1

Ders: OseanografyaKonu: Akdeniz Havzası Hakkında Genel Bir DeğerlendirmeDanışman: Yrd. Doç. Dr. Beyhan ÖZTÜRKHazırlayan: Ali KÜLAH (110204048)

2

İÇİNDEKİLER• Avrupa Fiziki Haritası• Akdeniz Havzası Fiziki Haritası• Akdeniz Havzası’nın Oluşumu• Akdeniz (Mediterranean Sea) Havzası’nın Genel Özellikleri• Akdeniz Havzası’nın İklim Özellikleri• Akdeniz Havzası’nın Hidrografik Özellikleri• Akdeniz Havzası’nda Görülen Akıntılar• Okyanuslardaki Yüzey Akıntıları Haritası• Dünya Suları’nın Tuzluluğu Haritası• Akdeniz Havzası’nın Tuzluluk Haritası• Akdeniz Havzası’nın Rüzgar Hızı, Yüzey Sıcaklığı ve Pigment

Konsantrasyonu (Klorofil gibi.) Haritaları• Dünya Batimetri Haritası • Akdeniz Havzası Batimetri Haritası • Akdeniz Havzası’nda Bulunan Denizler• Akdeniz Havzası’nda Bulunan Boğazlar• Akdeniz Havzası’nda Bulunan Körfezler• Akdeniz’de Bulunan Adalar• KAYNAKÇA

3

4

Akdeniz Havzası Fiziki Haritası ( Avrupa Fiziki Haritası’ndan düzenlendi.)

Kaynak: http://www.hgk.msb.gov.tr/CografiUrunKatalogu/tematik/sayfa30.asp

5

Akdeniz Havzası’nın OluşumuAkdeniz, İki Yılda Oluştu

Cebelitarık Boğazının Derinliği Esas Alınarak Yapılan Araştırma ve Hesaplamalara Göre, Dolma İşleminin Birkaç Bin Yılı Bulduğuna İşaret Edilen Akdeniz'in, Yaklaşık 5.5 Milyon Yıl Önce İki Seneden Daha Kısa Sürede Dolduğu Hesaplandı.

Cebelitarık boğazının derinliği esas alınarak yapılan araştırma ve hesaplamalara göre, dolma işleminin birkaç bin yılı bulduğuna işaret edilen Akdeniz'in, yaklaşık 5.5 milyon yıl önce iki seneden daha kısa sürede dolduğu hesaplandı.

Nature dergisinin son sayısında yayımlanan yeni araştırmada ise, çökelti katmanları yeni yöntemlerle incelendi. Hesaplamalarda da çökeltilerin içerdiği biyolojik çeşitlilik göz önünde tutuldu.

Barselona'daki Bilimler Akademisinden Daniel Garcia-Castellanos başkanlığındaki ekibin araştırmasına göre, Akdeniz bir zamanlar okyanusla bağlantısı olmayan kapalı denizdi. Cebelitarık, o zamanlar okyanusla Akdeniz'i ayırıyordu. 50 bin ila 400 bin yıllık dönem boyunca Akdeniz'in suyu buharlaşma sonucu iyice azaldı. Deniz seviyesi, bugünkünden 1500 ila 2700 m düştü. Tuz oranı arttı.

Afrika'yı Avrupa'ya bağlayan kara parçası (Cebelitarık) birden kırıldı ve okyanus suları, bugünkü Amazon nehrinden bin kat daha hızla akarak Akdeniz'i doldurmaya başladı. İki yıla varmadan Akdeniz suyla doldu.

Araştırmacıların hesabına göre, Atlantik sularının saatte 300 km hızla hücum ettiği Akdeniz'de sular, günde 10 metreden fazla yükseldi.

Kaynak: http://www.denizhaber.com/HABER/20227/1/akdeniz-cebelitarik-nature-dergisi.html (Link Ex)

6

Akdeniz (Mediterranean Sea)’in Genel Özellikleri

• 30° ve 46° N enlemleri ile 5° 50' W ile 36° E boylamları arasında yer alır.• Jeolojik devirlerde Avrasya kıtasını Afrika kıtasından ayıran Tethys adlı eski büyük bir

denizin kalıntılarının biçimlendirdiği Akdeniz, Sicilya ve Tunus arasında derinliği 400 metreyi geçmeyen bir eşiğin ayırdığı çok derin doğu ve batı havzalarından oluşmaktadır.

