RUIMTEVAART JUNI 199628

Ruimtevaart in de Volksrepubliek China

H.H.F. Smidribs Space Consultancy & Insurance

De regering van China legde in 1956 de fundering voor haar ruimtevaartprogramma.China is qua grootte het derde land in de wereld, en het onderkende de noodzaak om eeneigen ruimtevaarttechnologie te ontwikkelen. De hoofddoelstellingen, destijds èn nu, zijn:het ontwikkelen van betrouwbare nationale en internationale communicatie, het maxi-maal benutten van de eigen hulpbronnen door middel van observatie van de Aardevanuit de ruimte (remote sensing), meteorologische waarnemingen vanuit de ruimte tenbehoeve van betrouwbare weervoorspellingen en aardobservatie ten behoeve van denationale veiligheidspolitiek.

De verslechterende verhouding tussen detoenmalige Sovjetunie en China leidde toteen versnelde ontwikkeling van een com-plexe ruimtevaarttechnologie. Vergelekenmet de ruimtevaartprogramma’s van de Sov-jetunie en de Verenigde Staten was dat vanChina relatief klein, maar China boekte op-merkelijke successen op verschillende gebie-den. Zo werd China al in 1975 het derde landdat in staat was een satelliet terug naar deAarde te halen en te bergen (recupereren), en

werd zij in 1984 het vierde land dat meerderesatellieten met één draagraket in de ruimtekon brengen. Ook gebruikte China al vloei-bare zuurstof en vloeibare waterstof als ra-ketstuwstoffen nog voordat de Russen dezetechnologie beheersten.

In dit artikel wordt de niet zo uitgebreide in-formatie, die in open bronnen over ruimte-vaart in de Volksrepubliek China is versche-nen, geïnventariseerd. Achtereenvolgens zal

Een overzicht van de be-langrijkste ruimtevaartcen-tra in China en de activitei-ten die aldaar ontplooidworden. [ribs SC&I]

RUIMTEVAART JUNI 1996 29

in het kort worden ingegaan op de geschiede-nis van de Chinese ruimtevaart, wordt geke-ken naar de vernieuwde organisatiestructuuren zullen draagraketten, ruimtevaartuigen enruimtevaartcentra worden beschreven. Ver-volgens zal een overzicht worden gegevenvan commerciële ruimtevaartactiviteiten eninternationale relaties. Het artikel wordt af-gesloten met een blik naar de toekomst.

Geschiedenis

De geschiedenis van het Chinese ruimte-vaartprogramma is nog steeds in officiële ne-velen gehuld. In 1984 maakten de Chinezenbekend dat ze al in 1967 met behulp van eenzgn. suborbitale draagraket een hondje in deruimte hadden gebracht. Het hondje XiaoBao (Klein Luipaard) zou met succes zijngerecupereerd. Ook werd vermeld dat er zichop 28 januari 1978 op een van de lanceer-plaatsen een grote explosie had voorgedaandie vele gewonden tot gevolg had. In het Chi-nese periodiek “Ruimtevaartpolitiek” vanmei 1991 verscheen een artikel van dr. Yan-ping Chen dat enig licht doet schijnen op deontwikkeling van de Chinese ruimtevaart. Dr.Chen verdeelt het Chinese ruimtevaartpro-gramma in vier perioden: 1956-1966, als hetruimtevaartprogramma gestalte begint te krij-gen ondanks “traumatische politieke gebeur-tenissen”, zoals de Grote Sprong Voorwaartsen het stoppen van Sovjet-hulp voor Chinesewetenschap en technologie; 1966-1976, inwelke periode het ruimtevaartprogramma opkoers bleef ondanks dat “feitelijk alle secto-ren in de Chinese maatschappij uit elkaarwerden gerukt” door de Culturele Revolutie;de periode 1976-1986 waarin het ruimte-vaartprogramma op een laag pitje werd ge-zet, maar overleefde, terwijl het land zichherstelde van de Culturele Revolutie; en 1986tot het heden, welke periode dr. Chen om-schrijft als “het toppunt van het programma”,omdat de overheid ruimtevaart tot een “hoek-steen van nationale wetenschappelijke entechnologische ontwikkeling” heeft gemaakt.Het artikel besluit met de constatering dat,ondanks een voortdurende verandering in hetpolitieke en economische klimaat, het ruim-tevaartprogramma relatief stabiel is geble-ven. Gedurende alle politieke veranderingenin het land heeft de ruimtevaartindustrie zich

