27

MTA Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni (2017) 23: 27-36

POLEN VE OSTRAKOD KAYITLARI İLE ÇANKIRI HAVZASI GEÇ MİYOSEN VE PLİYOSEN PALEO-ORTAM VE İKLİMİ

Nurdan YAVUZ*, Şükrü Sinan DEMİRER* ve Gönül CULHA*

GİRİŞ

Bu makale, 2013-2015 yılları arasında yürütülen “Çankırı-Çorum Havzası Tersiyer Yaşlı Evaporitli Çökelleri Palinolojik İncelemesi” başlıklı araştırma projesinin bir kısmını içermektedir. Çalışmanın amacı, Çankırı-Çorum Havzasındaki karasal Tersiyer çökel istifleri üzerinde yüksek çözünürlüklü palinolojik incelemeler gerçekleştirerek elde edilmiş veriler ile paleo-ortam ve paleoiklim şartlarını ortaya koymaktır.

Çankırı-Çorum Havzası içerdiği potansiyel hidrokarbon ve endüstriyel evaporitik mineral rezervleri ile Orta Anadolu’nun önemli havzalarından biridir. Neo-Tetis Okyanusunun kuzey kolunun geçmişteki konumunu sınırlayan İzmir-Ankara-Erzincan Kenet Zonu içerisinde yer alan havza, Neo-Tetis Okyanusunun kuzeye Sakarya Kıtası altına dalması ile oluşmuş bir yay-önü havzasıdır. Bugün Çankırı-Çorum Havzası, Orta Anadolu’da, sedimantasyondaki kısa kesiklikler haricinde neredeyse devamlı sayılabilecek ve kalınlığı yaklaşık 4 km olan çökel istifi ile benzersiz bir havzadır (Kaymakçı, 2000).

Birgili vd. (1975) Çankırı-Çorum Havzasının petrol olanaklarını ortaya çıkarmak amacıyla yaptıkları çalışmada Tersiyer birimlerini ayrıntılı olarak incelemiş, 1:25.000 ölçekli

*Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.

Şekil 1- Çankırı-Çorum Havzası stratigrafik korelasyon tablosu.

28

jeoloji haritasını yapmış ve formasyon olarak adlandırmışlardır. Daha sonra bölgenin jeolojisi, stratigrafisi ve tektoniğine yönelik yapılan çalışmaları da içeren Çankırı-Çorum Havzası stratigrafik korelasyon tablosu şekil 1’de verilmiştir. Havzadaki ilk formal adlandırma olması nedeniyle bu çalışmada Birgili vd. (1975) adlandırması kullanılmıştır.

ÇALIŞMA YÖNTEMİ

Çankırı il merkezi güneyinde, Süleymanlı Köyü’nün hemen arkasında Bayındır Formasyonu ile başlayan, Kızılırmak ve Bozkır Formasyonları ile devam eden ve toplam kalınlığı 175m olan bir ölçülü kesit boyunca palinolojik inceleme amaçlı örnekler alınmıştır (Şekil 2).

Örneklerin palinomorf içerikleri şekil 3’deki polen diyagramında gösterilmiştir. Paleoiklim ve paleo-ortam çalışmalarında palinolojik analizler ile ostrakod verilerinin karşılaştırılması önemli bir yer tuttuğundan, palinolojik inceleme amaçlı alınan örneklerde ostrakod analizleri de gerçekleştirilmiştir. Örneklerin ostrakod içerikleri şekil 4’deki tabloda verilmiştir.

BULGULAR

Polen Zonları ve Vejetasyon Değişimi

Süleymanlı ölçülü stratigrafi kesitinden tanımlanan palinomorflar ile çizilmiş olan palinolojik diyagram, polenlerdeki değişimler göz önüne alınarak ve CONISS (Grimm, 1987) programı kullanılarak üç zona ayrılmıştır (Şekil 3). Ayrıca bu zonlar içerisinde alt-zonlar tanımlanmıştır.

1a Zonu Pinus ve Cathaya’nın devamlı mevcudiyeti ve Pinus’un baskınlığı ile tanımlanmaktadır. 1b Zonu Cedrus ve Carya’nın ilk ortaya çıkışı ile 1a Zonundan ayrılır. Bu zonda Pinus’un baskınlığı, Cathaya’nın hemen hemen devamlı mevcudiyeti yanında otsul polenler Chenopodiaceae–Amaranthaceae, Asteraceae–Asteroideae and Dipsacaceae ile temsil edilmektedir.

