ra 2008 turkiye insan haklari raporu

THV Trkiye nsan Haklar Vakf

Trkiye nsan Haklar Raporu 2008

S. Erdem Trkz Evren zer Nadia Di MaggioDzelti: Nart Bozkurt

Ankara, Nisan 2009

Trkiye nsan Haklar Vakf Yaynlar (59)

ISBN: 978-975-7215-68-8

Trkiye nsan Haklar Vakf, Trk Medeni Yasasna gre kurulmu, hkmet d ve bamsz bir kurulutur. Stats 30 Aralk 1990 tarihli ve 20741 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.

Bu rapor, THVnin Adana, Ankara, Diyarbakr, stanbul ve zmirdeki Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezlerinin ve vakfta gnll olarak alan birok insann katksyla hazrlanmtr.

Basm Tarihi: 10.04.2009 500 adet baslmtr.

Yayna Hazrlk BULU Tasarm ve Matbaaclk Hizmetleri San. Tic. Bahriye ok Cad. 9/1 Beevler/Ankara Tel : (312) 222 44 06 Faks: 222 44 07 [email protected] E-posta: [email protected]

Bask ve Cilt Szkesen Matbaaclk Tic. Ltd. ti. VOGSAN Matbaaclar Sanayi Sitesi 558. Sok. No: 41 Yenimahalle/Ankara Tel: (312) 395 21 10

NDEKLERNSZ .......................................................................................................................................................... 1 YAAM HAKKI.......................................................................................................................................... 71- Siyas Cinayetler, Bombal Saldrlar ve Yasad rgt Cinayetleri ........................................... 7 1.1- Davalar ....................................................................................................................................... 27 2- Yargsz nfaz, Dur htar, Rastgele Ate Ama Olaylar ..............................................................33 2.1. Yargsz nfaz, Dur htar, Rastgele Ate Ama Olaylar Sonucu Meydana Gelen Yaralanmalar ..................................................................................................................................... 38 3- Faili Mehul Cinayet Vakalar...........................................................................................................42 4- Kayplar............................................................................................................................................... 43 5- Faili Mehul, Yargsz nfaz, Kayp Davalar ..................................................................................44 6- Kara Maynlar ....................................................................................................................................48 7- Gneydouda Operasyonlar ve Saldrlar.................................................................................... 51 8- Sivil atmalar ...................................................................................................................................69 9- Hak Savunucularna Tehditler..........................................................................................................76 10- Ergenekon Davas .............................................................................................................................79 11- pheli Asker lmleri ...................................................................................................................90 12- i lmleri ......................................................................................................................................93 13- AHM Kararlar.................................................................................................................................98

K GVENL HAKKI......................................................................................................................991- Gzaltnda lm Olaylar ................................................................................................................99 1.1- Gzaltnda lm Davalar .....................................................................................................101 2- kence ve Kt Muamele Olaylar ...............................................................................................102 2.1- kence Davalar.......................................................................................................................126 2.2- Okullar ......................................................................................................................................128 2.3- Hastaneler .................................................................................................................................131 2.4- zel Gvenlik Grevlileri ......................................................................................................131 2.5- Zabta Memurlar.....................................................................................................................133

III

2.6- ocuk Yuvalar ve Yal Bakmevleri ....................................................................................135 2.7- Resmi Uygulamalar.................................................................................................................135

CEZAEVLER VE NSAN HAKLARI ..............................................................................................1391- Cezaevlerinde Olaylar ve Basklar ................................................................................................140 2- Cezaevlerinde pheli lm, ntihar ya da ntihar Teebbsleri Vakalar .............................157 3-Tedavisi Engellenen Tutuklu ve Hkmller ...............................................................................162

DNCE VE FADE ZGRL ............................................................................................1651- fade zgrl ...............................................................................................................................167 1.1- Davalar ve Soruturmalar ......................................................................................................167 1.2- Yarglanan ve Tutuklu Gazeteciler ........................................................................................228 1.3-Yarglanan, Yasaklanan ve Toplatlan Kitaplar.....................................................................230 2- letiim zgrl ...........................................................................................................................232 2.1- Basn Kanunu ...........................................................................................................................232 2.2- Basn zgrl ......................................................................................................................232 2.3- nternet Siteleri .........................................................................................................................237 2.4- Televizyon Kanallar ...............................................................................................................243 2.5- Yayn Yasaklar .........................................................................................................................243

TOPLANTI VE GSTER ZGRL .......................................................................................2471- 15 ubat Abdullah calann Teslim Edilmesi .............................................................................248 2- 8 Mart Dnya Kadnlar Gn.........................................................................................................251 3- 21 Mart Newroz Bayram ................................................................................................................253 4- 1 Mays i Bayram ........................................................................................................................258 5- 1 Eyll Dnya Bar Gn ..............................................................................................................262 6- Sosyal Hak Eylemleri .......................................................................................................................263 7- Sava ve Nkleer Enerji Kart Gsteriler....................................................................................264 8- eitli Toplant ve Gsteriler ..........................................................................................................267

RGTLENME ZGRL .........................................................................................................2791- Demokratik Kurumlarn Yasal Faaliyetlerini Engellemeye Ynelik Giriimler .....................279 1.1- Davalar......................................................................................................................................281 2- Kurumlarn Binalarna Ynelik Saldrlar ....................................................................................282

IV

3- Parti, Demokratik Kitle rgt, Meslek Odalar, Sendikalar vb. Kurumlarn Binalarna Yaplan Basknlar................................................................................................................................. 285 3.1- Gzaltna Alnanlar ve Tutuklananlar ..................................................................................287

KRT SORUNU .................................................................................................................................... 2931- Krtlere Ynelik Saldrlar ve Ayrmclk ..................................................................................... 295 2- Krtenin Kullanmnn nndeki Engeller .............................................................................. 301 3- Gvenlik Sorunu .............................................................................................................................. 302 3.1- Kara Harektnn Kronolojisi ............................................................................................... 303 4- Koruculuk Uygulamalar-Ajanlk Dayatmalar........................................................................... 304 4.1- JTEM Faaliyetleri ................................................................................................................... 305 5- 5233 sayl Terrden ve Terrle Mcadeleden Doan Zararlarn Karlanmas Hakkndaki Kanun ..................................................................................................................................................... 306 6- DEP Milletvekillerinin Yarglanmas ............................................................................................. 308 7- Abdullah calan, mral Cezaevi ve zolasyon Sorunu ............................................................. 309 7.1- Abdullah calana Verilen Hcre Cezalar ......................................................................... 310 Ek 1- Trkiye ve 2008 Ylnda Verilen Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM) Kararlar ....... 313 Ek 2- Trkiye Hakknda Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin 2008 Kararlar (Tablo) ..................329 Ek 3- AHMnin 1998-2008 Kararlar .......................................................................................................351 Ek 4- Kerem Altparmak, kenceyi Nasl Bilirsiniz?-Trkiyede Orantsz G Kullanma Sorunu ........................................................................................................................................................... 355 Ek 5- Murat Paker, Engin eber Katledildi: kence, Yeniden ....................................................... 383 Ek 6- Yargtay Karar: Kabolu/Oran Davas ....................................................................................... 387 Ek 7- ebnem Korur Fincanc, kence Atlas .................................................................................... 417 Ek 8- Nee Dzel, Yavuz nenle Sylei: Polis Gzaltnda Organ Paralyor ........................... 419

V

KISALTMALARAB AHM AHS AKP AKPM ANAP AP BBP BES BM BMMYK CHP CK CMUK CMK CPT GD HD DBP DEHAP DETAK DHA DGM DHKP-C Avrupa Birlii Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Avrupa nsan Haklar Szlemesi Adalet ve Kalknma Partisi Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi Anavatan Partisi Avrupa Parlamentosu Byk Birlik Partisi Bro Emekileri Sendikas Birlemi Milletler BM Mlteciler Yksek Komiserlii Cumhuriyet Halk Partisi Ceza nfaz Kanunu Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu Ceza Muhakemesi Kanunu Avrupa kenceyi nleme Komitesi ada Gazeteciler Dernei ada Hukukular Dernei Demokrasi ve Bar Partisi Demokratik Halk Partisi Devrimci Tutsak Aileleri Birlii Dicle Haber Ajans Devlet Gvenlik Mahkemesi Devrimci Halk Kurtulu Partisi-Cephesi HABER-SEN HADEP HAK-PAR HEP HRW HD ILO P KADEK KDP KESK KHK DSK DSP DTP DYP ETM-SEN EMEKL-SEN EMEP ESP GBT G-DER Devrimci i Sendikalar Konfederasyonu Demokratik Sol Parti Demokratik Toplum Partisi Doru Yol Partisi Eitim, Bilim ve Kltr Emekileri Sendikas Tm Emekliler Sendikas Emein Partisi Ezilenlerin Sosyalist Platformu Genel Bilgi Taramas G Edenler Sosyal Yardmlama ve Kltr Dernei Basn Yayn ve letiim Emekileri Sendikas Halkn Demokrasi Partisi Haklar ve zgrlkler Partisi Halkn Emek Partisi Human Right Watc (nsan Haklar zleme rgt) nsan Haklar Dernei Uluslararas alma rgt i Partisi Krdistan zgrlk ve Demokrasi Kongresi Krdistan Demokrat Partisi (Kuzey Irak) Kamu Emekileri Sendikalar Konfederasyonu Kanun Hkmnde Kararname

KONGRA-GEL Krdistan Halk Kongresi

VI

MAZLUM-DER nsan Haklar ve Mazlumlar in Dayanma Dernei MGK MHP MT MLKP MKP MYK OHAL DP TP PKK PM RP RTK SES SHP SDP SP SPY TAYAD TBB TBMM Milli Gvenlik Kurulu Milliyeti Hareket Partisi Milli stihbarat Tekilat Marksist Leninist Komnist Parti Maoist Komnist Parti Merkez Yrtme Kurulu Olaanst Hal zgrlk ve Dayanma Partisi zgr Toplum Partisi Krdistan i Partisi Parti Meclisi Refah Partisi Radyo ve Televizyon st Kurulu Salk ve Sosyal Hizmet Emekileri Sendikas Sosyal Demokrat Halk Partisi Sosyalist Demokratis Partisi Sosyalist ktidar Partisi Siyasi Partiler Yasas Tutuklu Aileleri Yardmlama Dernei Trkiye Barolar Birlii Trkiye Byk Millet Meclisi

TCY TGC THD THV TKB TKKO TMMOB TMY TM TSK TTB TUHAD

Trk Ceza Yasas Trkiye Gazeteciler Cemiyeti Temel Haklar ve zgrlkler Dernei Trkiye nsan Haklar Vakf Trkiye htilalci Komnistler Birlii Trkiye i Kyl Kurtulu Ordusu Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Terrle Mcadele Yasas Terrle Mcadele ubesi Trk Silahl Kuvvetleri Trk Tabipleri Birlii Tutuklu ve Hkml Aileleriyle Yardmlama Dernei Tutuklu ve Hkml Yaknlar Dernei Trkiye i Sendikalar Konfederasyonu Tm Yarg ve nfaz Kurumlar alanlar Sendikas Yarglar ve Savclar Birlii Yznc Yl niversitesi renci Dernei Yurtsever zgr Genlik Hareketi Yksek retim Kurulu

TUYAB TRK- TM-YARGISEN YARSAV YDER YGEH YK

VII

NSZ2008 yl nsan Haklar Evrensel Bildirgesinin Birlemi Milletler (BM) tarafndan yaynlannn 60. yldr. Bu nedenle geen yln deerlendirmelerine balarken insan haklar alannda uluslararas ortammzla ilgili birka olguya deinmek gerekir. nce, Bildirgeyi yaynlayan BMnin, kurulu belgelerinde balca ama olarak belirlenen, Dnyada Barn tesis edilmesi meselesine bakalm. 60 yl sonra dnya, en kanl savalara sahne olmaya devam ediyor. Afrikada (Ruanda ve evresi), Kafkasyada (Rusya-Grcistan), Ortadouda (Filistinde, 2009 yl balarnda Gazzede, Lbnanda), ve zellikle Irakta, Asyada (Afganistan, Pakistan, Hindistan), Gneydou Asyada (Tayland, Kamboya, Sri Lanka), Latin Amerika lkelerinde (Kolombiya, Bolivya) sava adeta bir yaam biimi haline geldi. Sivillerin urad kayplar ok yksek. Uluslararas Ceza Mahkemesi (UCM), Sudan Cumhurbakan El Beirin 300.000 sivilin ldrlmesinin sorumlusu olarak tutuklanmasna karar verdi. Time Dergisinin 23 Mart 2009 tarihli saysnda verilen bilgiye gre, Irakta 2008 ylnda saldr ve patlamalarda len sivillerin says dokuz bin kadardr. Bu rakam 2006da yirmi yedi bin, 2007de yirmi drt bindir. 2003ten beri sre giden atmalarda lenlerin toplam says yz bini amtr. Sava sularnn insanla kar sularn ilendii, sistematik ikencenin merulatrld, ikence tanmnn daraltld ve ikencenin uluslararas su ortakl halinde uyguland bir dnyada yayoruz. Guantanamo ikence ss, Ebu Garip Cezaevi, terr sulamasyla zgrlklerinden alkonulmu insanlar tayan gizli uaklar ve bu uaklarn konduu Avrupa lkeleri, gizli sorgulama merkezleri ve gizli CIA cezaevleri, su ortaklnn unsurlarn ve kantlarn oluturdu. Ayrca, Evrensel Bildirgenin zerinden 60 yl gemesine ramen sava sulularnn ve ikencecilerin cezasz kald bir dnyada yayoruz. Evrensel Bildirgenin 60. yldnmnde zetle sylemek gerekirse; glnn gsz, zenginin fakiri, aznln ounluu ynettii, ezdii bir dnya dzeni hkm sryor. Bakalm, geen yln sonunda Cumhurbakanl seimlerini kazanan Barak Obama, ABDyi dnyada sevilmeyen lkeler sralamasnda birinci lke durumuna getiren sava politikasn deitirebilecek mi? Dnya genelinde -hzl ve genel- ku bakndan sonra, Trkiyenin insan haklar karnesi hakknda bir kir edinmek maksadyla, kurucusu olduu Avrupa Konseyinin denetim ve yarg mekanizmalar erevesinde baz istatistiklere bakalm. Trkiye, Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin (AHM) yaynlad rakamlara gre yurttalar tarafndan en fazla ikayet edilen ye lkeler arasnda Rusya Federasyonundan sonra ikinci, ve Avrupa nsan Haklar Szlemesinin ikence yasan dzenleyen 3. maddesini ihlal ettii -gemi yllarda yaplan bavurulardan kabul edilen 34 bavuru 2008de karara baland- iin de 1. sradadr. AHM, kabul edilebilir bavurular nedeniyle alan ikence davalarnda AHSnin ikence yasan dzenleyen 3. maddesinin ihlal edildiine dair kararlarn alnabilmesi iin soruturma aamalarnda usulne uygun olarak hazrlanm belgelere ve geerli kant olabilecek adl tp raporlarna gerek vardr. 2008 yl iinde AHM,Trkiyenin bu madde kapsamnda ikence yasan 3 kez; insanlkd ve onur krc muamele yasan 30 kez ,ihlal ettiine karar vermitir, ve yine 3. maddeyle ilgili olarak 24 davada Trkiyenin etkili soruturma gerekletirmediine hkmetmitir. Cezaszlk ne yazktr ki uluslararas hukuk ortam iin de geerlidir. Trkiyede kural haline gelmi olan cezaszla arpc bir rnek yine 2008 ylnda grld. 19 Aralk 2000de gerekletirilen ve adna Hayata Dn denen cezaevlerine ynelik operasyonlarda ikisi gvenlik grevlisi olmak zere 34 kii yaamn yitirmiti. Bu nedenle almTrkiye nsan Haklar Vakf

