ANTANTİİBBİİYOTYOTİİK VE KEK VE KEMMOTERAPOTOTERAPOTİİKLERKLERİİN N

SINIFLANDIRILMASISINIFLANDIRILMASI Kemoterapotikler, değişik özellikleri gözönüne alınarak

sınıflandırılmışlardır. Bunların içinde en çok kullanılanı, “etki mekanizmalarına göre sınıflama”dır. Buna göre:

I. Hücre duvarı sentezini inhibe eden kemoterapotikler II. Protein sentezini inhibe edenler III. Sitoplazmik membranın yapı ve fonksiyonunu

inhibe edenler IV. Nükleik asit inhibitörleri V. Kimyasal yapılarındaki benzerlikler yolu ile bakteri

metabolizmasını etkileyenler

I. Hücre DuvarI. Hücre Duvarıı Sentezini İnhibe Eden Sentezini İnhibe Eden

KemoterapotiklerKemoterapotikler

Bu grupta β-Laktam antibiyotikler (penicillinler, cephalosporinler, cephamycinler, carbapenemler, monobaktamlar ve β-laktamaz inhibitörleri), Vancomycin, Bacitracin, Isoniasid, Cyclocerine ve Ethionamid bulunmaktadır.

Hücre duvarı sentezini inhibe ederek etkilerini gösteren antimikrobikler sentez olayının değişik basamaklarını bozarlar.

1. 1. ββ-Laktam antibiyotikler-Laktam antibiyotikler:: Yapılarında β-laktam halkası içerirler.

Hücre duvarı sentezinin son bölümünü bloke ederek mürein tabakasının oluşmasını önlerler.

Böylece bakteri dış ortamla sitoplazma içi osmotik basınç dengesinin bozulmasıyla lizise uğrar.

Gram pozitif ve Gram negatif bakterilerde hücre yapısı biraz farklı olduğundan β-laktam etkisi biraz farklıdır.

1. 1. ββ-Laktam antibiyotikler-Laktam antibiyotikler:: Gram pozitif bakterilerin hücre duvarında teichoic asitle

beraber birçok kattan oluşan peptidoglikan liflerinin meydana getirdiği tabaka vardır.

Bu lifler oldukça aralıklı olduğundan β-laktamlar bu tabakayı kolayca geçerler.

Gram negatif bakterilerde ise peptidoglikan tabakası sadece birkaç kattır. Onun altında lipopolisakkarit tabakası vardır. Bu tabakada porin adı verilen delikler bulunur.

β-Laktamlar da bu porinlerden geçmek zorundadırlar. Ayrıca lipopolisakkarit ile β-laktamların hedefi olan PBP'ler arasında birde periplazmik aralık vardır.

Bu aralıktaki β-laktamaz enzimi de antibiyotiğin PBP'lere erişmesini engelleyen diğer bir faktördür.

1. 1. ββ-Laktam antibiyotikler-Laktam antibiyotikler:: Gram pozitif bakterilerde antibiyotikler, β-laktamaz

enzimi yoksa mutlaka PBP'lere erişirler, β-laktamaz varsa antibiyotik daha hücreye girmeden dışarıda inaktive olur.

β-Laktam antibiyotikleri beş grupta inceleyebiliriz: a. Penicillinler, b. Cephalosporinler, c. Monobactamlar, d. Carbapenemler, e. β-Laktamaz inhibitörleri.

PenicillinlerPenicillinler Penicillinler de kendi aralarında doğal ve semisentetik

oluşları ve antibakteriyel spektrumlarındaki farklılıklar nedeniyle birkaç gruba ayrılırlar:

a. Doğal penicillinler: Penicillin-G ve Penicillin-V b. Semisentetik Penicillinler: ı. Penicillinaza dirençli olanlar: -Methicillin, Nafcillin -İsoxazolyl penicillinler ıı. Amino penicillinler: Ampicillin, Amoxacillin ııı. Carboxy penicillinler: Carbenicillin, Ticarcillin ıv. Acyl-Üreido penicillinler: Mezlocillin,

Piperacillin, Azlocillin, v. Amidino penicillinler: Mecillinam

(Amidinocillin)

CephalosporinlerCephalosporinler penicilline benzer

β-laktam halkası vardır.

penicillindeki beşli thiazolidine halkası

altılı dihidrothiazine halkası ile yer değiştirmiştir.