2a Zonu Cathaya ve otsul bitkilerin yüzdelerindeki artış ile ve termofil bitkilerin mevcudiyeti ile Zone 1’den ayrılmaktadır. Taxodiaceae, Engelhardia ve Sapotaceae ile temsil edilen termofil bitkiler %1’den daha düşük değerlere sahiptir. Abies, Juglans,

Şekil 2- Süleymanlı ölçülü stratigrafi kesiti.

29

Şeki

l 3- S

üley

man

lı öl

çülü

stra

tigta

fi ke

siti

palin

oloj

ik d

iyag

ram

ı.

30

Taxodiaceae, Poaceae ve Asteraceae–Cichorioideae ilk kez bu zonda görülür. 2b Zonu çok düşük polen içeriği ile karakterize edilir ve Pinus baskın türdür. Bu zonda otsul bitkiler çok az sayıdaki Poaceae, Chenopodiaceae–Amaranthaceae ve Asteraceae–Asteroideae polenleri ile temsil edilir. Düşük polen içeriğine sahip olan 2c Zonu, otsul bitkilerin tür çeşitliliği ve sayısal bolluk değerlerindeki artış ile 2b Zonundan ayrılır.

3a Zonu başat tür Pinus yanında Poaceae ve Asteraceae – Asteroideae’nin baskınlığı ile karakterize edilir. Bu zon zengin polen içeriği ve çok sayıda yapraklı ağacın mevcudiyeti ile Zone 2’den ayrılır. 3a Zonu içerisinde Cathaya, Tsuga, Abies ve Cedrus yüzdelerinde dalgalanmalar görülürken Acer, Platycarya, Ranunculaceae, Caryophyllaceae, Ephedra, Centaurea, Senecio, Scorzonera, Eryngium, Cephalaria ve Artemisia ilk kez ortaya çıkar. 3b Zonu Cedrus, Quercus, ve Acer’in yok olması yanında yüksek yüzdelere sahip Cathaya ve düşük yüzdelere sahip Abies ile 3a Zonundan ayrılır. Bu zon başat tür Pinus yanında Poaceae ve Asteraceae–Asteroideae’nin baskınlığı ile karakterize edilir. 3b Zonu içerisinde Cathaya ve Tsuga yüzdelerinde dalgalanmalar görülürken Alnus, Jasminum, Rosmarinus, Valeriana ve tatlı su algi Concentricites ilk kez ortaya çıkar.

OstrakodlarSüleymanlı ölçülü stratigrafi kesiti boyunca

alınan ve incelenen örneklerden 31 tanesinde ostrakod faunasına rastlanmıştır. Elde edilen ostrakod fosillerinden 5 cinse ait 11 tanesi tür bazında tanımlanmış, 4 adedi ise cins düzeyinde bırakılmıştır. Böylece toplam 15 tür tanımlanmıştır. Bu türler; Candona (Candona) decimai Freels, Candona (Candona) parallela pannonica Zalanyi, Candona (Caspiocypris) cf. pontica Sockac, Cyprideis anatolica (Bassiouni), Cyprideis seminulum Reuss, Cyprideis tuberculata (Mehes), Cyprideis pannonica (Mehes), Cyprideis torosa (Jones), Cyprideis trituberculata Krstic, Cyprideis sp., ?Heterocypris sp., Ilyocypris gibba Ramdohr, Ilyocypris bradyi Sars, Ilyocypris sp. ve Limnocythere sp. türleridir (Şekil 4).

TARTIŞMA

Geç Miyosen Vejetasyon Değişimleri

Bu dönem için Pinus’un baskın varlığı, orta-yükselti elemanlarının mevcudiyeti ve

otsul bitkilerin nadir bulunması karakteristiktir. Kozalaklı ağaçların polenleri, özellikle Pinus, sakkat polenlerin uzak mesafelere taşınabilme kapasitesinin fazlalığı nedeniyle (Suc ve Drivaliari, 1991) genellikle örneklerde bol bulunsa da, orta-yükselti (Cathaya ve Cedrus) ve yüksek-yükseltide (Abies) yetişen kozalaklı ağaçların dikkate değer oranlarda Pinus’a eşlik etmesi, ılıman bir kozalaklı ağaç ormanının varlığını göstermektedir.