1

nsz


olan davalar 2008 ylnda sre amna urad ve dosyalar kapatld. Bu rneklere, Bildirgenin 60. yldnmnde yarg srelerinin uluslararas ve ulusal vahim durumunu anlatmak iin deinmek istedik. Vakfmzn Yllk nsan Haklar Raporlarnn giri ksmnda, son bir yln insan haklar genel manzarasn anlatmaya altk bugne kadar. 2008 yln deerlendirirken ayn manzara ile kar karya kaldmz grdk. 18 yldan beri yazlanlarn/yaananlarn z itibariyle hemen hi deimediini grmenin zntsn ncelikle belirtmek istiyoruz. lkemizde temel hak ve zgrlklere ynelik vahim ihlaller devam ediyor. Hkmetler toplumun gerek demokrasi taleplerine kulak asmyor. nsan haklar, demokrasi, hukuk devleti ve aznlk sorunu alanlarnda salklatrma ve gelitirme sylemlerinin ve iddialarnn zellikle 1999 ylndan beri -ABnin Trkiyeyi yelie aday lke olarak kabul ettii tarihten beri- gndemimizi fazlasyla megul etmesine ramen Trkiye insan haklar alannda sorunlu bir lke olmaktan kurtulamyor. Sivilleme ve hukuk devleti olma yolunda engeller kalkmyor. Trkiye asker-polis devleti manzarasn deitiremiyor/deitirmiyor. Ynetim Kurulumuzun son yllk grev dnemi yukarda zetle anlatmaya altmz ortamda geti. AB ile uyum ad altnda -2000 ylndan itibaren- balatlan iyilemeler, reformlar, niformallarn icazeti erevesinde snrl kald. AB zirvesi 2005 ylnda -tam yelik mzakere srecini balatma karar alncaya kadar- kstlara ramen siyasal ve demokratik yaammzda bir iyilemeden sz edebiliriz. Ancak AKP Hkmeti, tam yelik mzakere srecinin balamas kararndan sonra, gvenlik glerinin terrle mcadelede zaafa uradklar gerekesiyle yasalar yeniden gzden geirilmesi taleplerine kulak ast. Bu talepleri karlamak zere de 2005 ylndan itibaren TMY, TCK ve CMKde deiiklikler yapld, iyilemelerde geri adm atld. Olaanst hal koullarna geri dnld. Bylece, hkmet, zgrleme demokratikleme programn durdurdu. Gvenliin salanmasna, terrle mcadele stratejisine ncelik verdi. Bu duraksamann temel nedeni 1986 ylndan beri devam etmekte olan Savatr. Bu savaa temel tekil eden Krt sorunudur. lkemizde terrle mcadele stratejisi ya da resm konsept, Krt halkn hedef almaktadr ve terr kavram ve tanm da dorudan Krt halknn varlyla zde tutulmaktadr. Hemen her Krdn muhalif ya da muvafk- potansiyel terrist olduuna dair resm anlay deimemektedir, deimemitir. Kant, sregelmekte olan, i sava benzeri atmadr. Bu atma, asker, siyas, kltrel ve sosyal boyutlar olan geni kapsaml bir atmadr; Krt halkn, Trk halkyla kar karya getirmekte, iki halk arasndaki gerilim yeni krlmalarla derinlemektedir. htilaf halklar arasnda da iddete dnme riski tamaktadr. Krtler, Trkiyenin deiik il ve ilelerinde ayrmcla uramakta, almalar engellenmekte, Krte konutuklar gerekesiyle haklarnda soruturma almakta, iyerleri tahrip edilmekte, dvlmekte ve baz kavgalardan sonra polisler tarafndan geldikleri yrelere geri gnderilmektedir. Endie ile belirtmek gerekir ki bu gidii durduracak ya da deitirecek bir niyet ya da giriim 2008 ylnda da olmad. Parlamentodaki mutlak ounlua sahip ve tek parti hkmeti kurma olanana erimi olan AKP iradesini kullanmad. Bar ve demokrasi perspekti de akan kan durdurmaya amacna ynelik deildi. Devletin lkesi ve milletiyle blnmez btnlnn tehdit altnda olduu iddias ve bunun toplumda yaratm olduu korku zerine ina edilmi rk bir ideoloji, geen yl da hkm srd. Blgede isizlik alk ve Batya doru srekli g sistematik bir asimilasyon program olarak uygulanmakta, Krt halk mutlak bir ambargo ile kar karya bulunmaktadr. Demokrasi ve Bar konular, TSKnin yan sra AB ile pazarlk da AKP tarafndan seimlerde oylarn arttrma arac olarak kullanld. Bugne kadar atlan admlarn en cesaretlisi ve en nemlisi olan TRT6 yaynlar bile kapsaml ve ortaklam iradelerle belirlenmi bir adm olmaktan uzaktr, sreklilii gvence altnda deildir. Ancak bu resm Krte yayn, hala dava aldn grmemize ramen Krte kullanm nedeniyle alm olan davalarn bir sre ierisinde sona ermesine yol aabilir. Hkmetin bu yaklam, Krt dilinin yaamn her alannda; Lozan Antlamas ve TC Anayasasna aykr olarak, konulmu olan yasan sona erdirilmesinde ileri bir admdr. dil yasa, temel sorunun bir sonucu ve parasdr. Temel sorun Krt kimliinin inkr edilmesidir. Bu temel 2Trkiye nsan Haklar Vakf


nsz

sorunda zme ulalabilmesi iin de, eitlik temelinde kapsaml, kurumsal ve acil bir toplumsal uzlamaya gerek vardr. Sorunun zn gz ard ederek atlan admlar zm getirmeyecektir. Sava hali Trkiyeyi otoriter, baskc, pazulu bir demokrasi ile ynetmenin ve her trl hak ihlalinin gerekesi olmaya devam edecektir. Zalimin ve mazlumun hem siyas olarak hem de sosyal olarak srekli varl zerine kurulu bu senaryo, tm topluma, yaammzn kendisi ve deimez alternatifsiz gerei gibi sunulmaktadr. Sistem-statko kendini hep bu alternatifsizlik dayatmasyla yeniden retmitir. Sava; statkoyu ayakta tutan ve ona can veren bir mekanizma olarak kurallarn topluma kabul ettirmeye devam ediyor. 2007 ylnda gndeme getirilen yeni bir anayasa hazrlanmas ya da mevcut 1982 Anayasasnn deitirilmesi, bu temel sorunu temelden zme kavuturacak bir biimde deerlendirilebilirdi. fade zgrl salayacak dzenlemelere gidilebilirdi. Toplumun demokratikleme yanllarn heyecanlandran bu sre Trban Yasan kaldrma amacyla snrl bir Anayasa deiikliiyle sonuland. Da fare dourdu. Ancak Krt sorunu zerinden yaplan bu genel deerlendirmeyle birlikte, statkonun bir baka sorununu da, siyas slam sorununu deerlendirmeye eklemek gerekir. Zira bu sorun, genel manzara iinde srekli grnmektedir. 2007 ylnda sistemin i elikileri olarak yaanan -2008 yln da etkileyen- olaylar zerinden bu sorunu deerlendirebiliriz. Bylece deimeyen insan haklar ve demokrasi manzarasnn bir baka unsuruna da ihmal etmemi oluruz. AKP, 2007 Temmuzunda yaplan seimlerin ncesinde laiklik kart bir misyonla siyaset yapt gerekesiyle; TSKnin ve onun desteiyle oluturulan Cumhuriyet Mitinglerinde kendini gsteren toplumsal muhalefetin, ana muhalefet partisi CHPnin ve Anayasa Mahkemesinin ak hede haline gelmi ve bir lm kalm sreci yaamtr. Cumhurbakanl seimleri de benzer skntlarla gereklemitir. AKP bu badireli sreci galibiyetle kapadktan, Genelkurmay Bakan ile Dolmabahe Saraynda, ABD Bakan ile Beyaz Sarayda grtkten sonra prestijini yeniden ihya edecek admlar atmtr. lk admla, askerle aray dzeltmeye ynelmitir. Kuzey Iraka dzenlenecek operasyonun tezkeresi TBMMden gemi ve operasyon 21 ubat 2008 gn balatlmtr. TSK Kuzey Iraka girdikten iki gn sonra ikinci bir admla, kendi tabanna hitap etmitir. Cumhurbakan Abdullah Gl, trban niversitelerde serbest brakmak zere AKP ve MHPnin birlikte hazrlad ve TBMMde 12 ubat 2008 gn kabul edilen, Anayasann 10. ve 42. maddelerini deitiren kanunu onaylamtr. Bu admlar, baarl olup olmadklar bir yana, AKPyi diriltmi 2008 ylnda belirginleen nc admla da her trl ekonomik ve siyasal toplumsal muhalefete -Newroz toplantlarna,1 Mays kutlamalarna, iilerin hak arama mitinglerine- ynelik susturma ve ezme politikasn uygulamtr. Babakan Recep Tayyip Erdoan Krt kkenli yurttalara kar vatandan gerekirse silah kullanabileceini ifade etmi i sava kkrtcl yapmtr. 2004 yl sonrasnda yaplan yasal deiikliklerle koruma altna alnan ve yetkileri arttrlan polis gc n plana karak yaam hakkna ynelik pervaszca vahim ihlallerine byle bir ortamda ynelmitir. Bu erevede baz nemli vakalar hatrlayalm. 2008 ylnda yaam hakk alannda ciddi ihlaller gerekleti. Faili mehul cinayetlerin says 2000 ylndan beri en yksek seviyeye ulat ve 30 kii yaamn yitirdi. Yargsz infaz/dur ihtar/rastgele ate ama sonucu 37 kii ldrld. Gzaltnda ya da cezaevinde, pheli olarak nitelediimiz, lm vakalar says 47ye ulat. THVnin tedavi merkezlerine ikenceye maruz kaldklar iddiasyla bavuranlarn toplam says da 425dir. 2008 yl iinde ikenceye maruz kalanlarn says ise 269tir. Bu rakamlar da geen yln rakamlarndan yksektir. Yetkisi arttrlan ve yasal koruma altna alnan gvenlik grevlilerinin ve cezaevi grevlilerinin 2008 ylndaki bu pervasz eylemlerinden bir tanesi rtbas edilemedi, Trkiyenin gndemine oturdu. Engin eber adl yurttan cezaevinde ldrlmesi zerine, medyann ve kamuoyunun duyarllk gstermesiyle gvenlik glerinin yaam hakkna ynelik iddeti konuulmaya baland. Adalet Bakan Mehmet Ali ahin, eberin ailesinden bir ilk oluturarak zr diledi. Bu sre ierisinde Vakfmzn yaam hakk ihlalleri ve ikence uygulamalaryla ilgili yaynlad raporlar uzun sre gazete ve TV yaynlarnda yer ald. Vakf yneticileri en ok izlenen TRT ve zel TV haber bltenlerinde ve zel programlarnda konumaTrkiye nsan Haklar Vakf

