PRACA RESOCJALIZACYJNA Z MORDERCAMI

Michał Sachetti

Omówienie specyfiki diagnozy resocjalizacyjnej wymaga odwołania się do ogólnych wskazań związanych z diagnozą, jej rodzajami i warunkami poprawności, można powiedzieć, że problem dobrej diagnozy występuję we wszystkich dziedzinach działalności praktycznej.

Przez podjęcie diagnozy rozumiemy rozróżnienie, osadzanie, a dokładniej – rozpoznanie jakiegoś stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na postawie objawów i znajomości ogólnych prawidłowości.

Diagnoza jest, to działanie celowe, ale musi się opierać na rozpoznawaniu sytuacji wyjściowej. Rozpoznawanie to polega nie tylko na opisie istotnych cech aktualnego stanu rzeczy, ale także na jego zbadaniu genetycznym, nasuwającym sposoby zmiany, na ustaleniu znaczenia w ramach pewnej całości, której występuje, co z kolei pozwala ocenić, czy jest on korzystny czy szkodliwy, na ustalenie fazy i przewidywalnego rozwoju, co prowadzi do zaprojektowania działania reformującego istniejące braki lub zapobiegającego na przyszłość powstawaniu szkód.

DIAGNOZA W DZIAŁANIU PEDAGOGICZNYM MOŻE PEŁNIĆ TRZY PODSTAWOWE FUNKCJE:

Stanowić punkt wyjścia w czynnościach związanych z projektowaniem,

Umożliwić systematyczną kontrolę przebiegu procesu wychowawczego,

Służyć ocenie wyników i korygowania podjętych.

Powyższe rozważania nasuwają wniosek, że w diagnozowaniu zabójstw popełnionych w stanie afektu można zróżnicować czyny wywołane zaburzeniami o podłożu ograniczonym (afekt patologiczny) oraz przez czynniki zewnętrzne (np. stan długo trwałego lęku).

Rozwiązania prawne obowiązujące zarówno w Polsce, jak i w wielu innych państwach na całym świecie przyjmują, jako priorytetową zasadę izolowania sprawców najgroźniejszych przestępstw, w tym zabójców, stosując wobec nich kary całkowicie eliminujące lub długoterminowe pozbawienia wolności.

To właśnie kryterium można potraktować, jako pierwsze, zasadniczo różnicujące sprawców zabójstw. Wykazuje ono, bowiem, że ogół populacji zabójców można wyodrębnić tych, którzy nie stanowią zagrożenia dla społeczeństwa, ponieważ popełniony przez nich czy był raczej wyrazem lęku, a nie agresji, obronnej determinacji, a nie premedytacji.

Poszukując efektywnych oddziaływań resocjalizacyjnych, które można stosować także wobec sprawców zabójstw, należy wspomnieć, że dotychczasowe działania opierają się przede wszystkim na trzech koncepcjach psychologicznych. Mowa tu o podejściu, psychodynamicznym, behawioralnym i kognitywno-behawioralnym.

Odnosząc się do problemu możliwości resocjalizacji sprawców zabójstw, w szczególności nieletnich i młodocianych, analizuje się przede wszystkim prawne możliwości tych działań. Wskazuje, że podstawowym problemem, jest właściwe dokonanie rozmieszczenia nieletnich sprawców w celach, tak by uniknąć negatywnego modelowania.

W resocjalizacji nieletnich sprawców zabójstw, poza blokowaniem negatywnych wpływów innych skazanych i tym samym ochroną przed demoralizacją, należy położyć nacisk na intensywne kształcenia, pracę, racjonalne wykorzystywanie czasu wolnego i kontakty z rodzicami, o ile oczywiście nie przejawiają cech destrukcyjnych.

ISO’S

Jednym z programów zasługujących na uwagę jest wprowadzony w Wirginii program ISOs, który, przeznaczony jest dla osadzonych nieletnich sprawców zabójstw. Program ten występuje w dwóch wersjach i realizowany jest już od 10 lat.

Pierwsza wersja, obejmująca wzmożone działania wychowawcze (ISOs self-contained),

Druga wersja programu (ISO prescriptive)

Nieletni poddani działaniem ISOs self-contained wykazują mniejszą powrotność do przestępstwa, również w ich przypadku upływa więcej czasu między opuszczeniem zakładu a kolejnym zatrzymaniem.

Wracając do polskich doświadczeń w zakresie resocjalizacji dorosłych sprawców zabójstw skazanych na długoterminowe kary, najpoważniejszym problemem jest postępujący proces prizonizacji, który zwykle dominuje nad procesem resocjalizacji.

