otonom sİnİr sİ€¢ tek sinapslı (monosinaptik) • Çok sinapslı (polisinaptik) sinirsel...
TRANSCRIPT
• Kontrol ettiği bileşenler: • Düz kas ve kalp kası • Bezler ve yağ doku
• Zıt çalışan dallar • Parasempatik
• “Dinlen ve beslen; Kestir ve sindir " • Vücudu “yenileyen” sistem
• Sempatik • “Savaş veya kaç!" • Enerji gerektiren faaliyetler
Otonom Sinir Sistemi: Homeostatik Dengeleme
Otonom Sinir Sistemi: Homeostatik Dengeleme
Otonom Kontrol Merkezleri
• Hipotalamus • Su dengesi • Sıcaklık • Açlık
• Pons • Soluma • Kalp • Damar çapı
• Medulla • Soluma merkezleri
• Homeostatik yanıtların koordinasyonu • Otonom • Endokrin • Davranışsal
• “Tonik” düzenleme • Zıt kontroller • Reseptörlerce yönlendirilen yanıtlar
Otonom Yollar: Bedende İletişim
Otonom Yollar: Bedende İletişim
Otonom Yollar: İki Götürücü Hücre
• M.S.S. → Preganglionik hücre → ganglion → postganglionik hücre → hedef doku
Sempatik-Parasempatik Yolların Karşılaştırması
Nörotransmitterler! Reseptörler!
Parasempatik Sistem: Genel Yapı
• Daraltma (kasılma) etkisi • Pupilla (göz bebeği) • Bronşioller (akciğerdeki hava yolları)
• Kalbi yavaşlatır • Uyardıkları
• Sindirim sistemi • İnsülin salgısı • İdrar yapımı-atımı • Ereksiyon
Parasempatik Sistemin Etkileri
Parasempatik Sistemin Etkileri
• Kısa sürelidir (ACh yıkımı) • Paradoksal Korku Tepkisi
• Aşırı korku-endişe durumunda; • Parasempatik sistemin anormal
aktivasyonu • Vazovagal senkop • İdrar çıkarma ve dışkılama
kontrolünün kaybı
Sempatik Sistem: “Savaş veya Kaç”
Sempatik Sistem: Anatomik Özellikler
• Gözbebeğinde genişleme (pupillar dilatasyon) • Mukuslu tükrük salgısı (salivasyon) ↑ • Kalp atımında ve vurum hacminde ↑ • Genişletici etki:
• Kan damarları • Bronşioller
• Katekolamin salgısı ↑ • Yağ yıkımı ↑ • Ejekülasyon (boşalma)
Sempatik Sistemin Uyarıcı Etkileri
• Sempatik sistemin baskıladığı işlevler • Sindirim sistemi • Pankreas salgıları • İdrar çıkarma
Sempatik Sistemin Duraklatıcı Etkileri
• Adrenal medulla – salgı artışı • Kıl kökü kasları (arrector pili) - kasılma • Ter bezleri – salgı artışı • Böbrekler – Renin salgısı • Yağ doku - Yağ asidi salınması • Bir çok kan damarı - daralma
Sadece Sempatik Uyarım Alanlar:
• Göz (pupilla) • Tükrük bezleri • Kalp • Dolaşım sistemi • Sindirim sistemi
• Sfinkterler, faaliyet düzeyi, salgı bezleri, Karaciğer
• İdrar kesesi • Sfinkterler ve kasılma
Zıt (antagonistik) Uyarımla Kontrol Edilenler:
Otonom Sinirlerin Sinapsları
• Varikositler • Sinaptik aralık yok • Etki:
• Geniş bir alanda • Yavaş • Uzun süreli
Sempatik Sistemin Etkileri – Epinefrin
Sentezi: Tirozin → DOPA → Dopamin → Norepinefrin →
Epinefrin (adrenal medullada) Yıkımı:
• MAO (monoamin oksidaz) • COMT (katekol-o-metil transferaz)
• Etkisi birkaç saniye sürer • ACh’in etkisi: 20 milisaniye!