Yaprak döken meşe (deciduous Quercus), her dem yeşil meşe (evergreen Quercus), Carya, Pterocarya, Juglans ve Tiliaceae gibi mezotermik elemanların tanımladığı kozalaklı ağaç ve yaprak döken ağaçlardan oluşan bir karışık orman Zone 2a’yı karakterize etmektedir. Aynı zamanda otsul bitkilerin yüzdelerindeki artış açık alan vejetasyonundaki genişlemeyi göstermektedir. Az miktarda olmakla birlikte mega-mezotermik bitkilerin (Engelhardia, Taxodiaceae, Sapotaceae) varlığı daha sıcak iklim koşullarının varlığına işaret etmektedir.

Zone 2b’de pek çok mega ve mezotermik bitki ile mezo-mikrotermik kozalaklı ağaçların yok oluşuyla kozalaklı ağaç ve yaprak döken ağaçlardan oluşan karışık orman büyük bir değişime uğramıştır. Otsul bitkilerdeki azalmaya rağmen açık alanlar yine mevcuttur. Aynı zamanda Pinus daha düşük yüzdelerle temsil edilmektedir. Bu zonda toplam polen sayısı az olmakla birlikte tüm polenler çok iyi korunmuş durumdadır. Bu da, polenlerin seyrek olmasının nedeninin uygun olmayan korunma koşullarından ziyade az sayıda otsul bitkinin yaşamasına izin veren ve neredeyse tüm ağaçların yok olmasına neden olan iklimsel koşullar olduğunu göstermektedir.

Daha sonra, Zone 2c’de açık alanalar Dipsacaceae, Chenopodiaceae –Amaranthaceae, Poaceae ve Asteraceae ile kaplanmıştır. İlk iki otsul bitki ailesinin varlığı ve göreceli bolluğu kurak koşulların varlığına işaret edebilmektedir.

Pliyosen Vejetasyon Değişimleri

Pliyosen’in başlamasıyla Süleymanlı florasında ani bir zenginleşme görülmektedir. Yüksek ve orta-yükselti kozalaklı ağaçlarındaki ani çoğalma ve pek çok yaprak-döken ağaç türü ile otsul bitki türlerinin floradaki mevcudiyeti, karasal polen kayıtları ile ortaya koyulan Avrupa paleovejetasyonu ile uyum içerisindedir

31

Şeki

l 4- T

anım

lana

n os

trako

dlar

ın S

üley

man

lı öl

çülü

stra

tigra

fi ke

sitin

deki

dağ

ılım

ları,

kro

nost

ratig

rafik

düz

eyle

ri ve

yaş

am o

rtam

ları.

32

(Suc, 1984; Popescu, 2001, 2006; Popescu vd., 2006a, 2006b).

Günümüzde kuzeydoğu Asya’da nemli, ılıman koşullarda ve ortalama sıcaklıklarda 2000-3500 m rakımda yaşayan Tsuga’nın (Farjon, 1990), incelenen örneklerde Pliyosen başlangıcında ortaya çıkışı ve Pliyosen boyunca devamlı mevcudiyeti bu dönemde Çankırı Havzasında ılıman koşulların varlığına işaret etmektedir. Kış sıcaklıklarına karşı çok duyarlı olan Tsuga (An, 2014), kozalaklı ağaçlar içerisinde yaz kuraklıklarına karşı en dayanıksız olan cinstir (Farjon, 1990). Pliyosen döneminde Tsuga’nın dalgalanan (fluctuating) yüzdelerle varlığı sıcaklık değişimlerini yansıtmaktadır.

Paleoiklim

Süleymanlı ölçülü stratigrafik kesitinde incelenen örneklerde tanımlanan bitkilerin güncel ekolojik ve iklimsel gereksinimleri göz önüne alınarak sentetik bir polen diyagramı çizilmiştir (Şekil 5). Bu diyagramda, bitkilerin ekolojilerine dayanarak gruplandırma aşağıdaki şekilde yapılmıştır (Fauquette vd., 2006; Jimenez-Moreno, 2006).

1. Mega-mezotermik elemanlar (Taxodiaceae, Engelhardia, Sapotaceae, Platcarya)

2. Cathaya

3. Mezotermik elemanlar (deciduous Quercus,

Carya, Pterocarya, Carpinus, Juglans, Ulmus/Zelkova, Fraxinus, Tiliaceae, Acer, Alnus, Fagus, Oleaceae, Castanea–Castanopsis type)

4. Pinus ve kötü korunmuş Pinaceae

5. Mezo-mikrotermik elemanlar (Cedrus, Tsuga)

6. Mikrotermik elemanlar (Abies, Picea)

7. Akdeniz kserofitleri (evergreen Quercus, Olea)

8. Otsul ve çalılık bitkiler (Poaceae, Asteraceae/Asteroideae, Brassicaceae, Apiaceae, Amaranthaceae/ Chenopodiaceae, Dipsacaceae, Valerianaceae, Caryophyllaceae, Ephedra, Artemisia, Centaurea, Helianthemum, Jasminum, Scrophulariaceae).

