selÇuk Üniversitesiisamveri.org/pdfdrg/d00198/1991_4/1991_4_tavukcuoglum.pdfavusturya ve...
TRANSCRIPT
----...__.._--~
-~:.0::;;-;-.:~--T 12~3 t - --···---·- .1 ---~ ·--- ·· - -~·--
Tasnif Ho. ---.J..·------~-
SELÇUK_ ÜNIVERSiTESi iLAHiYAT FAKÜLTESi'
DERGiSi
Yıl : 1991 Sayı : 4
AVUSTURYA VE TÜRKiVE'DEK'i iLAHiYAT YÜKSEK OKULLARI ÜZEBINE BAZI DÜŞÜNCELER
·Mustafa T AVUKÇUOGLU (*)
Toplumların kül:türleri•n+ nesi·Here aıkta·rma· yol ;la.rındon bir·isi de eğitim v~ öğ·reH:m foa,J.iyetıe.ridi·r. Eği~Nm ve öğre·Nm faal·iyetleri ıise çeş-iıt/i •kadeımelerden meydana g.eJ.ir. ıBu kade,melerde bir ta,kım temel bi·lgiler veri:ldiğ·i girbi, i·lıeri sevıiyede bi!gHeır de v·e.rıi·Hr; 'haıtta ·ıncelem·e ve araştırma metodlaırı bHe öğretil.iır. Eğ·itim ve öğreıt-iımin en temel konulanndan j.Jkini teşkil ·eden d·in unsuru üzerıinde ·incele•me ve araştırmalann yapılması, ·kül· türün nesillere daha, sağlı·klı aktarılımasrnda önemlıi rol oynar.
Toplum ':kültürünün esası ve vozgeoi·lm·ez biır kurumu olan dlni•n eğiti,m ve öğretimirün ya:prl•modığı bir toplum he.men hemen yok g.ibidir. He:r topluım din ·eğ·itim·i ve öğreNmine Q'ere:ken önemıt verm'iş ve vermeye de devoım ·edeceğ·e benzer. Zi!ra diın eğHi·m' i ·, a•ynı zaıma:nda gen·el eğ:itiım.in
vaz·g.ec-iılmez bir boyutudur. Bununla beraber, din ·eğttiımi -kendıi sa·hasmdo uzma-nlaşmoıyı, uzman elemonlar yetişNrmey•i, bunun sistemleri·ni araştırıp ge/.i-şNrmeyi özel bi·r görev ·saymıştır. Bu eği~lm·in uzmonhk seviyes·iın
de ·yürütüldüğü birçok eğ-iUm kurumlan vardır . .Sunla-rd.a•n biris-iı de, Ülkem·izde gecm+ş·i oldu.koa yeni .sayılan "ilô·hi·yat Meslek Yüksek Okulla.n"drr.
'Bi-zıi,rn bu or·aştırmadaki hedefi:miz i·se, bu ·eğ·iti·m v.e öğr·etoiım kurumlorında·n faıydalonmakta ola-n bazı ül·kelerin konuyla ·Hgil·i pr·atikl.erini :tnceleme'k, Ütk·em•izde yen·i -arcılmrş olon ilôhivot ·Mesle·k Yüksek Okulları'na değişi'k aHernotitler, ba·kış açılan ve çözüm denemele·ri·, tek!iıfler sunmaık
tır. Bu ·kurumla-rın yönetici· v·e i.lg:Hile.rine, Baıtı'daıki model-l·erl ve onların
Jşleyi.şlerin· i ort·aya koymaık suretiyle onl·aıro- yordımcı ol'ma'ktır.
1989- 1990 Öğreti·m yılında, Avusturya'da bulunduğumuz sır·ado ilôh·iyaıt Yüksek Okulılannı araştı·rma ve :inceleme :~m ,kônımız oldu. Bu (Hk·ede üni·versitel,ere bağlı ilôh:i·yat Fakültelerinin dışında bir de ·ki·l·isele·re ba·ğlr "ilôhıiyat Yüks,e·k Okull'(lırı" adı·nı taşıyon -yükseköğret+m kurumlan \/a:rdır. Avusturya ha:J.kının büyük hi:r çoğunluğu Hristiya.n- Kotolıiık'tir. Doi<Jyı
-sıvıo di-ni yüksek öğretiım !kurumla-rı da bu ·mezlı·ebe paıra-1-el bir eğıitim-öğreti·m gercekl.eştiorme,k,tedir. Hristiyan - Protesta·n nüfusu ·ise oldukca az-
(*) S. ü. ilahiyat Fakültesi Din Eğitimi Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi.
170 Avusturya ve Türkiye'de İlahiyat Yüksek Okulları Üzerine ...
dır (500.000 civarında). Bu sebeple S(ldıeoe .V.i;yana'dn .Protestan ve Ka~to~
Hk llöhdyat Fa,külteleri ayrı o·yrı t~edriısart yaparken, bunun dışrındaki şehir
lerde ise, KatoH·k Ilahiyat · FaıkülteJ.erf ·eğ·iti·m ve öğr.et.i·m faol·iyetl:erini sür~
dürm·ekted·ir. Avusturya'da bulunan il-öh·iya,t Fa·kültelerin·in eyaletlere ve şehirlere göre dağıhmı şöyled· i·r · :
1. Evang·eHsch - Theol.ag·i~sche Faıkül,töt, . Rooseveltpla,tz 10, 1090 WIEN (Viyaına Eya·let:i)
2. KaıthoHsch - Theologische Faikultöt, Dr. Karl Leuger - Ring 1. 1010 W·! EN (Vıiyano Eyaı!-eti)
3. Ka,tholisch - Theologische Faıkültöt, Uni·versoitötplatz 3, 8010 GRAZ (Steiermark Eya·leti)
4. Ka,tho/-iısch - Theologische Fo·külrtöt, Res'idenzplatz 1, 501 O SALZBURG (Salzburg Eyal·eti)
5. Kathol·isch - T.heologische Fokül:töt, Un·iversitötstrasse 4/b, 6010 INNSBRUCK (T!iırol Eya·Je.ti).
Bu beş ilöhiyat Fakültesinden başka, a-yrıca bazı yerleşi·m bi,rimlerinde ilöhiyot Yüksek Okullan (Theologische Hochshule} vardır. Bu· yüksek ·okullaır yuka,rdo da beHrtti.ğ·im·iz gibt doğrudon Kil·iseye bağlıdırlo·r. Eğ'itiım ve öğreti·m süres·i her +kisinde de a·ynıdır (10 sömestiır, 5 yıl); prog.ra·mlorında do büyük ·benz.erH·kler va·rdı~r (1).
