1. TEMA:Rrugetimi I Shqiperise ne Bashkimin Europian Punoi:Klerina Lamce Pranoi:Mesuesja e Lendes Klasa:VII Lenda: Gjeografi

2. Qellimi: Te kemi ndjenjen e bashkepunimit me njeri-tjetrin. Te na thellohen dhe te na perforcohen njohurite dhe shprehite gjeografike te mesuara. Objektivat: 1-Te njohim rrugetimin e Shqiperise ne Bashkimin Europian, 2-Te njohim historine e Shqiperise neper vite . 3-Te njohim rrugen e Shqiperise per te plotesuar hapat per te marre statusin kandidat per ne BE. 4-Te tregojme se disa vende Ballkanike ne radhe te pare Shqiperia ka nje histori te pasur te qyteterimit te tyre. 5-Te rendisim te gjitha karakteristikat kryesore te Shqiperise per rrugen e saj ne BE. 3. HISTORIA E SHQIPERISE Paleoliti Gjurmt m t hershme njerzore n territorin e Shqipris shfaqen n periudhn musteriane, q i prket Paleolitit t Mesm (100 000 30 000 vjet m par). Kto prfaqsohen nga vegla prej stralli t punuara mir, me forma tipike musteriane, t cilat i kan shrbyer njeriut primitiv pr procese t ndryshme pune q lidheshin drejtprdrejt me sigurimin e ushqimit t tij t prditshm. T tilla vegla, si prefse, kruese, grryese, etj., jan gjetur, deri m sot, n stacionin prehistorik t Xarrs n rrethin e Sarands, n stacionin e Kryegjats, n afrsi t Apollonis (Fier) dhe n stacionin e Gajtanit n rrethin e Shkodrs. Nga format dhe prmasat e tyre t vogla kto vegla ngjasojn mjaft me veglat e strallit t zbuluara n depozitimet musteriane t krahinave fqinje t Greqis Veriore, t Thesalis, t Malit t Zi etj. Neoliti Jan zbuluar e grmuar nj numr i madh vendbanimesh neolitike me shtrirje gati n tr territorin e Shqipris, si n Maliq, Cakran, Vashtmi, Burimas, Podgorie, Bar dhe n Drsnik t rrethit t Kors, n Kamnik t Kolonjs, n Blaz e Nezir t Matit, n Cakran t Fierit, n Burim, n Gradec e n Cetush t Dibrs, n Kolsh t Kuksit, n Rrajc e n Rashtan t Librazhdit e nga gjetje t rastit n pika t tjera. M mir sht njohur e studiuar pellgu i Kors, i cili gjat epoks parahistorike ka pasur kushte shum t mira gjeo-klimatike. Jeta n Shqipri gjat neolitit u zhvillua n kushte shum t prshtatshme natyrore. Klima e ftoht dhe e lagsht e paleolitit, e cila kishte filluar q n mezolit ia la vendin nj klime m t but, q kishte pak a shum karakterin e klims s sotme. Si rrjedhim edhe flora e fauna thuajse nuk ndryshojn prej asaj t ditve tona. 4. Epoka e bronzit n Shqipri prfshin mijvjearin e tret dhe gjith mijvjearin e dyt p.e.s., e deri n fundin e shek. XII p.e.s. Ajo njihet prej t dhnave t fituara nga shtresat e kulturs s bronzit n vendbanimet e Maliqit, t Trenit e t Sovjanit n pellgun e Kors, nga shtresa e par e vendbanimit t Gajtanit n afrsi t Shkodrs, nga gjetjet n shpelln e Nezirit dhe nga vendbanimi i Badhers e kalaja e Kalivos n rrethin e Sarands. Gjithashtu njihet nga varrezat tumulare n Mat, n Kuks, n Bar (Kor), n Pazhok (Elbasan), n Divjak (Lushnj), n Patos (Fier), n Vajz e Dukat (Vlor), n Piskov (Prmet), nga tumat n luginn e Dropullit, nga tuma e Bajkajt (Sarand) e nga depo e gjetje t rastit t zbuluara buz liqeneve t Shkodrs, t Pogradecit, t Presps etj.Kto t dhna dshmojn se territori i Shqipris gjat ksaj epoke ka qen i populluar gjersisht, q nga zonat e tij t ulta fushore e deri n krahinat e brendshme dhe t vshtira malore. Njerzit banonin kryesisht n vendbanime t hapura. N nj mas m t kufizuar jan shfrytzuar dhe shpellat, ashtu si kan vazhduar t jen n prdorim edhe palafitet, si tregojn grmimet e viteve t fundit n vendbanimin palafit t Sovjanit. Nga fundi i ksaj epoke lindin edhe vendbanimet e para t fortifikuara, t cilat rrethohen me mure gursh t palatuar e t lidhur n t that apo me ledhe e hunj. Nj pjes e mir e vendbanimeve t ktij lloji, si kalaja e Gajtanit, qyteza e Marglliit (Fier) etj., q do t marrin zhvillim t plot dhe do t bhen karakteristike pr epokn pasuese, at t hekurit, e kan origjinn e vet n kt periudh.Banesat kan qen kasolle, q ndrtoheshin me lnd drusore, kallama e kasht. Ato jan njkthinshe zakonisht me planimetri katrkndshe, por duket se ka qen n prdorim edhe tipi me baz t rrumbullakt e trup konik. Dyshemet kan qen t shtruara me balt t ngjeshur e t rrahur, kurse muret t thurura me thupra e t lyera me balt t przier me byk. N mes kishin nga nj vatr t rrumbullakt; ka raste kur kt e gjejm t vendosur anash n formn e nj korite q nuk njihet n banesat neolitike. Vlen t prmendim nj kompleks banesash t bronzit t von t zbuluara n kalan e Badhers, t cilat kan form katrkndshe ose rrethore t ndrtuara me nj xokolatur gursh, mbi t ciln ngriheshin paretet dhe atia prej materiali t leht. 5. Burimet historike dshmojn se n epokn e hekurit territori i Shqipris banohej nga ilirt, nj nga popullsit e mdha t Evrops s athershme, q shtrihej n gjith pjesn perndimore t Gadishullit Ballkanik. Rreth fundit t shekullit XII ose fillimit t shekullit XI para ers son n territorin e tyre shfaqen pr t parn her objekte prej hekuri. Futja n prdorim e ktij materiali t ri, q i dha emrin epoks shnon, edhe pr ilirt nismn e nj periudhe t re historike. Hekuri kishte cilsi t pakrahasueshme ndaj lndve t para t njohura deri ather pr prgatitjen e veglave t puns dhe t armve. Si i till, ai oi n rritjen e rendimentit n sfera t ndryshme t ekonomis, n zhvillimin e mtejshm t kmbimit, n rritjen e pasuris shoqrore, n thellimin e diferencimit shoqror, n formimin e federatave fisnore si forma t organizimit politik. N tr prmbajtjen e vet kjo periudh e historis s ilirve karakterizohet, kshtu, nga shthurja e plot e organizimit fisnor dhe nga prgatitja e kushteve pr lindjen e skllavopronaris dhe t shteteve skllavopronare ilire. Ky proces nuk u krye njlloj n t gjith territorin e gjer ilir. M shpejt prparuan popullsit q banonin n ultsirn bregdetare dhe n luginat e pllajat me kushte m t mira natyrore, ndrsa m ngadal ecnin fiset e zonave t thella e t varfra malore. 6. SHQIPERIA NE PERANDORINE BIZANTINE SHEK.V-X Kur Perandoria Romake u nda n at t lindjes dhe at t perndimit n vitin 395, trojet e Shqipris s sotme u bn pjes e Perandoris Bizantine. N kohn e Perandoris Romake, disa ilir u ngritn n poste t larta n perandorin e re. Tre perandort q mbruajtn historin e Bizantit (duke mbretruar nga vitet 491 deri n vitet 565) ishin me prejardhje ilire: Anastasi I, Justini I dhe perandori m i njohur i Bizantit Justiniani I. N dhjetvjeart e par nn qeverisjen bizantine (deri n vitin 461), Iliria vuajti bastisjet shkatrruese t visigotve, hunve dhe ostrogotve. Jo shum koh pasi kta pushtues barbar u derdhn npr Ballkan, u shfaqn Sllavt. Midis shekullit VI dhe VII ata u ngujuan n trevat ilire dhe vazhduan t asimilojn fiset ilire pak a shum ku ndodhet tani Sllovenia, Kroacia, Bosnja dhe Hercegovina dhe Serbia. Fiset ilire t jugut, megjithat, prfshi dhe Shqiprin e sotme iu shmangn asimilimit dhe ruajtn gjuhn e tyre amtare. Me kalimin e disa qindvjearve, nn prplasjen me romakt, bizantint dhe kulturn sllave, fiset ilire t jugut psuan nj shndrrim dhe pasoi nj kalim nga popullata e vjetr ilire n shqiptare t re. Si rrjedhoj, nga shekulli i VII deri n at t XI, emri Iliri i hapi rrug emrit, n fillim t prmendur n qindvjearin e 2-t nga gjeografiPtolemeu i Aleksandris, t fiseve Albanoi, t cilt banonin far sot sht qendra e Shqipris. Nga nj fis i vetm emri u prhap duke prfshir pjesn e mbetur t vendit si Arbri dhe, prfundimisht, Shqipri (Albania). Zanafillat e kombit shqiptar duket ndodhn n at koh kur populli shqiptar vrejti se ata ndanin nj truall t prbashkt, emr, gjuh, dhe trashgimi kulturore. (Gjuhtart kan prcaktuar se emri "Shqipri" rrjedh nga ndajfolja "shqip", n kuptimin "qart" (n kuptimin "flas qart"; tek Buzuku: vjen me e thashun shqip). Ky emr ka zvendsuar emrin e vjetr Arbri gjat shekujve XVI dhe XVII. Hipoteza e prejardhjes nga emri "shqipe", ose "shqiponj," pra "Shqipri" - "toka e shqiponjs" sht nj hipotez romantike, q nuk prputhet me realitetin shkencor. 