ontwikkeld en uitgebreid. De eerste geslaag-de ruimtevaartlancering vond plaats op 24april 1970: een draagraket van het typeChang Zheng (Lange Mars) plaatste daarbijde satelliet Dong Fang Hong (Het Oosten isRood) in een omloopbaan. Alhoewel veeltechnologie was geïmporteerd – in het beginvooral via Sovjet-assistentie en later via te-ruggekeerde bannelingen – was het opmer-kelijk dat China in staat was met eigen mate-rialen en middelen een eigen lanceer- en sa-telliettechnologie te ontwikkelen.

Organisatie

Wie er voor wat verantwoordelijk is in deChinese ruimtevaartorganisatie, is niet altijdgemakkelijk te bepalen. Veel parallelle orga-nisaties lijken naast elkaar te bestaan. Hetfeit dat de structuur van de ruimtevaartorga-nisatie nog niet zo lang geleden is veranderd,draagt er toe bij dat de verwarring hieroveralleen nog maar is toegenomen. De afhanke-lijkheid of onafhankelijkheid van de aanruimtevaart gerelateerde Academies, waar-van de meesten ver van Peking zijn gelegen,is moeilijk in te schatten. Chinese staatsorga-nisaties, zoals de militairen of de ruimte-vaartsector, zijn door de centrale autoriteitenaangemoedigd om commerciële ondernemin-gen op te zetten met het doel het inkomenvan die organisaties op te vijzelen. Zo zijnorganisaties begonnen met de commerciëleproduktie van goederen; vaak komen die goe-deren voort uit ruimtevaartactiviteiten. Voor-beelden hiervan zijn industriële robots en la-sers voor medische behandelingen. In eenaantal gevallen hebben Academies een regu-liere import- en exportonderneming opgezet.Zo’n concept van een zekere economischeonafhankelijkheid vermindert de benodigdestaatsfondsen t.b.v. ruimtevaartactiviteiten.Dit verklaart mogelijk ook het feit dat hetofficiële Chinese ruimtevaartbudget voor1993 slechts $ 150 miljoen groot was, terwijleen organisatie als de Chinese RuimtevaartOnderneming meer dan 270.000 mensen indienst kan hebben.

Het ruimtevaartbudget van China is overi-gens moeilijk vast te stellen. Het verschil ineconomische systemen van China en hetWesten maakt een vergelijking in monetaire

RUIMTEVAART JUNI 199630

De verschillende LangeMars raketten die op ditmoment in gebruik zijn.[CGWIC]

grootheden onrealistisch. In 1994 onthuldede Chinese Nationale Ruimtevaart Organisa-tie dat het gemiddelde budget voor civieleruimtevaart tussen $ 170 en 180 miljoen lag.Als er wordt gekeken naar de ruimtevaartin-spanning van China is dat echter een over-dreven laag bedrag. De jaarlijkse uitgavevoor civiele ruimtevaart wordt door Ameri-kaanse analisten geschat op $ 500 miljoen,terwijl de uitgaven voor militaire ruimtevaartworden geschat op zo’n $ 850 miljoen. Ove-rigens kunnen extra uitgaven gemakkelijkworden verborgen in andere (overheids)-budgetten.

Twee commissies en twee organisaties heb-ben de totale verantwoordelijkheid voorruimtevaartactiviteiten in China. De meeste,zo niet alle, ruimtevaartprogramma’s wordengeleid door de Commissie voor Wetenschap,Technologie en Industrie voor de NationaleVerdediging (COSTIND). Civiele ruimte-vaartprogramma’s vallen onder de hoede vande Chinese Ruimtevaart Onderneming en deChinese Nationale Ruimtevaart Organisatie,die als façade dient voor buitenlandse con-tacten. Beide organisaties werden in 1993gevormd uit het opgeheven Ministerie vanRuimtevaartindustrie. Commerciële activitei-

RUIMTEVAART JUNI 1996 31

ten worden geleid via de China Grote MuurIndustriële Onderneming. Het Ministerievoor Posterijen en Telecommunicatie is hetnationale contact naar Intelsat, en de PekingMarine Communicatie en Navigatie Onder-neming vervult dezelfde rol naar Inmarsat.

