise suyun kaynama noktasını gösterir. Bu iki nokta arası çeşitli termometre

ıskalalarına göre farklı olarak bölümlendirilmiştir.

III.1 CELSİUS VE FAHRENHEİT TERMOMETRE ISKALASI :

Çoğunlukla kullanılan iki termometre ıskalası vardır. Celsius ( Santigrad ) , diğeri de

Fahrenheit ıskalasıdır.

Celsius Iskalasında Donma Noktası 0o C , kaynama noktası 100o C olup iki değer arası 100

eşit bölüme ayrılmıştır.

Fahrenheit Iskalasında Donma Noktası 32o F , kaynama noktası 212o F olup iki değer arası

180 eşit bölüme ayrılmıştır.

Bu iki Termometre Iskalasında ölçülen değerler, birbirlerine basit matematiksel işlemlerle

çevrilebilir.

40

III.1.1 Celsius ' un Fahrenheit ' e çevrilmesi :

32*5

9+= CF

Burada ;

F = Fahrenheit sıcaklık derecesi

C = Celsius sıcaklık derecesi

ÖRNEK : 20 o C ın Fahrenheit 'e çevrilmesi için;

32*5

9+= CF ⇒ 3220*

5

9+=F

3236 +=F ⇒ F = 68o F

20o C ; 68o F eşit olur.

III.1.2 Fahrenheit 'ın Celsius 'a çevrilmesi :

)32(*9

5−= FC

Burada ;

C = Celsius sıcaklık derecesi

F = Fahrenheit sıcaklık derecesi

ÖRNEK : 95o F ın Celsius 'a çevrilmesi için ;

)32(*9

5−= FC ⇒ )3295(*

9

5−=C ⇒ 63*

9

5=C

C = 35o C

95o F ; 35o C eşit olur.

41

III.2 KELVİN SICAKLIK ISKALASI :

Bilimsel çalışmalarda çoğunlukla Kelvin Sıcaklık Iskalası kullanılır. Celsius 'u Kelvin 'e

çevirmek için aşağıdaki formül kullanılır.

K = 273.15 + C

Burada ;

K = Kelvin sıcaklık derecesi ( oK )

C = Celsius sıcaklık derecesi ( oC )

III.3 SICAKLIK ÖLÇÜMÜ :

Yüzey hava sıcaklığı ; toprak seviyesinin 1.25 m. ile 2 m. üzerinde ölçülmektedir.

Termometreler; güneşten, gökyüzünden, yeryüzünden ve çevredeki nesnelerden gelen radyasyondan

ve rüzgardan korunmalıdır. Aynı zamanda uygun bir şekilde havalandırılmalıdır. Bunun için

kullanılan iki metod vardır.

A – Panjurlanmış termometre siperi

b – Cilalı metal siperler ( Assman Psikrometresi )

Termometre siperinin kapısı Kuzey Yarım Kürede kuzeye doğru, Güney Yarım Kürede

güneye doğru açılmalıdır.Siper kapısı açık olduğu zaman Termometre haznesi güneş ışığından

korunmalıdır.

Termometrenin Okunması : Hava sıcaklığı, Pisikrometredeki Kuru termometreden alınan

sıcaklık değeridir. Termometre okunurken, tüp içindeki Civa veya Alkol sütunu ile göz hizasının

düzlemi dik açı yapacak şekilde bakılmalıdır. Bakılan yer civa veya alkol sütununun en üst noktası

olmalıdır.

42

Azami sıcaklık : Azami sıcaklık değeri Psikrometre mesnedi üzerinde bulunan Azami

Termometreden okunur. Sinoptik Rasatlarda 1800 GMT de verilen azami sıcaklık değeri bu

termometreden alınır. Azami Termometre, 0600 GMT rasatı yapılırken o andaki sıcaklığa irca

edilmelidir.

Asgari sıcaklık : Asgari sıcaklık değeri Psikrometre mesnedi üzerinde bulunan Asgari

Termometreden okunur. Sinoptik Rasatlarda 06oo GMT de verilen asgari sıcaklık değeri bu

termometreden alınır. Asgari Termometre, 18oo GMT rasadı yapılırken o andaki sıcaklığa irca

edilmelidir.

Otomatik istasyonlarımızda sıcaklık değeri sıcaklık algılayıcısından elde edilmektedir.

43

Bölüm IV

BASINÇ

Günlük yaşantımızda, üzerimizdeki Atmosferde bulunan gazların ağırlığından dolayı

meydana gelen basıncın etkisi altında kaldığımızı hissederiz. Atmosferde bulunan, Azot, Oksijen ve

diğer gazların yüksek hızlı molekül ve atomları rastladığı herhangi bir yüzeye etki ederler. İşte

yüzeyin birim alanına uygulanan bu kuvvet Atmosferik Basınç olarak adlandırılır. Gazlar, bütün

yönlere hareket ettiği için her yüzeye basınç uygulanır. Bu gerçeği bir deneyle açıklayabiliriz.

Ağzına kadar su dolu bir bardağın üzerine bir kağıt koyup, bardağı ters çevirdiğimizde suyun

dökülmediğini görürüz. Bu olay, kağıt üzerine uygulanan hava basıncının bir sonucudur. Yine bu

pozisyonda bardağı yavaşça sağa - sola çevirdiğimizde yine suyun dökülmediğini görürüz. Buradan

hava basıncının bütün yönlere etki ettiği sonucu çıkarılır.

Atmosferik Basınç yer yüzeyinde en yüksektir. Çünkü basınç , herhangi bir yüzey üzerindeki

havanın tümünün ağırlığı tarafından oluşur. Yüksek Atmosferde daha az molekül ve atom olduğu

için yükseklik arttıkça Atmosferik Basınç da düşer.

IV.1 BASINÇ BİRİMLERİ :

Yer yüzeyi civarında, birim metrekarelik yüzeye uygulanan basınç 105 Newton dur.

105 Newton = 105 Pascal = 1 Bar dır.

Gün boyunca Basınçta küçük değişiklikler görüldüğünden, küçük birimlerin kullanılması

arzu edilir. Meteorolojik Aletlerde kullanılan birim Bin Pascal dır. Bu Hektopascal ( = milibar )

olarak adlandırılır.

105 Pascal = 1 Bar = 1000 hPa (mb) = 105 n / m2

Bir hektopascal , her metrekareye etki eden 100 Newtonluk kuvvete eşittir.

1 hPa = 100 Pascal

44

Bir ucu kapalı, bir ucu açık olan 90 cm uzunluğundaki bir cam tüp , civa ile doldurulup, ve

içinde 5 - 6 cm civa bulunan bir kap içersine ters çevrilip konursa; tüp içersindeki civanın bir

kısmının kaba boşaldığı daha sonra sabit bir noktada durduğu gözlenir. Böylece kabın içersinde

bulunan civa yüzeyine olan hava basıncı ile tüp içersindeki civa sütununun ağırlığı birbiri ile

dengelenmiş olur. Yani, Civa sütununun yüksekliği bize o yerin Atmosfer Basıncını verir. Yapılan

bu deney Toriçelli Deneyi olarak bilinir. Bu deney 0 oC sıcaklıkta , deniz seviyesinde ve

yerçekiminin g= 9.80665 m/sn2 olduğu yerde yapılsaydı civa sütununun yüksekliği 760 mm

olacaktı . Bu değer Standart Atmosfer Basınç değeridir.

760 mm Civa = 1013.25 hPa dır.

IV.1.1 Basınç Birimlerinin Birbirlerine Çevrilmesi :

1 hPa = 0.750062 mm Civa

1 hPa = 0.029530 inch Civa

1 mmCiva = 1.333224 hPa

1 mmCiva = 0.039370 inch Civa

1 inch Civa = 33.8639 hPa

1 inch Civa = 25.4 mm Civa

IV.2 BASINÇ ÖLÇÜMÜ :

Atmosfer Basıncını ölçmek için kullanılan aletler Barometrelerdir. Genel olarak iki çeşit

barometre vardır. Bunlar Civalı Barometreler ve Aneroid Barometrelerdir.

Barometreden okunan basınç değerleri , Barometrelerin özelliğinden dolayı İndex hatası

(Alet) düzeltmesi, Sıcaklık düzeltmesi ve yerçekimi düzeltmesi yapıldıktan sonra gerçek Atmosfer

Basıncını gösterir.

Otomatik istasyonlarımızda basınç değeri basınç algılayıcısından elde edilmektedir.

45

IV.2.1 İndex Hatası Düzeltmesi :

Bu hata, aletin imal edildiği firma tarafından kalibrasyon sertifikasında verilmiştir.

IV.2.2 Sıcaklık Düzeltmesi :

Civa ve Barometre Tüpü farklı genleşme katsayılarına sahip olduklarından, belli bir

sıcaklıktaki barometre değerini, standart sıcaklığa irca etmek gerekir. Barometreden okunan değer 0 o C sıcaklığa irca edilir. Pozitif sıcaklıklarda, sıcaklık düzeltme miktarı negatif, negatif sıcaklıklarda

ise pozitiftir.

tm

tLmBC

*1

*)(*

+

−=

veya yaklaşık olarak ,

tBC **000163.0−=

Burada ;

C = 0 oC sıcaklığa irca miktarı

B = Barometreden okunan basınç değeri

m = Civanın genleşme katsayısı

L = İçinde civa bulunan cam tüpün genleşme katsayısı

t = Barometre Termometresinin gösterdiği sıcaklık ( o C )

Buradan bulunan C değeri aritmetik olarak Barometreden okunan basınç değeri ile toplanır.

Böylece sıcaklık düzeltmesi yapılan Basınç değeri elde edilmiş olur.

46

IV.2.3 Yerçekimi Düzeltmesi :

Yer yüzünde, herhangi bir noktadaki yerçekimi kuvveti, O noktanın küre merkezine olan

uzaklığının karesi ile ters orantılıdır. Bu sebeple, farklı yüksekliklerde bulunan yerlerde, yerçekimi

kuvveti de farklı olacaktır. Ayrıca dünyamız kuzey - güney ekseni etrafında, batıdan doğuya doğru

dönmekte olduğundan, bu dönmenin bir sonucu olarak ta eksenden olan uzaklıkla orantılı olacak

şekilde bir merkezkaç kuvvet oluşmaktadır. Bu kuvvet sonucunda, küre merkezine eşit uzaklıkta

olsa bile farklı enlemlerde bulunan iki yer arasında, yerçekimi kuvveti farklı olmaktadır. Bu

nedenden dolayı, barometreden okunan basınç değerinin sıcaklık düzeltmesi yapıldıktan sonra,

standart yerçekimine götürülmesi gerekmektedir.

)(*0

010

g

ggPB

−=

Burada ;

B = Yerçekimi düzeltme miktarı (hPa)

P0 = Barometreden okunan Basınç değeri (hPa)

g0 = Standart Yerçekimi İvmesi ( g0 =980.665 cm/sn2 )

g1 = İstasyonun bulunduğu yerin yerçekimi ivmesi

g1 = g0 – 0,0003086 * h + 0,0001118 * ( h - h' )

g0 = Deniz seviyesindeki standart yerçekimi ivmesi

g0 = 980.616 * ( 1 - 0.0026373 * cos 2α + 0.0000059 * cos22α )

h = İstasyon yüksekliği

h' = Ortalama yükseklik (100 km çapındaki alanın ortalama yüksekliği )

α = Bulunulan yerin enlem derecesi

Buradan bulunan değerler negatif ( - ) olduğu için, sıcaklık düzeltmesi yapılan basınç

değerinden çıkarılarak o yerin gerçek Aktüel Basınç değeri bulunur.

47

İstasyonlarda bulunan ; sıcaklık ve yerçekimi düzeltmesi ile ilgili tablolar bu formüller

yardımıyla oluşturulmuş olup yeniden hesap yapmaya gerek yoktur.

IV.3 Basıncın Deniz Seviyesine İndirgenmesi :

Sinoptik Rasatlarda, 4PPPP Gurubunda, aktüel basıncın deniz seviyesine indirgenerek

verilmesi gerekmektedir. Ülkemizde basıncın deniz seviyesine indirgenmesi için aşağıda verilen

formül kullanılmaktadır.

)*)2/*(

*)/((*0

ChehaT

hRgEXPPP s

++

=

P0 = Deniz Seviyesine İndirgenmiş Basınç ( mb )

Ps = İstasyon Aktüel Basıncı ( mb )

g = Yerçekimi İvmesi

R = Kuru Havanın Gaz Sabiti

h = Barometre Cıva Çanağı Yüksekliği

T = Hava Sıcaklığı ( 0K ) ( T = t + 273.15 )

t = Hava Sıcaklığı ( 0C )

a = Sıcaklık Gradyanı

e = İstasyon Buhar Basıncı

)279.0*0116.0*00014.0( 2

++−

=ttTe

Ch = Su Buharının Yükseklikle Değişim Fonksiyonu

Ch = 2.8322 * 10-9 * h2 + 2.225 * 10-5 * h + 0.10743

Yukarıdaki formül kullanılarak hazırlanan Basıncı Deniz Seviyesine İndirgeme Cetvelleri,

istasyonlarda mevcuttur. Basıncı deniz seviyesine indirgemek için bu cetveller kullanılmaktadır.

48

İstasyonlarımızda deniz seviyesine indirgenmiş basınç rasat oluşturma ve gönderme

programı tarafından elde edilmektedir.

NOT : Barometre cıva çanağı yüksekliği değiştiği zaman, Genel Müdürlüğümüzden yeni

indirgeme cetvelleri istenmelidir. Kodlama programlarına da yeni değer girilmelidir.

49

Bölüm V

RÜZGAR

Atmosferde hareketi meydana getiren enerji güneş radyasyonudur. Yer yüzeyine ulaşan

güneş radyasyonu, atmosferde bulunan gazların kinetik enerjilerini açığa çıkarır. Bunun sonucu

olarak atmosferik gazların molekülleri sürekli hareket eder. Bu hareket rüzgar olarak tanımlanır.

Rüzgar havanın doğal bir hareketidir. Meteorolojide rüzgar ; yer yüzeyi yakınlarında, yada

serbest atmosferde meydana gelen hava hareketidir.

Hava akışının sakin olduğu anlar nadirdir. Genellikle rüzgarın direkt gelişmesiyle birlikte

hava içerisinde değişik şekil ve ölçülerde türbülans ortaya çıkar. Yer yakınındaki türbülansın etkisi

rüzgarın hem hızında, hem de yönünde, etkili bir değişiklik meydana getirir. Bu düzensiz

değişiklikler kısa zaman aralıklarında bağımsız olarak görülür ve hamleli rüzgarı meydana getirir.

Rüzgar hızı, hem yön hem de büyüklük olarak vektörel bir niceliktir. Rüzgarın büyüklüğü

rüzgar hızıdır. Rüzgarın yönü geldiği yön olarak bilinir. Yer rüzgarının hızı, genellikle hızlı

değişiklikler gösterir. Yer rüzgarının hızı, yönü ve hamle durumu en doğru şekilde anemometreden

ölçülür.

Eğer havada sezilebilir bir hareket yoksa bu duruma sakin denir. Yer yüzeyinden yukarıya

doğru çıkıldıkça rüzgar hızı artar. Bu yüzden, farklı yerlerdeki rüzgar hızlarının karşılaştırılabilmesi

için, yüzey rüzgarının ölçümünde standart bir yükseklik belirlenmesi gerekir. Yer rüzgar hızını

ölçen alet, açık alanda ve yerden 10m yükseklikte olmalıdır. Açık alandan kasıt, herhangi bir cisim

ile rüzgar aleti arasındaki mesafe, cisim yüksekliğinin en az 10 katı kadar olmalıdır. Bu standart

açıklığın mümkün olmadığı yerlerde, yer rüzgar aleti tesirlerden uzak bir yüksekliğe çıkarılmalıdır.

Bu durumda rüzgarın 10m. yüksekliğe indirgenmesi gerekir. Bunun için katsayılar aşağıda

verilmiştir.

50

V.1 Rüzgarın 10m. Yüksekliğe Götürme Katsayıları

Yüksek : Katsayısı : Yükseklik: Katsayısı:

2 1.50 16 0.90

3 1.35 17 0.89

4 1.26 18 0.89

5 1.19 19 0.88

6 1.14 20 0.87

7 1.09 21 0.86

8 1.06 22 0.85

9 1.03 23 0.85

10 1.00 24 0.84

11 0.98 25 0.83

12 0.96 26 0.83

13 0.94 27 0.82

14 0.93 28 0.81

15 0.92 29 0.81

30 0.80

Örneğin; anemometre 15m. yüksekliğe kurulmuşsa ve ölçülen rüzgar hızı 18 knot ise bu

değerin 10 m. yüksekliğe indirgenmesi gerekir. 18 x 0.92 = 16.56 Verilmesi gereken rüzgar hızı

miktarı 17 knot dır.

V.2 Rüzgar Hızı Birimleri :

1 m / sn = 3.6 km / h = 1.94 knots

1 km / h = 0.28 m / sn = 0.54 knots

1 knot = 0.51 m / sn = 1.85 km / h

h : saat

sn : saniye

51

Kuzey yarım kürede rüzgarı arkamıza aldığımız zaman solumuzda alçak basınç sağımızda

yüksek basınç kalır. Bu durum güney yarım kürede tamamen tersinedir.

Kuzey yarım kürede bir alçak basınç merkezinde rüzgar saat ibresinin ters yönünde, güney

yarım kürede ise saat ibresi yönünde eser.

Kuzey yarım kürede bir yüksek basınç merkezinde rüzgar saat ibresi yönünde , güney yarım

kürede ise saat ibresinin ters yönünde eser.

52

Bölüm VI

BUHARLAŞMA VE RADYASYON

VI.1 BUHARLAŞMA

Buharlaşma, suyun sıvı halden, su buharı haline gelmesi şeklinde tanımlanır. Buharlaşma

uygun şartlarda doyma noktasına kadar devam eder.

Buharlaşma ölçümleri, yeryüzündeki serbest suda, toprak ve bitkilerde buharlaşma nedeniyle

meydana gelen su kayıplarını tespit etmek için yapılır.

Buharlaşma yolu ile kaybolan su buharını ölçmek için Evaporimetre adı verilen aletler

kullanılır. Buharlaşma ölçümü, yağış miktarı ölçümünden daha zordur. Yer yüzeyinden, kaybolan su

miktarının tam değeri henüz bulunamamıştır.

Aşağıdaki sebepler herhangi bir yerdeki buharlaşma miktarına etki eden faktörlerdir;

1- Radyasyon

2- Havanın ve buharlaşma yüzeyinin sıcaklığı

3- Yüzey rüzgar hızı

4- Havanın nisbi nemi

5- Atmosferik basınç

6- Yüzeyin doğal durumu

7- Buharlaşma yüzeyi üzerindeki havanın buhar basıncı ve doymuş buhar basıncı

Buharlaşmanın en önemli faktörü sıcaklıktır. Rüzgar hızı, havanın nemi ve yükseklik

farklılıkları buharlaşma için önemli faktörlerdir.

