1

Årsmelding 2015

Sogn og Fjordane Bondelag

2

Utfordringar er til for å løysast

Det er ikkje tvil i at tal medlemmer betyr mykje for

gjennomslagskrafta til organisasjonen. Bondelaget skal få

gjennomslag i saker som opptek bøndene, samtidig er det viktig at

også Sogn og Fjordane Bondelag får gjennomslag for den delen av

politikken som vedkjem Vestlandsbonden. Sogn og Fjordane

Bondelag meiner mykje innan landbrukspolitikken fungerer godt,

men at «den norske modellen» er underfinansiert. Dette har dei

seinare åra ført til svak inntektsutvikling for små og mellomstore

bruk, innan dei fleste produksjonar. Fylkeslaget har i møte med

Stortingsrepresentantane tala for meir verkemiddel retta mot

struktur, meir politikk og ein meir berekraftig landbrukspolitikk.

I framtidig politikkutforming må vi greie å stimulere auka matproduksjon tufta på framtidig

bærekraft. For sauen sin del kan dette bety at vi må løfte fram beitetilskotet i utmark som ein

meir vesentleg del av inntektsdanninga for sauebonden. Bondelaget har involvert seg i

Storfeprosjektet si utviding til ikkje berre femne om mjølk og storfekjøtt, men no også

ammeku. Med store areal ute av drift bør vi få til ei målretta satsing på ammekyr, retta mot

Nord-Norge og Vestlandet.

Frukt og bær hentar 90 % av inntekta si i marknaden, og marknaden vil ha meir Norsk frukt

og bær. Sogn og Fjordane MÅ ta sin del av denne auken i produksjonen. Dette betyr i praksis

at det er plass til fleire frukt- og bærbønder i fylket. Produksjonen gir høg avkastning pr.

dekar, og passar difor svært godt for dei delane av fylket som har forhold til denne

produksjonen. Det er viktig med fagmiljø, forsking og utvikling for at Vestlandet skal skape

verdiar kring om i bygdene. Stor matproduksjon av høg kvalitet, samtidig som vi pleier eit

kulturlandskap og skapar buplassar og levande bygder.

Mjølka står for nærare 60% av verdiskapinga innan landbruket i vårt fylke, og 2/3 av denne

mjølkeproduksjonen er framleis i båsfjøs. Sogn og Fjordane Bondelag har vist at det trengs

over 700 mill. i investeringsstøtte berre i vårt fylke, for å få bygd om alle mjølkefjøsa til

lausdrift innan 2024. Dersom politikarane ikkje får på plass ein investeringspakke på denne

størrelsen, må kravet utsettast eller fjernast. Ei storstilt satsing på investering innan

landbruket kring om i heile landet vil skape stor aktivitet i entrepenørbransjen, skape enno

fleire arbeidsplassar og gi rom for enno meir framtidstru for bøndene og Norsk

matproduksjon.

Landbruksminister Jon Georg Dale verkar å vere ein jovial kar med evne til å snakke med

bøndene. Bak den trivlege karen ligg ein politikk som ikkje tener små og mellomstore bruk

på Vestlandet. Vi forventar likevel at han forstår kva som ligg i festtalene «Landbruk over

heile landet», og at han etter kvart kan sikre seg kunnskapen som trengst for at dette ikkje

berre skal bli ei festtale. Vi vil ha ein minister som arbeider for ordningar som styrker norsk

matproduksjon over heile landet. Sentraliseringskrafta er sterk nok som ho er. Vi treng

motkrefter som sikrar utviklingsmoglegheit og styrking av matproduksjonen også i distrikta

våre.

Anders Felde, fylkesleiar

3

Innhaldsliste

1 Arbeidsplan for 2015/2016 5

2 Møte, kurs og aktivitetar 7 Regionsamlingar 7

Fylkesårsmøtet 7

Bondebuttons 13

Årsmøte i Norges Bondelag 15

Open Gard 15

Prosjekt rekruttering til landbruksnæring og naturbruksutdanning 17

Innsamling av landbruksplast 17

Politikardag på Mo 18

Leiarmøtet – felles med Buskerud på Gol 19

Rekneskapsførarkurset 20

Viltseminaret 20

3 Arbeid og representasjon i ulike utval 21 Grøntutvalet 21

Verveutvalet – ”tørre å spørje” 21

Landbruksselskapet 22

Styret for Innovasjon Norge, region Sogn og Fjordane 25

Regionalt Bygdeutviklingsprogram 25

Kontaktutval rovvilt 26

Sau i pluss 26

Nettverksgruppe Inn På Tunet 26

Hanen Vestlandet 27

Føregangsfylke frukt og bær 27

Samarbeidsrådet 28

Sogn og Fjordane Bygdekvinnelag 28

Samarbeidsadvokatane 28

Samarbeid med Gjensidige 28

4 Nokon aktuelle saker 29

Jordbruksforhandlingane 2015 29

Vassrammedirektivet 30

Krav om lausdrift i 2024 30

Utviding av storfeprosjektet 32

Skatt ved sal av landbrukseigedom intern i familien 32

Skattekommisjonen 32

Jordvern 33

Eksportstøtta 33

Verkemiddelbruken – regional tilpassing IBU midlane 34

Jordbruksmelding 34

Møte med politiske parti 35

Informasjonsarbeid 37

Lokale kontaktlag 2015/2016 38

4

5 Lokallaga våre 39

Årets lokallag 40

Medlemsutvikling 40

Samstyra 40

Aktiv lokallagsmidlar 41

6 Fylkeskontoret 44

7 Æresmedlemer i fylkeslaget 45

8 Tillitsvalde og representasjon 46

9 Rekneskapen 2015 49

10 Bondelag og leiarar i lokallaga 51

11 Medlemstal og kasserarar i lokallaga 52

12 Rekneskapslaga og kontor med samarbeidsavtale med Norges B… 53

Fråsegn jordbruksforhandlingane 2015 54

Fellesbrev mange fylket – Trong for fornying og investeringsverkemidlar i

mjølkeproduksjonen 60

5

1. Arbeidsplan for 2015/2016

Hovudstrategi for Sogn og Fjordane Bondelag Sogn og Fjordane Bondelag skal stå fram som tydeleg, samlande, kunnskapsrik og

framtidsretta på vegne av bonden i Sogn og Fjordane.

Mål for all verksemd er å arbeide for betre inntekt og rammevilkår for bøndene i fylket, samt

å styrke vilkåra for Sogn og Fjordane som eit stort matproduserande fylke.

Lokallaga skal medverke aktivt saman med fylkesstyret for å nå måla.

Kommunikasjon

Aktiv i lokale og nasjonale media

Kunnskapsbygging og tett dialog med politikarar på ulike nivå

Bygge alliansar og eit breitt kontaktnett i fylket på tvers av næringar for å styrke

næringslivet i distrikta sine utviklingsmoglegheiter.

Bygge alliansar med aktørar utanfor fylket som har samanfallande interesser

Marknadsføre og utvikle heimesida www.bondelaget.no/sognogfjordane.

Delta aktivt i dialog på andre sosiale kommunikasjonskanalar på nett

Bygge ein god dialog mellom fylkesstyret og lokallaga gjennom fadderordning og

deltaking på lokallaga sin aktivitet.

Næringspolitikk

Landbrukspolitiske saker

Bygge kunnskap om konsekvensar av dei ulike partia sin landbrukspolitikk hos

politikarane sjølve og forbrukarane.

Sikre politisk forståing for eit sterkt grensevern

Oppfølging av jordbruksavtala og jordbruksforhandlingane 2015

Arbeide for at arealutnytting og landbruk vert tema før lokal- og fylkestingsvalet 2015

Arbeide tett og forpliktande saman med Sogn og Fjordane Fylkeskommune og

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane når det gjeld dei regionale verkemidlane og innspel

til næringspolitikken.

Næringsutvikling

Utviklingsprosjekt innan det tradisjonelle landbruket i samarbeid med andre

Ha ein tett dialog med forskingsinstitusjonar om FOU aktivitet som kan vere med å

styrke landbruksnæringa i fylket.

Grunneigarrettar, eigedomsrett og ressursforvaltning

Styrke kompetansen og støtte opp om lokallaga sitt arbeid med kommunal planlegging

og utøving. Arbeide for eit styrka jordvern i fylket

Medverke aktivt til at grunneigarrettar og næringsutvikling vert teke omsyn til i saker

som vedkjem vern og utarbeiding av forvaltningsplanar for verneområda

Arbeide aktivt for å redusere tap på beite grunna rovvilt.

Utdanning Samarbeide tett med ungdomsskulane i fylke, og utvikle og sikre utdanningstilbodet

for naturbruksutdanning i fylket.

6

Organisasjon

Styrke fylkeslaget og lokallaga gjennom tilbod om kurs og opplæring.

Styrke arbeidet med medlemsverving

Tilby kurs til yngre bønder

Motivere lokallaga til å låne idear frå andre lokallag, og til å samarbeide med

kvarandre om aktivitetar.

7

2. Møte, kurs og aktivitetar

Regionsamlingar Det vart gjennomført 9 regionsamlingar kring i heile fylket med god deltaking. Tema i

innleiingane frå medlemene i fylkesstyret var fokusert på jordbruksforhandlingar og den

politiske situasjonen. Regionsamlingane er ein møtestad for heile styra i lokallaga og

representantar frå fylkeslaget. Eit viktig bindeledd i organisasjonen med gjensidig utveksling

av informasjon.

Fylkesårsmøtet Fylkesårsmøtet vart skipa til på Skei Hotell i Jølster torsdag den 5. og fredag den 6. mars. Det

møtte 52 utsendingar frå lokallaga med røysterett. Elles deltok fylkesstyret, møteleiinga og

gjester frå ulike organisasjonar. Innleiarar i møtet var leiar i Norges Bondelag Lars Petter

Bartnes, Aksel Nærstad frå Utviklingsfondet, rådgjevar Hildegunn Gjengedal i Norges

Bondelag, skuleelev Erlend Solhaug Myklebust og årets Bonde 2014 Tor Jakob Solberg.

Siste del av møtet fredag var eit internt møte for organisasjonen.

Leiaren si tale

Per Hilleren takka for arbeidsåret 2014. Året baud på utfordringar. Med bakgrunn i signala frå

landbruks- og matministeren var det var stor uvisse om kva som ville skje i

jordbruksforhandlingane. Forhandlingane vart krevjande og endte med brot. Hilleren takka

lokallaga for det engasjementet som kom for dagen då brotet var eit faktum.

Stortinget greip inn og la til 250 millionar på staten sitt tilbod. Sjølv om dette bidrog til ei viss

betring, rokka det ikkje ved innretninga, og det vart teke frå dei mange for å gje inntektsvekst

til dei få. Listhaug og Regjeringa må ta innover seg at den landbrukspolitikken dei ynskjer å

føre ikkje har fleirtal på Stortinget. For å nå det overordna målet om auka norsk

matproduksjon må det leggjast til rette for ein politikk som vil sikre at areal over heile landet

er i bruk. Då må verkemiddelbruken vere differensiert.

Det er stor spenning om korleis framtida til norsk landbruk vil verte. Hilleren nemnde

særskild konsesjonslova, artikkel 19, forenklingsgruppa, marknadsbalansering og

kvoteregionar, saman med manglande vilje til å bruke pengar. Hilleren slo fast at det trengs ei

sterk samling av norsk landbruk i tida som ligg framom oss. For å lukkast med det må ein sjå

heilskapen. Det er avgjerande å bevara matjorda og redusere hindringane for ein aktiv

arealbruk.

Mat er basisbehov og avgjerande for at eit samfunn skal fungere og utvikle seg. Mattryggleik

er ein menneskerett. Sjølvforsyning er eit nøkkelomgrep når ein ser det norske landbruket frå

eit sikkerheits- og beredskapsperspektiv.

Medlemsverving er eit område der me ikkje har vore flinke nok, og det er mange potensielle

medlemar der ute. Me har ein jobb å gjera. Om kvar og ein vervar ein vert det ikkje så verst.

Marknadsordningane er avgjerande for korleis norsk matproduksjon skal riggast framover.

Det er avgjerande at ein kjem til ein konklusjon som seier at landbruket i distrikta kan bli teke

vare på og verte utvikla vidare.

8

Hilleren gjekk gjennom dei ulike produksjonane som er vanlege i fylket:

-Mjølk: Lausdriftskravet nærmar seg. Det trengs gode investeringsordningar, også for mindre

og mellomstore bruk.

-Sau og lam: Kjekt å registrere at det skjer mykje positivt. Områda våre er som skapt for

småfehaldet.

-Rovvilt: Beitesesongen gav rekordtap. Me hadde forhåpningar til at Regjeringa ville føre ein

effektiv og aktiv rovviltpolitikk. Sekretariatet for rovviltnemnda er flytta frå Rogaland til

Sogn og Fjordane, noko som er bra.

- Geitehaldet: Viktig både for matproduksjon og kulturlandskap. Satsinga på ”friskare geit” er

positiv.

-Pelsdyrnæringa er inne i utfordrande tider, og det er spenning knytt til framtida. Hilleren var

sjølv på besøk på pelsdyrgard i 2014, og er imponert over den gode atmosfæren som han

opplevde.

-Grøntnæringa og grøntproduksjonen som Sogn og Fjordane har er viktig for konsum og

industri. Næringa framstår som innovativ og positiv. Viktig å utvikle samarbeidet mellom

industri og produsentar.

Om ein skal sikre ei god rekruttering til landbruket må det vere eit godt utdanningstilbod på

plass. Saman med lokallag i Nordfjord og Sunnfjord arbeider fylkeslaget med å synleggjere

næringa og utdanningsmoglegheitene for ungdomsskuleelevane i regionane.

Hilleren tok opp tema samfunn og politikk. Vi treng tenestetilbod, og vi opplever at mange

av tenestene vert sett under press under dagens Regjering. Ein opplever til dømes i desse

dagar at Bioforsk sine FoU tenester kan verte flytta i Regjeringa sin iver etter å spare pengar

og sentralisere. Hilleren slo også ring rundt Høgskulen i Sogn og Fjordane, eit høgskuletilbod

i fylket er svært viktig uavhengig av kva næring ein driv. Ein går i feil retning om ein

eksporterer tryggleik og kompetanse, fylket vårt har fått erfare kor viktig det er med godt

beredskapssamarbeid.

Per Hilleren avslutta leiar si tale ved å sitere Otto Galtung, ein ung og komande bonde frå

Jondal i Hardanger: ”Vår alles landbruksminister prøvar å rokke ved grunnfjellet. Det har seg

sånn at om det vert ei forsetjing å leggje ned gardar, byggja ned matjorda, og at alt heile tida

skal verte større, vil det gå utover ting som kulturlandskap, busetjing og klima. Eg kjem til å

verta det som vert kalla ”Vestlandsbonde”, ein bonde som produserer relativt lite i volum,

haustar gras der ingen skulle tru at nokon kunne hausta gras, og gjerne har jobb ved sidan av

garden. Likevel vil eg verta bonde”.

