rulmanlı yatakların sınıflandırılması -...

RULMANLI YATAKLAR

Yataklar iki eleman arasındaki bir veya birkaç yönde izafi harekete

minimum sürtünme ile izin veren fakat kuvvet doğrultusundaki

harekete engel olan destekleme elemanlarıdır.

Dönme şeklindeki izafi hareketi destekleyen ve yüzeyleri arasında

yuvarlanma hareketi olan yataklara rulman adı verilir.

Yuvarlanma hareketini gerçekleştirmek için destekleyen ve

desteklenen elemanlar arasına küresel veya silindirik yuvarlanma

elemanları konulmaktadır. Yani bir rulmanlı yatak; iç bilezik, dış

bilezik, yuvarlanma elemanları ve bunları birbirlerine göre belirli

bir mesafede tutan kafesten meydana gelmektedir.

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

Ç. Özes, M. Belevi, M. Demirsoy

Rulmanlı Yatakların Sınıflandırılması

Rulmanlı yatakları yuvarlanma elemanlarının şekline

göre, “bilyalı ve makaralı”

Taşıyabileceği yüklere göre de “radyal ve eksenel”

olarak sınıflandırabiliriz. Makaralı yuvarlanma

elemanlarının silindirik, konik, iğne ve masura şeklinde

olması da alt sınıflandırma gruplarında dikkate alınır.

Genellikle eksenel rulmanlı yataklar eksenel, radyal

rulmanlı yataklar radyal kuvvetleri taşıyan

yataklardır.DEÜ Makina Elemanlarına Giriş


RADYAL RADYALEKSENEL EKSENEL



• Radyal Rulmanlı Yataklar: Bu grupta esas olarak

radyal ve bunun yanısıra eksenel yükte taşıyabilen Tek

sıralı sabit bilyalı (a), radyal ve eksenel yük taşıyan Eğik

bilyalı (b), milin 1-2 eğim yapmasına izin veren İki sıralı

oynak (c) ve Magneto tipi (d) sadece radyal yük taşıyan

Silindirik makaralı (e), İğneli (f), radyal kuvvetin yanısıra

eksenel kuvvette taşıyan Konik makaralı (g), milin 1-2

eğim yapmasına izin veren Çit sıralı masuralı oynak (h)

ve Tek sıralı masuralı (i) rulmanlar vardır.



• Eksenel Rulmanlı Yataklar: Bunlar sadece tek yönde

eksenel yük taşıyan düz destek plakalı Tek yönlü bilyalı

(a), küresel destek plakalı Tek yönlü bilyalı (b), çift yönde

eksenel yük taşıyan düz destek plakalı Çift yönlü bilyalı

(c), küresel destek plakalı Çift yönlü bilyalı (d), tek yönlü

gerdirmeli ve asimetrik masuralı oynak (e), tek yönlü

simetrik masuralı oynak (f)



Radyal bilyalı veya makaralı rulmanlar kendi içlerinde çeşitli

tiplerde olabilirler. Örneğin sabit bilyalı rulmanlar yivli

ve/veya contalı olabilirler (a). Yiv içine segman takılarak

rulman eksenel yönde sabitlenir. Conta sızdırmazlığı

sağlar. Eğik rulmanlar iki sıralı da olabilirler (b). Silindirik

makaralı rulmanlar dış bileziği faturalı iç bileziği faturasız

“NU” (d), iç bileziği faturalı dış bileziği faturasız “N” (e), dış

bileziği faturalı iç bileziği tek taraftan faturalı “NJ” (f), iç ve

dış bileziği faturalı “NUP” (g) olabilirler. Bu rulmanlar

bileziklerinin fatura durumuna göre ya eksenel kuvvet

desteklemezler ya da tek veya çift yönlü çok küçük eksenel

kuvvetleri taşırlar. Mile 1-2 eğilme olanağı sağlayan



oynak bilyalı(h) rulmanlar düz miller üzerine gergi manşonu ile takılabilirler (i), (j) den (k) ya kadar gösterilen rulmanlar ise faturalı millere monte edilirler.