Birinci kuBirinci kuşşak cephalosporinlerak cephalosporinler oral parenteral formları var. Gram pozitif bakteriler, streptokoklar, stafilokoklar, aerobik basiller Gram negatif'lerden ise E. coli, Klebsiella, Proteus, Salmonella grubu bakteriler I. kuşak cephalosporinlere duyarlıdır. Methicilline dirençli stafilokoklar, enterokoklar, anaeroblar ve

pseudomonaslar I. kuşak cephalosporinlere dirençlidirler. a. Cephalotin b. Cephalexin c. Cephradin d. Cephazolin e. Cephadroxil

İkinci Kuİkinci Kuşşak Cephalosporinlerak Cephalosporinler

Bu grup antibiyotikler Gram pozitif bakterilere I.kuşaktan daha etkindirler ve β-laktamazlara dayanıklıdırlar.

a. Cefuroxim b. Cefaclor

ÜçüncüÜçüncü Ku Kuşşak Cephalosporinlerak Cephalosporinler

Bu grup antibiyotiklerin etki sahasına Pseudomonas'lar ve anaeroblar da girmiştir. Hepsi de parenteral kullanılır.

a. Cefotaxime

b. Ceftriakson

c. Ceftizoxime

d. Ceftazidime

e. Cefoperazone

Monocyclic Monocyclic ββ-Laktamlar (Monobactam)-Laktamlar (Monobactam)

Yapılarında β-laktam halkası taşır.

Etki mekanizması diğer β-laktamlar gibi hücre duvarı sentezinin inhibisyonudur.

Bunu PBP-3'e bağlanarak yapar.

ı. Aztreonam

ββ-Laktamaz İnhibitörleri-Laktamaz İnhibitörleri Bunların antibakteriyel etkileri pek olmamakla

birlikte, β-laktamazla irreversibl şekilde birleşerek, hem kendilerinin, hem de enzimin inaktive olmasına yol açarlar. Sonuçta β-laktamaz etki kaybolur.

ı. Clavulanic Acid ıı. Sulbactam

Carbapenem’lerCarbapenem’ler Karbapenemler yeni geliştirilmiş β-laktam

antibiyotiklerdir.

Kimyasal bakımdan stabil değillerdir. En geniş antibakteriyel spektrumlu olana ‘imipenem’ adı verilmektedir.

Çok geniş antibakteriyel spektruma sahiptir.

2. Hücre Duvar2. Hücre Duvarıı Sentezini İnhibe Eden Di Sentezini İnhibe Eden Diğğer er

KemoterapotiklerKemoterapotikler

a. Vancomycine: Antibakteriyel spektrumu dar Gram pozitif bakterilere, özellikle penisilinaz yapan ve metisiline dirençli

stafilokoklara karşı etkilidir. Etkisi bakterisidaldir.b. Bacitracin: A grubu β-hemolitik streptokoklar

çok duyarlıdır, bu nedenle bu bakterilerin identifikasyonlarında kullanılır.

lokal uygulanabilen preparatları bulunmaktadır.

2. Hücre Duvar2. Hücre Duvarıı Sentezini İnhibe Eden Sentezini İnhibe Eden DiDiğğer Kemoterapotiklerer Kemoterapotikler

c. Cyclocerine: Gram negatif Gram pozitif bakterilerle Mycobacterium tuberculosis üzerine etkilidir. Hücre duvarı sentezinin birinci ve üçüncü

devrelerini inhibe ederek antibakteriyel etki gösterir.

