Esma canan

TÜRK EDEBİYATI’NDA roman

roman

• Yaşanmış ya da yaşanabilecek olayları yer ve zaman belirterek bir kurgu içinde anlatan uzun yazılardır. Başka bir tanım daha yapacak olursak insanların yaşayışlarını, serüvenlerini, iç dünyalarını, çevreyle olan ilişkilerini, bir olay ya da durumu kurmacaya dayanarak anlatan uzun yazılardır.

Romanlardaki olaylar bir plana uygun olarak anlatılır. Bu plan şöyledir :

• Serim ( Giriş ): Roman olayının başı burada verilir.

• Düğüm ( Gelişme ): Roman olaylarının gelişip açıldığı bölümdür.

• Çözüm ( Sonuç ) : Romanlardaki olayın açıklığa kavuştuğu, düğümün çözüldüğü bölümdür

ROMANIN ÖZELLİKLERİ

• Romanlarda geniş bir çevre vardır.

• Kişi sayısı fazladır.

• Olay örgüsü karmaşıktır.

• Olaylar zamandan bağımsız düşünülemez.

• Romanı çevre, zaman, kişi sayısı ya da olaylarla değerlendirmek gerekir.

• Kurmacaya dayalı olan roman salt gerçeği anlatmaz.

• Romanlarda konu genellikle daha uzun bir zaman dilimini kaplar.

Anlatıcı Bakış Açıları

• Hâkim (İlahi, Tanrısal) Bakış Açısı: Anlatıcı, olayların içinde yer almaz, olaylara müdahale etmez. Olaylara geniş bir açıdan bakar. Anlatıcı her şeyi bilen konumundadır; kahramanların zihinlerinden geçenleri, duygularını, iç dünyalarını geçmişte yaşadıklarını, gelecekte olacakları onların en gizli bilgilerini bütün ayrıntılarıyla bilir. Yazar, roman kahramanlarından daha fazlasını bilir. Anlatım üçüncü kişinin ağzından yapılır.

• "Eve nasıl gideceğini düşünüyordu. Babasının kızacağından endişe ediyordu. Bu düşünceler içindeyken aklına bir fikir geldi."

Kahraman Bakış Açısı: Anlatıcı, romanın kahramanlarından biridir. Yazar, olayları kahramanın bakış açısından anlatır. Anlatıcının bildikleri; kahramanın anlattıkları, gördükleri, duydukları ve bildikleri ile sınırlıdır. Olaylar, birinci kişinin ağzından verilir.

• "Eve gittim. Babam beni görünce çok sevindi. Sana bir sürprizim var!'dedi. Doğum günüm için aldığı hediyeyi bana verdi."

Gözlemci Bakış Açısı: Anlatıcı, olayların içinde yer almaz. Olayları yansız bir şekilde anlatır, gözlemci konumundadır. Yazarın bildikleri, kahramanın bilgilerinden daha azdır. Bu bakış açısıyla yazılmış romanlarda gizli bilgilere, duygulara, hayallere ve kişilerin iç dünyasındaki çatışmalara yer verilmez. Olaylar üçüncü kişinin ağzından anlatılır.

• "Eve gitti. Babası onu görünce çok sevindi. Ona bir sürprizi olduğunu söyledi. Doğum günü için aldığı hediyeyi ona verdi."

• Romanlar işlediği konulara göre; sosyal roman, serüven romanı, tarihi roman, egzotik roman, psikolojik roman, polisiye roman, biyografik ve otobiyografik roman gibi türlere ayrılır.

• SOSYAL ROMAN

• Ekonomik bunalımlar,sınıfsal celişkiler,rejim değişiklikleri,köyden kente göç gibi toplumsal sorunları konu edinen romanlardır. Sefiller(Victor Hugo),Felatun Beyle Rakım Efendi( Ahmet Mithat Efendi), Araba Sevdası (Recaizade Mahmut Ekrem)

• SERÜVEN ROMANLARI

• Kahramanların basından gecen hareketli,maceralı olayları anlatan romanlardır.Üc Silahşörler/Monte Kristo Kontu (Aleksandre Dumas), Hasan Mellah (Ahmet Mithat Efendi)

• TARİHİ ROMAN

• Tarihi dönem , olay ve kişileri analatan romanlardır. Notre Dame’nın Kamburu ( Victor Hugo), Cezmi ( Namık Kemal), Devlet Ana ( Kemal Tahir), Osmancık ( Tarık Buğra)

• PSİKOLOJİK ROMAN(TAHLİL ROMANI)

• Roman kahramanlarının psikolojisini tahlillerle anlatan romanlardır. Eylül ( Mehmet Rauf), Dokuzuncu Hariciye Koğuşu ( Peyami Safa).

• EGZOTİK ROMAN

• Başka ülkelerin doğasını, insanlarını anlatan romanlardır. Nilgün ( Refik Halit Karay), İzlanda Balıkçısı ( Pier Loti)

• BİYOGRAFİK ROMAN

• Topluma mal olmuş bir kişinin yaşamını, yaptıklarını yaşadığı döneme katkılarını anlatan romanlardır. Bir Bilim Adamının Romanı ( Oğuz Atay)

• OTOBİYOGRAFİK ROMAN

• Yazarın kendi hayatını konu edindiği romanlardır. Baba Evi/ Avare Yıllar ( Orhan Kemal), Dokuzuncu Hariciye Koğuşu ( Peyami Safa).

• POLİSİYE ROMAN

• Polisiye olayları genellikle cinayeti, hırsızlıkları ve dedektifleri konu edinen romanlardır. Esrar-ı Cinayat ( Ahmet Mithat Efendi), Morgue Sokağı Cinayeti ( Edgar Allen Poe).

• ROMANIN GELİŞİMİ

• Dünya edebiyatında romanın ilk örneği 17. Yüzyılda İspanyol yazar Cervantes’in kaleme aldığı Don Kişot’tur.

• Türk edebiyatında romanın başlangıcından önce Divan edebiyatındaki mesneviler,İslamiyetten önceki dönemde de destanlar bu türün işlevini görmekteydi.

• Türk edebiyatında roman türündeki ilk örnekler Tanzimat dönemiyle birlikte verilmeye başlanmıştır.

Türk edebiyatında ilk romanlar :

ilk çeviri roman-yusuf kamil paşa ‘telemak’

İlk yerli roman-şemsettin sami ‘taaşşuk- I Talat ve fitnat

İlk edebi roman-namik kemal ‘intibah’

İlk tarihi roman-namık kemal ‘cezmi’

İlk koy romani-nabizade nazim ‘karabibik’

İlk realist roman-recaizade mahmut ekrem ‘araba sevdasi’

İlk psikolojik roman denemesi ve ilk tezli roman-nabizade nazim ‘zehra’

İlk psikolojik roman-mehmet rauf ‘eylül’

Romantizmden realizme geçişin ilk örneği-samipasazade sezai ‘sergüzest’

• Türk edebiyatında roman türündeki asıl büyük gelişmeler Servet-i Fünun, Milli edebiyat ve Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı dönemlerinde olmuştur.

• Servet-i Fünun yazarı Halit Ziya Uşaklıgil batılı roman tekniğine uygun olarak kaleme aldığı Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu gibi romanlarıyla ilk roman ustamız olmustur.

• Yine Servet-i Fünun yazarı olan Mehmet Rauf ilk psikolojik roman olan Eylül’ü yazmıştır.

• Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Peyami Safa, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar, Ahmet Hamdi Tanpınar, Yaşar Kemal, Kemal Tahir, Oğuz Atay, Orhan Pamuk önemli romancılarımızdır.