Przedmioty fakultatywne

Kierunek BIOLOGIA, specjalność: ekspertyzy przyrodnicze studia drugiego stopnia

rok akademicki 2015/2016

OPISY PRZEDMIOTÓW

BIOEKOLOGIA GRZYBIC Cel i treści kształcenia: Poznanie cech grzybów warunkujących ich patogeniczność. Cechy grzybów determinujące ich patogeniczność. Naturalne rezerwuary grzybów potencjalnie chorobotwórczych i ich wymagania środowiskowe. Wpływ środowiska na morfologię i metabolizm grzybów. Ekofizjologiczne podstawy funkcjonowania układu „makroorganizm – grzyb”. Zaburzenia na poziomie ontocenozy – odpowiedź na poziomie ontosfery. Patomechanizm zakażeń grzybiczych. Czynniki fizjologiczne, patologiczne, jatrogenne i środowiskowe predysponujące do zakażeń grzybami. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Student omawia budowę i fizjologię grzybów z różnych grup systematycznych i ekologicznych w kontekście potencjalnej chorobotwórczości; Wyjaśnia uwarunkowania środowiskowe w patomechanizmie zakażeń grzybami; Student interpretuje różne reakcje mikrogrzybów zależnie od niszy ekologicznej; Świadomość wpływu grzybów i ich matabolitów na zachowanie homeostazy makroorganizmów. BIOINDYKACJA WÓD - ICHTIOFAUNA CEL KSZTAŁCENIA: Omówienie metod monitoringu środowiska w oparciu o biologiczne metody oceny jakości środowiska, poznanie możliwości wykorzystania zespołów ichtiofauny do oceny stanu środowiska w warunkach oddziaływań antropogenicznych, umiejętność zastosowania współczesnych metod oceny wód płynących, proponowanych dla potrzeb monitoringu stanu ekologicznego rzek w Polsce. Wykłady: Pojęcie bioindykacji i biomonitoringu. Cechy bioindykatorów. Klasyfikacja metod bioindykacji. Ocena jakości wód w świetle wymagań unijnych (Ramowa Dyrektywa Wodna). Kryteria oceny wód powierzchniowych. Metody indeksów biotycznych. Wskaźnik Integralności Biotycznej (Index of Biotic Integrity, IBI). Rozwój ogólnoeuropejskiej metody oceny stanu ekologicznego rzek na podstawie zespołów ichtiofauny – Europejski Wskaźnik Ichtiologiczny (European Fish Index EFI, EFI+). Ćwiczenia: Rozpoznawanie podstawowych gatunków ryb lub taksonów wyższej rangi będących bioindykatorami. Przygotowanie i opracowanie protokołów wykorzystywanych w monitoringu wód. Ocena stanu ekologicznego rzek i jezior oparta na przykładowych próbach ichtiofauny. Analiza i opracowanie otrzymanych wyników. Wykorzystanie monitoringu w badaniach ichtiofaunistycznych. BIOINDYKACJA WÓD - MAKROZOOBENTOS Cel i treści kształcenia: Zapoznanie studentów z organizmami wskaźnikowymi należącymi do fauny bezkręgowców wodnych. Poznanie różnych indeksów biotycznymi służących do oceny jakości wód, opartych o makrobentos, stosowanych w różnych krajach Europy i w Polsce.

Przeprowadzenie badań w wybranych zbiornikach wodnych i przygotowanie pracy oceniającej ich stan ekologiczny Rola bentosu w ocenie stanu ekologicznego zbiorników wodnych. Metody oceny stanu ekologicznego rzek i jezior w Europie i w Polsce. Indeksy biotyczne stosowane w ocenie jakości wód. Metodyka poboru zespołów fauny dennej w różnych rzekach do celu monitoringu ekologicznego zgodnego z założeniami Ramowej Dyrektywy Wodnej. Właściwości bioindykacyjne makrozoobentosu: Triclada, Hirudinea, Oligochaeta, Crustacea, Plecoptera, Odonata, Heteroptera, Coleoptera, Megaloptera, Trichoptera, Diptera, Gastoppoda, Bivalvia, Hydrachnidia. Oznaczanie gatunków wskaźnikowych spośród bezkręgowców wodnych należących do makrozoobentosu. Pobieranie prób w rzece zgodnie z założeniami Ramowej Dyrektywy Wodnej MHS (Multi-Habitat-Sampling. Oznaczanie zebranego makrozoobentosu do taksonów wymaganych przez różne indeksy biotyczne. Ocena stanu ekologicznego rzeki za pomocą indeksów biotycznych stosowanych w Polsce i w Europie: Duński Indeks Biotyczny, Belgijski Indeks Biotyczny (BBI), Trent Biotic Indeks (TBI), Angielski Indeks Biotyczny (BMWP/ASPT), Poslki Indeks Biotyczny (BMWPPL). Pobranie prób półilościowych i ilościowych zgodnie z wytycznymi do pobierania prób makrozoobezkregowców w litoralu, sublitoralu jezior. Oznaczanie zebranych prób i prezentacja materiału w tabelach. Ocena ekologiczna jezior na podstawie analizy faunistycznej zebranych bezkręgowców. Liczba taksonów i liczba osobników w próbie, wskaźnik różnorodności, wskaźniki synekologiczne. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Zna ekologiczne podstawy bioindykacji; Zna organizmy wskaźnikowe zaliczane do makrozoobentosu; Zna indeksy biotyczne stosowane w Europie i w Polsce; Zna przyczyny eutofizacji i degradacji zbiorników wodnych; Potrafi pobrać próby faunistyczne z rzeki i jeziora; Potrafi rozpoznać organizmy wskaźnikowe należące do makrobentosu; Potrafi zastosować indeksy biotyczne do oceny stanu ekologicznego wód; Potrafi napisać pracę na podstawie przeprowadzonych badań; Wykazuje gotowość do działania w zespole podczas przeprowadzanych badan terenowych; Ma świadomość odpowiedzialności człowieka za stan ekologiczny zbiorników wodnych; Ma świadomość podnoszenia swojej wiedzy w zakresie ochrony zbiorników wodnych BIOLOGIA NASION Cel i treści kształcenia: 1. Poznanie metod oceny wigoru nasion 2. Poznanie molekularnych podstaw spoczynku nasion Fizjologiczne, fizyczne i biochemiczne metody oceny nasion. Wiedza na temat molekularnych podstaw spoczynku nasion. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Zna pojęcie wigoru nasion i metody jego oceny, wie,jakie znaczenie ma wigor nasion dla nauk biologicznych i rolniczych, zna molekularne podstawy spoczynku nasion, wie, jakie znaczenie ma spoczynek nasion dla nauk biologicznych i rolniczych; Zna metodologię pracy badawczej; Zna zasady bezpiecznej pracy z materiałem biologicznym; Umie zaplanować i przeprowadzić eksperyment fizjologiczny, analizować wyniki i przeprowadzić wnioskowanie; Potrafi zbadać wigor nasion wieloma metodami i ocenić jakość otrzymanych wyników, umie ocenić poziom i rodzaj spoczynku nasion i znaleźć metodę jego przerwania; Rozwija świadomie własne kompetencje zawodowe; Współpracuje w grupie przyjmując różne role, poszerza swoją wiedzę i wykazuje gotowość do jej praktycznego zastosowania; Wykazuje odpowiedzialność w pracy badawczej wynikającą z zagrożeń związanych z narzędziami badawczymi i bezpieczeństwem w miejscu pracy; Interpretuje zjawiska przyrodnicze w oparciu o dane empiryczne

BIOLOGIA RYB CEL KSZTAŁCENIA: Poznanie zagadnień związanych z życiem ryb. Charakterystyka środowiska życia ryb i ich biologii, ze szczególnym zwróceniem uwagi na różnice związane z przystosowaniami ryb do zajmowania różnych siedlisk. Poznanie zagadnień związanych z rozrodem ryb, odżywianiem, wzrostem i migracjami. Umiejętność zastosowania podstawowych metod ichtiologicznych badań laboratoryjnych i interpretacji otrzymanych wyników. Wykłady: Cechy diagnostyczne gromad ryb chrzęstnoszkieletowych Chondrichthyes, mięśniopłetwych Sarcopterygii i promieniopłetwych Actinopterygii. Powstanie i ewolucja ryb; budowa funkcjonalna ryb wymarłych i współczesnych jako efekt przystosowań do środowiska. Charakterystyka wód morskich i śródlądowych. Przystosowania ryb do poruszania się w wodzie. Odżywianie się ryb; przystosowania do pobierania różnego pokarmu; podział ryb ze względu na rodzaj zjadanego pokarmu. Wiek i wzrost ryb. Wędrówki ryb (tarłowe, pokarmowe, na zimowiska); przyczyny, rodzaje i przykłady. Rozród i rozwój ryb. Ekologiczne grupy rozrodcze wśród ryb. Zdolność porozumiewania się ryb, substancje alarmowe, ryby żyjące w ławicach, związki ryb z innymi organizmami. Znaczenie gospodarcze ryb. ĆWICZENIA: Pomiary morfometryczne ryb. Odżywianie się ryb; metody badania udziału liczbowego i wagowego komponentów pokarmowych w oparciu o analizę zawartości żołądka/przewodów pokarmowych. Metody określania wieku na podstawie kości, otolitów i łusek. Metody badania tempa wzrostu. Budowa układu rozrodczego; przebieg oogenezy - obserwacja kolejnych etapów na preparatach histologicznych. Metody wagowe i liczbowe obliczania płodności samic; płodność osobnicza i względna na wybranym przykładzie. EKOFIZJOLOGIA ROŚLIN Cel i treści kształcenia: 1. Rozumienie podstawowych procesów ekofizjologicznych z udziałem roślinności 2. Rozumienie posługiwania się matematycznymi modelami do symulacji i przewidywania procesów ekofizjologicznych 3. Rozumienie znaczenia ekologicznego i gospodarczego odporności roślin na stresy Glebowe banki nasion i ich rodzaje. Liczebność i dynamika banków nasion w glebie, zależność od warunków środowiska. Ekofizjologia przerywania spoczynku i kiełkowania nasion. Znaczenie allelopatii dla ekofizjologii nasion. Wpływ działalności gospodarczej człowieka na na kształtowanie glebowych banków nasion. Glebowe banki nasion jako banki genów. Wpływ glebowych banków na procesy ewolucyjne. Rola glebowych banków nasion w dynamice zbiorowisk. Pogłębiona wiedza na temat mechanizmów odporności roślin na stresy środowiskowe. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Ma pogłębioną wiedzę w zakresie posługiwania się matematycznymi modelami do symulacji i przewidywania określonych procesów życiowych; Ma wiedzę pozwalającą wyjaśniać zjawiska zachodzące w glebowym banku nasion; Zna mechanizmy i konsekwencje odporności roślin na stresy; Wykorzystuje posiadaną wiedzę w analizie zjawisk zachodzących w zbiorowisku roślinnym; Analizuje problemy z pogranicza ekologii i ewolucji; Posługuje się modelami matematycznymi w symulacji i przewidywaniu procesów fizjologicznych w nasionach i zbiorowisku roślinnym; Wykorzystuje literaturę naukową polską i anglojęzyczną; Rozumie potrzebę i świadomie podnosi swoje kwalifikacje zawodowe; Ma potrzebę poszerzania

