programi i intervenimit dhe edukimit të hershem-pieh ... · edukimi i hershem për fëmijët me...

European Union funded project Managed by the European Commission Liaison Office to Kosovo (ECLO)

Programi i Intervenimit dhe Edukimit të Hershem-PIEHDoracak për përdorim për programin shkolla verore 2010

Program obrazovanja za ranu intervencijuUputstvo Letnja škola za decu sa Daunovim sindromom 2010

Program of Early Intervention and Education Manual to be used for the Summer School for children with

Down’s Syndrome 2010

©Down Syndrome Kosovawww.downsyndromekosova.org

1. Hyrje .........................................................................................................................................31.2 . Deklarate Ekskluzive ..........................................................................................................31.3. Vlerat e organizatës .............................................................................................................31.4 Vizioni ....................................................................................................................................41.5 Misioni ....................................................................................................................................41.6 Objektivat Strategjike ...........................................................................................................41.7. Programet .............................................................................................................................41.8 Qëllimi i Programeve: ..........................................................................................................52. Edukimi i Hershem për Fëmijët me Sndromin Down ...................................................52.1 Profili i Edukimit Specifik ...................................................................................................52.2 Faktorët që krijojnë influence pozitive ne edukim .........................................................52.3 Faktorët qe ngadalësojnë zhvillimin mësimor ..................................................................52.4 Zhvillimi i shkathtësive fine motorike (muskuj të imtë) dhe lëvizjeve te vrazhda (të mëdha) .................................................................................................................62.5 Zhvillimi i te folurit dhe i shprehjes .................................................................................62.6 Të mbajturit në mend (kujtesa) e shkurtre nga dëgjimi .................................................72.7 Problemet ne koncentrim ...................................................................................................72.8 Problemet e Konsolidimit ...................................................................................................72.9 Strukturat dhe rutina ............................................................................................................82.10 Aftësitë kopjuese .................................................................................................................83. Strategjitë ..................................................................................................................................83.1 Zbulimi i objekteve ............................................................................................................93.2 Burimet ...................................................................................................................................94. Programi i Edukimit dhe Intervenimit te Hershem (PIEH) Bazohet në katër (4) komponentë. ................................................................................................................................94. 1 Intervenimi i hershem........................................................................................................94.2 Edukimi i Hershëm .............................................................................................................104.3 Përgatitja për shkollë ............................................................................................................104.4 Sistemi i Monitorimit dhe Regjistrimit ..............................................................................105. Aplikimi i Programit Intervenimi dhe Edukimi i Hershem-Detyrat&Përmbajtja ........105.1 Fushat e Aktiviteteve ............................................................................................................115.2 Përcaktimi i moshës : ...........................................................................................................115.3 Përcaktimi i grupmoshave : ................................................................................................115.1.1. Shëndeti fizik dhe zhvillimi lëvizor ................................................................................115.2.1. Zhvillimi i gjuhës dhe komunikimit ...............................................................................125.4.1. Zhvillimi njohës dhe njohuritë e përgjithshme ............................................................125.5.1. Zhvillimi i qasjes ndaj të nxënit ......................................................................................13Shtojcë I. Tabela e manualit për përdorim dhe caqet për programin e shkollës verore për fëmijët me sindromën Down .............................................................................................14-17

Programi i Intervenimit dhe Edukimit të HershëmDoracakë për shkollën verore 2010


3

1. Hyrje

OJQ DSK me shume kënaqësi do të shkërbenë me gjithë te interesuarit e sidomos me audiencën e saj (Komunitetin me SD dhe institucionet relevante vendore) praktikat qe zhvillohen përmes iniciativave, programeve dhe aktiviteteve tona. Këto praktika qe ndahen me ju, gjithsesi synojnë që të kontribuojnë ne rritjen e ndërgjegjësimit te zyrtarëve, shërbyeseve publik dhe përfaqësuesve të shoqërisë civile ku besojmë qe do te nxiten në përmirësimin e nevojave specifike te personave me SD dhe do te kontribuojnë ne respektimin e diversitetit te tyre. Prandaj ne si organizatë e profilizuar për komunitetin me sindromin Down ofrojmë metodologji te avancuara dhe alternativa te guximshme që synojnë promovimin e te drejtave te njeriut, sigurimin e shërbimeve bazike ne përmirësimin e jetës se personave me SD, identifikimin e nevojave te komunitetit, ku me përpjekje te mëdha dhe përgjegjësi angazhohemi për gjetjen e zgjedhjes dhe adresimin e tyre.