De produktie van draagraketten voor de ruim-tevaart vindt plaats bij de voormalige PekingWan Yuan Industriële Organisatie, die stamtuit 1957 maar nu is omgedoopt tot de Chine-se Academie voor Draagrakettechnologie.Deze Academie bevindt zich vlak bij de stadWan Yuan, zo’n 50 km ten zuiden van dehoofdstad. De produktie van ruimtevaartui-gen is de verantwoordelijkheid van de Chi-nese Academie voor Ruimtevaarttechnolo-gie. Beide Academies rapporteren aan deChinese Ruimtevaart Onderneming. Verderkent China nog een grote organisatie metmeer dan 20.000 man personeel, die verant-woordelijk is voor de lanceercentra, degrondstations, twee volgschepen en Teleme-try, Tracking & Control (TT&C).

De China Grote Muur Industriële Onderne-ming is de nationale organisatie voor buiten-landse handel die als enige onderneming on-afhankelijk import- en exportzaken mag af-handelen. De onderneming beheert een im-mense produktiecapaciteit. Het geeft sturingaan onderzoeksinstituten en fabrieken, inge-nieurs en technici. De onderneming zorgtvoor de ontwikkeling, produktie en lanceringvan draagraketten en satellieten. De importen export van technologie en goederen gaatvia samenwerkingsverbanden, ondernemin-gen en relaties. Alle buitenlandse contactenlopen via deze onderneming.

Draagraketten

De Chinese rakettechnologie is ontstaan van-uit drie primaire ontwikkelingsinspanningen,die China nu voorzien van medium- tot lan-ge-afstand nucleaire aanvalsraketten en eenreeks draagraketten voor de ruimtevaart. Deeerste primaire ontwikkeling was de DongFeng-2 (Oosten Wind) Intermediate RangeBallistic Missile. Deze raket kon een nucle-aire lading van 20 kton over een afstand van1200 km verplaatsen. Van deze raket werdener zo’n 90 geproduceerd en gericht op de

Het vluchtleidingscentrumvan het Xichang lanceerba-sis waarvan alle Chinesegeostationaire missies star-ten. [CGWIC]

Sovjetunie. In principe was deze DF-2 eenverlengde en verbeterde Russische SS-3 metde NAVO-codenaam Shyster. Deze raket ge-bruikte moeilijk op te slaan vloeibare zuur-stof. De tweede belangrijke ontwikkelingwas dan ook het gebruik van stuwstoffen diegemakkelijk konden worden opgeslagen.Deze technologie werd toegepast voor de DF-3, die ongeveer 1500 kg over een afstand van2700 km kon verplaatsen. Met de ontwikke-ling van een tweetraps modificatie van deDF-3, aangeduid met DF-4, werd in 1965 be-gonnen. Dit programma leidde tot de eersteChinese draagraket CZ-1. De derde ontwik-kelingsinspanning richtte zich op de DF-5,welke als basis ging dienen voor de draagra-ket Feng Bao (Storm). Deze draagraket is ze-ker vijf keer gebruikt (waarvan één misluk-king). Naar verluidt zijn de FB en de CZ-2ontwikkeld vanuit dezelfde specificaties,waarbij de FB primair voor militaire ruimte-vaarttoepassingen was bedoeld. De superieu-re werking en de successen van de CZ-2 zijner waarschijnlijk de oorzaak van geweest datde FB na 1981 werd uitgefaseerd.