W tych dwóch etapach, cechujących się największą podatnością na wpływy resocjalizacyjne, należy odwołać się do poczucia winy, które może być traktowane, jako punkt zwrotny w karierze przestępczej i stanowić płaszczyznę oporu, która pozwoli kształtować nową wizje przyszłości.

W ZALEŻNOŚCI OD FAZY UWIĘZIENIA, W JAKIEJ AKTUALNIE ZNAJDUJE SIĘ SKAZANY, PROPONUJE SIĘ PODEJMOWANIE

ODPOWIEDNICH ZRÓŻNICOWANYCH ŚRODKÓW ODDZIAŁYWAŃ.

W pierwszej fazie, która następuje w okresie tymczasowego aresztowania i na początku odbywania kary pozbawienia wolności, czyli w fazie kryzysu.

Natomiast w fazie buntu, która zwykle następuje po uprawomocnieniu się wyroku, skazani prezentują postawy roszczeniowe, izolują się od otoczenia, są agresywni i wykazują brak krytycyzmu wobec popełnionej zbrodni.

W fazie przystosowania działania powinny zmierzać do modyfikacji postaw i przekonań skazanego oraz wyznaczenia realistycznych celów zapobiegających skutkom długotrwałej izolacji, w tym utraty zainteresowania przyszłością, poczucia beznadziejności u wyuczonej bezradności.

W ostatniej fazie przygotowania do działania powinny kontynuować realizacje działań z poprzedniego okresu i przygotowywać skazanego do ewentualnego odbywania kary w warunkach mniejszej samodyscypliny.

Inna propozycja skutecznego oddziaływania wobec niektórych sprawców zabójstw może być model oddziaływań opracowany przez O.P. de Hassa.

Osobowość i stan psychiczny Uwarunkowania sytuacyjne Związki społeczne Ogólne zdolności i umiejętności

Osobowość i stan psychiczny: Obszary problemów: zaburzenia osobowości,

zaburzenia ego, psychozy, Możliwość interwencji: pomoc psychiatryczna,

psychoterapia, Uwarunkowania sytuacyjne

Obszary problemów: alkoholizm, narkomania, Możliwość interwencji: scenariusz przestępstw,

Związki społeczne Obszary problemów: braki, wady w relacjach

społecznych, etykietowanie, Możliwość interwencji: pracownicy socjalni, terapia

zajęciowa, Umiejętności

Obszary problemów: ogólnospołeczne i zawodowe umiejętności,

Możliwość interwencji: socjoterapia, terapia zajęciowa.

Podstawowym warunkiem osiągnięcia jakichkolwiek rezultatów jest jednak wytworzenie odpowiedniej motywacji u sprawców, wobec których podejmowane będą projektowane działania. Brak wystarczająco silnej motywacji, przy zwykle poważnych zaburzeniach ujawnianych przez sprawców, może wpływać demobilizująco na innych i zniechęcać do podejmowania konkretnych działań.

Program „Uzdrawiający oddech” w odniesieniu do wnioskowania moralnego oczekiwanym skutkiem jest rozwój refleksyjności i poczucia odpowiedzialności za własne czyny, co w przypadku sprawców zabójstw jest szczególnie istotne, zwłaszcza, że – jak wykazano – cechuje ich bezrefleksyjne podejście do swoich czynów i niski poziom odpowiedzialności za dokonane zbrodnie.

Skazani zasadniczo żałują, że jedynie w wyniku popełnionej zbrodni znaleźli się w

izolacji.

PROGRAM „SZKOŁA ŻYCIA”, OPRACOWANY JEST PRZEZ KSIĘDZA J.

TABAKĘ.Głównymi celami są:

Uświadomienie sobie przez skazanych, jakich cierpień przysporzyły innym uch dotychczasowe wybory życiowe,

Budzenie motywacji do zmiany orientacji życiowej, Rozwijanie dojrzałej osobowości poprzez:

Modyfikowanie dotychczasowego systemu wartości, Nabywanie umiejętności panowania nad emocjami, Poznawanie metod właściwej komunikacji interpersonalnej, Poszukiwanie sposobów radzenia sobie ze stanami przygnębienia

lub depresyjnymi, Uczenie się reagowania na stresy i strategii ich przezwyciężania, Odchodzenie od egoistycznego pojmowania otaczającej

rzeczywistości, Dostrzeganie problemów drugiej osoby oraz niesienie skutecznej

pomocy potrzebującym, Rozbudzanie poczucia odpowiedzialności za własne życie, Uczenie się właściwego zagospodarowania czasu wolnego, Poznawanie funkcji sumienia.

W polskich jednostkach penitencjarnych realizuje się około 650 takich programów.

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