Hem radyal hem de eksenel kuvvet taşıyabilen eğik bilyalı

ve konik makaralı rulmanlarda yuvarlanma elemanları iç

ve dış bileziklerle belirli bir açı ile temasta bulunurlar. Bu

nedenle bunlara açısal temaslı rulmanlar da

denilmektedir. Bileziklerin birinden diğerine kuvvet iletimi

temas çizgisi doğrultusunda olur. Bu rulmanlar sadece tek

yönde eksenel kuvvet taşıyabilirler. Bu nedenle çift olarak

monte edilirler. Montaj O düzeni denilen veya X düzeni

denilen şekillerde yapılır.



Radyal yönde çok az serbest hacim olması durumunda

iğneli rulmanlar kullanılır. Bu rulmanlar hacimsel olanağı

daha fazla kullanabilmek için bileziksiz (a), veya sadece

dış bilezikli (b) olarak monte edilebilirler.



Gösterim Tarzı

Rulmanlar uluslararası kabul edilmiş standart boyutlarda çeşitli

firmalar tarafından üretilmektedir. Firmaların kataloglarında

rulmanların boyutları, yük taşıma kabiliyetleri belirtilmektedir.

Ancak ifade şekillerinin ortak olması amacıyla uluslararası bir

gösterim tarzı geliştirilmiştir.

Bu gösterim tarzında esas alınan boyutlar;

delik çapı ( d ),

dış çap ( D )

genişlik ( B ) dir.



Burada önemli nokta aynı delik çapına çeşitli dış çap ve genişliklerin karşı

gelmesidir. Bunu ifade etmek için boyut serisi denilen ve 00, 02, 03, ...

şeklinde iki rakamdan oluşan bir gösterim tarzı ortaya konulmuştur. Bu

gösterim tarzında birinci rakam genişlik serisini, ikinci rakam ise dış çap

serisini ifade etmektedir.

Rulmanı ifade eden gösterimin (Ana kod‟un);

ilk rakam veya harfi rulman cinsini (Örn: 6, 16, N, NU, 30,…),

ikincisi genişlik serisini(0, 1, 2…),

üçüncü dış çap serisini,

son iki rakamda delik çapını vermektedir.



RULMAN KODLARI

ÖN EKLER ANA KOD SON EKLER

RULMAN SERİSİ62

RULMAN DELİK SAYISI05

RULMAN TİPİ6

ÖLÇÜ SERİSİ02

GENİŞLİK SERİSİ0

ÇAP SERİSİ2



Rulmanlı Yataklarda Yorulma ve Plastik Şekil Değiştirme

Rulmanlı yataklarda yuvarlanma elemanları ile hareket yüzeyleri

arasındaki temas alanlarının çok küçük olması sebebiyle Hertz

tipinde yüzey basınçları oluşmaktadır.

Rulmanlı yatakların döner ( n > 1 D /d ) veya sabit ( n < 1 D /d )

olmalarına göre Hertz basınçlarının etkilerini iki gruba ayırmak

mümkündür.



RULMANLARDöner Rulmanlı Yataklar

n > 1 D /d

Genelde iç bilezik, bazı durumlarda dış bilezik döner olduğundan, dış

kuvvetler sabit olsa bile yuvarlanma elemanı veya bilezik yüzeyi

değişken zorlanmalara maruz kalır. Yorulma aşınması dediğimiz

Pitting olayı meydana gelir. Rulmanın yük taşıma kabiliyeti “Dinamik

Yük sayısı (C)” ile belirlenir.

Dinamik yük sayısı ; (C)Rulmanlı yatağın 106 devirlik nominal ömre eriştiği yük olarak tarif

edilebilir. Bu değer rulman kataloglarında verilmektedir.



• Döner Rulman Seçimi

tablon

Lhesap C

f

fFC

P h

L

Lf

500

Pn

nf

3

100

Ömür faktörü

Devir sayısı faktörü

Dinamik Yük sayısı

Dinamik Eşdeğer Yük



• Dinamik eşdeğer yük ; (F)

Rulmanlı yataklar aynı anda hem radyal (Fr) hem de

eksenel (Fa) yani kombine kuvvetleri etkisinde

kalabilir. Dinamik eşdeğer yük, yorulma bakımından

kombine yük gibi tesir eden, radyal yataklarda radyal,

eksenel yataklarda ise eksenel bir yüktür.