Buharlaşma ölçümü, aşağıdaki aletler ile yapılır.

1- Piş ( Piche ) Evaporimetresi

2- Wilt Evaporimetresi

3- Wilt Evaporigrafı

4- Yuvarlak Buharlaşma Havuzları

5- Dört köşe Buharlaşma Havuzları

6- Yuvarlak Buharlaşma Havuzu yazıcısı

53

VI.2 RADYASYON

Güneş ve Dünya arasındaki boşlukta ısı iletimi, elektromanyetik dalgalar yardımı ile

olmaktadır. Isının, elektromanyetik dalgalar ile olan iletimine radyasyon denir. Güneş enerjisi,

güneşten gelen elektromanyetik bir radyasyon enerjisidir.

Güneş Radyasyonu, 0.15 - 4.0 µ arasındaki dalga boyunu kapsar. Yer ile atmosferin yaydığı

radyasyon ise 4.0 - 80 µ arasındaki dalga boyundadır.

Güneş Radyasyonu : Güneş tarafından yayılan radyasyondur.

Yerel Radyasyon : Dünya ve atmosfer tarafından yayılan radyasyondur.

Toplam Radyasyon : Güneş ve yerel radyasyonun toplamıdır.

Net Radyasyon : Aşağı yönlü toplam radyasyon ile yukarı yönlü toplam radyasyon

farkıdır.

Albedo : Güneş ve gökyüzünden gelen toplam radyasyonun, yüzeyden

yansıtılma oranıdır.

54

Bölüm VII

SİNOPTİK RASAT

VII.1 Sinoptik Rasat Kod Formu

FM .12 - X SYNOP -Kara İstasyonları İçin Yer Rasatları Kod Formu

KISIM 0 M i M i M j M j YYGGiw I I i i i

2SnTd Td Td 4PPPP

KISIM 1 iR iXhVV Ndd f f ( 00 f f f ) 1SnTTT veya 3PoPoPoPo veya

29UUU 4a3hhh

5appp 6RRRtR 7ww W1W2 8 NhCLCMCH

KISIM 3

333 1SnTxTxTx 2SnTnTnTn 3ESnTgTg 4E'sss 5EEEiE 55SSS J5F24F24F24F24

7R24R24R24R24 8NsC hshs 910 f f ( 00 f f f ) 911 f f 924SVs 931ss 960ww

KISIM 5

555 0SnTwTwTw 1PPPP

55

VII.2 Grupların Açıklamaları

M i M i M j M j Rapor tanıtıcı grubu

AAXX = Kara istasyonları sinoptik raporu

BBXX = Deniz istasyonları ship raporu

YYGGiw YY = Ayın günü

GG = Rasat saati

iw = Rüzgar göstericisi

I I i i i I I = Ülkeler blok numarası

i i i = İstasyon numarası

iR ix h VV iR = Yağış bilgisi göstericisi

ix = İstasyon çalışma şekli ve hadise grup göstericisi

h = En alçak bulut taban yüksekliği kodu

VV = Yatay görüş uzaklığı

Ndd f f N = Toplam bulut kapalılığı

dd = Rüzgar yönü

f f = Rüzgar hızı

1SnTTT 1 = Grup göstericisi

Sn = Sıcaklık işareti

TTT = Kuru termometre sıcaklığı ( oC )

2SnTdTdTd 2 = Grup göstericisi

Sn = Sıcaklık işareti

TdTdTd = İşba sıcaklığı (oC )

56

3PoPoPoPo 3 = Grup göstericisi

PoPoPoPo = İstasyon aktüel basıncı (hPa)

4PPPP 4 = Grup göstericisi

PPPP = Deniz seviyesine indirilmiş istasyon basıncı (hPa)

5appp 5 = Grup göstericisi

a = Basınç tandans karakteristiği

ppp = Basınç tandans miktarı (hPa)

6RRR tR 6 = Grup göstericisi

RRR = Yağış miktarı ( mm )

tR = Yağış periyodu

7wwW1W2 7 = Grup göstericisi

ww = Halihazır hava

W1W2 = Geçmiş hava

8NhCLCMCH 8 = Grup göstericisi

Nh = Alçak bulutların ( alçak bulut yoksa orta bulutların )

toplam kapalılığı

CL = Alçak bulut cinsi

CM = Orta bulut cinsi

CH = Yüksek bulut cinsi

1SnTxTxTx 1 = Grup göstericisi

Sn = Sıcaklık işareti

TxTxTx = Maksimum sıcaklık ( oC )

2SnTnTnTn 2 = Grup göstericisi

Sn = Sıcaklık işareti

57

TnTnTn = Minimum sıcaklık (oC )

3ESnTgTg 3 = Grup göstericisi

E = Yerin hali

Sn = Sıcaklık işareti

TgTg = Toprak üstü minimum sıcaklık (oC )

4E'sss 4 = Grup göstericisi

E' = Yerin hali ( kar veya buz varken)

sss = Toplam kar veya buz kalınlığı ( cm )

5EEEiE 5 = Grup göstericisi

EEE = Buharlaşma miktarı ( mm )

iE = Alet göstericisi

55SSS 55 = Grup göstericisi

SSS = Güneşlenme süresi

J5F24F24F24F24 J5 = Radyasyon tipi

F24F24F24F24 = 24 saatlik radyasyon miktarı

7R24R24R24R24 7 = Grup göstericisi

R24R24R24R24 = 24 saatlik toplam yağış miktarı (mm)

8NsC hshs 8 = Grup göstericisi

Ns = Bulutun kapalılığı

C = Bulutun cinsi

hshs = Bulutun yüksekliği

910 f f 910 = Grup göstericisi

f f = Hamle miktarı ( knot )

58

911 f f 911 = Grup göstericisi

f f = Hamle miktarı ( knot ) ( Geçmiş hava periyodu içindeki)

924SVs 924 = Grup göstericisi

S = Denizin hali

Vs = Denize doğru görüş uzaklığı

931ss 931 = Grup göstericisi

ss = Taze kar kalınlığı ( cm )

960ww 960 = Grup göstericisi

ww = İkinci halihazır hava

0SnTwTwTw 0 = Grup göstericisi

Sn = Sıcaklık işareti

TwTwTw = Deniz suyu sıcaklığı ( oC )

1PPPP 1 = Grup göstericisi

PPPP = Deniz seviyesine indirilmiş istasyon basıncı ( hPa )

59

VII.3 KISIM 0 : Sinoptik rasadın tanımlayıcı bilgileri.

VII.3.1 MjMjMjMj : Raporun tanıtıcı grubu.

AAXX : Kara istasyonunun sinoptik rasadı.

BBXX : Deniz istasyonunun ship rasadı.

VII.3.2 YYGGiw Grubu : Rasat tarih ve saat grubu.

VII.3.2.1 YY : Rasadın yapıldığı ayın günü. Ayın 1. gününün rasadı yapılıyorsa 01,

8. günün rasadı yapılıyorsa 08 , 25. günün rasadı yapılıyorsa 25 olarak kodlanır.

VII.3.2.2 GG : Gerçek rasat zamanı, barometrenin okunduğu ve rasadın tamamlandığı

zamandır. GMT olarak ve en yakın tam saate tamamlanarak bildirilir.

Örneğin: Ara sinoptiklerde Ana sinoptiklerde

0250 GMT 03 olarak 2350 GMT 00 olarak

0850 GMT 09 olarak 0550 GMT 06 olarak

1450 GMT 15 olarak 1150 GMT 12 olarak

2050 GMT 21 olarak 1750 GMT 18 olarak

VII.3.2.3 iw : Rüzgar göstericisi ( Kod 1855 )

Rüzgar hızının birimi ( m / sn veya knot ) ve rüzgarın ölçülme şekli ( Anemometre veya

Bofor ıskalasına göre) rapor edilir.

60

KOD-1855

iw : Rüzgar göstericisi.

Kod No: Rüzgarın Ölçülme Şekli: Hız Birimi :

0 Rüzgar hızı tahmini m/sn

1 Anemometreden elde edilen rüzgar hızı m/sn

3 Rüzgar hızı tahmini knot

4 Anemometreden elde edilen rüzgar hızı knot

Ülkemizde iw=4 olarak kodlanır. Eğer Anemometreden rüzgar hızı elde edilmemişse Bofor

ıskalasına göre rüzgar hızı bildirilir. Bu durumda iw=3 olarak kodlanır.

VII.3.3 I I i i i Grubu :

VII.3.3.1 I I : Ülkeler blok numarası.

Kuzey yarım kürede bazı ülkelerin blok numaraları şöyledir.

Blok No : Ülkenin Adı : Blok No : Ülkenin Adı :

01 Norveç 13 Yugoslavya, Arnavutluk

02 Finlandiya, İsveç 15 Romanya, Bulgaristan

03 İngiltere,İrlanda 16 İtalya, Yunanistan, Malta

04 İzlanda, Grönland,

06 Danimarka,Hollanda 17 TÜRKİYE, Kıbrıs

Belçika, İsviçre

07 Fransa 22,23,26,27,28 Rusya, Azerbaycan,

08 İspanya, Portekiz, 33,34,35,37,38 Ermenistan, Gürcistan, ...

Kanarya Adaları

10 Almanya 40 Suriye, Lübnan, İsrail

Ürdün, Irak, İran

11 Avusturya, Slovenya 41 Pakistan

Çek Cumhuriyeti 60 Kuzey Afrika Ülkeleri

12 Macaristan, Polonya 62 Libya, Mısır, Sudan

61

VII.3.3.2 i i i : Uluslararası istasyon numarası.

İst.No:İstasyon Adı İst.No.İstasyon Adı İst.No. İstasyon Adı 020 Bartın 116 Bursa 239 Akşehir 022 Zonguldak 118 Yenişehir Meydan 240 Isparta 024 İnebolu 119 Yalova 241 S. Demirel M 026 Sinop 120 Bilecik 242 Beyşehir 030 Samsun Bölge 124 Eskişehir Meydan 244 Konya Meydan 031 Samsun/Çarşamba Meydan 127 Akıncı Meydan 246 Karaman 033 Ordu 128 Esenboğa Meydan 248 Konya/Ereğli 034 Giresun 129 Etimesgut Meydan 250 Niğde 038 Trabzon Meydan 130 Ankara 255 Kahramanmaraş 040 Rize 131 Güvercinlik Meydan 260 Gaziantep Meydan 042 Hopa 135 Kırıkkale 262 Kilis 045 Artvin 140 Yozgat 265 Adıyaman 046 Ardahan 145 Edremit 271 Gap Meydan 050 Edirne 150 Balıkesir Meydan 275 Mardin 052 Kırklareli 155 Kütahya 280 Diyarbakır Meydan 056 Tekirdağ 160 Kırşehir 282 Batman 059 Kumköy 162 Gemerek 285 Hakkari 060 Atatürk Meydan 165 Tunceli 290 Bodrum 061 Sarıyer 170 Ferit Melen (Van) Meydan 291 Bodrum Milas M. 063 Sabiha Gökçen Meydan 175 Ayvalık 292 Muğla 067 Gölcük 180 Dikili 295 Dalaman Meydan 068 Cengiz Topel Meydan 184 Akhisar 296 Fethiye 069 Adapazarı 186 Manisa 297 Datça 070 Bolu 188 Uşak 298 Marmaris 072 Düzce 189 Afyonkarahisar Meydan 300 Antalya Meydan 074 Kastamonu 191 Cihanbeyli 302 Antalya Bölge 078 Karabük 192 Aksaray 310 Alanya 080 Çankırı 193 Nevşehir 320 Anamur 082 Merzifon Meydan 195 Kayseri/Erkilet Meydan 330 Silifke 084 Çorum 199 Malatya 340 Mersin 085 Amasya 200 Malatya/Erhaç Meydan 350 İncirlik Meydan 086 Tokat 202 Elazığ Meydan 352 Adana Meydan 088 Gümüşhane 203 Bingöl 355 Osmaniye 089 Bayburt 204 Muş 370 İskenderun 090 Sivas 205 Tatvan 372 Hatay-Antakya 092 Erzincan Meydan 210 Siirt 375 Finike 096 Erzurum Meydan 218 Çiğli Meydan 380 Kaş 098 Kars Meydan 219 A.Menderes. Meydan 099 Ağrı 220 Güzelyalı KIBRIS 100 Iğdır 221 Çeşme 110 Gökçeada 232 Kuşadası 500 Güzelyurt

111 Bozcaada 234 Aydın 510 Girne 112 Çanakkale 237 Denizli 521 Ercan 115 Bandırma Meydan 238 Burdur 540 Gazimagosa

62

Sinoptik rasatlarda KISIM 0 daki gruplar daima verilecektir.

VII.4 KISIM 1 : Sinoptik rasatlarda her zaman kullanılan uluslararası bilgi grupları.

VII.4.1 iRiXhVV Grubu : Bu grup daima rapor edilecektir.

VII.4.1.1 iR : Yağış bilgisi göstericisi.( KOD-1819 )

Yağış bilgileri ( 6RRRtR grubu ) sinoptik raporda ana sinoptik saatlerde ( 0000, 0600, 1200

ve 1800 GMT ) verileceğini belirten göstericidir.

KOD-1819

Kod No : Yağış Bilgilerinin Rapor Edildiği Kısım : 6RRRtR Gurubu :

1 KISIM 1 de Rapora konur.

2 KISIM 3 de Rapora konur.

4 KISIM 1 ve 3 de Rapora konmaz

Türkiye' de yağış bilgileri ( 6RRRtR grubu ) daima KISIM 1 de rapora dahil edilir. 0000,

0600, 1200,1800 GMT rasatlarında; Yağış grubu verileceğinden iR=1 olarak kodlanır.

Ara sinoptik rasatlarda ve saatlik sinoptik saatlerde yağış grubu verilmeyeceğinden iR=4

olarak kodlanır.

VII.4.1.2 iX : İstasyon çalışma şekli ve hadise grup göstericisi. ( KOD-1860 )

63

KOD - 1860

Kod No : İstasyon Çalışma Şekli : 7wwW1W2

1 İnsanlı Rapora konur.

2 İnsanlı Rapora konmaz. (Rapor edilecek olay yok.)

3 İnsanlı Rapora konmaz.(Bilgi yok veya rasat edilmedi)

4 Otomatik Rapora konur. (4677 ve 4561 kod tabloları

kullanılır.)

5 Otomatik Rapora konmaz (Rapor edilecek olay yok.)

6 Otomatik Rapora konmaz. ( Bilgi yok veya rasat

edilmedi)

7 Otomatik Rapora konur. ( 4680 ve 4531 kod tabloları

kullanılır.)

Türkiye de halihazırda otomatik istasyon ile sinoptik rasat yapılmadığından iX için 1, 2, 3

kod rakamlarından biri seçilir. Halihazır ve geçmiş hava grubu ( 7wwW1W2 ) rapora konacaksa iX=1

olarak kodlanır. 7wwW1W2 grubu rapora dahil edilmeyecekse iX=2 olarak kodlanır. Halihazır ve

geçmiş hava hakkında herhangi bir sebeple bilgi mevcut değilse 7wwW1W2 rapora dahil

edilmeyeceğinden iX=3 olarak kodlanır.

VII.4.1.3 h : En alçak bulut tabanının yerden yüksekliği. ( KOD-1600 )

Buradaki "yerden yükseklik" deyimi resmi meydan rakımından yukarıdaki yüksekliği,

meydan olmayan istasyonlarda istasyon seviyesinden yukarıda olan yüksekliği belirtir.

64

KOD-1600

Bulut Yüksekliği

Kod No : Metre : Feet : En alçak bulut yükseklik kodu (hshs) :

0 0-50 0-164 01

1 50-100 164-328 02,03

2 100-200 328-656 04,05,06

3 200-300 656-984 07,08,09

4 300-600 984-1968 10-19

5 600-1000 1968-3280 20-32

6 1000-1500 3280-4920 33-49

7 1500-2000 4920-6560 50,56

8 2000-2500 6560-8200 57,58

9 2500m. veya daha fazla veya bulut mevcut değil. 59 ve yukarısı

/ Bulut tabanının yüksekliği bilinemiyor veya bulut tabanı istasyon seviyesinden

daha alçak ve tavanı istasyondan daha yüksek bir seviyede.

h yüksekliği yukarıdaki tabloda verilen her iki değerin yüksek olanına tekabül ederse daha

yüksek olan kod rakamı rapor edilir.

İstasyonda sis, toz veya kum fırtınası olduğunda aşağıdaki işlemler uygulanır.

a-) Gökyüzü görülebiliyor ise; tespit edilen en alçak bulutun yüksekliği h olarak verilir.

b-) Gökyüzü görülemiyor ise; h = / olarak rapor edilir.

Gökyüzünde bulut varsa, bunlardan en alçak tabana sahip olan bulutun ( miktarına

bakılmaksızın ) yüksekliği h ile rapor edilir. Gökyüzünde bulut yoksa h=9 kodlanır.

65

VII.4.1.4 VV : Yatay görüş uzaklığı.( KOD-4377 )

Meteorolojik görüş uzaklığı; uygun uzaklıktaki siyah bir objenin ufka doğru bakıldığında

görülebildiği ve tanımlanabildiği en büyük mesafe olarak tanımlanır. Objenin tanınmadan sadece

görülebilmesi yeterli değildir. Görüş uzaklığı rasadı yapılırken teleskop, dürbün, teodolit aleti vs.

kullanılmaz. Yatay görüş uzaklığı çeşitli yönlerde aynı değilse VV için en küçük değer alınarak

rapor edilir.

KOD-4377

KodNo: GörüşUzaklığı KodNo: GörüşUzaklığı KodNo: GörüşUzaklığı KodNo: GörüşUzaklığı

00 0.1 km< 25 2.5 km 50 5.0 km 75 25 km

01 0.1 26 2.6 51 76 26

02 0.2 27 2.7 52 77 27

03 0.3 28 2.8 53 78 28

04 0.4 29 2.5 54 79 29

05 0.5 30 3.0 55 K

ull

anılm

az

80 30

06 0.6 31 3.1 56 6 81 35

07 0.7 32 3.2 57 7 82 40

08 0.8 33 3.3 58 8 83 45

09 0.9 34 3.4 59 9 84 50

10 1.0 35 3.5 60 10 85 55

11 1.1 36 3.6 61 11 86 60

12 1.2 37 3.7 62 12 87 65

13 1.3 38 3.8 63 13 88 70

14 1.4 39 3.9 64 14 89 70 >

15 1.5 40 4.0 65 15 90 0.05

16 1.6 41 4.1 66 16 91 0.05 <

17 1.7 42 4.2 67 17 92 0.2

18 1.8 43 4.3 68 18 93 0.5

19 1.9 44 4.4 69 19 94 1

20 2.0 45 4.5 70 20 95 2

21 2.1 46 4.6 71 21 96 4

22 2.2 47 4.7 72 22 97 10

23 2.3 48 4.8 73 23 98 20

24 2.4 49 4.9 74 24 99 50 >

66

Görüş uzaklığı, kod tablosunda verilen değerlerden ikisinin ortasına rastlarsa, bu durumda

daha küçük mesafeye ait olan kod rakamı rapor edilir. Örneğin 450 metre 04 olarak, 7800 metre 57

olarak rapor edilir.