De reeks van draagraketten t.b.v. de ruimte-vaart die China ontwikkelde, voldoet aan denationale behoefte en aan de uitgebreide be-hoefte van potentiële internationale klanten.De draagrakettenfamilie CZ-2 werd ontwik-keld vanuit het concept van de CZ-1, en is demeest gebruikte Chinese draagraket. Het zijnvoornamelijk satellieten voor de lage om-loopbaan die gebruik maken van deze draag-raket. De evolutie van CZ-2 naar CZ-3 con-centreerde zich op de ontwikkeling van eencryogene (vloeibare zuurstof/waterstof) laat-ste trap waarmee satellieten in de geostatio-

RUIMTEVAART JUNI 199632

blijven. Het ruimtevaartuig is bovendien uit-gerust met apparaten voor real-time verzen-ding van data en bandrecorders voor gege-vensopslag. De FSW-2-serie heeft een veelzwaardere lading, en kan tien tot vijftien da-gen in omloop blijven. Op het ogenblik ont-wikkelt China tezamen met Brazilië een re-mote-sensing satelliet, CBERS-1, die wordtuitgerust met een multispectrale scanner.

Met recupereerbare ruimtevaartuigen heeftChina ook talloze wetenschappelijke experi-menten uitgevoerd op het gebied van de mi-crozwaartekracht en levenswetenschappen.Zo heeft men bijvoorbeeld onder micro-zwaartekrachtcondities proteïne-kristallen enzaden laten groeien. China voert dit soort ex-perimenten echter voornamelijk uit via son-deerraketten. Naar verluidt zijn meer dan 260sondeerlanceringen t.b.v. microzwaarte-krachtexperimenten uitgevoerd.

De eerste Chinese meteorologische satellietwas de Feng Yun-1 (Wind en Wolk). Dezesatelliet was een experimenteel ruimtevaar-tuig dat was uitgerust met zichtbaar-licht eninfrarood scanners (stralingsmeters), beeld-zenders, thermische controle etc. Het gewichtvan de satelliet was 750 kg, en hij werd in1988 met een CZ-4 gelanceerd in een polaireomloopbaan. De verwachte levensduur waséén jaar, maar de satelliet begaf het reeds na39 dagen. In 1990 werd een verbeterde versiegelanceerd. China ontwikkelde ook een geo-stationaire meteorologische satelliet, de FY-2, maar deze ging in 1994 bij een explosieverloren toen hij voor de lancering werd uit-getest. De lancering van een nieuwe FY-2stond gepland voor 1995, maar is herhaalde-lijk uitgesteld.

In China is ruimtevaartwetenschap en toege-past onderzoek voornamelijk gericht opruimtefysica, de nabije-ruimte-omgeving,microzwaartekracht, levenswetenschappenen materiaalkunde. Specifieke wetenschap-pelijke lanceringen zijn uitgevoerd met sa-tellieten uit de Shi Jian (Praktijk) serie. Dezesatellieten voerden, behalve praktisch toepas-singsonderzoek, hoofdzakelijk metingen uitdie op het gebied van de ruimtefysica lagen.Hier moet men denken aan het aardmagne-tisch veld, röntgenstraling, kosmische stra-ling, thermische stromingen, protonen en

Een recupereerbare satellietvan het type FSW-1 waarinnaast aardobservatie came-ra’s ook microzwaarte-kracht instrumenten enexperimenten kunnen wor-den meegenomen. [CAST]

naire omloopban konden worden gebracht.De lancering van een CZ-3 in januari 1984bevestigde China als derde gebruiker vancryogene stuwstoffen voor raketvoortstu-wing, na de Verenigde Staten en ESA maarvóór de Sovjetunie. De CZ-3 wordt nogsteeds verder ontwikkeld voor zwaardere la-dingen. De CZ-4 gebruikt dezelfde eerste entweede trap als de CZ-3, maar heeft een der-de (bovenste) trap die geoptimaliseerd is voorzonsynchrone ladingen zoals meteorologi-sche satellieten.

Ruimtevaartuigen

Parallel aan de ontwikkeling van de eerstedraagraketten werden de eerste satellietenontwikkeld en gebouwd. De in 1970 als eer-ste satelliet gelanceerde Dong Feng Hong-1moest ontwerpparameters vaststellen die alsuitgangspunten voor de ontwikkeling vanverschillende soorten satellieten moesten die-nen. Als gimmick zond de satelliet het Chi-nese liedje “Het Oosten is Rood” uit. Na dezelancering heeft China zo’n veertig zelfge-maakte, recupereerbare ruimtevaartuigen enmeteorologische, wetenschappelijke en com-municatiesatellieten gelanceerd.