Wick (2000) karasal bitki ekosistemlerinin değişen çevresel koşullardan çok net etkilendiğini ve en küçük iklim değişikliklerinin polen kayıtlarında, diğer tüm verilerden farklı olarak, çok belirgin olduğunu göstermiştir. Buradan hareketle, Çankırı Havzası örneklerinde pek çok mezotermik ve mezo-mikrotermik bitki türünün bulunması çökelme döneminde ılıman iklim koşullarının mevcudiyetini göstermektedir.

Pinus ve Cedrus’un birlikte bulunması yüksek yağış mevcudiyetini gösterir (Van Hoeve, 2000). Buradan hareketle incelenen örneklerin bazılarında Cedrus ve Pinus’un birlikte görülmesi ancak bazılarında Cedrus’un

Şekil 5- Süleymanlı ölçülü stratigrafik kesiti örneklerinin sentetik polen diyagramı.

33

bulunmaması ortam nemliliğindeki değişmeleri yansıtmaktadır.

Günümüzde Poaceae daha nemli şartlarda yaşarken Asteraceae kurak alanlarda görülmektedir ve buradan hareketle polen diyagramlarında Poaceae/Asteraceae oranı bir iklim indisi olarak kullanılabilmektedir (Popescu, 2006). Bu indis kullanılarak, incelenen Çankırı örneklerinde Pliyosen döneminde nemlilik koşullarının değişiklikler gösterdiği görülmektedir.

Nicel paleoiklim parametreleri elde etmek için, Süleymanlı ölçülü stratigrafik kesitinden elde edilen palinolojik veriler bir arada olma yaklaşımı (Coexistence Approach Method; Mosbrugger ve Utescher, 1997) yöntemi ile incelenmiştir (Şekil 6). Elde edilen sonuçlara göre geç Tortoniyen’de Çankırı Havzasında, Köppen iklim sınıflandırmasında, C iklim tipine karşılık gelen (Kottek vd., 2006), ılıman (MAT ~14–20 °C) ve nemli (MAP ~800–1600 mm) iklim koşulları mevcut olmuştur. Bazı örneklerde MPdry değerinin 60 mm olması

Şekil 6- Bir arada olma yaklaşımı (Coexistence Approach Method) ile elde edilen Süleymanlı ölçülü stratigrafik kesiti iklim kayıtları. Gri bantlar: coexistence aralıkları, kareler: ortalama değerler, MAT: yıllık ortala-ma sıcaklık, MAP: yıllık ortalama yağış, CMT: en soğuk ayın sıcak-lığı, WMT: en sıcak ayın sıcaklığı, MPdry: en kurak ayın ortalama yağışı, MPwet: en yağışlı ayın ortalama yağışı, MPwarm: en ılıman ayın ortalama yağışı.

34

çökelme sırasında bir kurak dönemin varlığını gösterirken en ılıman ayın yağış değerlerinin göreceli yüksek oluşu yaz kuraklıklarının yaşanmadığına işaret etmektedir.

Bir arada olma yaklaşımı (Coexistence Approach Method) ile ortaya koyulan erken Pliyosen’de, Miyosen dönemine göre göreceli, kurak koşulların varlığı yağıştaki azalmaya bağlı olarak gelişen palinomorflardaki otsul formların yüksek bolluğu ile uyum içerisindedir. Pliyosen döneminde Çankırı Havzasındaki sıcaklıklar, günümüzden en azından 2–3 °C daha yüksektir ve bu değerler küresel ılıman koşullar ile uyum içerisindedir (Mosbrugger vd., 2005). Geç Tortoniyen günümüzden daha nemli iken (MAP ~500mm), Pliyosendeki şartlar günümüz yağış rejimi ile aynı olmalıdır.