Fråsegner frå fylkesårsmøtet Det vart utarbeidd 3 fråsegner i møtet med følgjande tema:

Artikkel 19 – Stå opp for norske interesser

Bioforsk si avdeling på Fureneset

Tenestetilbodet i Sogn og Fjordane

9

Regjeringa ved Statsminister Erna Solberg og Statsråd Vidar Helgesen

Stå opp for norsk matproduksjon sine interesser !! Norge og EU forhandlar om tollfrie kvotar for handel med landbruksvarer gjennom artikkel

19 i EØS-avtala. Årsmøtet i Sogn og Fjordane Bondelag meiner det ikkje er rom for å gi

EU auka tollfrie kvotar. Ein slik auke vil redusere den norske produksjonen. Presset på

norsk produksjon aukar og evna til å ta ut pris i den norske marknaden minkar når skilnaden

mellom vårt kostnadsnivå og utlandet vert større. Importen av mat frå EU har auka enormt

sidan forhandlingane i 2012. Meir import vil gjere det vanskeleg å oppfylle Stortinget sitt

mål om auka matproduksjon. Norsk landbruk slit med eit vanskeleg klima og høgt

kostnadsnivå i høve til EU.

Nordmenn har god økonomi og er kjøpesterke. Difor er vi ein interessant marknad for EU.

På eit sentralt produkt som mjølk, fløymer EU marknaden over av produkt til låge prisar, ein

situasjon som vil verte ytterlegare forsterka av at kvoteordninga i EU avviklast i april 2015.

Mjølkeproduksjonen er ein bærebjelke i landbruket i Sogn og Fjordane. Produksjonen er også

særskilt sårbar gitt dei naturgjevne ressursane. Her er gode ressursar på både inn- og utmark,

men ofte fordelt på forholdsvis små og spreidde lappar. For å utnytte desse moglegheitene er

me avhengig av produksjon på fleire og spreidde bruk. Skal norsk jordbruk kunne utvikle seg

i framtida, er det nødvendig med eit tollvern for å tryggje produksjonen av norske matvarer

på norske ressursar. Sjølv ein liten importauke kan få store utslag. Veksten i importerte

matvarer viser at det er viktig at regjeringa arbeider hardt i forhandlingane med EU for å

tryggje norske interesser. Sogn og Fjordane Bondelag krev at regjeringa helde ei fast linje i

forhandlingane med EU om artikkel 19 og ikkje reduserer tollvernet.

Kopi: Stortingsrepresentantane frå Sogn og Fjordane

Fylkesleiarane i dei politiske partia i Sogn og Fjordane

Stortingsrepresentantane frå Sogn og Fjordane

Fylkesleiarane i dei politiske partia i Sogn og Fjordane

Stå opp for tenestetilbodet i Sogn og Fjordane Årsmøtet i Sogn og Fjordane Bondelag ser med uro på forslag om flytting av fleire viktige

etatar frå Sogn og Fjordane. Vi nemner drøftingar og vedtak som vedkjem politi, AMK og

brannvern. Desse institusjonane er viktige for beredskapen og tryggleiken for oss som bur og

driv næring i dette fylket.

Det går også føre seg drøftingar mellom anna om sentralisering av fiskerikontoret, Innovasjon

Norge og Høgskulen i Sogn og Fjordane. Det som skjer er ei endring av struktur før vi veit

korleis området skal sjå ut med omsyn til kommunestruktur, nye regionar og fordeling av

oppgåver. Vi vil på det sterkaste tilrå at det ikkje vert gjort forhasta avgjerder med omsyn til

flytting. Framgangsmåten no er stykkevis og delt flytting utan ein samla plan. Fylket mister

oppgåver og kompetansearbeidsplassar og vi må vende oss til Bergen i høve til fleire og

fleire offentlege oppgåver. Dette vil vere uheldig i høve til framtidig utvikling av både

busetnad , sysselsetting og næringsutvikling. Årsmøtet i Sogn og Fjordane Bondelag vil på

det sterkaste be politikarane aktivt å medverke til at fylket også i framtida kan ha statlege

arbeidsplassar som grunnlag for tenester, busetjing og sysselsetjing.

Til interimstyret for nytt forskingsinstitutt v/Einar Stensnes

10

Landbruks- og Matdepartementet

Norges Bondelag

Landbruket på Vestlandet treng FoU verksemda på Fureneset og i

Ullensvang Årsmøtet i Sogn og Fjordane Bondelag er kjende med at det føregår ein gjennomgang av

strukturen i Bioforsk sitt regionale nett av forskingseiningar, dels som ein sjølvstendig prosess

og dels i samband med fusjonsprosessen av Bioforsk, NILF og Skog og landskap. Vi er

kjende med at Bioforsk Fureneset er føreslegen lagt ned. Noko som vil svekke FoU arbeidet

knytt til grasdyring på store deler av Vestlandet.

Det vil også vere avgjerande for fruktmiljøet i Indre Sogn at Ullensvang kan halde fram sitt

forskingsarbeid innan frukt. Skal næringa utvikle seg vidare vil det vere avgjerande med

kunnskap som direkte kan kome til nytte i vår region. Denne kunnskapen kan ein best skaffe

ved å utføre forskinga der frukta skal dyrkast.

Årsmøtet i Sogn og Fjordane Bondelag vil på det sterkaste peike på kor viktig det vil

vere å sikre, at det i ei tid med endra klima og større nedbørsmengder vil vere

avgjerande å halde oppe det viktige FoU arbeidet som Fureneset og Ullensvang gjer i

dag.

Fureneset

Fokus på høg arealproduktivitet, drenering/hydrologi, emisjon av klimagassar, klimatilpassa

plantemateriale/overvintringsfysiologi, er sentrale utfordringar i grovfôr- og miljøforskinga

framover. Forsking på husdyrgjødsel; nytteverknad og tap knytt til lagringsmåte,

spreietidspunkt, -måte og mengde er spela inn som viktige forskingstema framover, sameleis

utfordringar for å auka avlingsnivået i langvarig eng. I dette arbeidet har Bioforsk si avdeling

ved Fureneset ei avgjerande rolle i eit område av landet med mykje grasdyrking og nedbør.

Feltforsøk på Jæren (Særheim) og Trøndelag (Kvithamar) er ikkje utan vidare representative

for jordbruksnæringa på Vestlandet, og ved bortfall av feltforsøk frå Fureneset vil ein mangle

forskingsresultat for jord og klima for store jordbruksområde. Fureneset har jord av ulik

karakter, dels med høgt moldinnhald og har store nedbørsmengder. Kombinasjonen av

jordtype og mykje nedbør er representativt for ytre og midtre strok på Vestlandet. Venta

klimaendringar med auka nedbør tilseier framleis feltaktivitet og forsking i nedbørrike strøk

for å kunna sjå på effektane på mellom anna overvintring i eng, dreneringsbehov og tap av

næringsstoff som er viktig i miljøsamanheng.

Feltaktivitet er også viktig i utvikling av sortsmateriale tilpassa eit vestlandsklima, jfr.

Fureneset som utprøvingsstad for verdiprøving i gras for Mattilsynet og vestleg

utprøvingsstad for Graminor. Det vil vere uheldig for landbruket på Vestlandet om Bioforsk

gjev opp tilstadeveret på Fureneset, og det vil vere uheldig for Bioforsk og forskinga å ikkje

ha denne forskingslokaliteten i ein landsdel med spesielle vilkår, og der overføring frå

landsdelar med andre vekstvilkår ikkje er dekkande.

Kopi: Leiarane i dei politiske partia i Sogn og Fjordane

Stortingsrepresentantane frå Sogn og Fjordane

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane

Sogn og Fjordane Fylkeskommune v/Fylkesordføraren

11

Per Hilleren si siste tale til årsmøtet. Hildegunn Gjengedal og Aksel Nærstad

Erlend Solhaug Myklebust og møteleiar Bjarte Nordanger

Fylkesårsmøtet

12

Per Hilleren vert takka av som leiar i Sogn og Fjordane Bondelag. Gåve og takk frå mellom

andre fylkeslaget, fylkeskommunen, Norges Bondelag, Bygdekvinnelaget, Pelsdyralslaget,

Tine og lokallaga.

13

Øvst frå venstre: Årets Bonde Tor Jakob Solberg, leiar i Norges Bondelag Lars Petter

Bartnes og nedst leiarskifte i Sogn og Fjordane Bondelag. Anders Felde tek over etter Per

Hilleren, som hadde vervet i 7 år.

Bondebutton Vårkampanjen i 2015 sette fokus på mangfaldet i det norske landbruket, og skulle vere ei

påminning til politikarar og forbrukarar om kvifor Norge treng bonden. Mange kjenner ei

tilknytning til landbruket, og er opptekne av norsk matproduksjon. Under kampanjen vart det

delt ut buttons til ulike ”bondetypar”, noko som vart særleg godt motteke hos det yngre

publikumet. På kampanjedagen 8. april var det markering på Flora vidaregåande skule, der

representantar frå lokallag og fylkeslag snakka med ungdomar om korleis maten vert

14

produsert i Norge. Fylkeslag og lokallag samarbeidde og om markering på ferja mellom Anda

og Lote, med påfølgjande stand på Sandane på ettermiddagen. Under kampanjen nytta mange

lokallag høvet til å kontakte politikarar og besøkje kommunestyra, eller å dele ut buttons og

informasjon til forbrukarar. . Det var 6 ulike button med følgjande tekst: Skapbonde,

Bybonde, Bondespire, Bondevenn, Bonde og Framtidsbonde. Dei som ynskte det kunne ta

ein test på nettet for å finne ut kva bondetype ein var. Nettversjonen synte seg å slå godt

gjennom ,slik at mange tusen button vart sendt ut frå Landbrukets Hus i Oslo.

T.v.: Ordførar Sven Flo i Stryn kommune er ein Bondespire. Her saman med leiar i

Oppstryn Bondelag Mathilde Dolen Nesje. Til høgre ser vi Leidulv Beverli Stavø som stod på

stand i Florø saman med andre representantar for laga i kommunen. I midten ein glad

bybonde.frå Florø.

Fylkesleiar Anders Felde fekk delt ut button til Statsråd Sylvi Listhaug, i samband med at ho

kom til fylket for å opne den nye tømmerkaia på Kaupanger. Som vi ser er det noko uskarpt

kva button dåverande Statsråd gjekk for.

15

Årsmøte i Noregs Bondelag Årsmøtet i Norges Bondelag vart skipa til på Lillehammer i juni. Sogn og Fjordane Bondelag

var representert med: Anders Felde, Marit Flatjord, Nils Magne Gjengedal, Kari Sigrun

Lysne, Inge Brekke, Marianne Kvalvik Kvamme, Ole Ivar Åm Sognnes og Knut Tore Nes

Hjelle. Hovudfokus frå utsendingane var innteninga og investeringsmoglegheitene til små og

mellomstore bruk samt utviklingsmoglegheitene fro frukt og bær.. Det vart også teke replikk

i saker som vedkom korn og kraftforpolitikk og rovvilt. Det vart utarbeidd eit felles innspel

med andre fylke på tema. Dette vart levert til styret i Norges Bondelag. Dette brevet finn du i

sin heilskap bak i årsmeldinga.

Ffv.: Nils Magne Gjengedal, Knut Tore Nes Hjelle, Ole-Ivar Aam Sognnes, Merete Støfring.

Bfv: Marit Flatjord, Anders Felde, Marianne K. Kvamme, Inge Brekke og Kari Sigrun Lysne

Open Gard Open Gard vart skipa til på fire stader i fylket i 2015; Hove samdrift i Vik, Tuftegarden på

Viksdalen, Krokane Gard i Florø og Mo og Øyrane vidaregåande skule si avdeling på Mo i

Førde. Det er mange som set pris på Open Gard, og det er ein svært viktig arena for å spreie

16

kunnskapar om norsk matproduksjon. Det vert gjort ein stor dugnadsinnsats for å få til

arrangementa. Tusen takk til alle som gjorde ein innsats i 2015. Det er mykje positivitet rundt

Open Gard, og det er ein målsetnad å få enda fleire tilskipingar i Sogn og Fjordane.

Arrangørar i Flora

Arrangørar i Vik

17

Prosjekt rekruttering til landbruksnæring og naturbruksutdanning I prosjektet ”Framtid i landbruket i Sogn og Fjordane” er det etablert kontakt med

ungdomsskular i til saman åtte kommunar i Nordfjord og Sunnfjord, og gjennomført ulike

aktivitetar. Prosjektet skal gjere elevane kjende med naturbruksutdanningar og

landbruksnæringa. Lokale bondelag gjer ein god jobb med å legge til rette for dei ulike

aktivitetane i prosjektet. Det mest populære tiltaket er gardsbesøk for åttandeklassingar over

ein heil skuledag, der elevane får vere med på arbeidsoppgåver og får eit godt innblikk i drifta

på garden. Niande klassane på fleire skular har hatt besøk av samvirkeorganisasjonar og

Bondelaget som har informert om verdiskaping, sysselsetjing og jobbmoglegheiter i landbruk

og landbruksrelaterte næringar. I tiande klasse har nokre skular gjennomført

”Landbruksspelet”, der elevane skal vere bønder for ein dag og ta stilling til mange spørsmål

og avgjerdsler som bonden må ta. Spelet er eit tverrfagleg gruppearbeid som går over ein heil

skuledag. Det er tilbakemeldingar frå både bønder og lærarar at spelet må oppgraderast slik at

ein tek i bruk data under gjennomføringa.

Prosjektet er drifta med løyvingar frå Sogn og Fjordane Fylkeskommune sine midlar for

rekruttering og kompetanseheving i landbruket. Det er eit mål å starte opp prosjektaktivitet i

Sogn, i første omgong i ein kommune.

Innsamling av landbruksplast Våren 2015 var det innsamling av landbruksplast i store deler av fylket etter oppsett rute.

Bondelaget på fylkesnivå medverkar med dekking av kostnader til deler av annonseringa, men

elles er det Tenden Transport som står for planlegginga saman med lokale bondelag.

18

Politikardag på Mo Den 20. august gjennomførte fylkeslaget i samarbeid med Mo og Øyrane vidaregåande skule

ein temadag for komande fylkespolitikarar på Mo. Tema i møtet var utdanning og

rekruttering samt jordvern. Ei omvising på den vidaregåande skulen med ulike programpostar

var med i opplegget. Det fungerte godt med få og målretta tema, slik at ein kunne gå i litt i

djupna.