• Üç kıta arasında (Asya, Avrupa, Afrika) bulunan Akdeniz; batıda en fazla derinliği -284 m olan Cebelitarık Boğazı ile Atlas Okyanusu’na, Süveyş Kanalı ile Hint Okyanusu’na bağlanan kıtalararası bir denizdir.

• Akdeniz, Marmara Denizi dahil olmak üzere, yaklaşık 970.000 mil (’lik bir alanı kaplar.• Tabanı oldukça arızalı olan Doğu Akdeniz’de Akdeniz ve Ege Denizi’ni birbirinden

ayıran Girit ada yayı, son derece arızalı bir tabana sahiptir. Faylanma sonucu oluşmuş sırt ve çukur alanlar adeta birbirini takip eder. Girit ada yayının güney kesiminde Akdeniz’in en derin yerlerini oluşturan hendekler (3518, 3456 ve 3365 m) bulunur.

• Akdeniz kıyılarının İskenderun ve Mersin körfezleri dışında kıta sahanlığı çok dardır. Akdeniz kıyı çeşitliliği yönünden zengindir. Örneğin, Kaş-Finike arasında Dalmaçya tipi kıyı egemendir.

• Suyu nispi olarak sıcak olan Akdeniz, yıl boyunca değişen ve karakteristik özelliği olarak tanımlanan yüzey akıntılarının etkisi altında bulunmaktadır. Akdeniz'de seviye değişimi az, ancak sürekli olan med-cezir hareketleri yaşanmaktadır.

7

Doğu Akdeniz tabanının fizyografik birimleri (Wong ve ark. 1971)

8

9

• Dip yapısı, havzayı bir tortu tuzağı haline getirdiğinden Akdeniz suyunun dolaşımı çok karmaşıktır. Dikey karışım için yaklaşık 250 yıl gerekmektedir.

• Akdeniz'in toplam deniz suyu hacmi yaklaşık tür. Nehirlerin(), yağışların ( ) ve Çanakkale Boğazı'ndan gelen akıntısının () Akdeniz'e katkısı Cebelitarık yoluyla Atlantik'ten geçen akıntı karşısında önemli değildir. Bu durumda Akdeniz'in yenilenme süresi 90 yıl olarak ortaya çıkmaktadır

• Akdeniz kıyıları; kıyı, delta ovaları ve rölyeflerle bölünmüş bir görünümdedir. Kuş uçuşu uzunluğundaki kıyı, çoğu kez sarp bir biçimde denize inen dağlar ve birbirine bitişik rivieralarca bölünmüştür.

• Akdeniz yüzeyinin yoğun bir şekilde yağış almasına rağmen, düzensiz dağılım nedeniyle bazen gruplar ya da takımadalar halinde bir araya gelmiş olan adalar yeterince beslenememektedir. Bu nedenle tatlı su kaynakları sınırlı olan bu adaların birçoğunda su sıkıntısı yaşanmaktadır.

• Akdeniz, klorofil yönünden fakir, balık son derece az, adeta denizlerin çölü olarak nitelendirilebilir. Balıkçılık nehir ağızlarındaki dar alanlarda yapılır.

• Akdeniz’de buharlaşma fazla, dökülen akarsu azdır. Su bütçesi Karadeniz ve Atlas okyanusundan giren su ile dengelenir.

• Yazın 25-26 °C olan su sıcaklığı, kışın 14-15 °C dir.• Kışın soğuk ve kuru kuzey yönlü rüzgarlar suyu hem soğutur ve hem de

buharlaştırır. Yüzeyin soğuk suları derine dalarken oksijeni de derine taşır. Rodos civarında tekrar yüzeye çıkan su alanına Rodos Döngüsü denir. Burası balık yönünden zengindir.

10

http://video.nationalgeographic.com/video/oceans-narrated-by-sylvia-earle/oceans-mediterranean?source=relatedvideo

• Yer hareketleri yönünden aktif olan Akdeniz kıyıları boyunca, yükselme ve çökmeler meydana gelmiştir. Nitekim Alanya- Gazipaşa arasında -2 m derinlikte bulunan yalıtaşları, kıyının çöktüğünü; Alanya Fığla-Dalta burnu arasında görülen eski kıyı izleri, kıyının yükseldiğini kanıtlar.

11

Akdeniz Havzası’nın İklim Özellikleri

Akdeniz Havzası’nda kurak mevsimin süresi (Grenon, 1988’den yararlanılmıştır.)

12

• Deniz suyu sıcaklığı Şubat ayında 15-17 °C, Ağustosta ise 26-28 °C dolayındadır. Bu değerler, Batı Akdeniz’de 2-3 °C kadar daha düşüktür.