F = X.V. Fr + Y. Fa

bağıntısı ile hesaplanır.

Burada X: radyal faktör ,

Y: eksenel faktör,

V: yükün döner bilezik üzerindeki etkisini ifade eden bir

faktördür.

İç bilezik döner dış bilezik sabit ise V = 1 ;

iç bilezik sabit ,dış bilezik döner ise V=l,2

1.Radyal Yataklarda Dinamik Eşdeğer Yük



2. Eksenel Yataklarda Dinamik Eşdeğer Yük

Eşdeğer yükün değeri, temas açısı α'ya bağlıdır,

α = 90° olan yani hiç radyal yük taşımayan bilyalı eksenel

yataklarda

F = Fa

α ≠90° olan eksenel oynak makaralı yataklarda

Fr < 0,55Fa olmak koşuluyla

F = Fa+l,2 Fr olur.



Nominal ömür aynı rulmanlı yataklardan ibaret olan bir gruptaki yataklardan % 90'ının eriştiği veya aştığı ömürdür.Nominal ömür milyon devir cinsinden devir sayısı (L) veya çalışma saati ( Lh ) olarak ifade edilir.

Rulmanlı yataklarda nominal ömür,dinamik yük sayısı ve dinamik

eşdeğer yük arasında;

p = 10/3 makaralı yataklar

p = 3 Bilyalı yataklar

bağıntısı vardır.

eya çalışma saati cinsinden de ifade edilebilir.

P

F

CL

P

hF

C

nL

60

106

Ömür Hesabı



RULMANLAR

Sabit rulmanlı yataklar

Temas yüzeylerinde plastik şekil değiştirme meydana

gelmektedir. Yükün büyüklüğüne bağlı olarak bu plastik

şekil değiştirme 0,0001.db ( db = yuvarlanma elemanın

çapı) değerini aştığı takdirde yatak normal çalışamaz yani

yatağın yük taşıma kapasitesi statik yük sayısı (C0)

tarafından belirlenir.



• Sabit Rulman Seçimi

tablo0s0hesap0 CfFC Statik yük sayısı

Statik eşdeğer yük Statik yük faktörü



Statik eşdeğer yük (F0)

1-Radyal ve açısal temaslı radyal bilyalı ve makaralı rulmanlar için

F0 = Fr ve Fo = Xo.Fr+Yo.Fa

bağıntılarının verdiği en büyük değer seçilir.

Burada,Xo; radyal; Yo; eksenel faktör olup kataloglarda

verilmektedir,

2-α≠ 90° olan eksenel makaralı yatakların, statik eşdeğer yükü

Fr< 0,36.Fa olması koşulu ile

F0 = Fa + 2,76.Fr bağıntısı ile hesaplanır.

3- α = 90° olan eksenel yataklar için

F0 = Fa dır.DEÜ Makina Elemanlarına Giriş


RULMANLAR

Statik yük sayısı ile statik eşdeğer yük arasında

C0 = fs..F0

bağıntısı bulunur. fs: statik yük emniyet katsayısı

Dönmeyen yataklar Dönen yataklar

( uçakların ayarlanabilir pervane kanatlan) fs > 0,5 Darbesiz ve sarsıntısız yük için 0,6...0,9

( baraj ve bent kapakları) fs > 1 Normal yük için 1... 1,4

( hareketli köprüler) fs > 1,5 Sarsıntılı yük veya rulmanın

(eksenel oynak makaralı yataklar) fs> 2 çok düzenli çalışması istemi için 1,5...2

Tavsiye edilen fs değerleri



RULMANLARToleranslar ve Geçmeler

İç bilezik ile mil ve dış bilezik ile gövdedeki yuva arasındaki

geçme durumları, rulmanlı yatağın çalışmasını önemli ölçüde

etkiler.