swojej wiedzy i jest odpowiedzialny za swój rozwój; Ma świadomość konieczności ochrony środowiska i zarządzania zasobami przyrody EKOLOGIA BIOCHEMICZNA Cel i treści kształcenia: Przyswojenie mechanizmów metabolicznej adaptacji organizmów do warunków środowiskowych, rozumienie następstw pojawienia się tlenu w atmosferze dla przebiegu procesów życiowych na Ziemi. Rozumienie molekularnych podstaw oddziaływań i przystosowań koewolucyjnych występujących pomiędzy organizmami. Przedmiot i zakres biochemii środowiskowej. Adaptacje biochemiczne roślin, zwierząt i człowieka do warunków środowiskowych: aerobowych i anaerobowych. Metabolizm wtórny i jego rola w interakcjach biochemicznych zachodzących pomiędzy organizmami w ekosystemie. Substancje sygnałowe i obronne. Synteza, magazynowanie i biodegradacja metabolitów wtórnych. Mechanizmy adaptacji organizmów do naturalnych i syntetycznych związków chemicznych, które zagrażają ich przetrwaniu. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Ma pogłębioną wiedzę z zakresu biochemii. Definiuje podstawowe mechanizmy adaptacji biochemicznych organizmów do warunków środowiska; Potrafi definiować i charakteryzować procesy biochemiczne na poziomie molekularnym i komórkowym w odniesieniu do grup organizmów żywych; Rozumie powiązania metaboliczne między organizmami w ekosystemie oraz dostrzega związki przyczynowe występujące w wyniku z zaburzeń tych relacji; Wykazuje umiejętność krytycznej analizy i interpretacji poznanych informacji; Wykazuje gotowość wykorzystania obiektywnych źródeł informacji naukowej. Jest świadomy niezbędności stałego aktualizowania wiedzy z zakresu nauk przyrodniczych; Ma świadomość ochrony środowiska przyrodniczego. EKOLOGIA JEZIOR Cel i treści kształcenia: Celem zajęć jest zapoznanie ze strukturą i funkcjonowaniem ekosystemów jeziornych w kontekście antropogenicznych przekształceń krajobrazu, systeme oceny jakosci jezior, metodami rekultywacji jezior oraz zapoznanie z metodami biomonitoringu jezior w oparciu o makrobentos. Typy jezior, geneza jezior polodowcowych, pochodzenie fauny i flory jezior Polski. Zmiany i zmienność jezior, sukcesja i filocenogeneza, procesy eutrofizacji i dystrofizacji, synantropizacja fauny. Siedliskowe zróżnicowanie litoralu, sublitoralu, profundalu, pelagialu, przystosowania roślin i zwierząt do życia w jeziorach śródlądowych. Wpływ otoczenia (zlew-ni) na strukturę i funkcjonowanie ekosystemów jeziornych oraz zmiany sukcesyjne w szeregu harmonicznym i dysharmonicznym. Problematyka ochrony jezior, rekultywacja oraz czynna ochrona hydrobiontów. Charakterystyka morfologiczna i siedliskowa jeziora zdegradowanego. Charakterystyka morfologiczna i siedliskowa jeziora o niskiej trofi. Skład gatunkowy makrofauny jeziornej, oznaczenie zebranych hydrobiontów, funkcjonalne grupy troficzne, przystosowania do życia w jeziorze i środowisku wodnym. Struktura dominacyjna oraz troficzna biocenozy jeziornej. Metody biomanipulacji i rekultywacji jezior, stanem troficzny i ekologicznym jeziora a gospodarka w zlewni i użytkowanie jeziora. Regulacyjna rola drapieżnictwa i pasożytnictwa. System oceny jakości jezior. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Student definiuje pojęcie jeziora, charakteryzuje typy jezior oraz opisuje sukcesyjne przekształcenia jezior. Identyfikuje czynniki wpływające na eutrofizację jezior. Wymienia podstawowe metody rekultywacji

jezior oraz eksperymenty biomanipulacyjne; Rozpoznaje główne typy ekologiczne organizmów jeziornych; Korzysta z literatury fachowej i wyciąga poprawne wnioski w oparciu o własne dane oraz literaturowe. Kostruuje schematy powiazań troficznych w jeziorze; Wykonuje dokumentację terenową oraz zbiera materiał hydrobiologiczny w celu monitoringu jezior z wykorzystaniem makrobentosu. Obsługuje podstawowe przyrządy do badań hydrobiologicznych; Ma świadomość potrzeby ciągłego aktualizowania wiedzy specjalistycznej z zakresu ekologii wód, korzystania z piśmiennictwa specjalistycznego i konieczności kształcenia ustawicznego. Wykazuje postawę zgodną z ideą ekorozwoju i ma świadomość wzajemnego uwarunkowania czynników przyrodniczych, społecznych i ekonomicznych EKOLOGIA RZEK I ŹRÓDEŁ Cel i treści kształcenia: Celem przedmiotu jest zapoznanie ze stukturą i funkcjonowaniem ekosystemów źródeł oraz naturalnych i sztucznych cieków wodnych oraz wskazanie rozmiarów i skutków antropogenicznych przekształceń dolin rzecznych. Typologie źródlisk. Charakterystyka źródeł. Typowe biocenozy źródeł. Przystosowanie organizmów do życia w źródłach. Ekologiczne skutki antropogenicznych przekształceń źródlisk.Typologia cieków wodnych. Biocenozy strumieni,potoków, rzek i rowów. Koncepcja ciągłości rzeki (river-continuum). Funkcjonalne grupy troficzne. Dryf rzeczny-przyczyny i znaczenie. Funkcjonowanie dolin rzecznych. Niżówki i powodzie. Antropogeniczne przekształcenia dolin rzecznych. Budowy hydrotechniczne. Renaturalizacja cieków wodnych. Metody badań hydrobiologicznych w ciekach wodnych. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Definiuje poznane pojęcia. Zna typologie źródeł i cieków wodnych Potrafi wymienić charakterystyczne zespoły biocenotyczne oraz wskazać przystosowania do życia w środowiskach wodnych; Rozumie funkcjonowanie i znaczenie dolin rzecznych w krajobrazie ekologicznym. Dostrzega związek między przekształceniami antropogenicznymi środowisk wodnych i ich skutkami ekonomicznymi i etycznymi; Określa typologię rzek i źródeł; U02-Wymienia gatunki żyjące w określonych typach srodowisk wodnych i ich przystosowania; Klasyfikuje organizmy w grupy funkcjonalne; Konstruuje schematy powiązań troficznych w poznanych ekosystemach; Dobiera metody do przeprowadzenia badań terenowych; Potrafi analizować wyniki obserwacji i formułować poprawnie wnioski; Rozumie potrzebę ochrony siedlisk i zasiedlających je biocenoz; Postepuje zgodnie z zadadami bioetyki i etyki zawodowej; Upowszechnia zasadę ścisłego, opartego na danych empirycznych, interpretowania zjawisk i procesów biologicznych. ENTOMOLOGIA Cel i treści kształcenia: Znajomość teoretyczna i praktyczna problematyki entomologii stosowanej. Wykorzystanie owadów jako bioindykatorów w ocenie jakości środowiska. Nauczenie rozpoznawania pospolitych gatunków owadów żyjących w różnych siedliskach. Zarys historyczny entomologii stosowanej. Systematyka, biologia i ekologia najważniejszych jednostek taksonomicznych owadów. Owady w kontekście wpływu na działalność ludzką: rolnictwo, leśnictwo, przechowalnictwo, medycyna, kryminalistyka. Oddziaływanie czynników abiotycznych (temperatura, wilgotność, światło)i biotycznych (specjalizacja pokarmowa, zapylanie roślin). Wrogowie naturalni owadów i metody biologicznego ich zwalczania. Wpływ czynników antropogenicznych na owady.