Norepinefrin Sentezi ve Döngüsü
Sempatik Sistemin Etkileri – E ve NE
• Adrenalin (epinefrin, E)
• Kalp aktivitesini artırma
• Metabolizmayı artırma
• Bronşiollerde genişleme
• Noradrenalin (norepinefrin, NE)
• Damarların daraltılması
• Kan basıncının artırılması
Sempatik Sistemin Etkileri - Adrenoreseptörler
Adrenerjik Reseptörlerin Sınıflandırılması
O.S.S. RESEPTÖRLERİ – Toplu Bakış
Alıcı (reseptör) Yeri Yanıt Mekanizma
Adrenerjik
α1 Yaygın Uyarıcı H.İ. Ca2+
α2 Sempatik-parasempatik uçlar Duraklatıcı cAMP
β1 Kalp, böbrek, Karaciğer, yağ doku Uyarıcı Enzim aktivasyonu
β2 Kalp, iskelet kası, ince
barsak ve akciğer damarları
Duraklatıcı, gevşetici Enzim aktivasyonu
Kolinerjik
Nikotinik Ganglionlar, s.k.k. Uyarıcı Na+ kanallarını açarak
Muskarinik Parasempatik ve kolinerjik sempatik uçlar Değişken Enzim
aktivasyonu [K+]
Genel olarak; • β1: Uyarıcı • β2: Duraklatıcı-gevşetici
En yaygın β reseptörü • β3: Lipolitik (yağ dokuda)
• α1: Uyarıcı En yaygın α reseptörü
• α2: Duraklatıcı
Sempatik Sistemin Etkileri - Adrenoreseptörler
HEDEF HÜCRE
Otonom Reseptör Mekanizmaları: β1 Adrenerjik Reseptörler – Uyarıcı Etki
HEDEF HÜCRE
Otonom Reseptör Mekanizmaları: α2 Adrenerjik Reseptörler - Baskılama
HEDEF HÜCRE
Otonom Reseptör Mekanizmaları: Muskarinik ACh Reseptörleri
Adrenal Medulla: Farklı Bir Sempatik Ganglion
• Sempatik uyarım sonucu: • Kana katekolamin salınması
• Epinefrin (adrenalin) %80 • Norepinefrin (noradrenalin) %20 • Dopamin (eser miktarda)
• Hedef: • Tüm vücutta çok sayıda hedef • Uzak hedefler; 10 kat daha uzun süreli etki
Adrenal Medulla: Farklı Bir Sempatik Ganglion
Kolinerjik Etkiyi Baskılayan (antikolinerjik) İlaçlar
• Parasempatolitik
• Atropin (“atropa belladonna” bitkisinden)
• Muskarinik antagonist
• Kullanıldığı yerler
• Pupilla genişletme
• Mukoza kurutma
• Sinir gazı panzehiri
Eferent Yollara Genel Bakış: Somatik ve Otonom Kontrol
• Refleks yayı (arkı) • Uyaran • Duyu reseptörü • Duyu nöronu (getirici; aferent) • M.S.S.’nde işleme • Motor (götürücü; eferent) nöron • İcra organı (hedef; efektör) • Cevap (hareket)
• MSS’ne geri-bildirim
Sinirsel Refleksler: Genel Bakış
Sinirsel Refleksler: Genel Bakış
Refleks yayı (arkı)
• İcracı (efektör) bölümlere göre; • Somatik (istemli)
• Otonom (istemsiz)
• İşlemeyi yapan bölgelere göre; • Omurilik refleksleri • Beyin (serebral) refleksler
• Yolda görevli nöronlar açısından; • Tek sinapslı (monosinaptik)
• Çok sinapslı (polisinaptik)
Sinirsel Refleksler: Yolların Sınıflandırılması
Sinirsel Refleksler: Yolların Sınıflandırılması
• İç organların çalışmasının düzenlenmesi… • Omurilik ve alt beyin bölümlerinde işlenir. • Hormonlar ve “ritmik odaklar”ca denetlenir.
Otonom Refleksler: “viseral refleksler”
Otonom Refleksler: “viseral refleksler”
• Kas İğcikleri • Kaslarda “intrafuzal” lifler • Gerilmeyi algılarlar
• Golgi tendon organı • Tendonlara yakın konumdadır • Kasa uygulanan kuvveti algılar
• Eklem reseptörleri • Basıncı hissederler • Pozisyon algısı
İskelet Kası Refleks Duyu Reseptörleri: “Proprioseptörler”
İskelet Kası Duyu Reseptörleri: Durum Algılayıcıları (Proprioseptörler)
• Kasın gerginliği (tonusu) • Kasın boyundaki değişim ve bu değişimin hızı • Gerim refleksi
Kas İğcikleri: Yapısı ve Çalışma Mekanizması
Kas İğciği ve Golgi Tendon Organı Refleksleri
• Kasın tendonuna vurulması → refleks kasılma • “Zıt” kaslar durdurulur (resiprokal inhibisyon).
Diz Çekme Refleksi: Gerim ve Resiprokal İnhibisyon Refleksleri
Diz (Patella) Refleksi: Gerim ve Resiprokal İnhibisyon Refleksleri
Miyotatik Refleks: Gerim ve Resiprokal İnhibisyon Refleksleri
• Ağrılı bir uyaran • Ağrı reseptörleri (nosiseptörler) • Omurilikte bir dizi sinaps • Ağrılı uyarandan “çekilerek” uzaklaşma • Beyine giden sinyal (ağrı hissi)
Bükme (fleksiyon) Refleksi: Ağrılı Uyarandan Kaçınma
Bükme (fleksiyon) Refleksi: Ağrılı Uyarandan Kaçınma
• Ekstensörler uyarılır • Fleksörler baskılanır • Vücut dengede tutulur
Çapraz Ekstensöz Refleksi: Denge Sağlama
Reflekslerin Kontrolü
Jendrassik manevrası
Spinal Reflekslerin Üst Merkezlerce Kontrolü
• Beyin kabuğu (korteks) en tepedeki birleştirme merkezidir.
• Dış uyarım olmaksızın iş yapabilir • Kısmen istemsizleşebilir: “Kas Belleği”
İstemli Hareket: “Bilinçli”
İstemli Hareket: “Bilinçli”
Ritmik Hareketler
• Korteks tarafından başlatılır • “Merkezi Kalıp Üreteçleri”
• Omurilikte • Hareketin sürdürülmesi
• Refleks ve istemli hareketlerin birleştirilmesi
Ritmik Hareketler
İleri-besleme: Postür Refleksleri • Vücut hareketi beklentisi
• Denge değişikliğine karşı refleks düzenlemeler • Vücudu tehdite karşı hazılama
• Geri-bildirimle birleştirilir
Bitti…
Günün Sözü
Elime biraz para geçer geçmez, yeni kitaplar alırım. Geriye kalan olursa, onunla da yiyecek ve içecek... (Erasmus)