3

nsz


olana buldular. Gnlk gazete ve haftalk dergilerde rportajlara katldlar. kencenin nlenmesi projesi kapsamnda yaynlanan kitaplarmz, kence Atlas gibi belgesel yaynmz, kenceye Tolerans Belgeseli, bu srete ilgi uyandrd. kencenin sistematik olarak uyguland bir ortamda, Adalet Bakanl; TTBnin yrtclnde ve dokmanlarda Vakfmzn da katkda bulunaca ifade edildii bir proje erevesinde stanbul Protokolnn eitimini balatt. 5500 hekim, hkim ve savcnn iki yl sreyle ikencenin hukuk ve tbb etkin soruturulmas ynnde eitilmesi kukusuz nemli bir gelimedir. Avrupa Komisyonunun nanse ettii bu projenin kadrolar oluturulurken Vakfmzla dorudan ya da dolayl ilikisi olan uzman arkadalarmzn eitim kadrolarna alnmamas da eletiriye deer bir uygulamadr. Siirt, Van, Yksekova, Hakkri, zmirde Valiler Newroz kutlamalarna izin vermedi. DTP nclnde yaplan kutlamalara polis ar ve orantsz g kullanarak mdahale etti. lenler-yaralananlar oldu. Van, Yksekova ve Hakkride Vakfmz adna incelemeler yapan ve Cokun sterci, Alp Ayan, Mehmet Antmen ve Hlya pnardan oluan heyetin hazrlad; Newroz Kutlamalar ve Sonrasnda Yaanan Olaylarla lgili Rapor yerinde anlatmlardan elde edilmi bilgileri tespit etmi gerekleri kamuoyuna aktarmtr. Bu illerdeki barl kutlamalar, Bolu ve Konyadan getirilmi takviye evik Kuvvetlerin de katlmyla polis mdahalesine urad, iddetle kanla bastrld. Gvenlik gleri cop, sopa, tazyikli su, gaz bombas plastik ve gerek mermi kulland. 4 kii yaamn yitirdi, 35 i gvenlik grevlisi olmak zere yzlerce kii yaraland, 249 kii gzaltna alnd, onu ocuk olmak zere 71 kii tutukland. Yurttalarmz olaylar srasnda yaam hakk, ikence yasa, ifade zgrl, toplanma ve gsteri zgrl, basn zgrl, konut dokunulmazl ve mlkiyet hakk ihlalleri yaad. Btn bunlarn yan sra yurttalarmz, gvenlik glerinin ahlk deer, etnik-kltrel zellikler ve siyasal gr ve inanlar hedef alan tutum, davran, kfr ve hakaretleri nedeniyle nefrete ve ayrmcla maruz kalmtr. Btn bu olanlar yurttalar zerinde adeta bir halk sal sorunu, yaygn ve ar bir travmatik etki yaratmtr. Bu tespitler, ne yazk ki, nsan Haklar Evrensel Bildirgesinin 60. yldnmnde Trkiyede bildirgenin hemen tm maddelerinin ihlal edilmekte olduunu anlatmaktadr. Sorumlular da cezasz kalmaktadr. Blgede asker operasyonlar 2008 ylnda da kesintisiz devam etti. Dokmantasyon Merkezimizin verilerine gre; Yl iinde gerekleen 232 atmada, 146 asker/568 militan/23 geici ky korucusu/2 sivil/3 polis memuru yaamn yitirdi. 269 asker/9 militan/31 korucu/9 sivil/10 polis memuru yaraland. 45 mayn patlamasnda 29 sivil ld, 51 kii yaraland. Geen yl 48 askerin intihar ettii akland. Ancak bir adl tp raporunda lmn srttan giren bir kurunla gereklemi olduu yazl olduu halde, intihar olarak kayda gemi olmas intiharlar pheli bir hale sokmaktadr. 1 Mays kutlayanlar da iddete maruz kald. 1 Mays kutlayanlar Babakan ayaktakm olarak niteledi. Deiik illerden takviye evik kuvvet getirildi. stanbulda gvenlik grevlileri DSK binasna tazyikli su, biber gaz ve coplarla saldrd. stanbul halk gn boyunca ilan edilmemi bir skynetim yaad. iler memurlar avukatlar dvld, basn mensuplarnn kolu krld, olaylarn yaknndan geen yurttalar da bu iddetten nasibini ald. 1 Maysta ikence ve kt muamele stanbul sokaklarndayd. 74 kii yaraland, 2851 kii stadyumda 1 gn boyunca resmi ilemleri yaplmakszn gzaltnda tutuldu, sadece 4 kii tutukland. Kamuoyuna ...lkede muhafazakr, ayrmc ve otoriter eilimler ykselmekte buna mukabil insan haklarna ynelik duyarllkta byk bir anma yaanmaktadr. Bu kayg verici gidiatn ba sorumlusu AKP Hkmetidir. (...) bata stanbul Valisi Muammer Gler olmak zere tm sorumlular istifaya aryoruz aklamasn yaptk. 2008 ylna Trkiyede, Ergenekon soruturmalar ve davas, en nemli siyas ve adl gndemi oluturdu. Bu kapsamda TSKde grev yapm en st komutanlar orgeneraller -asker darbe- emekli Tugeneral Veli Kk ve asker/sivil arkadalar -terr eylemleri dzenledikleri, baz faili mehul cinayetleri ve eylemleri organize ettikleri- gerekeleriyle gzaltna alnd, tutukland. Pek ok ga teci, yarg mensubu, siyaseti de benzer bir sre yaad. Bu gelime, ordu iindeki darbe eilimleriyle, heveslileriyle ve onlarla ibirlii iinde olan sivillerle hesaplama, niformallarn glgesinden kurtarma yolunda atlm nemli ve bir ilk adm olarak deerlendirildi. Bu deerlendirmeler 4Trkiye nsan Haklar Vakf


nsz

i kamuoyunda olduu gibi d kamuoyunda da, zellikle AB ortamnda, yaygn olarak yapld. Derin devletle yzlemenin ve onu yarglamann gereklilii konusunda nsan Haklar Dernei ve Trkiye nsan Haklar Vakf bandan beri ve srekli olarak gr beyan etmitir. Ergenekon davasna atfedilen misyonun baaryla sonulanmas kukusuz hepimizin isteidir. Trkiyenin insan haklarna dayal katlmc, zgrlk, ve etnik, kltrel, dinsel, dilsel farkllklar ilke edinmi bir demokrasi insan haklar uramzn hededir. ncelikle bu hedefe ynelen bir siyas gce ve irade beyanna ve bu amaca ynelik kapsaml bir programa gerek vardr. Bu kapsamda baktmzda, balatlm olan bu srete, Trkiyenin bir temel sorununun yarg yoluyla zlebilecei gibi bir iddiay ileri srmek ve kamuoyunu bu beklenti iine sokmak ve bu hedefe ulamay da zaman iinde srekli yazlan Ergenekon iddianamesinden beklemek gibi bir temel yanlla kar karya olduumuzu dnyoruz. Trkiye gerekten derin devletiyle yzlemek istiyor mu? ddianamenin birinci sayfasnda yazlam olan bu iddianamede yazl vakalarla TSKnin ve devletin istihbarat birimlerinin bir ilikisi yoktur biimindeki ifadelere bakarsak byle bir istek grlmyor. kinci eksik/yanl ya da sorun, iddianamenin kapsam ile ilgilidir. Trkiyede gereklemi darbeler varken, hl 1980 darbesinin generallerinin hazrlad Anayasa, baz deiikliklere ramen, geerli iken, Susurluk ve emdinli vakalar ve btnyle sava blgesinde kayplar, ilenen cinayetler her trl hak ihlalleri ortada dururken gerek bir yzleme niyetinden sz etmek zordur. Ayrca, uzun tutukluluk srelerine ramen iddianamenin ge aklanm ve tamamlanmam olmas, soruturmann gizlilii ilkesinin ihlal edilmi olmas, sanklarn zel yaamyla ilgili bilgilerin hkmet yanls medyada ya da internet sitelerinde yaynlanm olmas, bizim altn izmemiz gereken olumsuz yanlardr. Ancak baz sivil toplum rgtleri de dava konusuyla ilikili olmamalarna ramen dava dosyasnda yer ald. HD ve THVnin adlarna da bu erevede rastlanyor. Sank Ergun Poyrazda bulunduu sylenen TSKnin gizli ibareli bir belgesinde her iki kurulu szde insan haklar ihlallerini devlet aleyhine bilgi ve belgeler halinde toplayan KADEK (PKK) yanls rgtler olarak tantlmaktadr. Salk sorunlar olan Ergenekon tutuklularna cezaevinde gerekli hizmetin verilmemi olmas ve ge salverilmi olmas tartmalar yaratt. Sanklardan Kuddusi Okkr yaamn yitirdi. Vakf olarak bir aklamada bulunduk. Cezaevi artlarnn iyiletirilmesi, salk hizmetlerinden yararlanma hakknn eksiksiz yerine getirilmesi ve bunlar salanamyorsa tutukluluk haline son verilmesi gerektiini ifade ettik. Ergenekon davas sreci nemli bir insan haklar sorununu daha gndeme getirdi. Says hakknda bilgimiz olmayan pek ok yurttan, kodlara bal olarak, telefonlarnn kaydedildii, dinlendii anlalmtr. Bu durum haberlemenin gizlilii kuralna aykrdr ve temel bir hakkn ihlali demektir. 2008 yl Hkmetle olan ilikimiz ABne ynelik 3.Ulusal Program hazrlklar toplantsyla snrl kald. Babakann bir konumayla at, ileri Bakan ve Ba mzakereci Ali Babacann ynettii toplantya katlarak Ulusal Program taslana dair nceden yazl olarak sunduumuz grlerimizi ve eletirilerimizi zetledik. Ancak, krkn zerinde ii ve iveren sendikalar vb.- kurulu temsilcisi, akademisyen, gazeteci ve aratrmacnn katld toplantda dile getirilen nerilerden hibirinin kaale alnmamas ve Ulusal Program taslann hkmete olduu gibi kabul edilmi olmasn bir bildiri yaynlayarak eletirdik. 27 ubat 2009 da bu kez Devlet Bakan ve Ba mzakereci Egemen Ban daveti zerine ulusal lekte davet edilmi sivil toplum rgtlerinin katld toplantda da grlerimizi dile getirdik. Trkiyede ekonomik rakamlar bym, ancak gelir dalmndaki adaletsizlik daha da artmtr. Toplumun geni kesimlerinin yaam koullar olumsuz ynde etkilenmi, yoksullarn says artmtr. Byk apl zelletirmeler ve alanlarn srekli kayplar zerine kurulu bu ekonomik durum, dnya ekonomisine entegrasyonun gerei ve bir baar olarak sunulmutur. Oysa, son dnya ekonomik kriziyle daha da vahimleen i ekonomik kriz; iten karmalara durgunlua veTrkiye nsan Haklar Vakf

5

nsz


daralmaya yol amtr. Geim sknts, halkn byk bir kesiminin temel yaama hakkn tehdit etmektedir. Refah dzeyindeki d ve toplumsal yoksullamann yaygnl yaanrken yolsuzluklar da gndemin nemli bir yann oluturdu. mar yolsuzluklaryla rant salanmas, kamu ihalelerinde siyas yandalarn kayrlmas, ortaklar arasnda bakan ocuklarnn ve akrabalarnn adlarnn getii irketlere krl i olanaklar salanmas srekli yazlan ve konuulan konularn banda geldi. Yolsuzluk iddialar ierisinde kukusuz Deniz Feneri davas en nemliler arasnda yer ald. Alman Mahkemesinin, Almanyadaki Trkiyelilerden toplanan paralarn ama d kullanld; bu paralarn bir ksmnn Trkiyede Kanal 7 Televizyonun nansman iin harcand, baz brokratlarn ve siyasilerin zel hesaplarna aktarldna dair karar Trkiyenin gndemini 2008de uzun sre megul etti. Bu tartma sreci devam ediyor. Deniz Feneri vakas insan duygularn istismarna arpc bir rnek oluturmutur. Zira Deniz Feneri Dernei ve benzeri yaplanmalar Trkiyenin demokratiklemesi anlamnda bir zihniyet deiikliini iaret etmekteydi. Sivil Toplum Kuruluu anlaynda bu giriimler byk farkllklara yol at. Yukarda; savan, baskc bir ynetim tarznn, kriz, yolsuzluk ve yoksulluklarn yol am olduu insan haklar ihlallerine, yaam hakk, kii gvenlii ve toplant ve gsteri zgrlne deindik. Elbette cezaszlktan da sz ettik. Ancak iki nemli balk zerinde dnce ve ifade zgrl ile cezaevlerinde sregiden sorunlardan- ayrca durmak gerekir: 2008 ylnn banda TCKnn 301. maddesi deitirildi. Trklk szcnn yerini Trk Milleti ald; cezasnn st snr 3 yldan iki yla indirildi ve soruturma yapma yetkisi Adalet Bakannn iznine baland. Ancak bu deiikliin dnce ve ifade zgrl alannda bir rahatlama saladn sylemek mmkn deildir. Savclarn 301 yerine kullanlabilecei baka maddelerinde olduunu birok kez ifade etmitik. Nitekim yasad rgt propagandas yapmak ilini dzenleyen TMKnn 7. maddesine daha sk bavurulur oldu. Muhalif basn, zellikle de Gndem geleneinden gelen gazeteler, sk sk toplatld ve 1er aylk yayn durdurma cezasna arptrld. Darwinin 200. doum gnnn kutland gnmzde, birok internet sitesine eriim, srf yaradllar eletirdikleri iin, engellendi. Richard Dawkinsin Tanr Yanlgs adl kitabna bir kez daha halk kin ve dmanla sevk etmek ilinden dava ald. Dahas TBTAK Bilim ve Teknik Dergisinin Mart 2009 saysnn Darwin kapa ve evrim kuramn ele alan ierii sansrlendi. zolasyon dier cezaevleri tiplerine da tanarak norm haline gelmitir. Ama bunun kadar nemli olan bir baka sorun ise cezaevlerindeki ar doluluk sorunudur. Cezaevlerinde bulunan tutuklu ve hkml says ilk kez bu yl yz binin zerine kmtr. Bu ar doluluun bata bulac hastalklarn yaygnlamas olmak zere birok soruna yol amasndan kayg duyuyoruz. 2009 ylnn demokratikleme ve insan haklar alannda Trkiye iin atlm yl olmasn diliyoruz.