Desse politikarane

deltok: Jakob Andre

Sandal, SV, Åshild

Kjelsnes Ap, Sigurd

Reksnes, Sp, Jon Olav

Kvamme, Krf, Ingunn

Kandal, Raudt,

Anders Kristian

Sægrov, H, Sonja

Øvre-Flo, H,

Marianne Øren, V,

Nikolai Åshamar,

Senterungdommen,

Marita Aarvik, Frp og

Ida Beate Løken, MDG

Knut Vebjørnsen, Kjell

Klopstad og Gert

Runar Rørvik deltok

frå skulen

19

Leiarmøtet - felles med Buskerud Leiarmøtet 2015 vart skipa til den 20. og 21. november på Gol saman med Buskerud. Noko

mindre deltaking enn ved liknande tilskiping i heimfylket kan skuldast at fleire potensielle

deltakarar hadde bestilt seg tur til Agroteknikk på Lillestrøm helga etter og ikkje kunne dra

heimanfrå to helgar på rad. Det er gjevande å møte bønder frå eit anna fylke og bryne

meiningane sine og få kunnskap om likskapar og ulikskapar.

Leiar i Henden Bondelag, Ranveig Årskog måtte svare for seg på spørsmål frå Erik

Solbakken medan Marianne Kvalvik Kvamme skulle teikne garden til Ranveig

20

Rekneskapsførarkurset Det årlege tema- og skattekurset for samarbeidande rekneskapsførarar vart skipa til på Hotel

Alexandra i Loen 16.-18. november 2015. Kurset starta med temadag, som er eit samarbeid

mellom Økonomiforbundet og Norges Bondelag. Kurstema var ”Bokføringsregelverket”, og

forelesar var Torill Volden frå Abacus Økonomitjenester AS. Skattekurset gjekk over to dagar

og hadde 103 deltakarar. Forelesarar var Rune Rylandsholm frå Bondelagets Servicekontor

AS, og Torbjørg Kydland frå Follo Rekneskap. Aktuelle tema som var oppe var skatte-og

avgiftsopplegget, tilleggsnæringar på gardsbruk, meirverdiavgift, tilskots- og støtteordningar i

landbruket og frå Innovasjon Norge.

Viltseminar Fylkeslaget brukte i 2015 nokon administrative ressursar på å planlegge eit viltseminar.

Seminaret vart planlagt saman med Sogn og Fjordane Jeger og Fisk og Vest Skog. Dei stod

for det meste av planlegginga, medan Sogn og Fjordane Bondelag skulle ta imot

påmeldingane. Dessverre synte det seg å bli for få påmelde, så seminaret vart avlyst i denne

runde.

Leiar i Buskerud Bondelag, Egil Chr. Hoen og leiar i Sogn og Fjordane Bondelag, Anders

Felde innleier på leiarmøtet 2015 på Gol.

Sogningar, fjordingar, trønder og representantar frå Buskerud Bondelag

21

3. Arbeid og representasjon i ulike utval

Grøntutvalet Sogn og Fjordane har felles grøntutval med Hordaland og Møre og Romsdal. Kari Sigrun

Lysne representerer Sogn og Fjordane Bondelag i utvalet. Fylkeskontoret ved Merete

Støfring er sekretær. Utvalet drøftar saker som vedkjem grøntnæringa og kjem med innspel

til jordbruksforhandlingane. I 2015 hadde utvalet eit telefonmøte og eitt fysisk møte i

Sogndal der fråsegn før jordbruksoppgjeret 2015 vart drøfta.

Verveutvalet – Tørre å spørje Medlemsverving har vore ei prioritert oppgåve i 2015. Brita Skallerud heldt vervekurs for

tillitsvalde og tilsette i april. Verveutvalet i Sogn og Fjordane Bondelag har vore sett saman

av Nils Magne Gjengedal, Marianne Kvalvik Kvamme og Anita Sæther. I samråd med

fylkesstyret vart det planlagt ei verveveke hausten 2015, som skulle setje vervinga på

dagsorden i lokallaga og i fylkeslaget. Mange lokallag spelte inn namn til personar som kunne

vervast, eller tok verveoppdraget sjølve. Tusen takk til alle som gjorde ein innsats. I desember

deltok Nils Magne Gjengedal og Anita Sæther på Norges Bondelag sitt vervekurs på

Landbrukets Hus i Oslo. Medlemsverving er ei oppgåve som vi målretta vil arbeide meir med

i det komande arbeidsåret. Det er viktig at alle (nye) bønder vert spurde om dei vil vere med

oss i arbeidet for norsk landbruk og matproduksjon.

22

Vervekurs på Skei. 2. nestleiar i Norges Bondelag, Brita Skallerud inspirerte.

Landbruksselskapet Landbruksselskapet skipa i 2015 til ein temadag om mjølkeproduksjon på Skei i oktober, samt

gjennomførte to møte i arbeidsutvalet og årsmøte i selskapet. Per Hilleren sat i nemnda som

førebudde temadagen om mjølk, medan Anders Felde har teke over vervet som leiar i

arbeidsutvalet. Landbrukselskapet er ein god møtestad der ein kan ta opp interne

problemstillingar i næringa og drøfte løysingar på desse. Kring 200 personar deltok på

mjølkemøtet på Skei i oktober.

Innleiarane på mjølkemøtet samla til debatt før møteslutt. F.v. Nils R. Sandal, møteleiar,

Gustav Orheim, Anders Felde, Bente Axelsson, Harald Volden, Dag Arne Helle, Jo Helge

Sunde og Christian Anton Smedshaug.

23

Fylkesleiar Anders Felde utfordra møtet på å tenkje høgt kring korleis vi skal klare å sikre ei

økonomisk utvikling på gjennomsnittsbruket. Det er viktig at vi torer å ta ein open debatt

kring temaet. Skal vi tore å løfte nokon økonomisk på det vi trur vert framtidsbruket?

24

25

Styret for Innovasjon Norge, region Sogn og Fjordane Innovasjon Norge sin eigarskap og organisering har vore drøfta sentralt i 2015 gjennom

høyring om endra forskrifter for organisasjonen. For Bondelaget har det vore svært viktig å

oppretthalde den regionale eigarskapen og styringa til Innovasjon Norge. Sterke krefter

ynskjer ei sentralisering av vedtaksmynde i denne organisasjonen og det må ein jobbe imot.

Så langt har ein lukkast med at det også i framtida skal vere regional eigarskap. Når det gjeld

representasjon i styret vil det truleg bli vanskelegare for landbruksnæringa å få inn sine

representantar. Brit Brækhus er næringa sin representant fram til 31. juli 2016. Kva som

skjer etter den tid med næringsrepresentasjon i regionstyret er noko uvisst.

Regionalt Bygdeutviklingsprogram Den regionale Bygdeutviklingsprogrammet vert følgd opp med konkrete tiltaksplanar for dei

ulike planområda. Denne planen vart drøfta med Fylkesmannen ein gong i året. I gruppa som

drøftar dette sit: Christian Rekkedal (FMLA), Eva Huke (KS), Rune Fromreide (IN), Halvor

Brosvik (SFSKOG), Torbjørg Grimsbø Eskeland (SFBS) og Merete Støfring (SFBL). Det er

i desse møta verkemidlane for investeringane vert detaljert fastsett. For Sogn og Fjordane er

stønadsprosenten no 25 % og tak på tilskot sett til 2 millionar. Det same regelverket gjeld

også for 2016. Fylkesstyret drøftar gjennom saka i god tid før møtet og kjem med sine

primære standpunkt. Fylkesstyret ynskjer primært å nytte ein høgare prosentsats, men utan å

redusere taket. Fylkesstyret prioriterer lønsemd i dei prosjekta som får pengar framom å

fordele løyvingane på mange.

Fordelingsnøkkelen for Investerings- og Bygdeutviklingsmidlane er den same for 2016 som

før. Den syner at Sogn og Fjordane kjem godt ut totalt sett, men ein må vere svært vaken i

høve kva som kan skje framover. Då sterke krefter ynskjer å endre fordelingsnøkkelen.

Fylke Løyving mill.

kroner Østfold 19,14 Akershus 16,97 Hedmark 35,60 Oppland 41,14 Buskerud 22,68 Vestfold 15,20 Telemark 18,73 Aust-Agder 14,00 Vest-Agder 16,29 Rogaland 40,31 Hordaland 30,43 Sogn og Fjordane 40,31 Møre og Romsdal 37,08 Sør-Trøndelag 35,03 Nord-Trøndelag 43,73 Nordland 36,00 Troms 24,31 Finnmark 16,83 SUM 503,78

26

Kontaktutval rovvilt 2015 vart eit godt år for beitebruken i Indre Sogn. Ekstraordinært uttak av 5 jerv samt 1

skadefelling av jerv før beitesesongen synte att i låge tapstal. Mange beitelag var heilt ned på

normaltapet. Det er flott og det syner at felling av jerv hjelp. Marit Flatjord og Merete

Støfring møter for bondelaget i møta i kontaktutvalet. Marit er leiar i utvalet. Utvalet har 1 til

to møte i året der ein drøftar problemstillingar knytt til forvaltning av rovvilt med SNO,

Mattilsynet, Fylkesmannen, skadefellingslaget, beitelaga, Jeger og Fisk og rovviltnemnda.

Arne Øvreås, Bjørn Lødemel og Arne Bjørk på rovviltmøte i Luster i april. Statsråd Sundtoft

deltok også på dette møtet.

Sau i pluss Norsk Landbruksrådgjeving er eigar og drivar av dette prosjektet. Sogn og Fjordane

Bondelag er representert ved Marit Flatjord i referansegruppa for prosjektet. Etter ein noko

treg start er no prosjektet i godt gjenge og interessa for å utbetre og bygge nye sauefjøs er god.

Det er noko usikkerheit knytt til marknadssituasjonen framover, men det vert ikkje sett stopp

for tilskot til investeringar i sauehaldet i 2016. Nettverksgruppe Inn På Tunet I samarbeid med Norges Bondelag og Matmerk skipa Sogn og Fjordane Bondelag i januar

2015 til informasjonsmøte for potensielle Inn på tunet-tilbydarar. Innleiarar var Brita

Skallerud frå Norges Bondelag sitt Inn på tunet – utval, Bjørn Hvaleby frå Matmerk, Karoline

Bjerkeset frå Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, og Vemund Aartun frå Innovasjon Norge.

Tema på møtet var Inn på tunet-tilbydaren sine moglegheiter og utfordringar, avtalar med

kjøparar, godkjenningsordning, kvalitetssystem, verkemiddel og søknadar.

27

Inn på tunet nettverket i Sogn og Fjordane organiserer tilbydarar av Inn på tunet tenester.

Nettverket tel om lag 30 tilbydarar i Sogn og Fjordane. Linda Rognø frå Gaular er leiar av

nettverket. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane har ansvaret for å koordinere og utvikle arbeidet

med Inn på tunet i Sogn og Fjordane, og Karoline Bjerkeset er tilsett som prosjektleiar.

Marianne Kvalvik Kvamme er Sogn og Fjordane Bondelag sin representant i ei

referansegruppe for Inn på tunet i Sogn og Fjordane.

Hanen Vestlandet Hanen Vestlandet organiserer tilbydarar i Sogn og Fjordane og Hordaland som driv med

gardsmatproduksjon og bygdeturisme. Styreleiar er Arild Nydegger Øvre-Eide frå Hordaland.

Merete Larsmon og Gro Sveen er representantar frå Sogn og Fjordane i Hanen Vestlandet sitt

styre. Rekneskap og nokre andre økonomitenester vert utført ved kontoret til Sogn og

Fjordane Bondelag mot ei økonomisk godtgjering.

Føregangsfylket frukt og bær Føregangsfylket økologisk frukt og bær er eit prosjekt initiert av Landbruks- og

matdepartementet i 2009 basert i Sogn og Fjordane og Hordaland. Det er 5 ulike

føregangsfylke innan ulike økologiske produksjonar. Målet er å bidra til 15% produksjon og

forbruk av økologiske varer innan 2020. Prosjektet har fått signal om midlar til ut 2017.

Bondelaget er representert i styringsgruppa som har 4 årlege møte med Jon Asbjørn Målsnes.

Føregangsfylket har drive eigeninitierte prosjekt og gitt støtte gjennom søknader frå frukt- og

bærmiljøet i fylka. Hovudaktiviteten har vore retta mot produsentar og marknaden.

For å informera produsentar om økologisk produksjon har prosjektleiar samt medlemer i

styringsgruppa delteke på årsmøte, fagsamlingar, markdagar, studieturar m.m. Gruppa har

vore på fleire studieturar utanlands for å sjå korleis andre miljø har lukkast eller feila.

Maskinmesser har vore nyttige å vitja då det finst mykje spesialutstyr å få.

For å gjera informasjon om dyrking lett tilgjengeleg har føregangsfylket arbeidd med

etablering og bruk av nettsider. Prosjektet finn ein omtala på denne nettsida:

http://prosjekt.fylkesmannen.no/Okologiske-foregangsfylker/Okologisk-frukt-og-bar/

28

Samarbeidsrådet Dette er eit samarbeidsorgan for fylka Hordaland og Sogn og Fjordane. I Samarbeidsrådet sit

styreleiarar i faglaga og dei øvste tillitsvalde i samvirkeorganisasjonane frå dei to fylka. Leiar

i Arbeidsutvalet inneverande år er Even Øyri, som er tillitsvald i Nortura frå Hordaland.

Samarbeidsrådet arbeider med politiske kontaktar, med FOU og tek elles opp utfordringar

som dukkar opp, og som er felles for dei to fylka. Forumet har også ein funksjon som ein stad

der kunnskap kan byggast om dei ulike organisasjonar sitt arbeid.

Sogn og Fjordane Bygdekvinnelag Sogn og Fjordane Bygdekvinnelag heldt sitt årsmøte på Skei Hotell i Jølster 21.-22. mars

2015. 53 medlemar med røysterett møtte. Ragnhild Kvame vart attvald som fylkesleiar, og

med seg i styret har ho hatt Eldbjørg Stegane Engebø, Frida Refsum, Bodil Bjørlo Takle og

Jenny Myklebust. Med 45 lokallag spreidde over store delar av fylket spelar bygdekvinnelaget

ei viktig rolle for lokalsamfunna i Sogn og Fjordane. Mange av laga er aktive på Open Gard,

bygdedagar og andre tilskipingar. I 2015 har dei hatt råvareaksjon for norsk frukt og bær. Mot

eit årleg vederlag utfører kontoret til Sogn og Fjordane Bondelag økonomitenester, samt

nokre kontortenester, for Sogn og Fjordane Bygdekvinnelag.

Samarbeidsadvokatane I tillegg til den juridiske kompetansen i Norges Bondelag, har Norges Bondelag avtaler for

juridisk hjelp til medlemer gjennom ei ordning med samarbeidsadvokatar. I Sogn og Fjordane

har Norges Bondelag to slike avtalar med følgjande: Advokatfirmaet Harris med kontor i

Sogndal og Førde og advokatkontoret Blikra, Slotterøy og Fonn i Førde. Vår kontaktperson i

dette firma er advokat Erik Slotterøy. Til liks med rekneskapskontora har

samarbeidsadvokatane ein serviceavtale med Norges Bondelag, der alle frå fylka i landet og

ein tilsett på dei fylkesvise bondelagskontora samlast ein gong i året for kompetanse- og

nettverksbygging. Mange av sakene vert kanalisert frå medlemer over telefon via

Bondelagskontoret til samarbeidsadvokatane. Bondelagskontoret i Førde har etter flyttinga

hausten 2013 kontor i same bygg og etasje som Slotterøy og Co.