Denizde görüş uzaklığı kodlamak için kod tablosundaki 90-99 arasındaki rakamlar

kullanılır.

Tabloda da görüldüğü gibi;

a-) 00 ile 50 arasındaki kod rakamları 100 er metrelik birimler halinde direkt olarak okunur.

b-) 51 ile 55 e kadar olan kod rakamları kullanılmaz.

c-) 56 ile 80 kod rakamları için; kod rakamından 50 çıkarılır ve geriye kalan rakam kilometre

olarak okunur.

d-) 80 ile 88 kod rakamları 5'er km. aralıklarla belirtilmiştir.

VII.4.2 Ndd f f Grubu : Toplam bulut kapalılığı, ortalama rüzgar hızı ve yönü.

Bu grup daima rapor edilecektir.

VII.4.2.1 N : Toplam bulut kapalılığı. ( KOD- 2700 )

Bulutun cinsine bakılmaksızın, gökyüzünün bulutla kapalı kısımlarının tamamını

ifade eder. N ile, rasat esnasında rasatçı tarafından görülen bulut kapalılığı gerçek şekliyle

rapor edilir.

KOD-2700

Kod No : Bulut Miktarı : Kod No : Bulut Miktarı :

0 Hiç bulut yok 6 Gökyüzü 6/8 kapalı

1 Gökyüzü 1/8 kapalı 7 Gökyüzü 7/8 kapalı

2 Gökyüzü 2/8 kapalı 8 Gökyüzü 8/8 kapalı

3 Gökyüzü 3/8 kapalı 9 Gökyüzü görülemiyor veya

4 Gökyüzü 4/8 kapalı bulut miktarı tespit edilemedi.

5 Gökyüzü 5/8 kapalı / Ölçüm yapılamadı.

Not : N = / sadece otomatik istasyon raporlarında kullanılır.

67

N=0 kodlandığı zaman gökyüzü tamamen açıktır. Çok az miktarda dahi bulut varsa N=1

olarak kodlanır. N=8 olarak kodlandığı zaman gökyüzü tamamen kapalıdır. En küçük bir aralık veya

açıklık varsa N=7 olarak kodlanır.

Bulutlar; sis veya diğer benzer olaylar arasından görüldüğü zaman ,sanki bu olaylar mevcut

değilmiş gibi bulutların miktarı tespit ve rapor edilir. Görülen herhangi bir bulut izi olmaksızın,

mevcut sis veya benzeri olaylar içerisinden mavi gökyüzü veya yıldızlar görüldüğü zaman N=0

kodlanacaktır.

Altocumulus veya stratocumulus perlucidus ( kapalı havada görülen top top bulutlar )

mevcut olduğunda N=7 veya daha az olarak rapor edilecektir. Çünkü bu bulutlar gökyüzünü

kaplasalar bile bunların arasında boşluklar vardır.

Kumulüform tipi bulutlar arasındaki boşlukları, stratiform tipi bulutlar kapatmadığı

müddetçe bulutlar arasında açıklıklar rasat edilir.

Hızla dağılan yoğunlaşma izlerinin kapalılığı toplam bulut kapalılığına dahil edilmeyecektir.

Devamlı kalan yoğunlaşma izleri ve yoğunlaşma izlerinden kaynaklanarak geliştiği açık olarak

görülen bulut kütleleri uygun CH veya CM kod rakamının kullanılmasıyla bir bulut gibi rapor

edilecek ve toplam kapalılığa dahil edilecektir.

VII.4.2.2 dd f f : Rüzgar yön ve hızı.

Sinoptik rasatlarda, rasat saatinden 10 dakika önceki periyot esnasında hüküm süren

ortalama rüzgarın yön ve hızı dd f f grubu ile rapor edilir. Bununla beraber rüzgar yön ve hızında bu

10 dakikalık periyot içerisinde bir devamsızlık olduğu zaman ortalama yön ve hızı elde etmek için

değişiklikten sonraki durum dikkate alınacaktır. Böyle durumlarda 10 dakikalık periyot kısalmış

olacaktır.

VII.4.2.2.1 dd : 10 ar derece halinde rüzgarın estiği gerçek yön. ( KOD-0877 )

68

KOD-0877

Kod No : Rüzgar Yönü : Kod No : Rüzgar Yönü :

00 Sakin 19 185-194 o

01 5-14 o 20 195-204

02 15-24 21 205-214

03 25-34 22 215-224

04 35-44 23 225-234

05 45-54 24 235-244

06 55-64 25 245-254

07 65-74 26 255-264

08 75-84 27 265-274

09 85-94 28 275-284

10 95-104 29 285-294

11 105-114 30 295-304

12 115-124 31 305-314

13 125-134 32 315-324

14 135-144 33 325-334

15 145-154 34 335-344

16 155-164 35 345-354

17 165-174 36 355-004

18 175-184 99 Değişik yönlerden

VII.4.2.2.2 f f : dd ile verilen yönde esen rüzgarın hızı.( knot cinsinden )

Rüzgar aletlerinin yokluğu veya arızalanması halinde rüzgar hızı Bofor ıskalası esas alınarak

tahmin edilecektir. Tahminle bulunan Bofor numarası Bofor ıskalasındaki rüzgar hızına eşdeğer

sütunların kullanılmasıyla knot olarak bu hız f f ile rapor edilecektir. Bu durumda rüzgar göstericisi

iw=3 ( Kısım 0 da ) olarak kodlanacaktır.

Rüzgar hızı sakin ise Ndd f f grubu N0000 şeklinde kodlanır.

69

Rüzgar hızı 99 knot tan daha fazla olursa

a-) Ndd f f grubunda f f =99 kodlanacak.

b-) Ndd f f grubunu hemen 00 f f f grubu takip edecektir.

Örneğin rüzgar hızı 320 dereceden 125 knot olduğunda N3299 00125 rüzgar grupları

verilecektir.

Sinoptik rasatlarda, rüzgar yönü son 10 dakika içerisindeki ortalama yöndür. Alet olmadığı

durumlarda, rüzgar yönü tahmini olarak verilecektir. Rüzgar hızı, 0.5 m/sn ( 1 knot ) den az olduğu

zaman, rüzgar sakin olarak verilir. Rüzgar aletinin arızalanması durumunda, rüzgar hızı , kara

istasyonlarının kullanması gereken BOFOR ISKALASI yardımıyla tahmini olarak verilmelidir.

VII.4.3 1SnTTT Grubu : Ondalığına kadar hava sıcaklığı.

Bu grup daima rapor edilecektir.

1 : Grup göstericisi.

VII.4.3.1 Sn : Sıcaklık işareti. ( KOD-3845 )

KOD-3845

Kod No : Açıklama :

0 Sıcaklık 0oC veya üzerinde.

1 Sıcaklık 0oC nin altında.

VII.4.3.1 TTT : İşareti Sn ile belirtilen ondalığına kadar hava sıcaklığı.( oC cinsinden)

Örneğin ; hava sıcaklığı -4.3 oC olarak ölçülmüş ise 1SnTTT grubu 11043 olarak,

13.7 oC olarak ölçülmüş ise 1SnTTT grubu 10137 olarak kodlanacaktır.

70

VII.4.4 2SnTdTdTd Grubu : Ondalığına kadar işba sıcaklığı.

Bu grup daima rapor edilecektir.

2 : Grup göstericisi.

Sn : İşba sıcaklığı işareti. ( KOD-3845 )

VII.4.4.1 TdTdTd : İşareti Sn ile belirtilen ondalığına kadar işba sıcaklığı. ( oC cinsinden )

VII.4.4.2 İşba Sıcaklığı (Td) : Bir hava parseline nem ilave etmeden, sabit basınçta %100

doyma noktasına gelinceye kadar soğumak zorunda kaldığı en düşük sıcaklık olarak tanımlanabilir.

İşba sıcaklığı direkt olarak ölçülmez. Islak termometre sıcaklığından hesaplanarak bulunur.

VII.4.4.3 Islak Termometre Sıcaklığı (Tw) : Bir hava parseline nem ilave ederek sabit

basınçta %100 doyma noktasına geldiği andaki sıcaklıktır. Islak termometre sıcaklığı; aspiratörlü

psikrometrelerden, aspiratör mutlaka çalıştırılarak sıcaklığın alacağı en düşük değer beklenildikten

sonra okunur.

Bu iki sıcaklık birbirine karıştırılmamalıdır.

İşba Sıcaklığının Hesaplanması : İşba sıcaklığı; ıslak termometre sıcaklığı (Tw) yardımıyla

matematiksel formüllerle hesaplanır. Ancak istasyonlarda bulunan Disk ( ML-422 ) yardımıyla işba

sıcaklığı, buhar basıncı ve nem bulunur.

Herhangi bir sebeple nadir durumlarda işba sıcaklığı bulunamamışsa ancak havanın nispi

nemi ölçülmüşse bu durumda 2SnTdTdTd grubu yerine 29UUU grubu verilecektir. Burada;

VII.4.4.5 29UUU Grubu :

2 : Grup göstericisi.

9 : nispi nem göstericisi.

UUU : Yüzde olarak tespit edilen nispi nem.

71

Örneğin nispi nem % 64 olarak tespit edilmişse bu durumda 29UUU grubu 29064 olarak

verilecektir.

VII.4.5 3PoPoPoPo Grubu : Aktüel basınç grubu.

Bu grup daima rapor edilecektir. İstasyon yüksekliği ne olursa olsun Aktüel Basınç grubu,

sinoptik rasatta koda dahil edilecektir.

3 : Grup göstericisi

VII.4.5.1 PoPoPoPo : Ondalığına kadar aktüel basınç. ( hPa )

Örneğin aktüel basınç 940.4 hPa olarak ölçülmüş ise bu grup 39404 olarak kodlanacaktır.

Aktüel basınç, barometreden okunan değerin sıcaklık, yerçekimi ve alet düzeltmesi

yapıldıktan sonraki basınç değeridir.

VII.4.6 4PPPP Grubu : Deniz seviyesine indirgenmiş basınç grubu.

4 : Grup göstericisi.

VII.4.6.1 PPPP : Ondalığına kadar deniz seviyesine indirgenmiş basınç. ( hPa )

Deniz seviyesine indirgenmiş basınç; her istasyon için ayrı ayrı hesaplanarak gönderilen

tablolardaki ortalama sıcaklığın ( o andaki sıcaklık ile 12 saat önceki sıcaklığın toplanıp 2 ye

bölünmesiyle bulunur ) karşısındaki katsayının aktüel basınç ile çarpılmasıyla bulunur. Bulunan

değerin binler hanesi atılarak ondalığına kadar basınç değeri rapor edilir. Bu işlemler rasat

oluşturma programları tarafından otomatik olarak yapılmaktadır.

Örneğin; deniz seviyesine indirgenmiş basınç 1008.6 hPa ise 4PPPP grubu 40086 olarak,

998.4 hPa ise 49984 olarak rapor edilir.

72

VII.4.6.2 4a3hhh Grubu : Standart basınç seviyesi yüksekliği.

Ülkemizde istasyon yüksekliği 1000 metrenin üzerinde olan istasyonlar bu grubu

vereceklerdir.Burada;

4 : Grup göstericisi.

VII.4.6.2.1 a3 : Standart basınç seviyesi göstericisi. ( KOD-0264 )

KOD-0264

Kod No : Standart Basınç Seviyesi : İstasyon Yüksekliği :

2 925 hPa 1000 m. den küçük

8 850 hPa 1000 - 2300 m. arası

7 700 hPa 2300 - 3700 m. arası

5 500 hPa 3700 m. den büyük

VII.4.6.2.2 hhh : Standart basınç seviyesi yüksekliği.

Ülkemizde a3 değeri olarak 8 alınır ve yüksekliği 1000 metreyi geçen istasyonlara

gönderilen tablolar yardımıyla o istasyonun 850 hPa seviyesinin yüksekliği bulunur. Bulunan

değerin binler hanesi atılarak yükseklik hhh değeri olarak kodlanır.

Örneğin; Muş istasyonunda aktüel basınç 869 hPa ortalama sıcaklık ( o anki sıcaklık ile 12

saat önceki sıcaklığın toplanıp 2 ye bölünmesiyle elde edilir. ) 10 oC ise; tablodan 869 hPa ve 10 oC

ye karşılık gelen değer bulunur. Bu değer istasyon yüksekliği ile toplanarak 850 hPa seviyesinin

yüksekliği olarak 1504 m. olarak bulunur ve 4a3hhh grubu 48504 olarak rapor edilir.

Ayrıca milli amaçlar için aktüel basınçtan hesaplanan deniz seviyesine indirgenmiş basınç

değeri, 555 grubundan sonra 1PPPP grubu ile koda dahil edilir.

Örneğin; deniz seviyesine indirgenmiş basınç değeri 1012.3 hPa ise ... 555 10123 olarak

992.5 hPa ise ..... 555 19925 olarak rapor edilir.

73

VII.4.7 5appp Grubu : Basınç tandans ve karakteristiği.

Bu grup daima rapor edilecektir.

5: Grup göstericisi.

VII.4.7.1 a : Rasat saatinden önceki 3 saatlik periyot esnasında meydana gelen basınç tandans

karakteristiği. (KOD-0200)

KOD-0200

Kod No: Açıklama : Sembol

0 Yükseliyor sonra düşüyor. Atmosferik basınç üç saat öncesiyle aynı veya daha yüksek. (0 veya +)

1

Yükseliyor sonra düz gidiyor; veya yükseliyor sonra daha

yavaş yükseliyor. Atmosferik basınç üç saat öncesinden

daha yüksek. (+)

2 Yükseliyor ( düzenli veya düzensiz ). Atmosferik basınç üç

saat öncesinden daha yüksek. (+)

3

Düşüyor veya düz gidiyor, sonra yükseliyor; veya

yükseliyor sonra daha hızlı yükseliyor. Atmosferik basınç

üç saat öncesinden daha yüksek. (+)

4 Düz gidiyor. Atmosferik basınç üç saat öncesiyle aynı

5 Düşüyor, sonra yükseliyor. Atmosferik basınç üç saat öncesiyle aynı veya daha düşük. (0 veya -)

6

Düşüyor sonra düz gidiyor ; veya düşüyor sonra daha

yavaş düşüyor. Atmosferik basınç üç saat öncesinden daha

düşük. (-)

7 Düşüyor ( düzenli veya düzensiz ). Atmosferik basınç üç

saat öncesinden daha düşük. (-)

8

Düz gidiyor veya yükseliyor sonra düşüyor veya düşüyor

sonra daha hızlı düşüyor. Atmosferik basınç üç saat öncesinden daha düşük. (-)

VII.4.7.2 ppp : Ondalığına kadar tandans miktarı. ( hPa )

Tandans miktarı; üç saat önceki aktüel basınç değeri ile rasat anındaki aktüel basınç

değerinin farkı alınarak bulunur.

74

Örneğin; 3 saat önceki aktüel basınç = 987.1 hPa, rasat anındaki aktüel basınç = 985.8 hPa

ise 987.1-985.8 = 1.3 hPa bulunur. ppp = 013 olarak kodlanır.

Tandans miktarı ve karakteri barografı okuyan rasatçı tarafından kodlanmalıdır. Tandans

karakteristiği son üç saat içerisindeki barograf kaleminin izlediği yolu en iyi tanımlayacak şekilde

olmalıdır. Nadir durumlarda son üç saat içerisinde birden fazla iniş çıkış eğilimi gözleniyorsa

tandans karakteristiği en son durumu açıklayacak şekilde seçilmelidir.

VII.4.8 6RRRtR Grubu : Yağış miktarı ve yağış periyodu grubu.

Bu grup ana sinoptik saatlerde ( 0000, 0600, 1200, 1800 GMT ) yağış olsun veya

olmasın mutlaka rapora dahil edilir. Bu grup verildiğinde iR=1 olarak kodlanır.

Periyodu tR ile belirtilen süre içinde yağış olmadığı zaman RRR= 000 ( üç sıfır )

olarak koda dahil edilir.

6 : Grup göstericisi.

VII.4.8.1 RRR : tR ile periyodu belirtilen zaman içerisinde düşen yağış miktarı. ( KOD-3590 )

KOD-3590

Kod No : Yağış Miktarı : Kod No : Yağış Miktarı :

000 Yağış yok 990 iz

001 1 mm 991 0.1 mm

002 2 mm 992 0.2 mm

003 3 mm 993 0.3 mm

004 4 mm 994 0.4 mm

. . 995 0.5 mm

. . 996 0.6 mm

. . 997 0.7 mm

988 988 mm 998 0.8 mm

989 989 mm veya fazla 999 0.9 mm

75

Örneğin; yağış miktarı 0.7 mm ise RRR = 997

1.3 mm ise RRR = 001

5.5 mm ise RRR = 006

12.8 mm ise RRR = 013

15.4 mm ise RRR = 015 olarak kodlanır.

VII.4.8.2 tR : Yağış periyodu. ( KOD-4019 )

KOD-4019

Kod No : Açıklama :

1 Rasat saatinden önceki 6 saat içerisindeki yağış miktarı.

2 Rasat saatinden önceki 12 saat içerisindeki yağış miktarı.

3 Rasat saatinden önceki 18 saat içerisindeki yağış miktarı.

4 Rasat saatinden önceki 24 saat içerisindeki yağış miktarı.

5 Rasat saatinden önceki 1 saat içerisindeki yağış miktarı.

6 Rasat saatinden önceki 2 saat içerisindeki yağış miktarı.

7 Rasat saatinden önceki 3 saat içerisindeki yağış miktarı.

8 Rasat saatinden önceki 9 saat içerisindeki yağış miktarı.

9 Rasat saatinden önceki 15 saat içerisindeki yağış miktarı.

Ülkemizde 6RRRtR grubu daima KISIM 1 de verilecektir. Bu grubun verileceği saatler ile

yağış periyodu ve tR için kod numarası aşağıda gösterilmiştir.

Grubun Verileceği Yağış Miktarı tR İçin Kod

Rasat Saatleri Periyodu Numarası

0000 GMT 6 Saat 1

0600 GMT 12 Saat 2

1200 GMT 6 Saat 1

1800 GMT 12 Saat 2

Yukarıda belirtilen saatler dışında bu grup koda dahil edilmez.

76

VII.4.9 7wwW1W2 Grubu : Halihazır ve geçmiş hava durumu.