Yavuz nen Trkiye nsan Haklar Vakf Bakan

6

Trkiye nsan Haklar Vakf

YAAM HAKKIGiri2008 ylnda faili mehul lmler, gzaltnda veya cezaevlerinde lmler ile yargsz infaz/ dur ihtarna uymama/rastgele ate ama sonucunda meydan gelen lmlere ilikin veriler gemi yllar ile karlatrldnda, mevcut yasa ve dzenlemelerin iddia edildii gibi gvenlik glerinin elini kolunu balamadn ortaya koymaktadr. Ksacas yaam hakk ihlalleri hl toplumsal btnle ynelik en nemli tehdit olarak varln srdrmektedir: 2008 ylnda yargsz infaz, dur ihtarna uymama ve rastgele ate ama sonucunda 37 kii yaamn yitirdi. Oysa bu say 2007de 24 idi. Faili mehul lm olaylarnda ise gemi yllara oranla belirgin bir art olduu grlmektedir. 2008 ylnda tespit edilen 30 faili mehul lm olay son sekiz yln en yksek rakamdr. 1990larda yaanan olaanst hal dnemlerinde grlen rakamlar anmsatan bu gelime adeta Trkiye 90lara geri mi dnyor? sorusunu akllara getirmektedir. Gzaltnda meydana gelen lmlerde de belirgin bir art gzlemlenmektedir; 8 kii eitli nedenlerle gzaltndayken yaamn yitirmitir. Bir baka alkonma mekan olan cezaevlerinde yaamn yitirenlerin says ise 39dur (Baknz, Cezaevleri blm). Siyasi cinayetler, bombal saldrlar, yasad rgt cinayetleri: 36 olay, 71 gzalt, 43 tutuklama, 16 karma. Yargsz infaz/Dur htar/ Rastgele Ate Ama: Faili Mehul Cinayet: Kayp: 46 l. 304 yaral. 37 l. 53 yaral. 30 l. 2. 146 asker. 568 militan. 23 korucu. 2 sivil. 3 polis. 269 asker. 9 militan. 31 korucu. 9 sivil. 10 polis. 29 l. 51 yaral. 4 l. 117 yaral. 48 kii. 74 lm. 244 yaral.

Gneydouda operasyonlar: 232 atma, 22 hava saldrs.

l

yaral

Kara Maynlar: 45 olay. Sivil atmalar: 44 olay, 138 gzalt, 9 tutuklama. pheli asker lmleri: i lmleri:

1. SYAS CNAYETLER, BOMBALI SALDIRILAR ve YASADII RGT CNAYETLERHrant Dink Cinayeti Agos Gazetesi Genel Yayn Ynetmeni Hrant Dinkin ldrlmesinin ardndan Meclis nsan Haklar Komisyonu Bakanl bnyesinTrkiye nsan Haklar Vakf

de oluturulan Aratrma Komisyonu 3 Ocak 2008de ilk grmesini stanbul Valiliini ziyaret ederek gerekletirdi. Toplantya Komisyon Bakan AKP Milletvekili Mehmet Ocaktan Gngr, stanbul Valisi Muammer Glerin 7

Yaam Hakk


yan sra Hrant Dinki MT mensubu olduu iddia edilen biri kadn iki kii ile tehdit ettii ne srlen Emniyetten Sorumlu Vali Yardmcs Ergn Gngr de katld. stanbul Valisi Muammer Gler, Bir tehdit sz konusu deil. Cinayetten 3 sene nceki grmede, Ermeni vatandalarmza ve Patrikhaneye ynelik tehditlerin artmas ve Sabiha Gken ile ilgili yazlan yazdan kaynaklanan hassasiyet ifade edildi diye konutu. Agos Gazetesi Genel Yayn Ynetmeni Hrant Dinkin olu Arat Dink de, stanbul Valiliine arlan babasnn, Sokakta serseriler var, banza bir ey gelir denilerek tehdit edildiini, bunun zerine babas iin kurun geirmez yelek aradklarn syledi. Hrant Dink Cinayetini nceleme Alt Komisyonuna 4 Ocak 2008de aklamalarda bulunan Arat Dink, ldrlmeden nce babasnn en kt gnlerini yaadn dile getirerek, babam kendisine gzda verildiini, uyarldn ve onurunun krldn sylemiti dedi. 14 Ocak 2008de, Dinkin ldrlmesinin ardndan Trabzonda sabit telefondan jandarmay arayan bir kii, cinayeti O.S.nin ilediini ihbar ettii, babasnn adn ve iyerini bildirdii renildi. Ancak bu konumann tutananda 9 gn sonrasnn tarihinin girildii anlald. Hrant Dinkin ldrlmesinin ardndan stanbul Valisi Muammer Gler, katilin kaarken ekilen video grntlerini televizyon kanallarna datm, tanyanlarn ihbar etmesini istemiti. Hrant Dink, 19 Ocak 2007de silahl saldrda hayatn kaybettii Agos Gazetesi binas nnde dzenlenen trenle anld. Trene katlan binlerce kii, Dink iin adalet istedi. Gazeteci Hrant Dink iin dzenlenen trene katlanlar, Halaskargazi Caddesindeki Agos Gazetesi nnde le saatlerinden itibaren toplanmaya balad. Gazete binas nnde silahl saldrnn gerekletii yere Hrant Dinkin fotoraar ile Hrant iin, adalet iin yazsnn bulunduu dvizler konuldu. Trene katlanlar buraya karanller brakt ve mum yakt. Trende, Trke ve Ermenice Yiidim aslanm burada yatyor, Frat trks, Sar Gelin trkleri dinletildi. Daha sonra Hrant Dinkin 8

silahl saldrya urad saat 14.58e kadar Ermeni algs duduk alnd. Trene katlanlarn ellerinde Trke, ngilizce, Ermenice ve Krte yazl davizler tad grld. Trende, saat 14.58de Hrant Dink ansna bir dakika sayg duruunda bulunuldu. Daha sonra hazrlanan ortak basn aklamasn gazeteci Oral allar okudu. Aklamada, Dinkin lmnn zerinden bir yl getii hatrlatlarak, 19 Ocakn lkede vicdan olan insanlarn ac gnlerinden birisi olduu, aradan 100 yl gese de unutulmayaca ifade edildi. Aklamada, u grlere yer verildi: Onsuzlua almak mmkn deil, Hrant hepimizindir. Akla, vicdana seslenen bir devrimciydi. Bu lke onu sevdi, insanlar iten kucaklar, gven verirdi. Dosttu, kardeti, yrekten konuan bir hakikat anlatcsyd. Hrant bir Ermeniydi. Ermenilerin, Sryanilerin sesi kmayanlarn varln yeniden fark etmemizi o salad. Gemiimizle yzlemek iin iimizden birisi olarak hepimize el uzatt. Onsuz bir yldr ok yalnzz, onsuz hznlyz. 20 Ocak 2008de Uluslararas Hrant Dink Vakfna lm tehdidi ieren bir mesaj gnderildii gerekesiyle 22 Ocak 2008de Vakf adna Avukat Fethiye etin su duyurusunda bulundu. 5 ubat 2008de, Hrant Dinkin ldrlmesinin 40. gn ansna ayin yaplrken Meryem Ana Kilisesi avlusunda ate aan iki sann stanbul 8. Asliye Ceza Mahkemesindeki davas avukatlarn savunma hazrlamas iin 7 Nisan 2008e ertelendi. 19 Ocak 2007de Hrant Dinkin ldrlmesiyle ilgili stanbul 14. Ar Ceza Mahkemesinde grlen davaya 11 ubat 2008de 8i tutuklu 19 sankla nc durumasnda devam edildi. Dink Ailesinin avukatlarnn verdii bilgiye gre Erhan Tuncel, Dink ailesine szl satamalarda bulundu, Yasin Hayal ise Rakel Dinke el sallayp gld. Mahkeme heyeti kemik ya 19 olarak saptanan Ogn Samastn yann 17 olduuna karar verdi. Mahkeme heyeti ayrca, grevi ktye kullandklar iddiasyla Samsunda, grevi ihmal ettikleri ve su delillerini gizledikleri sulamasyla da Trabzonda toplam drt gvenlik grevlisinin yargland davalarn stanbuldakiTrkiye nsan Haklar Vakf


Yaam Hakk

ana davayla birletirilmesi yolundaki talebi reddederek durumay 25 ubat 2008e Ogn Samast ve Yasin Hayal dndaki sanklarn sorgusunu yapmak zere erteledi. Adalet isteyenler grubu ilk iki durumada olduu gibi Beikta Barbaros Meydannda topland. Hrant iin adalet yazl pankartlar tayan yaklak 250 kii, Faizme nat Kardeimizsin Hrant sloganlar att. Tiyatro sanats Derya Alabora, Ergenekon Operasyonuyla gzaltna alnan pek ok kiinin Dinkin yaad srada yargland davalara mdahil olarak katldn hatrlatarak, talebimiz, bu davann ucu nereye giderse gitsin aydnla kavuturulmasdr dedi. 25 ubat 2008de youn gvenlik nlemleri altnda grlen 4. durumaya 4 tutuksuz sank dnda tm sanklar katld. Duruma yine kamerayla kayt altna alnd; ancak sanklarn oturduklar yerden yaptklar satamalarn kayda alnmad bildirildi. Yasin Hayal, mdahil avukatlarnn sorularna kar gsterdii tavr nedeniyle duruma salonundan karld. Erhan Tuncel de ifadesi alnacak olan sank Ersin Yolcuya sorular yantlamamas ynnde bask yapt gerekesiyle duruma salonundan kartld. Sank Ersin Yolcunun sorular yantlamasndan sonra Erhan Tuncel tekrar salona alnd. Yasin Hayalin avukat Fuat Turgutun ise duruma srasnda, Hrant Dinkin Trk dman olduunu syledii renildi. Ogn Samastn da duruma srasnda Dink Ailesinin avukatlarndan Kezban Hatemiye kfr ettii belirtildi. Dava dosyasndan, sanklardan Yasin Hayalin ziki takibe alndnn anlaldn ve bu kaytlarn dosyaya getirilmesini istediklerini belirten Fethiye etin, bu taleplerinin kabul edildiini syledi. Mahkeme heyeti Dink cinayetinin ilendii gnden bugne kadar olan gelimeleri anlatan Sapan adl kitab yazarak, soruturmann gizlilii ilkesinin ihlal ettikleri iddiasyla gazeteciler Timur Soykan ve Demet Bilge Ergn hakknda su duyurusunda bulunulmasna hkmederek durumay 28 Nisan 2008a erteledi.Trkiye nsan Haklar Vakf

Cinayette ihmalleri bulunduu gerekesiyle Trabzon 2. Sulh Ceza Mahkemesinde yarglanan O.. ve V.. adl iki jandarma grevlisi ise 20 Mart 2008de grlen durumada Hrant Dinkin ldrlecei istihbaratn aldklarn ve konuyu Trabzon Jandarma Komutanl stihbarat ube Mdr M.Y. ile l Jandarma Komutan A..ye bildirdiklerini ifade etti. Amirlerinin istihbarat paylamna kaytsz kalarak konunun zerine gitmediini syleyen 2 jandarma grevlisi daha nceki ifadelerini amirlerinin talimatlar dorultusunda verdikleri dile getirdi. 18 Nisan 2008de stanbul Valisi Muammer Glerin, Dink cinayetinde ihmalleri olduu gerekesiyle ube mdr ve amirlerin de aralarnda bulunduu 6 polis memuru hakknda soruturma izni verdii renildi. Vali Muammer Gler, ileri Bakanlnn grevlendirdii mfettiler tarafndan hazrlanan raporun iki kez mahkemeden dndn haberin nc raporla ilgili olduunu syledi. Kendisine gnderilen nc raporda mfettilerin tekli zerine 1 ube mdr, 1 emniyet amiri, 1 bakomiser, 1 komiser ve 2 polis hakknda soruturma izni verdiini syleyen stanbul Valisi Muammer Gler, raporda memurlarn ihmalle sulandn vurgulayarak Cumhuriyet Savcl gerekli aratrmay yapacaktr. Karar mahkeme verecek dedi. 25 Nisan 2008de grlen 5. durumada sz alan Yasin Hayalin, Hrant Dinkten nefretle ireniyorum demesi zerine mdahil avukatlardan Erdal Doan McDonalds bombalamasndan nce Hrant Dinki tanyor muydun sorusunu yneltti. Bu soruya Yasin Hayal Tanmyordum diyerek yant verdi. Bunun zerine Erdal Doan McDonalds olayndan sonra cezaevindeyken Veli Kk ve lk Ocaklar stanbul Eski Bakan Levent Temizin ziyaretlerinin bunda etkisi var m diye sordu. Hayal bunun zerine panik bir halde Yalan sylyorsun, yalan sylyorsun diye bard. Mdahil avukatlar tarafndan sorular yneltildii srada Hayalin avukat Fuat Turgutun birka defa Orhan Pamuk iin Orhanyes Pamukyens dedii ve bunun zerine mdahil avukatlarn Fuat Turgut hakknda halk kin ve 9