Rozpoznawanie, przegląd systematyczny, biologia i ekologia owadów będących indykatorami środowisk wodnych i lądowych. Owady jako wskaźniki gleb leśnych i łąkowych. Ocena bioróżnorodności i liczebności taksonów. Statystyczne opracowanie materiału Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Wiąże zagadnienia entomologii stosowanej z ekologią; Zna i rozumie metody bioindykacji. Rozpoznaje owady bioindykatory środowisk wodnych i lądowych; Ma wiedzę teoretyczną opisującą procesy i zjawiska przyrodnicze i wiedzę z zakresu metodologii pracy badawczej; Umie pobrać próby w różnych siedliskach i oznaczyć zebrany materiał; Potrafi opisać zebrany materiał i opracować go statystycznie; Umie rozpoznać pospolite gatunki owadów typowe dla poszczególnych siedlisk; Potrafi pracować w grupie; Dąży do stałego poszerzania wiedzy. FAUNA ŚRODOWISK MIEJSKICH Cel i treści kształcenia: Zapoznanie studenta z gatunkami zwierząt zasiedlających środowiska miejskie. Przedstawienie charakterystycznych cech populacji zwierząt synurbijnych Charakterystyka ekosystemu miasta – czynniki abiotyczne i biotyczne. Ogólna charakterystyka fauny miasta. Właściwości populacji synurbijnych. Gatunki zasiedlające wnętrza budynków. Przegląd i charakterystyka gatunków synantropijnych: stawonogi, mięczaki, ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki. Przegląd synantropijnych gatunków zwierząt - stawonogi, mięczaki, ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki. Połów i oznaczanie synurbijnych stawonogów i mięczaków. Obserwacja synantropijnych ptaków i ssaków. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Zna biologię pospolitych gatunków synurbijnych; Charakteryzuje właściwości populacji zwierząt synurbijnych; Opisuje procesy i zjawiska zachodzące w ekosystemach miejskich; Porównuje właściwości populacji zwierząt z terenów zurbanizowanych i niezurbanizowanych; Ocenia wpływ właściwości środowiska miejskiego na występowanie gatunków zwierzat w miastach; Analizuje cechy adaptacyjne zwierząt sunurbijnych; Jest zorientowany na podnoszenie kwalifikacji i poszerzanie wiedzy; Postępuje zgodnie z zasadami etyki; Docenia zasadę ścisłego , opartego na danych empirycznych, interpretowania procesów biologicznych. FITOINDYKACJA WÓD Cel i treści kształcenia: Celem jest poznanie roli organizmów roślinnych na różnych poziomach organizacji do rejestrowania zmian środowiska wodnego jako bioindykatory. Poznanie organizmów i metod ich stosowania zgodnie z wytycznymi Dyrektyw: Siedliskowej i Wodnej Unii Europejskiej. Podstawy ekologiczne fitindykacji środowisk wodnych. Roślinne metody oceny stanu ekologicznego różnego typu wód. Zastosowanie metod opartych na: fitoplanktonie, fitobentosie oraz makrofitach. Rozpoznawanie podstawowych gatunków lub taksonów wyższej rangi będących fitoindykatorami.Ocena siedlisk lądowych metodą ekologicznych liczb wskaźnikowych. Fitoindykacyjna rola różnych jednostek systematycznych lub grup ekologicznych roślin w ocenie stanu środowiska głównie wodnego, typologia środowisk wodnych, wpływ czynników fizycznych,chemicznych i antropogenicznych na strukturę fitocenoz, przegląd podstawowych grup organizmów i ich funkcji w ekosystemach wodnych. Polskie i europejskie roślinne metody oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Rozumienie zjawisk i procesów w biocenozach i ekosystemach; Zna metody i procedury badawcze pozwalające na

poznanie złożonych procesów biologicznych na różnych poziomach ich organizacji i ich zasady zarządzania; Zna narzędzia informatyczne, bazy danych oraz programy bioinformatyczne do poszukiwania danych, przygotowywania publikacji ze zrozumieniem praw autorskich; Umie na podstawie analiz ekologicznych z zastosowaniem modeli matematycznych zaplanować i prowadzić prace badawcze w terenie i wykonywać proste ekspertyzy przyrodnicze; Umie napisać pracę w j. polskim na podstawie badań własnych; Ma potrzebę i świadomie podnosi swoje kwalifikacje inspirując inne osoby do nauki poprzez współpracę w grupie; Ma świadomość konieczności ochrony środowiska przyrodniczego i zarządzania zasobami przyrody FITOSOCJOLOGIA Cel i treści kształcenia: Zapoznanie się z ponad-organizmalnymi jednostkami bytu jakimi są zbiorowiska roślinne, w tym : poznanie metod ich badania i identyfikacji Historia powstania, przedmiot i zadania fitosocjologii. Wprowadzenie do metod fitosocjologii. Cechy analityczne i syntetyczne zbiorowisk roślinnych. Szkoły fitosocjologiczne. Klasyfikacja roślinności i nomenklatura fitosocjologiczna. Przykłady problemów syntaksonomicznych : relacja między klasyfikacją fitosocjologiczną a typologią leśną. Przegląd zbiorowisk roślinnych Polski. Kompleksy zbiorowisk roślinnych i jednostki krajobrazowe. Dynamika zbiorowisk roślinnych. Synantropizacja szaty roślinnej. Syntaksonomia numeryczna. Wprowadzenie do metod fitosocjologii – technika wykonywania zdjęć fitosocjologicznych. Ćwiczenia terenowe -zdjęcia fitosocjologiczne w wybranych zbiorowiskach roślinnych. Opracowanie tabelaryczne zdjęć fitosocjologicznych. Identyfikacja jednostek roślinności. Metody numeryczne opracowania danych fitosocjologicznych. Komputerowa baza danych : TURBOWIN. Metody klasyfikacji i ordynacji zdjęć fitosocjologicznych z użyciem programów SYNTAX, STATISTICA, SPSS Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Definiuje procesy synantropizacji i degeneracji zbiorowisk roślinnych; Zna różnorodność zbiorowisk roślinnych i zasady syntaksonomii wg szkoły fitosocjologicznej Braun-Blanqueta; Zna specjalistyczne narzędzia informatyczne i programy obliczeniowe stosowane w fitosocjologii; Ma wiedzę o etapach i technice wykonywania zdjęć fitosocjologicznych i ich opracowaniu tabelarycznym; Wykonuje zdjęcia fitosocjologiczne metodą szkoły fitosocjologicznej Braun-Blanqueta; Używa specjalistycznych baz danych i właściwych metod analizy numerycznej; Identyfikuje zbiorowiska roślinne i potrafi określić stan ich zachowania; Rozumie potrzebę stałego pogłębiania wiedzy fitosocjologicznej; Ma świadomość zagrożeń i potrzeby ochrony zbiorowisk roślinnych GENETYKA CECH ILOŚCIOWYCH Cel i treści kształcenia: Uzyskanie wiedzy obejmującej zagadnienia związane z genetyką cech ilościowych. Metody analizy cech ilościowych. Wykorzystanie programów statystycznych do analizy cech ilościowych. Parametry genetyczne i czynniki efektywne. Odziedziczalność: definicja, znacznie praktyczne oraz proste metody szacowania. Heterozja. Wykorzystanie markerów molekularnych do lokalizacji cech ilościowych (QTL - Quantitative Trait Loci) na mapie genetycznej. Możliwość izolowania genów warunkujących cechy ilościowe. Ewolucja QTL u Gramineae. Selekcja wspomagana markerami.

Określenie podstawowych parametrów zmienności cech ilościowych w populacji. Ocena parametrów genetycznych warunkujących dziedziczenie cech ilościowych u wybranych gatunków Germineae. Poszukiwanie markerów DNA skorelowanych z wybranymi cechami ilościowymi na przykładzie wybranych gatunków. Mapowanie cech ilościowych. Wykorzystanie cech ilościowych w badaniach filogenetycznych na przykładzie Lolium i Pinus Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Wyjaśnia genetyczne uwarunkowanie cech ilościowych; Wyjaśnia wpływ genów warunkujących cechy ilościowe na fenotyp i jego przystosowanie się do środowiska; Definiuje odziedziczalność; Wyjaśnia zjawisko heterozji; Charakteryzuje metody mapowania cech ilościowych; Planuje i przeprowadza doświadczenia mające na celu analizę cech ilościowych; Interpretuje parametry genetyczne opisujące dziedziczenie cech ilościowych; Wykonuje analizy statystyczne oraz interpretuje wyniki; Wykorzystuje markery molekularne do lokalizacji cech ilościowych na mapach genetycznych; Jest świadomy potencjalnych zagrożeń związanych z wykorzystaniem osiągnięć genetyki; Jest wrażliwy na przyrodę jej bogactwo i unikalność; Wykazuje kreatywność w poszukiwaniu wiedzy; Wykazuje gotowość do prac w zespole. GENETYKA KONSERWATORSKA ROŚLIN I ZWIERZĄT Cel i zakres przedmiotu. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN; International Union for Conservation of Nature) – cele i zadania. Genetyka konserwatorska (Conservation genetics) – zastosowanie wiedzy i metod genetyki do ochrony i zmniejszenia ryzyka wyginięcia gatunków. Wykorzystanie nowoczesnych technik biologii molekularnej i genetyki, m.in. markerów molekularnych, w celu ochrony ginących gatunków. Skutki wpływu fragmentacji i zanikania siedlisk na zmienność genetyczną zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt. Kształtowanie się i miary zmienności genetycznej populacji, znaczenie zmienności genetycznej i jej utrzymywanie, potencjał ewolucyjny. Genetyczne podstawy zanikania i inwazji gatunków. Programy genetycznej odnowy gatunków - przykłady. Ochrona zasobów genetycznych, m.in. zwierząt gospodarskich. GENETYKA ZACHOWANIA Cel i treści kształcenia: Przedstawienie aktualnego stanu wiedzy na temat genetycznych uwarunkowań rozwoju osobowości i zachowania zilustrowane przykładami badań z pogranicza genetyki i psychologii. Teoretyczne podstawy genetyki zachowania i badań z zakresu rozwoju osobowości, genetyka zachowania w perspektywie historycznej i filozoficznej, metody badawcze genetyki zachowania, wkład czynników genetycznych i środowiskowych w ogólną zmienność fenotypową cech lub zachowań, interakcja i korelacja genotypu i środowiska, rola doświadczenia i nauki w kształtowaniu zachowania, odziedziczalność cech osobowości, epigenetyka w genetyce zachowania, badania eksperymentalne w poznaniu mechanizmów rozwoju cech osobowości i genetyce zachowania, badania genetyczne w psychiatrii i psychologii, genetyczne uwarunkowania zaburzeń osobowości, zaburzeń lękowych i stresu, uzależnień, schizofrenii. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Opisuje teoretyczne podłoże badań z zakresu genetyki zachowania; Zna genetyczne i środowiskowe uwarunkowania ludzkich zachowań; Opisuje procesy genetyczne związane z genetycznym uwarunkowaniem kształtowania się osobowości i zachowania; Charakteryzuje metody badawcze stosowane w badaniach z zakresu genetyki zachowania; Wymienia, opisuje