Gjithashtu, praktikat tona besojmë qe do te kontribuojnë ne ofrimin e mundësisë për personat me sindromin Down dhe familjaret e tyre te njoftohen, informohen dhe mësojnë te drejtat e tyre për te jetuar ne mënyre te pavarur. Duke synuar që të ndikohet në të gjitha adresat e mundshme përmirësimin e kushteve te jetesës, për të arritur gjithashtu forcimin e vetëbesimit te personat me sindromin Down dhe tek prindërit e tyre.

Inkurajimi i prindërve/familjarëve qe të shtojnë përpjekjet e tyre për të ndihmuar që personat me sindromin Down të zgjedhin formën, vendin dhe nivelin e integrimit është një ndër pikat kyçe për jete te pavarur dhe të respektuar ku do te synojmë gjithnjë si organizatë.

1.2 . Deklarate Ekskluzive

Qysh në ditët e para të lindjes së foshnjës të prekur me sindromin Down, prindërit ballafaqohen me momente stresi dhe gjendje konfuze. Këto momente prodhojnë pyetje qe kane te bëjnë me nevojën elementare te prindërve për informim, metodologji dhe praktikat për kujdesin, zhvillimin dhe integrimit të fëmijëve të tyre në shoqëri. Mungesa e informatave, mungesa e shërbimeve në fazën e hershme të femërisë, niveli i ultë i vetëdijes shoqërore për personat me sindromin Down, te prindërit sjellin situata të pa shpresë për të ardhmen e fëmijëve te tyre duke prodhuar izolim te komunitetit brendapërbrenda shoqërisë.

Komuniteti i prekur me sindromin Down në Kosove në vetë vete paraqet çështje specifike dhe shume të ndjeshme. Kjo specifik ka të bëjë me gjendjen gjenetike të tyre, e cila shkaktohet nga materiali shtesë gjenetik që ndodhet në kromozomin 21, ku si pasoj personat me sindromin Down përbejnë grupin me te rrezikuar ne raport me nivelin e diskriminimit dhe paragjykimeve aktuale në shoqërinë kosovare mbi produktivitetin dhe vlerat e tyre ne shoqëri.

Vështirësitë që hasin prindërit/familjarët dhe kujdestarët gjatë përkujdesjes për fëmijët/personat e tyre, kryesisht ka të bëjë me stigmatizimin, paragjykimet , mungesë te edukimit dhe literaturës , nivelit të ultë të ndërgjegjësimit te autoriteteve te institucioneve publike, ku si pasoj e shkallëzon këtë komunitetin si jo të shërbyer mirë ne shoqërinë ku është pjesë e saj.

1.3. Vlerat e organizatës

Shprehin besimin e komunitetit mbi potencialin e madhe dhe dëshirën e personave me sindrominDown për përfshirje dhe integrimin e tyre të plotë dhe të sigurt në shoqëri.

DSK, është kundër etiketimeve dhe termave që përdoren në opinion për personat me sindromin Down. Gjithmonë veproni për personat ndaj sindromin Down duke i thirrur në emrin e tij apo asaj, ose kur te


4

përshkruani personin, fëmijën, apo te riun, referohuni si: i prekur me sindromin Down apo me termin shkencor Trisomi 21.

1.4 Vizioni

Për mundësi te barabartë ne shoqëri, duke respektuar plotësisht te drejtat e njeriut, diverzitetin njerëzor për çdo person me sindromin Down, drejt përmirësimit te standardit te jetesës dhe zhvillimit në përgjithësi të personave te prekur me sindromën Down.

1.5 Misioni

Mbrojtjen dhe respektimin e te drejtave te njeriut dhe dinjitetin e personave me sindromin Down duke siguruar informata dhe komunikim për komunitetin dhe profesionistet e fushave përkatëse për te siguruar zhvillimin e potencialit për jetese te pavarur dhe fuqizimin e prindërve dhe familjarëve te tyre.

1.6 Objektivat Strategjike

I Ngritjen e nivelit të vetëdijes së prindërve, familjarëve, institucioneve dhe shoqërisë në përgjithësi për personat e prekur me sindromin Down.

II. Krijimin e partneriteteve të qëndrueshëm dhe afatgjatë me Institucionet qendrore dhe lokale te vendit dhe OJQ_ve të Personave me Aftësi të Kufizuara vendore dhe ndërkombëtare.