Samarbeid med Gjensidige Gjensidige har dei siste åra vore gjennom svært mange omorganiseringar. Dette gjer at

fylkeslaget sin kontakt med Gjensidige i høve gjennomføring av ulike aktivitetar er vorten

svært avgrensa. Slik stoda er no har Gjensidige berre ein assurandør i fylket som har fokus på

landbruksforsikring.

29

4. Nokon aktuelle saker Jordbruksforhandlingane 2015 Norges Bondelag valde i 2015 å inngå ei jordbruksavtale, trass i at det økonomisk sett ikkje

vart noko god avtale. Styret i Sogn og Fjordane Bondelag støtta inngåinga av avtala, men

styret har samstundes full forståing for at den einskilde bonde ikkje er nøgd med det

økonomiske utfallet. Jordbruksoppgjeret vart ei vanskeleg sak, og særleg vart det mykje

støy kring omlegginga av tilskotet til lam. Det er ei stor utfordring for norsk matproduksjon

at innteninga på små og mellomstore bruk står på staden kvil over tid. Det vil føre til

sentralisering av produksjonen til større einingar.

Plakataksjon som synleggjorde produksjon av mat i ulike deler av landet spreidde seg i

sosiale media. Også Sogn og Fjordane var med.

30

Vassrammedirektivet Sogn og Fjordane Vassregion er delt i dei fire vassområda Nordfjord, Sunnfjord, Ytre Sogn

og Indre Sogn. I 2015 har fylkestinget vedteke ”Regional plan for vassforvaltning ” med

tilhøyrande tiltaksprogram og handlingsprogram. Bakgrunnen er EU sitt vassrammedirektiv,

og målet er god miljøtilstand på vassførekomstane innan 2021. Landbruket vert ofte peika på

som ein mogleg påverkar på vassmiljøet. Men ofte kan det vere vanskeleg å skilje

påverknaden frå landbruk frå anna ureining, og særskild ureining frå spreidde avløp. Arbeidet

med vassrammedirektivet har vore underfinansiert, og kunnskapsgrunnlaget er for svakt.

Vidare problemkartlegging er difor sett inn som tiltak i mange av dei områda der ein går utifrå

at ureining frå landbruk representerer eit problem for vassmiljøet. Det er viktig å følgje

arbeidet med vassrammedirektivet tett. Sogn og Fjordane Bondelag er representert på

fylkesnivå i referansegruppa til Sogn og Fjordane vassregion, og kan rettleie tillitsvalde eller

grunneigarar som ønskjer å medverke i dei prosessane som skjer lokalt i vassområda.

Krav om lausdrift i 2024 Norges Bondelag sende på intern høyring i organisasjonen spørsmålet om kva ein skal gjere i

høve lausdriftkravet i 2024. Dette vart gjort då ein ser at det med dagens investeringsnivå vil

vere umogleg å kome i mål innan fristen. Dette både med utgangspunkt i at økonomien ikkje

tillet små og mellomstore bruk å investere samstundes som verkemidlane for investering både

er for små og for dårleg utforma for å kunne imøtekome behovet. I Sogn og Fjordane står

mjølkeproduksjonen for 58 % av verdiskapinga i landbruket og det vil vere avgjerande å

kunne ha med seg flest mogleg produsentar og volumet av mjølk inn i framtida. I

høyringssvaret til Norges Bondelag konkluderte fylkesstyret slik:

Styret i Sogn og Fjordane Bondelag ser ikkje korleis det skal vere mogleg å få bygd

lausdriftfjøs som kan produsere noverande volum utan at svært sterke økonomiske og tekniske

verkemiddel vert tekne i bruk:

Trongen for investeringsverkemidlar må synleggjerast for politikarane. Det vedkjem

både totalpotten og økonomiske og tekniske løysingar som kan gjere det mogleg for

mindre bruk å byggje om til lausdrift.

Politikarane må, når trongen for pengar er klar, utfordrast på å tilføre næringa ein

ekstraordinær investeringspakke som gjer overgangen til lausdrift mogleg også for

mindre og mellomstore driftseiningar innan fristen i 2024

Innovasjon Norge i samarbeid med storfeprosjektet må gjennom prioritering i

søkjarmassen medverke til realisering og synleggjering av visningsfjøs i mindre

storleik med ulike gode løysingar for lausdrift

Dersom politikarane ikkje er viljuge til å løyve dei kronene som skal til for at volumet

på mjølkeproduksjonen i distriktsfylke som Sogn og Fjordane kan oppretthaldast, må

det opnast opp for ei utsetjing av kravet. Utsetjinga må vere av slik varigheit at alle

som ynskjer å halde fram med å produsere mjølk skal få bygt lausdriftfjøs.

Styret i Norges Bondelag kom til slik avgjerd:

Norges Bondelag er opptatt av å styrke dyrevelferden og bedre arbeidsmiljøet for bonden.

Målet om løsdrift for storfe ligger derfor fast. Norges Bondelag legger til grunn Stortingets

mål om økt matproduksjon på norske ressurser og et landbruk over hele landet. En variert

bruksstruktur basert på lokale ressurser er avgjørende for å sikre en klimatilpasset og

bærekraftig melkeproduksjon. 70 prosent av melkeprodusentene har båsfjøs med en

gjennomsnittlig besetningsstørrelse på om lag 18 kyr. For å nå de landbrukspolitiske målene

understreker Norges Bondelag at også små og mellomstore bruk med melk og storfekjøtt må

31

ha rammevilkår som sikrer framtidig drift. Økonomien i melkeproduksjonen er ikke

tilstrekkelig til å finansiere investeringene som må gjennomføres på disse brukene.

Investeringstakten må mer enn dobles for å opprettholde melkeproduksjonen. For at melk- og

storfekjøttproduksjon fortsatt skal være en bærebjelke i norsk jordbruk, og samtidig gjøre det

økonomisk forsvarlig å bygge til løsdrift tilpasset arealgrunnlaget, krever Norges Bondelag:

- En særskilt budsjettbevilgning i form av en flerårlig investeringspakke øremerket for

ombygging til løsdrift. Midlene må innrettes mot mindre og mellomstore fjøs tilpasset

arealgrunnlaget.

- At den strukturelle innretningen på produksjonstilskuddene videreføres og forsterkes.

Dersom Stortinget ikke oppfyller disse punktene i løpet av kort tid, krever Norges Bondelag at

løsdriftskravet kun skal omfatte nybygg og ombygginger. Eksisterende båsfjøs må da kunne

benyttes etter 2024. Dette betinger i tillegg til beiting at det finnes gode løsninger for lufting

og bevegelse ellers i året. Norges Bondelag vil medvirke til å få fram økt kunnskap og

rådgivning om praktiske løsninger for hvordan omleggingen til løsdrift kan gjennomføres

også i mindre besetninger

Denne viktige saka vil fylkeslaget måtte bruke mykje krefter på i det vidare arbeidet også.

Den vedkjem mange, og det er mange i fylket som grublar og funderer på framtida for seg og

sitt bruk.

Arbeidsutvala i Hordaland, Møre og Romsdal og Sogn og Fjordane drøfta mellom anna

lausdriftkravet og trongen for investeringsverkemidlar i dei fleste produksjonar i eit felles

møte i Bergen i november 2015. F.v.: Frøydis Haugen, Frode Handeland, Lars Peter Taule,

Arnar Lyche, Marit Flatjord, Gunnhild Overvoll, Anders Felde, Merete Støfring og Inge

Martin Karlsvik.

32

Utviding av storfeprosjektet

Storfeprosjektet har vore avgjerande for den investeringslysta som vi har sett i

mjølkeproduksjonen. Innsats retta mot fornying av driftsapparatet i mjølkeproduksjonen vil

også vere svært viktig framover sett i lys av 2024. I tillegg ser vi at der er mykje ledig areal

som er gått ut av drift. Særleg på kysten. Vi har også ein situasjon med stort underskot av

norsk storfekjøt. Det er eit ynskje å setje inn ekstra innsats for å kunne bruke ledig areal til

produksjon av storfekjøt. Fylkesleiaren har engasjert seg i å arbeide for ei utviding av

storfeprosjektet til å kunne jobbe meir målretta med sikte på også å få opp produksjonen av

storfekjøt. Like før jul fekk ein stadfesta at Sparebankstiftinga går inn og medverkar i

storfeprosjektet med kroner 200.000. Dette gjer det mogleg å styrke innsatsen og rådgjeving

retta mot auka produksjon av storfekjøt også frå ammekubuskapar.

Leiar i Viksdalen Bondelag, Erlend Brede Fossen er ein av dei som satsar på kjøtproduksjon.

Han investerer i desse dagar i ny fjøs for sau og ammeku. Han var også kandidat til Årets

Unge Bonde 2015.

Skatt ved sal av landbrukseigedom internt i familien I framlegget til statsbudsjett for 2016 forslo regjeringa å fjerne skattefritaket ved overdraging

av landbrukseigedommar til neste generasjon. Heile tre av fire sal av gardsbruk skjer i dagved

familieoverdraging. Endringa ville gjort det enklare å gå ut av næringa og vanskelegare å

komme inn. Regjeringa har uttalt at dei både vil styrke rekrutteringa til næringa og bruke

skatteendringar for å styrke bonden si økonomiske stilling. Dette forslaget gikk på tvers av

begge delar. På den andre sida er det positivt at regjeringa reduserte skattesatsen for

eigedommar som vert selde i den opne marknaden. I budsjettforliket mellom

regjeringspartia, KrF og Venstre var forslaget om skatteskjerping for eigedomsoverdraging

internt i familien fjerna. KrF og Venstre gjorde der nok ein gong ein viktig jobb i å stogge eit

framlegg som først og fremst ville råka ungdom med planar om å ta over gardsbruket frå sine

foreldre.

Skattekommisjonen Fleire av forslaga i regjeringa sitt framlegg til skattereform vil svekke bøndene sin

investeringsevne. Fleire av dagens særskilte skatteordninger for landbruket er føreslått

fjerna. - Regjeringa føl ikkje opp lovnadene frå sin eigen regjeringsplattform om at dei

33

ynskjer å bruke ”målrettede skatteendringer for å styrke bondens økonomi”. I staden svekkar

dei bonden si evne til å gjere langsiktige investeringar. Det er alvorleg at regjeringa kjem

med framlegg om å senke avskrivingssatsen på husdyrbygg. Husdyrbygg har større slitasje

og kortare levetid enn andre næringsbygg, både på grunn av støv og fukt. Ein bonde som har

investert 5 millionar kroner i ny driftsbygning, vil til dømes første året få redusert sine

avskrivingar med 100.000 kroner. Det medfører ein auka skatt på 40.000 kroner. Regjeringa

føreslår også å avvikle skattefritaket for investeringar i det distriktspolitiske virkeområdet

finansiert med investeringsvirkemidlar i landbruket. Dette forslaget vil også svekke den

enkelte bonden si investeringsevne i ei tid der det er et stort trong for investeringar i

bygningar og driftsapparat i jordbruket. I skattekommisjonen vert det gjort eit poeng ut av at

det er store skilnader i skattenivå mellom enkeltpersonføretak som driv primærnæring og anna

næring. Dette skuldast mellom anna jordbruksfrådraget og nokon andre særskilte

skatteordningar for jordbruket. Dei skattepolitiske verkemidlane er ein god reiskap i

landbrukspolitikken. Dette ser det ut til at regjeringa har gløymt. Det er også alvorleg at

regjeringa svekkar investeringsmoglegheitene i matproduksjonen i ei tid der auka

investeringar i fastlandsøkonomien er avgjerande for å møte den reduserte aktiviteten i

oljesektoren. Dette vil vere ei viktig sak å jobbe politisk med tidleg i 2016 for å sikre at

endringsforslaga til regjeringa ikkje vert vedtekne.

Jordvern Jordvern har også vore eit viktig tema i 2015. Vi ser også i vårt fylke at det ofte er lett å ty til

omdisponering av matjord då dette ofte vert den billegaste løysinga. Difor er det gledeleg at

kampen for vernet av matjorda kom eitt steg vidare opp under jul 2015. Då gjekk ein samla

næringskomite inn for å redusere grensa for kor mykje matjord som kan omdisponerast.

Regjeringa foreslo å vidareføre dagens mål på 6000 dekar, men ein samla næringskomitè

reduserer målet til 4000 dekar, og seier samstundes at målet skal vere nådd innan 2020.

Det er veldig gledeleg at heile komitèen, også regjeringspartia, står samla om dette. Det gjev

ein klar og tydeleg beskjed til regjeringa om at dei må følgje opp. Det gjev også håp om auka

fokus på jordvern rundt om i kommunane, men det er ikkje gitt, for samstundes som

Stortinget vedtek innstramming av jordvernet arbeider regjeringa med ”forenklingar” i plan-

og bygningsloven. Blant endringsforslaga frå regjeringa er fjerning av avgjerda om at

kommunane skal legge vekt på statlege og regionale planar. Dette betyr at kommunane ikkje

lenger bør avslå dispensasjonssøknader som nasjonale eller regionale styresmakter har uttalt

seg negativt om.

Eksportstøtta Fylkeslaget engasjerte seg sterkt i denne saka då den påverkar 8 % av mjølkeproduksjonen.

WTO vart like før jul samde om ei avtale som inneber ei utfasing av norsk eksportstøtte

innan 2020. Vedtaket vil ramme rundt 8% av norsk mjølkeproduksjon, og moglegheit til å

bruke reguleringseksport på produkt som svin. Meieriprodukt, foredla produkt og svinekjøt

får lenger tid på seg til nedtrappinga enn andre produkt frå i-land. Det er desse produkta

Canada, Sveits og Noreg i hovudsak brukar eksportstøtte på. Det står ingenting i avtala om

kor fort nedtrappinga skal skje innan denne perioden, men volumet skal frysast på nivået frå

2003-2005, og ein kan ikkje bruke eksportstøtte til nye produkt eller nye marknader i

perioden. Eksportstøtte som går til dei minst utvikla landa skal fjernast med ein gong for alle

produkt. Norsk eksportstøtte går ikkje til denne typen produkt. Dette betyr mykje for norsk

mjølkeproduksjon. Det vil krevje omstilling for rundt 8% av det norske mjølkevolumet. Vi

34

forventar at styresmaktene stiller opp med avbøtande tiltak. Utanriks- og forsvarskomiteen i

Stortinget innstilte nyleg på at eksportstøtta skal fjernast allereie i 2019.