Karadeniz ve Akdeniz’in üstte kış, altta yaz durumunu gösteren izotermler (Cognetti ve Sara’ya göre Koçataş’tan)

Kış durumu

Yaz durumu

13

Akdeniz Havzası’nda yıllık ortalama yağışlar (Grenon, 1988’den yararlanılmıştır.)

14

Akdeniz Havzası’nın Hidrografik Özellikleri

• Akdeniz, yaklaşık ’lik yüzey alanı ile dünyanın en büyük kapalı havza niteliğindeki denizidir.

• Akdeniz ile bağlantısı bulunan Karadeniz ise, yaklaşık 'lik bir yüzey alanı ile Akdeniz'in 1/6 büyüklüğündedir.

• Karadeniz, 'lük hacmi ile Akdeniz'in hacminden yaklaşık yedi kat küçüktür (Med-Hycos, 1998).

• Akdeniz Havzası'nın toplam drenaj alanı, yukarı Nil havzası göz önüne alınmadan yaklaşık olarak bilinmektedir.

• Toplam havzanın %42'sini oluşturan 21 nehir havzası, 'nin üzerinde havza büyüklüğüne sahip olan nehir havzalarıdır. Bu parçalı yapının nedeni de havzada birçok adanın yer almasıdır. Bu adalar, 'lik bir büyüklükle havzanın %6'sını oluşturmaktadır.

• Akdeniz'e akan akarsuların havzaları göz önüne alındığında, geliştirilebilir yüzeysel su kaynakları açısından Kuzey Akdeniz ülkelerinin, Güney ve Doğu Akdeniz ülkelerine nazaran çok avantajlı olduğu ortaya çıkmaktadır.

15

Havza/Althavza Toplam alan (km^2) Düküldüğü Deniz Komşu olduğu ülkeler Havzada bulunan göllerRhone 98.000 Akdeniz İsviçre, Fransa, İtalya Emosson gölü, Geneva gölüEbro 85.800 Akdeniz Andorra, İspanya, Fransa …Po 74.000 Akdeniz Avusturya, İsviçre, Fransa, İtalya Maggiore gölü, Lugano gölüMaritza /Arda, Tundja 52.600 Akdeniz Türkiye, Bulgaristan, Yunanistan …Vardar 23.750 Akdeniz Makedonya, Yunanistan Dojran gölüStruma 18.079 Akdeniz Bulgaristan, Yunanistan, Makedonya, …Drin 17.900 Akdeniz Arnavutluk, Yunanistan, Karadağ, SırbistanOhrid gölü, Prespa gölü, Skadar gölüNeretva 8.100 Akdeniz Bosna-Hersek, Hırvatistan …Vijose 6.519 Akdeniz Arnavutluk, Yunanistan …Nestos 5.613 Akdeniz Bulgaristan, Yunanistan …Isonzo 3.400 Akdeniz İtalya, Slovenya …Krka 2.500 Akdeniz Bosna-Hersek, Hırvatistan …

Akdeniz’de bulunan nehir havzaları (Drainage Basin of the Mediterranean Sea’dan düzenlendi)

16

17

18

Kaynak: http://siteresources.worldbank.org/INTAFRNILEBASINI/About%20Us/21082459/Nile_River_Basin.htm

19Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/File:River_Nile_map.svg

Nil nehri, 6850 km uzunluğunda ve 2.8 km genişliğindedir. Nil nehri havzası 3.400.000 ’lik bir alanı kaplar. Tanzanya ve Kenya’dan doğar; uzun bir yol aldıktan sonra Akdeniz’e dökülür. Havza içerisinde bulunan göller: Victoria gölü, Kyoga gölü, Albert gölü, Tana gölü ve Nasser gölüdür. Nil nehrinin komşu olduğu ülkeler: Kenya, Güney Sudan, Sudan, Etiyopya, Mısır dır.

20

• Nil, Akdeniz'e boşalan kıta sularına çok az katkıda bulunurken; İsrail ve Libya'dan gelen akışlar ise ihmal edilebilir düzeydedir.

• Nil'den yüzyılın başında yılda yaklaşık su Akdeniz'e boşalırken; bugün bu su miktarı yılda 'e inmiştir.

• Akdeniz'e boşalan su miktarında %12 oranında azalma olduğu ve bunun büyük bir bölümünü Nil nehrinin sularının kullanımından kaynaklandığı belirtilmektedir

Akdeniz Havzası kıyı ülkelerinin her birinden gelen yıllık ortalama debiler ( ) (Grenon, 1988).