Geçmeler çok sıkı seçilirse deformasyonlardan dolayı iç

bileziğin büyümesi, dış bileziğin küçülmesi yataktaki radyal

boşluğu tamamen kaldırarak kasıntı yapar, aşırı derecede ısınma

meydana getirir.

Geçmelerin daha az sıkı seçilmesi sonucunda ise iç bilezik ile mil

arasındaki fretting korozyon denilen bir korozyon aşınması

meydana gelir.

Bu sebeple geçmelerin seçilmesi çok önemlidir.



RULMANLAR

Prensip olarak dönen bilezikler sıkı geçme ile takılırlar.

Dönen bilezikler genellikle çevre yükünü alan bileziklerdir.

Rulmanlı yataklarda yükün büyüklüğü ve doğrultusu, çevre

yükü ve nokta yükü şeklinde tanımlanmaktadır.

Çevre yükü, bir dönme sırasında rulmanın bileziklerinden

herhangi birisinin tüm çevresinin bir defa yüklendiği durumu

ifade etmektedir.

Bu da bilezik döner ,yük sabit veya yük döner bilezik sabit

hallerine karşılık gelir.



RULMANLAR



RULMANLARYataklama

İç bileziğin mile, dış bileziğin yuvaya yerleştirilmesi ve mil - gövde

sisteminin içinde yatakların tertiplenmesi olmak üzere üç noktaya dikkat

edilmelidir.

Bileziklerin radyal, eksenel ve çevresel olmak üzere üç yöne göre tespit

edilmesi gerekmektedir.

Radyal ve çevresel yönde tespit geçmelerle yapılmaktadır.

Eksenel yönde tespit ise ; mil üzerinde genellikle bir taraftan omuza

(faturaya) dayanıp diğer taraftan somun, segman ( seeger emniyet halkası ),

burç, civata ile mil uç kısmına sıkılan pul arasına veya sayılan elemanlardan

herhangi ikisinin arasına alınarak veya germe manşonu ile;

Gövde üzerinde ise kapak ile gövdedeki fatura, kapak ile segman,.... ve iki

segman arasına alarak yapılır.



RULMANLAR

Silindirik Delikli Yatakların Mil Üzerine Tespiti



RULMANLAR

Konik Delikli Yatakların Mil Üzerine Tespiti



RULMANLARKonik Delikli Yatakların Mil Üzerine Tespiti

RULMANLARRULMANLARRULMANLAR



RULMANLAR

Yatakların Yuvaya Tespiti


Çengel anahtar somun




RULMANLAREmniyet Bilezikli Yatakların Yuvaya Tespiti





RULMANLAR

Emniyet Bilezikli Yatakların Yuvaya Tespiti




RULMANLAR

Rulmanlı yatakların mil - gövde sisteminin içindetertiplenmesinde ısıl genleşmelerden dolayı yatağın içboşluğunun tamamen kaybolmasının önlenmesine dikkatedilir

Bunun için üç tip montaj sistemi uygulanır. Uzun millerde uygulanan birinci sistemde yataklardan

biri her iki taraftan desteklenir. Bu yatak sabitdüzende yataklanmış olur. Hem radyal hem de eksenelyük taşıyabilir. Diğeri ise serbest bırakılır. Bu yatakserbest düzende yataklanmış olur. Sadece radyal yükalır. Isıl genleşme sonucu milin uzaması bu uçtangerçekleşir. Serbest bırakma konstrüktif olarak milveya göbek şekli ve toleransı ile sağlanabileceği gibiyatağın kendi konstrüksiyonu ile de sağlanabilir(silindirik makaralı yataklarda olduğu gibi ). Busisteme sabit-serbest düzen adı verilir.



RULMANLAR

Daha az kullanılan ikinci sistemde ise çok az yan boşluk

(0.5 -1 mm) bırakarak her iki yatak dış yan taraflardan desteklenir. Veya hiç boşluk bırakılmaz kendi iç serbestliği olan yataklar kullanılır. Bu sisteme ise serbest- serbest (oynar) düzen denir.