7. RILINDJA KOMBETARE Nga mesi i shekullit t XIX-t Perandoria Osmane ishte n grahmat e "shtjes Lindore", n kohn q ballkanasit, duke prfshir edhe shqiptart, krkonin t plotsonin ndrrn e tyre kombtare, bashkimin e katr Vilajeteve shqiptare. Pr t mbrojtur dhe prkrahur interesat e tyre kombtare, shqiptart u mblodhn n Prizren, nj qytet i Kosovs, n vitin 1878 dhe krijuan Lidhjen Shqiptare t Prizrenit. Lidhja kishte dy qllime kryesore, at politik dhe at kulturor. S pari, u prpoq (pasukses) t bashkonte t gjitha trojet shqiptare - at koh t ndara ndr katr Vilajete: Vilajetin e Kosovs, Shkodrs,Manastirit dhe Janins - n nj shtet vetqeveriss nn kuadrin e Perandoris Osmane. S dyti, nisi nj lvizje pr zhvillimin e gjuhs, letrsis, arsimimit, dhe kulturs shqiptare. N vij me programin e dyt, n vitin 1908 udhheqsit shqiptar u takuan n qytetin e Manastirit (tani Maqedoni) dhe prshtatn dy alfabete kombtar. T dy alfabetet bazoheshin n shkrimin latin, t cilt zvendsuan alfabetet e tjera n prdorim n at koh, dhe q prfshinin alfabetin arab (pr myslimant), at grek (pr ortodokst) dhe at latin (pr katolikt) q ishin deri n at koh n prdorim. Alfabeti q prdoret sot rndom ndr shqiptar sht njeri prej alfabetve zyrtar t hartuar nga ky Kongres. Lidhja Shqiptare e Prizrenit, nn trysnin e fuqive evropiane, u shtyp nga Perandoria Osmane n vitin 1881. Qllimi i fuqive evropiane ishte t pengonte krijimin e nj shteti me shumic absolute myslimane n zemr t Evrops. Fuqit evropiane e justifikuan kt presion me gjoja alarmimin e Ports s Lart nga synimi i fuqishm kombtar brenda Lidhjes Shqiptare. Megjthkt, lidhja mbeti simbol i zgjimit dhe aspiratave kombtare t shqiptareve t kudondodhur dhe idet e qllimet e saj ushqyen prpjekjet pr pavarsi kombtare t katr Vilajeteve shqiptare. Kur Turqit e Rinj (Xhon Turqit), q kishin marr pushtetin n Stamboll n vitin 1908 shprfillen zotimet e tyre ndaj shqiptarve pr reforma administrative dhe njohjen e vetvendosjes (autonomis) s Vilajteve shqiptare, shqiptart u hodhn n kryengritje t armatosur (1910-1912). T alarmuar nga ardhmria e autonomis shqiptare, fqinjt ballkanas t Shqipris, q kishin br tashm plane pr coptimin e vendit, i shpalln luft Perandoris Osmane n tetor 1912, dhe ushtrit greke, serbe dhe malazeze prparuan n trevat Shqiptare. Pr t shmangur asgjsimin e vendit, t drguarit e kombit u takuan n nj kuvend n Vlor. Ata udhehiqeshin nga Ismail Bej Vlora, nj shqiptar q kishte pasur pozita t larta n administratn osmane. M 28 nntor 1912, kuvendi shpalli pavaresin e Shtetit Shqiptar. 8. PAVARSIA E SHQIPERISE(KRIJIMI I SHTETIT TE RI Pak koh pas mundjes s osmanve nga lidhja ballkanike, n dhjetor t vitit 1912 u thirr n Londr nj konferenc ambasadorsh t Fuqive t Mdha (Britanis, Gjermanis, Rusis, Austro- Hungaris, Francs dhe Italis) pr t vendosur mbi shtjet e ngritura nga lufta n Ballkan. Me mbshtetjen e dhn shqiptarve nga Austro-Hungaria dhe Italia, konferenca ra dakord t krijohej nj shtet i pavarur shqiptar. Por, n vendosjen e kufinjve t shtetit t ri, duke pasur trysni t forta nga fqinjt e Shqipris, Fuqit e Mdha nuk e njohn gjrsisht realitetin demografik dhe u dorzuan serbve Vilajetin e gjr t Kosovs dhe n lindje pjesn m t madhe t Vilajetit t Manastirit, prfishi Shkupin, Ohrin, Manastirin, ndrsa n jug, Greqis iu dha pjesa m e madhe e Vilajetit t Janins, prfshir vet qytetin eJanins dhe gjith amrin, njohur ndryshe si Epiri i Jugut me qendr n Lumin Thamis. Kto cungime t trevave shqiptare iu shtuan atyre t aneksuara nga Mali i Zi t zonave t Ulqinit, Podgorics, Kotorrit, Plavs dhe Gucis.Shumkush dyshoi nse shteti i ri do t ishte funksional me pothuajse dy t tretat e tokave dhe popullsis shqiptare t lna jasht kufinjve t saj, duke qene se kto treva ishin nga m prodhimtaret n bujqsi dhe blegtori. Nga ana tjetr, nj bashksi e vogl rreth 30.000 banor t deklaruar me kombsi greke u prfshi brenda kufijve t Shqipris. (Megjithkt, Greqia numronte t gjith shqiptart e besimit ortodoks - rreth 20 prqind t popullsis - si grek, duke pretenduar se numri i popullsis me kombsi greke ishte m i madh se mendohej). Q ather, pakicat greke, ame dhe kosovare mbeten temat m shqetsuese n marrdhniet Shqiptaro-Greke dhe Shqiptaro-Jugosllave.Fuqit e Mdha i imponuan shtetit t ri shqiptar nj princ gjerman, Wilhelm von Wied (Vilhelm Vid), si kusht pr ekzistencn e tij. Vilhelmi Vidi mbrriti n Shqipri n mars 1914. Mosnjohja e tij me Shqiprin dhe problemet e saj si dhe mungesa e popullaritetit t tij ndr shqiptar, przier me ndrlikimet e ngritura nga shprthimi iLufts s Par Botrore, e detyruan at t braktiste Shqiprin vetm gjasht muaj m pas. Lufta q vijoi e zhyti vendin n nj kriz t re ndrkaq q ushtrit e Austro- Hungaris, Francs, Italis, Greqis, Malit t Zi dhe Serbis e zaptuan dhe pushtuan gati gjith territorin e shtetit shqiptar. Shteti shqiptar, i mbetur pa udhheqje qendrore politike dhe ekonomike, pr shkak t pushtimit t ri, e pllakosi vendin n kaos. N Konferencn e Paqes s Parisit, 18 Janar 1919 - 21 Janar1920 zhvilluar pas Lufts s Par Botrore, shuarja e Shqipris u shmang kryesisht nga prpjekjet e Presidentit t Shteteve t Bashkuara t Ameriks Woodrow Wilson, i cili kundrshtoi planin e Britanis, Francs dhe Italis pr ndarjen e Shqipris midis fqinjve t saj, dhe sidomos nga delegacioni shqiptar q insistoi me forc n ruajtjen e shtetit shqiptar.Nj kongres kombtar, u mbajt n Lushnj m 28 Janar 1920, pr t shpallur hapur konsolidimin e themeleve t shtetit shqiptar dhe pr t hedhur bazat e qeveris s re, akt ky nprmjet t cilit burrat e shtetit shqiptar e provuan veten t aft pr t qeverisur vendin n kundrshtim me pretendimet e fuqive t mdha. Kongresi vendosi unanimisht rrzimin e qeveris s Durrsit, zgjodhi Kshillin e Lart prej katr antarsh [[Luigj Bumi[[n, Aqif Pash Elbasanin, Abdi Toptanin dhe Mihal Turtullin, emroi qeverin me kryeministr Sulejman Delvinn dhe zgjodhi Senatin. Si rezultat i prpjekjeve t shquara t patriotve t kombit, n dhjetor 1920 Shqipria, kt her me mbshtetjen e Britanis, u pranua n Lidhjen e Kombeve, duke fituar kshtu pr her t par njohjen ndrkombtare si shtet vetvendoss. 9. Konsolidimi i shtetit shqiptarN fillim t viteve 1920 shoqria shqiptare ishte e ndar midis dy grupimeve politike opoziatare. I pari, prbehej prej shtress s bejlereve dhe pashallarve t mdhenj, pronar t mdhenj tokash, intelektual t shkolluar jasht vendit, iniciator t lvizjes pr bashkimin e Vilajeteve shqiptare dhe aktor kryesor politik dhe ekonomik n Shpalljen e Pavarsis. Ndr ta numroheshin Vlorajt, Vrionasit, Biakinjt, Toptanasit, Vrlact, Klcyrajt, etj.. Ky grupim politik dhe ekonomik prfaqsonte forcat tradicionaliste shqiptare dhe synonte modernizimin e Shqipris sipas standarteve Perndimore, ndrkaq q orintimi i tyre politik qe thellsisht i djatht. N mes t tyre shquhej pr ambicjen e tij dhe Ahmet Zogu, nj pronar i vogl fisnor nga rrethi i Matit, i shkolluar n Stamboll dhe Austri.N periudhn midis vitit 1920 dhe 1924 forcat liberale (t majta) u fuqizuan s teprmi dhe n vitin 1924 nj kryengritje popullore e detyroi Ahmet Zogun t largohej nga Shqipria pr n JugosllaviGjithashtu, qeveria e Nolit nuk arriti dot t sensibilizonte opinionin ndrkombtar n ndihm t saj. Qeveria e vetme q e njohu Shqiprin n arenn ndrkombtare ishte vetm regjimi i ri Sovjetik i Leninit. Si pasoj, qeveria e Nolit u konsideruar tepr e majt dhe prfundimisht nj eksperiment n politikn shqiptare. N krye t gjasht muajve qeveria e Nolit ra dhe Zogu u rivendos si kryeministr i Shqipris me ndihmn zemrgjer t Ushtris Jugosllave.Zogu rifilloi sundimin e tij katrmbdhjetvjear n Shqipri n fillim si president i Shqipris (1925-1928) dhe m von si Zogu I, Mbret i Shqiptarve. Revolucioni demokratik i Nolit tronditi gjith klasn politike shqiptare, prshi dhe Zogun.. Si rezultat, Zogu qe i suksesshm n vendosjen e rregullit dhe rendit publik, hapjen e shkollave fillore dhe t mesme.Kto reforma u interpretuan nga qarqe t ndryshme si skllavrim kombtar pasi sigurimi i t ardhurave financiare pr to dhe modeli i tyre ish kryesisht Italia. Financimet dhe traktatet e shumta q Zogu ndrmori me qeverin fashiste t Mussolinit shpesh u interpretuan si orvatje pr ta shndrruar Shqiprin n nj koloni Italiane. Ligjrisht Shqipria e Zogut ish nj monarki kushtetuese dhe parlamenti i Shqipris i prfaqsonte t dyja forcat kryesore politike, tradicionalistt e djatht dhe progresitt e majt. 10. N tetor t 1940 forcat italiane e prdorn Shqiprin si nj baz ushtarake pr t pushtuar Greqin, por ata u zmbrapsen shpejt n Shqipri. Pasi Gjermanianaziste mundi Greqin dhe Jugosllavin n vitin 1941, krahinat e Kosovs dhe amris iu bashkngjitn Shqipris, duke krijuar kshtu nj shtet shqiptar t bashkuar kombsisht. Shteti i ri zgjati deri n nntor 1944, kur gjermanet q kishin zvendsuar forcat pushtuese italiane duke ndjekur dorzimin e Italis u trhoqn nga Shqipria n vitin 1943. Kosova iu ritrupzua pjess serbe t Jugosllavisedhe amria Greqis. 