Op het gebied van remote sensing maakt Chi-na gebruik van recupereerbare ruimtevaartui-gen met zichtbaar-licht camera’s die de Aardefotograferen. Ruimtevaartuigen uit de FSW-1-serie kunnen vijf tot acht dagen in omloop

RUIMTEVAART JUNI 1996 33

elektronen, infrarode achtergrondstraling, ul-travioletstraling etc.

Het Chinese programma voor de satelliet-communicatie begon in 1975 onder toezichtvan de Chinese Academie voor Draagraket-technologie. De eerste communicatiesatellie-ten (DFH-2) werden in 1984 gelanceerd enhadden een beperkte capaciteit met twee C-band transponders. De tweede-generatie sa-tellieten (DFH-2A) hadden vier C-bandtransponders, versterkers met meer vermo-gen en betere antennes. Deze werden tot 1991gelanceerd, en twee daarvan zijn nog steedsoperationeel. De ontwikkeling van een derdegeneratie telecommunicatiesatellieten (DFH-3) ondervond veel tegenslag van sancties op-gelegd door de VS. De ontwikkeling van deDFH-3 is sinds 1994 ook ingebracht in deChinees-Duitse “joint venture” Euraspace.De satelliet moet zo’n 2000 kg gaan wegenen moet worden uitgerust met 24 C-bandtransponders; hij zal worden gebruikt voordirecte radio- en tv-uitzendingen en telecom-municatiediensten. Euraspace zal ook de Si-nosat-1 ontwikkelen, een van de DFH-3 af-geleide satelliet met 16 C-band en 6 Ku-bandtransponders.

Ruimtevaartcentra

China heeft drie lanceercentra in gebruik. Hetlanceercentrum Jiuquan, van waar de meestelanceringen plaatsvinden, wordt gebruiktvoor lanceringen naar banen met een inclina-tie tussen de 57° en 70°. Het lanceercentrumXichang wordt gebruikt voor lanceringennaar de geostationaire omloopbaan en voorvluchten met een lage inclinatie. Het lanceer-centrum Taiyuan wordt gebruikt voor polaireomlopen. In 1992 deed het nieuws de rondedat een tienjarig ruimteveerprogramma inontwikkeling was nabij het lanceercentrumJiuquan. De stand van zaken met betrekkingtot zo’n programma is echter onbekend. Delanceercentra vallen onder de verantwoorde-lijkheid van de Chinese Algemene Organisa-tie voor Lanceringen en TT&C. Deze organi-satie verzorgt de TT&C, zowel tijdens de lan-cering als gedurende de vlucht. De ChineseAcademie voor Draagrakettechnologie heeftde supervisie op het lanceerplatform en isverantwoordelijk voor de lanceerprocedures.

Een speciaal ruimtevaartcentrum voor son-deerraketten werd in 1988 op het eiland Hai-nan in gebruik genomen.

Commerciële ruimtevaartactivitei-ten en internationale relaties

Vanaf 1986 wordt door China getracht metde Lange Mars de commerciële lanceermarktopen te breken. Dit gebeurt via de China Gro-te Muur Industriële Onderneming, die onderde Chinese Nationale Ruimtevaart Organisa-tie ressorteert. De eerste commerciële lance-ringen waren voor het Franse bedrijf Matrain 1987 en het Duitse Intospace consortiumin 1988. Het betrof hier piggyback ladingenvoor wetenschappelijk onderzoek.

De grootste markt voor commerciële lance-ringen is die voor communicatiesatellieten.Het zal dan ook geen verwondering wekkendat China zich concentreert op deze catego-rie. Toch ligt de situatie niet zo eenvoudig.Bijna alle communicatiesatellieten wordendoor Amerikaanse bedrijven gemaakt of be-vatten Amerikaanse componenten. Daaromeist de Amerikaanse regering exportvergun-ningen voor dit soort satellieten, ook als zijalleen maar worden gelanceerd. In 1988vroeg China exportvergunningen voor de Au-stralische satellieten Aussat-1 en -2 en voorde Asiasat-1. Asiasat-1 is de opgeknaptecommunicatiesatelliet Westar-6, die na eengedeeltelijk mislukte lancering in een on-bruikbare baan terecht was gekomen en ver-volgens door een Amerikaans ruimteveer