Üçüncü montaj sistemi eğik bilyalı veya konik makaralı yataklarla yapılan yataklamalarda kullanılır. Bu yataklarda radyal kuvvetin etkisi ile eksenel kuvvet bileşeni ortaya çıkar. Eksenel kuvveti karşılamak için yataklar X veya O düzeninde yataklanır. Yatak boşluğu X düzeninde dış bileziğin O düzeninde ise iç bileziğin eksenel yönde itilmesi ile ayarlandığından bu sistem ayarlanabilir yatak düzeni diye isimlendirilir.



RULMANLAR



RULMANLARYağlama

Rulmanlı yatakların yağlanması gres veya sıvı yağ kullanılarak

yapılır.

Basit tertibat istemeleri, gresin kendisinin sızdırmazlık görevini

yapması, metalik yüzeyleri korozyona karşı çok iyi koruması ve

yüksek kaliteli greslerin bozulmadan uzun süre kullanılması

greslerin sıvı yağlara kıyasla daha ucuz ve kullanışlı olmasını

sağlamaktadır.

Buna karşın sıvı yağların yüksek hızlarda iyi sonuç vermesi, yatağı

daha iyi soğutması yataktaki yağ miktarının daha iyi bir şekilde

kontrol edilebilmesi gibi özellikleri vardır.

Hangi yağlama metodunun seçileceği teknik ve ekonomik

kıstaslara bağlıdır. Tüm rulmanların % 90'ı gres yağı ile yağlanır.

Sıvı yağ ile yağlama, diğer makine elemanlarında sıvı yağ

gerekiyorsa veya sistemin soğutulması gerekiyorsa uygulanır. Katı

yağlarla yağlama ise çok özel durumlarda uygulanmaktadır.



RULMANLAR Rulmanlı yataklarda lityum sabunlu, kalsiyum sabunlu, sodyum

sabunlu, alüminyum sabunlu, natriyum sabunlu ve sabunsuz gresler

kullanılmaktadır.

Kireç sabunlu ve lityum sabunlu greslerin dışındaki gresler birbiri

ile karıştırılmaz.

Yağ yatak ile kapak arasındaki boşluğun genellikle en çok yarısına

doldurularak yağlama görevini yapar.

Daha fazla doldurulması yatağın ısınmasına sebep olur. Ancak düşük

hızlar, sürekli toz ve pislik bulunan ortamlar istisnadır.

Önemli yerlerdeki yağlama sistemlerinde fazla gresi tahliye eden

gres regülatörlerinin kullanılması gerekir.



RULMANLAR Yatak sistemlerinde yağın dışarıya akmasını ve dıştan yatak

sistemine toz, pislik gibi maddelerin girmesini önlemek

amacıyla sızdırmazlık sistemleri kurulmaktadır.

Bu sistemler temaslı ve temassız olmak üzere iki sınıfa

ayrılabilir.

Temaslı sızdırmazlık sistemlerinde mil ile sızdırmazlık

elemanlarının arasında sürtünme meydana gelmektedir. Bu

durum yüksek hızlarda aşınmalara neden olmaktadır.

Karışık şekilli labirentlerden, boşluklardan oluşan temassız

sızdırmazlık sistemlerinde ise bu mahsur yoktur.

Bu sistemlerin yanı sıra pratikte tek ve çift conta veya örtme

kapaklı rulmanlar kullanılmaktadır.



RULMANLARRulmanlı Yatakların Montajı DemontajıMontaj (takma) ve demontaj (sökme) rulmanlı yatağın ömrü üzerinde

etkili olduğundan özen gösterilmesi gereken bir işlemdir.

MontajFarklı tasarımları ve büyüklükleri nedeniyle rulmanlı yatakların tümü aynı

yöntemle takılamaz. Mekanik, hidrolik ve ısıtarak takma yöntemlerinden

biri kullanılabilir. Ancak her metot için geçerli olan prensipler şunlardır:

I- Yeni rulmanların ambalajı montajdan çok kısa bir süre önce açılır. Ortam tozsuz ve kuru olmalıdır. Mil ve yuva temiz olmalıdır (talaş, pislik, toz, döküm kumu vb. den arındırılmalıdır). Temizleme için hiçbir zaman üstübü kullanılmamalıdır.