Avustury-a'da bul·una·n ve biz1'm tesbit edebildi.ğiımiz iJ.ahi:yo:t Yüksek Okulla:rının eyaietlere ve bulunduklaırı yerlere ·göre da·ğıfrmlorı şöyledi-r:
1. Philosophi•sch - Theolog-ische Hochschule, Zisterzienserabtei Heil. K'r·euz. 2532 He,iıliıgenkreuz: Vi.y·ana Ey.a·leıt· i ·ndek·i bu o·kulda sadece ilahi·y:aıt eğ<ithm v.e öğreti~m· i ıgören öğrenci·l ·er değıil. 'ki"lıiseye ba·ğlı ·kurumlarda öğ.rıetmenl·i·k yapacak olan ilahi:y-a:tcıla.r da öğrenim görme'kted'i!_rler. Ayrıca di.ğer bölgelerden gelere:k ilahiyat öğrenimi gör·en öğrenciler de vardır. 1988 ~ 1989 Öğretim yılında bu okuldak·i, eğH•i·m- öğretim ·kadrosu ıilıe
. öğrenci sayısı şöyl·edi.r: 104 öğrenci, 25 Profe·sör, 12 misofi:r Profesör (2) .
. Burada okuyo•n öğrencHer bartr diHeri yanında ibranice, Grekce ve LaHnce'yi de öğrenmektedirler. Bu okul, Hr.isNyan ilaıhiyatımn f.else·fi temellerin:n ağırlıkta olduğu bir eğitim progro.mı takip ·etmekıtediır (3). Bu progr9ım birinet bölümde 4, ·i-kinci bölümde ise 6 yarıyıl olımo·k üz·er.e, top-
( 1) Phil. Theol. Hochschulstudium Heiligenkreuz, Studienführer, Wien 1988, ss. · ı o- 14; Bundesgesetz über die Studienrichtung Evangelische Theologie, Heft 5, Wien 198;3, ss. 2·1 - 2·3; Bundesgesetz ü-ber Katholisch-theologische Studienrichtungen, Heft 6. Wien 1983, ss. '23- 43.
(2} Heiligenkreuz, Studienführer, s. 7. (3) Heiligenkreuz, Studienführer, ss. 10- 17.
1\
Mustafa TAVUKÇUOGLU 171
ta·m 10 yarıyılda ta·ma·mlanmaktadır. Yani bir öğrenci bu okuldan 5 yılda -mezun olma·kta:dır.
Progra·m yönünden benzer özelli-kl,eri taşıyan bir başka Hahiyat Yükse·k Okulu da Aşoğı Avusturya· (Niederösterre.j.ch) Eya·letinde bulunmaktadır. (Ph il. - Thıeol. Hochschulıe, W•iıenerstr. 38, A- 3100 St. Pölten}.
2. T'heologische Hochschule, Harra:chstr. 7, A- 4020 Unz: Bu okulun diğer ilohiyat Yüksek Okullanndan fa·rklr biır özeJI.iğ· i vardır; o da, _doğrudan Roma've bağh ol·mosıdır. Burıa·sı sadece Papaz yeı.iş~:irir. Okuldaık·i
öğ·reni•m süres·i 6 sene yani· 12 yaırıyıkfır. Eğ-itim- öğret·im süres-i, Avusturya +le Va:Hk·an ·arasındaki özel a-nlaşmaya ·gör·e -koordinel·i b'ir şekHde te-sbit , ed'iJım.işNr. Okulun esas govesi Roma'da'k-i Vatikan'a bağlı olara·k Papa~ yetiştirmeıkti-r. P.rogra·mJ.arı da bu yöndedir. Yukaırı Avusturya -(Oberös:-erreich) Eya·lıetinde 'bulunan Unz şehri-nde, ayrıca Va·Hkan'a bağlı bir de -s·aşpisıkoposluk bulunmaktadı·r.
1
1989- 1990 Öğreti·m yilında bu okuldak·i· öğrenci - sayısı ·ile eğıi:Um-öğretiım ıkadrosu şöyledir: 379 öğrenci, 19 Profesör, 11 Asistan, 19 ÖğreHm Görevl.isi ·(4).
3. Th€ologische - Hochschulıe St. ·Ga·briel, Missionshaus St. Gabri·el, · -A- 2340 Mödlin·g: Farklı :Hristiıyon mezhep mensuplarının eğitim ve öğre
tlım gördüğü bir i/a:hıvat Yüksek Okutudur. Okul·un esas gayes·i M·isyonerHk BHiımine uygun_ M·isyoner· yetiştiırme:ktk ve programları Hık planda bütün ·mezhep mensupianna hitap ·etmıe·ktedior. Bu i·l9h.iyat Yüksek Okulu Aşağı Avusturya, (Niederösterre'ich) Eya·le,ti-ni·n MödHng - şehri·nde buJ.unmo,ktadır.