Bu grup raporda verilecek ise iX=1 olarak kodlanır.

Bu grup sadece halihazır ve geçmiş havada veya her ikisinde birden önemli hava olayı rasat

edildiği zaman rapora dahil edilir. Halihazır hava için ( Kod-4677 ) 00, 01,02 ve 03; geçmiş hava

için ( Kod-4561 ) 0, 1 ve 2 kod rakamları önemli hava olayı sayılmazlar.

7wwW1W2 grubu halihazır ve geçmiş havanın her ikisi için aşağıdaki şartlarda koda dahil

edilmez.

a-) Rasat yapılmadığı veya bilgilerin olmadığı durumlarda. ( Bu durumda iX=3 kodlanır. )

b-) Rasat yapılıp fakat önemli hava olayı olmadığı durumlarda. (Bu durumda iX=2 kodlanır. )

7 : Grup göstericisi.

VII.4.9.1 ww : Halihazır hava durumu. ( KOD-4677 )

Kod tablosu 10 lu gruplara ayrılmış 100 kod rakamından oluşmaktadır. Rasatçı istasyonda

hüküm süren havayı en iyi bir şekilde tanımlayabilmek için önce havanın durumuna uygun 10 luk

dilimi seçmelidir. Kod tablosunda bulunan 100 rakamdan bazıları rasat anında olan hadiselere,

diğerleri ise son saat içerisinde kesilen ( sona eren ) hadiselere aittir.

KOD-4677 iki kısma ayrılmıştır.

a-) 00-49 kod rakamları rasat anında istasyonda yağış olmadığı zaman kullanılır.

a-) 50-99 kod rakamları rasat anında istasyonda yağış olduğu zaman kullanılır.

Halihazır hava kodlanırken mümkün olan en yüksek kod rakamının seçilmesine dikkat

edilmelidir. Burada sadece 17 -yağışsız oraj- hadisesi 20 ile 49 arasındaki hadiselere tercih

edilecektir. Rasat anında birden fazla hava durumu gözlemlenirse ww için daima ( 17 hadisesi hariç)

77

büyük olan kod rakamı alınacaktır. Diğer hava durumu ise KISIM 3 de 960ww ile koda dahil

edilecektir.

ww yi verirken en fazla rasat anından bir saat önceki hava durumuna bakılmalıdır. Daha

uzun periyotlar dikkate alınmamalıdır. Örneğin rasat saati 0600 GMT ise; rasat, 0550 GMT de

merkeze gönderildiğinden ww ( halihazır hava ) için periyot 0450 GMT ile 0550 GMT arasıdır.

Halihazır havada 01, 02 ve 03 ün kodlanmasında bulut miktarındaki değişikliğin

büyüklüğüne ait bir sınırlama yoktur. Rasat zamanında gökyüzü açık olduğu zaman ww = 00, 01

veya 02 kod rakamlarından biri kullanılabilir. Bu durumda aşağıdaki şartlar uygulanacaktır.

a-) ww = 00 geçmiş hava periyodunun şartları bilinmediği zaman.

b-) ww = 01 geçmiş saat boyunca bulutlar dağılmış ise.

c-) ww = 02 geçmiş saat boyunca gökyüzü devamlı açık kalmış ise.

Halihazır havada 01, 02 ve 03 ün kodlanmasında aşağıdaki açıklamalar dikkate alınacaktır.

ww = 01 aşağıdaki durumlarda kodlanır.

- Bulut kapalılığı azalmış ise,

- Bulut kapalılığı aynı olabilir fakat; bulutun taban yüksekliği artmış ise,

- Bulut kapalılığı aynı olabilir fakat; kısmen veya tamamen alçak bulut orta buluta veya orta

bulut yüksek buluta dönüşmüş ise,

- Alçak (CL), orta (CM) veya yüksek (CH) bulut cinslerinden biri kendi içerisinde, daha

öncelikli bir bulut cinsinden daha önceliksiz bir bulut cinsine dönüşmesi halinde.( Örneğin, CL = 2

iken CL = 1 olması, CM = 3 iken CM = 2 olması, CH = 5 iken CH = 2 olması durumunda )

ww = 02 aşağıdaki durumlarda kodlanır.

- Bulut kapalılığı aynı kalmış ise,

- Hava geçmiş saat içersinde tamamen aynı tip bulutlarla kaplı ise,

- Hava kararsız olabilir; fakat bulutun miktar, yükseklik ve cinsinde bir değişiklik yok ise.

78

ww = 03 aşağıdaki durumlarda kodlanır.

- Bulut kapalılığı artmış ise,

- Bulut kapalılığı aynı olabilir fakat; bulutun taban yüksekliği azalmış ise,

- Bulut kapalılığı aynı olabilir fakat; kısmen veya tamamen yüksek bulut orta buluta veya

orta bulut alçak buluta dönüşmüş ise,

- Alçak (CL), orta (CM) veya yüksek (CH) bulut cinslerinden biri kendi içerisinde, daha az

öncelikli bir bulut cinsinden daha öncelikli bir bulut cinsine dönüşmesi halinde. ( Örneğin, CL = 1

iken CL = 2 olması, CM = 2 iken CM = 3 olması, CH = 2 iken CH = 5 olması durumunda )

79

KOD-4677 _______________________________________________________________________________________ ww = 00-49 Rasat zamanında istasyonda yağış yok. _______________________________________________________________________________________ ww = 00-19 İstasyonda rasat zamanında veya 09 ve 17 hariç son saat boyunca yağış, sis, buz sisi ( 11 ve 12 hariç ), toz fırtınası, kum fırtınası, kar sürülmesi veya kar savruntusu yok. _______________________________________________________________________________________ KOD NO AÇIKLAMA _______________________________________________________________________________________ Foto 00 Bulutun gelişmesi rasat edilemiyor veya gözlenemiyor. Geçen saat içinde meteorlar 01 Bulutlar genellikle dağılmakta veya incelmektedir. semanın hali karakteristik hariç 02 Semanın durumu tamamıyla değişmemiştir. bir değişiklik gösteriyor meteor yok 03 Bulutlar genellikle gelişiyor ve şekilleniyor. 04 Görüş uzaklığı, duman (ot veya orman yangını, sanayi dumanı veya volkanik küller ) nedeniyle daralmıştır. 05 Kuru duman. 06 Rasat zamanında, istasyonda veya yakınında, rüzgar tarafından kaldırılmamış boşlukta yaygın toz. 07 Rasat zamanında istasyonda veya yakınında rüzgar tarafından yükseltilmiş toz veya

kum, fakat iyi gelişmiş toz veya kum anaforları yok,toz veya kum fırtınası görülmüyor. 08 Son saat içinde veya rasat zamanında istasyonda veya istasyon yakınında gelişmiş toz veya

kum anaforları; toz veya kum fırtınası yok. 09 Rasat zamanında İstasyonun görüş alanında veya son saat içerisinde istasyonda toz

veya kum fırtınası. _______________________________________________________________________________________ 10 Pus. 11 Sıralar halinde sis;istasyonda sığ sis veya buz sisi. Karada veya denizde , karada 2 metreden, denizde ise 10 metreden daha kalın değil. 12 Aşağı yukarı devamlı;istasyonda sığ sis veya buz sisi.Karada veya denizde ,karada 2 metreden, denizde ise 10 metreden daha kalın değil. 13 Şimşek görülebiliyor fakat gök gürültüsü işitilmiyor. 14 Rüyette yağış, yağış yere veya deniz yüzeyine değmiyor. 15 Rüyette yağış, yağış yere veya deniz yüzeyine değiyor.Fakat istasyondan tahmini 5 km den daha fazla uzaklıkta.

16 Rüyette yağış, yağış yere veya deniz yüzeyine değiyor. İstasyona yakın fakat istasyonda değil.

17 Oraj; Gökgürültüsü işitiliyor fakat istasyonda yağış yok. 18 Squaller; son saat içinde veya rasat zamanında istasyonda veya istasyonun görüş

alanında. 19 Huni (hortum) şeklinde bulutlar; son saat içinde veya rasat zamanında istasyonda veya istasyonun görüş alanında. _______________________________________________________________________________________

80

ww = 20-29 Rasat zamanında olmayıp; rasattan önceki saat içerisinde istasyonda yağış, sis, buz sisi veya oraj. _______________________________________________________________________________________ 20 Donmayan çisenti veya kar taneleri. 21 Donmayan yağmur. Sağanak 22 Kar. halinde 23 Karla karışık yağmur veya buz paletleri. düşmeyen 24 Donan çisenti veya donan yağmur. 25 Yağmur sağnağı (sağanakları). 26 Kar veya karla karışık yağmur sağanakları. 27 Dolu veya dolu ile birlikte yağmur sağanakları. 28 Sis veya buz sisi. 29 Oraj; yağışlı veya yağışsız. _______________________________________________________________________________________ ww = 30-39 Toz fırtınası, kum fırtınası, kar sürülmesi veya kar savrulması. _______________________________________________________________________________________ 30 Hafif veya orta kuvvette toz veya kum fırtınası. -Son saat içinde azaldı.

31 Hafif veya orta kuvvette toz veya kum fırtınası. -Son saat içinde önemli değişiklik yok.

32 Hafif veya orta kuvvette toz veya kum fırtınası. -Son saat içinde başladı veya arttı.

33 Kuvvetli toz veya kum fırtınası. -Son saat içinde azaldı.

34 Kuvvetli toz veya kum fırtınası. -Son saat içinde önemli değişiklik yok.

35 Kuvvetli toz veya kum fırtınası. -Son saat içinde başladı veya arttı.

36 Hafif veya orta kuvvette kar sürülmesi. -Genellikle göz seviyesinden aşağıda.

37 Kuvvetli kar sürülmesi. -Genellikle göz seviyesinden aşağıda.

38 Hafif veya orta kuvvette kar savrulması. -Genellikle göz seviyesinden yukarıda.

39 Kuvvetli kar savrulması. -Genellikle göz seviyesinden yukarıda. _______________________________________________________________________________________ ww = 40-49 Rasat zamanında sis veya buz sisi. _______________________________________________________________________________________ 40 Rasat zamanında uzakta sis veya buz sisi; geçen saat içerisinde istasyonda sis veya buz sisi yok. Sis veya buz sisi rasatçının göz seviyesinden daha yüksek seviyelere yayılıyor. 41 Parçalar halinde sis veya buz sisi. 42 Sis veya buz sisi, gökyüzü görülebiliyor. -Önceki saate göre incelmekte.

43 Sis veya buz sisi, gökyüzü görülemiyor. -Önceki saate göre incelmekte.

44 Sis veya buz sisi, gökyüzü görülebiliyor. -Önceki saate göre önemli bir değişiklik yok.

45 Sis veya buz sisi, gökyüzü görülemiyor. -Önceki saate göre önemli bir değişiklik yok.

46 Sis veya buz sisi, gökyüzü görülebiliyor. -Önceki saat içerisinde başladı veya 47 Sis veya buz sisi, gökyüzü görülemiyor. önceki saate göre kalınlaşmakta.

48 Sis kırağı birikintisi yapıyor, gökyüzü görülebiliyor. 49 Sis kırağı birikintisi yapıyor, gökyüzü görülemiyor. _______________________________________________________________________________________

81

ww = 50-99 Rasat zamanında istasyonda yağış. _______________________________________________________________________________________ ww = 50-59 Çisenti. _______________________________________________________________________________________ 50 Donmayan aralıklı çisenti. -Rasat zamanında hafif. 51 Donmayan devamlı çisenti. -Rasat zamanında hafif. 52 Donmayan aralıklı çisenti. -Rasat zamanında orta kuvvette. 53 Donmayan devamlı çisenti. -Rasat zamanında orta kuvvette.

54 Donmayan aralıklı çisenti. -Rasat zamanında kuvvetli. 55 Donmayan devamlı çisenti. -Rasat zamanında kuvvetli.

56 Donan, hafif çisenti. 57 Donan, orta kuvvette veya kuvvetli çisenti. 58 Hafif, yağmurla birlikte çisenti. 59 Orta kuvvette veya kuvvetli, yağmurla birlikte çisenti. _______________________________________________________________________________________ ww = 60-69 Yağmur. _______________________________________________________________________________________ 60 Donmayan aralıklı yağmur. -Rasat zamanında hafif. 61 Donmayan devamlı yağmur. -Rasat zamanında hafif.

62 Donmayan aralıklı yağmur. -Rasat zamanında orta kuvvette.

63 Donmayan devamlı yağmur. -Rasat zamanında orta kuvvette.

64 Donmayan aralıklı yağmur. -Rasat zamanında kuvvetli.

65 Donmayan devamlı yağmur. -Rasat zamanında kuvvetli.

66 Donan, hafif yağmur. 67 Donan, orta kuvvette veya kuvvetli yağmur. 68 Hafif, karla birlikte yağmur veya çisenti. 69 Orta kuvvette veya kuvvetli, karla birlikte yağmur veya çisenti. _______________________________________________________________________________________ ww = 70-79 Sağanak halinde düşmeyen katı yağış. _______________________________________________________________________________________ 70 Aralıklı, kuşbaşı kar yağışı. -Rasat zamanında hafif.

71 Devamlı, kuşbaşı kar yağışı. -Rasat zamanında hafif.

72 Aralıklı, kuşbaşı kar yağışı. -Rasat zamanında orta kuvvette.

73 Devamlı, kuşbaşı kar yağışı. -Rasat zamanında orta kuvvette.

74 Aralıklı, kuşbaşı kar yağışı. -Rasat zamanında kuvvetli.

75 Devamlı, kuşbaşı kar yağışı. -Rasat zamanında kuvvetli.

76 Buz prizmaları, sisli veya sissiz. 77 Kar grenleri ( taneleri ), sisli veya sissiz. 78 Yıldızvari ayrık kar kristalleri, sisli veya sissiz. 79 Buz paletleri. _______________________________________________________________________________________

82

ww = 80-90 Sağanak şeklinde yağış. _______________________________________________________________________________________ 80 Hafif, yağmur sağnağı ( sağanakları ). 81 Orta kuvvette veya kuvvetli, yağmur sağnağı ( sağanakları ). 82 Şiddetli, yağmur sağnağı ( sağanakları ). 83 Hafif, karla karışık yağmur sağnağı ( sağanakları ). 84 Orta kuvvette veya kuvvetli, karla karışık yağmur sağnağı (sağanakları ). 85 Hafif, kar sağnağı ( sağanakları ). 86 Orta kuvvette veya kuvvetli, kar sağnağı ( sağanakları ). 87 Hafif, küçük dolu veya kar paletleri sağnağı, yağmur veya karla karışık yağmurla birlikte veya değil. 88 Orta kuvvette veya kuvvetli, küçük dolu veya kar paletleri sağnağı, yağmur veya karla karışık yağmurla birlikte veya değil. 89 Hafif,orajsız dolu sağnağı, yağmur veya karla karışık yağmurla birlikte veya değil. 90 Orta kuvvette veya kuvvetli, orajsız dolu sağnağı, yağmur veya karla karışık yağmurla birlikte veya değil. _______________________________________________________________________________________ ww = 91-99 Halihazır veya geçmiş saatte oraj ve halihazırda yağış. _______________________________________________________________________________________ 91 Rasat zamanında hafif yağmur. -Geçmiş saat içerisinde oraj. 92 Rasat zamanında orta kuvvette veya kuvvetli yağmur. -Geçmiş saat içerisinde oraj. 93 Rasat zamanında hafif, kar veya karla karışık yağmur -Geçmiş saat içerisinde oraj. veya dolu. 94 Rasat zamanında orta kuvvette veya kuvvetli kar veya -Geçmiş saat içerisinde oraj. karla karışık yağmur veya dolu. 95 Dolusuz , hafif veya orta kuvvette oraj; yağmurlu, karla -Rasat zamanında oraj. karışık yağmurlu veya karlı. 96 Dolu ile birlikte hafif veya orta kuvvette oraj. -Rasat zamanında oraj. 97 Dolusuz, kuvvetli oraj; yağmurlu, karla karışık yağmurlu -Rasat zamanında oraj. veya karlı. 98 Toz veya kum fırtınasıyla birlikte oraj. -Rasat zamanında oraj. 99 Dolu ile birlikte kuvvetli oraj. -Rasat zamanında oraj. _______________________________________________________________________________________

VII.4.9.1.1 Halihazır hava kodlanırken dikkat edilecek hususlar.

1-) Rasat saatinde yağış rasat edildiğinde 20-29 kod rakamları kullanılmayacaktır.

2-) Şimşek görülsün veya görülmesin, yağış istasyonda olsun veya olmasın gök

gürültüsünün ilk duyulması anından itibaren istasyonda oraj meydana gelmiş kabul edilir. Rasat

süresi içerisinde gök gürültüsü duyulursa halihazır havada oraj rapor edilecektir. Gök gürültüsünü

son işitme anından itibaren 10-15 dakika geçmiş ve bu süre içerisinde gök gürültüsü duyulmamış ise

son işitme anı orajın kesildiği an olarak kabul edilir.

83

3-) Yağış şiddeti rasat anındaki şiddetiyle belirlenecektir. Yağışın şiddeti bıraktığı su

miktarından, yağışın devamlılığı ise rasatçının hadiseyi gözlemlemesinden tespit edilecektir. Aralıklı

yağışlar, son bir saat içerisinde en az bir defa kesilen ve tekrar başlayan yağışlardır. Eğer yağış son

bir saat içerisinde kesilmemişse devamlı yağış olarak verilir.

4-) 80-90 arası kod rakamları sadece yağış sağanak şeklindeyse ve rasat anında yağış varsa

kullanılacaktır.

Sağanaklar kümülüform tipi bulutlardan düşerler. Aniden başlama ve kesilme ve genellikle

hızlı ve bazen de yağış şiddetinde büyük değişikliklerle karakterize edilirler. Sağanak şeklinde düşen

damla ve katı parçacıklar genellikle sağanak halinde olmayan yağış anındakinden daha büyüktürler.

( Kümülüform tipi bulutlar arasındaki aralıkları stratiform tipi bulutlar kapatmadığı müddetçe

bulutlar arasında açıklıklar rasat edilebilir.)

5-) Son saat içerisinde oraj var fakat rasat zamanında oraj yok, yağış devam ediyor ise, 91 -

94 arası kod rakamlarından biri kullanılacaktır. Örneğin; bu yağış yağmur sağanağı ise kuvvetine

göre ww = 91 veya 92 eğer yağmur ise yine 91 veya 92 olarak kodlanacaktır. Yağış bir sonraki

saatte kesilirse, yağışın cinsine göre halihazır hava 21 veya 25 ile verilir. 91 veya 92 olarak verilen

hadise, bir sonraki saatte devam ediyorsa yağışın cinsi ve kuvvetine göre Kod - 4677 'e göre karşılık

gelen kod rakamı seçilir.