Yan etkisi çok olduğundan spesifik infeksiyonlar dışında pek kullanım alanı yoktur.

II. PROTEII. PROTEİİN SENTEZN SENTEZİİNNİİ İİNHNHİİBE EDENLERBE EDENLER 1. 30S Ribozomal Üniti Bozanlar: a. Aminoglikozid Antibiyotikler: ı. Streptomisin vıı. Isepamisin ıı. Kanamisin vııı. Fortimisin ııı. Gentamisin ıx. Apramisin ıv. Tobramisin v. Netilmisin vı. Amikasin

b. Tetrasiklinlerb. Tetrasiklinler 4 halkalı hydronaphten çekirdeğinden oluşur aktif bir transport sistemi ile hücre içine girer

30S subünitine bağlanarak aminoasidin ribozomla birleşmesi ve peptid zincirinin uzaması önlenmiş olur.

bakteriostatiktir.

b. Tetrasiklinlerb. Tetrasiklinler

Tetrasiklinler, Gram pozitif ve Gram negatif bakteriler, mikoplazmalar, riketsiyalar ve klamidyalar dahil olmak üzere çok geniş bir antibakteriyel etkiye sahiptirler.

Ayrıca anaeroplara, Brucella, Francisella, P. pseudomallei, spiroketler üzerine de etkilidirler.

Tetrasiklinler etki spektrumlarına göre 3 grupta incelenirler:

ı. Kısa etkililer a. Klortetrasiklin b. Oksitetrasiklin. c. Tetrasiklin.

b. Tetrasiklinlerb. Tetrasiklinler

ıı. Orta etkililer:a.    Demeklosiklinb.    Metasiklin ııı. uzun etkililer:a. Doksisiklinb. Minosiklin

2. 50S Ribozomal Üniti Bozanlar2. 50S Ribozomal Üniti Bozanlar a. Chloramphenicole: Geniş etki spektrumuna sahip antibiyotiktir. Etki alanına birçok Gram pozitif ve Gram negatif bakteriler,

spiroketler, klamidyalar ve mikoplazmalar girmektedir.

Pseudomonaslara etkisiz, buna karşılık anaeroplara etkilidir.

Salmonellalar üzerine olan etkisi bu antibiyotiğin Salmonella infeksiyonlarında özel kullanımlarına yol açmıştır.

BOS’na geçiş oranı en yüksek antibiyotiklerdendir (%45-60).

2. 50S Ribozomal Üniti Bozanlar2. 50S Ribozomal Üniti Bozanlar

b. Thiamphenicole:kloramfenikoldeki nitro (NO2) grubu yerine

sülfometil (SO2CH2) grubu yer almaktadır

2. 50S Ribozomal Üniti Bozanlar2. 50S Ribozomal Üniti Bozanlar

c. Makrolid antibiyotikler: ı. Eritromisin: Bir çok Gram pozitif

ve Gram negatif bakteriler ile treponemalar, Legionella’lar, Campylobacter, mikoplazmalar ve klamidyalar etki sahasına girerler.

ıı. Oleandomisin: Eritromisine benzer fakat ona bir üstünlüğü yoktur.

ııı. Spiramisin: toxoplazmaya karşı etkisi belirgindir. Özellikle gebelikte ve oküler toksoplazmoziste kullanılmaktadır.

2. 50S Ribozomal Üniti Bozanlar2. 50S Ribozomal Üniti Bozanlar

d. Lincosamide antibiyotikler: ı. Lincomycin: ıı. Clindamycin: Linkozamidlerin etkisi eritromisine benzer.

Özellikle Gram pozitiflere etkilidir.

Linkozamid antibiyotiklerin önemli bir özellikleri de anaerop bakterilere karşı çok etkili olmalarıdır.