4. Th·eolog·ische Hochschule, A- 3400 SHft Klosterneuburg: 1960'1ı
yıllorda·n bu yana ·öğrenciler·i:nl.n aza+maısı nedeniyle, yeterl•i oğr•enci olmadığında•n dola·yı şu anda ~gayr-ı fo-ol· bir görünüm a.rz.etmekt·ediır. Sadece Viyana·'do İlaıh-iıyüt tahsi·l-i yapa•n öğ-renci;/er iC'in büyük capto seminer/ıe.r, konferanslar ve ·mezhepJ·erı.e -i-lg'ili bazı sp,esi:filk dersl-er düz·erilenmektedi.r (5). Bu ok'UI do Aşa.ğı Avusturya {Niederöste.rreich} Eyaletiniın K/.os-terneuburg şehrindedir.
ilahiyot Yüksek Okulları bulunduğu ;konum,a göre ya kHis'iye veya Başpiskoposl-uklm~a bağlı olaraık eği:t:i·m - öğre,Hm foa,liyetler•:ni sürdürmektedirl.er. Bu okuHa-ro •kayı;t olma şa·rtları, Fokülteye ·kayı1 ol·ma şartlıarıyin
(4) Prof. theol. Dr. Johannes Singer, "Zur Geschichte der Katholisch -Theologischen Hochschule Linz", ÖHZ CÖsterreichs Hochschule Zielsetzung, 1990/5, s. 24. '
(5) Klosterneuburg İlahiyat Yüksek Okulu ve Vakıf Dekanı Prof. Dr. Michael Schmid'in 13.7.1990 tarihli yazıları, ss. ı - 3.
172 Avusturya ve Türkiye'de ilahiyat Yüksek Okulları Üzerine .. .
aynıdır . .Avusturya ·kanunlıanno göre, il·ahiyat Fa·kültel.erine kayıt yaptır~ moda ·aranan şortla:r ovnı şekilde ıki. J · iseye bağlı Yükseık Okullnr icin de a·ranma·ktadır. Bunl·a:rdan iılki Use ·mezunu ol·ma-ktır. Bu Hse mezuniyet-i rastge·le bir mezun~yet dıeğ'il, Matura:ıı bk mezuni.yetUr. · Bu ül·kede bazı durumlarda özel o~·arO'k Matura i·mtiha·nlorrna gir·ip Maluro o/·ma·k ·müm~
kündür (6}. Ma·tura. yükseköğreti me ·gi ,riş ·hark:krnı sağl,ayan sınavlord ır.
Aneark bu i:m.Hhanlorr başaranlar yükse~ öğreni·me başloyobiHrl,er.
Avusturya'da il•ahiya:t Yü·ksek Okul·lan ·ile Üniversitel,erd-e·kı i ilaih~yat Faıkültel ıeri urasında di·n hizmetlerini ifa ·etme bakımından bir fa·rklılık yoktur. Öğret· i ·m üyesi Profesörler bu okullarda aynı şekHde dersler verirl:er, araştır·malaır yapa•rlor, yaptınrJ.o•r ve öğrenci·lerle birl·ikte bazı foıa·liyetlerde bulunurıo.r. ilahiyat öğrenıi ·mi gören öğrenci·lıe.r, ·istedikl:eri ; taıkdirde secti·kleri bölümün g·ereğ·i ola·rok; il·arh-i.yat Yükse·k Okulu öğrencisi ilahiyat Fo~ ·kültesi.ne, Fa•kül·te öğrencisi de iıahi•yat Yüksek Okuluna ders a-lmaya gi· debHi·rler (7) .
Jıa ıhiyat Fa·kültel,eri ile ilahiyat Yüksek Okullannda.ki· ·eğ· i ·ti'min esas a·macı, Ilahiyat alanındaki araştır·maları müşterek yürütme·k, kil·iseye a.it değ'işik hizmetlerı yerine getiırme:k, papazl·rk veya din dersi· öğretmenHği yapmaık, diınf tebl·iğa•fto bulunma·k gibi görevleri üs/enmekNr.
Avusturya Hükumeti He Vaıtikan ·a-ra,srnda·ki anlaşmaya ·göre, ila·hiya1: Fa·külteler·iıne veya ila.hiya·t Yükseık Okullonna Profesör ıtayi·ni.nde nihaıi ka·ror V·a•ti'kan'a aittir. Yine bu anlaşmaya göre Yüksek okullara öğ·retim e•lemonı tayin·inde Kilisenin nüfuzu ve te,si.ri gara•nti altına nlınmış olma•k-. tadır. Böylece bir foıkülte veya yüks-e·k okula Cumhurba-şkanı ta-rafından
ta·y· iın yapıl•madan önce, Vaiti.ka~·rn ona·yı alınmak zorundadır (8).
Faıkültıe ve yükse·k okullarda yapıl•a·n A'i<adem·i·k ünvaınlar dBvlet taıra
fı.nda·n ·resmen tanınm·a•ktodır. llohi;yoıt Yükse·k Okulla.rrna ve Ki'ltseye a·it · okuHa•ra öğreti·m ·ele·manı tayininde devletin hi•cbir fon·ksiyonu yoktur.
Avustury.a'da·ki Ila-hiyat Yükse:k Okullo·rının progra·mlarına benz-er uygula·mala:ro Federal Al·manya V·e lsvlcr·e'de de rastlamaık müım,kündür. is~ vi ıore'nin Bern ve Basel kentle·ri·nde Ilahiyat Yükseik Okullan, Ki·l·!s-e ilahiyat Okulu (KTS) oloora·k eğ·Hi•m ~ öğretiım -yapma•k.tadır (9}.
(6) Heiligenkreuz, Studienführer, ss. B- 9. (7) Bundesgesetz über die Studienrichtung Evangelische Theologie, Heft 5,
Wien 1983, s. 15. (8) Klosterneuburg, a.g.y. s. 3. (9) Kirchlich - Theologische Schule Basel, Studienordnung Abteilung A, B,
Basel 1989, ss. ı- 6.; Kirchlich - Theologische Schule Bern, Studienempfehlungen, Bern 1989, ss. ı - 23.
Mustafa TAVUKÇUOGLU 173
Federal A~manya'da i~se, aynı progra.ml,arr uygul·ayaın bu okul·lara Kil~i
se Yüksek OkuHan (Ki· - Ho) denHmekte ve 17 yerde bulunmaıktadrr (10) . . Bu okull·aırrn her birinin beHi bir hi·zmet -alanında· uzman ele·manl·ar yetişt:-r
meyi hedefled'i"kl,eri ~görülmektedir.