6-) Gökyüzü görülebilen sis ( 42, 44, 46, 48 ) Hadisesi rasat edildiğinde, sise sebeb olan stratus bulutu, sis olarak değerlendirilecek; ayrıca stratus bulutu olarak kodlanmayacaktır. Sisin üzerinde başka bir bulut rasat ediliyorsa, rasat edilen bulut, bulut grubunda verilir. Sisi oluşturan stratus haricinde, ayrı bir tabaka olarak stratus bulutu rasat edilebiliyorsa bu bulut, bulut grubunda kodlanır. Sisin üzerinde hava açık ise N = 0 kodlanır ve bulut grupları verilmez. 7-) Sisin üzerinde hava tespit edilemiyorsa ( sisin üzeri görülemiyor ) ise sis, gökyüzü görülemeyen sis ( 43, 45, 47, 49 ) olarak kodlanır. Bu durumda h = / ve N = 9 olarak kodlanır. Ve dikine rüyet rasada dahil edilir.

8) Orta kuvvette veya kuvvetli kar sağanağı ( 86 ) hadisesi, 07 ve 08 kod nolu hadiseler verildiğinde de gökyüzünün görülemediği durumlar olabilir. Bu durumda da h = / ve N = 9 olarak kodlanır. Ve dikine rüyet rasada dahil edilir.

84

VII.4.9.1.2 Bazı Hadiseler İçin Açıklamalar ve Kıstaslar :

Kod No Açıklamalar __________ ________________________________________________________________ 04 Görüş uzaklığı 10 km. nin altında, nisbi nem % 70 den azdır. 05,06 Görüş uzaklığı 1-10 km. arasında, nisbi nem % 70 den azdır. 07,08,09 Görüş uzaklığı 8 km. veya daha düşüktür. 10 Görüş uzaklığı 1-10 km. arasında, nisbi nem % 70 ve daha fazladır. 11,12 Görüş uzaklığı 1 km. nin altındadır. 17 Bu hadise 20-49 arasındaki hadiselere tercih edilir. Rapor edilebilmesi için cb bulutu rasat edilmelidir. 18 Rüzgarda en az 16 knot' lık ani bir hız artışıyla birlikte hızın 22 knot veya daha fazla bir değere ulaşması ve en az 1 dakika devam etmesi gereklidir. 20 50, 51, 52, 53, 54, 55, 77, 78 hadiselerinin sona ermesinde kullanılır. 21 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 91, 92 hadiselerinin sona ermesinde kullanılır. 22 70, 71, 72, 73, 74, 75, 93, 94 hadiselerinin sona ermesinde kullanılır. 23 68, 69, 76, 79 hadiselerinin sona ermesinde kullanılır. 24 56, 57, 66, 67 hadiselerinin sona ermesinde kullanılır. 25 80, 81, 82, 91, 92 hadiselerinin sona ermesinde kullanılır. 26 83, 84, 85, 86, 93, 94 hadiselerinin sona ermesinde kullanılır. 27 87, 88, 89, 90, 93, 94 hadiselerinin sona ermesinde kullanılır. 28 Rasat zamanında görüş uzaklığı 1 km. nin üzerinde fakat son saat içerisinde görüş uzaklığı 1 km. nin altında. 42-49 arasındaki hadiselelerin sona ermesinde kullanılır. 29 17, 95, 96, 97, 98, 99 hadiselerinin sona ermesinde kullanılır. 30-35 arası Görüş uzaklığı 1 km. nin altındadır. 36-39 arası Görüş uzaklığı 8 km. veya daha düşüktür. 40 Sisin içinde görüş uzaklığı 1km. nin altında fakat istasyonda görüş uzaklığı 1-5 km. arasındadır. Önceki saatte istasyonda sis yoktur. 41 İstasyonda görüş uzaklığı 0-5 km arasındadır.Önceki saatte istasyonda sis olabilir. 42-49 arası Görüş uzaklığı 1km. nin altındadır. ( 1 km. hariç ) 48,49 Bu hadiselerin rasat edilebilmesi için hava sıcaklığı 0 oC ve daha düşük olmalıdır. 50-59 arası Bu hadiselerin rasat edilebilmesi için stratüs bulutu mutlaka bulunmalıdır. 56,57 Bu hadiselerin rasat edilebilmesi için hava sıcaklığı 5.4oC ve daha düşük olmalıdır. 66,67 Bu hadiselerin rasat edilebilmesi için hava sıcaklığı 5.4oC ve daha düşük olmalıdır. 68,69 Bu hadiselerin rasat edilebilmesi için hava sıcaklığı 8.5oC ve daha düşük olmalıdır. 70-79 arası Bu hadiselerin rasat edilebilmesi için hava sıcaklığı 6.5oC ve daha düşük olmalıdır. 74,75 Görüş uzaklığı 2 km. ve daha düşük olmalıdır.

80-90 arası Bu hadiselerin rasat edilebilmesi için kümülüform tipi bulutların rasat edilmesi gerekir. ( Cumulus, Cumulonimbus bulutları gibi. )

83-86 arası Bu hadiselerin rasat edilebilmesi için hava sıcaklığı 6.5oC ve daha düşük olmalıdır. 87,88 Bu hadiselerin rasat edilebilmesi için hava sıcaklığı 8.5oC ve daha düşük olmalıdır. 89,90 Bu hadiselerin rasat edilebilmesi için mutlaka Cumulonimbus bulutu olmalıdır. 91-94 arası Bu hadiselerin rasat edilebilmesi için son saat içersinde oraj var, fakat rasat zamanında yok. 95-99 arası Bu hadiselerin rasat edilebilmesi için mutlaka Cumulonimbus bulutu olmalıdır.

85

VII.4.9.2 W1W2 : Geçmiş hava ( KOD-4561 )

Geçmiş hava periyotları aşağıdaki gibidir.

a-) 0000, 0600, 1200 ve 1800 GMT rasatlarında 6 saat.

b-) 0300, 0900, 1500 ve 2100 GMT rasatlarında 3 saat.

c-) Saatlik sinoptik rasatlarda geçmiş hava periyodu 1 saattir.

KOD-4561

Kod No : Açıklama :

0 Belirlenen periyot içerisinde bulutlar gökyüzünün 1/2 veya daha azını

kaplıyor.

1 Belirlenen periyot içerisinde bulutlar gökyüzünün 1/2 sinden

fazlasını ve bu periyodun bir kısmında da bulutlar gökyüzünün 1/2

veya daha azını kaplıyor.

2 Belirlenen periyot içerisinde bulutlar gökyüzünün 1/2 sinden fazlasını

kaplıyor.

3 Kum fırtınası, toz fırtınası veya kar savruntusu.

4 Sis veya buz sisi veya kesif kuru duman. ( 40,41,42......48,49 )

5 Çisenti. ( 50,51,...........56,57 )

6 Yağmur. (58,59,60,..........66,67,91,92 )

7 Kar veya karla karışık yağmur. ( 68,69,70,.........75,76,77,78,79,93,94 )

8 Sağanaklar. ( 80,81,..............89,90,91,92,93,94 )

9 Yağışlı veya yağışsız orajlar. ( 17,95,96,97,98,99 )

86

VII.4.9.2.1 Geçmiş Hava Kodlanırken Dikkat Edilecek Hususlar.

1-) W1W2 ve ww ikisi birlikte periyodun ilgili zaman aralığında hüküm süren havayı en iyi

tanımlayacak şekilde kodlanmalıdır. Eğer hava ilgili zaman aralığında tam bir değişikliğe uğramışsa

W1 ve W2 için seçilecek kod rakamı, ww ile gösterilen hadise başlamadan önceki havayı temsil

etmelidir.

2-) Halihazır havada ( ww ) önemli bir hadise var ve geçmiş hava periyodu içinde önemli bir

hadise yoksa (W1W2= 0, 1, 2 ) , geçmiş hava kodlanırken W1 ve W2 için aynı kod rakamı kullanılır.

Örneğin; 76000, 77022, 78011 gibi.

3-) Geçmiş hava periyodu içinde tek tip hava hüküm sürmüşse W1 ve W2 için aynı kod

rakamı kullanılır. Örneğin; 76166, 77377 gibi.

4-) Geçmiş hava periyodu içerisinde birden fazla hava hüküm sürmüşse W1 için en büyük

kod rakamı, W2 için ise ondan sonra gelen kod rakamı seçilmelidir. Örneğin; geçmiş hava periyodu

içinde yağmur, sağanak ve oraj rasat edilmiş ise geçmiş hava 7ww98 olarak rapor edilir.

5-) Geçmiş hava periyodu içinde rasat yapılmamışsa ve ilgili periyot içinde geçmiş hava

yeterli bir şekilde belirlenemiyorsa bu durumda W1W2 = / / olarak verilecektir. Periyodun bir

kısmında geçmiş hava biliniyorsa bu taktirde havanın durumu W1 ile bildirilecek W2 = / şeklinde

kodlanacaktır.

6-) Eğer halihazır ve geçmiş havada önemli hadise yoksa ( halihazır hava KOD-4677 'ye

göre 00, 01, 02, 03 hadiseleri, geçmiş hava KOD-4561 ' e göre 0, 1, 2 hadiseleri ) 7ww W1W2

grubu koda dahil edilmez.

7-) Geçmiş hava periyodu içerisinde birden fazla hava hüküm sürmüşse ve bu ikinci hadise

960ww grubu ile verildiğinde, verilen hadise geçmiş havada belirtilir. Örneğin; periyot boyunca 50

ve 44 hadiseleri varsa 7ww W1W2 grubu 75054 olarak verilir.

8) 00-19 arasındaki hadiselerin ( 17 hariç ) ve 40 hadisesinin geçmişi yoktur.

9) 20-29 arasındaki hadiseler, hadisenin kendisi değildir. Hadisenin bitişini gösterir. Cetvel kayıtlarında 20-29 arası kod rakamları hadise olarak gösterilemez.

87

VII.4.9.2.2 Geçmiş Havanın Kodlanmasıyla İlgili Örnekler :

2350 0050 0150 0250 0350 0450 0550 ww W1W2 7ww W1W2

1- 2/8 4/8 4/8 5/8 7/8 7/8 80 80 11 78011

2- 5/8 6/8 7/8 7/8 7/8 80 80 80 22 78022

3- 0/8 1/8 2/8 4/8 4/8 6/8 50 50 11 75011

4- 80 81 80 6/8 6/8 7/8 80 80 82 78082

5- 70 71 71 71 71 71 71 71 77 77177

6- 45 50 50 50 45 45 45 45 54 74554

7- 60 61 7/8 7/8 7/8 7/8 7/8 02 62 70262

8- 50 50 45 50 60 45 45 45 65 74565

9- 50 50 47 45 45 45 45 45 55 74555

10- 6/8 7/8 80 7/8 15 7/8 15 15 82 71582

11- 5/8 7/8 70 71 71 71 71 71 22 77122

12- 80 95 91 61 95 95 29 29 98 72998

13- 5/8 6/8 7/8 95 91 21 7/8 02 96 70296

14- 5/8 5/8 60 7/8 80 80 25 25 86 72586

15- 7/8 70 71 71 70 71 71 71 22 77122

16- 6/8 60 7/8 60 7/8 7/8 60 60 62 76062

17- 60 61 61 61 61 61 21 21 66 72166

18- 6/8 50 51 51 51 51 20 20 52 72052

19- 6/8 60 61 61 61 61 61 61 22 76122

20- 3/8 4/8 5/8 4/8 6/8 6/8 21 21 11 72111

21- 4/8 4/8 5/8 5/8 6/8 7/8 25 25 11 72511

22- 5/8 5/8 6/8 60 7/8 80 29 29 86 72986

23- 5/8 50 6/8 60 6/8 7/8 25 25 65 72565

24- 10 4/8 5/8 10 5/8 13 7/8 03 11 Verilmez

25- 21 6/8 5/8 10 40 41 3/8 01 41 70141

26- 6/8 5/8 7/8 5/8 6/8 5/8 3/8 01 11 Verilmez

27- 5/8 3/8 2/8 2/8 3/8 2/8 2/8 02 11 Verilmez

28- 5/8 6/8 80 95 92 81 25 25 98 72598

88

VII.4.10 8NhCLCLCH Grubu : Bulut grubu.

Bu grup aşağıdaki durumlarda verilmez.

a-) Bulut olmadığı zaman ( N = 0 ise ).

b-) Sis veya başka bir meteorolojik olay nedeniyle gökyüzü görülemiyorsa ( N = 9 ise ).

c-) Otomatik hava istasyonları bu bilgileri rapor edemedikleri için bu grubu vermezler ( N = / ise ).

8 : Grup göstericisi.

VII.4.10.1 Nh : Rasat edilen alçak bulutların ( alçak bulut yoksa orta bulutların ) toplam

kapalılığı.

- Nh ın kodlanmasında; N ( Toplam Kapalılık ) ın kodlanmasıyla ilgili kurallar aynen

uygulanacaktır. (KOD-2700).

- Havada alçak bulutlar ( CL ) var ise; tüm alçak bulutların toplam kapalılığı Nh olarak rapor

edilir.

- Eğer alçak bulutlar yok fakat orta bulutlar ( CM ) var ise bu durumda orta bulutların toplam

kapalılığı Nh olarak rapor edilir.

- Eğer alçak ve orta bulutlar yok fakat yüksek bulutlar ( CH ) var ise bu durumda Nh = 0

olarak rapor edilir.

- Nh için rapor edilecek bulut türü stratocumulus perlucidus veya altocumulus perlucidus ise

bu durumda Nh 7 veya daha küçük kod rakamı ile rapor edilir.

89

VII.4.10.2 CL : Alçak bulut cinsi. ( KOD - 0513 )

Cumulus ( Cu ), Stratocumulus ( Sc ), Stratus ( St ), Cumulonimbus ( Cb ) bulutları alçak

bulutlardır.

KOD - 0513

Kod No : Bulutun Cinsi : Açıklama : 0 CL bulutları yok. Alçak bulutlar yok. 1 Cumulus humulis veya cumulus frac- Yassılaşmış veya dağınık parçalar halinde

tus veya her ikisi birden.( İyi hava cu- görünen, dikey kalınlığı az olan iyihava mulusleri.) cumulusleri.

2 Tabanları aynı seviyedeki Cumulus Hepsinin tabanları aynı seviyede olmak üzere mediocris veya congestus.Cumulus cumulus veya stratocumulus ile birlikte olan veya fraktus,humulus veya stratocumulus- olmayan genellıkle kubbe veya kule şeklinde tüm- lerle birlikte olabilir. sekleri olan orta veya daha kalın cumulus. 3 Cumulonimbus calvus. Cumulus, stra- Üst kısmındaki uzantıları az çok belirgin ve yassı tocumulus veya stratus ile birlikte ola- olan, dış hatları keskin olmayan, örs şeklinde ol- bilir. mayan cumulonimbus. Cumulus, stratocumulus ve stratus bulutlarıyla birlikte veya değil. 4 Stratocumulus cumulogenitus. Cumulus lerin yayılmasından meydana gelen stratocumulus.Aynı zamanda cumulus de olabilir. 5 Stratocumulus cumulogenitus dışında Cumuluslerin yayılmasından meydana gelmeyen kalan stratocumulus. stratocumulus. 6 Stratus nebulosus veya kötü hava bu- Oldukça belirgin bir tabaka halinde veya düzensiz lutu olmayan stratus fractus veya her şeritler halinde veya heriki halde stratus. Fakat ikisi birlikte. kötü hava stratus fractusu yok. 7 Stratus fractus veya cumulus fractus Kötü hava stratus fractusu veya cumulus fractusu veya herikisi birlikte. ( Kötü hava bu- veya her ikisi birden. Genellikle altostaratus veya lutları. ) Genellikle altostratus veya nimbostratusun altında. nimbostaratusun altında. 8 Cumulus ve Stratocumulus. Tabanla- Cumuluslerin yayılmasından meydana gelmeyen rı farklı seviyede ve stratocumulus stratocumulus ve cumulus. Cumulus ün tabanı cumulogenitus yok. stratocumulus ün tabanıyla farklı seviyededir. 9 Cumulonimbus capillatus. Çoğunluk- Tepesinde belirgin şekilde lifli ve çizgili cirrus ler la örs şeklinde. Cumulonimbus cal- bulunan çoğunlukla örs şeklinde cumulonimbus. vus, cumulus, stratocumulus ve stra- Cumulonimbus calvus, cumulus, stratocumulus ve tus ile birlikte veya değil. stratus ile birlikte veya değil. / Alçak bulutlar karanlık, sis, toz veya Stratocumulus, stratus, cumulus ve cumulonimbus kum fırtınası veya benzer meteorolojik karanlık, sis, toz veya kum fırtınası veya benzer olaylardan dolayı görülemiyor. meteorolojik olaylardan dolayı görülemiyor.

' Kötü Hava ' : Yağışlı durumlarda veya yağıştan kısa bir süre önce veya sonrası için kullanılan bir terimdir.

90

VII.4.10.2.1 CL ( Alçak Bulut ) İçin Kod Rakamı Seçimi :

CL için kod rakamı seçimi aşağıdaki gibidir.

CL= 9

- Cb bulutu olduğunda CL= 1,2,4,5,6,7 ve 8 kod rakamları kullanılmaz.

- Havada en azından 1/8 Cb bulutu varsa ve bu bulut capillatus ( örs şeklinde ) cinsinden ise

bu taktirde CL= 3 olarak ta kodlanamaz. CL= 9 olarak kodlanır. ( Havada diğer alçak bulut çeşitleri

olsa dahi öncelik sırası daima 9 numaranındır.)

CL= 3

- Havada Cb bulutu var, en azından bu Cb bulutunun bir kısmı lifli ve çizgili olur olmaz CL=

9 olarak kodlanır. Aksi taktirde CL= 3 olarak kodlanır. ( Cumulonimbus calvus.)

CL= 4

- Havada stratocumulus cumulogenitus bulutu varsa CL= 1,2,5,6,7 ve 8 kod rakamları

kullanılmaz.

- Eğer havada Cb bulutu varsa duruma göre CL = 9 veya CL= 3 kodlanır. Aksine yukarıdaki

şart sağlanıyorsa CL= 4 olarak kodlanır.

CL= 8

- Tabanları farklı seviyelerde olan ve aynı anda oluşan cumulus ve stratocumulus

bulutları varsa CL=1,2,5,6 ve 7 kod rakamları kullanılmaz.

- Eğer havada Cb varsa duruma göre CL = 9 veya CL = 3 olarak kodlanır.

- Havada Cb yok fakat stratocumulus cumulogenitus varsa CL= 4 kodlanır. Bunların dışında

öncelik CL= 8 dedir.

91

CL= 2

- Havada cumulus mediocris veya cumulus congestus varsa CL= 1,5,6 ve 7 kod rakamları

kullanılmaz.