III. Sigurimin e përkrahjes gjithëpërfshirëse te personave të prekur me sindromin Down; Ofrimin e Shërbimeve shëndetësore profesionale, përfshirjen në sistemin edukativo arsimor të hershëm, shkollimin fillor dhe të mesëm dhe ofrimin e mundësisë për punësim integrues.

IV. Sigurimin e mbështetjes profesionale dhe financiare te Qendrave Burimore, programeve dhe punëtorive për personat e prekur me sindromin Down, nga Institucionet Qendrore dhe lokale të vendit, biznesit privat dhe donatorëve te sigurt.

1.7. Programet

Intervenimi dhe Edukimi i Hershem (IEH), për fëmijët me sindromin Down, prindërit, kujdestaret dhe profesionistëve.

Edukimi i prindërve ; Përmes mobilizimit, vizitave në familje, trajnimeve dhe ligjëratave në fushat specifike.

Krijimi i partneriteteve te qëndrueshëm me institucionet relevante te vendit dhe bashkëpunim te ngushtë me shoqërinë civile te e vendit dhe ndërkombëtare.

Iniciativa avokuese dhe aktivitete lobimi.Programe trajnimi për jetesë te pavarur, aftësime profesionale për punësim dhe riaftësim.


5

1.8 Qëllimi i Programeve:

I. Të zhvillojë iniciativa avokuese për të ndikuar në autoritetet vendimmarrëse te vendit qe ne partneritet me organizatën DSK te bëhen kontribuuesit më të rëndësishëm, të besueshëm në mbrojtjen e të drejtave të personave të prekur me sindromin Down. Duke zhvilluar aktivitete vetëdijesimi, ngritjen e nivelit të përkrahjes institucional dhe krijimin e lehtësirave për integrim te plotë në shoqëri.

II. Të arrije një qëndrueshmëri afatgjate si organizatë e shoqërisë civile në nivel vendi duke shtrirë shërbimet e saja për komunitetin me sindromën Down.

2. Edukimi i Hershem për Fëmijët me Sndromin Down

Suksesi i edukimit te hershëm bazohet në kuptimin se sa fëmijët mësojë në baza individuale, nevojat e tyre te veçanta individuale dhe rëndësia e ndërveprimit që të gjithë fëmijëve ju nevojitet për integrim.

Fëmijëve me sindromin Down ju nevojitet ambient i pasur me aktivitete edukuese si dhe duhet t’ju ofrohet rasti për te eksploruar ambientin e tyre. Zhvillimi i madh për potencialin e tyre mund te arrihet duke ju ofruar ndihme dhe kurajë nga të rriturit dhe kujdestarët e tyre.

2.1 Profili i Edukimit Specifik

Fëmijët me sindromin Down nuk e kane një profil te specifikuar te edukimit si dhe zhvillimi i ngadalshëm i tyre nuk mund te përgjithësohet . Procesi i zhvillimit arrihet me vonese dhe ndonjëherë ngadalësohet në një ane, përderisa tregon progres në anën tjetër, por mund edhe të ngecin. Stili specifik dhe nevojat individuale duhet te konsiderohen kur realizohet një aktivitet i ri mësimor.

2.2 Faktorët që krijojnë influence pozitive ne edukim

Fëmijët me sindromin down imitojnë sjelljet dhe qëndrimin e tyre prej moshatareve dhe te rriturve. Posedojnë aftësi te mira vizuale qe ju ndihmon për edukim si dhe mund te përdorin gjeste për komunikim. Këta fëmijë mësojnë koncepte dhe aftësi te reja me se miri prej përdorimit te materialeve praktike , aktiviteteve si pune dore si dhe munden te mësohen për te lexuar dhe mësuar duke përdorur fjale te shkruara.

2.3 Faktorët qe ngadalësojnë zhvillimin mësimor

Shumica e fëmijëve me sindromin Down kanë zhvillim të ngadalshëm në të folur dhe shqiptim. Gati 80% të fëmijëve përjetojnë një lloj problemi me dëgjim përderisa 50% e tyre e kane dëgjimin e dëmtuar për shkak te inflamacionit te veshit te mesëm,dhe për këtë shkak mund te shfaqen edhe çrregullime kognitive. Dëgjimi duhet rregullisht te kontrollohet sepse nëse ndonjë dëmtim identifikohet dhe nuk mjekohet si duhet mund te këtë efekt negative tek procesi i zhvillimit të folurit dhe shqiptimit.