Yaam Hakk


nefrete tahrik ettii gerekesiyle mahkeme heyetine su duyurusunda bulunduu bildirildi. Sanklardan Ogn Samastn 18 yandan kk olmas nedeniyle basna kapal olarak gerekletirilen durumada, nceki celselerde olduu gibi sesli ve grntl kayt yapld. Rakel, Delal, Sera ile Arat Dinkin, 9 Nisan 2007de Samsunun Havza lesindeki bir asker cenazesinde yapt konumada, Hrant Dinki kastederek hain dedii iddiasyla Giresun Jandarma Blge Komutan Tugeneral Dursun Ali Karadumana 6 bin 100 YTLlik manevi tazminat davas at 26 Mays 2008de renildi. 3 Haziran 2008de cinayetle ilgili gvenlik kameralarnn kaydettii yeni grntler ortaya kt. Bir bankann para ekme makinesi ve bir iyerinin gvenlik kameralarnn grntlerinde, Hrant Dinki ldren Ogn Samastn yannda olduu ne srlen 2. kii grlyor. Sz konusu 2. kiinin, Agos Gazetesi nnde uzun sre bekledii ve cinayetin ardndan da ara sokaktaki inaata girip kaybolduu gvenlik kameras grntlerinden tespit edildi. Davann 6. durumas 7 Temmuz 2008de grld. Sanklardan Erhan Tuncel, duruma salonundan kartlrken Yasin Hayalin avukat Fuat Turguta iaret parman sallayarak, yanl sorular soruyorsun dedi. Durumay izleyen Nevin Klaslan adl bir kadnn, Ogn Samasta bakarak, boynuna gtrd eliyle kesme iareti yapmas ve Pislik diye seslenmesine Ogn Samast kfr ederek karlk verdi. Sank Ogn Samastn avukat Levent Yldrm, Agos Gazetesi nnden kaarken televizyonda yer alan grntlerdeki kiinin gz evresinin mvekkilinin gz evresine benzemediini ileri srerek, grntlerdeki kiinin Ogn Samast olup olmadna ilikin rapor alnmasn istedi. Mahkeme Bakannn bunun zerine grntlerdeki kiinin kendisi olup olmadn sorduu Ogn Samast, O grntler bana benzemiyor. Ancak o benim dedi. Mahkeme Bakannn srarla O sen misin? diye sormas zerine Ogn Samast, Grntlerdeki kii benim. Olay kapanm gitmi zaten cevabn verdi. Ogn Samast, avukatn 10

ima ederek, Manyaa bak diye konutu. Ksa bir sre sonra kendisini iyi hissetmediini syleyen Ogn Samast, jandarmalar eliinde salondan karld. Mahkeme Heyeti, durumada, Dinkin ldrlmeden nce tehdit alp almad ya da ka kez tehdit ald konusunda stanbul Emniyet Mdrlne yazlan yazya cevap verilmediini bildirdi. Heyet, yaznn tekrar yazlmasn, yine cevap verilmedii takdirde grevliler hakknda yasal ilem yaplmasn kararlatrd. Mahkeme, Hrant Dink cinayeti zanls Ogn Samastn 18 yan doldurmas nedeniyle durumalarn ak olmas karar verdi. Kararn ardndan, izleyici ve gazeteciler duruma salonuna alnd. Davada 8i tutuklu 19 sank yarglanyor. Soruturmay yrten stanbul Cumhuriyet Savclar Selim Berna Altay ile Fikret Seen tarafndan hazrlanan iddianamede, sanklardan Erhan Tuncelin, Hrant Dinkin ldrlmesine azmettirmek suundan arlatrlm mebbet hapis, terr rgtnn yneticisi olmak, patlayc madde imal etmek, patlayc madde atmak, mala zarar vermek ve 6 kiinin yaralanmasna neden olmak sularndan da 22,5 ile 48 yl arasnda hapis cezasna arptrlmas isteniyor. Yasin Hayalin Hrant Dinki ldrmeye azmettirmek suundan mebbet, terr rgtnn yneticisi olmak, Ferit Orhan Pamuku tehdit etmek ve ruhsatsz silah bulundurmak sularndan 18 ile 30 yl arasnda hapis cezasna arptrlmas ngrlen iddianamede, O.Snin de Hrant Dinki ldrmek suundan 18 yandan kk olduu da dikkate alnarak 18 ile 24 yl arasnda hapis cezasna arptrlmas, ayrca terr rgtne ye olmak ve ruhsatsz silah tamak sularndan 8,5 ile 18 yl arasnda hapisle cezalandrlmas talep ediliyor. Sanklardan Mustafa ztrk, Tuncay Uzundal, Zeynel Abidin Yavuz, Ahmet skender ve Ersin Yolcunun da Hrant Dinkin ldrlmesi eylemine yardm etmek ile terr rgtne ye olmak sularndan 22,5 ile 35 yl arasnda hapis cezasna arptrlmas istenen iddianamede, Yaar Cihan ve Halis Egemen hakknda terr rgtne yardm etmek suundan 7,5 ile 15 yl arasnda hapis isteminde bulunuluyor.Trkiye nsan Haklar Vakf


Yaam Hakk

ddianamede, Salih Hacsaliholu, Alper Esirgemez, rfan zkan, Osman Alpay, Erbil Susaman, Numan iman, enol Akduman ve Veysel Toprakn da terr rgtne yardm etmek, ruhsatsz silah tamak ve suluyu gizlemek sularndan 7,5 ile 16 yl arasnda hapis cezasna arptrlmalar talep ediliyor. Sanklardan Yasin Hayalin enitesi Cokun ci hakknda dzenlenen iddianamede de bu sann Hrant Dinkin ldrlmesine yardm etmek ve terr rgtne ye olmak sularndan 22,5 ile 35 yl arasnda hapis cezasna arptrlmas istenmi, dosya daha sonra ana dava ile birletirilmiti. Davada Cokun cinin ifadesinin ardndan, sank avukatlar dier sanklara sorular yneltti. Yasin Hayalin avukat Fuat Turgut, Erhan Tuncele, emniyet mdrlnden ald net maa miktar ile bu maa kimden aldn sordu. Tuncel, Emniyet mdrlnden herhangi bir maa almadm. Sadece kendileri ara ara srar ediyorlard. Herhangi bir yere dzenli olarak yatan bir ey yoktur dedi. Erhan Tuncel, Karadeniz Teknik niversitesi (KT) ve Atatrk niversitesinde temizlik ve gvenlik grevlisi olarak kadrolu gsterilip maa verildii ynndeki soruya da Bu bir iftiradr yantn verdi. Avukat Fuat Turgutun, Eskiehirde srekli ziyaret ettii yabanc uyruklu niversite rencisi kz arkadann kimlii ve uyruunu sormas zerine ise Erhan Tuncel, Bu benim zel hayatmdr. Hibir ortamda, hibir ekilde, hibir davaya konu yaplamaz. Bunun muhabbeti yaplamaz. Bu, Trk rf ve adetlerine uygun deildir. Ben size einizin adn soruyor muyum? Bymsnz. ok ar bir laf oldu. Byle bir ortama yakmaz diye tepki gsterdi. Erhan Tuncel, Avukat Fuat Turgutun, kz arkadann srailli olup olmad konusundaki sorusunda srar etmesi zerine, bunun iftira olduunu belirterek, kz arkadann Lbnanl olduunu bildirdi. Avukat Turgutun, Kz arkadann srail casusu olaca hi aklna gelmedi mi? eklindeki sorusuna ise Erhan Tuncel srail Cumhurbakannn ismini bilmiyorum, herhalde onun kz. Fark edemedim, kusura bakmayn diye alayl bir yant verdi. Erhan Tuncel, mahkeme bakanna, zel hayatna ynelik sorulardan rahatsz olduunu syledi veTrkiye nsan Haklar Vakf

salondan kma izni istedi. Ancak Mahkeme Bakan, baka sorular yneltilecei gerekesiyle kabul etmedi. Avukat Fuat Turgut, sanklardan Ogn Samasta da soru sormak iin izin istedi. Samast bunun zerine Beni o deli ile muhatap etmeyin dedi. Fuat Turgut, Samastn olay gn, Agos Gazetesi nne gelince Yasin Hayali arayp eri girip herkesi tarayaym m? diye sorduunu, Yasin Hayalin ise Orada masum insanlar var karln verdiini belirterek, bunun doru olup olmadn sordu. Ogn Samast, kendisinin ya da Yasin Hayalin byle bir ey sylemediini ileri srd. Avukat Fuat Turgut, olay gn gazete nnden yapt ikinci telefon grmesinin de gazeteci Etyen Mahupyan ile mi olduunu sordu. Samast bu soruya da Yok, Jennifer Lopezle... Beni bu adamla muhatap etmeyin diye konutu. Daha sonra Yasin Hayal sz istedi, medya mensuplarna sayglarm sunuyorum. Onlarn huzurunda Trk slam aleminin lideri Sayn Muhsin Yazcolunu selamlyorum. Ey Mslmanlar, ey Alperenler kalbinizi ferah tutun. BBP iktidara gelene kadar bu kervan yrmeye devam edecek diye konumasna balad. Hayal yle devam etti: Sank arkadalardan biri, mahkeme ifadesinde, cinayetten nce Samastn kendi arkadalar ile yapt toplantda merhum Hrant Dinkten bahsederken, o Ermeniyi vuracan sylemi ve alklandn sylediler. Bu beyanda bulunan Ogn Samast, telefonda da bana olay gn ieriye girip herkesi tarayaym m diyebilir. Bana byle syleyince kendisine orada masum insanlarn bulunabileceini ve daha sonra vicdan azab ekeriz dedim. Byle bir eye kalkmamasn syledim. O da bana tamam dedi. Ogn Samast ise, Agos Gazetesi nnde Yasal Hayal ile yapt telefon grmesini yle anlatt: Dinkin orada olmadn syledim. Yasin Hayal bana, kapdaki gvenliklerin kafasna sk, daha sonra ieridekilerin kafasna sk dedi. Ogn Samast ile ifadesinin elimesi zerine Yasin Hayal, telefon kaytlarnn dinlenilmesini istedi. Bu talep zerine Ogn Samast da kaytlarn dinlenilerek gerein ortaya kmasn talep 11

Yaam Hakk


etti. Bu tartmalarn ardndan Yasin Hayal ile Erhan Tuncelin birbirlerine yaklaarak konutuklar gzlendi. Mahkeme heyetinin durumaya verdii ara srasnda nezarete alnan sanklardan Yasin Hayal, nezaret camndan kafasn uzatarak, Yaasn BBP ve yaasn Alperen Ocaklar, iktidara yryoruz iktidara diye bard. BBP Genel Bakan Muhsin Yazcolu ise, Yasin Hayalin kendisi ve partisi hakkndaki szleri zerine yazl bir aklama yaparak unlar syledi: BBP ve Muhsin Yazcoluna kar kurgulanm senaryolar devam ediyor. Olay, bir provokasyonun alenen sergilenin bir sahnesidir. Anlalyor ki yeni perdeler aldka yeni senaryolar da oynanacaktr. Bekleyip greceiz. Tutuklu sanklarn tutukluluk halinin devamna karar verildii duruma 13 Ekim 2008e ertelendi. 7 Temmuz 2008de devam eden 6. durumada, sank Erhan Tuncelin 26 Haziran 2008de verdii dilekedeki Memduh, zgr, Ahmet ve Krat kod adl savunma tanklarnn kimler olduunun belirlenmesi iin Trabzon Emniyet Mdrl stihbarat ube Mdrlne yaz yazlmasna karar verildi. 20 Temmuz 2008de Trabzon Valisi Nuri Okutan, Hrant Dinkin ldrlmesinde ihmali olduu iddiasyla Trabzon eski l Jandarma Alay Komutan Albay A.. ve eski stihbarat ube Mdr Kdemli Yzba M.Y. hakknda soruturma almasna karar verildiini aklad renildi. A..nn, karar hakkknda Trabzon Blge dare Mahkemesine yapt itiraz 28 Ekim 2008de reddedildi. A.., 21 Temmuz 2008de tank olarak Bursa 1. Sulh Ceza Mahkemesinde ifade verdi. ., Hrant Dinkin ldrleceine dair kendisine bilgi verilip verilmediini hatrlamadn syledi. Mahkeme Bakan Tlin Erturul zkann, Trabzon 2. Sulh Ceza Mahkemesinde grevi ktye kullanma suundan yarglanan Jandarma Kdemli Baavu O.. ve Uzman avu V..nin ifadelerini okumasnn ardndan, Albay A..: O.. ve V..nin syledii gibi olay ncesi 12

bana bir bilgi geldiini hatrlamyorum. Toplantda herhangi bir ekilde sylenmedi, konu gndeme gelmedi. Gerekten ben hatrlamyorum. yle bir istihbar bilgi ellerine gemi ise zaten bu kiiler bu iin kursunu gren, eitimini alan personel olup, ne yapabileceklerini bilmeleri gerekiyor dedi. 22 Temmuz 2008de, stanbul Blge dare Mahkemesinin, Hrant Dinkin ldrlmesinde ihmalleri bulunduu ne srlen stanbul Emniyet Mdr Celalettin Cerrah ve eski stihbarat ube Mdr Ahmet lhan Glerin de aralarnda bulunduu 8 grevlinin yarglanmalarna izin vermedii renildi. stanbul Valiliinin, Hrant Dink cinayetiyle ilgili olarak Emniyet Mdr Celalettin Cerrah hakknda soruturma izni vermemesi zerine Dink Ailesinin avukatlar bu karara itiraz etmiti. Valiliin grevi ihmal suundan soruturma izni verdii eski stihbarat ube Mdr Ahmet lhan Gler ve stihbarat ubesinde grevli 6 memur ise bu kararn iptali iin bavuruda bulunmutu. Dinkin Ailesinin avukatlarnn, stanbul Emniyet Mdr Celalettin Cerrah ve eski stihbarat ube Mdr Ahmet lhan Gler hakknda yarglama izni vermeyen mahkeme hkimlerini, Hkimler ve Savclar Yksek Kuruluna ikyet ettii 25 Eyll 2008de. Gnderilen dilekede, 3 mfettiin 1,5 yl sreyle olay soruturup rapor hazrlad hatrlatld. Raporlarda, emniyet grevlilerinin yaplan ihbarlar ciddiyetle soruturmadnn belirtildii, ancak Blge dare Mahkemesi hkimlerinin yarglama izni vermedii ifade edildi. Dilekede, hkimlerin tarafsz davranmayarak, sorumlularn yarg denetiminden kurtulduklar ne srld. 23 Temmuz 2008de, Hrant Dink Cinayetini nceleme Alt Komisyonunun aylardr zerinde alt suikastla ilgili raporunu tamamlad renildi. Komisyon yelerinin deerlendirmesine sunulan raporda, Trabzon ve stanbulda Emniyet ile Jandarma stihbarat birimleri arasndaki kopukluk ve ihmale dikkat ekildi. Raporda, stanbul ile Trabzon arasnda byk tartmalara neden olan dk kodlu istihbarat tartmas da yer ald. Cinayetin ilendii dnemde Trabzon stihbarat ube Mdr Engin Dinin, Dk kod mod yok, ses getirecek eylem ifadesi ya bombalamadr ya ldrmedir.Trkiye nsan Haklar Vakf