Utanriksdepartementet skriv i si pressemelding etter avtala er inngått at dette gir norsk

landbruk nødvendig tid til omstilling gjennom utfasing som ikkje må gå raskare enn

Regjeringa la opp til i Stortingsmelding 29 om globalisering og handel. Medan rein

eksportstøtte no blir heilt fjerna, kan land som USA halde fram med å bruke eksportkredittar,

med noko meir disiplinering. Andre former for eksportstøtte som kan ha større effekt på u-

landa blir mindre disiplinerte, medan vår eksportstøtte som ikkje har effekt på u-

landsmarknaden må bort. Noreg har heller ikkje fått noko igjen for å gi opp eksportstøtta på

andre viktige landbruksområde som importvern og internstøtte. Det vert viktig å følgje

utviklinga i denne saka vidare, med sikte på å kunne få til kompenserande tiltak som kan

redusere dei negative økonomiske utslaga for mjølkeprodusenten.

Verkemiddelbruken – regional tilpassing IBU midlane

Fylkesstyret drøftar kvar haust kva regionale tilpassingar som bør gjerast for dei bedriftsretta

investeringsverkemidlane. Styret gjorde i oktober følgjande vedtak:

Styret i Sogn og Fjordane Bondelag ynskjer å oppretthalde taket på same nivå som i 2015.

Det vil seie at taket vert sett til 2 millionar for 2016. Fylkesstyret vil halde på ei line der

økonomien og lønsemda i kvart prosjekt skal ha fokus, og ikkje kor mange prosjekt ein får

gjennom.

Investeringsstøtta vert auka frå 25 % til 30 % av godkjent kostnadsgrunnlag. Dette vil

målrette midlane i sterkare grad inn mot mellomstore mjølkebruk samt styrke

økonomien i investeringar i småfehaldet og grøntsektoren.

Det vert sett eit kostnadstak pr. ammeku som grunnlag for investeringsstøtte. Taket må

stå i høve til realistisk kostnad ut frå kva type ammekuproduksjon ein har. Til

spesialisert ammekuproduksjon der kalven vert seld om hausten vil det vere mogleg

med rimelegare bygg, enn til tradisjonell ammekuproduksjon der det skal vere plass til

framforing av all kalv. Det vil i følgje fagperson hos Nortura vere naturleg med eit

skilje mellom desse driftsformene. Styret avventar reknestykke frå fagperson på kva

som vil vere eit realistisk tak ut frå forventa inntening i produksjonen.

Kostnadstaket for sau vert løfta frå kr 11 000 til kr 13 000 pr vinterfôra sau.

Potten for «Mjølk og storfe» vert endra til «Lausdrift i mjølkeproduksjon» og sett til

50 %

Potten for «Sau» vert endra til «Andre driftsbygningar til husdyr» og sett til 25 %

Potten for «frukt og bær» vert uendra på 15 %

Potten for «Andre næringar» vert redusert til 10 %

Ein fekk ikkje gjennomslag for å auke prosenten frå 25 % til 30% i møtet i januar, men det

var semje mellom partane om at det må vere eit mål å auke prosenten.

Jordbruksmelding

Det er klarlagt at den nye Stortingsmeldinga vert ei jordbruksmelding då det skal kome ei eiga

skogbruksmelding. Det vart gjennomført ei sentral høyringsrunde med organisasjonane før

nyttår. Fylkeslaget kom med ei fråsegn der det klart vart gjeve uttrykk for at norsk landbruk

treng eit økonomisk løft. Jordbruksmeldinga vert ei viktig sak å ha fokus på i 2016 saman

med mange framlegg til endringar i regelverk som er kasta opp i lufta.

35

Møte med politiske parti Fylkeslaget ynskjer å møte representantar for alle dei politiske partia partivis og i ulike

fellesforum for å drøfte saker som næringa er oppteken av, samt bygge kunnskap og interesse

for landbruket hos politikarane. Fylkesleiar prioriterer deltaking på mange av møta, men også

andre styremedlemer deltek.

Møte med Sogn og Fjordane Arbeiderparti på Tine sitt anlegg på Byrkjelo. F.v. Merete

Støfring, Anders Felde, Svein Førde, Åshild Kjelsnes, Hilmar Høl, Ingrid Heggø, Nils P.

Støyva og ungdomsrepresentant frå NNN.

Møte med Senterpartiet F.v. Marit Flatjord, Karen Marie Hjelmesæter, Liv Signe Navarsete

og Anders Felde

36

Møte med Krf. F.v. Ingunn Sognnes, Marit Flatjord, Sissel Sørebø, Jon Olav Kvamme, Trude

Brosvik, Anders Felde og Cathrine Sandal.

Møte med Høgre. F.v. Arve Mjømen, Marit Flatjord, Anders Felde og Ander Kristian Sægrov.

Samtalar med representantar for alle dei politiske partia er eit kontinuerleg arbeid, som vil

vere ein naturleg del av kvardagen for tillitsvalde i fylkeslaget. Fylkesstyret prioriterer også å

besøke dei ulike partia sine fylkesårsmøter.

Også lokallaga inviterer til samtalar med sine

lokale politikarar. Her er representantar for

Fjaler og Hyllestad Bondelag i samtale med

leiar i Sogn og Fjordane Venstre Gunnhild

Berge Stang. Ho er også ordførar i Fjaler

kommune og lokallaget avla henne eit besøk i

januar 2016.

37

Informasjonsarbeid Sogn og Fjordane Bondelag ser det som viktig å vere med i den offentlege debatten. Mykje av

meiningsdanninga skjer gjennom media, og då må Bondelaget vere tilstades. Samstundes er

dette ein god måte å nå ut til den store medlemsmassen. Både lokallaga og fylkeslaget har eit

ansvar for å nytte lokalavisene og NRK Sogn og Fjordane. Her gjeld det å kommentere

aktuelle saker, skrive lesarinnlegg, tipse media og setje saker på dagsorden. I ein del

samanhengar er det rett at leiar kommenterer ei sak, men det kan vere like rett å vise til

ressurspersonar som har gjort noko viktig eller har særleg kunnskap. Skal ein nå fram må ein

kome med ein tydeleg bodskap. Vi vil gje ros til einskildpersonar og lokallag som har gjort

ein god jobb med å få saker på i media.

Heimesida I takt med frammarsjen av sosiale media er heimesida vorten mindre brukt til nyhende. Det

er ofte lettare og krev mindre tid å legge ut lenkje på Facebook enn å lage artiklar til

heimesida. Norges Bondelag oppdaterte utsjånaden på sida og endra funksjonane, slik at den

skal vere meir tilpassa dagens utsjånad på heimesider. Samstundes er det oppretta eit intranett

der lokallaga sjølve kan logge seg på og hente ut medlemslister med meir. Dei som er

registrerte med styreverv kan no logge seg inn via nettsida til Norges Bondelag, og få tilgong

til informasjon om lokallaget. Ein kan ta ut medlemslister, få informasjon om inn- og

utmeldingar, og oppdatere styreverv og ein kan sende ut SMS til medlemar.

Sosiale media Bruk av sosiale media er kome for å bli. Fylkesstyret har ambisjonar om å bruke både

Facebook og Twitter, men vegen fram til at ein vert skikkeleg målretta er framleis lang. Skal

ein lukkast endå betre krev det at medlemene engasjerer seg og vert med på å dele og

kommentere sakene. Fylkeslaget vil i 2016 jobbe meir målretta for å bli meir synleg i sosiale

media i form av bruk av både bilete og video

Informasjon til lokallaga Fylkesstyret har fordelt lokallaga mellom seg. Kvar styremedlem har eit mål om å kontakte to

lokallag mellom kvart styremøte, for å drøfte aktuelle saker. Kontakten og ringerunden med

lokallaga er sak i kvart styremøte. Lokallag får elles sin informasjon gjennom brev og e-post

frå sentralt og fylkeslaget. Tal brev som vert sendt ut frå fylkeslaget er medvite halde på eit

minimum då tal brev frå sentralt er relativt mange gjennom året. Lokallaga har ei eiga side

på heimesida til Norges Bondelag der alle brev som er sendt lokallaga frå sentralt ligg. Der

ligg også nyttige malar til bruk ved innkalling til lokallagsårsmøta og liknande. På Intranett

kan lokallaga sjølve hente informasjon om medlemstal, innmeldingar, utmeldingar og dei kan

sende SMS til medlemer som er registrerte med mobilnummer. Laga kan også sjølve legge

inn endringar i styra etter årsmøta.

38

Lokale kontaktlag 2015/2016 Fylkesstyret ynskjer å halde ein tett dialog med lokallaga. For arbeidsåret 2015/2016 vart

lokallaga fordelt slik mellom styret sine medlemer og 1. vara:

Marit Flatjord : Brekke, Nordre Gulen, Eidsbotn, Solund, Høyanger, Balestrand og Førde

Nils Magne Gjengedal: Davik & Ålfoten, Eid, Kjølsdalen, Henden, Gloppen, Hyen, Breim,

Jølster og Stardalen

Kari Sigrun Lysne : Holmedal og Askvoll, Stongfjorden, Fjaler og Hyllestad, Gaular,

Viksdalen og Naustdal

Ole –Ivar Åm Sognnes: Årdal, Lærdal, Aurland, Luster, Jostedal, Hafslo, Veitastrond, og

Indre Hafslo

Marianne Kvalvik Kvamme: Vik , Selje & Stadlandet, Hornindal, Stryn, Oppstryn, Loen,

Vikane, Olden, ogNordsida

Anders Felde : Leikanger, Sogndal, Fjærland, Bryggja, Flora, Norddalsfjord og Eikefjord

Styret i Brekke Bondelag

Leiarskifte i Askvoll Bondelag. Jostein Kumle tek over. Styret i Førde Bondelag

39

5. Lokallaga våre

Sogn og Fjordane Bondelag har knytt til seg 46 lokallag. Mange av laga har jamt god

aktivitet, men vi slit med lite aktivitet i kring 10 av lokallaga. Det er eit mål for fylkesstyret å

sikre eit minimum av aktivitet i alle lokallaga, då lokallaga er basisen i den styrken

organisasjonen har. Fylkesstyret held kontakt med laga i form av telefonsamtaler og elles

representasjon i ulike møte og tilskipingar. Nokon av leiarane i lokallaga er flinke til å ta

kontakt og kome med tilbakemeldingar. Det set styret og kontoret pris på. Andre høyrer vi

knapt frå og er vanskelege å få tak i på telefonen. Leiaren i lokallaget er oftast avgjerande for

om det vert aktivitet i laget. Fylkesstyret ynskjer å støtte opp om leiarane og motivere dei til

innsats. Difor vil dialog med leiaren i lokallaget vere viktig. Årsmøtet i lokallaget er ein

møteplass der også medlemene kan treffe fylkesstyremedlemene. Årsmøta i lokallaga er

vedtektsfesta og skal etter endring i vedtektene gjennomførast innan 1. november. Det

lukkast for 27 lag å skipe til årsmøte innan fristen i 2015. Representantar frå fylkeslaget

besøkte 31 av årsmøta i lokallaga.

Aktiviteten i lokallaga varierer og type aktivitetar er ulike. I Aurland gjennomførte

Bondelaget klatrekurs saman med sau og geit, medan ein i Førde plantar kål i flatt terreng.

Ynskje for 2016 er ein aktivitet ekstra i alle lag, sett i høve til 2015.

Leiar i Hafslo Bondelag, Claus Rumohr Moe tek ordet i leiarmøtet.

40

Årets lokallag

Fjaler og Hyllestad Bondelag vart årets lokallag i 2014. På biletet er Ørjar Eiken, Ole-Ivar

Aam Sognnes, Per Magnar Sognnes og Hilde Åsnes. Prisen på kroner 5.000 vart delt ut på

fylkesårsmøtet 2015.

Medlemsutvikling Medlemsverving er ein krevjande aktivitet som krev kontinuitet og innsats. Sogn og Fjordane

Bondelag hadde ein auke . Pr. 31.12.2015 er det 3755 medlemer. Det er 4 fleire enn på same

tid eitt år tidlegare. Det kom til 162 nye medlemer, 8 medlemsskap vart starta opp att, medan

166 vart meldt ut. Vervearbeidet har hatt høg prioritet siste året, og må framleis ha det.

Tusen takk til dei som har verva nye medlemer i 2015.

Samstyra Samstyra for lokallag innafor kommunen er eit viktig arbeidsorgan i dei høve det ikkje er eit

kommunedekkande lokallag. Følgjande kommunar bør ha eit samstyre for lokallaga:

Flora, Gulen, Sogndal, Luster, Askvoll, Gaular, Jølster, Gloppen, Eid og Stryn. Der det ligg

til rette for det og det vil vere naturleg bør også lag samarbeide over kommunegrensene om

saker. Samstyra som organ vert først kopla inn når det er rasjonelt at lokallaga fremjar felles

saker overfor kommunen, fagorganisasjonar og fylkeslaget. Døme på slike saker er kommunal

arealforvaltning og høyring på jordbruksavtalen.

41

Aktiv lokallagsmidlar Lokallag Løyving

Premie lag på fylkesårsmøtet 15.000

Open Gard 40.000

Flora 5.000

Fellesstyret i Flora 7.000

Brekke 2.500

Eidsbotn 2.500

Solund 2.500

Balestrand 2.500

Hafslo 2.500

Holmedal og Askvoll 2.500

Fjaler og Hyllestad 2.500

Gaular 2.500

Jølster 7.000

Stardalen 2.500

Naustdal 10.000

Davik og Ålfoten 2.500

Hornindal 2.500

Gloppen 10.000

Hyen 2.500

Breim 7.000

Olden 2.500

Sum 133.500

Alle lag som hadde medlemsvekst i verveperioden fekk kroner 2.500. Nokon lag hadde søkt

særskilt kompensasjon med utgangspunkt i aktivitet i laget. Det har elles vore nytta aktiv

lokallagsmidlar til fylkesleiren til 4H i Oppstryn og til å redusere deltakarbetalinga på

leiarmøtet på Gol. Pengane brukt på leiarmøtet kjem også lokallaga til gode i form av

redusert eigenbetaling.

Gardsbesøk for alle 8. klassingane i Førde kommune

42

Landbruksspelet i 10. klasse i Jølster

Open Gard i Flora

43

Gjørmefotball og gardsbesøk på Eid

44

6. Fylkeskontoret ADRESSA TIL FYLKESKONTORET: Gate- og postadresse: Hafstadvegen 21, 6800 Førde Telefon 57 83 70 80 E-post: sogn.fjordane@bondelaget.no Heimeside: www.bondelaget.no/sognogfjordane

https://www.facebook.com/SognOgFjordaneBondelag https://twitter.com/SFBondelag

TILSETTE VED KONTORET I 2015: Merete Støfring, organisasjonssjef Anita Sæther, rådgjevar, 80 % stilling frå 01.10.2015 Marita Skeie, førstekonsulent, svangerskapspermisjon i 2015. Skal arbeide i 60 % stilling til 01.08.2016. Deretter 100 % stilling.