Është e rëndësishme qe fëmijë te këtë distance te mjaftueshme për te dëgjuar atë çfarë flitet direkt – Të folurit gjithmonë duhet ta mbështesim me mimike apo gjeste ne mënyrë qe te jete me i kuptueshëm. Por jo vetëm kaq: i’u bene me te lehte te mbajturit ne mend/memorien , iu lehtëson kryerjen e aktiviteteve


6

te caktuara te cilat është ne gjendje t’i kuptoje me ane te gjesteve/mimikës te cilat janë specifike për gjësende veprime dhe situata te ndryshme. Ofrimi i përforcimit vizual për te gjitha instruksionet verbale është me se i nevojshëm. Ne rast qe fëmijët e tjerë përgjigjen ne klase, mirëpo fëmija me sindrimin Down nuk përgjigjët, përsërite edhe një here për tu siguruar qe e ka dëgjuar.

Fëmijët me sindromin down posedojnë një rrezik me te madhe për te pasur defekte vizuale. Ekzaminimi i rregullt është esencial dhe parashihet qe shumicës ju nevojiten syze. Eksperimentet te vëzhguara ne universitetin e Cardiff(woodhouse 2005) tregojnë se 70% te fëmijëve me sindromin Down e kane te vështir kur fokusohen afër objektivit. Kjo është e ngjashme sikurse tek përvojat e te rriturve kur arrijnë moshën mesatare. Mirëpo kjo dukuri ndodhe edhe ne periudhën kur fëmija përdorë syzet.(syzet ne këto raste janë te llojit te veçante d.m.th enkas për personat me syndromin Down). Rrënja e hundës është e shtypur dhe ka baze te gjere dhe bëjnë qe xhamat e syzeve të prekin qepallat, ose syzet edhe mund t’ju rrëshqasin sepse kane mjaft hapësirë te lire për shkak te laprës se bute dhe te lakuar te veshit. Nuk bene asnjëherë qe syzet ti përforcojmë me lidhëse prapa kokës ose ta kushtëzojmë fëmijën qe patjetër ti mbaje syzet. Nëse syzet nuk janë te përshtatshme dhe nuk plotësojnë standardet e parapara për personat me syndrome Down fëmija mund ti refuzoj ti mbaje etj. Eksperimentet tregojnë qe fëmijët te cilët e kane këtë problem ju preferohet te përdorin syze me lens bifokal, pjesa e cila vendoset ne hunde duhet te ketë te ashtuquajturën URË, pjese speciale qe eviton pengesat e lartpërmendura dhe mbajtëset (pjesa mbrapa veshit) duhet të jetë e lakueshme dhe te puthitet mire për atë pjese.

2.4 Zhvillimi i shkathtësive fine motorike (muskuj të imtë) dhe lëvizjeve te vrazhda (të mëdha)

Tonusi muskulor i ulur (hyptonia) është specifike tek shumica e fëmijëve me sindromin Down. Hipotonia është shkaktari kryesore i shfaqjes se problemeve te cilat hasen gjatë zhvillimit te lëvizjeve fine motorike dhe atyre te vrazhda . Zhvillimi motorike ne vitet e hershme është i ngadalshëm dhe kjo limiton përjetimin e eksperiencave te ndryshme si dhe e ngadalëson zhvillimin kognitiv.

Shumicës se fëmijëve ju nevojitet proces me i gjate për te marre informacione prej ndijimit dhe kjo shkakton reaksion te ngadalshëm te koordinimit të lëvizjeve. Po ashtu ka evidence për vështirësitë ne adoptimin e lëvizjeve. Për shembull, nëse i themi fëmijës qe të përcjellë me te njëjtin ritëm sikurse unë: Unë filloj ne mënyrë ritmike me gishtin tregues te trokas ne tavoline,ritmi gjithnjë vjen duke u shpejtuar. Ne këtë rast fëmija ne vend se ta rrisë shpejtësinë ta shpejtoje ritmin ne kete rast e rrit presionin (FILLON TA SHTYPE GISHTIN DUKE SHTYER POSHTE ME PRESION).

Topografia anatomike e shuplakës se dorës ndikon ne motoriken fine. Gishtërinjtë janë me te shkurtër me te trashe dhe gishtërinjtë e mëdhenj janë në te ashtuquajturin OPOZICION (te vendosur më poshtë). Është e mundur qe tek disa fëmije mos ti kanë te gjithë eshtrat ne kyç te dorës.

Aftësitë motorike mund te zhvillohen me aplikimin e ushtrime. Është esenciale qe fëmijëve te iu jepet rasti për ushtrime te ndryshme praktike qe ju ndihmon për përforcimin e kyçit te dorës dhe te gishtave për shembull aktivitete si filetim, vizatim, kopjime, renditje, prerje dhe ndrydhje te objekteve dhe materialeve me konsistence te ndryshme.