przykładowe wyniki badań z zakresu genetyki zachowania; Wykorzystuje wiedzę genetyczną do oceny odkryć z zakresu genetyki zachowania; Wykazuje umiejętność samodzielnego poszerzania wiedzy; Samodzielnie interpretuje oraz w jasny sposób przedstawia dane pochodzące z literatury fachowej; Uznaje konieczność uwzględnienia uwarunkowań środowiskowych i genetycznych dla wyjaśnienia wielu aspektów ludzkiego zachowania; Zorientowany na poszerzanie wiedzy; Postępuje zgodnie z zasadami etyki GMO - KORZYŚCI I ZAGROŻENIA Cel i treści kształcenia: Poszerzenie wiedzy studentów dotyczącej korzyści i zagrożeń związanych z GMO. Zaznajomienie z regulacjami prawnymi dotyczącymi prowadzenia badań nad GMO oraz rejestracji i dopuszczenia do produkcji nowych odmian roślin uprawnych genetycznie zmodyfikowanych oraz ocena zagrożeń wynikających z ich uprawy dla środowiska, rolników i konsumentów. Uprawy GMP na świecie: kraje, gatunki, tendencje i kontrowersje. Potencjalne zagrożenia związane z GMP dla środowiska i konsumentów. Rola roślin transgenicznych w walce z głodem na świecie i zmniejszeniem chemizacji upraw. Żywność z GMO. GMO w medycynie. Biopaliwa. Pionowy i horyzontalny transfer genów. Regulacje prawne dotyczące GMO w Polsce, Unii Europejskiej i USA. Zasady bezpiecznej pracy z GMO. Stan wiedzy oraz obawy społeczeństwa na temat zagrożeń ze strony biotechnologii. Mutageneza indukowana, inżynieria genetyczna a klonowanie organizmów - aspekty etyczne, społeczne i prawne. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Opisuje potencjalne korzyści i zagrożenia związane z GMO; Charakteryzuje problematykę bioetyczną w obszarze biologii, medycyny i biotechnologii; Identyfikuje potrzeby uregulowań prawnych w zakresie tych dyscyplin; Wykorzystuje wiedzę genetyczną do oceny skutków modyfikacji genetycznych; Wykazuje umiejętność samodzielnego poszerzania wiedzy; Samodzielnie interpretuje oraz w jasny sposób przedstawia dane pochodzące z literatury fachowej; Zorientowany na poszerzanie wiedzy; Postępuje zgodnie z zasadami etyki; Jest tolerancyjny wobec innych i świadomy ich prawa do indywidualnych wyborów w kwestiach bioetycznych GRZYBY I POROSTY JAKO BIOINDYKATORY ZMIAN ŚRODOWISKOWYCH Cel i treści kształcenia: Znajomość gatunków grzybów oraz ich zbiorowisk mających znaczenie w ocenie antropogenicznych przemian środowiska Grupy ekologiczne grzybów; morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne przystosowanie wybranych grup grzybów do określonych warunków środowiska; wpływ czynników środowiskowych (naturalnych i antropogenicznych) na różne poziomy organizacji budowy ciała grzybów; charakterystyka fizjologiczna i ekologiczna grzybów właściwych i grzybów zlichenizowanych o potencjalnych właściwościach bioindykacyjnych; wykorzystanie zróżnicowanych reakcji makro- i mikrogrzybów w ocenie stany i funkcjonowania wybranych ekosystemów lądowych (biocenozy leśne, łąkowe, urbicenozy); wskaźniki mykologiczne wykorzystywane w ocenie środowiska Charakterystyka grup grzybów, gatunków oraz ich zbiorowisk mających znaczenie w ocenie stanu środowiska przyrodniczego; przegląd oraz praktyczne zastosowanie wybranych metod myko- i lichenoidykacji Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Student wymienia i charakteryzuje czynniki środowiskowe wpływające na występowanie grzybów; Rozpoznaje i opisuje cechy diagnostyczne gatunków grzybów mających praktyczne zastosowanie w bioindykacji i monitoringu środowiska; Dobiera sytuacyjnie wskaźniki i metody

mykoindykacyjne; Student wykorzystuje wybrane gatunki grzybów do oceny zmian środowiskowych wywołanych działalnością człowieka; Wykonuje proste oceny środowiskowe za pomocą różnych wskaźników mykologicznych; Student współpracuje w zespole; Ma świadomość ścisłych powiazań morfologiczno-anatomicznych oraz fizjologicznych grzybów z ich środowiskiem oraz potencjalnych właściwości bioindykacyjnych grzybów; Ma świadomość konieczności ochrony środowiska przyrodniczego. GRZYBY JADALNE I TRUJĄCE Cel i treści kształcenia: Znajomość problematyki amatorskiego zbioru i uprawy przemysłowej grzybów, ochrony i zagrożenia grzybów wielkoowocnikowych, zatruć grzybami w Polsce Zasoby gatunkowe i zróżnicowanie grzybów wielkoowocnikowych w Polsce, wykorzystanie grzybów w gospodarce i życiu człowieka, obrót, przetwórstwo i handel grzybami - przepisy prawa, amatorska i przemysłowa uprawa grzybów, ochrona i zagrożenie grzybów. Organizacja ciała grzybów wielkoowocnikowych: strzępki, grzybnia, septy, sprzążki, pseudotkanka grzybowa i jej rodzaje; cechy makroskopowe owocników grzybów mające znaczenie diagnostyczne; typy morfologiczne (pokrój) owocników; typy rozwojowe owocników; typy hymenoforów; otrzymywanie zarodników wzorcowych (wysyp zarodników) – technika wykonywania i barwa wysypu; cechy mikroskopowe: budowa hymenium (warstwy rodzajnej) grzybów workowych i podstawkowych: worki, podstawki, zarodniki workowe (askospory), zarodniki podstawkowe (bazydiospory), parafizy, sterigmy, cystydy (rozwiertki); cechy diagnostyczne, morfologiczne i anatomiczne, grzybów będących najczęstszą przyczyną zatruć w Polsce oraz ich jadalnych sobowtórów Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: P2A_W01 rozumie złożone zjawiska i procesy przyrodnicze; P2A_W04 ma pogłębioną wiedzę z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów umożliwiającą dostrzeganie związków i zależności w przyrodzie; P2A_U06 zbiera i interpretuje dane empiryczne oraz na tej podstawie formułuje odpowiednie wnioski; P2A_K01 rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie, potrafi inspirować i organizować proces uczenia się innych osób HERPETOLOGIA Cel i treści kształcenia: Poznanie różnorodności gatunkowej krajowej herpetofauny. Systematyka płazów i gadów. Gatunki płazów i gadów występujące w Polsce. Metody oceny liczebności płazów i gadów. Wybiórczość siedliskowa herpetofauny. Cykl roczny. Ekologia rozrodu płazów i gadów. Współczesne zagrożenia populacji płazów i gadów. Ochrona płazów i gadów. Określanie przynależności gatunkowej płazów i gadów na podstawie cech morfologicznych. Określanie przynależności gatunkowej płazów na podstawie głosów godowych samców. Złoża skrzeku i kijanki - identyfikacja gatunkowa. Terenowe metody szacowania liczebności płazów. Aktywne metody ochrony płazów i gadów. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Zna systematykę płazów i gadów; Zna kryteria identyfikacji krajowych gatunków płazów i gadów; Zna metody oceny liczebności płazów i gadów; Zna ekologię rozrodu krajowych gatunków płazów i gadów; Zna współczesne zagrożenia herpetofauny; Prawidłowo identyfikuje gatunki na podstawie różnych kryteriów; Potrafi w warunkach terenowych, w oparciu o odpowiednie metody, oszacować liczebność płazów i gadów; Potrafi stosować proste metody aktywnej ochrony

płazów; Umie pracować w zespole, przyjmując w zależności od potrzeb różne role; Ma świadomość odpowiedzialności za ochronę biocenozy HIRUDINOLOGIA Cel i treści kształcenia: Poznanie morfologii funkcjonalnej pijawek w zależności od zasiedlanych środowisk i strategii życiowych. Poglądy, teorie, koncepcje pochodzenia pijawek (Hirudinea). Budowa morfologiczna i anatomiczna – morfologia funkcjonalna pijawek, opis infinitezymalny Hirudinea. Klasyfikacja, systematyka, rozmieszczenie, biologia – drapieżnictwo, padlinożerność. Pasożyty czy hemofagi (mechanizmy odszukiwania żywiciela)? W poszukiwaniu krwiodawcy! Kształtowanie się układu pasożyt (pijawka) – żywiciel (bezkręgowiec, kręgowiec). Cykle życiowe. Modelowanie formy ciała i odniesienie jej do warunków bytowania pijawek. Budowa morfologiczna i anatomiczna pijawek: obserwacja i opis porównawczy morfologii zewnętrznej wybranych gatunków; Sekcja i opis morfologii wewnętrznej wybranych gatunków pijawek. Przystosowania pijawek do krwiopijności i drapieżnictwa, sekcja i analiza porównawcza budowy przewodu pokarmowego pijawek z rodzajów Hirudo, Haemopis i Placobdella. Przegląd systematyczny pijawek. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Zna budowę morfologiczną i anatomiczną pijawek; Zna klasyfikację i filogenezę pijawek; Rozumie główne mechanizmy i tendencje w ewolucji pijawek; Zna różnorodność i rozprzestrzenienie pijawek w Polsce i na świecie; Charakteryzuje pijawki korzystając ze źródeł monograficznych; Rozpoznaje ważniejsze typy organizacji pijawek; Wykonuje sekcje i utrwala materiał do różnych badań; Interpretuje cechy pijawek pod kątem przystosowań ewolucyjnych; Ma świadomość różnorodności biologicznej, konieczności ochrony przyrody i zarządzania zasobami przyrody; Wyznaje zasadę rzetelnego interpretowania zjawisk biologicznych HYDROMYKOLOGIA Cel i treści kształcenia: Znajomość morfologii i biologii grzybów wodnych. Świadomość roli grzybów w środowisku naturalnym. Morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne przystosowanie grzybów wodnych do określonych warunków środowiska – budowa komórki, typy plech. Rozmnażanie bezpłciowe i płciowe u grzybów wodnych. Fizyczne i chemiczne właściwości środowiska wodnego wpływające na występowanie i rozwój różnych grup grzybów. Typologia środowisk wodnych – środowiska lotyczne i lenityczne. Struktura i funkcja ekosystemów wodnych poprzez układy ekologiczne drapieżnictwa, pasożytnictwa i komensalizmu między grzybami i innymi organizmami. Sposoby rozprzestrzeniania się grzybów za pośrednictwem nosicieli. Wpływ czynników środowiskowych na rozmieszczenie grzybów. Zasięgi geograficzne występowania grzybów w środowiskach wodnych. Przegląd systematyczny grzybów – grzyby pospolite i bardzo rzadkie oraz ich znaczenie w ekosystemie wodnym. Metody badania i hodowli. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Wymienia przystosowania morfologiczne grzybów do środowiska wodnego; Rozumie rozmnażanie płciowe i bezpłciowe u grzybów wodnych; Wymienia grzyby istotne w funkcjonowaniu ekosystemów wodnych; Wymienia fizyczne i chemiczne właściwości środowiska wodnego wpływające na różne grupy grzybów; Wymienia i tłumaczy funkcjonowanie układów ekologicznych panujących między grzybami i innymi organizmami w środowisku wodnym; Student analizuje i porównuje procesy płciowe u wybranych gatunków grzybów; Prawidłowo posługuje się terminologią