Een bergingscapsule van hettype FSW-1 na de landing.[CAST]

RUIMTEVAART JUNI 199634

dat vanwege de Chinese proliferatie-activi-teiten het “niet juist zou zijn dat de VS ex-portvergunningen aan China zou verstrekkenvoor commerciële ruimtevaartlanceringen”.Op 17 juli wees het Amerikaanse Ministerievan Buitenlandse Zaken de Chinese GroteMuur Industriële Organisatie aan als een vande twee Chinese organisaties die betrokkenwaren bij de proliferatie van rakettechnolo-gie die volgens de Arms Export Control Acthandelssancties rechtvaardigde. Evenzo wer-den handelssancties van toepassing verklaardop onderdelen die onder het Missile Techno-logy Control Regime (MTCR) vielen. Alhoe-wel satellieten niet onder het MTCR vallen– alleen draagraketten, want die zijn in es-sentie uitwisselbaar met ballistische raket-ten – werden de Chinese commerciële lan-ceerbelangen door de handelssancties zwaargetroffen. Toen China in maart 1992 offici-eel verklaarde zich aan het MTCR te zullenhouden, werden de sancties opgeheven. Inmei 1992 tekende Intelsat een akkoord voorhet lanceren van een van haar Intelsat-700-satellieten op een Chinese draagraket. (Dezelancering mislukte echter op 14 februari1996). Vervolgens werden in september 1992door het Ministerie van Buitenlandse Zakende restricties op de export van zes Ameri-kaanse communicatiesatellieten opgeheven.Vijf vergunningen hadden betrekking opcommerciële lanceringen, en de zesde opcomponenten voor de DFH-3.

Het hele patroon herhaalde zich in 1993, toende VS vaststelde dat China raketten aan Pa-kistan verkocht en vervolgens handelssanc-ties oplegde, inclusief het weigeren van ex-portvergunningen. Deze keer liepen vooralin de VS de discussies hoog op. ZowelHughes als Martin Marietta, een andere sa-tellietbouwer, vonden dat de sancties deAmerikaanse ruimtevaart-industrie meerkwaad berokkenden dan die van China. Toenbleek dat drie satellieten niet op de Munitie-lijst voorkwamen omdat er geen militair be-langrijke onderdelen in verwerkt waren,slaagden de bedrijven er in voor deze satel-lieten wèl een exportvergunning te krijgen.Andere satellieten zouden onder meer vercij-ferapparatuur aan boord hebben, en blevenonder de sancties vallen. Nadat deze appara-tuur was verwijderd kon ook voor deze satel-lieten de export doorgaan. Het blijkt dat de

weer terug naar de Aarde werd gebracht.Deze drie satellieten waren door het Ameri-kaanse bedrijf Hughes gebouwd. Eind 1988verleende de regering-Bush toestemmingvoor de export naar China, op voorwaardedat China drie internationale verdragen zoutekenen. De verdragen regelden onder meerde wettelijke aansprakelijkheid bij lancerin-gen, het onderhandelen over een faire han-delsovereenkomst met de VS m.b.t. lanceer-diensten en het beschermen van de te gebrui-ken technologie als een Amerikaanse satel-liet voor een lancering in China is. In januari1989 was aan alle condities voldaan. Ookwerd afgesproken dat China tussen 1990 en1994 niet meer dan negen internationale sa-tellieten zou lanceren, en dat China haar ta-rieven voor lanceringen zou afstemmen opdie van de overige aanbieders van lanceer-diensten.

Na het neerslaan van de opstand op het Pleinvan de Hemelse Vrede in Peking, in juni1989, werden door de regering-Bush alle ex-portvergunningen naar China ingetrokken.De vergunningen hadden betrekking op pro-dukten die voorkwamen op de zgn. Munitie-lijst en op de drie satellieten. Vergunningenvoor de export van de satellieten zouden pasweer worden verleend als de omstandighe-den in China zouden verbeteren en/of deAmerikaanse President zou verklaren dat devergunningverlening in het Amerikaans be-lang was. In december 1989 gaf de Presidentzo’n verklaring aan het Congres. Asiasat-1werd in april 1990 door China gelanceerd, ende twee Aussats, nu Optus-B1 en -B2 ge-noemd, werden in 1992 gelanceerd. De lan-cering van de Optus-B2 mislukte overigens.