2.5 Zhvillimi i te folurit dhe i shprehjes

Fëmijët me sindromin Down përjetojnë ngadalësime ne zhvillimin e te folurit dhe shqiptimit dhe njëherit këtu qëndron edhe shkaku i këtij zhvillimi domethënës dhe i ngadalshëm për ti kuptuar dhe përdorur fjalët. Fëmijët e prekur me syndromin Down kane fjalor te limituar dhe kane me pake njohuri


7

te përgjithshme dhe tentojnë te mos i përdorin fjalët lidhëse. Gjithashtu fëmijët përjetojnë probleme te mëdha për te mësuar dhe menaxhuar gjuhen shoqërore.

Ky ngadalësim është si rezultat i shume faktorëve, disa prej tyre janë fizik dhe disa ndodhin gjate perceptimit dhe rikujtimit te problemeve. Ndonjë vështirësi ne mësim dhe kuptim dhe ne përdorimin e gjuhës ne konjukturat e vështirësuara. Aftësia për te mësuar shkathtësi të reja dhe koncepte do te jete kompromis.

Gjuha ` receptive `, shkathtësitë ne këtë drejtimi janë me te mëdha se aftësitë ekspresive. Kjo do te thotë se fëmijët me ` sindromin Down ` kuptojnë gjuhen dhe janë te gatshëm te flasin. Si rezultat i kësaj , aftësitë e tyre kognitive janë shpesh te pavlerësuara.

Angazhimi i rregullte prej shqiptimit te folurit nga ana e logopedit është kritik. Është me rendësi qe programi i zhvillimit te të folurit te jete prioritet sa me herët qe te jete e mundur. Ideologjikisht fillon qe nga lindja , çdo fëmije do te përmbajë një plan te kujdesshëm individual te dizajnuar ne zhvillimin e gjuhës, komunikimit gjithashtu edhe të artikulimit të folurit.

2.6 Të mbajturit në mend (kujtesa) e shkurtre nga dëgjimi

Gjithashtu te folurit dhe problemet ne gjuhe ndodhin për shkak te problemeve qe shfaqen duke mbajtur ne mend me intervale të shkurt gjate dëgjimit , vend i regjistrimit ne memorie, procesi dhe kuptimi gjate te folurit. Humbjet –deficiti për shkak te kësaj dukurie ka efekt te madh ne zhvillimin e aftësive qe ju përgjigjen te folurit dhe mënyrës se marrjes se informacionit.

Fëmijët me sindromin Down kane aftësi te fuqishme te të mësuarit ne forme vizuale, por kanë kujtese te varfër . Kanë te limituar perceptimin verbal dhe marrin kohe për procedim.

Rekomandohet të përdorën shembuj te shkurtër dhe te thjeshte duke ju dhenë një shembull ne te njëjtën kohe. P.sh ne vend qe te thuhet `` Merre xhaketën dhe vendose ne varëse dhe vendose këpucët ne dollap`` thuhet ``Vendose xhaketën dhe leri këpucët ne dollap` .

2.7 Problemet ne koncentrim

Shumica e fëmijëve me ` sindromin Down kane koncentrim te shkurtër dhe shume lehte mund te ju largohet vëmendja prej situatave. Këta fëmijë përfitojnë prej aktiviteteve qe janë te shkurtra dhe fokusohen kryesisht ne aktivitete rutinore me një definicion te qarte për ta. Është e rëndësishme qe aktivitet e fëmijëve dhe ushtrimet te jene te programuara ne atë mënyrë qe te fokusohemi tek shkallët e vështirësisë. Ne kohen kur fëmija duhet te ulet ne tepihë për aktivitete grupore në klase, fëmija nuk duhet te lejohet qe te ulet vetëm ne prehër te mësues, por duhet te inkurajohet qe te vet sikurse fëmijët e tjerë. Një katrore ne tepihë mund t’i ndihmoj fëmijët për tu ulur ne një vend te caktuar.

Një kuti me përforcime te ndryshme te fëmijët si: librat, fletushkat dhe lojërat qe ndihmojnë zhvillimin e shkathtësive motoriken fine, mund te përdorën kur fëmijëve ju nevojitet ndryshim i aktivitetit ose kur është jashtë vëmendjes. Kjo motivon për zgjedhjet e ndryshme tek fëmijët brenda një situate te ristrukturimeve. Lejimi i pjesëmarrjes tek fëmijë tjetër është mënyre e mire për shoqërim dhe kooperim.