* * * * BiJ.iındi·ğ· i gibi Türkiye'de 1989- 1990 öğret•im yılında ista-nbul ·ve iz
miır'de ilahiyat Fa.külte.Jeri bünyesi•nde "Hahiyat Meslek Yüksek Okulları" ·acıldı. Bu uygulaımavo Di.yanet lşl·eri Başkanlığı ·ilıe YÖK arasında koordinel-i bir düzenleme ile gecHdi. Bi·r ihNyaçdan •ka·yna'kl,anaın ·bu okuJ.Ionn acılması ·He ilgHi gerekceler gayet ma~kul ve mantı·klıdır. Anca-k ilahiyat
· .Meslek Yüksek Okullann<l ön yargılı ve olum-suz 'ba·k·a·nlar da olmuştur. Halb~J~ki ·llohiya't Meslek Yüksek OkuHan Ü/;k·em•i,zde 'henüz çok yenidir. Böyl-e bi,r ·kurumun bir ta-krm eksi·k ve a·ksa•ya·n yönlerinin olma·sr gayet ,tab~idiır. Bu sebeple de o:ksa'Ya·n yönlıeri~n ·g'iderHebilımesiyJ.e :HgiH bir "ta·kım CO·Iışmaılar ve a:raştırma·lor yaıpma·k ger·ekmektedi:r. Henüz ne g:bi sonuclaır doğuracağı 'bel·li olmayan bi.r .eği·ti:m kurumunun baştan ka·rşısmda olma,k, yahutt-a her yönüyl·e mükemmel oddetmek doğru ·bir tavır değ·i:ldir.
M·ademki ıbu okullar bir .ihti-yo:çtan ikoy.naıklonmaıktadır; öyleyse bu teorübey.i daha önce yaşa:mış ve yaşamakta- olan ül·k,elıerden tek•nik ve metod yönünden ·istifade etme,k, .en ·azındaın zaımon ·kaybını önl,ey·ecek·tf.r. Bu sistemi;n, bu ~mekanizma·nın na·sıl çalıştığı konusundo acaba hi·r inceleme ve oraştı·rma yapıldı mı? Bu S·istemin uygulandığı ülkel:e.rde 9urum nasıldır?
Na·Sı·l · işleme:ktedir? Fonksiyonraır"ı nel·erdir? Din eği,Hmi kurumlan a~rasındo ımuka:yeseH ıbir ·oalışmo ya,pıtmış ·mıdı-r? TabHki bu sorula:r·a cevap aranı·rk,en Ba·tıdaik'i 11-ah·iyQt Yü·ksek Okullarının muhte.vası devre dışı bıra1kı-
. laooktJ.r. Tekni!k yönd·en bu ·mekanizmanın +şJ.eyi.şini a-r·aştırmaık va incefıe
ımeık bize bir fikir verecektir. Ayrıca Ülkemizin dini ve kül·türe·l yapısına uygun ol,aıra·k "biz ·bu slstemden ne der•eoe yara:rla·nabilıiriz" sorusunun cervabı üz,eri·nde düşünmek konuya . bir acıklı'k getirecektir.
Türkiye'd,e daha 'iıyt n·itelikli din görevHJ.eri isHhdaım ·etmek, da:ha et·kHi, daha v~eri,ml·i ve sıhha.Ui bir din hiz.meti suna.bi·i'mek goye-syl ~e acıl,mış
olon Hah·iya.t M~esl·ek Yüksıek Okuı.Jıaırının, ·kademeli olaıra·k diğ,er ll<lıhiyat
Faıkülteleri·nin bulunduğu iıllerde uygulaımoya ıge,cmes·i öngörü!mektedvr (11). Öğren-i:m süresi iki yıl olan bu yükse,k okullar, ülkemizde mesleki V·e totbiki dersl·er ağı.rlııklı, mesleki o·landa praıNk uzmanlı·k 'Sağl ·amayı, peda.goji·k formasyon kazandı,r:mayı ve ·metod bilgisi verme-yi, özeiJ.ikle imaım-
~10) Kirchliche Hochschule Bethel, Wintersemester 1990/91, Bethel 1990, ss. ı- 30.
(ll) Diyanet İşleri Başkanlığı'nın 15.6.1988 tarih ve B/014 - 177 sayılı yazıları; A. Yüce, "İULhiyat Meslek Yüksek Okulu Kayıt- Kabul Şartları", Diyanet Gazetesi, Temmuz 1990, sayı: 377, s. ı, 26.
174 Avusturya ve Türkiye'de ilahiyat Yüksek Okulları Üzerine ... ------
Hatip ve Kur'an Kursu Öğreticisi yeti.ştirmeyi hedeflemektedir. Her ne kada.r bu hedefl·erin beHrl·enmes·i, Ülkemiz icin -gee ka.lmış bi·r hizmet obrak görülmekl·e beraıber, 100.000 civarında personele sahip· Di:yanet lşl·eri Baş~
kanlığı TeşkHatı icin ıbu oüşünoel•er ve f.a·alıiyetler son derece önemli. ve gereklidir. Bu düşünce ve fa·al'iyet!.er ned-en öneml·i ve ger·e·klidk? Bu so, ruy·a tutarlı bir ceva·p bul-abilmek i ıOi·n, Ülkemizde·ki di·n göreviHerinin ·görev ala·nlorrnın dağılımını gözden g·eci·rme:kte tavda vo:rdır. Din görevHiiği mesleğine Müezzin - Ka·yyım olaırok ·başla-yıp 5 - 6 yıl bu va.z·i~eyi. yaptrktan sonra, ima·m- Hatipl· i ·ğe g·eoen bir görevli, 7-8 yıl do bu -a.ıa.nda hi.zmet ~ttikten sonra., 8- 9 yıl Kur'an Kursu Öğr-etımenJi.ği, bi·r o kadar da Vıa-i,zi'ik vey-a Müftülük yahutta Mu~a·kıplık v.~. görevl·eri yapmaktadırlar. Böyl·eliık~
le .mesl•ekl·e-rinde 25 yılı tama!mlayıp eme•klıil"ik düşünoel•eri ortaya çıkma-ktadır. Belıki de .meslek·i hayaıtlarımn en öne·ml.i ve v-eri•mH dönemlerinde emekHHk v·eya başka bi.r 'iŞI·e uğraşma· düşüncesinin ol-uşuv.ermes· i, ·toplu~
mumuza din h:J.zmeHerin·i•n ta·m anlamıyl·a veri·ldiği inancını z·ayıHatnıa,kta~
dır. Mesleğinde ve görevi·nde u~man elemanlar yeti-şti·rmeyi hedef a-lan iJ.a'hi·yaıt Mesle:k Yüksek Okulla.rında ·n tam aınl•a·mıyla ülıkemizi.n istifade edebil•mesi ·icin, di.n · görevlıi/:erl•ni·n görev ·al-anlarına göre. 'böl·ümler ihdas etmek. di·n hizmetlerinin öz·ell·iğ · i ba•kınıın.dan elz·em ·görünmektedir. BeHrJ.i olonlarda yetişm·iş uzma·n elema:nl·a•ra ve diin göııevli-1-eri·ne iıhtiya!c vardır.