związaną z budową i funkcjonowaniem grzybów wodnych; Student ma świadomość roli grzybów w środowisku naturalnym. ICHTIOLOGIA Cel i zakres przedmiotu. Historia ichtiologii – nauki o rybach. Wybrane aspekty systematyki (cechy taksonomiczne, filogeneza i klasyfikacja ryb), morfologii funkcjonalnej (m.in. przykłady niezwykłych, swoistych adaptacji do określonych warunków środowiska), embriologii i biologii rozrodu (m.in. żyworodność, opieka nad potomstwem) oraz ekologii ryb doskonałokostnych Teleostei występujących w wodach śródlądowych (m.in. wybrane gatunki ryb karpiokształtnych) i morskich (m.in. wybrane gatunki ryb okoniokształtnych) Polski. Wymagania środowiskowe i zmiany klimatu, a rozsiedlenie geograficzne ryb. Rozwój nowoczesnej ichtiologii w Polsce i na świecie. Eksploatacja zasobów ryb w Polsce i na świecie w kontekście zrównoważonego rozwoju gospodarczego. KRAJOBRAZY PRZYRODNICZE POLSKI Cel i treści kształcenia: Poznanie różnorodności krajobrazów przyrodniczych Polski i ich genezy. Umiejętność wyróżnienia elementów krajobrazu i jego opisu na podstawie obserwacji terenowych. Umiejętność rozpoznania zmian zachodzących w krajobrazach i określania ich genezy.Umiejętność wykonania opracowania fizjograficznego z wykorzystaniem wyników własnych badań i piśmiennictwa przedmiotowego, referowania i dyskutowania wyników badań. Pojęcie krajobrazu przyrodniczego. Czynniki kształtujące zróżnicowanie krajobrazowe Polski. Elementy struktury krajobrazy przyrodniczego: podłoże geologiczne, rzeźba terenu, struktura ekosystemowa, szata roślinna i świat zwierzęcy. Czynniki różnicujące warunki życia. Antropogeniczne przekształcenia krajobrazów przyrodniczych. Strefowość i międzystrefowość rozmieszczenia krajobrazów przyrodniczych Polski. Zróżnicowanie krajobrazowe Pojezierza Pomorskiego i Mazurskiego: Wybrzeże Bałtyku i pobrzeże Bałtyku, niziny na utworach aluwialnych akumulacji rzecznej, wysoczyzny pojezierne, osobliwości Wysoczyzny Elbląskiej. Pas Nizin Środkowo–Polskich: krajobrazy pierwotne i ich przekształcenia w wieku IXX i XX. Krajobrazy stepowe Lubelszczyzny. Krajobrazy górskie: Tatry, Beskidy i Sudety, regionalne zróżnicowanie piętrowości w górach. Osobliwości przyrodnicze Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Zmiany w krajobrazach podgórskich i wyżynnych na skutek działalności człowieka. Interpretacja przyrodnicza wybranego terenu: elementy rzeźby terenu i ich geneza, podłoże geologiczne i glebowe, struktura ekosystemowa, fauna i flora. Opis krajobrazu terenu opracowywanego w zespołach: rzeźba terenu i jej pochodzenie, elementy naturalne i antropogeniczne, ekosystemy i ich wzajemne oddziaływania, elementy integrujące i różnicujące krajobraz, dokumentacja terenu. Zebranie piśmiennictwa przedmiotowego. Wykonanie zespołowych opracowań zgodnie ze standardami pracy naukowej, prezentacja wyników badań i udział w dyskusji. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Student zna elementy struktury krajobrazów przyrodniczych, ich zróżnicowanie na terenie Polski, uwarunkowania historyczne oraz mechanizmy integracji; Rozumie rolę ekosystemów i struktur biocenotycznych w integracji krajobrazu; Zna metody opisu struktury krajobrazu i analizy powiązań funkcjonalnych pomiędzy jego elementami; Student potrafi typologizować krajobrazy przyrodnicze, wyróżniać elementy jego struktury i określać zależności pomiędzy

nimi; Potrafi przeprowadzić proste badania na temat określonego krajobrazu i korzystając także z piśmiennictwa zreferować je w formie pracy naukowej; Potrafi przygotować wystąpienie ustne i prezentację oraz w dyskusji bronić swoich racji; Student potrafi współdziałać w grupie, motywować do pracy innych, wykazując współodpowiedzialność za jak najlepsze wykonanie zadania. MALAKOLOGIA Cel i treści kształcenia: Celem jest zapoznanie z cechami diagnostycznymi przydatnymi przy oznaczaniu ślimaków i małży występujących w Polsce; poznanie biologii i gospodarczego znaczenia mięczaków. Charakterystyka mięczaków (systematyka, rozmieszczenie, morfologia funkcjonalna i anatomia porównawcza, ekologia, filogeneza). Porównanie budowy i funkcji życiowych ślimaków przodoskrzelnych i tyłoskrzelnych. Przystosowanie do lądowego trybu życia, aktywność dobowa i sezonowa, fizjologia i zachowanie się ślimaków płucodysznych. Przystosowania małży do różnego trybu życia (żyjące w osadach dennych, przytwierdzające się do podłoża, wwiercające się w podłoże, żyjące na dnie). Charakterystyka głowonogów. Porównanie Monoplacophora i Polyplacophora oraz Caudofoveata i Aplacophora. Biologia rozrodu ślimaków obojnaczych (kopulacja, składanie jaj, cykl życiowy). Mięczaki jadalne, ich biologia i chów. Gospodarcze znaczenie mięczaków. Oznaczanie wybranych gatunków ślimaków i małży występujących w Polsce na podstawie cech muszli. Cechy budowy anatomicznej ślimaków nagich przydatne w diagnozowaniu gatunku. Określenie siedlisk występowania najczęściej spotykanych gatunków ślimaków i małży. Przegląd wybranych mięczaków świata. Gatunki obce w Polsce. Małże perłorodne. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Wymienia i charakteryzuje podstawowe gatunki ślimaków i małży żyjących w Polsce; Opisuje biologię gatunków jadalnych i użytecznych dla człowieka; Charakteryzuje podstawowe taksony mięczaków; Rozpoznaje podstawowe gatunki ślimaków i małży żyjących w Polsce; Dokonuje analizy biologicznej dotyczącej siedliska występowania na podstawie obserwacji określonych gatunków mięczaków; Używa prawidłowo specjalistycznych kluczy do oznaczania mięczaków; Rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie; Potrafi owocnie pracować w zespole. METODY BADAŃ ORNITOLOGICZNYCH CEL KSZTAŁCENIA: Zapoznanie na przykładach zaczerpniętych z ornitologii z zasadami prawidłowego zaplanowania i przeprowadzenia obserwacji terenowych i eksperymentów. Nauka reguł doboru metod analizy danych oraz utrwalenie umiejętności posługiwania się nimi oraz właściwej interpretacji i prezentacji uzyskanych wyników. Nabyta wiedza i umiejętności przygotowują do pracy w: placówkach naukowych, urzędach lub firmach zajmujących się: inwentaryzacją przyrodniczą, monitoringiem stanu środowiska oraz ochroną przyrody. Wykłady: Metodologia prowadzenia obserwacji terenowych ptaków. Metody chwytania, znakowania i śledzenia telemetrycznego ptaków. Oznaczanie wieku i płci ptaków. Schematy pierzenia, metodologia badań procesu pierzenia. Metodologia badań bioenergetycznych i składu pokarmu. Metodologia badań bioakustycznych, głosy ptaków, sposoby ich rejestracji, metody analizy struktury oraz badania wzorców intensywności śpiewu. Metody oceny liczebności oraz zasady prowadzenia badań monitoringowych ugrupowań ptaków: lęgowych, migrujących i zimujących (wiedza szczegółowa). Zasady: planowania, prowadzenia