Yaam Hakk

Yaznn gerei yaplmalyd szleri de rapora girdi. Alt Komisyon Bakan Bursa Milletvekili Mehmet Ocaktan, raporda genel bir deerlendirme yaptklarn, ihmalleri ve kusurlar tespit ettiklerini ve nerilerde bulunduklarn belirtti. Raporda, komisyonun; otoritelerin, birey veya bireylerin yaam hakkna ynelen gerek ve yakn bir tehlikenin varlndan haberdar olmas ve bu tehlikeden kanabilmek amacyla yetkileri kapsamnda nlem almalarnn gerektiini, tehlikenin gerek ve yakn tehlike olmas halinde bireyin tehlikeye kar korunmas iin devletin tedbir alma ykmll olduunu kabul ettii belirtildi. Raporda, tehlikeye kar gerekli koruma tedbirlerini almak zorunda olan devletin, yaama hakkna bir saldr vuku bulmas halinde etkin ve resmi soruturma yapmasnn zorunluluk olduu vurguland. Dinke ynelik bir tehlikenin emniyet ve jandarma personelince renildii ifade edilen raporda, tehlikenin varl konusunda, gerek yazlan yaznn akbetinin tam olarak aratrlmam olmas ve gereinin yaplamam olmas, gerekse Cokun cinin l Jandarma Komutanlnn kaytl bir haber eleman olmasa bile kendisinden alnan haberin ve bilginin yeterince aratrlmamas ve deerlendirilememesi sonucunda, idari makamlarn bu tr bir riski bilebilecek durumda olmalarna ramen, her kademedeki sorumlularn ihmali sonucunda tehlikeyi nlemek iin gereken tedbirleri almadndan tehlikenin gereklemi olduu ve Hrant Dink adl vatandamzn yaamn yitirmi olduu grlmtr denildi. Hrant Dink cinayetine ilikin soruturmalar henz tamamlanmadndan, bu aamada etkin bir resmi soruturmann yapld veya yaplmadn sylemenin henz erken olaca sonucuna varldn belirtilen raporda, tekrar benzer olaylarn yaanmamas iin alnmas gereken tedbirlere yer verildi. Raporda, bu tedbirler yle sraland: * l daresi Kanununun hkmlerine gre, il ve ilelerin gvenliinden birinci derecede mlk amirler sorumludur. Bu sebeple kolluk kuvTrkiye nsan Haklar Vakf

vetlerinin edindikleri bilgileri birbirleriyle ve mlki amirler ile paylamalar gerekmektedir. Yaplacak her faaliyetten nce, faaliyetin uygulanmas srasnda ve sonucunda mlki amirlere bilgi verilmesi ve mlki amirlerin deerlendirmeleri sonucunda verecekleri emirler dorultusunda hareket edilmelidir. * Mlk idare amirlerinin, kendi sorumluluk alanlarnda hukuka aykr faaliyette bulunulmasna ve kolluk kuvvetlerinin egdm dna kmasna denetim mekanizmalarn da altrmak suretiyle msaade etmemeleri gerekmektedir. * Jandarma, mlk grevleri ynnden, ilgili hkm uyarnca sadece bakan ve valiler tarafndan denetlenebilmektedir, kaymakamlarca denetlenememektedir. Valiler i younluu asndan bu yetkilerini kullanamamaktadr. Bu durum, jandarmann ilen mlki denetim dnda kalmasna neden olmakta, ayrca jandarma merkez tekilatnda yer alan mlki grevlerle ilgili i ve ilem yrten birimlerin mlki makamlarca nasl denetlenecei belirtilmemitir. * Emniyet Genel Mdrl stihbarat Daire Bakanl Merkez ve Tara niteleri Kurulu, Grev ve alma Ynetmeliinin denetim-soruturma balkl 92. maddesine gre, istihbarat ilemlerinin neredeyse denetim ve teftii imknszlatrlm, bu durum da istihbarat birimlerindeki kiilerin genilik iinde hareket etmelerine neden olmutur. * lke genelinde istihbarat birimlerinin kulland yardmc istihbarat elemanlarnn kaydnn ve bilgilerinin tutulduu ortak bir veri bankas sistemi oluturulmal ve bilgilerin karlkl olarak paylalmas iin gerekli hukuki dzenleme yaplmaldr. * Yardmc istihbarat elamanlarnn herhangi bir kolluk birimi tarafndan iine son verildiinde, dier kolluk birimi ya da birimleri tarafndan tekrar haber elaman olarak kullanlmas ve kolluk kuvvetleri arasnda gei yapmalar nlenmelidir. * stanbul Valisi ve emniyeti personelinin dnda dinlenen istihbarat personeli, yazmalarda kod sisteminin olmadn beyan ettiklerinden, yazmalarda byle bir sistemin olmad anla13

Yaam Hakk


lmtr. Yazlarn gizlilik dereceleri yannda nem ve ivedilik dereceleri de bildirilmelidir. * stihbarat elemanyla buluma yapldktan sonra istihbarat alanndan alnan bilgiler ve istihbarat elemanna verilen talimatlar, F-3 ve F4 diye isimlendirilen belli bir format olan evrak zerinde yazl hale getirilmektedir. Bu yazl belgenin bir suretinin elemann dosyasnda ubede saklanmakta, bir nshas da Ankaraya stihbarat Daire Bakanlna gnderilmekte, eer, baka ili ilgilendiren bir konu varsa, bir nshas da o ile gnderilmektedir. Bu tr stihbarat Daire Bakanlna ve dier ilgili ile gnderilen yazlarn akbetinin, belli bir sre verilerek, hem daire bakanlnca hem de yazy yazan il tarafndan sorulmasna imkn verecek dzenleme yaplmaldr. stihbaratla ilgili btn grme dinleme ve bilgi toplama faaliyetlerinin, verilerin nem ve ieriine baklmakszn tm elde edilen ve grlen konularn tutanaa geirilmesi gerektii vurgulanan raporda, bu bilgilerin annda hem bulunulan ildeki hem de merkezdeki veri bankasna ilenmesi, bu faaliyetlerin st amir ve birimlere iletilip iletilmedii hususunun derhal kayda alnmas ve bu kaytlarn muhafaza edilmesi sisteminin yeniden gzden geirilmesi gerektii; buna imkn verecek sistemin tm istihbarat birimleri iin oluturulmas gerektii bildirildi. Raporda, yle devam edildi: Mlk idare amirlerinin ve kolluk Amirlerinin baar deerlendirilmesi kstaslarnda; nleyici kolluk (Mlk Grev) grevlerini baar ile yerine getirip getiremedii hususunun ncelikle deerlendirilmesi iin gerekli tedbirler alnmaldr. Kolluk kuvvetlerinin sorumluluk sahalarnn birbirine karacak ekilde belirlenmesinin skntlara yol at, yetki kargaas dourduu, zaman kayb ve koordinasyonsuzlua sebep olduu, bilhassa istihbarat birimlerinin kendilerinden istifade ettikleri yardmc istihbarat elemanlarnn bazen ikileme dtkleri deerlendirildiinden, mevzuatn da gerei olarak jandarmann grev ve sorumluluk sahas belediye hudutlar darsnda belirlenmelidir. Mlk idare amirlerinin kolluk birimleri zerinde, kolluk birimine gre deien yetkileri bulunmaktadr. Bu durum inceleme konusu olayda da olduu gibi (jandarma 14

personelinin, emniyet personeli gibi grevden uzaklatrlamamas ve bunun sonucu olarak jandarma personelinin korunduu ve kendilerine dokunulamad vb.) kamuoyu tarafndan yanl deerlendirilebilecek ve kurumlarn imajn da haksz yere zedeleyebilecek bir kanaat oluturmaktadr. Bu hususun dzeltilmesi iin; mlki idare amirlerinin kolluk birimleri (mlki grevleri ynyle ayn ii yapan) zerindeki yetki farklarn ortadan kaldracak mevzuat dzenlemesi hayata geirilmeli; askeri yaplanma iinde olan kolluk birimlerinin zellikle bar dneminde, ncelikli grevlerinin ve ballklarnn tereddde yer vermeyecek ekilde tekilat kanunlarnda yaplacak deiikliklerle belirlenmelidir. Raporda, kolluk hakkndaki ikayetlerin incelenmesi, izlenmesi ve sonulandrlmasn salayan mevcut mekanizmalarn daha etkili ve seri ilemesini temin etmek, ayrca kolluk ikayetlerinde saydaml salamak sureti ile kolluk kuvveti erinin thmet altnda kalmasnn nlenmesine ynelik olarak; kolluk grevlileri hakknda, bata insan hakk ihlalleri olmak zere belli arlktaki eylemleri nedeniyle yaplan ikayetlerden dolay yaplacak soruturmalarn, kolluk grevlilerinin hiyerarisi dndaki kiilerce yaplmas iin lazm gelen varsa hukuki eksikliklerin giderilmesi; hukuki eksiklik yok ise de idari teamllerin oluturulmas gerektii vurguland. Meclis nsan Haklar Komisyonunda Hrant Dink cinayeti ile ilgili hazrlanan alt komisyon raporu 1 Austos 2008de kabul edildi. Ancak 3 CHPli, bir DTPli ye rapora muhalefet erhi koydu. Komisyonda raporun oylamas srasnda CHPli yeler, stanbul Emniyet Mdr ve Valinin grevini ihmal ettii gerekesiyle grevden alnmasn istedi. 5 Austos 2008de Radikal Gazetesinin manetten Hi utanmadnz m balyla, Ogn Samastn stanbul Emniyetinde ekilen neeli fotorafn yaynlamas zerine, stanbul Emniyet Mdrl bir aklama yapt. stanbul Terrle Mcadele ube Mdrlnce yrtlen soruturma kapsamnda zanl Ogn Samastn fotorafnn 5271 sayl CMKnn 81. maddesi ve 2559 sayl Polis Vazife ve Selahiyet Kanununun 5. maddesi gereince ekildii veTrkiye nsan Haklar Vakf


Yaam Hakk

dava dosyasnda yer ald belirtilen aklamada, yaplan bu ilemin kanuni bir zorunluluk olduu vurguland. Aklamada, Sz konusu fotorafa muhabirin deiik anlamlar ykleyerek yasal grevini yapan emniyet tekilatna hakaret ettiinden, ilgili basn kuruluu hakknda hukuki ilem balatlmtr denildi. 19 Austos 2008de, cinayeti azmettirmekle sulanan Yasin Hayalin aabeyi Osman Hayal, stanbul Cumhuriyet Savclnn talimatyla, Trabzonun Pelitli Beldesinde Terrle Mcadele ube Mdrl ekiplerince gzaltna alnd. stanbula gnderilen Osman Hayal hakknda adam ldrmeye itirak etmek gerekesiyle 22,5 yldan 35 yla kadar hapis istemiyle dava ald. stanbul 14. Ar Ceza Mahkemesi, Osman Hayal hakknda alan davann, Dink cinayeti ana davasyla birletirilmesine karar verdi. 11 Eyll 2008de ise cinayetin san Yasin Hayalin 24 Ekim 2004te Trabzonda 6 kiinin yaralanmasyla sonulanan Mc Donalds davasnda ald 6 yl 8 ay hapis cezas, Yargtayn cezay yetersiz bulduu nedeniyle sank aleyhine bozuldu. Yksek Mahkeme, Yasin Hayalin bir kez deil her yaralnn raporlar dorultusunda ayr ayr cezalandrlmas gerektiine hkmetti. Yasin Hayal, 23 Eyll 2008de Trabzon 1. Ar Ceza Mahkemesinde anlan sutan yeniden yarglanmaya baland. Cinayette ihmalleri olduu ileri srlen iki astsubayn, Trabzon 2. Sulh Ceza Mahkemesinde yarglanmalarna 26 Eyll 2008de devam edildi. Tank olarak ifade veren Trabzon l Jandarma Komutanlnda grevli Yzba Hsamettin Polat, astsubaylarn suikast ihbarn stlerine bildirdiini dorulad. Yzba Hsamettin Polat, ifadesinde 2006 ylnn Temmuz aynda yaplan gnlk istihbarat toplantsnda jandarma astsubaylar Okan imek ile Veysel ahin, Pelitliden Yasin Hayalin enitesi Cokun cinin verdii bilgileri toplantda gndeme getirdi. Astsubaylar, Yasin Hayalin gazeteci Hrant Dinki ldrmeyi planladn ve bunun iin silah temin etmeye altn syledi. Trabzon l Jandarma Komutan Albay Ali z ise verilen bu bilgi zerine, bu konuyu burada konumayalm, sonra koTrkiye nsan Haklar Vakf

nualm yantn verdi dedi. fadesinde Hrant Dinkin ldrlmesinden sonra yaplan ilk istihbarat toplantsnda konuulanlar da anlatan Polat, Albay zn Cokun ciye syleyin, sada solda konumasn dediini aktararak, bu olaydan sonra Albay Ali z bana tavr ald. nk ben olayn soruturulmasn istiyordum. Benim istihbarat toplantlarna katlmam engelledi. Olay biliniyordu ve gerekleti. Ben de sorguladm iin rahatsz oldular, albaydan dedikodu yaptm gerekesiyle gereksiz uyarlar aldm. Benim Okan imek ve Veysel ahinle grmemi engellemeye altlar. stihbarat ubesinin kaps ifreliydi, buraya girmemi engellemek iin odann ifresini deitirdiler eklinde konutu. Polat, Albay Ali z, Hrant Dinkin ldrlmesiyle ilgili istihbarat konusunda gerekli duyarl gstermedi. Bu ihmal ve nemsememek deil. Bana normal gelmedi, ben de phe uyandrd. Kast deil ama ihmal de diyemem diye konutu. Trabzon 2. Sulh Ceza Mahkemesi, duruma sonunda grevsizlik karar vererek, davann Ar Ceza Mahkemesinde devam etmesine karar verdi. st mahkemenin davann 2. Sulh Ceza Mahkemesinde grlmesine devam edilmesine hkmettii 20 Ekim 2008de renildi. Davann 7. durumas ise 13 Ekim 2008de grld. Fethiye etin, devlet srr olduu iin imha edilen ve bir rnei dosyaya gnderilen 90 sayfadan oluan belgenin, taraarn katld bir ortamda incelenmesini istedi. Mdahil avukatlarndan Bahri Belen de Trkiyede henz devlet srr yasasnn olmadn belirterek, su oluturan hibir eylemin devlet srr tarinde yer almadn kaydetti. stanbul 14. Ar Ceza Mahkemesi Heyeti Bakan Erkan Canak, dava dosyasna gnderilen evraklar okudu. Erkan Canak, Trabzon 1. Ar Ceza Mahkemesinde grlerek karara balanan Rahip Santoro Cinayeti dava dosyasnn Yargtay tarafndan onandn, Yasin Hayalin Mc Donaldsn bombalanmasna ilikin dava dosyasnn da bir ksm Yargtay tarafndan onanrken, bir ksmnn bozulduunun bildirildiini kaydetti. Tm sanklarn btn bankalardaki hesap dkmlerinin de dosyaya gnderildiini belirten stanbul 14.Ar Ceza Mahkemesi Heyeti Ba15