2.8 Problemet e Konsolidimit

Fëmijët me sindromin Down mund te marrin me shume kohe për te mësuar dhe konsoliduar shkathtësi te reja. Mënyrat për zhvillimin e aftësive te ndryshme tek fëmijët ndryshon nga dita ne dite. Për te mësuar


8

shkathtësi te reja fëmijëve ju nevojitet mënyra te ndryshme te aktiviteteve konkrete dhe aktiviteteve qe ndihmojnë fizikisht me dore. Këto aktivitete duhet te mësohen ne mënyre graduale. Duhet te konsiderohet që fëmijëve ju nevojitet kohe, praktike si dhe përforcime për te mësuar shkathtësi te reja.

2.9 Strukturat dhe rutina

Fëmijët me sindromin Down tregojnë me shume sukses ne rrethana që janë të strukturuara( të përgatitura, si dhoma, klasa, ambienti për aktivitet,et,) dhe preferojnë te kane rutine si dhe aktivitetet duhet te qartësohen dhe te kenë fokusime. Gjate kohës se lire brenda ditës mund te perceptohen vështirësitë ne te cilat hase fëmija. Orar i ditës duhet të planifikohet thjesht dhe në mënyrë vizuale, duke përdorur fotografi, dhe gjeste mund te ndihmoj për ta përparuar me herët tek fëmija për çdo aktivitet te rije. Ne rast te ndryshimit te rutinës është e rëndësishme qe fëmijëve t’ ju jepet kohe me përpara për ti shpjeguar për ndryshimin qe do ta përjetojnë dhe prindërit duhet te informohen dhe t’ju kërkohet bashkëpunim.

2.10 Aftësitë kopjuese

Prej lindjes, fëmijët me sindromin down shfaqin interesim te njerëzit. Ata i tërheqë fytyra e njeriut si reale dhe ne fotografi. Kopjimi është baze me rendësi te madhe për zhvillimin e përgjithshëm posaçërisht ne zhvillimin e të folurit dhe zhvillimin e shkathtësive kognitive. Fëmijëve me sindromin down ju nevojitet te kane me shume raste për te kopjuar se sa moshataret e tyre.

3. Strategjitë

• Të tërhequrit krijon vëmendjen tek fëmijët duke imituar gjeste te thjeshta dhe lëshojnë zëra për shembull, beje fytyra qesharake, qite gjuhen jashtë dhe lësho zëra ‘O- e zgjatur,B- e zgjatur etj’

• Luaj loje si ‘Symbyllazi , ofroje fëmijën para pasqyrës dhe benë fytyra dhe zëra që inkurajoje fëmijën te kopjon.

• Përdorë metodën me duart dhe thuaje me fjale se çfarë aksioni është duke ndodhur. Për shembull luaj me blloqe dhe inkurajo fëmijën te vendos bllokun mbi bllok, fillimisht duke i ndihmuar me dore dhe gradualisht ndihma duhet te zbehet për të inkurajuar që ti vendos vet. Te njëjtën kohe thuaje me fjale ‘merre bllokun’ dhe tani ‘vendose mbi bllok’.

• Përdorë këngë me aksione ose te incizuar ne video dhe inkurajo fëmijën te kopjon aksionet me moshataret e klasës ose me te rriturit.

• Luaj loje si ‘Arta thotë’ për shembull ‘Arta thotë preke hundën’ ose ‘Arta thotë kape veshin’.

• Inkurajo fëmijën te mare pjese ne aktivitete te klasës me fëmijët te tjerë dhe te mëdhenjtë qe te kopjoje aksionet e tyre.


9

3.1 Zbulimi i objekteve

Te gjithë fëmijët mësojnë se si gjerat funksionojnë duke manipuluar dhe zbuluar objektet. Fillimisht bebet i fusin objektet ne goje dhe me ane te kësaj ata marrin informacion dhe e ndiejnë një objekt. Ata zbulojnë duke gjuajtur objektet dhe ju intereson përplasja. Mëson për përmbajtjen si e trash e holle, e vrazhdë e lëmuar, e fort e bute dhe kështu i klasifikojnë objektet. Këto përvoja janë themelore për zhvillimin e konceptit te mendimit dhe janë te rëndësishme për zhvillimin dhe mësimin me tutje.