II-Kullanılmış rulmanlar montajdan önce mazot veya uygun bir temizleyici ile yıkanmalı ve arkasından sıvı yağ veya gres ile yağlanmalıdır.



RULMANLARIII- Montajdan önce rulmanın geçeceği bütün parçaların (mil, göbek)

ölçü ve biçim doğruluğu (boyutlar, toleranslar, kademeler...)

kontrol edilmelidir. Ölçmede ana prensip, ölçülecek parça ile

ölçme aletinin aynı sıcaklıkta olmasıdır. Herhangi bir çap en az iki

kesitte ve birden fazla düzlemde ölçülmelidir.

IV- Rulman bileziklerine çekiçle vurulmaz.

V- Sıkı geçme ile takılacak olan bilezik önce takılır.

VI- Parçalarına ayrılmayan rulmanlarda takma kuvveti hiçbir zaman

yuvarlanma elemanının üzerinden geçirilmez daima takılan bileziğe

uygulanır.

VII-Parçalarına ayrılan rulmanlarda iç ve dış bilezik önce ayrı ayrı

takılır. Sonra bilezikler hafifçe döndürülerek iç içe geçirilir ve

montaj tamamlanır.

VIII- Montaj tamamlandıktan sonra radyal ve eksenel boşluğun yeterli

olup olmadığı kontrol edilir.



RULMANLAR

Mekanik Yöntemler

Normal sıkı geçmelerde 100 mm delik çapına kadar rulmanlar mile soğuk

olarak (çekiç veya pres ile) takılır. Fazla sıkı olmayan geçmelerde

rulmanlı yatak gerektiğinde hafif çekiç darbeleri ile monte edilebilir.

Bunu yaparken yumuşak çelikten ve alın yüzeyi düz bir vurma burcu

kullanılmalıdır. Burcun formu montajın rahatça yapılmasına olanak

sağlamalıdır. Monte edilecek yatak cinsine bağlı olarak sadece iç

bileziğe veya hem iç hem de dış bileziğe basan burç konstrüksiyonları

kullanılabilir. Burç. montaj (çakma) kuvvetinin bütün bilezik çevresine

düzenli olarak uygulanmasını böylece yatağın zarar görmemesini sağlar.



RULMANLAR



RULMANLAR

Sıcaklığı biraz daha fazla olan seri üretim montajlarında hidrolik

veya mekanik pres kullanılır.

Konik delikli rulmanlı yatakların; silindirik mil üzerine montajında germe

manşonu-germe manşonu somunu, çakma manşonu-mil somunu-basınç

civatalı mil somunu, halka pistonlu pres (hidrolik somun)-germe manşonu,

halka pistonlu pres-çakma manşonu; konik mil üzerine takılmasında ise mil

somunu, halka pistonlu pres kullanılır.



RULMANLARHidrolik Yöntemler

Büyük sıkı geçmeler gerektiren büyük boyutlu yatakların montajında

geçme yüzeyleri arasında ince bir yağ tabakası oluşturulur. Bu tabaka

geçme yüzeyleri arasındaki sürtünmeyi büyük ölçüde ortadan

kaldırdığından yüzeyleri zedeleme tehlikesi olmadan eksenel yönde küçük

bir kuvvet uygulayarak iç bilezik mil üzerinde kaydırılır. Konik muylu

üzerine konik delikli yatakların takılmasında çok az yağ gerekir ancak

silindirik delikli yataklarda kenar kayıpları nedeniyle yağ gereksinimi

fazladır.

Montajdan sonra yağın hiç artık bırakmadan geçme aralığından

kesinlikle akıp gitmesi için 20°C „de yaklaşık 75 mm2/sn

viskoziteli ince bir yağ kullanılmalıdır.