Bu ihtiyacı ülke genel·inde karşıla;yabirlmek ·i·ctn kademeH ola•rok yaygın
laştırıl·ması düşünül,en il:ahiyaıt Mesl-ek Yü·ksek OkuHanndo, din ·hizmetlerinin öz.e'lliğine ve a.Janına ıgör·e bölüml:er oluşturulımaılıdır. Bu bölümJ.ere gelecek ola·n öğrenciler, ha·ngi .a;landa dini h-J.zmet yapacağının bilıincine
vara·caık, :kendisini• o ·ata-no ta-hs·is edecek ve di·n .görevHHğiınin ·bu alanın
da ihtisas ·Sahibi ve UZ'ma•nı olduğunun fa•rkına varacaktır. Bu uzmanlığın tahsi-l'ini yaparken de ~islam Di;ninin esasJ.cJırını v·e temel dini bilg·ileri dohıa önceden ·al•mış olması ge-rek·iır. Şaıyet öğrenciler ye·ter.li temel bi·lgilere ve mesl•e!kl ıe Hgilıi bazı ·t,ecrübelere yeteri•nce sah·i·p değ-il-lerse, bu ta-kdirde ilahiyat iMeslek Yüksek Okullarındaık· i iıki -yıllık öğreni•m sür·esinin yen·iden gözden geçirilmesi ve süres·inin uz.aıtıı·ması söz konusu olnoaktır.
Din hi·zmetlerinin toplumumux.o i·stenHen s·eviy.ede uloştırılaıbi.l:mesi
ici:n Ilahi-yat ·Mesl·ek Yüksek Okullannda :a:çılaıeaık olan bölüm!eri•n, Dioyanet lşJ ,eri -Başkaınlığının ·konu ile Hgil·t uzmanl·a·rından ve ilahiyat Fa· kült·ele~ ri öğ·ret-iım ·el·eıma:nlo•rındaın oluşturul·ocaık bi-r komisyonun ortak :oa,lışma.
laırı net·icesinde kara-ra bağlanma·sı • . hi:~met üretimi ocısından son derece öneml·i oı ,acağı ·ka•na•a·tındayız.
Hk pl:a·nda bugünkü llahiya·t Meslek Yüksek OkuHannda ima:m-Ha·HP ve Kur'an Kursu Öğreticisi yeti·ştirilmesi öngörülmektedir. Bu hiz·met. iki görev a·lanmı iht·i.va edeoe!ktir .. Bu nedenl·e, bunlar bi:ner müsta-kif. bölüm haf:ine geürıi:lebi·Hr. Bizim bu okullaırda ihdas ·edilmesinde büyük ya·rarlar gördüğümüz bölümler şunl·a:rdır :
Mustafa TAVUKÇUOGLU 175
1. i·MAM- HATiPLiK BÖLÜMÜ: M·ihra·ba., Minbere, ca·mie ve oe;maate uygun; din~. sosya·l ve külıtüre, ı yönden ·güçlü imam - Hatipl•er ye~tişti.r·mek esas hedef ol·ma·lıdır.
2. MÜEZZiN- K1AVYIMLIK BÖLÜMÜ: Sesi- sedaısı, okuması; dini, sosyal ve ıkül'türel yqnden doyurucu -özel·likler·e sahip, hatta dini ımusiıkiye yabkın ağızlı gör·evHier yet·iştiırmeyi hedef!.emel-idiır.
:l KUR'AN KURSU ÖGRETMENLiGi BÖLÜMÜ: Burada ·cocuıklo•ra ve. yetişk·iınl•ere Kur'an-ı Keriımi okuma, Din :kültürü verme. Ha,fızhk yaptır
mo, kıraattoro gör:e Kur'an-ı Keri~m~ Nlôv·e:t ~etme formasyonunun öğr~~ril
mes·i hedeflenmeli<Hr.
, 4. VA:iZLiK BÖLÜMÜ: Toplumumuz-u din ·konusunda arzu edilıen sevı/~de aydınlataoa,k, vaaz ve irşadda bulunocak ·görevlilerin yetiştirilmesı hıedefl·en·mel id~r.
5. DiNi ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ: Di;ni ıneş-riya•t ve basın dünyaısına eleman yeHşti.r·en, r·adyo ve telıevizyon progra•mları yapaıbilıen, gere·k toplıUmumuzda ve gere:kse O~yanet TeşkHa;tı, ilohi·yat Fa·külte ve Yüksek Okulirannda a·lan ·a·r·aştı~ma•sı yopabil·en araştırmacı ·ilôhiıyotcıların ye;Nşti
rHmes-ini hedeflıeyen böWmdür .