11. DIKTATURA Shteti i Diktaturs se proletariatit Sunduesit e rinj t Shqiprise trashguan nj vend jashtzakonisht t varfr, t persekutuar nga analfabetizmi, gjakmarrja fisnore, shumllojshmria e smundjeve epidemike dhe mungesa fantastike e t drejtave m themelore civile dhe qytetare. Pr eliminimin e tyre komunistt ndrmorn nj program radikal modernizimi q synonte pavarsin sociale dhe ekonomike t Shqipris, si nj suplementim t reformave t filluara qysh nga Shpallja e Pavarsis n Vlor m 1912.Akti i par i qeveris s re ishte ajo e nj reforme agrare pa kompromis. Tokat e bejlerve dhe agallarve u ndan n ngastra m t vogla dhe i'u dhan atyre fshatarve q ose nuk kishin tok, ose q deri n at koh kishin shrbyer si sejmen dhe bujkrobrPak koh mbas reforms agrare filloi kolektivizimi i toks, proces i cili mbaroi n 1967. Si rezultat, fshatarsia humbi tokn q i'u dha n fund t Lufts s Dyt Botrore. Socializmi nn udhheqjen e Enver Hoxhs u prhap n zonat e thella malore dhe pr pasoj shkaterroi institucionin e vjetr tradicional t kanunit, lidhjet e ngurta fisnore dhe strukturn patriarkale t familjes.Shqipria aderoi n kampin komunist me Jugosllavin (1944-48), BRSS (1948-61) dhe Kinn (1961-78).Politikisht, Hoxha u zhgenjye me aleatt e tij komunist dhe u nda me secilin prej tyre, duke i akuzuar pr tradhti ideologjike ndaj kauzs s proletariatit dhe paqsim me Perndimin kapitalist. E izoluar nga Perndimi dhe Lindja s bashku, Shqipria adoptoi kursin e ndrtimit t socializmit "me forcat e veta" duke u pozicionuar si vendi i vetm stalinist n gjith bllokun komunist.Sidoqoft shtypja politike i errsoi kto arritje kombtare. Qeverisja e Hoxhs u karakterizua nga persekutimi policor i Drejtoris s Sigurimit t Shtetit, i njohur thjesht si Sigurimi. Pr eliminimin e paknaqsis, qeveria prdori shpesh prsekutimin e udhheqjes n rradht e Partis dhe n mnyre m pak t ndjeshme at t popullsis n prgjithsi. Ata q kritikonin Partin dhe drejtuesit e shtetit n veprat e tyre, qoft kulturore, editoriale, ose thjesht propagandistike prjashtoheshin nga puna, burgoseshin n kampe t puns s detyrueshme ose thjesht ekzekutoheshin.. N 1967 praktikimi fetar u ndalua pasi udhheqja e shikonte fen si nj institucion feudal mesjetar q pengonte bashkimin dhe prparimin kombtar. 12. Rnia e komunizmit Mbas vdekjes s Enver Hoxhs m 1985, zvendsuesi i tij, Ramiz Alia, u prpoq ta ruante strukturn e sistemit ekzistues, por n t njjtn koh tentoi t implementonte reforma, n mnyr q t revitalizonte ekonomin q n at koh po bnte n vend numero. Si rezultat ai lejoi investime nga firma t huaja n Shqipri dhe shtoi marrdhniet diplomatike me vendet Perndimore. Sidoqoft me rnien e komunizmit n Evropn Lindore n vitin 1989, shum segmente t shoqrise shqiptare filluan nja aktivizim politik m t vendosur dhe filluan agjitimin kundr qeveris. Grupet m aktive ishin ato m t zhgnjyerat intelektualt dhe rinia studentore. N prgjigje t krkesave t tyre Ramiz Alia u dha shqiptarve (Minoritetit) t drejtn pr udhtim jashte shtetit, zbuti fuqit ekzekutive t Sigurimit, adoptoi disa masa t ekonomis s lir. N dhjetor t 1990 Alia legalizoi krijimin e partive politike, kjo sinjalizoi fundin e monopolit komunist mbi ekzekutivin. Mas mbas mase, kontrolli absolut i shtetit mbi shoqrin shqiptare u dobsua. Pasiguria politike, ekonomike dhe shoqrore solli rnien e shum qeverive midis 1990 dhe 1992. N mars t vitit 1992 fitorja vendimtare e Partis Demokratike solli n fuqi Sali Berishn, presidentin e par t zgjedhur n nj sken demokratike dhe elektorale qysh prej fillimit t viteve 20-t. Prparimi shqiptar drejt reforms demokratike mundsoi pjesmarrjen shqiptare n Konferencn pr Sigurimin dhe Bashkpunimin n Evrop, e cila solli fundin e izolimit makabr shqiptar. Prjekjet pr krijimin e nj ekonomie t lir solln kriza t vazhdueshme, por gjithashtu mundsuan sjelljen e ndihmave humanitare n Shqipri nga komuniteti ndrkombtar. N kt menyr, Shqipria filloi integrimin e politiks dhe institucioneve t saj me Perndimin, pjes e t cilit shqiptart e kan konsideruar prher veten. Dshtimi i shum firmave piramidale investimi shkaktuan rnien e ekonomis dhe m von t qeveris n fillim t vitit 1997. Rreth nj e treta e popullis e gjetn vetn t varfr sa hap e mbyll syt. Dhuna u shtua dhe turma popullore rrmbyen arm, banda kriminale kontrollonin zona t tra t vendit. N prgjigje t ksaj,OKB drgoi trupa paqruajtse n mars t atij viti. Partia socialiste fitoi zgjedhjet parlamentare n qershor 1997 dhe sekretari i Partis Rexhep Mejdani u zgjodh President i ri i Shqipris. N 1999 vendi mirpriti rreth 450,000 shqiptar t Kosovs q i largoeshin dhuns serbe n Kosov. 13. ANTARSIMI I SHQIPERISE NE ORGANIZATA TE NDRYSHME NDERKOMBETARE SHQIPERIA NE NATO Shqipria n UNESCO Shqipria sht Antare e Kshillit t Bashkpunimit t Atlantikut t Veriut q nga Qershor 1992. Ajo prkrahu Iniciativn e Partneritetit pr Paqe n Janar 1994 dhe nnshkroi Dokumentin Kuadr m 23 Shkurt 1994 duke u br vend antar i Partneritetit pr Paqe. Me 22 Shtator 1994 paraqiti Dokumentin e Prezantimit n t ciln prcaktohen fushat, prmasat dhe niveli i pjesmarrjes n bashkpunim me NATO-n. Dokumentat e msiprm prbn bazn e hartimit t Programit Individual t Partneritetit pr vitet 1995, 1996, 1997, Programet Individuale Speciale NATO - Shqipri pr vitet 1997- 2000.Programi i Partneritetit Individual (IPP) sht zhvilluar q t prkrah programet kryesore q burojn nga rishikimi i mbrojtjes. Ai prforcon vazhdimsin e procesit t ristrukturimit duke synuar rritjen e aftsive operacionale t FA. Prioritetet kryesore t mbrojtjes pr 2002 do t fokusojn n zhvillimin e nj strategjie ushtarake kombtare, t shoqruar nga nj strukture organizimi, e orientuar n nivel t lart profesionalisht, me nj numr m t vogl t FA, adaptimin e konceptit t trajnimit t forcs, nj sistem menaxhimi personeli dhe nj sistem menaxhimi burimesh.Programi i Partneritetit Individual (IPP), i vitit 2002 synon tre shtje kryesore bashkpunimi :Te ndihmoj Shqiprin n ristrukturimin e FA t saj, nn kontrollin demokratik t autoritetit civil sipas planit afatgjate t implementimit,Te siguroj prkrahjen n fusha t interesit t NATO-s dhe Shqipris,Ti jap m shum prmbajtje marrdhnieve me PfP n nj afat kohor m t gjat.Qllimi kryesor pr NATO-n dhe Shqiprin n kt IPP 2002 sht q t arrihen rezultate konkrete me qellim q t demonstrohen efektet pozitive t PfP. Shqipria ka marr pjes dhe n Procesin e Planifikim - Rishikimit q nga viti 1996 e n vazhdim. Pr vitin 2000 ajo pranoi 53 Objektiva Partneriteti. N Shkurt 2002 do t diskutoj pr Paketn e Re t tyre.Nntor 1999, Shqipria paraqiti Planin e Veprimit pr antarsim duke u br nj nga 9 vendet aspirante pr antarsim n Aleanc. N 1 Prill 2009, Shqipria u b antare me t drejta t plota n strukturn e NATO-s. Marrdhniet e vendit ton me UNESCO-n jan afatgjata dhe t frytshme. Q prej antarsimit ton n vitin 1958,fryma e bashkpunimit ka qen e frytshme dhe konstante, n katr fushat e kompetencs s Organizats, prkatsisht arsim, shkenc, kultur e komunikim.N zbatim t Kushtetuts s UNESCO-s, vendi yn ka krijuar n vitin 2000 Komisionin Kombtar t UNESCO-s, me Kryetar Ministrin e Arsimit dhe Sekretar t Prgjithshm pran Ministris s Punve t Jashtme.Shqipria sht e pranishme n listat e ndryshme t UNESCO-s q promovojn vlerat kulturore dhe zhvillimin e qndrueshm. Konkretisht: N Listn e Trashgimis Botrore vendi yn ka regjistruar Butrintin (1992), dhe Qendrat historike t Gjirokastrs (2005) dhe Beratit (2008). N Listn e Trashgimis Kulturore Shpirtrore vendi yn ka regjistruar Iso- Polifonin (2005). N listn e Kujtess s Bots vendi yn ka regjistruar Kodikt e Purpurt t Beratit (2005). 14. Shqipria n IACA Shqipria n ANEA Akademia Ndrkombtare pr Anti Korrupsionin (IACA) sht nj organizat e re ndrkombtare me baz n Laksenburg t Austris. Ky sht institucioni i par global i ktij lloji, q punon pr tejkalimin e mangsive, n njohuri dhe praktik, n fushn e anti- korrupsionit dhe pr fuqizimin e profesionistve t fushs pr tu prballur me sfidat e s nesrmes. Akademia prqafon nj qasje t re arsimore dhe krkimore n fushn e anti-korrupsionit. Ajo ofron kurse t posame pr profesionist t fushs, programe akademike dhe ofron mbshtetje teknike pr nj shumllojshmrie t gjer aktorsh. Me nismn e UNODC, Zyrs Evropiane Kundr Mashtrimit (OLAF), Republiks s Austris dhe aktorve t tjer, ajo u shndrrua n organizat ndrkombtare m 8 mars 2011. Deri m sot, n t jan antarsuar 64 shteteve dhe tre organizata ndrkombtare. Shqipria e ka nnshkruar marrveshjen prkatse m 20 shtator 2010 dhe e ka ratifikuar at m dat 21 shtator 2011. Qeveria e Shqipris sht e interesuar q t prfitoj sa m shum nga prvoja e dhe mbshtetja teknike e IACA. Bordi i Guvernatorve ka gjithsej 35 shtete antare, nga t cilat 10 jan t prhershm (shtetet m t avancuara n teknologjin brthamore). T tjert zgjidhen nga Konferenca e Prgjithshme (KP) do dy vjet sipas kritereve gjeografike. Republika e Shqipris ushtroi mandatin e antarit t Bordit t Guvernatorve t ANEA-s pr periudhn dyvjeare shtator 2007-shtator 2009. ANEA ka tre drejtime kryesore n veprimtarin e saj: Mbrojtja nga rrezatimi e siguria e materialeve