Anita Sæther Marita Skeie Merete Støfring

Kontor til høgre i 3. etasje – grøn logo på rutene

45

7. Æresmedlemer i fylkeslaget

Magnus Grimset frå Naustdal

Ordførar i representantskapet og styret i Norges Bondelag 1967-1973

Medlem av Norges Bondelag sin organisasjonskomité 1968-69

Formann i Sogn og Fjordane Bondelag 1961-1973

Utnemnd til æresmedlem i Sogn og Fjordane Bondelag 1986

Tove B. Stavø frå Flora

Fyrste kvinnelege leiar i Sogn og Fjordane Bondelag

Styremedlem i Sogn og Fjordane Bondelag 1988-1989

Leiar i Sogn og Fjordane Bondelag 1990-1994

Utnemnd til æresmedlem i Sogn og Fjordane Bondelag 1997

Norvald Haarklau frå Førde

Styremedlem i Sogn og Fjordane Bondelag 1974

Nestformann i Sogn og Fjordane Bondelag 1975

Formann i Sogn og Fjordane Bondelag 1976- 1979

Utnemnd til æresmedlem i Sogn og Fjordane Bondelag 1999

Reiel Felde frå Gloppen

Leiar i Sogn og Fjordane Bondelag 1994- 1997

Utnemnd til æresmedlem i Sogn og Fjordane Bondelag 2002

Alf Støfring frå Jølster

Leiar i Sogn og Fjordane Bondelag 1997 – 2004

Medlem sidan 2006, seinare leiar i valnemnda i Norges Bondelag 2006-2008

Utnemnd til æresmedlem i Sogn og Fjordane Bondelag i 2013

46

8. Tillitsvalde og representasjon

Leiar: Anders Felde, Byrkjelo 928 57 084 anders.felde@breim.no Nestleiar: Marit Flatjord, Skei* 481 55 811 marit.flatjord@jolsterbb.no Styremedl: Kari Sigrun Lysne, Lærdal 908 58 191 karisigrun@moreller.no Nils Magne Gjengedal, Hyen* 917 20 950 n-gjenge@online.no Ole-Ivar Aam Sognnes, Leirvik 959 43 735 ole@aamsognnes.no Vararepresentantar i nummerorden: 1. Marianne Kvalvik Kvamme, Eikefjord 2. Inge Brekke, Bjordal 3. Tor Arne Herstad, Naustdal * = På val på årsmøtet i 2016

Kvinnene i styret f.v.: Marit Flatjord, Marianne Kvalivik Kvamme og Kari Sigrun Lysne

Arbeidsutval Leiar, nestleiar og organisasjonssjef Grøntutval Det er oppretta felles frukt- og bærutval med Hordaland- og Møre og Romsdal Bondelag. Sogn og Fjordane sin representant i utvalet er: Kari Sigrun Lysne, Lærdal Verveutval Nils Magne Gjengedal, Hyen Marianne Kvalvik Kvamme, Eikefjord UTSENDINGAR TIL ÅRSMØTET I NORGES BONDELAG

Valde for 2 år i 2014*

Nils Magne Gjengedal, Hyen

Marianne Kvalsvik Kvamme, Eikefjord

Ole -Ivar Åm Sognnes, Leirvik

47

Valde for 2 år i 2015

Kari Sigrun Lysne, Lærdal

Marit Flatjord, Skei

Knut Tore Nes Hjelle, Eid

Inge Brekke, Bjordal

Vararepresentantar til Norges Bondelag sitt årsmøte *

1. Leidulv Beverli Stavø, Stavang

2. Hilde Åsnes, Flekke

3. Bjørn Haugland, Nordfjordeid

4. Anny Aase, Naustdal

5. Claus Rumohr Moe, Hafslo

6. Anne Moen, Nordfjordeid

7. Merete Støfring, Vassenden

MØTELEIAR FOR ÅRSMØTET 2016 * Bjarte Nordanger, Ånneland v.r. Arild Herstad, Naustdal

VALNEMND FOR ÅRSMØTET ÅR 2016 Valde for 3 år i 2013* Kari Ringstad, Askvoll v.r Gunnar Jan Gjerland, Haukedalen

Hans Olav Nesheim, Oppstryn v.r Linda Alsaker, Olden Valde for 3 år i 2014 Anne Berit Espeseth, Askrova v.r Kjell Humlestøl, Eikefjord Ørjar Eiken, Hellevik v.r Kari Anne Brekke, Bjordal Valde for 3 år i 2015 Leif Reksten, Lote v.r Geir Ole Ervik, Stadlandet Andreas Wiese, Skjolden v.r Steinar Starheimsæter, Lærdal Leiar i valnemnda for eitt år :Kari Ringstad, Askvoll * Medlem i Grøntutvalet i Norges Bondelag Kari Sigrun Lysne, Lærdal Elles er Sogn og Fjordane Bondelag representert i ulike prosjektgrupper, arbeidsgrupper, referansegrupper og samarbeidsforum. Slik representasjon vert avklart i fylkesstyret etter kvart som førespurnader og tilbod kjem innan dei økonomiske og tidsmessige rammene som fylkeslaget rår over.

Glimt frå årsmøtet i Norges Bondelag

48

49

9. Rekneskapen 2015 Rekneskapen vert i sin heilskap ført sentralt. Fylkeslaget er ei avdeling i Norges Bondelag og rekneskapen vil verte revidert når Norges Bondelag sin samla rekneskap vert revidert. I årsmøtet vert rekneskapen for den delen av verksemda som vedkjem fylkesstyret sin aktivitet og fylkeslaget sine tilskipingar lagt fram til orientering. Rekneskapen med revisjonsmelding vil i praksis ikkje verte endeleg godkjent før i Norges Bondelag sitt årsmøte sommaren 2016. Berre hovudpostane i rekneskapen vert attgjevne nedanfor

Resultat fylke

Navn Kontonr 2015 2014 Salgsinntekter -63 615,00 -52 906,00

3082 – Annonser -16 000,00 -17 000,00

3130 - Deltager.no - bruttoinntekter - annet enn kurs

0,00 -2 475,00

3190 - Andre avgiftsfrie inntekter -18 000,00 -850,00

3210 - Kurs- og deltakerinntekter -29 615,00 -32 581,00

Andre inntekter -1 609 496,96 -1 795 942,89

3450 - Off.tilskudd - stat/fylke/kommune -223 000,00 -86 500,00

3451 - Ovf. til/fra neste/forrige år 120 928,94 -134 959,89

3920 - Andre tilskudd -50 000,00 0,00

3930 - Gjensidige samarbeidsavtale 0,00 -80 000,00

3940 - Andre inntekter -54 647,90 -41 121,00

3990 - Rammetilskudd -737 000,00 -802 000,00

3991 - Fylkesleder -284 000,00 -268 000,00

3992 - Opplæring tillitsvalgte -140 000,00 -141 000,00

3993 - Støtte Aktive lokallag -210 778,00 -242 362,00

3995 - Intern fordeling -31 000,00 0,00

Sum inntekter -1 673 111,96 -1 848 848,89

Lønnskostnader 701 653,03 800 986,00

5040 - Telefongodtgjørelse 12 000,00 12 000,00

5320 - Møtegodtgjørelse/daggodtgj. 435 650,00 562 000,00

5330 - Fast godtgj.honorar till.valgt 150 000,00 150 000,00

5340 - Honorar andre 15 250,00 0,00

5400 - Arbeidsgiveravgift 87 153,03 76 863,00

5960 - Kurs, seminar 1 600,00 0,00

5990 - Andre personalkostnader 0,00 123,00

Driftskostnader 937 235,82 1 212 525,79

50

6340 - Elektrisk kraft 1 875,00 0,00

6440 - Leie transportmidler 34 806,67 14 171,00

6510 - Kjøp av kopimaskin 0,00 4 023,00

6732 - Honorar

foredr/underv/underh/illustrasj/produksj. 47 875,00 0,00

6790 - Andre fremmede tjenester 81 997,50 93 342,15

6800 – Kontorrekvisita 600,00 0,00

6840 - Aviser og tidsskrifter 849,60 9 603,00

6842 - Fri avis 6 696,00 0,00

6844 - Bøker, litteratur 478,00 958,00

7100 - Bilgodtgjørelse oppg.pliktig 159 266,25 219 425,65

7140 – Flybilletter 17 160,00 25 791,00

7142 – Reisekostnader 39 141,00 31 094,00

7195 - UTGÅTT _ Refusjon reiseutgifter 2 789,00 14 535,75

7210 - Interne møter 24 889,39 22 974,79

7220 – Møtekostnader 189 991,03 340 626,49

7310 - Annonser,kunngjøringer 21 993,00 34 276,50

7312 – Støtteannonser 7 125,00 525,00

7330 - Deltakeravgift på møter/kurs-/konferanser mm

40 396,00 2 708,00

7332 – Markedsmateriell 88 937,29 98 374,10

7410 – Kontingenter 1 460,00 535,00

7420 – Gaver 13 410,09 8 187,05

7706 - Aktivitetsavh. utbetaling/aktivitet

lokallag 133 500,00 245 278,00

7720 - Støtte til diverse org. m.m. 22 000,00 39 460,00

7770 - Bank og kortgebyr 0,00 133,31

7790 - Andre kostnader 0,00 6 504,00

Sum kostnader 1 638 888,85 2 013 511,79

Driftsresultat -34 223,11 164 662,90

-34 223,11 164 662,90

Finansresultat -4 834,68 -41 277,64

8050 – Renteinntekter -4 834,68 -41 277,64

Resultat -39 057,79 123 385,26

Sogn og Fjordane Bondelag sin eigenkapital 01.01.2015 Kroner 1 193 642,72 Resultat 2015 Kroner 39 057,79

31.12.2015 Kroner 1 232 700,51

51

10. Bondelag og leiarar i lokallaga

Namn Leiar E-post Telefon Flora Andre Espeseth andreespeseth@c2i.net 95883030 Norddalsfjord Per-Inge Midtbø per.inge.midtbø@live.no 47849831 Eikefjord Asle Magne Ellingsund esol4@online.no 47634479 Brekke Sjur Haugland sjurhaug@online.no 99617570 Nordre Gulen Kåre Haveland storekre@online.no 95161750 Eidsbotn Erling Nesse erlingne@online.no 91813553 Solund Anne Marie G. Færøy gfaeroey@online.no 99298975 Høyanger Per Johan Brekke p-jobre@online.no 99732281 Vik Per O. Langeland Tistel perlangeland@sognapost.no 91703238 Balestrand Jon Asbjørn Målsnes jon.1954@hotmail.com 95161530 Leikanger Bjørn Sølsnes bjorn.solsnaes@enivest.net 47649119 Sogndal Jostein Flatland jostein.flatland@online.no 48280831 Fjærland Anders Skarestad skarest@online.no

41318389

Aurland Ragna Kronstad rkronstad@gmail.com 93497425 Lærdal Steinar Starheimsæter steinar.starheimseter@privat.alb.no

95045916 Årdal Sveinung Haug sveinung.haug@ardal.online.no 40854117 Luster Andreas Wollnick Wiese andreas@leanfish.no 99226240 Jostedal Kjetil Ruud k_ruud88@hotmail.com 95057752 Hafslo Claus Rumohr Moe crmoe@online.no 90178199 Veitastrond Jimmy Hilleren jimmyhilleren@hotmail.com 91842987 Indre Hafslo Olav Ugulen o.ugulen@gmail.com 41323926 Holmedal og Askvoll Jostein Kumle josteinkumle@hotmail.com 95240052 Stongfjorden Karl-Andre Gjelsvik andreagj@online.no 91304330 Fjaler og Hyllestad Hilde Åsnes * Gaular Jarle Lundekvam jarle@farsundbygg.no 47466070 Viksdalen Erlend Brede Fossen e_fossen@hotmail.com 99226575 Jølster Geir Ståle Støfring gs-stoe@online.no 97135422 Stardalen Nils Kjøsnes nils.kjosnes@enivest.net 47840268 Førde Oddgeir Kvamsås oddgeir.kvamsas@enivest.net 93865536 Naustdal Tor Arne Herstad tor.arne.herstad@enivest.net

91152596

Davik og Ålfoten Stein Kåre Karstensen ma-indre@online.no 90871275 Bryggja Bjørg Marie Roset 95809375 Selje- og Stadlandet Salvatore Ligia mays_aal@hotmail.com 95309841 Eid Helge Jarl Melheim jamelhe@online.no 48151254 Kjølsdalen Kjell-Arne Heggheim k-ar@online.no 90912452 Henden Ranveig Årskog ranveig_aarskog@hotmail.com 99160606 Hornindal Anders Hjellbakk andhjell@online.no 97573386 Gloppen Einar Duvold mduvo@online.no 91171993 Hyen Elias Eimhjellen elias@pertunet.no 91756859 Breim Geir Thomas Myklebust gtmykl@hotmail.com 95191910 Stryn Bjørn Magnus Rørtveit skihella@online.no 91575796 Oppstryn Mathilde Dolen Nesje mathilde_d_nesje@hotmail.com 90939890 Loen Ingvill Tronrud ingvilltronrud@gmail.com

90534087

Vikane Tore Drageset tore.drageset@enivest.net 99703852 Olden Sindre Aabrekk sindreaabrekk@hotmail.com 97178588 Nordsida Knut Gunnar Ulvedal bonde@ulvedal.no 57875520 * postmottakar