- Havada Cb varsa duruma göre CL= 9 veya CL= 3 kodlanır.

- Havada Cb yoksa, stratocumulus cumulogenitus varsa CL= 4 olarak kodlanır.

- Havada Cb ve stratocumulus cumulogenitus yoksa ve tabanları cumulus mediocris ve

congestustan farklı seviyelerde stratocumulusun cumulogenitus olmayan bir cinsi mevcutsa CL= 8

kodlanır. Aksi taktirde CL= 2 olarak kodlanır.

CL= 1, 5, 6, 7

- Eğer havada CL= 9, 3, 4, 8 ve 2 kod numaralı bulutlar yoksa CL= 1, 5, 6 ve 7 kod numaralı

bulutlar eşit öncelik hakkına sahiptir.

- 1, 5, 6 ve 7 kod numaralı bulutların seçiminde öncelik hakkı havada hakim olan bulut

cinsine bağlıdır.( Kapalılığı en fazla olan bulut kodlanır.) Kapalılıkta aynı ise bu durumda kod

rakamı büyük olan kodlanır.

92

VII.4.10.3 CM : Orta bulut cinsi. ( KOD - 0515 )

Altocumulus ( Ac ), Altostratus ( As ) ve Nimbostratus ( Ns ) bulutları orta bulutlardır.

KOD - 0515

Kod No : Bulutun cinsi : Açıklama :

0 Orta bulut yok. Altocumulus,altostratus ve nimbostratus mevcut değil.

1 Altostratus translucidus. Büyükce bir bölümü yarı şeffaf olan ve bu bölümüne buzlu camla bakıldığında güneş veya ayın görülebildiği altostratustür. 2 Altostratus opacus veya nimbostratus. Büyük bir kısmı güneş veya ayı tamamen kapatacak ve belli etmeyecek şekilde kalın olan altostratus veya nimbostratus. 3 Altocumulus translucidus. Büyük bir kısmı yarı şeffaf olan, muhtelif ( Tek bir seviyede. ) kısımları yavaş bir şekilde değişen ve yükseklikleri aynı olan altocumulustür.

4 Altocumulus translucidus. Parça, ço- Çoğunlukla badem veya balık şeklinde, oldukca ğunlukla mercek şeklindedir. Devamlı büyük bir kısmı yarı şeffaf, unsurları devamlı bir olarak değişir ve bir veya daha fazla değişiklik gösteren, bir veya birden fazla seviyede seviyede görünür. görünen altocumulus tür. 5 Şeritler halinde altocumulus translu- Şeritler halinde yarı şeffaf altocumulus veya gelişen cidus veya gelişen bir veya daha fazla bir veya daha fazla seviyede görünen ( yarı seviyede görünen kalın altocumulus şeffaf veya kesif ) genelde kalın olan altocumulus. translucidus veya opacus. 6 Altocumulus cumulogenitus veya Cumulus veya cumulonimbuslerin yayılması cumulonimbogenitus . sonucu oluşan altocumulus. 7 Gelişmeyen iki veya daha fazla taba- Gelişmeyen iki veya daha fazla seviyede görünen ka halinde altocumulus translucidus altocumulus veya gelişmeyen kalın bir tabaka veya altocumulus opacus, tek tabaka halinde altocumulus veya altostratus veya halinde altocumulus opacus veya alto- nimbostratus ile birlikte altocumulus. stratus veya nimbostratus ile birlikte altocumulus. 8 Altocumulus castellanus veya floccus. Kuleler veya kale burçları şeklinde sürgün veren altocumulus veya cumuluform öbekleri gibi

görünen altocumulus. 9 Karışık bir gökyüzü oluşturan, genelde Karışık bir gökyüzü oluşturan, çoğu kez birkaç sevi- değişik seviyelerde altocumulus. yede görünen altocumulus. / Orta bulutlar karanlık, sis, toz veya Altocumulus, altostratus ve nimbostratus bulutları kum fırtınası veya benzer meteorolojik karanlık, sis, toz veya kum fırtınası, diğer olaylar veya devamlı bir tabaka halin- meteorolojik olaylar yada çoğu kez alçak bulutların

deki alçak bulutlar nedeniyle görü- devamlı bir tabaka halinde olmasından dolayı lemiyor görülemiyor.

93

VII.4.10.3.1 CM ( Orta Bulut ) İçin Kod Rakamı Seçimi :

CM için uygun kod rakamı seçimindeki öncelik sırası aşağıdaki gibidir.

CM= 9

- Gökyüzünde düzensiz ( karmakarışık ) görünüşlü altocumulus bulutları varsa CM = 1-8 kod

rakamları kullanılmaz. Bu durumda birinci öncelik sırası CM = 9 dur.

CM = 8

- Gökyüzünde altocumulus castellanus veya floccus olduğunda CM = 1,2,3,4 kod rakamları

kullanılmaz.

- Eğer gökyüzünün bir bölümünde düzensiz görünüşlü altocumulus castellanus veya floccus

varsa CM= 9 dur. Bu durumda gökyüzü karışık bir görünüme sahip değilse CM = 8 kodlanır.

CM = 7*

- Eğer altocumulus bulutu, altostratus veya nimbostratus bulutu ile birlikteyse CM = 1-6 kod

rakamları kullanılmaz.

- Eğer gökyüzü karmakarışık bir görünüme sahipse seçilecek kod rakamı CM = 9 dur.

- Eğer altocumulus castellanus veya floccus varsa ve gökyüzü karışık bir görünüme sahip

değilse CM=8 dir.

- Bunların dışında ; altocumulus ile birlikte altostratus veya nimbostratus varsa CM = 7 dir.

* Kod-0515 de CM = 7 olduğunda üç değişik durum vardır.

7* Gökyüzünde altocumulus ile birlikte altostratus veya nimbostratus bulutları vardır.

7** Gökyüzünde iki veya daha fazla seviyede altocumulus bulutu vardır.

7*** Gökyüzünde gelişmeyen tek bir seviyede kalın altocumulus bulutu vardır.

94

CM = 6

- Gökyüzünde altocumulus bulutu varsa CM = 1 ve 2 kod rakamları kullanılmaz.

- Gökyüzünde altocumulus cumulogenitus ( veya cumulonimbogenitus ) bulutu varsa CM =

3, 4, 5 kod rakamları da kullanılmaz.

- Eğer gökyüzü düzensiz bir görünüme sahip ise CM = 9 dur.

- Eğer gökyüzü düzensiz bir görünüme sahip değil ve altocumulus castellanus veya floccus

varsa CM=8 dir.

- Gökyüzü düzenli ve altocumulus castellanus veya floccus yok fakat altocumulus ile birlikte

altostratus veya nimbostratus varsa bu durumda CM = 7 dir.

- Bunların dışında öncelik sırası cumulus veya cumulonimbus bulutlarının yayılmasından

meydana gelen altocumulus cumulogenitus ( veya altocumulus cumulonimbogenitus ) bulutu varsa

CM = 6 dır.

CM = 5

- Gökyüzünde altocumulus bulutu varsa CM = 1 ve 2 kod rakamları kullanılmaz.

- Zamanla gelişen ve gökyüzünü kaplayan altocumulus bulutu olduğunda CM = 3 ve 4

rakamları da kullanılmaz.

- Gökyüzünde altocumulus castellanus veya floccus yok ve gökyüzü düzensiz bir görünüme

de sahip değilse ve gökyüzünde altocumulus cumulogenitus bulutu varsa uygun kod rakamı CM = 6

dır.

- Gökyüzünde altocumulus castellanus veya floccus yok ve gökyüzü düzensiz bir görünüme

sahip değilse ve gökyüzünde altostratus veya nimbostratus bulutu varsa uygun kod rakamı CM = 7

dir.

- Gökyüzünde altocumulus castellanus veya floccus var ve gökyüzü düzenli bir görünüme

sahip ise CM=8, gökyüzü düzensiz bir görünüme sahip ise CM = 9 dur.

- Aksi taktirde CM = 5 olarak kodlanır.

95

CM = 4

- Gökyüzünde CM = 4 cinsi altocumulus bulutları varsa CM = 1, 2 ve 3 kod rakamları

kullanılmaz.

- Eğer CM için 9, 8, 7*, 6 ve 5 rakamları sırasıyla seçilemiyorsa ve gökyüzünde parçalar (

genellikle mercek , badem veya balık şeklinde ) halinde devamlı değişen, altocumulus translucidus

bulutu varsa CM = 4 kodlanır.

CM = 7**

- Eğer gökyüzünde altostratus ve nimbostratus bulutu yoksa ve altocumulus iki veya daha

fazla seviyedeyse ve CM = 9, 8, 7*, 6, 5 ve 4 kod rakamları sırasıyla seçilemiyorsa CM = 7 kodlanır.

- Bu durumda CM = 1, 2 ve 3 kod rakamları kullanılmaz.

CM = 7*** veya 3

- Gökyüzünde altostratus veya nimbostratus bulutu yok ve öncelik sırası CM = 9, 8, 7*, 6, 5,

4, 7** olan bulutlar sırasıyla yoksa; bu durumda CM = 7*** veya CM = 3 kod rakamlarından biri

aşağıdaki gibi seçilir.

- Eğer altocumulus bulutu sadece tek bir seviyede oluşmuş ve bu bulut tabakasının büyük bir

kısmı kesifse ( şeffaf değil ) CM = 7 kullanılır.

- Altocumulus ün büyük bir kısmı yarı şeffaf , bulut tek bir seviyede ve unsurları yavaş bir

şekilde değişiyorsa CM = 3 olarak kodlanır.

CM = 2

- Gökyüzünde altostratus veya nimbostratus bulutu varsa CM = 3, 4, 5 ve 6 kod rakamları

kullanılmamalıdır.

- Gökyüzünde aynı zamanda altocumulus bulutu varsa duruma göre CM = 7, 8 veya 9 kod

rakamlarından biri seçilmelidir.

96

- Gökyüzünde altostratus bulutu var ve büyük bir kısmı güneş veya ay ışığını geçiriyorsa

CM = 1 dir.

- Eğer altostratus veya nimbostratus bulutunun büyük bir kısmı güneş veya ay ışığını

geçirmeyecek kadar yoğun ( kesif ) ise CM = 2 kodlanır.

CM = 1

- Gökyüzünde altostratus bulutu varsa CM = 3, 4, 5 ve 6 kod rakamları kullanılmamalıdır.

- Gökyüzünde aynı zamanda altocumulus bulutu varsa CM = 9, 8 veya 7 kod rakamlarından

uygun biri seçilmelidir.

- Altostratus bulutunun büyük bir kısmı güneş veya ay'ı kapatacak kadar yoğun ise CM = 2

dir. Altostratus bulutunun büyük bir kısmı güneş veya ay'ı kapatacak kadar yoğun değilse CM = 1

olarak kodlanır.

97

VII.4.10.4 CH : Yüksek bulut cinsi. ( KOD - 0509 )

Cirrus ( Ci ), Cirrostratus ( Cs ) ve Cirrocumulus bulutları yüksek bulutlardır.

KOD - 0509

Kod No : Bulutun Cinsi : Açıklama : 0 Yüksek bulut yok. Cirrus, cirrostratus ve cirrocumulus yok. 1 Gelişmeyen cirrus fibratus bazen de İnce iplik ( lif ), bazende çengel ( virgül ) cirrus uncinus. şeklinde gelişmeyen cirrus lerdir. 2 Cirrus spissatus (Genellikle çoğal- Kesif, çoğalmayan parçalar veya karışık desteler mayan parçalar veya karışık deste- şeklinde bazende cumulonimbus bulutunun üst ler şeklinde, bazen cumulonimbus kısmının kalıntıları olarak görünen cirrus; veya bulutunun üst kısmının kalıntıları kulecikler şeklinde kale burcları gibi filiz veren olarak görünürler.) veya cirrus cas- cirrus veya cumuliform öbekleri görünümüne sahip tellanus veya cirrus floccus. cirrus. 3 Cirrus spissatus cumulonimbo- Çoğunlukla örs şeklindeki cumulonimbus bulutunun genitus. üst kısımlarından oluşan yoğun cirrus. 4 Cirrus uncinus veya fibratus veya Çengel ( virgül ) veya iplik ( lif ) şeklinde veya her herikisi birden, gelişmekte ve genel- iki şekilde, sürekli gelişme halinde ve zamanla likle kalıncadır. kesifleşen cirrus lerdir. 5 Cirrus ( çoğunlukla şeritler halinde ) Çoğunlukla şeritler halinde ufkun karşıt iki veya bir ve cirrostratus veya sadece cirro- noktasına doğru birleşmeye başlamış cirrus ve stratus.Devamlı gelişmektedir ve ge- cirrostratus veya sadece cirrostratus.Bu bulutlar nellikle kalıncadır fakat bu örtünün gelişmekte ve genellikle kalıncadır. Fakat bu örtü- devamı ufkun üzerinde 450 ye ulaş- nün devamı ufkun üzerinde 450 ye ulaşmaz. maz. 6 Cirrus ( çoğunlukla şeritler halinde ) Çoğunlukla şeritler halinde ufkun karşıt iki veya bir ve cirrostratus veya sadece cirro- noktasına doğru birleşmeye başlamış cirrus ve stratus.Devamlı gelişmektedir ve ge- cirrostratus veya sadece cirrostratus. Devamlı ge- nellikle kalıncadır. Bu bulut örtüsü- lişmektedir ve genellikle kalıncadır. Bu bulut örtü- nün devamı ufkun üzerinde 450 den sünün devamı ufkun üzerinde 450 den fazladır. fazladır. 7 Gökyüzünün tamamını kaplayan Cirrostratus bulutu bir tül perde gibi gökyüzünün cirrostratus. tamamını kaplar. 8 Gelişmeyen ve gökyüzünün tama- Gelişmeyen ve gökyüzünü tamamen kaplamayan mını kaplamayan cirrostratus. cirrostratus. 9 Cirrocumulus ( yalnız veya yüksek Sadece cirrocumulus; veya cirrus veya cirrostratus bulutlar içerisinde cirrocumulus veya her ikisiyle birlikte cirrocumulus fakat cirro- hakim durumda ). cumulus çoğunlukta. / Yüksek bulutlar karanlık, sis, toz Cirrus, cirrostratus ve cirrocumulus karanlık, sis, veya kum fırtınası, benzer meteoro- toz veya kum fırtınası, benzer meteorolojik olaylar lojik olaylar veya devamlı bir tabaka veya çoğu kere alçak veya orta bulutların devamlı oluşturan daha alçak bulutlar nede- bir tabaka oluşturması nedeniyle görülemiyor. niyle görülemiyor.

98

VII.4.10.4.1 CH ( Yüksek Bulut ) İçin Kod Rakamı Seçimi :

CH için uygun kod rakamı seçimindeki öncelik sırası aşağıdaki gibidir.

CH = 9

- Gökyüzünde sadece cirrocumulus bulutu varsa veya cirrocumulus bulutunun kapalılığı

gökyüzünde var olan cirrus veya cirrostratus ün birlikte kapladığı alandan fazla ise bu durumda

CH = 9 dur.

CH = 7

- Gökyüzünde cirrostratus bulutu varsa CH =1, 2, 3 ve 4 kod rakamları kullanılmaz.

- Cirrostratus bulutu gökyüzünün tamamını kaplıyorsa CH = 5, 6, 8 ve 9 kod rakamları

kullanılmaz.

- Bu durumda CH = 7 olarak kodlanır.

CH = 8

- Gökyüzünde cirrostratus bulutu varsa CH = 1, 2, 3 ve 4 kod rakamları kullanılmaz.

- Yüksek bulutlar içerisinde cirrocumulus bulutu hakim durumdaysa CH = 9 dur.

- Cirrostratus bulutu gökyüzünün tamamını kapatıyorsa CH = 7 dir.

- Yüksek bulutlar içerisinde cirrocumulus bulutu hakim durumda değilse ve gelişmekte olan

cirrostratus bulutu varsa bu durumda CH = 5 veya 6 kod rakamlarından biri kullanılabilir.

- Aksi halde CH = 8 olarak kodlanır.

CH = 6

- Gökyüzünde cirrostratus bulutu varsa CH = 1, 2, 3 ve 4 kod rakamları kullanılmaz.

- Cirrostratus bulutu devamlı bir gelişme halindeyse CH = 7 ve 8 kod rakamları kullanılmaz.

99

- Eğer cirrocumulus bulutunun miktarı cirrus ve cirrocumulus bulutlarının toplam

kapalılığından fazlaysa CH = 9 dur.

- Gelişen cirrostratus bulutunun sürekliliği ufkun üzerinde 450 nin altındaysa CH = 5 dir. ( Bu

durumda cirrocumulus bulutunun miktarı cirrus ve cirrostratus ün toplam kapalılığından azdır.)

- Aksi halde CH = 6 olarak kodlanır.

CH = 5

- Gökyüzünde cirrostratus bulutu varsa CH = 1, 2, 3 ve 4 kod rakamları kullanılmaz.

- Cirrostratus bulutu devamlı bir gelişme halindeyse CH = 7 ve 8 kod rakamları da

kullanılmaz.

- Cirrocumulus miktarı cirrus ve cirrostratus bulutlarının toplam kapalılığından fazla ise CH =

9 dur.

- Ufkun üzerinde 450 den daha fazla bir örtüye sahip olan devamlı gelişme halinde

cirrostratus bulutu varsa CH = 6 dır. ( Bu durumda cirrocumulus bulutunun miktarının cirrus ve

cirrostratus bulutlarının toplam kapalılığından daha az olduğu unutulmamalıdır.)

- Aksi halde CH = 5 olarak kodlanır.

Not : CH = 9 verilemiyorsa ve gökyüzünde cirrostratus bulutu yoksa aşağıdaki kod rakamları

kullanılır.

CH = 4

- Devamlı bir gelişme halinde cirrus bulutu varsa CH = 1, 2, ve 3 kod rakamları kullanılmaz.

- Gökyüzünde cirrostratus bulutu varsa CH = 5, 6, 7 veya 8 kod rakamlarından uygun olanı

seçilir.

- Gökyüzündeki cirrocumulus bulutunun miktarı cirrus ve cirrostratus bulutlarının toplam

kapalılığından fazla ise CH = 9 dur.

- Aksi halde CH = 4 olarak kodlanır.

100

CH = 3

- Gökyüzünde cirrus spissatus cumulonimbogenitus bulutu varsa CH = 1 ve 2 kod rakamları

kullanılmaz.

- Gökyüzünde cirrocumulus miktarı cirrus ve cirrostratusun birlikte kapladığı alandan fazla

ise CH =9 dur.

- Gökyüzünde cirrostratus bulutu var ve cirrocumulus bulutunun miktarı cirrus ve cirrostratus

bulutlarının toplam kapalılığından az ise duruma göre CH = 5, 6, 7 veya 8 kod rakamlarından biri

seçilir.