21

Akdeniz Havzası’nda Görülen Akıntılar

Yoğunluk (tuzluluk) ve Seviye Farkı Akıntısı • Farklı sıcaklık ve yoğunluğa (tuzluluk) sahip su kütlelerinin birbirine kavuştuğu

boğazlarda akıntılar meydana gelir. • Soğuk ve sıcak denizlerin karşılaşma alanlarında, soğuk su yoğun olduğundan alt

akıntı, yoğunluğu az olan sıcak su ise üst akıntı oluşturur. • Tuzluluk farkı olan su kütlelerinin karşılaştığı yerlerde, tuzluluk oranı fazla olan alt

akıntı, tuzluluk oranı az olan ise üst akıntı oluşturur. • Denizlerin boğazlarla birleştikleri yerde beslenme kaynaklarının farklılığından dolayı

az da olsa seviye farkları oluşur. Buralarda seviyesi yüksek olan denizden seviyesi düşük olan denize doğru akıntı oluşur.

• Yurdumuzda, Karadeniz’den Akdeniz’e doğru üst akıntı, Akdeniz’den de Karadeniz’e doğru alt akıntı olmasında yoğunluk ve seviye farkı etkilidir.

22Akdeniz’de görülen Yoğunluk (tuzluluk) ve Seviye Farkı Akıntıları

Akdeniz’in doğusu, bağlantılı olarak Ege ve Marmara denizleri, su bütçesi açığını, Cebelitarık yerine daha yakın olan Türk Boğazları’ndan karşılamaktadır. Ayrıca tıpkı Cebelitarık Boğazında da Türk Boğazlarında olduğu gibi ters yönlü alt ve üst akıntılar vardır. Su talebi ise çok tuzlu Akdeniz akıntısı altta, az tuzlu Atlas Okyanusu veya Karadeniz akıntısı üstte olmak üzere karşılanır. Akıntıların debileri birbirine eşit olmayıp hep Akdeniz lehine gelişir.

23Map of surface currents compiled by H. Lacombe and P. Tchernia

• Akdeniz’de ülkemiz kıyıları boyunca doğudan batıya doğru devam eden bir akıntı mevcuttur. Bu akıntı, Doğu Akdeniz kıyılarını takip ederek İskenderun Körfezi’nden batıya doğru yönelir.

24

https://www.youtube.com/watch?v=-hJmjoowwGU

25

Okyanuslardaki Yüzey Akıntıları Haritası

Kaynak: http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8q_1.html

26

Dünya Suları’nın Tuzluluğu Haritası

Kaynak: http://www.zmescience.com/ecology/map-of-earths-salinity-released-by-nasas-aquarius/#!JsB3q

27

Akdeniz Havzası’nın Tuzluluk Haritası

Kaynak: http://odv.awi.de/fileadmin/user_upload/odv/data/MedatlasII/MedatlasII_allTS_Salinity_5m.gif

28

• Bir kıtalararası deniz olan Akdeniz’de tuzluluk bir hayli yüksektir. Ortalama ‰ 30-35 olan tuzluluk, Doğu Akdeniz’de Kıbrıs adasının güneyinde ‰ 39.5’e kadar yükselir. Derinlikle tuzluluk düşmemekte olup deniz dibine kadar ‰ 38 seviyesinde kalır.

Karadeniz ve Akdeniz’in eş tuzluluk eğrileri (Tchernia’ya göre Kocataş’dan)

29

Akdeniz Havzası’nın Rüzgar Hızı, Yüzey Sıcaklığı ve Pigment Konsantrasyonu (Klorofil gibi.) Haritaları

Kaynak: http://www.photolib.noaa.gov/bigs/fish2204.jpg

30

Dünya Batimetri Haritası

31

Akdeniz Havzası Batimetri Haritası (Dünya Batimetri Haritası’ndan düzenlendi.)

Kaynak: http://www.gebco.net/data_and_products/gebco_world_map/ (Link Ex)

32

Akdeniz Havzası’nda Bulunan Denizler

• Alboran Denizi• Balearic Denizi• Ligurian Denizi• Tiren Denizi• Adriyatik Denizi• İyon Denizi• Ege Denizi• Girit Denizi

33

Kaynak: http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/medsea.gif

34

Akdeniz Havzası’nda Bulunan Boğazlar

• Cebelitarık Boğazı, İspanya ile Fas arasında,• Bonifacio Boğazı, Korsika adası ile Sardinya adası arasında,• Sicilya Boğazı, Sicilya adası ile Tunus arasında,• Messina Boğazı, İtalya Yarımadası ile Sicilya adası arasında,• Otranto Boğazı, İtalya yarımadası ile Arnavutluk arasında,

35Kaynak: http://www.geoatlas.com/en/maps/europe-eu-1/mediterranean-sea-4002

36

Kaynak: http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/gibraltar.htm

Cebelitarık Boğazı, İspanya ve Fas arasında yer alır. 60 km uzunluğunda ve 44 km genişliğinde; en derin yeri ise -426 m.'dir.