. 6. DiN DERSi ÖGRETMENLiGi BÖLÜMÜ : BiHndiğ·i g·ibt ül=kemizde-· ki ilkokuHa-rm 4. ve 5. sınıflannda Din Kültürü ve Ahlak BHg.isi dersi ve kitabı va:rdı· r. Fakat bu dersin broınş öğretmenl•eri· yok·tur. Daha doğrusu ıil·kokuHardak~ din dersı .erine ·bronş öğretmeni yet'işti·ren bir eğ·it'im ·kurumumuz bul-unmaıma'ktadır. İlkokul öğretmeni yetiştiren EğiUm Yük,sek Ok·uiJ,arında ise, d.in derslerinin öğreNm yöntemleri sadece rbi.r yanyıl okutulm-aık·tadır. Yapılan bir araştırmadaı (12), ·Eğitim Yüksek Okullonnd.an mezun ·olan 'bi,r adary öğretm·en·in, din dersl.eriınin amaclanna uygun bi;r ·şeki.l
de y·etiştirHmedi,ğ·lni ve bu kimselıeriın ÜkokuHaırdn Din Dersi öğretme.nliğini de yapamayacak durumda oldukl,annı ortaya 'koyma·ktadır.
Avrupa ülke·ıerindeki değişik ·eğiti'm kode·meleri·nde Din dersl•er·i. · iıoin
uzman ·el=e·man ye:Nştiırrneyi hedetlıeyen dtn eğ·i·tiım1i 'kurum~arı (Avusturya örneği·nde olduğu gibi). görüldüğü kadarıyla bu konuda bir haıy.fi. :mesa•f.e almışlnrdır.
Günümüzde yabancı ülıkele:rdeık· i din eğ'iıtimi, kurumıa,rını muka.yesel·i qi.r şekilde 'inceleyen ve yen·;. te·kJi.fler ·get·i:ren ço.lışma·lar yok denecek •kadaır azdır. Bu .alanda hissedHen boşl·uğu ·kısmen de olso doldurmak ve
(12) Önder PİLTEN, E~itim Yüksek Okulları Müfredat Programları ile İlkokul Müfredat Programları Arasında K-arşılaştırmalı Bir Araştırma, Konya 1987, ss. 129, 187- 188 (Yayınlanmamış Doktora Tezi).-
176 Avusturya ve Türkiye'de ilahiyat Yüksek Okulları Üzerine ... ·-------
kaıtkıl-aır sağla·m·a·k a:macıylo vermeye · ca·lıştığımız bu bil;gHer ve tekl·itlerden sonra, bu ·konuda bir de Viya·na Din Aeda·goii ·Akadem-isi· (·Maıyerweck·str. 1, A- 1210 Wi·en) Dir·ektörü Prof. M·a·g. Dr. Gerhard Schultes .i'le yaptığı·mız görüşmeyi burada ·sunımaık ·isüy-orum. Anooık bu mül·ôkatı a'ktarmodan önoe, şu ·hususu behırtmekte faryda. mül·aha·zo ediyorum. Far·klı kültürlerin eğiHmcHeri ol:mamıza ve yoğun progra:mına -rağ·men sayın Direktör. ·kendisiıyl·e -görüşme tekl·ifiımiz.i büyük bir -memnuniyetle kabul et·ffii'Şt-ir. ıDirektör, bu a·lonlarda diğer ül·k·e ~eği:tiımci'leri.yle di•ya·loğun kurul·mo-sını a•rzu ·etıhklerini·, fi.kir teatis-ind:e bulunma-nın g~ereğini bilhaıssa i'fode ederek vurgul-a·mıştır. Akademb Di·re-ktörü ile görüşme 29 Haz'i·ron 1990 Cuma .günü saat 9.30 da yapılımıştır.
1. Sayın Di·rek,tör. Ülkenizde kaç ·adet Din Pedagoiiı Akade·mis·i vaırdır, 'bunlar hangi şeh-irlerdedi-r?
Direktör: Ülikemizde Ka,tol·ik KiJ.i.s·esine aH 6 adet, Viyano'da- Yahud·i Ortodoks·la-rının bir, ıhenüz hazır.lı 1k safhasında olon Protestanlora- oit ı bi.r
odet o~ma·k üz·ere, topla~m 8 adet Din P.eda:goH Aıka 'de:mi-ler·im-iz vo:rdır. Anca·k ıben S'ize ~atoHk kil-i·sesine bağlı olaıra·k ·eğiıNm- öğretiım faoil -iyetlıeri
ni -yürüten AkademHerin i·si·m ve adreslerini verebilir~m.
-a. RPA Viyana '8-aşpi·skoposl·uğu.
A- 1210 Wi;en, ·Ma.yerweckstr. 1
b. RPA Graz-Seck·au BaşpitSkoposluğu A- 8020 Groz-Egg,enberg, Georg·igoıSse 85
c. RPA Linz Başpi·skoposl·uğu
A- 4020 Unz, Salesina-umweg 3
d. RPA Gurık Baışp·tskoposluğu A- 9020 Kl·a:genfurt, Rudolfbahn-gürreı 2
e. RPA Sa-liburg. Başpiskoposluğu A- 5010 Salzburg, Kopitelplatz 2
t. RPA lnnsbruck Başpi.skoposluğu A - 6130 Schwoz, GHmıstr. 3
2. Akade·minizde öğrenim süresi ne ·kadardır, ka·c yon-yıl va-rdır?
Direktör: Öğrencilerimiz norma:lde 3 sen·ede yani 6 yanyılda: mezun olurlar. Bu durum ·Maturosı o!Otn öğrıenci.l·er iıç-in geoerl!i'cHr. ·Maturosı olmoyaın öğrenci-ler ise, biır vıl hazırlık sınıfını okuma·k zorundadırla·r. Ma·turası
olm·ayan öğrencilere bu -bir yılda- Maturo (*) yaptırıma iımkanllnmız var, böylel·ikle bu öğrencLiıer de 4 senede ya;ni 8 yanyılda •mezun ol·urlar. Aka-
(*) Matura: Yüksek öğretime giriş hakkını sağlayan Olgunluk sınavlarıdır. ·
Mustafa TAVUKÇUOGLU ______ 177
dem~i,mizde okuyooa~k bir öğf'ietmen ada-yında ·Ma:tur•a şarrıtı a~ronı.r. Liseden Maturor ı. ı ımezun oıa.n 'Öğrenciler 3 yı/do, ,Ma·turasız -mezun olonla-r :ise 4 yılda A;kadem~miz1t ibitiirebHirler.