e impianteve brthamore . Shkenca e teknologjia brthamore . Inspektim-verifikimi brthamor .N vitin 2004 ANEA krijoi Programin pr terapin e kancerit q ndihmon shtetet pr t ushtruar, zgjeruar e prmirsuar radioterapin kundr kancerit.Bashkpunimi i Shqipris me ANEA-n ka qen i rndsishm dhe i suksesshm. Prioritetet e Shqipris lidhen kryesisht me prdorimet e teknologjis brthamore n mjeksi pr diagnostikimin e hershm t smundjeve t ndryshme dhe mjekimin me rreze t kancerit, n mbrojtjen nga rrezatimi t punonjsve, pacientve e mjedisit, t kontrollit e ndalimit t trafikut ilegal t lndve radioaktive e brthamore. Shqipria dhe ANEA kan hartuar Programin kuadr kombtar, i cili prbn strategjin 6 vjeare t bashkpunimit teknik pr periudhn 2012-2017, n fushn e mjeksis, bujqsis, mjedisit, dhe mbrojtjes e siguris brthamore. Bashkpunimi teknik me ANEA-n pr ciklin 2012-2013 realizohet n tre projekte kombtare dhe 23 projekte rajonale me vler t prgjithshme mbi 1 milion Euro. Pr ciklin e ri 2014-2015 Shqipria do t prfitoj projekte me vler mbi 2 milion Euro. 15. Shqipria n CTBTO Shqipria n Organizatn Ndrkombtare t Frankofonis Komisioni Prgatitor i CTBTO-s dhe Sekretariati Teknik i Prkohshm, q ndihmon Komisionin pr t zbatuar detyrat e tij. Komisioni Prgatitor u krijua n vitin 1996 dhe Shqipria sht antare e tij q prej atij viti. Shqipria ka ratifikuar Traktatin n vitin 2003 dhe i bashkohet thirrjeve t Bashksis Ndrkombtare pr hyrjen n fuqi sa m par t tij. Instituti i Gjeoshkencave n Universitetin Politeknik t Tirans bashkpunon me CTBTO-n n Projektin e Aftsimit t Qendrs Kombtare t t Dhnave. ONF-ja ka si synim t kontribuoj n prmirsimin e jets s popujve duke i ndihmuar q t kthehen n aktor t zhvillimit t tyre. Ajo u jep vendeve antare mbshtetje n prpunimin dhe konsolidimin e politikave dhe zhvillon aksionin e saj t politiks ndrkombtare dhe bashkpunimit shumpalsh, n prputhje me 4 misionet e mdha: Promovimi i gjuhs frnge dhe i larmis kulturore dhe gjuhsore; Promovimi i paqes, demokracis dhe t drejtave t njeriut; Mbshtetja e arsimit n t gjitha stadet, formimit dhe krkimit; forcimi i bashkpunimit n shrbim t zhvillimit t qndrueshm. Nj vmendje e veant i kushtohet t rinjve dhe grave, si dhe aksesit n teknologjit e informacionit dhe komunikimit n t gjitha aksionet e ONF- s. ONF-ja sht themeluar n vitin 1997, n fillim me emrin Agjencia Ndrqeveritare e Frankofonis. Ajo ka pasur Agjencin e bashkpunimit Kulturor dhe Teknik, t krijuar m 1970. Shqipria sht antarsuar n ONF-n n vitin 1997, me statusin e vzhguesit dhe n vitin 1999 sht pranuar si antare me t drejta t plota. 16. Shqipria n UNAOC Aleanca e Qytetrimeve e Kombeve t Bashkuara (UNAOC) sht nj nism e propozuar nga Kryeministri i athershm spanoll, Jose Luis rodriguez Zapatero, n sesionin e 59t t Asambles s prgjithshme t Kombeve t bashkuara n vitin 2005, me mbshtetjen e Kryeministrit turk Recep Tayyip Erdogan. Kjo nism synon t nxis aksonin ndrkombtar kundr ekstremizmit nprmjet forcimit t dialogut dhe bashkpunimit ndrkombtar, ndrkulturor dhe ndrfetar. Aleanca i kushton nj vmendje t veant shkrirjes s tensioneve mes Perndimit dhe bots islamike. Media, rinia, arsimi, emigracioni dhe integrimi jan fushat kryesore ku prqendrohet aktiviteti i saj. 17. ROLI I SHQIPERISE NE PROBLEMET BALLKANIKE Me gjith zigzaget e tranzicionit, shqiptart, n t gjith hapsirn e tyre kombtare, n ndrveprim me NATO, BE dhe SHBA, po ecin t sigurt n rrugn e vendosjes s themeleve t siguris njerzore. Paralelisht me t, Shqipria, nga ana saj, po jep kontributin e saj modest n Bosnj, Afganistan, Irak etj. Madje, ajo nga nj konsumator sigurie sht shndrruar aktualisht n nj prodhues sigurie n rajon. Roli i saj paqedashs e stabilizues aty sht i rndsishm edhe pr arsyet e mposhtme: 1. Prhapja rajonale e popullsis shqiptare dhe zri i rndsishm i Shqipris n popullsin shqiptare jasht kufijve t Shqipris. 2. Pozicioni gjeopolitik i Shqipris si nj port midis detit Adriatik dhe Gadishullit t Ballkanit, q kanalizon e lehtson daljen e Kosovs dhe Maqedonis n detin Adriatik. 3. Modeli shum pozitiv i bashkekzistencs fetare e etnike q ka zhvilluar historikisht populli shqiptar nprmjet solidaritetit e respektit ndaj grupeve fetare e etnike. Bile, ky model sht nj kontribut tradicional, sa historik, po aq aktual n plotsimin e parametrave t domosdoshm t zhvillimit demokratik e garantimit t siguris njerzore, brenda siguris rajonale e globale. Mbshtetja e plot dhe pjesmarrja e drejtprdrejt n koalicionin botror kundr terrorizmit dhe materializimi hap pas hapi i objektivave t zhvillimit demokratik e siguris njerzore mbeten sot elemente shum t rndsishme t kompaktsimit t mtejshm t bashksis shqiptare. Gjithashtu, shqiptart, duke pasur nj qndrim t njehsuar si komb, e kan br krejtsisht t qart se integrimi n BE (pas antarsimit edhe t hapsirave t tjera shqiptare n NATO), mbeten dshira e vullneti, ndrra, vullneti i tyre, nj eprsi absolute e politiks kombtare. Gjithashtu, pavarsisht problemeve t diferencuara e specifike q kan shqiptart n territoret e tyre autoktone, duket tashm qart se me faktorin shqiptar n Shqipri, Kosov, Maqedoni, Mal t Zi, n zona t tjera t rajonit e kudo n diaspor, prfshir dhe bashksin ame, n kushtet e reja t hapjes dhe zhvillimeve prfshirse e ndrvepruese, nuk mund t luhet m. Dhe ky proces sht sa emancipues e sovran, po aq solidar dhe i ndrvarur. Kush nuk e kupton apo e pengon kt, nuk punon pr t ardhmen e tij, t familjes e popullit t vet. 18. Aq m tepr q vet kombi shqiptar, pas nj viktimizimi t gjat dhe pagess krejtsisht t padrejt n kompromiset e t mdhenjve, prfshir dhe ato n Konferencn e Londrs e Kongresin e Berlinit, sht sot shum m i ndrgjegjsuar se kurr. Por dhe sht kuptuar tashm nga t gjith shqiptart q, krahas liris, siguris e progresit ekonomiko-shoqror, n perspektivn e antarsimit n BE, ata do t arrijn t realizojn e konkretizojn aspiratn e tyre integruese e vetintegruese. Mbetet q nj thelb i till t kuptohet edhe n qendrat vendimmarrse t politiks ndrkombtare. Sepse proceset historiko- shoqrore, si m t komplikuarat nga prmbajtja, forma e prfshirja, jan vetm t pakthyeshme. Dhe sot kjo pakthyeshmri sht n favorin ton. N shrbim e funksion t saj, krahas integrimit, sht dhe bashkveprimi e unifikimi n t gjith hapsirn shqiptare. Brenda ksaj optike sht dhe marrja e statusit t vendit kandidat pr Shqiprin, status q e meriton kombi shqiptar n prag t 102-vjetorit t pavarsis. 19. "Shqipria sht dhe do t mbetet nj faktor sigurie pr rajonin dhe m gjer. Kur flasim pr kt rol t Shqipris, flasim pr shqiptart n Ballkanin Perndimor, pr kt pjes vitale t rajonit, q po ecn pa mdyshje n rrugn e transformimit dhe t demokratizimit t shoqrive, t institucioneve ku prfaqsohen shqiptart n nivel kombtar apo rajonal". Sipas ministres Kodheli, ka nj vullnet t fuqishm politik q ky rol t forcohet n t mir t t gjith rajonit, sepse bashkpunimi rajonal sht nj shtyll kryesore e politikave t mbrojtjes. Nj rol t veant, pavarsisht vonesave aktuale, do t marr dhe kooperimi energjetik, deri unifikimi i tij nprmjet shumllojshmris dhe plotsis binomiale: hidro termo. Nj rndsi m t madhe duhet t marr shkollimi i prafrt, pse jo dhe i njjt n sistemin publik, n nivelin parauniversitar e universitar, me programe e botime t prbashkta, shkmbime pedagogsh, praktika e vizita t ndrsjella, veprimtari shkencore n fushn e msimdhnies, veprimtari akademike, projekte krkimore-shkencore. M tepr prkrahje krkohet nga strukturat publike dhe mjedisi privat pr veprimtari letrare, aktivitete kulturore, festivale, shfaqje t ndryshme, panaire librash, veprimtari sportive, prodhim filmash dokumentar e artistik shqiptar me fonde t prbashkta etj. Shpresojme se gradualisht do t rritet kooperimi, deri unifikimi i mjaft shrbimeve, n baz materiale e ekspertiz, prfshir dhe analiza e shrbime t ndryshme laboratorike (mjedisore, shndetsore, radiologjike, kriminalistike etj.). Edhe pse nuk mungojn arritjet, nj vmendje m t madhe krkon media e shkruar dhe elektronike, krahas rritjes s bashkveprimit midis gazetarve, gazetave, stacioneve radio e televizive n transmetimin e cilsin e informacionit dhe verifikimit t tij. Edhe shoqria civile, duke tejkaluar barrierat e deritanishme, do t sintetizoj m tej maturi, kohezion e organizim gjithshqiptar n fusha t ndryshme, prfshir dhe prshtatjet e domosdoshme sipas kornizs ligjore europiane. E kshtu, m tej Vetm kshtu ne do t realizojm me dinjitet e vlera ndrrn ton europiane. Jo thjesht si prkatsi gjeopolitike dhe historike-kulturore, por dhe si sistem politik demokratik, si integrim e vetintegrim kombtar 20. MARVESHJA E STABILIZIM ASOCIMIT MSA MSA