Geçme yüzeyleri arasına yağın basılabilmesi için yağ olukları, besleme

kanalları ve vida dişi bağlantıları mil veya manşon üzerine açılmalıdır



Isıl Yöntemler

Isıtma:Bilhassa silindirik geçme yüzeylerinde rulmanın mile çok sıkı

geçmesi gerekiyorsa rulmanın ısıtılarak genleştirilmesi yöntemi tercih

edilir. Rulmanlar ısıtılırken sıcaklık kontrol edilmeli ve 120°C 'nin

(örtme kapaklı rulmanlarda 80°C 'nin) üzerine asla çıkılmamalıdır. Bu

sıcaklık aşılırsa yatak malzemesinin tane yapısında meydana gelebilecek

değişmeler sonucunda sertlik düşer. Yük taşıma kabiliyeti ve ömür

azalır.

Isıtma için: Isıtıcı plaka üzerinde ısıtma, yağ banyosunda ısıtma, kızgın

hava fırınında ısıtma, indüktif ısıtma aygıtında ısıtma, indüktif iç bilezik

sökme-takma aygıtında ısıtma(iç bileziği ayrılabilen yataklar) gibi

yöntemler kullanılır. İndüktif ısıtmada aygıtın sargı tarafından

manyetik alternatif alan etkisinde oluşan girdap akımları bileziği çok

çabuk ısıtır ve genleştirir.



RULMANLAR

Isınmadan sonra parçaların manyetikliği aynı aygıt tarafından

otomatik olarak giderilir.

Soğutma:Dış bileziğin sıkı geçme ile takılması gerekiyorsa

genellikle yuva ısıtılır. Büyük plan yuvalarda (gövdelerde)

ısıtmada güçlüklerle karşılaşılırsa rulmanlı yatağın kuru buz (CO2

karı) ve alkolden oluşan bir karışımda soğutulması tercih edilir.

Bu işlemde sıcaklık -50°C'nin altına inmemelidir.



RULMANLARDemontaj

Rulmanlı yataklar tekrar kullanılacaksa sökme özenle yapılmalıdır.

Sökmede de mekanik, hidrolik ve ısıl genleşme gibi yöntemler

kullanılmaktadır. Sökme işlem sırasında dikkate alınması gereken en önemli

prensipler:

Sökme takımı sökülecek bilezik üzerine uygulanmalıdır. Sökme kuvveti

hiçbir zaman yuvarlanma elemanının üzerinden geçirilmez.

Rulman bileziklerine çekiç ile doğrudan vurulmaz.

Parçalarına ayrılmayan rulmanlı yataklarda, yatak önce boşluklu

geçmeyle takılmış bilezikten başlayarak sökülür.

Parçalarına ayrılabilen yatakların bilezikleri ayrı ayrı sökülür.



RULMANLAR



RULMANLARMekanik Yöntemler

Küçük yatakların sökülmesinde çoğunlukla çektirmeler veya hidrolik pres

kullanılır. Eğer başka olanak yoksa yumuşak metalden bir malafa ve çekiç

yardımı ile sökmek de mümkündür. Mil ve yuva tasarımı yapılırken

rulmanın sökülmesi dikkate alınıp çektirme ayakları için oluklar, itme

cıvata yuvalan vb. yapılmalıdır.

Konik delikli yatakların sökülmesinde iç bileziğe; germe manşonu

üzerinden kaydırabilme için malafa, halka pistonlu pres (hidrolik somun);

çakma manşonu üzerinden kaydırabilmek için ise çektirme somunu, baskı

cıvataları veya halka pistonlu pres kullanılır.



RULMANLAR



RULMANLAR

Hidrolik Yöntemler

Geçme yüzeylerine basılan yağın sürtünmeyi azaltması nedeniyle

küçük bir eksenel kuvvet iç bileziğin milden ayrılmasını sağlar.

Kazaya sebep olmamak için parçanın eksenel hareketi

sınırlanmalıdır. Geçmede oluşan pasın sökülmeyi zorlaştırıcı etkisi

nedeni ile pas çözücü bir hidrolik yağın kullanılması gerekebilir.



RULMANLAR

Isıl Yöntemler

Isıl genleşme ile çap farklılığı oluşturma; ısıtma halkası , indüktif

iç bilezik sökme takma aygıtı veya yakıcı çember kullanılarak

yapılır.



rulmanlı yatakların sınıflandırılması -...

Documents