i opracowania danych w badaniach wielkopowierzchniowych. Metodologia badań behawioralnych ptaków. Ćwiczenia: Praca punktu obrączkarskiego. Metody obrączkowania i chwytania ptaków. Narzędzia stosowane do odłowu ptaków, zasady rozmieszczania sieci ornitologicznych i pułapek tunelowych. Oznaczanie cech jakościowych oraz techniki pomiarów cech ilościowych ptaków. Rozpoznawanie ptaków po głosach na poziomie zawansowanym. Badanie wzorców intensywności śpiewu. Prowadzenie liczeń ptaków z zastosowaniem różnych technik w wybranych biotopach. Opracowanie zebranych danych - ocena liczebności i składu ugrupowań ptaków, zastosowanie metod statystycznych w analizach porównawczych. Prowadzenie obserwacji zachowań ptaków (podczas opieki nad potomstwem przy gnieździe lub w czasie żerowania) i analiza wyników. MIKROBIOLOGIA WÓD Cel i treści kształcenia: Zapoznanie studentów z podstawowymi wiadomościami dotyczącymi występowania drobnoustrojów w wodach i ich roli w kształtowaniu biosfery Mikroorganizmy, ich bioróżnorodność oraz rozmieszczenie w biosferze, wpływ czynników abiotycznych na mikroorganizmy; strategie rozwoju mikroorganizmów, występowanie drobnoustrojów w zespołach ekologicznych; mikroorganizmy glebowe i ich rola w krążeniu pierwiastków i przepływie energii, obieg glebowej substancji organicznej, grupy fizjologiczne bakterii; zespoły mikroorganizmów w ekosystemach wodnych; przyczyny bioróżnorodności i mechanizmy jej podtrzymywania; rola detrytusowego łańcucha pokarmowego i „pętli mikrobiologicznej” w obiegu materii; antropogeniczne zaburzenia funkcjonowania mikrobiocenoz, eutrofizacja–przyczyny, konsekwencje; wpływ biomanipulacji na strukturę mikrobiocenoz wodnych; mikrobiologia atmosfery jako łącznik między środowiskami. Interakcje między mikroorganizmami, roślinami i zwierzętami. Zjawisko syntrofii, ryzosfera i mykoryza; „quorum sensing”;biofilmy powszechność,mechanizmy powstawania; mikroorganizmy w środowiskach skrajnych. Metody badań mikroorganizmów glebowych, pobieranie próbek, ilościowe badania grup fizjologicznych bakterii: amonifikacyjnych, nitryfikacyjnych wiążących azot atmosferyczny, proteolitycznych, amylolitycznych i lipolitycznych; liczenie bakterii metodą mikroskopii fluorescencyjnej, obliczanie objętości i biomasy bakteryjnej; oznaczanie tempa respiracji bakterii; oznaczanie różnorodności mikrobiologicznej strefy ryzosferalnej; oznaczanie struktury ilościowej i jakościowej bakteriocenoz wodnych przy wykorzystaniu markerów fluorescencyjnych; analiza aktywności metabolicznej bakterii: aktywność enzymatyczna, produkcja wtórna; badanie wpływu bakteriożernych (pierwotniaki) i bakteriolitycznych (wirusy) organizmów na dynamikę ilościową konsorcjów bakteryjnych. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Zna podstawowe techniki badawcze i możliwości ich stosowania w naukach mikrobiologicznych; Wymienia przyczyny i skutki degradacji środowiska. Definiuje monitoring środowiska.Rozumie pojęcie rozwoju zrównoważonego. Zna etyczne podstawy ochrony środowiska przyrodniczego; Stosuje podstawowe metody statystyczne do analizy danych; Potrafi wykonywać analizy jakościowe i ilościowe w zakresie niezbędnym do wyjaśnienia zjawisk i procesów biologicznych; Ma umiejętność obsługiwania prostej aparatury badawczej; Wykonuje zlecone proste zadania badawcze lub ekspertyzy pod kierunkiem opiekuna naukowego; Wykorzystuje dostępne źródła informacji naukowej, uczy się samodzielnie w sposób kierunkowy; Planuje własna karierę zawodowa lub naukową i rozumie potrzebę kształcenia ustawicznego i podnoszenia

swoich kwalifikacji; Potrafi pracować w zespole, przyjmując różnorodne role i określać priorytety; Rozumie potrzebę podnoszenia kompetencji zawodowych i rozwoju osobistego MONITORING PARAZYTOLOGICZNY ŚRODOWISKA CEL KSZTAŁCENIA: Zapoznanie studentów z najważniejszymi metodami bezpośrednimi i pośrednimi parazytologicznego monitoringu środowiska. WYKŁAD: Wpływ czynników biotycznych i abiotycznych środowiska na rozprzestrzenianie pasożytów; rola gleby, wody, zwierząt bezkręgowych i kręgowych. Rola stawonogów w szerzeniu chorób transmisyjnych. Wpływ zachowań człowieka na rozprzestrzenianie pasożytów; migracje, introdukcje nowych gatunków zwierząt, wzrost populacji niektórych zwierząt. Metody oceny stanu środowiska pod względem parazytologicznym. Zasady pobierania materiału do badań parazytologicznych. ĆWICZENIA: Parazytologiczna ocena pastwisk, stawów, piaskownic oraz terenów rekreacyjnych. Metody flotacyjne, dekantacyjne, metoda lejków Baermana. Badania parazytologiczne bezpośrednie (preparaty mikroskopowe) i pośrednie (metody molekularne) żywicieli pośrednich i paratenicznych. Wiedza: Wymienia i opisuje wpływ czynników biotycznych i abiotycznych środowiska na rozprzestrzenianie pasożytów, cykle rozwojowe pasożytów, zna podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w laboratorium Umiejętności: analizuje rolę rożnych zwierząt w przebiegu cykli rozwojowych i rozprzestrzenianiu pasożytów Kompetencje społeczne: rozumie potrzebę podnoszenia kompetencji zawodowych związanych ze stosowanie nowoczesnych metod badawczych w diagnostyce parazytologicznej, wykazuje gotowość współdziałania i pracy w grupie MUTAGENEZA Cel i treści kształcenia: Opanowanie wiedzy z zakresu działania mutagenów chemicznych; mechanizmów powstawania uszkodzeń DNA i ich naprawy; efektów działania mutagenów w kolejnych pokoleniach traktowanych roślin i metod ich oceny. Mutacje spontaniczne i indukowane. Mechanizmy naprawy uszkodzonego DNA. Ocena częstości mutacji spontanicznych u różnych gatunków. Mutageny fizyczne i chemiczne. Efekty działania mutagenów oraz optymalizacja dawki. Metody indukowania mutacji i selekcji mutantów. Charakterystyka molekularna mutantów. Wpływ mutagenezy indukowanej na genom. Zmienność somaklonalna i gametoklonalna w kulturach in vitro. Mutageneza insercyjna. Wykorzystanie mutagenezy indukowanej w badaniach genetycznych i hodowli roślin. Metody indukowania mutacji u roślin. Traktowanie wybranych gatunków mutagenem chemicznym. Ocena somatycznych i genetycznych efektów działania mutagenu. Określenie optymalnej dawki mutagenu. Selekcja mutantów morfologicznych i molekularnych. Analiza genetyczna mutantów na przykładzie jęczmienia, grochu i owsa. Zapoznanie się z bazą danych odmian mutacyjnych (MVD) oraz bazami mutantów u wybranych gatunków. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Wyjaśnia zagadnienie mutagenezy spontanicznej, indukowanej, potrzebę poszerzania zmienności genetycznej występującej w zasobach naturalnych; Opisuje wpływ na genom mutagenów fizycznych i chemicznych; Zna procedurę doświadczenia z zakresu mutagenezy w celu pozyskania mutantów; Opisuje indukowanie mutacji w kulturach in vitro; Wyjaśnia znaczenie mutagenezy indukowanej w badaniach genetycznych, hodowli mutacyjnej; Wykorzystuje

zdobytą wiedzę do zaprojektowania doświadczenia z zakresu mutagenezy indukowanej; Przeprowadza doświadczenie zoptymalizowania dawki mutagenu, oceny efektów somatycznych i genetycznych działania mutagenu, wyprowadzenia linii mutantów i ich selekcji; Przeprowadza analizę genetyczną mutantów; Wykazuje gotowość do pracy w zespole. wykazuje odpowiedzialność za siebie i osoby z którymi współpracuje; Jest świadomy mutagennego wpływu czynników środowiskowych; Docenia wykorzystanie mutagenezy indukowanej dla poprawy standardu życia społeczeństw. PALEOBIOLOGIA Cel i treści kształcenia: Poznanie głównych typów skał na tle cyklu skałotwórczego. Zapoznanie studentów z różnymi rodzajami skamieniałości, ich pochodzeniem i rozmieszczeniem (złoże pierwotne i wtórne). Praktyczne rozpoznawanie pospolitszych skamieniałości. Podstawy metodologiczne paleobiologii. Powstawanie skamieniałości. Rekonstrukcje paleobiocenoz i organizmów kopalnych. Główne etapy rozwoju życia na Ziemi. Geneza i zróżnicowanie skał.Główne rodzaje skamieniałości. Przegląd skamieniałości w układzie systematycznym, oznaczanie skamieniałości. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Zna pochodzenie, strukturę i rodzaje skał; Zna rodzaje skamieniałości i ich pochodzenie; Zna główne etapy rozwoju życia na Ziemi; Zna podstawy systematyki organizmów kopalnych; Potrafi rozpoznawać różne rodzaje skał i na podstawie struktury i tekstury określać ich genezę; Potrafi rozpoznawać przynależność systematyczną skamieniałości; Analizując budowę skamieniałości wyprowadza wnioski o środowisku życia; Rozwija i aktualizuje swoją wiedzę w zakresie paleobiologii; Ma świadomość interpretowania faktów z zakresu paleobiologii w oparciu o ścisłe metody nauk empirycznych PASOŻYTY CZŁOWIEKA I CHOROBY ODZWIERZĘCE Cel i treści kształcenia: Zapoznanie studentów z najważniejszymi pasożytami wewnętrznymi i zewnętrznymi człowieka, sposobami ich rozprzestrzeniania i wnikania do organizmu żywiciela, chorobotwórczością oraz głównymi metodami bezpośrednimi i pośrednimi stosowanymi w diagnostyce parazytologicznej. Epizoocjologia i epidemiologia chorób pasożytniczych, podstawy rozpoznania i zasady profilaktyki Pasożyty jako wektory chorób bakteryjnych i wirusowych. Sposoby szerzenia się chorób inwazyjnych; rola gleby i wody; wpływ zachowań człowieka na szerzenie się chorób odzwierzęcych; migracje, introdukcje nowych gatunków zwierząt, wzrost populacji niektórych zwierząt. Związki między pasożytami, a pozostałymi składnikami ontocenozy w żywicielu (bakterie, grzyby). Pasożytnicze choroby transmisyjne. Parazytozy nowe "emerging zoonoses" i wygasające. Przegląd systematyczny pasożytów wewnętrznych i zewnętrznych człowieka, patogeneza i profilaktyka. Podstawowe metody bezpośrednie i pośrednie diagnozowania chorób pasożytniczych. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Identyfikuje ważniejsze pasożyty wewnętrzne i zewnętrzne człowieka, opisuje przebieg cyklu rozwojowego, oraz sposoby rozprzestrzeniania, wskazuje żywicieli pośrednich i paratenicznych; Wskazuje metody diagnostyczne chorób pasożytniczych oraz sposoby pobierania, higieny i bezpieczeństwa pracy z materiałem biologicznym; Definiuje pasożytnictwo i inne związki międzygatunkowe, ilustruje przystosowania morfologiczne, fizjologiczne i etologiczne do