hyri n fuqi me 1 prill 2009, pas ratifikimit t saj nga 25 vendet antare t BE-s, t cilat ishin pjes e BE-s n momentin e nnshkrimit te MSA-se, si dhe miratimin e saj nga Parlamenti shqiptar . Procesi i ratifikimit u krye n m pak se 3 vjet dhe u finalizua me ratifikimin e marrveshjes nga parlamenti Grek ne 15 Janar 2009, duke i hapur kshtu rrugn Shqipris drejt aplikimit ne BE per marrjen e statusit te vendit kandidat; Ndrkoh n pritje t prfundimit t procesit te ratifikimit te MSA-s, me procedura t prshpejtuara hyri n fuqi me 1 dhjetori 2006, Marrveshja e Prkohshme, e cila lidhet vetm me provizionet tregtare. Lidhur me historikun mbi MSA, deri n momentin e hyrjes s saj n fuqi, nnvizojm kto momente: 12 qershor 2006 , n Luksemburg, u nnshkrua teksti i plot i marrveshjes pr 135 nenet, 5 anekset dhe 6 protokollet e Marrveshjes s Stabilizim Asocimit si dhe i Marrveshjes s Prkohshme ndrmjet Republiks s Shqipris dhe Bashkimit Europian pr Tregtin dhe Bashkpunimin Tregtar. Kuadri i prgjithshm i Marrveshjes s Stabilizim Asocimit prbhet nga katr shtylla:dialogu politik dhe bashkpunimi rajonal, dispozitat tregtare lidhur me liberalizimin progresiv t kmbimeve deri n vendosjen e nj zone tregtie t lir midis palve, lirit komunitare, dhe s fundi bashkpunimi n fushat prioritare sidomos n fushn e drejtsis dhe shtjeve t brendshme. Procesi i negociatave pr Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit ka filluar n janar 2003 dhe sht prmbyllur n dhjetor 2005. Lidhur me monitorimin pr zbatimin e MSA-s , organizohen raportime periodike nprmjet takimeve t prbashkta Shqipri BE, sipas 7 nnkomiteteve. 21. KUSHTET QE DUHET TE PLOTESOJE SHQIPERIA PER TE MARRE STATUSIN KANDIDAT NE BE Pas krkess zyrtare t Shqipris pr antarsim n Bashkimin Europian, n pranver t vitit 2009 n Prag, n Opinionin e Nntorit 2010, Komisioni Europian u prgjigj me caktimin e 12 kushteve pr kt qllim. N raport-progresin e nj viti m von u evidentua se vendi nuk kishte prmbushur asnj t vetm, duke iu refuzuar pr t dytn her dhnia e statusit kandidat. Por far ndodh aktualisht?T qepura sipas realitetit n vend, katr prioritetet e para ngrthejn problemin kryesor: politikn, me prgjegjsi si pr mazhorancn ashtu dhe opozitn. Aktualisht, votimi i ligjeve me 3/5, prioriteti numer 2, sht i vetmi afr prmbylljes. Pas votimit t Kodeve Penale, Civile, Rrugore, Hekurudhore, Ajrore, dhe Detare, mbetet votimi mbi Gjykatn Administrative. Emrimi i Avokatit t Popullit prmbushi prgjysm prioritetin numer 3, ku gjysma tjetr mbetet depolitizimi n emrimet nga Parlamenti t gjyqtarve n Gjykatn e Lart dhe at Kushtetuese.Dialogu n vend t retoriks politike, funksionimi i duhur i Parlamentit, reformimi i rregullores, prbjn prioritetin e par, i cili s bashku me reformn zgjedhore, prioritetin e katrt, jan ende n fazn fillestare t puns. Mbetet pezull prioriteti numer 5, pasi zgjedhjet lokale t majit 2011 prmbushn vetm pjesrisht standardet ndrkombtare, ndrkoh q zgjedhjet e radhs parashikohen n vitin 2013.Reforma n Administratn Publike dhe ajo n Drejtsi varen gjithashtu n disa pjes nga bashkpunimi ndr- partiak, pasi votimi i disa ligjeve pr administratn krkon 3/5, njsoj si ai pr Gjykatn Administrative. Por prve prioriteteve 6 dhe 7, ku barra kryesore bie mbi institucionet e shtetit, edhe n luftn kundr korrupsionit, krimit t organizuar, pr shtjen pazgjidhur t pronave e deri tek kujdesi pr grat, fmijt, romt e paraplegjikt si dhe pr kushtet e t burgosurve, Tirans zyrtare i krkohet, prtej planeve, projekt-ligjeve e vendimeve, t provoj zbatim, me gjurm provash e rezultate.Pr t zbuluar m mir ku jemi me prmbushjen e kushteve t vna na ndihmon dokumenti q qeveria ka koh q e korrigjon vazhdimisht me Brukselin: Plani i Veprimit pr prmbushjen e 12 kritereve. Nj nga ndihmesat e Komisionit Europian pr paln shqiptare jan kshillat apo komentet, sic quhen pr prmirsimin e ktij plani. I mbushur me detaje tepr teknike, disa citime ilustruese nga dokumenti konfidencial, i siguruar nga burime diplomatike n Bruksel. 22. Shqipria do t ket mundsin t bj nj hap domethns n rrugn e integrimit n Bashkimin Evropian. Komisioneri pr Zgjerimin, Stefan Fule duke paraqitur progresraporin pr Shqiprin ka theksuar se KE i ka rekomanduar Kshillit t BE-s dhnien e statusit kandidat dhe hapjen e negociatave pr antarsim n union pas plotsimit t 5 kushteve.Zgjedhjet parlamentare t 23 qershorit ishin t vlersueshme. Populli u dha nj mandat t qart liderve t tyre. Duke par se Shqipria ka br hapat e krkuara, Komisioni Evropian rekomandon se, Kshilli i BE-s duhet ti jap Shqipris statusin e vendit e kandidat. Shqipria duhet t vazhdoj prpjekjet n luftn kundr korrupsionit dhe krimit t organizuar, u shpreh Fule duke folur n Komisioni pr Marrdhniet me Jasht n Parlamentin Evropian.Komisioneri pr Zgjerimin m tej bri t ditura dhe 5 kushtet e Shqipris pr hapjen e negociatave pr antarsimin n Bashkimi Evropian. N kuadr t krkess s KE-s pr hapjen e negociatave pr antarsim, Shqipria duhet t prforcoj hapat e ndrmarra dhe t plotsoj pes kushte, theksoi Fule. 5 kushtet 1- Implementimi i reformave n administratn publike Vazhdimi i implementimit t reformave n administratn publike n kuadr t rritjes s profesionalizmit dhe depolizimit t administrats publike. 2- Pavarsia e sistemit t drejtsis Duhen ndrmarr masa t reja pr prforcimin e pavarsis, efikasitetin dhe prgjegjsin e institucioneve t drejtsis. 3- Lufta kundr korrupsionit T bj prpjekje t tjera t prcaktuara pr luftn kundr korrupsionit, prfshir krijimin e t dhnave t pandrprera t hetimeve, ndjekjeve penale dhe dnimeve. 4- Lufta kundr krimit t organizuar T bhen prpjekje t tjera n luftn kundr krimit t organizuar prfshir krijimin e t dhnave t pandrprera t hetimeve, ndjekjeve penale dhe dnimeve. 5- Mbrojtja e t drejtave t njeriut T marr masa pr prforcimin e t drejtave t njeriut, prfshir romt, masave kundr diskriminimit, prfshir dhe zbatimin e t drejts s prons. 23. Per tu bere anetare e BE-se, Shqiperia duhet te plotesoje kriteret e vendosura per te gjitha shtetet kandidate per anetaresim ne Bashkimin Evropian te miratuara nga Keshilli Europian i Kopenhagenit n qershor t vitit 1993. Keto kritere jane te karakterit politik dhe ekonomik parashikojn: Drejtesia, liria dhe siguria. Garantimin e demokracise, shtetit te se drejtes, respektimin e t drejtave te njeriut dhe te minoriteteve , kritere qe te len per te deshiruar ,flitet me fjal te medha nga politika Shqiptare se jan plotesuar por sagje nuk eshte e vertete fjal dhe vec fjal te bukura qe per cudi askush nuk I beson me. Ne kete fushe Shqiperia duhet te bashkpunoj me bashkimin Europian ,per te forcuar institucionet e saj ne te gjitha nivelet ,por ne vecanti te gjitha ato institucione qe kane te bejne me zbatimin e ligjit dhe administrimin e drejtesis .Bashkpunimi ndermjet paleve synon ,fuqizimin, pavarsin ,efektshmerine e funksionimit te sistemit gjyqesor dhe strukturave te tjera pergjegjse per vendosjen dhe respektimin e shtetit ligjor .Bashkpunimi ne fushen e drejtesis ,Liris dhe Siguris do te mbeshtetet ne dy shtylla kryesore . Shtylla e pare lidhet ne bashkpunimin ne fushen e levizjes se lire te person! ave dhe parashikon nje ser dispozitash per vizat, azilin,migracionin,menaxhimin e kufijve dhe politika te tjera qe kane te bejne me levizjen e lire te njerzve. Shtylla e dyte ne bashkpunimin ne luften kunder fenomeneve te krimit te organizuar ,terrorizmit ,pastrimit te parave dhe drogave te paligjshme dhe parashikon dispozita sipas te cilave Shqiperia dhe Bashkimi Europian do te angazhojne strukturat e tyre policore dhe gjyqesore ne nje lufte te perbashket kunder fenomeneve te lartpermendura. 