Yaam Hakk


kan Erkan Canak, yine Mc Donaldsn bombalanmasyla ilgili olarak, yerel televizyonlarn olayla ilgili grg tanklarna ilikin ekilen grntlerinin olmadnn bildirildiini, Yasin Hayalin Bayrampaa Cezaevinde kald zaman kendisini ziyaret edenlerle ilgili ziyareti defterinin fotokopisinin gnderildiini kaydetti. Avukat Fuat Turgutun, Dink cinayetinin arkasnda sarkl kardinallerin olduunu, bunlarn Agos Gazetesinin bana getiini syledii srada, mdahil avukatlarnca Ne biim konuuyorsunuz? eklinde tepki gsterildi. Bunun zerine heyet bakan, avukat Turgutu uyard. Avukat Fuat Turgut, Erhan Tuncel, mvekkilimi Akaabatta 2 kiinin yanna gtrd. Bunlar kimdir? Hem Tuncele, hem mvekkilime bu sorunun sorulmasn istiyorum dedi. Bu srada sz alan Yasin Hayal, bu 2 kiinin Arap olduunu syledi. Erhan Tuncel de geen celse avukat Fuat Turgutun sorduu sorularla psikolojisinin bozulduunu ve sinir krizi geirmesine neden olduunu ne srd. Fuat Turgutun sorularnn davayla ilgisi bulunmadn savunan Erhan Tuncel, Nadireden doma, Vehbiden olma Fuat Turgutun hibir sorusuna cevap vermeyeceim dedi. Durumada Trabzon eski Emniyet Mdrl stihbarat ube Mdr Engin Din de tank olarak dinlendi. u anda da, Afyon Emniyeti stihbarat ube Mdr olarak grev yapan Engin Din, Biz olay stanbul Emniyetine rapor ettik dedi ve ondan sonrasnn stanbul Emniyetinin grevi alanna girdiini syledi. Engin Din, mdahil avukatlarn, Peki daha sonra stanbul Emniyetini arayarak, gnderdiiniz bu istihbaratn takip edilip edilmediini, sonucunun ne olduunu sordunuz mu? eklindeki sorusuna ise u yant verdi: Ben kk bir ilin istihbarat ube mdrym. Onlarn stndeki makam deilim. Engin Din, avukatlarn, daha nce Mc Donaldsn bombalanmas gibi eylemlere karan birinin, tannm bir aydna ynelik bir cinayet hazrl iinde olduunun haberinin alnmas karsnda sadece olay rapor etmekle mi yetindikleri sorusu karsnda ise, Biz olay operasyon ve nlem de dahil olmak zere ta16

kibe aldk. Peini brakmadk yantn verdi. Engin Dinin, neden olay nlemeye ynelik daha somut bir mdahaleleri olmad sorusuna verdii yant ise bir hayli ilginti: stihbarat her ey deildir. ABD, 11 Eyll saldrlarn nleyebildi mi? Biz henz dnce aamasnda olan, icra olmam bir olaya nasl mdahale edebiliriz. Dnce zgrl ve insan haklar var denilmiyor mu? Duruma dosyadaki eksikliklerin giderilmesi iin 26 Ocak 2009a ertelendi. Ogn Samastn yakalanmasnn ardndan gzaltnda tutulduu Samsun Emniyet Mdrlnde, polis ve jandarma grevlilerinin ay ocanda Ogn Samastla birlikte ektirdii fotoraarla ilgili Samsun 4. Asliye Ceza Mahkemesinde 22 Ekim 2008de grlen davada, mahkeme heyeti sanklardan M.B. hakknda grevi ktye kullanmak suretiyle grev ihmal suundan kamu davas aldn belirterek, atl suu ilemediinin sabit olmas sebebiyle sann beraatine karar verdi. .F. hakknda da gizliliin ihlali suundan dava aldn kaydeden heyet, sann atl suu iledii konusunda mahkmiyetine yetecek derecede kesin, inandrc, pheden uzak delil elde edilemedii gerekesiyle san susuz buldu. Hrant Dink suikast ile ilgili ifade veren gizli tank, Osman Hayalin de cinayet yerinde olduunu 31 Ekim 2008de tehis etti. Aabey Hayali tehis eden gizli tank, olay yerinde drt kiinin bulunduunu, Ogn Samastla birlikte Yasin Hayalin de ate ettiini ileri srd. Osman Hayal, cinayetten sonra Trabzonda sorgulanm, olay tarihinde stanbulda olmadn sylemi ancak, cep telefonu kaytlarndan, 13-19 Ocak 2007 tarihlerinde Yasin Hayalin stanbulda olduu tespit edilmiti. 10 Kasm 2008de Trabzon Blge dare Mahkemesi, cinayette ihmali bulunduu iddia edilen Jandarma Astsubay H.Y. ve Uzman avu H...nn yarglanmas iin soruturma almasna izin verdi. Trabzon Valiliinin 2 jandarma grevlisi hakknda yarglama izni vermemesi zerine, Dink Ailesinin avukatlar, Blge dare Mahkemesine itiraz etmiti. Hrant Dinkin ldrlmesinde ihmalleri bulunduu gerekesiyle Trabzon 2. Sulh CezaTrkiye nsan Haklar Vakf


Yaam Hakk

Mahkemesinde Astsubay O.. ve Uzman avu V..nin yarglanmasna 1 Aralk 2008de devam edildi. Dink ailesinin avukatlar Ergin Cinmen ve Hakan Bakrcolu ile sanklarn avukat Nurhayat Bayraktar Gmrkolunun katld durumada mahkeme durumay 4 ubat 2009 tarihine erteledi. te yandan 24 Aralk 2008de TRT-1de yaynlanan ahlarn Labirenti adl belgeselde Mara Katliamnn bir numaral san kke

endilerin anlatmlar yer ald. endiller resmi rakamlara gre 111 kiinin ldrld katliam Hrant Dink ve arkadalarnn yaptn iddia etti. 29 Aralk 2008de, yarglanmalarna izin verilen Trabzon eski l Jandarma Alay Komutan Albay A.. ile M.Y., .A., H.Y., H... ve G.G. hakknda grevi ihmal suundan Trabzon 2. Sulh Ceza Mahkemesinde dava ald.

Umur Talu, Tesadf Bu Ya!, Sabah, 23 Temmuz 2008. Cezaevinde katledilen 10 sol rgt tutuklusu, bombayla katledilen Atatrk bir profesr, ensesinden kurunlanarak katledilen Ermeni gazeteci. Bu tesaderin manasn bulmak elbet gazetecinin de ii. Ama u anda yargnn da, ilgili kurumlarn da grevi. Byle bir tesadf tabi mmkndr de, mmkn olmasn salayan baka bir tesadf var mdr? 26 Eyll 1999: Ankarada Ulucanlar Cezaevini (direni gerekesiyle) jandarma basar. 10 tutuklu, bir deyie gre hayatn kaybeder; bir baka deyie gre de ldrlr. Operasyonun ynetiminde Yarbay A. . vardr. 21 Ekim 1999: Prof. Ahmet Taner Klal Ankarada arabasna binerken, kaputun stnde grd naylon torbay alr ve patlama sonucu lr; daha dorusu ldrlr. Olay yerini inceleyen ve sonradan ok tartld zere, arabay oradan hemen ektiren komutan Yarbay A. .dr. 19 Ocak 2007: Gazeteci Hrant Dink, stanbulda ldrlr. Sonradan ortaya ktna gre, Austos 2006da, Astsubay imek ile Uzman avu ahin, daha nce bomba koymaktan tutuklanan, davas srerken serbest kalan Yasin Hayalin Dinki ldreceini Yzba Yldza, o da Jandarma Alay Komutanna bildirir. Komutan Albay A. .dr. Tetiki gen de jandarma blgesi olan Pelitliden kmtr. *** Bu tesaderin manasn bulmak elbet gazetecinin de ii. Ama u anda yargnn da, ilgili kurumlarn da grevi. Lakin, tesadf bu ya, dnden hatrlayacanz gibi, onca operasyon ynetmi, Trkiyeyi sarsan bir suikastn tetkikini yapm komutan A. . hibir ey hatrlamyor. hbar unutup durduu iin birinin ldrlm olmas, anlalan vicdan hafzasnda da bir yer kaplamam. leride emekli olunca belki kitap yazarm. Zaten grevi ihmalden yarglanmak ile tesaderin manasnn anlalmas iin yarglanmak arasnda da fark bulunmakta. Muhtemelen urada da onu, hkmetin kard yeni yasa sonucu, bekleme sresini doldurmadan tazminat hakk kazanm bir emeklilik beklemekte! *** Ama yarbayd, albayd, A idi, idi, bir yana. Giriteki tarihi, olay ard ardna bir daha okuyun. En azndan siz hatrlayn. (Bu arada Klal olayn srarla hatrlatan Alper Grme teekkrle.) Cezaevinde katledilen 10 sol rgt tutuklusu, bombayla katledilen Atatrk bir profesr, ensesinden kurunlanarak katledilen Ermeni gazeteci. Bu zincirler size bir ey sylemeli. Bu zincirler dnce ve ifade zgrl ile yaama hakk arasndaki ba anlatabilmeli bize. Bu zincirler, o olaylar olduunda ne dndmz, nasl yarglara vardmz, neleri bildiimizi sandmz, neleri sorgulamaktan kandmz hatrlatmal. Bu zincirler, hangi balklar attklarn, nasl sayfalar yaptklarn, ne tr yazlar yazdklarn, kimleri suladklarn, hangi (n)yarglar verdiklerini hatrlatmal ok ok nl pek pek byk meslektalara.

Trkiye nsan Haklar Vakf

17

Yaam Hakk***


Bir trl hazrlanmayan Ergenekon iddianamesi ile phelisi olduu konu ne olursa olsun, tutukluluktan kanserle lme giden Okkr iin biroumuz (hakl) hassasiyet ve tepki koydu. Lakin; O gn Trkiyenin byk Gazetesi Hrriyet, Sabah, Milliyeti yneten, hazrlayan, imdi de etkili konumda bulunanlar, mesela Ulucanlar katliam stne ne yapt? ldrlmeye mstahak terrist diye tanmlananlar, henz sonulanmam, uzun davalar bir yana, ounlukla daha tutuklu idiler, mahkm olmamlard, sular sabit deildi. Sular ne olursa olsun, lm cezas almamlard! Cezaevinden grnt diye baslm bayrakl, parkal fotoraftakiler onlar deildi, tutukluluk sebepleri ise cinayet, suikasttan ziyade, rgt yelii sulamasyd. Ama o gnn ve bugnn nice hretli gazetecisi o cesetler stnde dans etti, kvrd, cotu. Ellerine ulam delik deik otopsi fotoraarna asgari merakla bakmadlar bile. Nice muhafazakr, demokrat, cumhuriyeti, liberal, ulusalc gazeteci, o gn, katliam aklama seferberliindeydi; ne insan olmann, ne vicdann, ne mesleklerinin, ne de hakikatin yanndayd. Ama Yarbay A. . o gn Ulucanlarda idi. Bir ay sonra Klalnn cesedi ile parampara otomobilinin banda. Sekiz yl sonra ise Trabzonda. A.. nn seyir defteri belki de tesadften ibarettir... Ya byk medya ile byk gazetecilerinki?.. Bu kadar tesadf fazla deil mi!