52

11. Medlemstal og kasserarar i lokallaga

Lag nr

Namn 31.12. 2014

31.12. 2015

Kasserar Telefon

140101 Flora 64 69 Herborg Rønnekeliv Melvær 90640208 140102 Norddalsfjord 34 31 Magnus Andre Sundal 99733035 140103 Eikefjord 73 71 Beate Marie Steindal 95723063 141101 Brekke 51 48 Bjarne Tynning 41610974 141103 Nordre Gulen 18 17 Roar Elnes 41685260 141106 Eidsbotn 43 43 Lars Magnus Neverdal 90073389 141201 Solund 9 12 Jan Kåre Nessen 95919183 141601 Høyanger 105 103 Eldfrid Førde 97653814 141701 Vik 148 145 Jo Risløv 97170653 141801 Balestrand 53 54 Jon Asbjørn Målsnes 95161530 141901 Leikanger 29 27 John Gjerløw 95236177 142001 Sogndal 141 142 Ottar Husum 95965616 141803 Fjærland 50 48 Svein Arne Bøyum 90825492 142101 Aurland 43 44 Gunnhild Strand Borlaug 47246905 142201 Lærdal 103 102 Njål Golf Kaardal 41173910 142401 Årdal 15 15 Per Bjørkum 95498560 142601 Luster 81 81 Tøger S. Aasen 99160236 142602 Jostedal 37 35 Kristen Alsmo 95857614 142603 Hafslo 38 47 Stein Hermann 90580759 142604 Veitastrond 28 29 Anne Kari H Nes 95986633 142605 Indre Hafslo 50 46 Hege Urnes 41216282 142801 Holmedal og Askvoll 70 72 Trond Selvik 90941032 142802 Stongfjorden 41 40 Egil Tjønneland 93457152 142902 Fjaler og Hyllestad 151 153 Hilde Åsnes 90140686 143001 Gaular 119 123 Leif Jarle Bjørvik 92412075 143003 Viksdalen 72 71 Jan Morten Råheim 95734688 143101 Jølster 229 230 Knut Harald Dvergsdal 91787499 143103 Stardalen 38 40 Jon Helge Sandal 91541727 143201 Førde 188 184 Øystein Holsen 91784092 143301 Naustdal 150 151 Bjarte Kalland 90975566 143806 Davik og Ålfoten 83 85 Magnus Endal 97752940 143902 Bryggja 33 33 Marit Nore 41499013 144101 Selje- og Stadlandet 58 50 Kjetil Friberg 46767884 144301 Eid 249 245 Åmund Starheim 41498802 144302 Kjølsdalen 45 44 Jan Arvid Berstad 90257380 144306 Henden 24 24 Unn Henden 41163523 144401 Hornindal 81 84 Rasmus K. Kirkhorn 92240076 144501 Gloppen 211 217 Astrid Olin Austrheim 92882199 144502 Hyen 88 91 Erik Ommedal 99021046 144504 Breim 214 218 Arne Frode Øvreseth 90834057 144901 Stryn 68 67 Lars Ytreeide Tjensvold 91879843 144902 Oppstryn 75 73 Arvid Sunde 90159694 144903 Loen 41 39 Karl Ove Loen 57877683 144905 Vikane 76 76 Ørjan Skåden 48167120 144907 Olden 62 63 Linda Alsaker 91339419 144911 Nordsida 71 71 Rune Roset 97010851 Æresmedlemer 5 5 Direkte medlemer 4 4

53

12. Rekneskapslaga og kontor med samarbeidsavtale med Norges Bondelag

Rekneskapslag/kontor: Telefonnr: e-post:

Accountor HAFS AS 57 73 99 00 ole.hope@accountor.no

Accountor Rekneskapskontoret Gloppen AS 57 86 86 00 gloppen@accountor.no

Accountor Stryn, Olden og Vikane Rekneskap AS 57 87 39 90 stryn@accountor.no

Accountor Økonomi – Sogn AS 57 69 58 96 sogn@accountor.no

Aurland Rekneskapskontor AS 57 63 31 44 johannes@aur-rekn.no

Økonor Eid – SpaNo Rekneskap 57 88 57 88 sverre.solibakke@accountor.no

Feios Rekneskap 57 69 76 22 per.smidje@sogn.no

Flora Rekneskapslag BA 57 74 31 88 ole.christian@flora-rekneskapslag.no

Hornindal Rekneskapslag 57 87 84 40 rasmus@hdalrek.no

Hyen Rekneskap AS 57 86 90 78 magne@hyenrekneskap.no

Jølster Rekneskapslag BA 57 72 66 92 jrek@enivest.com

Kystrekneskap 57 73 32 11 leif@kystrekenskap.no

Kvamme Rekneskap AS 57 69 12 03 laura@laurakv.no

Luster Rekneskapslag 57 68 27 70 post@lrl.no

Naustdal Rekneskapskontor PL 57 81 93 26 naustdal.rekneskapskontor@c2i.net

Rand Rekneskapskontor 57 87 06 68 lrand@online.no

Rekneskapskontoret Fjordane AS 57 71 86 60 andre.haugsbo@rkontor.no

Sogndal Rekneskapslag BA 57 67 22 02 post@sogndalrekneskapslag.no

Stryn Rekneskapslag 57 87 18 90 post@strynrekneskap.no

Vekstra Fredheim 57 65 66 00 post@fredheimrekneskap.no

Vekstra Nordfjord 951 09 363 lotsberg@astra-okonomi.no

Wærholm Økonomi AS 41 64 93 57 tom@waerholm.no

Økonomiservice AS 57 66 98 00 petter@oks-as.no

54

Fråsegn jordbruksforhandlingane 2015 Fråsegna er basert på innspel frå lokallaga i form av svar på questback spørsmåla, eigne

innspel frå lokallaga og organisasjonar samt drøftingar i møte i fylkesstyret den 5. mars og

måndag den 16. mars. Når det gjeld grøntnæringa har der vore sendt inn eit eige innspel felles

med Hordaland og Møre og Romsdal i februar. Dette innspelet er attgjeve under avsnittet

som omhandlar bær, frukt og potet nedanfor. Grønt er difor ikkje omtala under dei andre

punkta.

1 Oppsummering over dei mest prioriterte tiltaka Jordbruksoppgjeret 2015 kan sjå ut til å bli minst like vanskeleg som i 2014. Det vil trass det

vere viktig at Norges Bondelag gjer det organisasjonen kan for å forhandle fram ein avtale

som kan vere til å leve med, også for medlemer i vårt fylke med dei gjennomsnittleg minste

driftseiningane. Fjorårets avtale gav i beste fall pluss/minus null som resultat for fleirtalet av

driftseiningane. Gjennomsnittsbruka fekk ingen inntektsvekst, og det vil vere dramatisk om

det held fram over tid. Dette, då det er desse bruka som skal investere for framtida dei

komande åra. Særleg gjer dette seg gjeldande i mjølkeproduksjonen, men også innan

sauhaldet og frukt er investeringstrongen stor. Misser gjennomsnittsbruka trua på framtida og

med det investeringslysta, vil det vere dramatisk for framtidig norsk matproduksjon.

Sogn og Fjordane Bondelag vil ved desse forhandlingane prioritere høgst:

Auka distriktstilskot for kjøt, mjølk og egg, samt auka distrikts- og kvalitetstilskot for

frukt og bær. Distrikta kom dårleg ut av fjorårets oppgjer grunna struktur på

driftseiningane. Det vil difor vere rett å heve distriktsjordbruket ved årets oppgjer.

Det kan ein gjere gjennom å auke dei verkemidla som har distrikt i seg eller ved å

heve tilskot til dei første einingane. Med noverande regjering trur vi at å auke tilskot

til distrikta som genererer produksjon slik distriktstilskotet gjer vil vere det rette.

Auka løyvingar til investeringar i form av eit ekstraordinært investeringsprogram som

kan vere av ein slik storleik at gjennomsnittsbruka kan fornye sitt driftsapparat.

Særleg er trongen for kapital stor om ein skal klare å få med seg mjølkevoluma over

frå båsfjøs til lausdrift. Driftsøkonomien på 20-30 kyrs bruka er langt frå god nok til å

klare det økonomiske løftet det er å gå frå båsfjøs til lausdrift. Det gjer trongen for

kapital stor. I ein situasjon med reduserte investeringar og tru på framtida hos

næringslivet i Noreg kan det vere rett tidspunkt å fremje ei investeringsløysing der

offentleg kapital er med på å utløyse privat kapital i form av lån frå lokale bankar.

Strukturen i husdyrtilskota og strukturen i grunnlag for avløysartilskot må ligge fast.

2 Pris inkludert korn/kraftfôr Marknaden for dei kraftforkrevande produksjonane og særleg grisen er betre enn sist år på

same tid. Det opnar seg difor eit høve til å heve målprisen på grisen. Samstundes må

stimulansen ikkje bli av ein slik karakter at det opnar for nyetableringar i slik grad at

marknadsbalansen raskt vert dårlegare. For mjølkeproduksjonen verkar det å vere mørke

skyer i marknaden med eit svekka importvern grunna fallande prisar i Europa. Det gjer

handlingsrommet på pris mindre dette året.

Generelt må ein auke prisuttak i tråd med det som er mogleg å ta ut i marknaden.

Fylkesstyret støttar opp om Nortura og Tine sine innspel på pris sidan det er dei som

kjenner marknaden best. Det må gjennom forventningar auka pris kunne leggast eit

press på marknadsaktørane i å effektivisere eiga drift som grunnlag for prisuttak, men

vi ser at dette rommet er mindre enn det har vore dei siste åra.

Eventuell prisauke på korn må kompenserast ved prisnedskriving

55

3 Budsjettoverføring Det er gjennom budsjettmidlane at ein kan drive landbrukspolitikk og rette opp ulikskapar

knytt til areal, topografi, struktur og ulike driftstilhøve elles. Sogn og Fjordane er eit fylke der

landbrukspolitikken og bruken av budsjettmidlane er avgjerande for kor stor matproduksjonen

frå dette fylket kan vere.

Vi ynskjer å oppretthalde strukturen i husdyrtilskota slik dei ligg no. Det er ikkje rom

for ei vidare utflating av tilskot knytt til husdyrproduksjonane. Vi vil også på det

sterkaste åtvare mot ein auke av botnfrådraget!!

Viktige ordningar som gjer det mogleg med ein stor matproduksjon i vårt fylke og

som må styrkast ved årets oppgjer:

o Distriktstilskot på mjølk og kjøt

o Frakttilskot for ulike produksjonar

o Prisnedskriving på korn må prioriterast om prisen på korn vert sett opp

o Auka beitetilskot

4 Forenkling Sett frå Sogn og Fjordane si side er det ikkje trong for store forenklingar av

landbrukspolitikken. Dette då vi har erfart at forenkling fort kan ende med utflating av

struktur og svekking av geografien i dei ulike verkemidla noko som samla gjev svekka

økonomi i det å produsere mat i vårt fylke.

SMIL midlane må målrettast mot gjerdehald, beitehald og grøfting.

Det kan vurderast å leggje RMP midlane inn under nasjonalt søknadsprogram, men

med den klare føresetnad at det ikkje rokkar ved midlar som skal kompensere for

driftsulemper som til dømes bratt areal. Forenklinga må ligge i søknadshandsaminga

og ikkje i endring i verkemiddelbruk.

5 Miljø- og klimaverkemidlar Oppsummering frå Fylkesmannen si landbruksavdeling syner at ordninga til grøfting berre

vert brukt i liten grad. Den er rett og slett ikkje god nok for våre område. I e-post frå

fylkesmannen si landbruksavdeling går det fram at bruken av løyvingane er slik:

Tildelt ramme 2014 frå SLF 2 300 000 Udisponerte midlar overført frå 2013 669 130 Inndregne midlar pr. 1.12.2014 0 SUM midlar til disposisjon i 2014 2 969 130 SUM registrerte innvilga saker pr. 1.12.2014 1 418 580 Udisponerte midlar pr. 1.12.2014 1 550 550

Ordninga til grøfting må bli betre. Slik ordninga er innretta er ikkje det økonomiske

støttenivået av ein slik storleik at ordninga vert nytta. Tilskotsnivået per løpemeter

må aukast, og det må innførast differensiert stønad der grøfting ved bruk av

gravemaskin har eit høgare støttenivå enn grøfting ved hjelp av grøftehjul. Dette då

kostnaden ved bruk av gravemaskin er mykje høgare.

Det kan vere ei løysing å opne opp for at fylka sjølve kan velje utforming av regelverk

og stønad innan ei gjeva overordna ramme.

56

6 Økologisk landbruk Satsinga på økologisk landbruk må stå i samsvar med avsetninga for dei økologiske produkta

i marknaden. Det må vere eit mål å dekke etterspurnaden etter norske økologiske produkt i

marknaden.

7 Rekruttering og velferd Økonomi, ferie- og fritid og velferd er og vil vere avgjerande grunnpilarar for rekruttering til

næringa saman med entusiasme for næringa. Det er økonomisk tøft å starte opp i

landbruksnæringa slik at ei kvar ordning som er med å lettar oppstartsfasen vil vere viktig.

Sogn og Fjordane Bondelag vil difor be Norges Bondelag om å arbeide for følgjande tiltak:

Oppstartpakke for yngre bønder i form av til dømes følgjande verkemidlar:

Starttilskot på kroner 100.000 til ny brukar under 35 år ved overtaking av

landbrukseigedommen

Opne opp for høve til Bondesparing med skattefrådrag for ungdom - liknande

BSU

Prioritet når det gjeld lån og tilskot til investeringar. Både i køa av søknader

og i form av høgare tilskotsprosent enn ordinære søknader.

Styrking av velferdsordningane som næringa har. Viktig å legge til rette for at

kvinner i landbruket vert sikra fødselspengar.

8 Investeringar og kapitaltilgang Med berre 9 år att til alle mjølkekyr skal vere i lausdrift vil det vere stor trong for midlar til

nyinvestering. Det er også stor trong for bygging av nye fjøs i sauehaldet i fylket samt til

nyplantingar innan frukt. I 2014 var midlane til investering brukt opp i august. Det syner at

trongen er stor både når det gjeld den samla potten og storleiken på støtte til kvart einskild

prosjekt. Det må vere ei prioritert sak å arbeide for friske midlar til investeringar. Gjerne i

form av ein ekstraordinær investeringspakke som gjer det mogleg å fornye driftsapparatet

også på dei gjennomsnittlege driftseiningane i fylke som vårt. Skal det lukkast må prosentvis

støtte til dei ulike prosjekta opp på eit høgare nivå enn det dagens regelverk tillet.

Totalpotten til investeringar må aukast i form av auka budsjettrammer til

investeringar. Dette må løysast gjennom ein ekstraordinær investeringspakke.

Fylka må ha fridom til å gjere sine prioriteringar innan den ramma som

forskrifta gjev.

9 Mjølk Når det gjeld pris og tilskot syner vi til innspela ovanfor.

Sogn og Fjordane meiner at dagens ordning med fylkesvise grenser for omsetnad av

mjølkekvotar er den beste!

10 Kjøt og egg Når det gjeld pris og tilskot syner vi til innspela ovanfor. Ved auka satsing på produksjon av

storfekjøt vil det vere viktig også å sikre betra økonomi for kjøtproduksjon i kombinasjon

med mjølkeproduksjonen.

11 Bær, frukt og potet Det er stor underdekning av norsk frukt og bær. Frukt og bær frå Vestlandet er eit

kvalitetsprodukt og ei nasjonal merkevare. I fylka våre er det innan frukt- og bærdyrkinga

starta opp viktige prosjekt for å auke produksjonen, utnytte potensialet og sikre rekruttering.

Døme på dette er prosjekta "DyrkSmart" i Hardanger, "Auka bærproduksjon i Møre og

57

Romsdal" og "Grip sjansen" i Sogn. Grunnmuren i frukt- og bærmiljøet på Vestlandet er

samarbeidet mellom produsentane. Dette kjem fram i dei sterke fagmiljøa rundt felles

fruktpakkeri og bærmottak med til dømes felles bearbeiding, marknadstilpassing, logistikk og

innovasjon. Utan desse miljøa hadde små og mellomstore vestlandsprodusentar hatt store

utfordingar med å konkurrere i marknaden slik vi kjenner den i dag. Vestlandsdyrkaren treng

tilskot som kan kompensere for driftsulempene knytt til naturtilhøve og bruksstruktur.