3. Aıkademi•nıizde hoıng1 bölümler voırdır? Mezunlarınızm istihdam alanları nerelerdk?
Direktör: Esas ıit-irbariyle i;k•i ıbölümümüz va~rdır. 'Bunlar:
a. Hr.istiyıan din dersleri iıc+n öğrretmenler yetrşhr.en bölümümüzdıe·n
-mezun olonla:r, i.JkokuJ (VoJiksschule), iiliköğretiım Okulu (Hauptschule) ve Sonderıschule'J;erde (beden' \Ae zihn; renıgeHi öğ·renctler~n devam ettikleri oku~Jairda) öğretımen N k yap-ma,k·tad ı.rl·a r.
11: Akşaım kursları ve oıcı·k öğ·ret.jım progro,mlaınmızm bulunduğu bölümdür. ·Bir •meslek ·sahtb• olıup da, gündüz:l·eri Akademi·mize -gelemeyen:Jıer de, D~n ders·i öğretmeni ol·ma·k ·istediıkleri. to·kdirde, bu prog·ram~mıza
kotıloıbHıiırlıer. Anoa·k bu ·bölümde okuyon öğrenoi.le-r normalde 5 senede (10 ya.rıyı·ldo) ·mezun olurl·a1r ve öğ,retmenliık yopaır/a•r .
ısu 'iki bölümü •Akodem•i Dkektörolüğü olaıra•k yön•etm·ekreyiz. Her ·iki bölümde de ıida•reci oırk<ıda·şlanmız va.rdır. Görüldüğü gibi A1kaıdemi;m-k~i-n
eso'S omo:cı ve .mezunlonmızı-n .istihdo·m yenleri okul· alanı, din de·rsler·i' ·i·cin öğretmen yeNşti·r.mektev•z. Bundan 'ba·şko Pedagoj-i· Ensti1tü-lerinden mezun o~up do, din dersi öğretmeni o~mak isteyenleri·n de yreterHk im1+ha•nlannı
yo~rız.
4. -Akademinizde öğretmen adayları hangt dersler-i a•!1ma·ktadtrlar?
Direktör: -A·kademi,mizi·n müfredo;t prog·ra·mı bölümleri·m.ize g'Örıe uyarloınmı-ştır. ·Esas irti·boriyle prograımdo adaıyiann ·mecburi· ve i:htıiyo•ri. oloraık
Ofimaık zorunda olduğu d-ersler va·rdır. Bu dersireri genel 'hatlaırıyla şöyle
özetlemek ·müımkündür:
o. i·nsanla ·i:llg•Hi Pedagoi•i•k yönü ağır basan biH·mleriın okutulduğu ve "Huımonwissenschaıfıt" odı verilen ana dersler grubu: -Hrist.iyoınlığa a:iıt ilmi-ha.! 'bi.lgHeri ve •Di·n Pedaıgoi'i-si,, ·Eğ·iıUm Bi·lıiım-lıeri, 'Pedagoji'k Psikoloji ve Sosyoloji, Ders yapma ·Ve ·konula•rı işleme teknikl·eri, sağlığı koruma eği.tiımi:n-i-n temeUeri, okulılario · ilgoiılı• •mevzuaıt v.b. bu dersler o,ra,sı-ndadır. Bk
· öğretmen adoyı bir yonyılda :ha.ftodo en az 18 saat Di:n Pedaıg<;>j'isi o·lmak zorundadır.
b. Hrıi-stiıy;Qın ·i-lohiyat -biH·m·ler·i;· Tevr-oıt ve :incille UgrJıi yorumlar ve teıma! rikııhiyat bi:f,i·mleri, ·kHise tor~h~. felsefe, a·hla•k, iıbadetler, 1k'i,J:ise hukuku v.b. dersleri:n bul-unduğu olandır.
c. Gene·l ve Özel Öğreti·m Yöntemlerıi: iııkoku( ·-ilköğretim Ok·ullıa:rı ve Sonderschule'lıer•n yaıpı·lo,rına ve öz.eiHklıerıine ıgöre a~yorlanmış pedagoj.bk
(F. : 12).
Avusturya ve TUrkiye'de İlahiyat Yüksek Okulları üzerine ... IIB~--~~~~-----------------------~~:~-----
dersler il·e kiUe ·il-etişim araçk:trıyla eği·Nm - öğretim tekntkl-er·inin gösteril
diği dersler yer a+ma,ktodır.
d. Okullarda pratik uygul·amaloro ıkotılma: Akademideki dersler dı-ında. oday bi.r yarıyı~do en oz 60 so·çıt!'i~ bir uygulaıma yapmaık,to·dır. Okul
ş ula.malorı ve pratıkler adayın .tahsı·l·ı boyunca devam ·eder. Anok oku~~ .kur·sları ve açı·k öğretim progromlarıno ·katılanlar dördüncü yıldan ş ,.. yani son yılda bu uygulomaları yaparlar. sonru, .
e. secmeli dersler; Beden, Res~m ve K·ilise Koro Müziği Eği~.,mi,
gözleıml·er-tn değer-lendir:il,rllesi, oyunfor v:b. dersler de bu ıkısırnda yer ·al
maktadır.
5, Akademifliz eğltim- öğretim hizmetleri ba·kımı·ndon Üniversiteye
mi bağlıdır, yoksa özer·k midi-r?
Direktör : Akodemimiz Üniversiteye bağlı değildir. Avusturya -kanun~
1 rına göre ıKil~e- Devlet arasında'ki anlo·şma gereği, bütün Oin Pedagoji
~k·ddemHeri kHis·ey: ıbağlıdtr vew .r~smi .. ;~ur~luşlard~r. Bi·z de Viıyana Boşiskoposl·uğuno bog~ı w olarak e~·ıt_ım- ?g·~~t~m taol·ıyetlıer+~i-zi sürdürmek- .
p ·z Biz din dersi ogretmenler:ını yetış;Hrır·ız. Dev~et de oğretmen ihtiva-W~· . .