24. RAPORTE TE NDRYSHME NGA BE PER SHQIPERINE VESHTRIM I PERGJITHSHEM NGA BE N nj vit t mbizotruar nga zgjedhjet parlamentare t 23 qershorit, zhvillimi paqsor i tyre, si dhe kalimi relativisht i qet i pushtetit shnuan nj prparim domethns n Shqipri, me gjith mjedisin e vshtir politik dhe ekonomik. Megjithse vrejti nj atmosfer mosbesimi midis dy forcave politike kryesore [q] njollosi mjedisin zgjedhor, raporti prfundimtar i misionit t vzhgimit t zgjedhjeve i Zyrs s OSBE-s pr Institucione Demokratike dhe t Drejtat e Njeriut (ODIHR) doli n prfundimin se zgjedhjet ishin konkurruese, me pjesmarrje aktive qytetare gjat gjith fushats dhe respekt t mirfillt pr lirit themeloreViti i kaluar ka qen nj koh zhvillimesh domethnse n Shqipri. N fund t nntorit, Shqipria festoi 100 vjet pavarsi. Festimet ishin, gjithsesi, nj ast i rrall bashkues. Prparimi n axhendn e reformave ngeci, ndrsa armiqsia dhe polarizimi politik u rritn vazhdimisht me afrimin e zgjedhjeve parlamentare t 23 qershorit. Miratimi, n maj 2013, i dy ligjeve me shumic t cilsuar, konkretisht i ligjit pr Gjykatn e Lart dhe atij pr npunsin civil, si dhe i rregullores s Kuvendit, prmes bashkimit t votave t shumics qeverisse dhe opozits, ishte nj prjashtim pr tu shnuar. Zgjedhjet e 23 qershorit nxorn fitues, me nj diferenc t madhe, koalicionin e udhhequr nga Partia Socialiste; koalicioni fitoi 83 vende, por pr shkak t kaprcimit t mvonshm t nj deputeti t opozits, koalicioni i ri qeveriss tani ka 84 votat e nevojshme pr t kaluar legjislacion me shumic t cilsuar prej tri t pestash. Kalimi i pushtetit, q pasoi zgjedhjet, ishte relativisht i qet, ndonse jo krejtsisht pa akuza pr shprdorim pushteti nga ana e qeveris n ikje dhe pr spastrim t supozuar t administrats publike nga ana e qeveris n ardhje. Qeveria e re mori detyrn m 15 shtator, me nj axhend ambicioze. Megjithkt, qeveria e re prballet me sfida t konsiderueshme, t cilat duhen trajtuar n nj mnyr t pjekur dhe gjithprfshirse. sht pozitive q shumica e re ka shfaqur interesin e saj t fort pr t ecur prpara me reformat shum t nevojshme dhe sht zotuar t punoj bashk me opozitn n kt drejtim. Shpresohet q opozita do t prgjigjet n nj mnyr t favorshme pr arritjen e prparimit n axhendn e reformave t vendit. Prezenca dhe bashksia ndrkombtare m gjer kan vijuar tu theksojn t gjitha palve nevojn pr tu angazhuar plotsisht n institucionet demokratike t vendit. Klasa politike shqiptare ka rastin q t prqafoj nj stil t freskt politik pr t prballuar sfidat thelbsore dhe pr t prmbushur aspiratat e qytetarve t saj. Kto aspirata dhe vlerat q ato mbartin jan edhe t OSBE-s dhe Prezencan Shqipri ka nj rol t spikatur pr t luajtur n avancimin e tyre, duke ofruar prkrahje dhe partneritet. Kjo klim politike i dha trajt Raportit t Progresit t vitit 2013 t Komisionit Evropian pr Shqiprin dhe Komunikimin nga Komisioni pr Parlamentin dhe Kshillin Evropian rreth strategjis s zgjerimitbotuar m 16 tetor 2013 dhe kontribuoi n vendimin e Komisionit pr t rekomanduar dhnien e statusit kandidat Shqipris, me mirkuptimin q Shqipria t vazhdoj t marr masa n luftn kundr krimit t organizuar dhe korrupsionit. Komisioni vuri n dukje se dialogu konstruktiv dhe i qndrueshm mes qeveris dhe opozits pr reformat prkatse do t jet jetsor pr prparim, sikurse edhe angazhimi konstruktiv n bashkpunimin rajonal. Komisioni identifikoi pes fusha prparsie kye, t cilat Shqipria duhet ti prmbush pr hapjen e bisedimeve t antarsimit, konkretisht: t vijoj reformn n administratn publike; t forcoj pavarsin, efikasitetin dhe llogaridhnien e institucioneve gjyqsore; t bj prpjekje t mtejshme t vendosura n luftn kundr korrupsionit, prfshir drejt vendosjes s nj bilanci solid; t bj prpjekje t mtejshme t vendosura n luftn kundr krimit t organizuar, prfshir drejt vendosjes s nj bilanci solid; dhe t forcoj mbrojtjen e t drejtave t njeriut, prfshir t romve, dhe politikat kundr diskriminimit, si dhe t zbatoj t drejtn e prons. 25. MJEDISI POLITIK DHE VEPRIMTARIT Zgjedhjet e 2013-s qen konkurruese, me pjesmarrje aktive qytetare gjat gjith fushats dhe respekt t mirfillt pr lirit themelore, sipas vzhguesve ndrkombtar t ODIHR-it, Asambles Parlamentare t OSBE-s dhe Asambles Parlamentare t Kshillit t Evrops. Gjithsesi, atmosfera e mosbesimit midis dy forcave politike kryesore njollosi mjedisin zgjedhor dhe vshtirsoi administrimin e gjith procesit zgjedhor. Pas zgjedhjeve, udhheqsi historik i Partis Demokratike dhe kryeministri i athershm, Sali Berisha, pranoi humbjen dhe dha dorheqjen si kryetar partie, duke u hapur ksisoj rrug zgjedhjeve pr nj kryetar t ri partie, t cilat u fituan me shumic drrmuese nga kryetari i bashkis s Tirans, Lulzim Basha. Qeveria e re, e udhhequr nga kryeministri dhe kryetari i Partis Socialiste Edi Rama, n koalicion me kryetarin e Kuvendit dhe kryetarin e Lvizjes Socialiste pr Integrim Ilir Meta, shpalli synimin e saj pr tu prqendruar te zhvillimi dhe reformat e nevojshme pr t prmirsuar situatn politike, ekonomike dhe shoqrore n Shqipri dhe pr t arritur prparim t mtejshm n integrimin evropian t Shqipris. Retorika ndezse dhe her-her prmuese, q karakterizoi nj pjes t madhe t diskursit politik gjat viteve t shkuara, nuk e rriti besimin e qytetarve tek udhheqja politike e vendit, institucionet apo procesi zgjedhor. Prezenca bri prpjekje pr ta zbutur atmosfern negative politike dhe pr t rritur besimin e publikut n procesin zgjedhor. Nj Kod Etike, ihartuar nga Prezenca n partneritet me Presidentin e Republiks, pr zhvillimin e nj fushate zgjedhore etike, u prkrah n parim nga partit, megjithse sht pr t ardhur keq q nuk u pranua formalisht. Me mbarimin e zgjedhjeve, Prezenca i ka nxitur t gjitha palt, si n qeveri ashtu dhe n opozit, q ti prqendrojn energjit e tyre te prpjekjet e Shqipris pr reform. Prezenca u angazhua hert me antart e qeveris s re pr t diskutuar dhe identifikuar mundsit e bashkpunimit dhe fushat e prparsis. Ajo sht angazhuar gjithashtu konsiderueshm me opozitn, pr ta nxitur t marr pjes aktivisht dhe me konstruktivitet n promovimin e institucioneve demokratike t Shqipris, q sht nj pjes thelbsore e do demokracie funksionale. Prgjigja nga t gjith aktort politik ka qen tejet pozitive, duke theksuar rolin e Prezencs si partnere e fort dhe prkrahse e vendit. Megjithat, duket se po lindin fusha t reja tensioni politik, duke qen se opozita nuk ka pranuar t marr pjes n disa nga punimet e Kuvendit. Tani q Komisioni Evropian ka rekomanduar dhnien e statusit kandidat Shqipris pr n BE dhe n pritje t vendimit t Kshillit Evropian, klasa politike dhe qytetart e Shqipriskan rastin q ta prdorin kt inerci pozitive pr t krkuar transformim n atdheun e tyre, n mnyr q t mbyllet kapitulli i tranzicionit. Prezenca do t vazhdoj tu jap zemr dhe t punoj aktivisht me aktort prkats pr axhendn e reformave, n prputhje me mandatin e saj dhe n partneritet t ngusht me qeverin, aktort e tjer politik dhe shoqrin civile. 26. MJEDISI PROGRAMATIK DHE VEPRIMTARIT Dimensioni politiko-ushtarak Me gjith prpjekjet e bashkrenduara pr asistenc dhe prmirsimet graduale, standardet profesionale institucionale t policis krkojn prforcim t mtejshm. Pr t shtruar udhn q policia ti prmbush m mir standardet dhe praktikat m t mira ndrkombtare, asistenca e Prezencs pr policin sht prqendruar kryesisht n dhnien e ekspertizs dhe trajnimit n nivele t ndryshme. Prezenca ka punuar ngusht m aktor t tjer ndrkombtar, si Misioni i Asistencs Policore i Komisionit Evropian n Shqipri (PAMECA), Programi Ndrkombtar i Asistencs n Trajnim pr Hetimet Penale (ICITAP) dhe Agjencia Ndrkombtare Suedeze pr Zhvillim, dhe ka marr pjes aktivisht n Konsorciumin Ndrkombtar, nj grumbullim i t gjitha grupeve t interesit t prfshira n asistencn policore dhe n rendin e s drejts n Shqipri. Trajnimi i qndrueshm policor ka qen nj fokus kryesor pr Prezencn. Temat dhe sukseset kye gjat vitit t shkuar jan t lidhura me teknikat e hetimit penal, si pr policin, ashtu dhe pr Shrbimin e Kontrollit t Brendshm, duke prfshir aftsit dhe strategjit e vzhgimit, hetimit dhe intervistimit, ku jan trajnuar mbi 20 oficer t lart policie. S fundmi, Ministria e Brendshme ka ndrmarr nj prpjekje t madhe ristrukturimi pr ta modernizuar dhe profesionalizuar shrbimin policor. Opozita, megjithat, ka pretenduar pr emrime t paligjshme n majn e Policis s Shtetit. Mbetet pr tu par se far ndikimi do t ken kto ndryshime t rndsishme n struktur dhe n shprndarjen e personelit, jo vetm te programet e trajnimit t Prezencs, por edhe te rendimenti i policis. Menaxhimi i kufirit sht nj shtje me interes t madh n Shqipri dhe mbetet aspekti m thelbsor i bashkrendimit dhe bashkpunimit kombtar dhe ndrkombtar ndr t gjitha autoritetet dhe agjencit q merren me sigurin kufitare dhe lehtsimin e tregtis. Prezenca ndihmoi Policin Kufitare dhe t Migracionit n hartimin e nj plani veprimi n plotsim t Strategjis s qeveris pr Menaxhimin e Integruar t Kufirit pr periudhn 2013-2020. 