Si rezultat i zhvillimit te ngadalshmen te aftësive motorikeve fine(të imta) dhe gross (të mëdha), fëmijët me sindromin down mund te përballojnë një ngadalësim në zgjedhjen e rrethanave te tyre se sa moshataret me zhvillim tipik. Bebet me sindromin down tregojnë nen- përformanëc ne aspektet e zhvillimit dhe mënjanojnë situatat të pa pëlqyera ne aktivitet mësimore pa marr parasysh se sa i vështire është aktiviteti dhe nuk praktikojnë ose përforcojnë shkathtësi te reja ne mënyrë te pavarur. Si pasoje, fëmijëve ju nevojitet inkurajim dhe motivim për te zbuluar rrethanat. Duhet te pajisen me llojllojshmëri te objekteve posaçërisht ato qe janë stimuluese, logjike dhe interesante për fëmijën.

3.2 Burimet

• Pajise me lodra te mëdha, (Blloqe) te cilat ngjiten dhe ndërton objekt dhe gradualisht redukton masën duke i tërhequr blloqet dhe zvogëlon objektin.

• Pajise me lodra dhe objekte te llojllojshme qe kane rekuizita te ndryshme. Për shembull si materiale, forma te ndryshme të objekteve, ngjyrat dhe gjera qe bëjnë zëra.

• Përdor ene kuzhine, dhe kontejnerë te mbushur me materiale te ndryshme, ene me lëngje, pluhur, rërë dhe rruza me ngjyra me madhësi te ndryshme .

• Përdor pajise te përshtatshme dhe të sigurta.

4. Programi i Edukimit dhe Intervenimit te Hershem (PIEH) Bazohet në katër (4) komponentë.

4. 1 Intervenimi i hershem

Aktivitetet që ndërmerren:a) Vizita në maternitet-informim të prindërveb) Ndërmjetësim ne diagnoztifikimin e hershem dhe ekzaminime shtesë.c)Vizita në familjeç)Plotësimi i planit të vlerësimit dhe progresit- PVP.Implementues: Grupi Mbështetës i Prindërve dhe profesionistet ne fushat relevante.


10

4.2 Edukimi i Hershëm

Aktiviteteta) Edukimi i prindërve-Përmes trajnimeve, seancave individuale, këshillimeve dhe materialit informues

b) Shërbimi i fizioterapisëc) Plotësimi i planit të vlerësimit dhe progresit- për parashkollor.ç) Shërbimi- psiko social d) Shërbimi- zhvillimi motorik dhe lëvizore) Shërbimi-zhvillimi i të folurit dhe komunikimit Implementues: Personeli i trajnuar në Pesë(5 )Qendra Burimore për fëmijët me sindromin Down-Prishtinë, Gjakovë, Prizren, Ferizaj, dhe Mitrovicë

4.3 Përgatitja për shkollë

a) Shërbimi-risocializim me ambientin dhe me grupmoshën e tyreb) Shërbimi- stimulim për mësim nxënie dhe koncentrimc) Shërbimi-Zhvillim i aftësive dhe shkathtësive përmes lojës dhe artit.ç) Plotësimi i planit të vlerësimit dhe progresit- për të porsalindurit.d) Vizita në familjeImplementues: Grupi Mbështetës i Prindërve-GMP, Personeli i trajnuar në pesë (5 )Qendra Burimore

për fëmijët me sindromin Down-Prishtinë, Gjakovë, Prizren, Ferizaj, Mitrovicë

4.4 Sistemi i Monitorimit dhe Regjistrimit

a) Krijimi i bashkëpunimit me shkolla dhe institucione te arsimit b) Regjistrim në institucione të arsimitc) Shërbim i asistencës në institucione te arsimitç) Zhvillim i aktiviteteve jashtë institucioneve të arsimitd) Trajnime për mësimdhënës, personel të shkollave dhe për komunitetinImplementues: GMP, Ekipi profesional, personeli i trajnuar në dy Qendra Burimore për fëmijët me sindromin Down-Prishtinë dhe Gjakovë.

5. Aplikimi i Programit Intervenimi dhe Edukimi i Hershem-Detyrat&Përmbajtja

Detyrat dhe përmbajtja e programit të punës edukative në qendër burimore me nxënës me sindrom Down rrjedh nga regjistrimi sistematik I nevojave te fëmijëve me sindromin Down, nevojave te prindërve, konsultimeve me ekspertë te fushave relevante vendore, ndërkombëtare dhe praktikave te zbatuara prej dy viteve ne Qendrën Burimore të Organizatës Down Syndrome Kosova.