ı mezunlanmızdan korşıla-r. Okullarda okutulan din dersl~eri:niın mu'hte-cın ıno ve ders -kitoplanna devlet 'k'Orışmaz, bunları kHise tesbit eder, ·k4-vas fl d k 'l' .. le · · ta.plarla -it9Hi -mosro on a · ırıse us n~r.
Akodemimiz, Ün~versi-te•ere bağlı olon ilahiyaıt FaküHeleri.ne nazaran kHiseye daha yakmdır. ·Akademf.miz.in öğretim elemanı -ihtiyacını is·e Kato
l-ik ·K·iHsesi -kaırşılaır:rıaktodır.
soyın Di-rektör .. biz'8 zaman ayı·rdınız ve sorulorımızı cevaplo:ma· zaıhmetinde bulundunuz. Bunun rç~n Size ·teşekkür eder, başarı ve iyi. dilekle-
rimizi sunorız. Direktör : Ben de teşekkür eder. di.yaloğt:Jmuzun d-evamını dil·erim.
* * * * Görüldüğü .g·ibi Avusturya'da bazı i·lohiyo t Yüksek Okullarının yanın
d Din Pedagojisi Akad:emfleri, •lkokuHaırdo·ki din dersleri i·c•i.n bronş öğatmeni yetişt'irmekted~rler. lfkokulfaırdakt di·n derısi öğretmeni ihtiyo·clorı ~: eğitim :kurumları aracıl.ığı ile .gideriım~kıted~r. Modern .eğHim anlayışı
n benimsendiği mkelerde, her alana mahsus uzma:n eteman y·etiştirilme~: icin, 0 olanla ilg ili ·eğitim ·kurumlorındoın büyük ölçüde ·isHfad·e edi~mek-tedir.
Türki·ye'deki ila•hiyot Fakülteler i cok amaçlı yüksek din eğ·i·Nmi ·kuumıorıdı.r. Mezunları Ortaöğ-reıtiım kurumlarında ve Diy·anet TeşkUôtının ~eğişi·k kademeleri-ndeki drn hizmetlerinde görev a~ma-ktadırlor. ·
Mustafa TAVUKÇUOGLU 179
Ülkemizde müsta1kil ol·a•ra•k .Oin PedogoH Akademileri veya Peda:goji Enstitülerıi:nin kuru•ması ve işleriiık ~kaza·ndırı~maıSı uzun ~a·mon isteyEm ·bir mesel·edir ve ·kurulmasmdo mutlaıka büyük yorarlar va~rdr,r. 'Fa·k·at i·l:kokul·loırdaki din dersleri i·cin bronş öğ·ret~meni Sl'kmtısı dn ortoda;dır. Ha·len bu dersler M·illıi Eğ~Um Ba·kaınlığı'nın gecici düzenl·emel•eriyle ida·rıe eqirl:mey.e oa·lışıl.masma rağmen, ·sağ~ıktı ve düzenli bir mek·anizma veya si·st~em ku
·ruloımaımışhr (13). Ba·kanlığın ·geçici düz·enleme·l·eriyle bu dersl;erden beklenHen verimin ·alındığını .ifade etmek zordur. 'Bu ba•kımda·n h!lç ol;mazsa ilk etapta 1/ahiya.t Meslek Yüksek O·kullarında, i·l•kokul·krrda:ki din ders·i öğretmenl·iğ·i riçin bir bölümün ·ihdas edHmesi sı,kıntıyı ·en ·azından ha.fi:tletmiş
v.e bu alaında hi•ssed:Hen boşi:Uğu doldurm·uş olnoo~ktır.
Haıhiyat Mıesle·k Yüksek Okulla·rında sırakıdığımız bu bölüml:erle ifıgHi
h·izmet üretme düşüncelerıi gelıi:ştirHel?Hi:r ve ·aynntıl:arı geni·ş boyutkıırda
ele o•l·ınabiHr. M·eselô, yurtdışında hiz·met verecek d'in görevN-leri g:iıtYL Bölüml,erdeki öğr·enci·l·erfn uygu~a·m:a-lı eği:tiım yapma·lannın uzun biır süreye ~htiıyacı ·ol,a!lJiHr. Uygulaımaya. , ·ihtiyaca göre yeterince yer verilımelıidk. Uygulo·ma sür:eleri bölümlerin ôz·eiHkl,eri.ne göre far:klılıık orzedeceıktir.
Bu bölüml•erin -hepsinin belıki bir i·lohiyat Mesl,ek Y.ü·kse•k Okulunda bu~unmosı mümkün ol,mo.yaıb~Hr. Hu nedenl·e, !bi·rıkaic bölümün bir a:rada bul·unduğu bi·r iJıaıhiıyoıt ·Meslek Yüksek Okul-u olduğu gibk, teık hi.r bölümlü ~
· ilohi·yoıt ·Meslek Yüksek Okulu do olabi·lıi.r~ .Su ıise, ·Öncel'ikle bazı pilot böl. g·eler secHımek ·SUrıeNyl·e bu okullnrın ·acılm·ası ve uygulamaya kon·masıy
lo müm.kün olobiHr.
Ülkem.izde .Di·n görevHNği hi·z,met o·lıanlonndo uz·manlaşmış elemanıa.r yetiştiırme.k i·oin, bölürmleriyl·e birl'ikte i·la!hıiva·t Meslek Yüksek Okul:ları a~cılması ve bunların azaımıi derecede hoıl·kın .istiıfades·~ne sunulmasının,
toplumumuza· son derece yaıra~rı,ı hi·zmetlrer ürıetıeceğt ·kainnoıtındaıyız.
(13) M.E.B. İlköğretim Genel Müdürlüğünün 10.9.1980 tarih ve Eğt. 322.1-40/ 70101 sayılı yazıları; M:E.G.S.B. Din Öğretimi Genel Müdürlüıtünün ıa:ı.l985 tarih ve 323.11 - 33- 392 sayılı yaz!l::ırı.