- Gökyüzünde cirrostratus bulutu yoksa ve cirrocumulusun miktarı cirrusların kapalılığından

az ve cirrus fibratus veya uncinus sürekli gelişme halindeyse CH = 4 dür.

- Aksi halde CH = 3 olarak kodlanır.

CH = 2 veya 1

- Gökyüzündeki yüksek bulutlar CH =3, 4, 5, 6, 7, 8 ve 9 kod rakamlarıyla gösterilemiyorsa;

CH olarak kodlanacak bulutun öncelik sırası bulutun toplam kapalılık miktarına bağlıdır. Eğer CH =

1 in kapalılık miktarı daha fazla ise CH = 1 aksi halde CH = 2 olarak kodlanır. ( Kapalılık miktarları

aynı ise CH = 2 dir.)

101

VII.5 KISIM 3 : Bu kısım bölgesel ihtiyaçlar için kullanılır.

333 : Kısım 3 göstericisi.

VII.5.1 1SnTxTxTx Grubu : Ondalığına kadar azami sıcaklık.

Bu grup sadece 1800 GMT rasadında rapora dahil edilir.

1 : Grup göstericisi.

Sn : Sıcaklığın işareti. ( KOD - 3845 )

KOD-3845

Kod No : Açıklama :

0 Sıcaklık 00C veya üzerinde.

1 Sıcaklık 00C nin altında.

VII.5.1.1 TxTxTx : İşareti Sn ile belirtilen, ondalığına kadar gündüzün en yüksek sıcaklığı.( 0C )

Azami sıcaklık 0600GMT-1800GMT arasındaki 12 saatlik periyot içerisindeki en

yüksek hava sıcaklığını gösterir. Azami termometre 0600 GMT rasadında irca edilir.

VII.5.2 2SnTnTnTn Grubu : Ondalığına kadar asgari sıcaklık.

Bu grup sadece 0600 GMT rasadında rapora dahil edilir.

2 : Grup göstericisi.

Sn : Sıcaklığın işareti. ( KOD - 3845 )

VII.5.2.1 TnTnTn : İşareti Sn ile belirtilen, ondalığına kadar gecenin en düşük sıcaklığı.( 0C )

Asgari sıcaklık 1800GMT-0600GMT arasındaki 12 saatlik periyot içerisindeki en

düşük hava sıcaklığını gösterir. Asgari termometre 1800 GMT rasadında irca edilir.

102

VII.5.3 3ESnTgTg Grubu : Kar veya ölçülebilir buz örtüsü olmaksızın yerin hali ve toprak

üstü asgari sıcaklık grubu.

Bu grup sadece 0600 GMT rasadında rapora dahil edilecektir.

3 : Grup göstericisi.

VII.5.3.1 E : Kar veya ölçülebilir buz örtüsü olmaksızın yerin hali. ( KOD - 0901 )

KOD - 0901

Kod No : Açıklama :

0 Yeryüzeyi kuru. ( Çatlaksız ve kayda değer toz veya kum tanecikleri yok.)

1 Yeryüzeyi nemli.

2 Yeryüzeyi ıslak. ( Yüzeyde küçük veya büyük su birikintileri var.)

3 Yeryüzeyi taşkın sonucu sularla kaplı.

4 Yeryüzeyi don.

5 Yeryüzeyi şeffaf buzlu.

6 Yeryüzünü tamamen kaplamayan toz veya kum.

7 Yeryüzünü tamamen kaplayan ince kuru toz veya kum örtüsü.

8 Yeryüzünü tamamen kaplayan orta veya kalın kuru toz veya kum örtüsü.

9 Yeryüzeyi çatlaklarla birlikte aşırı kurak.

Not : a-) 0, 1, 2, 4 kod rakamlarındaki açıklamalar temsil edici çıplak yerlere 3, 5, 6, 7, 8, 9

kod rakamlarındaki açıklamalar ise açık temsil edici sahalara uygulanır.

b-) Tüm durumlarda mümkün olan en yüksek kod rakamı seçilmelidir.

c-) E ( yerin hali ) kodlanırken rasattaki sıcaklık ve hava durumuyla uygunluğuna

dikkat edilmelidir. Örneğin ; sıcaklık –10 0C iken E = 1 veya 2 , halihazır hava yağmurlu iken E =

0,6,7,8 ve 9 verilemez.

103

Sn : Sıcaklığın işareti. ( KOD - 3845 )

VII.5.3.2 TgTg : Toprak üstü asgari sıcaklık. ( Tam 0C olarak. )

Örneğin; toprak üstü asgari sıcaklık 2.4 0C ise TgTg = 02

" " " " 11.5 0C ise TgTg = 12

" " " " 12.5 0C ise TgTg = 12 olarak kodlanır.

Toprak üstü asgari sıcaklık herhangi bir sebeple verilemiyorsa bu grup 3E/// şeklinde

verilecektir.

Eğer yerde kar veya ölçülebilir buz örtüsü varsa bu grup 3 / SnTgTg olarak kodlanır ve yerin

hali 4E'sss grubu ile verilir.

VII.5.4 4E'sss Grubu : Yerin hali ve toplam kar kalınlığı grubu. ( Yerde kar veya ölçülebilir

buz var. )

Bu grup yerde kar veya ölçülebilir buz olduğu zaman 0600 GMT rasadında rapor edilir.

4 : Grup göstericisi.

VII.5.4.1 E' : Yerde kar veya ölçülebilir buz örtüsü olduğunda yerin hali. ( KOD - 0975 )

104

KOD - 0975

Kod No : Açıklama :

0 Yer çoğunlukla buzla örtülü.

1 Yerin yarısından azını kaplayan kuru veya sulu kar. ( Buzlu veya buzsuz.)

2 Yerin en az yarısını fakat tamamını kaplamayan kuru veya sulu kar. ( Buzlu veya

buzsuz.)

3 Yerin tamamını kaplayan kuru veya sulu düzgün kar örtüsü.

4 Yerin tamamını kaplayan kuru veya sulu düzgün olmayan kar örtüsü.

5 Yerin yarısından azını kaplayan gevşek kuru kar örtüsü.

6 Yerin en az yarısını fakat tamamını kaplamayan gevşek kuru kar örtüsü.

7 Yerin tamamını kaplayan gevşek düz kar örtüsü.

8 Yerin tamamını kaplayan gevşek düzgün olmayan kar örtüsü.

9 Yerin tamamını kaplayan kar örtüsü, derin birikintiler var.

Not : a-) E' kodundaki tanımlamalar açık ve temsil edici alanlara uygulanır.

b-) Bütün durumlarda uygulanabilen en yüksek kod rakamı seçilir.

c-) Yukarıdaki kod tablosundaki buzlu durumlar kar yağışından başka diğer katı

yağışları da içerir.

VII.5.4.2 sss : Santimetre olarak toplam kar kalınlığı. ( KOD - 3889 )

KOD - 3889

Kod No : Toplam Kar Kalınlığı ( cm ) :

001 1 cm.

002 2 cm.

003 3 cm.

. .

. .

. .

995 995 cm.

996 996 cm.

997 1/2 cm' den az.

998 Kar örtüsü devamlı değil.

999 Ölçüm yapılamıyor veya sağlıklı değil.

105

- Ölçüm rasat saatindeki yerdeki kar, buz ve diğer katı yağış şekillerini içine alır.

- Derinlik düzenli olmadığı zaman çevreyi temsil eden örnek bir alan üzerindeki ortalama

derinlik rapor edilecektir.

- Rasat saatinde yerdeki kar erimiş ise bu grup koda dahil edilmez.

VII.5.5 5EEEiE Grubu : Günlük buharlaşma veya evapotranspirasyon miktarı grubu.

Bu grup sadece 0600 GMT rasadında rapor edilecektir.

5 : Grup göstericisi.

VII.5.5.1 EEE : Son 24 saatlik buharlaşma veya evapotranspirasyon miktarı.

( Milimetrenin ondalığına kadar.)

Örneğin; buharlaşma miktarı 3.7 mm. ise EEE = 037

" " 11.7 mm. ise EEE = 117 olarak kodlanacaktır.

VII.5.5.2 iE : Buharlaşma ölçümünde kullanılan alet tipi veya evapotranspirasyon için rapor

edilecek ürün çeşidi ( KOD - 1806 )

KOD- 1806

Kod No : Kullanılan Alet veya Ürün Çeşidi : Bilgi Çeşidi :

0 USA açık pan evaporimetre ( örtüsüz ) Buharlaşma

1 USA açık pan evaporimetre ( ağla örtülü ) Buharlaşma

2 GGI-3000 evaporimetre ( sunken ) Buharlaşma

3 20 m2 'lik tank Buharlaşma

4 Diğerleri Buharlaşma

5 Pirinç Evapotranspirasyon

6 Buğday Evapotranspirasyon

7 Mısır Evapotranspirasyon

8 Süpürge darısı Evapotranspirasyon

9 Diğer ürünler Evapotranspirasyon

106

- Buharlaşma rasadı yapmayan istasyonlar bu grubu vermeyecektir.

- Ölçüm buharlaşma havuzundan alınıyorsa iE = 1; piş ( pich ), wilt vb. ile buharlaşma

ölçümü yapılıyorsa iE = 4 olarak kodlanacaktır. Buharlaşma ölçümü yapılmadığı zamanlarda bu

grup koda dahil edilmeyecektir.

VII.5.6 55SSS Grubu : Güneşlenme süresi grubu.

Bu grup sadece 0600 GMT rasadında rapor edilecektir.

55 : Grup göstericisi.

VII.5.6.1 SSS : Saatin ondalığına kadar 24 saatlik güneşlenme süresi.

Örneğin, bir gün önceki güneşlenme süresi 4.5 saat ( 4 saat 30 dakika ) ise 55SSS grubu

55045 olarak kodlanıp 0600 GMT rasadında koda dahil edilecektir.

Helyograf aleti olmayan istasyonlar bu grubu vermeyecektir.

VII.5.7 J5F24F24F24F24 Grubu : Radyasyon grubu.

Bu grup sadece 0600 GMT rasadında rapor edilecektir.

VII.5.7.1 J5 : Radyasyon tipi.

Kod No : Radyasyon Tipi :

0 Pozitif net radyasyon.

1 Negatif net radyasyon.

2 Küresel güneş radyasyonu.

3 Diffuz güneş radyasyonu.

4 Aşağı doğru uzun dalga radyasyonu.

5 Yukarı doğru uzun dalga radyasyonu.

6 Kısa dalga radyasyonu.

Ülkemizde aktinograf aletiyle küresel güneş radyasyonu ölçüldüğü için J5 = 2 olarak

kodlanacaktır.

107

VII.5.7.2 F24F24F24F24 : cm2 ' de joule olarak son 24 saatlik radyasyon miktarı.

- 24 saatlik toplam global radyasyon ( aktinograftan ölçülen değer ) 4.1868 ile çarpılarak

joule / cm2 ye çevrilecektir.

- Toplam radyasyon değeri tam değer ( ondalıksız ) olarak verilecektir.

Örneğin; aktinograftan ölçülen değer 318 ise 318 x 4.1868 = 1331.4 j / cm2 olacağından

J5F24F24F24F24 = 21331 olarak kodlanacaktır. Hesaplanan değer 1273.5 ise, bu grup 21274 olarak

verilir.

Radyasyon ölçen ( aktinograf , piranometre v.s. aleti olan ) istasyonlar bu grubu

vereceklerdir.

VII.5.8 7R24R24R24R24 Grubu : 24 saatlik toplam yağış miktarı.

Bu grup sadece 0600 GMT rasadında rapor edilecektir.

7 : Grup göstericisi.

VII.5.8.1 R24R24R24R24 : Milimetrenin ondalığına kadar 24 saatlik yağış miktarı.

Kod No : Yağış Miktarı :

0000 Kullanılmaz.

0001 0.1 mm

0002 0.2 mm

. .

. .

0009 0.9 mm

0010 1 mm

0011 1.1 mm

. .

. .

108

0019 1.9 mm

0020 2 mm

0021 2.1 mm

. .

. .

9997 999.7 mm

9998 999.8 mm

9999 iz

- Bir gün önceki 0600 GMT rasadından; rasat zamanına ( 0600 GMT ) kadar olan 24 saatlik

toplam yağış miktarı milimetrenin ondalığına kadar bu grupta verilir.

- Son 24 saat içerisinde yağış olmadığı zaman bu grup koda dahil edilmez.

- Burada verilen yağış miktarının; bir gün önceki 1800 GMT ve o günkü 0600 GMT

rasatlarında 6RRRtR grubu ile verilen yağış miktarlarının toplamı olduğuna dikkat edilmelidir.

VII.5.9 8NsChshs Grubu : Bulut açılım grubu.

Bu grup gökyüzünde bulut olduğu zaman bütün ana ve ara sinoptik saatlerde aşağıda

açıklanan kurallar içerisinde koda dahil edilecektir.

8 : Grup göstericisi.

VII.5.9.1 Ns : Yüksekliği hshs ve cinsi C ile verilen bulutun kapalılık miktarı. ( KOD - 2700 )

Bu kod tablosu N toplam kapalılık kod tablosuyla aynıdır.

Verilecek bulutun kapalılığı ( Ns ), gökyüzünün gelişmesi ( bulutların hareketi ) dikkate

alınarak sanki diğer bulutlar yokmuş gibi kodlanacaktır.

109

VII.5.9.2 C : Bulutun cinsi. ( KOD - 0500 )

KOD - 0500 Kod No : Bulutun Cinsi : Kod No : Bulutun Cinsi : 0 Cirrus ( Ci ) 5 Nimbostratus ( Ns ) 1 Cirrocumulus ( Cc ) 6 Stratocumulus ( Sc ) 2 Cirrostratus ( Cs ) 7 Stratus ( St ) 3 Altocumulus ( Ac ) 8 Cumulus ( Cu ) 4 Altostratus ( As ) 9 Cumulonimbus ( Cb ) / Bulutlar karanlık, sis, toz veya kum fırtınası veya benzer meteorolojik olaylardan dolayı görülemiyor. VII.5.9.3 hshs : Kapalılığı Ns ve cinsi C ile verilen bulutun yerden yüksekliği veya dikine rüyet. ( KOD 1677 ) KOD - 1677 Kod No: Metre : Feet : Kod No: Metre : Feet : Kod No: Metre : Feet : 00 <30 <100 34 1020 3400 67 5100 17000 01 30 100 35 1050 3500 68 5400 18000 02 60 200 36 1080 3600 69 5700 19000 03 90 300 37 1110 3700 70 6000 20000 04 120 400 38 1140 3800 71 6300 21000 05 150 500 39 1170 3900 72 6600 22000 06 180 600 40 1200 4000 73 6900 23000 07 210 700 41 1230 4100 74 7200 24000 08 240 800 42 1260 4200 75 7500 25000 09 270 900 43 1290 4300 76 7800 26000 10 300 1000 44 1320 4400 77 8100 27000 11 330 1100 45 1350 4500 78 8400 28000 12 360 1200 46 1380 4600 79 8700 29000 13 390 1300 47 1410 4700 80 9000 30000 14 420 1400 48 1440 4800 81 10500 35000 15 450 1500 49 1470 4900 82 12000 40000 16 480 1600 50 1500 5000 83 13500 45000 17 510 1700 51 84 15000 50000 18 540 1800 52 85 16500 55000 19 570 1900 53 Kullanılmaz 86 18000 60000 20 600 2000 54 87 19500 65000 21 630 2100 55 88 21000 70000 22 660 2200 56 1800 6000 89 21000 70000 23 690 2300 57 2100 7000 Kod No : Metre : 24 720 2400 58 2400 8000 90 50m. den az 25 750 2500 59 2700 9000 91 50 - 100 26 780 2600 60 3000 10000 92 100 - 200 27 810 2700 61 3300 11000 93 200 - 300 28 840 2800 62 3600 12000 94 300 - 600 29 870 2900 63 3900 13000 95 600 - 1000 30 900 3000 64 4200 14000 96 1000 - 1500 31 930 3100 65 4500 15000 97 1500 - 2000 32 960 3200 66 4800 16000 98 2000 - 2500 33 990 3300 99 2500m veya daha fazla yada bulut yok.

110

Not : tespit edilen yükseklik ( 90-99 ıskalası hariç ), iki değer arasında kalıyor ise küçük olan kod

rakamı seçilir. 90 - 99 arasında iki değerden büyük olanına eşitse yüksek kod rakamı seçilir.

VII.5.9.4 Bulut Açılımları Kodlanırken Dikkat Edilecek Hususlar

Bu grup farklı seviyelerde bulunan bulut tabakalarını rapor ederken tekrarlanır. Bu şekildeki

bulut tekrar sayısı cumulonimbus ( Cb ) bulutunun olmaması halinde en fazla 3 olur. Cumulonimbus

bulutları rasat edildiği taktirde, Cb bulutu her zaman rapor edilir ve bu durumda tekrar edilen bulut

sayısı 4 olabilir.

Rapor edilecek bulut tabakalarının seçimi aşağıdaki kurallara uygun olarak yapılacaktır. Bu

kurallara 1-3-5 kuralı denir.

1-En alçak seviyedeki bulutun kapalılığı 1/8 veya daha fazla,

2-Bundan sonra gelen ikinci seviyedeki bulutun kapalılığı 3/8 veya daha fazla,

3-Daha sonra gelen bulutun kapalılığı 5/8 veya daha fazla olmalıdır.

Eğer havada Cb bulutu varsa ve Cb bulutunun taban yüksekliği diğer alçak bulutlardan daha

düşük ise, Cb bulutu bulut açılım grubunda verildikten sonra Cb üzerindeki ikinci bulut tabakasını

verebilmek için 3/8 ve üçüncü bulut tabakasını verebilmek için 5/8 kapalılık şartı aranır. Bu

durumda bulut açılım grup sayısı en fazla 3 olur. Bu durumun aksine yani Cb bulutunun taban

yüksekliği diğer bir alçak bulutun taban yüksekliğinden fazla ise bu durumda;en alçak bulut tabakası

birinci bulut olarak verildikten sonra Cb bulutu ikinci bulut tabakası olarak verilir. Cb bulutunun

kapalılığı 3/8 veya daha fazlaysa, üçüncü bulut tabakası için 5/8 veya daha fazla kapalılık aranır.Bu

durumda verilen bulut sayısı üçü geçmez. Eğer Cb bulutunun kapalılığı 1/8 veya 2/8 ise üçüncü

bulut tabakası için 3/8 kapalılık ve dördüncü bulut için ise 5/8 bulut kapalılığı aranır. Bu durumda

bulut sayısı 4 olabilir.

Grupların rapor edilme sırası daima alçak tabakalardan yüksek tabakalara doğru olacaktır.

Gökyüzü açık olduğu zaman ( N = 0 ) bu grup verilmeyecektir.