III. STOPLAZMIII. STOPLAZMİİK MEMBRANIN YAPI VE K MEMBRANIN YAPI VE FONKSFONKSİİYONUNU YONUNU İİNHNHİİBE EDENLERBE EDENLER

Sitoplazmik membran inhibitörleri membranın uniform yapısını bozarak selektif geçirgenlik özelliğini kaybetmesine neden olurlar.

Böylece hücrenin gereksinim duyduğu ana maddeler dışarı sızar ve hücre ölür.

STOPLAZMSTOPLAZMİİK MEMBRANIN YAPI VE K MEMBRANIN YAPI VE FONKSFONKSİİYONUNU YONUNU İİNHNHİİBE EDENLERBE EDENLER

a. Polymyxine’ler: : Polimiksin B ve Polimiksin E (colistin)

Özellikle Gram negatiflere karşı (ve Pseudomonaslara ) etkilidirler.

STOPLAZMSTOPLAZMİİK MEMBRANIN YAPI VE K MEMBRANIN YAPI VE FONKSFONKSİİYONUNU YONUNU İİNHNHİİBE EDENLERBE EDENLER

b. Polyene’ler: Membran yapısındaki sterollerle özellikle de

ergosterolle birleşerek membranda delikler oluştururlar.

ı. Amfoterisin B: Sistemik mikoz etkeni olan tüm mayalara ve küf mantarlarından aspergillus, mukor ve paecilomyces türü mantarlara karşı etkilidir.

ıı. Nystatin (tetraen): Maya hücrelerine karşı etkilidir. Sistemik verilemeyecek kadar toksik olduğundan lokal kullanılır.

IV. NÜKLEİK ASİT İNHİBİTÖRLERİIV. NÜKLEİK ASİT İNHİBİTÖRLERİ

1. DNA yapısını ve fonksiyonunu bozanlar:a. Quinolone türevleri:

DNA gyrase yada topoizomeraz enzimlerini inhibe ederek fonksiyonlarını bozarlar ve antibakteriyel etkilerini gösterirler.

DNA giraz enzimi bakteri sitoplazmasındaki kromozomun çift sarmallı ipçiklerinin birbiri üzerine sıkca sarılmasını düzenleyen bir enzimdir. Kromozomu oluşturan ipçiklerin sık sarmallı oluşu bakteri yaşamı ve DNA fonksiyonu için çok önemlidir.

Quinolone türevleriQuinolone türevleri

Bu gruptaki antibiyotikler özellikle Gram negatif bakteriler üzerinde belirgin etkiye sahiptirler.

ı. Nalidiksik asit ıı. Siprofloksasin ııı. Norfloksasin ıv. Ofloksasin v. Novobiosin vı. Enoksasin vıı. Sinoksasin

2. RNA yap2. RNA yapıı ve fonksiyonunu bozanlar ve fonksiyonunu bozanlar

a. Rifamisinler (Rifampisin): En etkili antistafilokok ajanlardan birisi olup birçok Gram pozitif ve Gram negatif bakteriye karşı etkinliği yanında en önemli özelliği Mycobacterium tuberculosis’e karşı olan etkinliğidir.

b. Ayrıca Brucella’lara karşıda etkilidir. Etkisi bakterisidaldir.b. Nitrofuranlar: Genellikle Gram negatif bakterilere karşı etkinlik gösterirler. Klinik uygulama sahası olanlar şunlardır.

ı. Nitrofurantoin. ıı. Furazolidon.

V. KV. KİİMYASAL YAPILARINDAKMYASAL YAPILARINDAKİİ BENZERLBENZERLİİKLER YOLU KLER YOLU İİLE BAKTERLE BAKTERİİ METABOLMETABOLİİZMASINI ETKZMASINI ETKİİLEYENLERLEYENLER

1. Sulphonamide’ler: S. faecalis dışındaki Gram pozitif koklara ve Gram negatif

bakterilerin çoğu ile nokardia ve klamidyalara karşı etkilidirler.