Tuzluluk Değişimleri

Tanımlanan ostrakod faunası baskın olarak Cyprideis, Candona ve Ilyocypris cinslerinden oluşmakta ve bu cinsler euryhalin ve tatlı su karakterlerini yansıtmaktadır (Morkhoven 1963). Meisch 2000 yılındaki araştırmasında özellikle Cyprideis torosa Jones’nın ‰1 ila ‰40 arasındaki tuzlulukta yaşam ortamı bulabileceği fakat baskın olarak ‰2–5 ‰16.5 arası tuzluluklardaki gölcük, lagün, delta ve tuz göllerinde yaşadığından bahsetmiştir. Bununla birlikte Cyprideis türleri ile Ilyocypris türlerinin birlikte bulunması ile tuzluluk ‰5 civarını (oligohalin) aşmaz (Meisch, 2000; Nazik vd., 2008). Ayrıca Candona türleri ise başlıca tatlı su ortamını karakterize etmesine rağmen bazı türleri oligohalinden meiomesohalin ortamlara da uyum sağlamıştır (Morkhoven, 1963). Bu bilgiler S-36, S-37 örneklerinin Ilyocypris içermesi ile bu örnek alanının tuzluluğunun düşük olduğunu kanıtlar (Şekil 4).

SONUÇLAR

1. İncelenen örneklerde tanımlanan palinoflora, Çankırı Havzasında Geç Miyosen’de bir çam ormanının varlığını göstermektedir.

2. Tortoniyen sonlarında (MN 12) havzada mega-mezotermik vejetasyon mevcuttur ve bir arada olma yaklaşımı (Coexistence Approach Method) verileri nemli, ılıman iklim koşullarının mevcudiyetini göstermektedir.

3. Pliyosen başlarında, geniş yapraklı ağaçlar ve orman altı bitki örtüsü olarak otsul bitkilerdeki (Poaceae ve Asteraceae) belirgin artışla, vejetasyon karışık orman şekline dönüşmüştür. Havzada pek çok mezotermik ve mezo-mikrotermik bitki türünün varlığı ve bir arada olma yaklaşımı (Coexistence Approach Method) analizleri ile elde edilen sayısal veriler, iklimsel koşulların günümüzden daha ılıman olduğunu göstermektedir.

4. Pliyosen içerisinde, geç Tortoniyen’e kıyasla, oldukça kurak dönemlerin var olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, Tsuga bolluğundaki değişimler ve bir arada olma yaklaşımı (Coexistence Approach Method) bulguları Pliyosen’de döngüsel yağış değişikliklerinin varlığına işaret etmektedir.

5. İncelenen örneklerde tanımlanan ostrakod türleri, Bayındır ve Kızılırmak formasyonları’nın çökelim sürecinde havzada baskın olarak tatlı su ve acı su ortamlarının hüküm sürdüğünü göstermektedir. Ayrıca örneklerin çökelimi sırasında pek çok kez tuzluluk değerlerinde değişiklikler olmuştur.

DEĞİNİLEN BELGELER

Akyürek, B., Bilginer, E., Çatal, E., Dağer, Z., Soy-sal, Y., Sunu, O. 1980. Eldivan-Şabanözü (Çankırı) Hasayaz-Çandır (Kalecik-Ankara) dolayının jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No : 6741, Ankara (yayımlanmamış).

An, Z. 2014. Late Cenozoic climate change in Asia: Developments in Palaeoenvironmental Re-search 16. Springer, Netherlands.

Aziz, A.D. 1973. İskilip civarı ile güney ve güneybatı-sının detay jeolojisi ve petrol olanakları. Ma-den Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No : 6132, Ankara (yayımlanmamış).

Birgili, Ş., Yoldaş, R., Ünalan, G. 1975. Çankırı-Ço-rum Havzası’nın jeolojisi ve petrol olanakla-rı. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No : 5621, Ankara (yayımlanmamış).

Farjon, A. 1990. Pinaceae, drawings and descripti-ons of the genera. Regnum Vegetabile 121, Koeltz Scientific Books, 330p.

35

Fauquette, S., Suc, J.-P., Bertini, A., Popescu, S.-M., Warny, S., Taoufiq, N.B., Villa, M.-J.P., Chikhi, H., Feddi, N., Subally, D., Clauzon, G., Ferrier, J. 2006. How much did climate force the Messinian salinity crisis? Quanti-fied climatic conditions from pollen records in the Mediterranean region. Palaeogeography Palaeoclimatology Palaeoecology 238 (1-4), 281–301.

Grimm, E.C. 1987. CONISS: a FORTRAN 77 prog-ram for stratigraphically constrained cluster analysis by the method of incremental sum of squares. Computer Geoscience 13, 13–35.