111

Gökyüzü görülmediği zaman ( N = 9 ), açılım grubu 89/hshs olarak kodlanacaktır. Burada

hshs engelleyici bir ortam içerisinde dikine görüş uzaklığıdır. Bu durumda Kısım-1 deki bulut grubu

koda dahil edilmez.

Herhangi bir sebeple bulut rasadı yapılmadığı zaman ( N = / ) bulut açılım grupları koda

dahil edilmez.

Tabanları aynı seviyede iki veya daha fazla tipte bulut görülüyorsa, bu bulutların ( 1-3-5

kuralına göre ) rapor edilmesi aşağıda kurallara uygun olarak yapılacaktır.

1- Eğer bu bulutlar içerisinde Cb bulutu yoksa kapalılığı fazla olan bulutun cinsi kodlanır.

Kapalılık olarak da ( Ns ) hepsinin toplam kapalılığı verilir.

2- Eğer Cb bulutu yok ve aynı kapalılıkta iki veya daha fazla bulut cinsi varsa bunların

içerisinden kod rakamı büyük olan bulut cinsi rapor edilir. Ns ile de tabanları aynı seviyede olan

bulutların toplam kapalılığı verilir.

3- Eğer tabanları aynı seviyede olan bu bulut cinsleri içerisinde Cb bulutu varsa

Cumulonimbus bulutu ayrı bir grup olarak verilir, kalan bulut veya bulutların toplam kapalılığı 3/8

veya daha fazla ise bu taktirde ikinci bulut olarak bu bulut rapor edilir. Kapalılığı 3/8 den az ise

bulut koda dahil edilmez.

Örneğin; gökyüzünde 2/8 Cb 3000' ve 3/8 Cu 3000' varsa, 82930 83830 şeklinde kodlanır.

" 2/8 Cb 3000' ve 2/8 Cu 3000' varsa, 82930 kodlanır. Kalan miktar 1-

3-5 kuralına uymadığı için koda dahil edilmez.

112

BULUT GRUBU VE BULUT AÇILIM GRUPLARININ KODLANMASI

B U L U T L A R

Sıra

No

En Alçak Bulut 2. Alçak Bulut Orta Bulut

Yüksek

Bulut

N

Mik

tar

Cin

si

Tab

an

Yük

.

Mik

tar

Cin

si

Tab

an

Yük

.

Mik

tar

Cin

si

Mik

tar

Cin

si

1 9 / / /

2 4 1 St 300' 4 Ac,As

3 7 4 Sc 1500' 2 Ac 4 Cs

4 6 2 Sc 2500' 1 Ac 6 Cs

5 6 2 Cu 2500' 3 Sc 4000' 3 Cc

6 5 2 Ac 5 Ci

7 8 3 St 500' 8 Ns 3000'

8 7 1 St 1000' 4 Cb 2500' 2 Ac 5 Ci

9 7 2 Cu 2500' 2 Sc 3000' 4 Ac 7 Cs

10 5 2 Cu 2500' 2 Sc 3500' 4 Ac

11 7 1 Cb 2500' 2 Cu 3000' 6 Ac

12 7 3 Cu 2500' 2 Cb 3000' 3 Ac 5 Ci

13 7 2 Cu 2000' 3 Cb 2500' 3 Ac 5 Ci

14 5 2 Cu 3000' 3 Sc 3000'

15 6 3 Cu 3000' 3 Sc 3000'

16 7 2 Cb 2500' 2 Cu 2500' 5 Ac

17 7 2 Cb 2500' 3 Cu 2500' 6 Ac

18 6 1 St 1200’ 2 Cu 2500’ 4 Ac 6 Cc

113

Sıra No : h : 8NhCLCMCH Grubu : 8NsChshs Grupları :

1 / Verilmez 89/01

2 0 81670 81703 84360

3 4 84535 84615

4 5 82536 82625 86270

5 5 84809 82825 83640

6 9 82034 82360 85068

7 2 8372/ 83705 88530

8 4 84953 81710 84925

9 5 83858 82825

10 5 83850 82825

11 5 83360 81925 86358

12 5 85952 83825 82930 83358 85070

13 5 84952 82820 83925

14 5 85400 85630

15 5 86200 86830

16 5 84950 82925 85358

17 5 85990 82925 83825 86358

18 4 83235 81712

Bulut cinsi olarak C=4 , 5 yani Altostratus veya Nimbostratus verildiğinde Ns olarak verilen

bulut kapalılığı 6/8 veya daha fazla olmalıdır.

Cumuluform tipi bulutlar ( Cu, Ac ) rasat edildiğinde gökyüzünde az da olsa açıklıklar

kalacağından bu bulutların kapalılığı 8/8 olamaz.

114

VII.5.9.5 Bulut Cinsleri İle İlgili Açıklamalar :

Bulut Cinsi (8NsC hshs) : Açıklama ( 8NhCLCMCH ) :

0 CH= 1, 2, 3, 4

1 CH= 9

2 CH= 5, 6, 7, 8

3 CM= 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

4 CM= 1, 2, 7

5 CM= 2

6 CL= 4, 5, 8, 3, 9

7 CL= 6, 7, 1, 5, 2, 3, 9

8 CL= 1, 2, 8, 9

9 CL= 3, 9

VII.5.10 910 f f Grubu : Rüzgar hamlesi grubu.

910 : Grup göstericisi.

VII.5.10.1 f f : Knot olarak rüzgarın hamle miktarı.

Bu grup rüzgarda hamle olduğu zaman tüm ana ve ara sinoptik saatlerde verilir.

Rasat saatinden 10 dakika önceki zaman süresi içerisinde rüzgar hızının bir ara ortalama

rüzgar hızından 10 knot veya daha fazla olması gerekir. Eğer ortalama rüzgar hızıyla hamle

arasındaki fark 10 knot'dan az ise bu grup koda dahil edilmez.

Rüzgar hamlesi; ani fakat belirgin bir hız artışıdır. Bu artış yaklaşık 10 saniye en fazla 20

saniye devam edebilir.

Rüzgar hamlesinin 100 knot veya daha yüksek bir değere ulaştığı durumlarda 910 f f =

91099 kodlanır ve hamlenin gerçek değeri hemen arkasından 00 f f f grubunda verilir.

Örneğin; rüzgarın hamlesi 112 knot ise 91099 00112 şeklinde iki grup olarak verilecektir.

115

VII.5.11 911 f f Grubu : Rüzgar hamlesi grubu.

911 : Grup göstericisi.

VII.5.11.1 f f : En süratli rüzgar hızı. (Knot olarak)

Bu grup Otomatik Meteorolojik Ölçüm Sistemi olan istasyonlar tarafından koda dahil

edilmektedir.

Buradaki ff değeri, yapılan rasadın Geçmiş Hava periyodu içindeki en süratli rüzgar

hızıdır.

VII.5.12 924SVs Grubu : Denizin hali ve denize doğru görüş uzaklığı grubu.

Bu grup tespit edilen kıyı istasyonlarımız tarafından tüm ana ve ara sinoptik rasat

saatlerinde verilecektir.

924 : Grup göstericisi.

VII.5.12.1 S : Denizin hali. ( KOD - 3700 )

KOD - 3700

Kod No : Denizin Hali : Dalga Yüksekliği ( m ) :

0 Durgun ( cam gibi ) 0

1 Hafif çırpıntılı 0 - 0.1

2 Küçük dalgalı 0.1 - 0.5

3 Hafif çalkantılı 0.5 - 1.25

4 Orta dalgalı 1.25 - 2.5

5 Kaba dalgalı 2.5 - 4.0

6 Çok kaba dalgalı 4 - 6

7 Yüksek dalgalı 6 - 9

8 Çok yüksek dalgalı 9 - 14

9 Korkunç dalgalı 14' den fazla

116

Not : Bu değerler, açık denizde rüzgar tarafından meydana getirilen dalgaları gösterir. tespit edilen

yükseklik değeri, tablodaki yükseklik değerlerinden birine eşit ise küçük olan kod rakamı seçilir.

VII.5.12.2 Vs : Denize doğru görüş uzaklığı. ( KOD - 685 )

KOD - 0685

Kod No : Görüş Uzaklığı : Kod No : Görüş Uzaklığı :

0 50 m. den az 5 2 - 4 kilometre

1 50 - 200 m. 6 4 - 10 kilometre

2 200 - 500 m. 7 10 - 20 kilometre

3 500 - 1000 m. 8 20 - 50 kilometre

4 1 - 2 kilometre 9 50 kilometre' den fazla

VII.5.13 931ss Grubu: Taze kar kalınlığı grubu ( cm.)

Bu grup kar yağışı olduğunda bütün ana sinoptik rasatlarda verilecektir.

Ana sinoptik saatlerde; son 6 saatlik periyot içerisinde kar yağışı olmuş ise bu grup mutlaka

verilecektir. Ölçüm sonucu 0 mm. ise 93100 şeklinde kodlanacaktır.

Taze kar kalınlığı kar tahtasından ölçülecektir.

931 : Grup göstericisi.

VII.5.13.1 ss : Taze kar kalınlığı. ( KOD - 3870 )

117

KOD - 3870

Kar Kalınlığı Kar kalınlığı Kar Kalınlığı

Kod No : ( mm.) : Kod No : ( mm.) : Kod No: ( mm.) :

00 0 34 340 68 1800 01 10 35 350 69 1900 02 20 36 360 70 2000 03 30 37 370 71 2100 04 40 38 380 72 2200 05 50 39 390 73 2300 06 60 40 400 74 2400 07 70 41 410 75 2500 08 80 42 420 76 2600 09 90 43 430 77 2700 10 100 44 440 78 2800 11 110 45 450 79 2900 12 120 46 460 80 3000 13 130 47 470 81 3100 14 140 48 480 82 3200 15 150 49 490 83 3300 16 160 50 500 84 3400 17 170 51 510 85 3500 18 180 52 520 86 3600 19 190 53 530 87 3700 20 200 54 540 88 3800 21 210 55 550 89 3900 22 220 56 600 90 4000 23 230 57 700 91 1 24 240 58 800 92 2 25 250 59 900 93 3 26 260 60 1000 94 4 27 270 61 1100 95 5 28 280 62 1200 96 6 29 290 63 1300 97 1 mm' den az 30 300 64 1400 98 4000 mm' den fazla 31 310 65 1500 99 Ölçüm hatalı veya 32 320 66 1600 imkansız. 33 330 67 1700

Not : Ölçüm sonucu kar kalınlığı 7,8 veya 9 mm ise ss = 01 olarak rapor edilir.

118

VII.5.14 960ww Grubu : İkinci halihazır hava grubu.

960 : Grup göstericisi.

VII.5.14.1 ww : İkinci halihazır hava durumu.( KOD - 4677 )

Halihazır havada birden fazla hadise gözlenirse Kısım-1 deki 7wwW1W2 grubunda ww için

en yüksek kod rakamı seçilecek ( 17 hadisesi hariç ) , diğer hava durumu ise Kısım-3 de 960ww

grubu ile verilecektir. Eğer 17 ( yağışsız oraj ) hadisesi ile birlikte 20-49 kod numaralı hadiselerden

biri mevcut ise 17 hadisesi 7wwW1W2 grubunda, diğer hadise ise 960ww grubunda verilecektir.

Örneğin; halihazır havada 50 ve 10 hadiseleri var ise 7wwW1W2 = 750W1W2 ve 960ww =

96010 şeklinde kodlanacaktır. Eğer halihazır havada 25 ve 17 hadiseleri var ise 7ww W1W2 = 717

W1W2 ve 960ww = 96025 olarak kodlanacaktır.

Kullanılan kod tablosu halihazır hava için verilen kod tablosudur.

VII.6 KISIM 5 : Bu kısım milli amaçlar için kullanılır.

555 : Kısım 5 göstericisi.

VII.6.1 0SnTwTwTw Grubu : Deniz suyu sıcaklığı.

0 : Grup göstericisi.

Sn : Sıcaklığın işareti. ( KOD - 3845 )

VII.6.1.1 TwTwTw : Ondalıklı olarak deniz suyu sıcaklığı.

119

Bu grup belirlenen kıyı istasyonlarımız tarafından sadece 0600 GMT rasadında koda dahil

edilecektir.

Deniz suyu sıcaklığı 0C cinsinden ve ondalıklı olarak bu grupta verilir.

Deniz suyu sıcaklık ölçümleri yerel saatle 0800 de yapılacaktır. Ölçüm yapılan yerdeki su

derinliği en az 2 m. olacaktır. Ölçüm su yüzeyinden 50 cm derinlikte ve 5 dakikalık süre içerisinde

yapılacaktır.

Ölçümlerde deniz termometresi kullanılacaktır.

VII.6.2 1PPPP Grubu : Deniz seviyesine indirgenmiş basınç grubu.

1 : Grup göstericisi.

VII.6.2.1 PPPP : Ondalığına kadar deniz seviyesine indirgenmiş basınç. ( hPa )

Bu grup 4a3hhh grubunu veren istasyonlar tarafından koda dahil edilecektir.

120

Bölüm VIII

SAATLİK SİNOPTİK RASAT

VIII.1 Saatlik Sinoptik Rasat Kod Formu

Milli amaçlar için kullanılan kısaltılmış sinoptik kod formu aşağıdadır.

AAXX YYGGiw

IIiii iR iXhVV Ndd f f 1SnTTT 2SnTd Td Td 3PoPoPoPo 4PPPP 5appp

7ww W1W2 8 NhCLCMCH 333 924SVs

İstasyonların personel durumu yeterli olduğunda ana ve ara sinoptik saatlerin dışında kalan

01, 02, 04, 05, 07, 08, 10, 11, 13, 14, 16, 17, 19, 20, 22, 23 GMT rasatlarında bu kod formu

kullanılacaktır.

Yukarıda yazılı grupların dışında başka hiç bir grup saatlik sinoptik kod formuna dahil

edilmeyecektir.

VIII.2 Grupların Açıklamaları :

AAXX : Sinoptik rasat göstericisi.

VIII.2.1 YYGGiw Grubu : Ayın günü ,rasat saati ve rüzgar birim göstericisi.

YY : Ayın günü.

GG : Rasat saati.

iw : Rüzgar birimi göstericisi.

VIII.2.2 IIiii Grubu : Blok ve istasyon numarası.

II : Blok numarası. Ülkemiz 17 blok numarasını kullanmaktadır.

iii : İstasyon Numarası. Rasadın yapıldığı istasyonun numarası kodlanacaktır.

121

VIII.2.3 iR iXhVV Grubu :

iR : Yağış grubu verilmediğinden her zaman 4 olarak kodlanacaktır.

iX : Hadise grubu ( 7wwW1W2 ) verilecekse 1, verilmeyecekse 2 olarak

kodlanacaktır.

h : En alçak bulutun taban yüksekliği sinoptik rasatlarda olduğu gibi

verilecektir.(KOD - 1600)

VV : Yatay görüş uzaklığı ( KOD - 4377 )

VIII.2.4 Nddff Grubu : Toplam kapalılık ve rüzgar grubu.

N : Toplam kapalılık ( KOD - 2700 )

dd : Rüzgar yönü ( KOD - 0877 )

ff : Rüzgar hızı knot olarak verilecektir.

VIII.2.5 1SnTTT Grubu : Hava sıcaklığı grubu.

1 : Grup göstericisi.

Sn : Sıcaklığın işareti.( KOD - 3845 )

TTT : Ondalıklı olarak hava sıcaklığı ( oC ).

VIII.2.6 2SnTd Td Td Grubu : İşba sıcaklığı grubu.

2 : Grup göstericisi.

Sn : Sıcaklığın işareti. ( KOD - 3845 )

Td Td Td : Ondalıklı olarak işba sıcaklığı ( oC ).

VIII.2.7 3 PoPoPoPo

3 : Grup göstericisi

PoPoPoPo : İstasyon aktüel basıncı ( hPa )

VIII.2.8 4PPPP Grubu : Deniz seviyesine indirgenmiş basınç grubu.

Bu grupta yüksekliğine bakılmaksızın bütün istasyonlar deniz seviyesine indirgenmiş

basıncı vereceklerdir. 850 hPa yüksekliği verilmeyecektir.

122

4 : Grup göstericisi.

PPPP : Ondalılıklı olarak deniz seviyesine indirgenmiş basınç. ( hPa.)

VIII.2.9 5appp Grubu : Basınç tandans ve karakteristiği

5 : Grup göstericisi.

a : Tandans karakteri. ( KOD - 0200 )

ppp : Üç saatlik basınç tandans miktarı.Ondalıklı ve hPa olarak verilecektir.

VIII.2.10 7wwW1W2 Grubu : Hadise grubu.

7 : Grup göstericisi.

ww : Halihazır hava durumu. ( KOD - 4677 )

W1W2 : Geçmiş hava durumu. ( KOD - 4561 )

Geçmiş hava periyodu bir saattir. Ana ve ara sinoptik rasatlarda açıklanan kurallara uygun

olarak kodlanacaktır.

Örneğin;

0550 GMT 0650 GMT ww W1W2 7wwW1W2

1- 60 60 60 66 76066

2- 60 21 21 66 72166

3- 7/8 21 21 22 72122

4- 95 92 92 99 79299

5- 6/8 95 95 22 79522

6- 7/8 3/8 01 11 Verilmez

7- 3/8 6/8 03 11 Verilmez

8- 4/8 4/8 02 00 veya 11 Verilmez

9- 6/8 6/8 02 22 veya 11 Verilmez

10- 92 25 25 88 72188

11- 21 3/8 01 11 Verilmez

12- 80 95 95 82 79582

8. örnekteki geçmiş hava durumu; rasatçının periyot içersinde havanın bir ara 4/8 den fazla

kapadığını gözlemlediğinde 11 ,

123

9. örnekteki geçmiş hava durumu; rasatçının periyot içersinde havanın bir ara 4/8 ve daha az

kapadığını gözlemlediğinde 11 olarak verilir.

12. örnekte geçmiş hava durumu; 80 hadisesinin periyot içerisinde kesilmesi ve 10 dakika

sonra 95 hadisesinin başlaması nedeniyle geçmiş hava 82 olarak verilmiştir.

VIII.2.11 8NhCLCMCH Grubu : Bulut grubu.

8 : Grup göstericisi.

Nh : Rasat edilen alçak bulutların (alçak bulut yoksa orta bulutların) toplam

kapalılığı. (KOD-2700 )

CL : Alçak bulut cinsi. ( KOD - 0513 )

CM : Orta bulut cinsi. ( KOD - 0515 )

CH : Yüksek bulut cinsi. ( KOD - 0509 )

Kısaltılmış sinoptik rasat yapılırken aksine bir açıklama yoksa sinoptik kod ile ilgili KISIM-

3 den önceki bütün kurallar uygulanır.

333 VIII.2.12 924SVs : Denizin hali ve denize doğru görüş uzaklığı grubu 924 : Grup göstericisi

S : Denizin hali

Vs :Denize doğru görüş uzaklığı