37

Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Strasse_von_Bonifacio.png

Bonifacio Boğazı, Korsika ile Sardinya adaları arsında yer alır. Genişliği 11 km kadardır.

38

Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Strait_of_Sicily_map.png

Sicilya Boğazı, Sicilya adası ile Tunus arasında yer alır. Genişliği yaklaşık 160 km dir.

39

Kaynak: http://queenvictoria.wordpress.com/2009/04/22/strait-of-messina/

Messina Boğazı, İtalya yarımadası ile Sicilya adası arasında yer alır. Uzunluğu 28.8 km ve en geniş yeri 4.8 km; en dar noktasında genişliği 3.3 kilometredir.

40

Otranto Boğazı, İtalya yarımadası ile Arnavutluk arsında yer alır. Uzunluğu 100 km, genişliği 1.3 km kadardır.

Kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/Otranto_Bo%C4%9Faz%C4%B1

41

Akdeniz Havzası’nda Bulunan Körfezler

• Napoli Körfezi, Güney İtalya’da• Gabes Körfezi, Tunus’un doğusunda• Lions Körfezi, Fransa’nın güneyi ve İspanya’nın doğusunda,• Sirte Körfezi, Kuzey Libya’da• Antalya Körfezi, Antalya’nın güneyinde• Mersin Körfezi, Güney Türkiye'de• Edremit Körfezi, Kuzeybatı Türkiye'de• Gökova Körfezi, Güneybatı Türkiye'de

42Kaynak: http://www.geoatlas.com/en/maps/europe-eu-1/mediterranean-sea-4002

43

Kaynak: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/itgulfofnaples.htm

Napoli Körfezi, yarım daire biçimindeki körfezin genişliği 16 km'dir.

44Kaynak: http://www.welt-atlas.de/map_of_tunisia_2-98

Gabes Körfezi; uzunluğu 100 km, genişliği 60 km dir.

45

Kaynak: http://prophecyexperimentalzone.blogspot.com.tr/2013/01/france-00-nostradamus-warns-france.html

46

Kaynak: http://www.telegraph.co.uk

47

Kaynak: http://www.turkeytravelplanner.com/Maps/antalya_region.html

48

1

2

3

4

5

6

Akdeniz’de Bulunan Adalar

Balearic Islands, Spain

Sardinia Island, Italy

Corsica Island, France

Sicily Island, Italy

Malta Island, Greece

Crete Island, Greece

49

Alan: 4.992 km²

Kaynak: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/balearic.htm

50

Kaynak: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/sardinia.htm

Alan: 24.090 km²

51

Kaynak: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/corsica.htm#.U2dlt1dkWP8

Alan: 8,680 km2

52

Kaynak: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/sicily.htm

Alan: 25.711 km²

53

Kaynak: http://www.worldmapsinfo.com/map-of-moldova-europe.html

Alan: Malta 237 km², Gozo 68 km²

54

Kaynak: http://www.bookturkeytrips.com/travel-agency-istanbul/Explore-Turkey/593/World-Maps/Greek-islands/Crete-island

Alan: 8,336 km²

55

Kaynak: http://grovesparesort.com/visit-cyprus-island-features/

Alan: 9.251 km²

56

Kaynak: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/grsantorini.htm

Alan: 73 km²

57

Santorini'nin denizden panoramik görünümü

58

• Akdeniz Havzası (http://www.imo.org.tr/resimler/dosya_ekler/92d3109efc9e64a_ek.pdf)• The Mediterrenean Sea (http://www-g.oca.eu/cerga/gmc/kids/cd/pdfus/Med.pdf) • Drainage Basin of the Mediterranean Sea• (http://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/water/blanks/assessment/mediterranean.pdf)• İnternet Kaynakları:http://www.oltacilar.com/denizlerimizin-temel-ozellikleri-t7549.html?s=de50cf5a38550e3a32634e97286f5455&amp

http://www.cografyatutkudur.com/akinti/akinti.html

http://www.sureyelken.com/genel/deniz-akintilari/

http://global.britannica.com/EBchecked/topic/372694/Mediterranean-Sea

KAYNAKÇA