pasożytniczego trybu życia, ocenia rolę rożnych zwierząt w przebiegu cykli rozwojowych i rozprzestrzenianiu pasożytów; Klasyfikuje i ocenia podstawowe metody diagnostyczne stosowane w laboratoriach parazytologicznych; Rozumie potrzebę podnoszenia kompetencji zawodowych związanych ze stosowanie nowoczesnych metod badawczych w diagnostyce parazytologicznej PODSTAWY GOSPODARKI RYBACKIEJ CEL KSZTAŁCENIA: Nauka podstaw ichtiologii. Uzyskanie umiejętności identyfikacji gatunków ryb Polski oraz wybranych innych gatunków, charakterystycznych dla różnych regionów biogeograficznych Europy. Nabycie wiedzy, umiejętności i kompetencji niezbędnych do zarządzania ochroną ryb i podejmowania decyzji administracyjnych w zakresie regulacji rybackiego użytkowania wód. Wykłady: Wybrane zagadnienia z ekologii ryb słodkowodnych. Biologiczne i metodologiczne podstawy badań ichtiologicznych (ocena struktury ugrupowań, liczebności, produkcji ekologicznej oraz bioenergetyki). Gatunki dominujące i charakterystyczne dla różnych typów ekosystemów wodnych Europy, z uwzględnieniem następujących aspektów: morfologii, rozmieszczenia i charakterystyki stanu populacji, wybiórczości siedliskowej, charakterystyki rozrodu, sposobów odżywiania się oraz wędrówek ryb. Uwarunkowania prawne rybackiego użytkowania wód. Podstawy wiedzy o gospodarce rybackiej w: rzekach, jeziorach i stawach rybnych oraz wędkarstwie, a także o hodowli ryb. Metody i narzędzia stosowane w hodowli i odłowach ryb. Ochrona ryb. ĆWICZENIA: Nauka identyfikacji gatunków ryb Polski oraz wybranych innych gatunków, charakterystycznych dla różnych regionów biogeograficznych Europy. Udział w odłowach kontrolnych ryb. Poznanie funkcjonowania ośrodka hodowli ryb.\ PTAKI EUROPY CEL KSZTAŁCENIA: Poznanie szczegółów taksonomii i faunistyki ptaków. Zapoznanie się z systematyką i charakterystyką wybranych grup taksonomicznych ptaków Europy. Poznanie biologii gatunków: charakterystycznych dla liczniej reprezentowanych w faunie Europejskiej taksonów, ważnych w funkcjonowaniu ekosystemów różnych regionów biogeograficznych Europy oraz podlegających szczególnej ochronie na terenie Unii Europejskiej. Wykłady: Taksonomia ptaków (wiedza szczegółowa), zasady identyfikcji gatunków. Przegląd systematyczny wybranych grup taksonomicznych ptaków Europy. Omówienie wybranych aspektów biologii (tj. morfologia oraz rozpoznawanie, identyfikacja głosów, rozmieszczenie i liczebność w Europie, stan populacji krajowej, wybiórczość siedliskowa, fenologia i biologia okresów: rozrodu, zimowania, ewentualnych migracji) gatunków: charakterystycznych dla liczniej reprezentowanych w faunie Europejskiej taksonów, ważnych w funkcjonowaniu ekosystemów różnych regionów biogeograficznych Europy oraz podlegających szczególnej ochronie na terenie Unii Europejskiej. Zagrożenia dla ptaków na terenie Europy i sposoby ich ochrony. Ćwiczenia: Nauka opisywania i identyfikacji ptaków w muzeum. Nauka wykrywania i identyfikacji ptaków w terenie w różnych typach siedlisk. Nauka głosów ptaków. ROZRÓD KRĘGOWCÓW Cel i treści kształcenia: Poznanie budowy układu rozrodczego samców i samic, procesów rozrodczych oraz charakterystycznego behawioru związanego z reprodukcją u ryb, płazów,

gadów, ptaków i ssaków. Zaprezentowanie praktycznych możliwości sterowania rozrodem u tych zwierząt, szczególnie u ryb i ssaków. Poznanie biotechnik stosowanych w rozrodzie zwierząt udomowionych. Ryby: budowa układu rozrodczego samców, ocena jakości plemników, metody sterowania rozrodem samców. Budowa układu rozrodczego samic, stadia rozwoju jajnika, hormonalna regulacja witelogenezy, końcowe dojrzewanie oocytu i owulacja, metody sterowania rozrodem samicy. Grupy rozrodcze ryb i strategie rozrodu, sztuczny rozród ryb, biotechnologia w rozrodzie ryb. Regulacja procesów rozrodu u płazów i gadów: cykle roczne, spermatogeneza i oogeneza, systemy i strategie rozrodcze płazów i gadów - cykle roczne, spermatogeneza i oogeneza, systemy i strategie rozrodcze. Cechy charakterystyczne rozrodu ptaków, hormonalna i środowiskowa regulacja procesów rozrodu, fotoperiodyzm, partenogeneza. Ogólna charakterystyka rozrodu u ssaków z poszczególnych podgromad. Wybrane przykłady dla każdego z rzędów. Sezonowość w rozrodzie ssaków. Ryby: kriokonserwacja nasienia, ocena ruchu i analiza uszkodzeń plemników ryb. Praktyczny rozród wybranego gatunku karpiowatych w warunkach kontrolowanych, określenie stanu dojrzałości gamet u samic, przygotowanie i podanie środków hormonalnych, przeprowadzenie sztucznego zapłodnienia, obserwacja inkubowanej ikry. Seminarium: zastosowanie biotechnologii w sztucznym rozrodzie ryb. Budowa układu rozrodczego płazów, partenogeneza u płazów i gadów, biotechniki wykorzystywane w ochronie płazów i gadów. Budowa układu rozrodczego ptaków, strategie rozrodcze, owulacja i znoszenie jaja, oogeneza, regulacja płci i jej odwrócenie u drobiu, otrzymywanie transgenicznych ptaków perspektywy i problemy. Seminarium: zapłodnienie u ssaków. Seminarium: Biotechniki stosowane w rozrodzie zwierząt domowych. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Ma pogłębioną wiedzę teoretyczną z zakresu rozrodu kręgowców; Potrafi opisywać funkcjonowanie ich układu rozrodczego; Rozumie mechanizmy regulacji rozrodu; Zna metody biotechnologiczne sterowania rozrodem; Zna zasady tworzenia organizmów transgenicznych; Rozumie złożoność problemów związanych z hodowlą zwierząt transgenicznych; Zna podstawowe zasady pracy w laboratorium biologicznym; Potrafi stosować zaawansowane techniki i narzędzia badawcze w regulacji rozrodu; Dostrzega korzyści i problemy związane z biotechnologicznymi metodami regulacji rozrodu kręgowców; Ocenia możliwości, zalety i wady tworzenia kręgowców transgenicznych; Potrafi przygotować wystąpienie z zastosowaniem środków multimedialnych; Wykazuje umiejętność selekcji i krytycznej analizy źródeł informacji; Student rozumie potrzebę dokształcania się przez całe życie; Ma świadomość potrzeby systematycznego śledzenia w czasopismach naukowych i innych zasobach informacji postępów w dziedzinach, związanych z biotechnologią i biologią ŚRODOWISKO A ORGANIZM Cel i treści kształcenia: Poznanie wpływu wybranych czynników środowiskowych (żywienia, stresu, warunków termicznych, ksenobiotyków) na funkcjonowanie organizmu człowieka i zwierząt oraz nowoczesnych sposobów zapobiegania różnym patologiom, związanym z negatywnym oddziaływaniem czynników środowiskowych. Wpływ żywienia na procesy fizjologiczne w organizmie człowieka i zwierząt. Zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu wywołane nieprawidłową dietą – choroby cywilizacyjne. Żywienie XXI wieku – nutrigenomika. Źródła fitoestrogenów. Wpływ fitoestrogenów na organizm ludzi i zwierząt. Źródła, cechy chemiczne i mechanizm działania ksenoestrogenów (dioksyn, polichlorowanych bifenyli, furanów) w organizmie ludzi i zwierząt. Wpływ stresu

krótko- i długotrwałego na funkcjonowanie organizmu człowieka i zwierząt. Fizjologiczne i biochemiczne przystosowania zwierząt zmienno- i stałocieplnych do warunków środowiska. Modulacja funkcjonowania układu immunologicznego przez czynniki środowiskowe. Konsekwencje nadmiernego pobudzania układu immunologicznego oraz niedoborów immunologicznych. Seminaryjne: seminaria dotyczące: diet - Śródziemnomorskiej, proteinowej (Dukana), tłuszczowej (Atkinsa) i Bliskiego Wschodu na organizm człowieka oraz wpływu stresu na organizm człowieka i zwierząt. Współczesna termofizjologia. Laboratoryjne: główne źródła zanieczyszczeń i ich poziom w odniesieniu do unormowań prawnych. Wyznaczanie wskaźników jakości powietrza. Funkcjonowanie stacji i sieci monitoringu zanieczyszczeń powietrza. Oznaczanie ksenobiotyków w środowisku i organizmach żywych. Metody stosowane w badaniach oddziaływania tych związków na organizmy zwierzęce Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Student umie objaśniać wpływ środowiska na funkcjonowanie organizmu człowieka i zwierząt; Zna i definiuje nowoczesne sposoby zapobiegania różnym patologiom związanym z negatywnym oddziaływaniem czynników środowiskowym; Zna podstawowe zasady bezpieczeństwa pracy w laboratoriach biologicznych; Student umie wyjaśnić oddziaływania różnych czynników środowiskowych na organizm człowieka i zwierząt; Prawidłowo interpretuje dane empiryczne, wykazuje umiejętność krytycznej analizy informacji; Przygotowuje samodzielnie wystąpienia ustne; Umie zastosować zaawansowane techniki badawcze stosowane w monitorowaniu i określaniu stopnia zanieczyszczeń środowiska; Student ma świadomość potrzeby podnoszenia swoich kwalifikacji; Konieczności systematycznego zapoznawania się z publikacjami w czasopismach naukowych i popularnonaukowych, związanych tematycznie z biologią i biotechnologią; Wykazuje gotowość do pracy w grupie; Wykazuje odpowiedzialność za ocenę zagrożeń w czasie pracy w laboratoriach biologicznych TECHNIKI PREPARACYJNE W IDENTYFIKACJI ZWIERZĄT CEL KSZTAŁCENIA: Zapoznanie z podstawowymi technikami preparacyjnymi, które służą identyfikacji różnych taksonów zwierząt. Nauka preparowania wybranych narządów różnych gatunków zwierząt i ocena ich użyteczności w klasyfikacji zwierząt. TREŚCI MERYTORYCZNE: ĆWICZENIA Podstawowe metody i techniki preparacji makroskopowej i mikroskopowej różnych gatunków zwierząt. Obserwacja cech diagnostycznych i identyfikacja wybranych gatunków wrotków Rotifera, wioślarek Cladocera, widłonogów Copepoda. Techniki przygotowywania preparatów biologicznych: obserwacja pierwotniaków, identyfikacja do gatunku i metody barwienia przyżyciowego. Nauka preparacji narządów kopulacyjnych chrząszczy Coleoptera – edeagusów u samców i spermatek u samic. Identyfikacja chrząszczy do gatunku na podstawie aparatów kopulacyjnych za pomocą kluczy i tablic. Oznaczanie przynależności gatunkowej ryb na podstawie łusek i wypreparowanych zębów gardłowych. Oznaczanie przynależności gatunkowej płazów na podstawie kijanek. Oznaczanie przynależności gatunkowej ssaków na podstawie preparatów z włosów, czaszek i zębów. TOKSYKOLOGIA ŚRODOWISKA Cel i treści kształcenia: Zapoznanie studenta z pojęciami i definicjami stosowanymi w toksykologii. Pogłębienie wiedzy zdobytej na wcześniej realizowanych przedmiotach. Nabycie przez studenta umiejętności stosowania tej wiedzy w praktycznych i teoretycznych działaniach. Uświadomienie konieczności postępowania odpowiedzialnego i zgodnego z