Jordbruksoppgjeret i 2014 gjekk i motsett retning, og dagens landbrukspolitikk svekkjer

produksjonane innan bær, frukt og grønt på Vestlandet.

"Distriktstilskotet " og "Fruktlagertilskotet" er dei viktigaste økonomiske verkemidla

innanfor jordbruksavtalen for frukt- og bærprodusentane på Vestlandet. Det er svært

viktig at desse verkemidla vert vidareførte og styrkte.

Det må gjerast eit arbeid for å løfte fram bruksstruktur og attraktive fjordlandskap gjennom

aktiv produksjon. Difor må det førast ein politikk som styrkjer dei verkemidla som stimulerer

til produksjon her vest.

Prioriterte felles krav for alle kulturar innan frukt/grønt/bær på Vestlandet

Jordbruksoppgjeret 2014 svekte DK tilskotet med 6 % for frukt- og bærdyrkarane på

Vestlandet. DK tilskotet må minst opp på nivået det var før

jordbruksforhandlingane 2014.

RMP

Øyremerkt til driftsvansketilskot, må aukast med sikte på å kunne halde ved lag areal

som er vanskeleg å drive. Tilskotet bør primært gå til bruk med "vanleg

landbruksproduksjon".

FOU

Fou-miljøa innafor landbruksforskinga må få auka løyvingar. Frukt- og grøntnæringa

er kunnskapsbaserte produksjonar i sterk utvikling. Likevel treng næringa meir

kunnskap og innovasjon for å framleis ha god konkurransekraft i ein stadig tøffare

marknad. Bioforsk og Landbruksrådgjevinga må difor få tilført meir tilskotsmidlar

Investeringsbehov innan frukt

I norske frukthagar er altfor stor del av produksjonstrea eldre enn 15 år. Fornying av frukthagane med nye, intensive plantesystem er naudsynt for å auke avlingane, betre kvaliteten og auke effektiviteten. Desse nye plantesystema er svært kapitalkrevjande i etableringsfasen og gir ingen/liten inntekt dei første åra etterpå. Ein må pårekne etableringskostnader på omlag kr 70.000/daa for eple/pære/plomme og omlag kr 140.000/daa for morellar. Det er difor svært stor trong for eit investeringsløft for fruktnæringa!

o IN sine totale rammer må aukast betydeleg slik at alle godkjende prosjekt får

støtte utan avkortning.

o Fond. Det må etablerast eit fond med mal frå "Skogbruksfondet med

skattefordel"

o Sagaplant og Graminor må tilførast midlar slik at dei er i stand til å levere

grunnstammar og sjukdomsfritt podemateriale med ein kvalitet som er i

samsvar med etterspurnaden.

Fruktlager

58

"Tilskotet til Fruktlager" er svært viktig for å styrkje fellesskapen av fruktbruk i

distrikta gjennom felles innovasjon, marknadstilpassing og logistikk. Tilskotet må

styrkjast gjennom ein auke på 1 million.

Industribær

Utvalet meiner at det framleis er heilt nødvendig med tiltak som kan sikre ein berekraftig

produksjon av industribær for å kunne dekkje behovet for norske bær til konservesindustrien.

Distrikts- og kvalitetstilskotet for industribær må aukast for å styrkje økonomien i

produksjonen. Framlegg til auke for alle soner: 4 kr.

Bærmottak/innfrysingsanlegg som leverer bær til konservesindustrien må få eit eige

tilskot for å kompensere for store kostnader knytte til innfrysing og bearbeiding.

Sortsutviklingsprosjekt for industrijordbær må få målretta støtte.

Grønt

Eiga sone for "Areal- og kulturlandskapstilskot" for potet og grønsaker i sone 5.

Arealtilhøva og teigstorleiken tilseier at det bør vere ein høgare sats i sone 5. 300

kr/da for potet og 1000 kr/da for grønsaker.

Andre krav som vedkjem grønt

Birøkt

Auke tilskotet pr. bikube med 200 kroner. Lokale sterke, gode og sjukdomsfrie

bikubar er avgjerande for produksjonen av frukt og bær.

Viktig med norsk produksjon av plantemateriale

Import av plantemateriale byr på utfordringar for norsk planteproduksjon. Vi vil

presisere at det også i framtida må vere rom for, og behov for denne produksjonen.

Norsk planteproduksjon må setjast i stand til å møte ein eventuell konkurranse frå

importerte plantar. Vi må ikkje stelle oss slik at sortar som gjev norsk produksjon

konkurransekraft, forsvinn.

Plantevernmiddel:

Vi må ha nye middel før eksisterande middel vert tekne ut av bruk. Det er ei

utfordring at det er få midlar å veksle mellom for å kunne sikre god verknad.

Innbetalte avgifter "Handlingsplan for redusert risiko ved bruk av plantevernmiddel"

skal nyttast målretta for næringa. Det må verte ein betre dialog mellom dei som

omset og dei som brukar plantevernmidlane. Det må innførast økonomiske tiltak som

sikrar godkjenning av plantevernmiddel for små kulturar. Til dømes frå fondet

"Handlingsplan for redusert bruk av plantevernmiddel".

12 Erstatningsordningar Med endra klima og stadig meir ekstremver viser det seg at dei ulike erstatningsordningane

blir viktigare for næringa. Dagens ordningar vert av mange ikkje sett på som gode nok.

Eigendelen ved skade vert for høg. I verste fall kan det bety kroken på døra om ein opplever

avlingssvikt fleire år med kort mellomrom. Det vil vere viktig at det vert gjort grundig arbeid

med sikte på ei betring av økonomien i dagens ordningar

59

13 Skatt/avgift/avskriving/fond

Det må opnast opp for at fond kan brukast innan grøntproduksjonen og

husdyrproduksjonen som grunnlag for å betre kapitaltilgongen i næringa. Alternativ

til fond kan vere Bondesparing med skattefrådrag der oppsparte midlar berre kan

brukast til investering i landbruksverksemd.

Skatt på arbeidande kapital må arbeidast vidare med å få redusert

MVA grensa må ligge fast på kroner 50.000

14 Anna

Det bør løyvast ein sum til testing av ammegeit mot ulike sjukdommar. Dette for å

unngå at ammegeit kan resmitte buskapar med mjølkegeiter.

Sau og ammegeit bør vere to ulike grupper i søknadsskjema om produksjonstilskot

Oppdragsbrev til IN frå Landbruks- og matdepartementet datert den 3. mars står det

følgjande: Innovasjon Norge har tidlegare hatt høve til å gje støtte til investering i konvensjonelle

frukttrefelt gjennom den tidlegare BU-forskrifta § 3 pkt 5 ”Andre tiltak”. I den nye

forskrifta er tiltaksområdet ”andre tiltak” fjerna. Departementet ser behov for å ta ein

gjennomgang av kor vidt det er ynskjeleg å framleis gje støtte til investering i

konvensjonelle frukttrefelt over desse midla i samband med årets jordbruksoppgjer. Av

omsyn til forutsigbarhet for søkjarane kan Innovasjon Norge vidareføre praksis med å gje

investeringsstøtte til konvensjonelle frukttrefelt også i 2015.

DETTE MÅ OGSÅ GJELDE BÆR

Det må setjast i verk tiltak som utgreier betre ordningar for kvalitetsbetaling på korn, og ei

endring frå AK tilskot til kvalitetstilskot i kornproduksjonen.

Med helsing

Fylkesleiar Sogn og Fjordane Bondelag

Anders Felde

60

Til Styret i Norges Bondelag Trong for fornying og investeringsverkemidlar i mjølkeproduksjonen

Jordbruksforhandlingane 2015 er historie, men uroa for utviklinga i mjølkeproduksjonen i

distrikta er ikkje gravlagt med dette oppgjeret. Vi vil uttrykke sterk uro for at mindre og

mellomstore mjølkebruk kjem dårleg ut av årets oppgjer samstundes som fjorårets oppgjer

også var svært dårleg for desse driftseiningane. Når vi samstundes ser ein manglande vilje til

å betre investeringsverkemidlane i ein grad som monnar, vil det verte svært vanskeleg å kunne

oppretthalde volumet i mjølkeproduksjonen i distrikta på sikt. Når produsentane over år

opplever manglande gevinst i jordbruksoppgjeret fryktar vi dette vil svekke investeringslysta

og med det ein tiltrengt fornying av driftsapparatet på dei bruka som i dag produserer omlag

50 % av mjølka. Dette er dei bruka som produserer mjølk på bås.

Vi vil be styret i Norges Bondelag om å inngå drøftingar med Regjeringa med sikte på å

kunne få til ekstraordinære løysingar som kan sikre fornyingstakta i mjølkeproduksjonen fram

mot kravet om lausdrift. Den vanskelegaste delen av fornyinga står att, då mange av dei

områda der det har vore mogleg å auke opp strukturen i takt med kva som er lønsamt er bygt

ut til lausdrift. Mange av driftseiningane som står att må byggast ut i ein mindre målestokk

enn kva som er driftsøkonomisk lønsamt med dagens politikk.

For å kunne lukkast med overgangen frå båsfjøs til lausdrift for mange av desse bruka

meiner vi følgjande vil vere avgjerande:

Det må kome ekstraordinære løyvingar via statsbudsjettet som sikrar ein

vesentleg auke i potten til investeringsmidlar over ein lenger tidsperiode (vi

snakkar sannsynlegvis om 100-200 mill ekstra pr år)

Gjeldsnivået etter investering må vere lågt. Det betyr at dagens

investeringsordningar må gje betre utteljing for det einskilde prosjektet

Fylka må ha fridom til å fastsetje ordningar som kan sikre fornying i sitt område

Modellar for investering I kravet til årets jordbruksoppgjer fremja jordbruket sitt forhandlingsutval følgjande modell:

Kostnadsoverslag Sats Maksimalt akkumulert tilskot

0-1 million 45% 450 000

1-2 millionar 35% 800 000

2-10 millionar 20 % 2.400 000

Over 10 millionar 10% 2.400.000 +++ (Tak?)

Sett frå vår si side er ikkje dette ein god modell for dei som skal byggje nytt for å flytte mjølk

frå båsfjøs til lausdrift. Modellen ovanfor er svært god for dei som allereie har investert og

skal byggje silo/tilbygg eller liknande innan ei kostnadsramme på 2 millionar. Bygningar

med overgang frå båsfjøs til lausdrift har eit anna kostnadsnivå – også for mindre buskapar.

Ei ordning der ein betrar økonomien i investeringar på mellom 4 og 8 millionar vil vere meir

målretta i høve til også å få bygt mjølkefjøs med moderne teknologi som kan handtere mellom

150.000 – 300.000 liter mjølk og som er tilpassa ressursgrunnlaget i bygda.

Døme på alternativ modell som grunnlag for vidare drøftingar

Kostnadsoverslag Sats Maksimalt akkumulert tilskot

61

0-2 million 35 % 700 000

2 -6 millionar 45 % 2.500 000

Over 6 millionar 20 % 3.000 000 (tak)

Tabellen over er eit døme på at andre typar trappetrinnsmodellar kan vere meir målretta til å

møte utfordringane vi står ovanfor enn den modellen forhandlingsutvalet kom med i kravet til

jordbruksforhandlingane. Trappesatsen må bestemmast i kvart enkelt fylke, utfordringane er

ulike og det som er velfungerande i Sogn og Fjordane er til dømes ikkje like velfungerande i

Rogaland.

Skal vi kunne utnytte dei store grasressursane i distriktsnorge til matproduksjon, er mjølk

løysinga. Det fint ikkje alternativ bruk av det meste av grasarealet som i dag vert brukt til

mjølkeproduksjon. Tida er komen for ikkje berre å snakke, vi må syne handlekraft skal vi

unngå å miste store deler av norsk mjølkeproduksjon ved overgangen frå båsfjøs til lausdrift.

Handlekraft må synast gjennom å gjere det så attraktivt og ”smittsamt” å investere at vi kan

gjennomføre overgangen og oppretthalde volumet også i dei typiske distriktsfylka våre. Skal

ein lukkast med det må det setjast inn kraftige økonomiske verkemidlar som er målretta mot

mjølkeproduksjonen.

Fylkeslaga i Norges Bondelag ser på denne saka som så viktig at vi vil oppmode Norges

Bondelag om å setje ned eit hurtigarbeidande utval der både sentralleddet og

fylkesleddet er representert. Målet må vere å kome fram til løysingar som gjer det

mogleg også å investere i lausdrift med storleikar 150.000 til 300.000 liter mjølk etter

utbygging.

Fordelen med å ta denne «ekstraordinære investeringspakken» over statsbudsjettet er

tydelege, spesielt i forhold til at dette ikkje bli rekna som auka inntekt på same måten som vi

opplever det under jordbruksforhandlingane. Det er også viktig at vi utfordrar Regjering og

Storting på alle moglege måtar FØR vi eventuelt ber regjering og Storting om ei utsetting av

lausdriftskravet.

Anders Felde, fylkesleiar i Sogn og Fjordane Bondelag

Inge Martin Karlsvik, fylkesleiar i Møre og Romsdal Bondelag

Lars Morten Rosmo, fylkesleiar i Sør-Trøndelag Bondelag

Asbjørn Helland, fylkesleiar i Nord-Trøndelag Bondelag

Frøydis Haugen, fylkesleiar i Hordaland Bondelag

Ola Andreas Byrkjedal, fylkesleiar i Rogaland Bondelag

Tor Erik Leland, fylkesleiar i Vest-Agder Bondelag

Erik Fløystad, fylkesleiar i Aust-Agder Bondelag

Aslak Snarteland, fylkesleiar i Telemark Bondelag

Vedlegg: Oversikt over mjølk produsert i båsfjøs og i lausdriftsfjøs

62

63

Bistår m.a. innan:

-Landbruk -Odelsrett

-Vassdragsrett -Fast eigedom

-Ekspropriasjon -Alm.praksis

-Avtaler og kjøp/ sal

-Plan – og bygningsrett

Avd. Førde Kontor Sogndal

Tlf. 57 83 71 00 Tlf. 57 67 88 00

Adv. Thomas C. Jarning

Adv. Frode S. Halvorsen

Adv. Øystein Hjelmeset

Harris.no

64

65

Stand på Open Fylkesleir til 4H i Oppstryn. Leiar i Oppstryn Bondelag, Mathilde Dolen

Nesje har tevling der øyremerket skal plasserast på kua i blinde

Ordførar Frida Melvær i Askvoll vitjar fjøsen til Heidi Ringstad og Arild Olset då dei

markerte opninga av sin nye fjøs.

Torbjørg Kylland og Rune Rylandsholm var dyktige innleiarar på kurset for rekneskapsførarar.

66

Peldyrnæringa har vore mykje drøfta også i 2015. Framleis er det ikkje konkludert med kva framtid

næringa skal ha. . Biletet er frå Open Pelsdyrgard på Mo. Leiar i Fjordane Pelsdyralslag Håkon

Lundestad

67

68