27. Dimensioni ekonomik dhe mjedisor Reforma e prons mbetet pr Shqiprin nj shtje thelbsore, nga e cila kushtzohet zhvillimi n fusha t tjera. Mungesa e nj kuadri t qndrueshm politikash ka sjell nj asiguri ligjore sa u prket t drejtave t pronarve, shtimit t ndrtimeve t paligjshme dhe zhvillimit t parregulluar t tregut t pronave t paluajtshme, me pasoja negative pr gzimin e papenguar t s drejts s prons dhe zhvillimin ekonomik t vendit. Reforma e prons ka ngecur n pjesn m t madhe t vitit t shkuar. N vijim t prmbylljes s projektit jashtbuxhetor t Prezencs pr regjistrimin e prons, Prezenca ka punuar s bashku me Delegacionin e Bashkimit Evropian, si donatori kryesor i projektit, pr t maksimizuar prdorimin e gjetjeve dhe t t dhnave t projektit. N luftn kundr korrupsionit, me gjith angazhimin e qeverive t njpasnjshme dhe reformn ligjore prgjat dy dhjetvjearve t fundit, perceptimi i korrupsionit n terren sht rritur, sipas Transparency International. N luftn kundr trafikimit n njerz, n nj not pozitive, n maj 2013 Shqipria prmirsoi legjislacionin e saj penal kundr trafikimit, duke e sjell gjersisht n prputhje me standardet ndrkombtare, prfshir Konventn e Kshillit t Evrops pr Veprim kundr Trafikimit. Qeveria e re e ka renditur reformn territoriale dhe administrative si nj prparsikryesore, ndonse kjo do t krkoj konsultim t gjer publik pr t zhvilluar nj vizion strategjik dhe plan veprimi t dakordsuar dhe nj metod pr matjen e prparimit. N vij me Kartn Evropiane t Vetqeverisjes Vendore t Kshillit t Evrops, reforma duhet t garantoj pavarsin politike, administrative dhe financiare t qeverive vendore. M tej, sht thelbsore q t merren masa q procesi i vendimmarrjes pr kt reform t jet transparent, gjithprfshirs dhe konsensual. N qeverisjen mjedisore, u vrejtn zhvillime n prafrimin e legjislacionit, megjithse sfidat vijojn lidhur me zbatimin e ligjit n terren. Prmirsimet n Vlersimin e Ndikimit Mjedisor dhe n prpjekjet e shtuara pr konsultime me publikun do ta lehtsonin ndikimin e investimeve qeveritare n fushn e energjis, minierave dhe infrastrukturs. 28. DIMENSIONI NJEREZOR M 23 qershor 2013, zgjedhsit shqiptar morn pjes aktivisht n zgjedhjet pr Kuvendin 140- vendsh. N zgjedhje garuan gjashtdhjet e gjasht parti politike dhe dy kandidat t pavarur. Me prjashtim t nj incidenti vdekjeprurs, n afrsi t nj qendre votimi n qarkun e Lezhs, dita e zgjedhjeve ishte, n prgjithsi, e qet dhe e rregullt. Numrimi i fletve t votimit u prmbyll brenda nj kohe dukshm m t shkurtr se n zgjedhjet e mparshme, por, prapseprap, tej afatit ligjor. Ndonse procesi i ankimeve dhe apelimeve u zgjat n nivelin e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve (KQZ), ai u zhvillua brenda afateve ligjore n nivelin e Kolegjit Zgjedhor. Rezultatet e zgjedhjeve u shpalln zyrtarisht nga KQZ-ja m 6 gusht: koalicioni i majt, i udhhequr nga Partia Socialiste, fitoi 83 vende n parlament, ndrsa koalicioni i djatht, i udhhequr nga Partia Demokratike, fitoi 57 vende. Ligji i medias, i cili rrinte pezull prej shtat vjetsh, u kalua, m n fund, nga parlamenti, n mars 2013. Rekomandimet e Prezencs pr t depolitizuar organin e mbikqyrjes s medias audiovizive dhe transmetuesin publik, fatkeqsisht, nuk u morn parasysh, duke krijuar kshtu rrezikun q t dyja institucionet t bhen vegla politike t shumics qeverisse, sikurse vuri n dukje edhe Prfaqsuesja e Liris s Medias, fill para miratimit t ligjit. Situata e barazis gjinore u prmirsua gjat vitit t shkuar. Qeveria e re ka br nj prpjekje t veant n kt drejtim: nga 20 ministrat aktual, gjasht jan gra. N parlament ka tani 25 deputete (18%) dhe kjo shifr pritet t rritet kur ministrat t heqin dor nga mandati dhe t zvendsohen nga kandidate t listave t partive. Shoqria civile qe aktive n monitorimin e zgjedhjeve parlamentare t 23 qershorit. Dy koalicione organizatash t shoqris civile vzhguan procesin zgjedhor n afatin e gjat dhe t shkurtr dhe prodhuan raporte dhe rekomandime t vlefshme, prfshir ato pr pjesmarrjen e zgjedhsve me aftsi t kufizuara. Megjithat, kapaciteti i shoqris civile sht prgjithsisht disi i ult, veanrisht n zonat rurale dhe ka nevoj pr mbshtetje t mtejshme, pr t qen n gjendje t prmbush rolin e saj si partnere strategjike e qeveris n vendimmarrje. Riintegrimi i plot n shoqri i ish-t prndjekurve politik mbetet shqetsim. N kuadr t qllimit t prgjithshm t edukimit pr t drejtat e njeriut, Prezenca organizoi takime mes studentve dhe ish-t prndjekurve politik, n katr universitete. Takimet u prqendruan n rritjen e ndrgjegjsimit t studentve lidhur me shkeljen e t drejtave t njeriut gjat regjimit komunist n Shqipri. 29. VSHTRIM DREJT S ARDHMES Publiku shqiptar ka tani pritshmri t mdha, veanrisht pr standardet demokratike, shtetin e s drejts dhe zhvillimin ekonomik. Qeveria e re ka paraqitur nj program ambicioz pr ti realizuar kto pritshmri dhe Prezenca sht tashm aktive n ofrimin e ekspertizs dhe t mbshtetjes praktike, n veprimtarit q jan plot sfida t vshtira dhe interesa t grshetuar. Kontributi konstruktiv i opozits sht i domosdoshm pr konsolidimin e mtejshm t demokracis shqiptare dhe Prezenca do t vijoj t jet n kontakt t baraspeshuar dhe t ngusht me t gjith aktort politik, si dhe do t vijoj t punoj me t gjitha palt pr t zhvilluar m tej kapacitetet eSfidat q mbeten pr konsolidimin e demokracis dhe integrimin e mtejshm ndrkombtar jan t brendshme, n mendsi dhe n funksionim: trajta e ardhshme e vendit, shpejtsia, efikasiteti dhe qndrueshmria e reformave varen shum nga vullneti dhe prkushtimi i t gjith aktorve politik n Shqipri. Sikurse tregon vizioni dhe strategjia e saj, Prezenca e OSBE-s n Shqipri u ofron institucioneve dhe qytetarve t vendit partneritetin e saj t sinqert jo ndrhyrje, por nj prkushtim t iltr e t drejtuar nga rezultatet, n fusha t przgjedhura ku ajo ofron kontribut t spikatur q plotson at t partnerve pr tI ndihmuar n prmbushjen e aspiratave t tyre t vyera. 30. REFUZIMI I STATUSIT HEREN E KALUAR Refuzimi ishte nj rezultat i pritshm. Po ta prmbledhim me pak fjal, megjith hyrjen n NATO, liberalizimin e vizave, vendi ka nj imazh ku korrupsioni sht ulur kmbkryq. Kjo sht pjesa kryesore ku na krkohet m shum pun. Me sa duket, qeveria e re nuk pati shum koh, pavarsisht sinjaleve t dhna, por kjo nuk sht vetm puna e qeveris. Opozita ka rolin e saj n hallkat e tjera t sistemit gjyqsor, prokuroria e cila duhet t veproj n mnyr t pavarur. Mendoj q si vjet ashtu edhe sivjet, Brukseli pr t na dhn nj status pr t kaluar n hapjen e radhs, nuk krkon ndshkim t zyrtarve t lart pr t treguar q po fillojm. Korrupsioni nuk luftohet n 1-2 vite por duhet ta fillojm diku. Ministri Bushati tha: Nuk kemi t bjm me refuzim, pavarsisht se nuk u kurorzon prpjekjet tona pr t marr statusin, por kemi t bjm me nj shtyrje, kur Kshilli i Ministrave l t qart qershorin si nj mundsi pr nj vendimmarrje. Nuk mund t thuhet q nuk jan br t gjitha prpjekjet n kt drejtim, sidomos me reformat n ato fusha ku nuk ka patur tregues konkret nga qeverisjet e mparshme, por edhe n ato fusha ku ka patur reforma dhe ku ka qen i nevojshm konsolidimi i arritjeve dhe ne e kemi thn shpesh q ky proces nuk ka nisur me ne dhe nuk do mbaroj me ne. Ne ndrtojm mbi arritjet e qeverive t mparshme, q nga 91 dhe n kt drejtim sht e rndsishem t theksohet q pr Shqiprin nuk ka kushte t reja. Vendet antare n nj shumic t qart kan qen pr ti dhn Shqipris statusin si nj sinjal inkurajomi dhe sinjal q besueshmria sht kriteri thelbsor mbi t cilat bazohet zgjerimi sepse mos t harrojm q vjet KE propozoi nj status t kushtzuar, ku u vendosn nj mas kushtesh q Shqipria duhet t prmbushte, dhe Kshilli i Ministrave dhjetorin e 2012-s, me po t njjtat vende antare vendosi pr kt prqasje q Shqipria duhet t plotsonte kto kushte, s bashku me procesin zgjedhor q konsiderohej si nj test pr maturin politike t Shqipris dhe n momentin q Shqipria do t prmbushte kto ather srish BE do t akordonte statusin e vendit kandidat. Jemi n kushtet kur BE ka krkuar shtyrjen sepse vendimi i Kshillit t Ministrave sht nj vendim politik q krkon unanimitet t plot. Sa i prket detyrave tona besoj q kemi qen n sintoni t plot me shrbimet e Komisionit, me t gjitha proceset q kan nisur edhe n nivelin e dialogut t lart mes Shqipris dhe BE-s dhe e njjta gj mund t thuhet edhe sa i prket kontakteve dhe takimeve me pjesn kryesore m vendimmarrse t BE-s. Nse gjat ktyre 3 muajve do t m duhet t bj nj bilanc, e kam t vshtir t gjej nj Ministr t Jashtm t nj prej vendeve antare t BE-s q nuk e kam takuar pr kt cshtje, e kam t vshtir t gjej nj Ministr t Punve t Jashtme q nuk kam telefonuar dhe nuk kam punuar pr kt cshtje dhe e kam t vshtir q t gjej nj ambasad tonn q nuk ka qen e angazhuar pr t prcjell kt mesazh t qeveris shqiptare dhe t klass politike dhe n cdo takim jemi prpjekur pr t prfaqsues Shqiprin dhe jo thjesht qeverin. Pavarsisht ndarjeve dhe debateve t thella q kemi n Shqipri, cshtja e statusit t vendit kandidat do t ishte sinjali m i drejt, m i qart pr shqiptart e Shqipris, por edhe pr shqiptart q jetojn n rajon sepse nuk do t krijonte prshtypjen e linjave t reja ndarse q me keqardhje kam vn re q t paktn nj pjes e opinionit publik. 