zasadami bezpieczeństwa. Umiejętność zastosowania różnych metod analitycznych w badaniach toksykologicznych, interpretacji wyników oraz korzystania z fachowego piśmiennictwa. Środowiskowe procesy biologiczne i ekotoksykologia - substancje toksyczne, biostężenie, biodegradacja. Wchłanianie, dystrybucja, biotransformacja, wydalanie ksenobiotyków. Toksyczne metale, związki nieorganiczne i organiczne. Toksyczne substancje pochodzenia naturalnego. Ćwiczenia mają charakter laboratoryjny. Student wykonuje doświadczenia i opracowuje uzyskane wyniki. Identyfikacja kofeiny. Wykrywanie środków konserwujących żywność. Ekstrakcja aflatoksyn z żywności (orzechy ziemne, kawa). Wykrywanie siarki stosowanej do zabezpieczania suszonych owoców. Analiza wybranych trucizn metalicznych. Identyfikacja wybranych grup pestycydów. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Definiuje źródła skażenia przyrody i rozumie potrzebę ochrony przyrody; Ma wiedzę w zakresie chemii i biochemii, dostrzega wpływ działalności człowieka na zmiany w przyrodzie; Wykorzystuje posiadaną wiedzę do wykonania prostych analiz toksyn i oceny ich wpływu na organizm; Prawidłowo interpretuje wyniki doświadczeń, identyfikuje i ocenia ryzyko zagrożenia wynikającego z obecności związków toksycznych w środowisku i podejmuje decyzje adekwatne do zagrożenia; Rozumie mechanizmy toksycznego działania ksenobiotyków; Wykazuje odpowiedzialną postawę w odniesieniu do świata ożywionego i rozumie potrzebę ochrony środowiska naturalnego. WALORYZACJA ENTOMOLOGICZNA EKOSYSTEMÓW LEŚNYCH Cel i treści kształcenia: Zapoznanie z metodami i rodzajami waloryzacji entomologicznych ekosystemów leśnych. Charakterystyka i rodzaje waloryzacji entomologicznych ekosystemów leśnych. Metody połowu owadów w lasach. Ocena wartości przyrodniczej siedlisk leśnych. Przegląd wskaźników zooindykacyjnych wykorzystywanych w waloryzacji siedlisk leśnych. Charakterystyka owadów występujących w lasach – grupy troficzne i ekologiczne. Przegląd cennych gatunków owadów leśnych – relikty lasów pierwotnych, rzadkości faunistyczne. Efekty kształcenia – wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Zna metody stosowane w waloryzacji ekosystemów leśnych. Wymienia i charakteryzuje grupy troficzne i ekologiczne owadów leśnych. Zna podstawowe wskaźniki zooindykacyjne stosowane w waloryzacji ekosystemów leśnych. Rozpoznaje gatunki owadów, będące zooindykatorami cennych siedlisk leśnych. Postępuje zgodnie z zasadami etyki podczas prowadzenia badań. Potrafi pracować w grupie. Dąży do stałego poszerzania wiedzy. WPŁYW ŚRODOWISKA NA NARZĄDY I FUNKCJONOWANIE CZŁOWIEKA Cel i treści kształcenia: Analiza i ocena czynników środowiskowych negatywnie wpływających na narządy oraz funkcjonowanie człowieka. Rozpoznawanie obrazów mikroskopowych narządów człowieka zmienionych chorobowo. Rozumienie znaczenia prawidłowej budowy narządów dla prawidłowego przebiegu procesów życiowych w organizmie człowieka. Nabycie umiejętności korzystania z fachowego piśmiennictwa w celu przygotowania prezentacji z zakresu przedmiotu. Wpływ czynników fizycznych środowiska (temperatury, wilgotności, ruchu powietrza, ciśnienia atmosferycznego, promieniowania nadfioletowego i jonizującego) na narządy człowieka. Pojęcie meteoropatologii. Uwarunkowania klimatyczne a zdrowie człowieka.

Schorzenia wywoływane przez biologiczne czynniki chorobotwórcze (bakterie, wirusy, pasożyty i grzyby). Zakażenia zawodowe. Choroby niedoborowe – znaczenie witamin i pierwiastków. Oddziaływanie toksycznych związków chemicznych na narządy człowieka. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego a schorzenia układu oddechowego. Wpływ hałasu na organizm człowieka. Stres i jego znaczenie w uszkadzaniu tkanek. Wpływ czynników środowiskowych na rozwój płodu. Wpływ biologicznych czynników chorobotwórczych oraz fizycznych i chemicznych czynników środowiska na narządy człowieka. Analiza mikroskopowa preparatów przedstawiających wybrane narządy człowieka zmienione chorobowo. Dokumentacja obrazu mikroskopowego w postaci rysunku. Prezentacja multimedialna wybranego zagadnienia z zakresu przedmiotu. Efekty kształcenia - wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne: Wymienia i opisuje biologiczne, chemiczne i fizyczne czynniki środowiskowe wpływające negatywnie na funkcjonowanie narządów; Wyjaśnia szkodliwy wpływ czynników środowiskowych na narządy człowieka oraz rozpoznaje narządy człowieka zmienione chorobowo; Wyjaśnia znaczenie prawidłowej budowy tkanek i narządów dla prawidłowego przebiegu procesów życiowych w organizmie; Umiejętność analizy i oceny czynników środowiskowych negatywnie wpływających na narządy i funkcjonowanie człowieka; Wykonuje samodzielną obserwację mikroskopową, prawidłowo analizuje obrazy mikroskopowe, rozpoznaje określone szczegóły w obrazie mikroskopowym oraz wykonuje poprawną dokumentację z obserwacji; Potrafi korzystać z fachowej literatury oraz przygotowuje prezentacje z zakresu przedmiotu; Interesuje się czynnikami środowiskowymi negatywnie wpływającymi na narządy i funkcjonowanie człowieka; Pracuje samodzielnie i w zespole; Jest zorientowany na poszerzanie wiedzy; Postępuje zgodnie z zasadami etyki. ZWIERZĘTA CHRONIONE I ZAGROŻONE CEL KSZTAŁCENIA: Zapoznanie z głównymi problemami ochrony przyrody w Polsce i na świecie, przedstawienie metod, sposobów i form ochrony żywych zasobów przyrody. Zapoznanie z rangą ochrony różnorodności biologicznej oraz z podstawowymi aktami prawnymi dotyczącymi ochrony przyrody w Polsce i na świecie. Znajomość gatunków bezkręgowców i kręgowców objętych ochroną. Poznanie przyczyn zanikania gatunków i roli człowieka w tym procesie. Wykłady: Historia ochrony zwierząt w Polsce i na świecie. Naukowe podstawy prawnej ochrony przyrody. Światowe organizacje ochrony przyrody. Międzynarodowe konwencje o ochronie przyrody i dyrektywy Unii Europejskiej. Akty prawne regulujące ochronę przyrody w Polsce. Międzynarodowe kategorie obszarów chronionych wg IUCN. Formy ochrony przyrody: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Ochrona gatunków w warunkach ex situ. Klasyfikacja źródeł zagrożeń fauny. Ocena zagrożenia: czerwone księgi i czerwone listy gatunków ginących i zagrożonych wyginięciem. Gatunki specjalnej troski. Przyczyny wymierania gatunków. Ćwiczenia: Kryteria i statusy ochrony gatunkowej oraz kategorie zagrożeń dla gatunku wg klasyfikacji IUCN. Ochrona gatunkowa ryb, normy prawne i metody ich egzekwowania. Rezultaty programów restytucyjnych. Ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków bezkręgowców. Ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków płazów i gadów. Ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków ptaków – cele i metody, obszary ochrony. Ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków ssaków.

ZWIERZĘTA INWAZYJNE Cel kształcenia: Przekazanie studentom informacji na temat zmian w ekosystemach spowodowanych obecnością obcych i inwazyjnych gatunków wprowadzonych na skutek celowych lub mimowolnych działań człowieka. Zapoznanie z problematyką inwazji biologicznych w ekosystemach wodnych i lądowych z udziałem bezkręgowców i kręgowców. Omówienie podstawowych terminów związanych z inwazjami biologicznymi, sposobów rozprzestrzeniania się organizmów obcych, czynników sprzyjających temu procesowi i utrudniających go. Bioróżnorodność: znaczenie, zagrożenia. Istota inwazji i jej przyczyny. Mechanizmy inwazji, ich zagrożenia. Historia inwazji wybranych gatunków i jej uwarunkowania. Cechy ekspansywnych organizmów predysponujące je do zasiedlania nowych terenów. Korzyści i problemy wynikające z życia poza rodzimym zasięgiem występowania. Najważniejsze gatunki inwazyjne i obce wsród bezkręgowców i kręgowców wodnych zagrażających rodzimej faunie. "Czarne listy" i "białe listy" gatunków. Ocena wpływu inwazji biologicznych na przekształcanie się naturalnych ekosystemów wodnych. Ekologiczne i ekonomiczne skutki inwazji, wpływ na populacje gatunków rodzimych. Czy gatunki inwazyjne mogą być pożyteczne? Metody zwalczania gatunków inwazyjnych i ich efektywność.

Wydruk 15.10.2015