De exportvergunning voor de Aussats ver-liep in de aanloop naar de lancering in maart1991. De regering-Bush vernieuwde de ver-gunning op 30 april 1991, en gaf eveneenstoestemming voor export van componentenvoor de Zweedse satelliet Freja, die door Chi-na zou worden gelanceerd. Tegelijkertijdwerd echter een vergunning geweigerd voorcomponenten voor de nieuwe communicatie-satelliet DFH-3 die China wilde bouwen. Alsreden voor de weigering werd opgegeven datde VS bezorgd was over de Chinese exportvan ballistische raketten. Twee maanden la-ter, op 16 juni, kondigde het Witte Huis aan

RUIMTEVAART JUNI 1996 35

problemen m.b.t. Chinese mensenrechten enproliferatie de relaties tussen de VS en Chinaflink kunnen verstoren.

De toekomst

Ofschoon China nog steeds als een ontwik-kelingsland wordt aangemerkt, heeft het eenindrukwekkend ruimtevaartprogramma op-gebouwd. Het behoren tot de weinige landendie hun eigen satellieten kunnen lanceren,heeft China nagenoeg op eigen kracht en kun-nen bereikt. Het heeft een onafhankelijke,nationale capaciteit in alle sectoren van deruimtevaart verwezenlijkt. Indien de politie-ke wil en de implementatie daarvan in de ko-mende jaren wordt volgehouden, wordt Chi-na een serieuze concurrent voor het Westen.

Op het ogenblik worstelt China met het di-lemma hoe het het vertrouwen in de ontwik-kelde produkten kan verbeteren en hoe capa-citeitsvergroting kan worden bewerkstelligd.Om deze doelen te bereiken wordt meer enmeer internationale samenwerking gezocht.China handelt weer in materialen, apparatuuren technologie met Russische firma’s. Ande-re potentiële handelspartners zijn Japan, Eu-ropa en de VS.

Op de korte termijn lijken de Chinese plan-nen zich te concentreren op ruimtevaarttoe-passingen, waarbij de nadruk wordt gelegdop communicatie en remote sensing. Ze heb-ben openlijk gediscussieerd over het naar deMaan sturen van een robot en over samen-werking met de Russen als deze een ruimte-vaartuig naar Mars sturen. In maart 1994 te-kenden Rusland en China een protocol oversamenwerking m.b.t. het vreedzaam gebruikvan de ruimte, waarbij de basis lijkt te zijngelegd voor uitgebreide bilaterale samenwer-king. Het protocol regelt samenwerking ophet gebied van nagenoeg alle ruimtevaarttoe-passingen.

Een plan dat in 1992 het licht zag – Hoofd-punten van China’s Lange- en Middellange-Termijn Ontwikkeling van Wetenschap enTechniek – gaf aan dat experimentele ruim-tevaartuigen om bemanningen in de ruimte tebrengen rond 2000 zouden zijn voltooid. In1993 werd opnieuw door Chinese ruimte-vaartfunctionarissen verklaard dat China van

Een Lange Mars 2E wordtgereed gemaakt voor destart. Met een dergelijkeraket zijn onder andere deAustralische Optus satelli-ten gelanceerd. [CGWIC]

plan was in 2000 een bemanning te lancerenen dat een klein ruimteveer werd ontwikkelddat in 2010 klaar zou zijn. China blijft haarinteresse in bemande ruimtevaart promoten,en heeft zelfs de mogelijkheid geopperd ommee te doen in het Internationale Ruimtesta-tion Alpha.

Om te kunnen voldoen aan de steeds toene-mende binnenlandse vraag zal China een sa-telliet voor rechtstreekse radio- en TV-uit-zendingen ontwikkelen en lanceren. Ook zul-len satellieten voor onderzoek naar eigenhulpbronnen, meteorologie en wetenschap-pelijke doeleinden ontwikkeld blijven wor-den. De trend in het vergroten van China’slanceervermogen en het verbeteren van Chi-na’s lanceerfaciliteiten zal worden geconti-nueerd.