31. Aspekte pozitive e negative. lirimi prej ktij kompleksi, ndoshta, mund t shrbej pr nj prafrim m t drejt t vet procesit t integrimit evropian, pr t mirat dhe t kqijat, aspektet pozitive e negative, q e shoqrojn at. N radh t par, si hallk e rndsishme e ktij procesi sht lvizja e lir (e arritur tashm), prfshir mundsit e reja t shkollimit, kualifikimit, punsimit, etj. Po aq t rndsishme, sidomos pas antarsimit n Eurozon, jan, me gjith tronditjet e fundit, monedha e prbashkt, kooperimi ekonomik, partneriteti e solidariteti midis vendeve antare, mundsia pr mbshtetje financiare n sektor parsor, shndrrimi i identitetit t qytetarit, p.sh., nga ai thjesht shqiptar n at t shqiptar-evropian, shtrirja e prkatsis s tij n nj komunitet m t fuqishm e hapsir shum m t gjer (P.sh., gjat krizs s Kosovs, bashkpunimi me NATO-n e bri shum m t mbrojtur hapsirn ajrore, detare e toksore t Shqipris). Akoma m i mbrojtur sht qytetari i saj me antarsimin n NATO. Edhe antarsimi n BE do ti jap nj shtys t re t gjithanshme proceseve shqiptare politike, institucionale, ekonomike e sociale, do ta bj Shqiprin m t fuqishme, m dinjitoze, m demokratike, dhe vet qytetarin e saj m t lir dhe t garantuar. Mbi t gjitha, nprmjetintegrimit evropian realizohet dhe vet-integrimi kombtar. Por, nuk jan t pakta edhe aspektet negative. Midis tyre vlen t konsiderohen: problemi i tregut, i varsive t shumanshme t tij, niveli ekonomik, stili i jets e standardi i saj, raporti prodhim/konsum, vet prodhimi shqiptar dhe mbijetesa e bizneseve t lidhura me t (raporti i mallrave shqiptare me ato t importit), etj. Kshtu, p.sh., duke krahasuar prvojn e vendeve t reja n BE dhe situatn aktuale shqiptare (n pritje t marrjes s statusit t vendit kandidat), vihet re se tregu shqiptar dominohet nga mallra t nj cilsie relativisht t ult, kurse pr eksportet bujqsore shqiptare drejt BE-s kondicionet jan tepr t ashpra. 32. Edhe pr prodhimet e tjera apo shrbimet shqiptare ndeshen vshtirsi t ngjashme. Gjithashtu, n kt proces integrues, mimet po bhen gjithnj e m t larta dhe jeta m e shtrenjt; ndrkoh q rroga minimale sht ende e ult, papunsia shqetsuese, situata kriminale e prkeqsuar, niveli i pensioneve apo i asistencs sociale jasht standardit. Mjaft nga shpresat e fillimit, prfshir dhe sloganin E duam Shqiprin si e gjith Europa, nuk jan plotsuar ende, madje nuk pritet t plotsohen n nj t ardhme t afrm. Edhe mbrojtja e interesave t qytetarve, prfshir biznesin, nuk sht trsisht e garantuar, pjesrisht prej politiks, qeverisjes (qendrore e vendore) dhe administrats s saj; pjesrisht prej dobsive ligjore e abuzimeve etike t gjyqsorit. Nga ana tjetr, nuk mund t mohohen projekte t shumta infrastrukturore, rinovimi apo ndrtimi i shkollave me parametra bashkkohor, modernizimi i teknologjive t msimdhnies, prfshir ato t informacionit, kualifikimi, specializimi e bashkpunimi n kuadr t projekteve komunitare e atyre bilaterale, binjakzimet e ndryshme n nivel prefekture, bashkie e komune, etj. Pas vshtirsive dhe zvarritjeve t shumta para ambasadave n marrjen e vizave dhe nj pritshmrie afro 20 vjeare, qytetari shqiptar, jo vetm u lumturua prej liberalizimit t vizave, por dhe e respektoi n trsi vendimmarrjen europiane. Edhe n lidhje me antarsimin n BE, ai i gzohet ktij procesi, por jo me emocionet e mparshme. Madje, sado i zhgnjyer, ai po e lexon m sakt kohn, duke e kuptuar m mir diplomacin tradicionale evropiane. Ndrkoh, pavarsisht paknaqsis s shprehur, vendimmarrja n BE pritet t jet m pak hezituese, pa paragjykime brenda strukturave t saj. Por, edhe detyrat e shtpis duhet t kuptohen m mir duke u shndrruar n nj pjes thelbsore t ndrgjegjes institucionale, politike e shoqrore, e vet prgjegjsis qytetare. N t vrtet, prplasjet e fundit midis forcave politike shqiptare, midis drejtuesve kryesor, sidomos t institucioneve kryesore, po shpalosin krejt t kundrtn, u shrbejn hapur keqdashsve t shqiptarve. Aq m tepr q ndeshen tentativa, kategorizime e emetime propaganduese pr ndarje lindje-perndim, sipas trashgimis e mendsis individuale e kolektive. 33. Shqiperia ime europiane Shqiperia eshte nje nga ato pak vende ku hodhi rrenjet dhe u rrit komunizmi me I eger dhe me I pa meshirshem, I cili e izolj vendin tone per 50 vite me rradh nga pjesa tjeter e botes ,nje bot e cila ecte me hapa te shpejta me plane te menduara mir per tu rimekembur pas shkaterrimit qe I solli lufta Shtetet e tjera po bashkoheshin per te ecur perpara dhe per te rimekembur ekonomit e tyre , ndersa ne ndoqem rrugen e vetizolimit duke pasur mardhenie vetem me pak vende por nuk vonoi dhe ne e prishem krushqin me to duke mbetur te vetem edhe pse jemi nje udhekryq ne mes te ballkanit Perafersisht ne vite ,ne u vendosem nen pushtetin e rregjimit komunist nderkoh qe jasht kufijve tan po hidhte themelet nje organizat e cila sot paraqitet si nje super shtet nje bashkim I fuqishem europian .Si cdo perrall edhe kjo e jona pati nje fund te lumtur dhe pas shum vitesh arritem te shihnim pertej kufijeve. Menj! eher pas rrezimit te komunizmit filluam te hidhnim grepat drejt keaj organizate te fuqishme duke pritur te kapnim ndonje gje. 34. .Mardheniet e para diplomatike te Shqiperis me Bashkimin Europian u vendsen ne vitin 1991por ngjarja me me rendesi per ne ne keto vite u shenua ne 11 maj 1992 me nenshkrimin e Marrveshjes se Tregetis dhe Bashkpunimit e cila hyri ne fuqi ne 1 dhjetor 1992 kjo marrveshje I krijoi mundesin Shqiperis qe te perfitoj nga fondet e programit PHARE ne kuadrin e ketij program ne periudhen viteve 1991-1996 ndihma e prgjithshme e BE pr vendin ton llogaritet n rreth 511 milion euro, nj pjes e s cils prfshinte asistenc teknike, si konsulenc n sektor t ndryshm t ekonomis e administrats, trainime e studime; ndrsa pjesa tjetr sht akorduar pr investime n infrastruktur, n sektorin e prodhimit, n at shoq&eum! l;ror, n administratn publike dhe n zhvillimin rajonal. Ne vitin 1996,Shqiperia ishte pran nenshkrimit te nje marrveshjeje te re kontraktuale me BE-ne ,e cila do ti hapte rrugen per nje marrveshje klasike asocimi, por si gjithmon,fati I keq dhe me teper eturia per pushtet e politikanve tane ,ben qe te ndodh dicka dhe mardheniet e Shqiperis me Bashkimin Europian do te zbehen, ishin pikerisht zgjedhjet e kontestuara te majit te 1996 si dhe kriza financiare e sociale qe pesoi ne fillimet e vitit 1997 nga renia e skemave piramidale ,ato qe sollen deshtimin e c do inisiative ne kete drejtim. Rruga e Shqiperis drejt Bashkimt Europian filloi te merrte te tatpjeta, keto ngjare por dhe ngjarje te tjera ne vende te ndryshme te rajonit ben qe ne ne vitin 1996 Bashkimi E! uropian te adoptonte per vendet e Ballkanit politiken e quajtur REGIONAL APPROACH .Keshilli I Ceshtjeve te Pergjithshme ,ne kete koh, percaktonte nje ser kushtsh politike dhe ekonomike qe vendet e Ballkanit duhet te plotesonin, per te zhvilluar dhe forcuar mardheniet e tyre me BE-ne .Kritere qe kishin te benin me: 1.Respektimin e parimeve demokratike . 2.Lirit dhe te drejtat e njeriut. 3.Ndertimin, respektimin dhe forcimin e shtetit te se drejtes 4.Mbrojtjen e minoriteteve . 5.Zhvillimin e ekonomis se tregut . 6.Bashkpunimin rajonal. Kushte te cilat ne nje pamje te pare ende pas kaq shume vitesh nuk jane plotesuar, Shqiperia ka ngelur ne vend ku parimet demokratike , ne shum raste nuk gjejn zbatim, ku lirit dhe te drejtat e njeriut shpesh neperkemben, ku shteti I se drejtes eshte I zhdrejt, ku minoritetet nuk mbrohen po nxirren ne mes te 4 rrugeve ,dhe ku ekonomia eshte si mos me keq nje varferi qe po na shkon der ne palc. Bashkimi Europian vazhdoi perseri te gjente forma dhe menyra te tjera per te pershpejtuar integrimin e Europes Jug-Lindore ne strukturat e BE-se .Ne maj te 1999, Bashkimi Europian miratoi nje iniciativ te re per 5 vende te Ballkanit :Shqiperia ish-Republika e Maqedonis Kroacia, Bosnje Hercegovina dhe Republika Federale Jugosllave,te quajtur Procesi I Stabilizim Asocimit. Kjo marrveshje ka si qellim ; te ndihmoj Shqiperine ne permbushjen e kushteve qe I duhen per te hyr ne BE.. Ajo e ve theksin ne stabilizimin e situates ne vendet perkatese, per te arritur me tej ne vendosjen e nje marredhenieje speciale me Bashkimin europian dhe, ajo nxit prqafimin e vlerave themelore t Bashkimit Europian nga vendet e Ballkanit Perendimor, si demokracia dhe shteti ligjor, mbrojtja e t drejtave te njeriut dhe respektimi i pakicave kombetare, ekonomia e tregut dhe drejtesia sociale. Po ashtu, kjo marreveshje synon te nxite edhe zhvillimin ekonomik te vendit, e mbeshtetur paralelisht nga programe ndihmash te hartuara per te ndihmuar keto vende te permbushin detyrimet e marreveshjes.