Hakyemez, Y., Barkurt, M. Y., Bilginer, E., Pehlivan, Ş., Can, B., Dağer, Z., Sözeri, B. 1986. Yap-raklı-Ilgaz-Çankırı-Çandır dolayının jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No : 7966, Ankara (yayımlanmamış).

Jiménez-Moreno, G. 2006. Progressive substitution of a subtropical forest for a temperate one during the middle Miocene climate cooling in central Europe according to palynological data from cores Tengelic-2 and Hidas-53 (Pannonian Basin, Hungary). Review of Pa-laeobotany and Palynology 142, 1–14.

Karadenizli, L. 2011. Oligocene to Pliocene palae-ogeographic evolution of the Çankırı-Çorum Basin, Central Anatolia, Turkey. Sedimentary Geology 237, 1-29.

Kaymakçı, N. 2000. Tectono-stratigraphical evolu-tion of the Çankırı Basin (Central Anatolia, Turkey) Ph.D. thesis Geologica Ultraiectina, No. 190. Utrecht University, The Netherlands (247p.).

Kottek, M., Grieser, J., Beck, C., Rudolf, B., Rubel, F. 2006. World Map of the Köppen–Geiger climate classification updated. Meteorol. Z. 15, 259–263.

Meisch, C. 2000. Freshwater Ostracoda of Western and Central Europe. Suswasserfauna von Mitteleuropa 8/3. Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg.

Morkhoven, F. P. M. van. 1963. Post Paleozoic Ost-racoda. Elsevier, 244 s.

Mosbrugger, V., Utescher, T. 1997. The coexisten-ce approach — a method for quantitative

reconstructions of Tertiary terrestrial palae-oclimate data using plant fossils. Palaeoge-ography Palaeoclimatology Palaeoecology 134, 61–86.

Mosbrugger, V., Utescher, T., Dilcher, D. 2005. Ce-nozoic continental climatic evolution of Cent-ral Europe. Proc. Natl. Acad. Sci. 102 (42), 14964–14969.

Nazik, A., Türkmen, İ., Koç, C.,Aksoy, E., Avşar, N., Yayık H. 2008. Fresh and Brackish Water Ostracods of Upper Miocene Deposits, Argu-van/Malatya (Eastern Anatolia). Turkish Jour-nal of Earth Sciences 17, 481–495.

Popescu, S.M. 2001. Repetitive changes in Early Pliocene vegetation revealed by highresoluti-on pollen analysis: revised cyclostratigraphy. Review of Palaeobotany and Palynology 120 (3), 181–202.

Popescu, S. M. 2006. Late Miocene and early Plio-cene environments in the southwestern Black Sea region from high-resolution palynology of DSDP Site 380A (Leg 42B). Palaeogeog-raphy Palaeoclimatology Palaeoecology 238 (1-4), 64–77.

Popescu, S. M., Krijgsman, W., Suc, J.-P., Clauzon, G., Marunteanu, M., Nica, T. 2006a. Pollen record and integrated high-resolution ch-ronology of the early Pliocene Dacic Basin (southwestern Romania). Palaeogeography Palaeoclimatology Palaeoecology 238 (1-4), 78–90.

Popescu, S. M., Suc, J. P., Loutre,M. F. 2006b. Early Pliocene vegetation changes forced by eccentricityprecession. Example from Southwestern Romania. Palaeogeography Palaeoclimatology Palaeoecology 238 (1-4), 340–348.

Sevin, M., Uğuz, M. F. 2011. 1:100 000 ölçekli Tür-kiye Jeoloji Haritaları No.147, Çankırı-G31 paftası, Ankara.

Suc, J. P. 1984. Origin and evolution of the Medi-terraneae vegetation and climate in Europe. Nature 307, 429–432.

Suc, J. P., Drivaliari, A. 1991. Transport of bisaccate coniferous fossil pollen grains to coastal se-diments: an example from the earliest Plio-

36

cene orb Ria (Languedoc, Southern France). Review of Palaeobotany and Palynology 70, 247–253.

Van Hoeve, M.K. 2000. Cyclic changes in the late Neogene vegetation of northern Greece. LPP Contribution Series No. 12, Utrecht (131pp.).

Wick, L. 2000. Vegetational response to climatic chan-ges recorded in Swiss Late Glacial lake sedi-ments. Palaeogeography Palaeoclimatology Palaeoecology 159, 231–250.