Dantay Saldrs Dantay 2. Daire yeleri ve Cumhuriyet Gazetesine ynelik saldrlarla ilgili 13 ubat 2008de sonulanan davada, davann Ergenekon soruturmas ile balantl olmadna karar veren Ankara 11. Ar Ceza Mahkemesi, durumaya verilen 4 saatlik arann ardndan saat 21:00de kararn aklad. Ankara 11. Ar Ceza Mahkemesindeki davada 7si tutuklu 9 sank yargland ve yaklak iki yldr devam eden davada, aralarnda Alparslan Arslann da bulunduu 4 sank, cebir ve iddet kullanarak Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn ngrd dzeni ortadan kaldrmaya, yerine yeni bir dzen getirmeye, ilen uygulanmasn nlemeye teebbs etmek suundan Trk Ceza Kanununun (TCK) 309/1. maddesi uyarnca arlatrlm mebbet hapis cezasna arptrld. Alparslan Arslan, Dantay 2. Dairesi Bakan Mustafa Ycel zbilgini, tasarlayarak ve yerine getirdii kamu grevi nedeniyle kasten ldrmek suundan TCKnn 82. maddesinin (a) ve (g) bendleri uyarnca da bir kez daha arlatrlm mebbet hapisle cezalandrld. 18

Alparslan Arslan; Mustafa Birden, Ayla Gnen, Ayfer zdemir ve Ahmet obanolunu tasarlayarak ve yerine getirdii kamu grevi nedeniyle kasten ldrmeye teebbs suundan ayr ayr olmak zere TCKnn 82. maddesinin (a) ve (g) bendleri ile 35. maddesi uyarnca 15er yldan toplam 60 yl; patlayc madde bulundurmak ve tamak suundan TCK 174/1-2 maddeleri gereince 4 yl 9 ay, kiiler arasnda korku, kayg ve panik yaratacak ekilde patlayc madde kullanmak suundan TCK 170/1-c maddesi uyarnca 1 yl, Cumhuriyet Gazetesine bomba atlmas sonucu mala zarar vermek suundan TCK 151/1. maddesi uyarnca 1 yl, ruhsatsz silah tamak suundan 6136 sayl yasann 13/1. maddesi uyarnca 2 yl hapis ve 450 YTL adl para cezasna arptrld. Dantay 2. Daire yeleri ve Cumhuriyet Gazetesine ynelik saldrlarla ilgili davada, sanklar Osman Yldrm, Erhan Timurolu ve smail Sar mebbet hapse mahkm edildi. Sanklardan Sleyman Esen, TCKnin 314/2. maddesi ve 3713 Sayl Terrle Mcadele Yasasnn 5. maddesi uyarnca 7 yl 6 ay hapis cezasna arptrld.Trkiye nsan Haklar Vakf


Yaam Hakk

Tekin ri, TCKnin 314/2. ve 62. maddeleri ile 3713 Sayl Terrle Mcadele Yasasnn 5. maddesi uyarnca 6 yl 3 ay hapse mahkum edildi. 29 Nisan 2008de Dantay Saldrs Davasnn gerekeli karar akland. Kararda, Saldrnn, trban karar zerine dzenlendii ve anayasal sisteme ynelik tehlike yaratt belirtildi. Kararda, sanklarla Ergenekon Terr rgt arasnda bir balant olmad da kaydedildi. Sanklarn; birincisi stanbulda Cumhuriyet Gazetesine bomba atlmas, ikincisi Ankarada Dantay yelerine saldr olmak zere, iki ayr ana eylemi bulunduu, sanklarn bu eylemler iin bir araya geldiinin grld ifade edildi. Sanklarn, saldrlar iin plan yapmalarnn, rgtl bir yap iine girildiini gsterdii belirtilen kararda, bu yapnn, trban rtsyle ilgili olarak, kendi grlerine gre trban aleyhinde karar veren ya da davranan kurumlara ders vermek amacn tad kaydedildi. Sank Alparslan Arslan liderliindeki bu yapnn, toplum zerinde ayn zamanda bask kurularak, ses getirecek eylemler yapmak iin bir araya geldii, dier sanklar Sleyman Esen, Osman Yldrm, smail Sar, Tekin ri ve Erhan Timurolunun da bu rgte ye olarak kabul edildii anlatld. Gerekeli kararda, zellikle Dantaya saldrnn ok ses getirdii, toplumda byk inal uyandrd, halk zerinde byk bir korku ve panie yol atna dikkat ekildi. Ankara 11. Ar Ceza Mahkemesinin de Ergenekon soruturmasyla ilgili olarak stanbul Cumhuriyet Basavclndan bilgi istedii belirtilen gerekeli kararda, unlar kaydedildi: Yaplan inceleme ve deerlendirmeler sonucu, sanklar ve sanklara isnat edilen eylemler ile ilgili yrtlen hazrlk soruturmasnn arasnda su vasfn, sanklarn hukuki durumunu ya da sbutu etkileyecek ekilde bir balant tespit edilememitir. Dolaysyla o hazrlk soruturmasnn sonucunun beklenmesine gerek de duyulmamtr. Yine, sank Osman Yldrm, durumadaki savunmalar yannda, ceza evinden genel iddialar ieren dilekeler gndermi ise de yarglama aamasnda somut olay aydnlatacak nitelikte bilgi iermeyen bu dilekelereTrkiye nsan Haklar Vakf

itibar edilmeyerek, ayrca aratrlmas yoluna gidilmemitir. Dantay Saldrsnn faili Alparslan Arslann, cezaevi grevlisine direnme ve devlet malna zarar verme sularndan Sincan 2. Asliye Ceza Mahkemesinde tarafndan 4 yl 9 ay hapis cezasna mahkum edildii 13 Mays 2008de renildi. 7 Ekim 2008de, Yargtay Cumhuriyet Basavclnn, Dantay Saldrs Davasndan kan kararn bozulmasn, Ergenekon Soruturmas dosyasnn incelendikten sonra, yeni bir karar verilmesini istedii bildirildi. Yargtay Cumhuriyet Basavclnca hazrlanan tebliname, temyiz incelemesini yapacak Yargtay 9. Ceza Dairesine gnderildi. Yargtay Cumhuriyet Basavclnn istemini 16 Aralk 2008de ele alan Yargtay 9. Ceza Dairesi, Dantay ve Cumhuriyet Gazetesine yaplan saldrlarla ilgili karar bozarak sz konusu davalarn Ergenekon Davasyla birletirilmesini istedi. Yargtay 9. Ceza Dairesinin kararnn ardndan Ankara 11. Ceza Mahkemesinin nnde iki seenek bulunuyor. Mahkeme, ya Dantay saldrs trbana kar kurulan rgt tarafnda ilenmitir diye gemi kararnda direnecek ya da Yargtayn karar dorultusunda balantlarn aratrlabilmesi iin karar bozacak. Ankara 11. Ar Ceza Mahkemesinin kararnn ardndan dosya yeniden Yargtay Ceza Genel Kuruluna gelecek. Kararn ardndan dava dosyasyla ilgili de iki seenek bulunuyor; dosyann ya stanbula gnderilmesi ya da Ankarada kalmas. Eer mahkeme, bu dava Ankarada grlmeli derse, Ergenekon davasnn da Ankaraya gelmesi gerekecek. Dava dosyasnn stanbula gnderilmesi durumunda ise bundan sonraki Ergenekon soruturmasndaki ikinci soruturma sreci de Dantay saldrs davasyla birlikte yryecek. Dantay 2. Dairesi yelerine ve Cumhuriyet Gazetesine yaplan saldrlarla ilgili karar 16 Aralk 2008de bozan Yargtay 9. Ceza Dairesi, sz konusu davalarn Ergenekon davasyla birletirilmesini istedi. Dairenin kararnda, tm 19

Yaam Hakk


dosya kapsamna gre sanklarn mensubu bulunduklar iddia edilen rgtn nitelii, atl sularn vasfnn belirlenmesi ve delillerin birlikte deerlendirilmesi ynnden stanbul 13. Ar Ceza Mahkemesine alan (Ergenekon) davas ile bu dava arasnda hukuk ve il irtibat bulunduunun iddia edilmi olmas karsnda ncelikle davalarn birletirilmesinde zorunluluk bulunduuna iaret edildi. Malatya Zirve Yaynevine Saldr Malatyada Zirve Yaynevinde 3 kiinin ldrlmesiyle ilgili davann 7. durumas 9 Haziran 2008de Malatya 3. Ar Ceza Mahkemesinde yapld. Durumada, sanklarn savunmalar arasndaki elikilerin giderilmesi iin yzletirme yapld. Savunmalar okunan tutuklu sanklara mahkeme heyeti tarafndan ifadelerindeki elikiler soruldu. Sank Emre Gnaydn (19), hakkndaki sulamalar kabul etmeyerek Cuma zdemiri (20) iaret etti. Dier sanklarn ifadelerinde, kendisinin tehdid ile yaynevine gittikleri ynnde beyanda bulunduklarn hatrlatan Emre Gnaydn, benden korktuklarn sylyorlar. Madem benim dmdaki 4 kii, benden korkarak gelmi, babalar soan erkei yetitirmi, durumaya etek giyip gelsinler. Ben tek kiiyim, onlar 4 kii. Ayrca ziksel olarak benden stn durumdalar diye konutu. Dier sanklar ise Emre Gnaydnn tehdit ieren ifadeler kullandn ne srerek, yaynevine zorla gtrldklerini iddia ettiler. Mahkeme heyeti, mdahil ve sank avukatlarn dinledikten sonra durumay 4 Temmuz 2008 tarihine erteledi. Mahkeme heyeti ayrca bir sonraki durumaya yaynevinde ldrlen Tilman Ekkehart Geskenin ve Necati Aydnn ocuklarnn da katlmas talebini kabul etti. Malatyada 18 Nisan 2007de Zirve Yaynevinde alan Alman uyruklu Tilman Ekkehart Geske ile Necati Aydn ve Uur Yksel boazlar kesilerek ldrlm, polis ekipleri, Emre Gnaydn (19), Salih Grler (20), Cuma zdemir (20), Hamit eker (19) ve Abuzer Yldrm (19) olay yerinde yakalamt. Zirve Yaynevi katliamyla ilgili davann onuncu durumas 21 Austos 2008de Malatya 3. Ar Ceza Mahkemesinde grld. Tutuklu sanklar Emre Gnaydn (19), Salih Grler (20), Abuzer Yldrm (19), Cuma zdemir (20) ve Hamit e20

ker (19) geen durumada talep ettikleri ek savunmay yaptlar. Sanklar, savunmalarnda, ek iddianamede geen yama sulamasn reddetti ve hatrlamadklarn iddia etti. Mahkeme bakan Emre Gnaydna Levent Ersz (Ergenekon soruturmas kapsamnda aranan emekli tugeneral) ve Levent Temizi tanyor musun? sorusunu yneltti. Gnaydn da bu kiileri tanmadn syledi. Mahkeme bakannn Oral elik ile akrabal olan bir kii ile tankln var m? sorusuna da Emre Gnaydn Hayr yantn verdi. Mahkeme heyeti, olay yerinde ekilen grntlerin durumada izlenmesi iin oturuma ara verirken Ergenekon iddianamesinin istenmesine karar verdi. Kkekmece 2 Ocak 2008de stanbulun Kkekmece lesinde, Sefaky Cumhuriyet Mahallesi nn Caddesindeki bir p konteynrnda meydana gelen patlama sonucu 3 kii yaraland. Diyarbakrda Asker Servise Bombal Saldr 3 Ocak 2008de Diyarbakrn Yeniehir Semtinde asker personeli tayan sivil plakal servis aracnn geii srasnda patlama meydana geldi. Patlama sonucu 7 kii ld ve 66 kii yaraland. Yarallardan 30unun asker personel olduu renildi. Patlamann ardndan pheli grlen 12 kii gzaltna alnrken, Diyarbakr Cumhuriyet Savcl, gvenlik glerine kent genelinde 16 gn boyunca snrsz arama izni verdi. Ankarada 7 Ocak 2008de dzenlenen ev basknlarnda 21 renci, Diyarbakrda meydana gelen patlamayla ilgileri olduklar gerekesiyle gzaltna alnd. Patlamay gerekletirdii ileri srlen Erdal Polat adl kii sorgulanmak zere 7 Ocak 2008de Diyarbakr Emniyet Mdrlne gtrld. 8 Ocak 2008de bombal saldr ile ilgilileri olduklar iddiasyla 8 kii daha gzaltna alnd. HPG ise yapt aklamada 3 Ocak 2008de Amedin Yeniehir Semtinde pilotlarn da iinde olduu subaylar tayan askeri araca ynelik gerekleen eylemin glerimize bal bir biTrkiye nsan Haklar Vakf


Yaam Hakk

rimin kendi inisiyatiyle gerekletirilmi olma ihtimali mevcuttur. Bu eyleme ilikin net bilgiler kararghmza henz ulamamtr. Konu ile ilgili aratrmalarmzn sonular netleince, bu sonular kamuoyuyla paylaacamz belirtiyoruz. Patlamay kaydeden gvenlik kameras grntlerinin, soruturma dosyasnda grntlerin birer kopyas delil olarak kalmak zere dier kopyalarnn Diyarbakr Cumhuriyet Basavclnn talimatyla silinmesi karar alnd. 10 Ocak 2008de Diyarbakr halk ve aralarnda THVnin de bulunduu kentteki sivil toplum rgtleri dzenledikleri sessiz yryle saldr knand.

Patlamayla ilgili olarak mahkemeye sevk edilen 8 kiiden 7si 11 Ocak 2008de tutukland. 21 Ocak 2008de 3 kii; 5 ubat 2008de C.. adl kii tutukland. Olayla ilgili tutuklananlarn says bylece 11e ykseldi. Erdal Polat iin savc devletin birlii ve lke btnln bozmak, terr rgt yesi olmak ve terr rgt adna eylem yapmak sularn ilediini belirterek 9 kez arlatrlm mebbet hapis cezas istedi. 13 Kasm 2008de Diyarbakr 5. Ar Ceza Mahkemesinde grlen durumada tutuklu dier 6 sank iin yasad rgte bilerek ve isteyerek yardm etmek suundan 6ar yl hapis cezasna arptrlmasn talep etti.

Aysel Tuluk, ocuklar ldrlrken Ne Sylenebilir?,Yeni afak, 10 Ocak 2008. Kimse hayatn gnlk ak iinde sradan yaayan bu gen insanlarn ldrlmelereni aklayamaz ve gsnde arpan bir yrek tayan hibir canl bu lmleri kabul edemez! lmler bir dirhem daha trajediye dnr, ac katmerleir ve sz biter... Tehise gidemedim. Yanp kmre dnen, paralanan vcudunu uvala koymular. O an yreim skld, koptu, dizlerimin ba zld Mehmet Mutlu -Ferhat Mutlunun babas... Erkendi ve bekliyorlard. Bir baba kzn almaya gitmiti erkenden. Bir kz ocuu ablasyla grmek iin erken ayrlmt dershaneden. Ve bir dieri dershanedeki arkadana ziyarete gitmiti... Sadece oradaydlar ve bekliyordular zaman gesin, hayat devam etsin diye. O yata lm gelmez insann aklna; o anda, tam o yerde gelmez ki lm... Hem insan on yedisinde lmez ki! Hem ocuklar lyorken kime/ne anlatabiliriz ki... Hayatmz

ra 2008 turkiye insan haklari raporu

Documents