11

5.1 Fushat e Aktiviteteve( kryesisht bazohen në standardet e mësimdhënies ne fëmijërinë e hershme)

1. Shëndeti fizik dhe zhvillimi lëvizor

2. Zhvillimi emocional dhe social

3. Zhvillimi i gjuhës dhe komunikimit 4. Zhvillimi njohës dhe njohuritë e përgjithshme

5. Zhvillimi i qasjes ndaj të nxënit

5.2 Përcaktimi i moshës :

0-1 vjeç : 11 muaj e 29 ditë2 vjeç : 23 muaj e 29 ditë3 vjeç : 35 muaj e 29 ditë4 vjeç : 47 muaj e 29 ditë5 vjeç : 59 muaj e 29 ditë6 vjeç : 71 muaj e 29 ditë

5.3 Përcaktimi i grupmoshave :

0-2 vjeç [ 0-6 muaj ; 6-18 muaj; 18-24 muaj]2-3 vjeç3-4 vjeç4-5 vjeç

1-6 vjeç

5.1.1. Shëndeti fizik dhe zhvillimi lëvizor

Nënfusha 1. Zhvillimi i aftësive lëvizore bazike [muskujt e mëdhenj] Treguesi 1 : Fëmijët tregojnë aftësi të kontrollojnë lëvizjet e trupit Treguesi 2 : Fëmijët tregojnë aftësi të zhvillimit të ekuilibrit Treguesi 3 : Fëmijët tregojnë aftësi të koordinimit të lëvizjeve të tyre

Nënfusha 2. Zhvillimi i aftësive lëvizore fine [ muskujt e vegjël]Treguesi 1 : Fëmijët tregojnë aftësi në përdorimin e gjymtyrëve të sipërme Treguesi 2 : Fëmijët tregojnë aftësi të përdorimit të gishtërinjve Treguesi 3 : Fëmijët tregojnë aftësi të koordinimit sy-dorëTreguesi 4 : Fëmijët tregojnë aftësi të manovrimit të lodrave apo artikujve të përdorimit ditor


12

Nënfusha 3 : Zhvillimi i aftësive senso-motorike Treguesi 1 : Fëmijët përdorin shqisat e tyre për të rregulluar lëvizjet

Nënfusha 4 : Shëndeti fizik dhe kujdesi për veten Treguesi 1 : Fëmijët tregojnë shkathtësi në plotësimin e rutinës (përvojës) ditore gjatë veshjes dhe ushqyerjesTreguesi 2 – Fëmijët tregojnë shkathtësi në plotësimin e higjienës personaleTreguesi 3 : Fëmijët tregojnë aftësi në mënjanimin e aktiviteteve dhe situatave të rrezikshme apo që mund t’i lëndojnëZhvillimi emocional dhe social

Treguesi 1. Fëmija demonstron se e njeh konceptin për veten Treguesi 2. Fëmija përjeton, njeh dhe shpreh emocionetTreguesi 3. Fëmija ndërvepron në mënyrë të përshtatshme me personat që e rrethojnëTreguesi 4. Fëmija demonstron shkathtësi të vetë-rregullimit dhe vetë-kontrollit në raport me të tjerët dhe rutinën (përvojën)

5.2.1. Zhvillimi i gjuhës dhe komunikimit

Nënfusha 1. Te dëgjuarit dhe te folurit Treguesi 1 : Fëmija tregon aftësi te tërheqë te rriturin ne komunikim përmes kontaktit të syve dhe gjuhës trupore. Treguesi 2 : Fëmija demonstron aftësi për të dëgjuar dhe kuptuar kur tjetri flet. Treguesi 3 : Fëmija demonstron aftësi për të folur dhe komunikuar. Treguesi 4: Fëmija manifeston aftësi kreative gjuhësore ( shprehëse, me fjale)Nënfusha 2. Bazat fillestare e të lexuarit Treguesi 1 : Fëmija zhvillon afërsi njohëse me format e shkronjave të alfabetit Treguesi 2: Fëmija e kupton rëndësinë e të lexuaritNënfusha 3. Bazat fillestare e të shkruarit Treguesi 1 :Fëmija shfaq aftësi për te shkruar simbole të ndryshme Treguesi 2 :Fëmija shfaq aftësi për ta kuptuar qëllimin e të shkruarit

5.4.1. Zhvillimi njohës dhe njohuritë e përgjithshme

Nën fusha; Të menduarit dhe logjikaTreguesi 1: Fëmija demonstron aftësinë për të hulumtuar dhe zbuluar ambientin përreth

Nën fusha; Shkenca (Natyra dhe shoqëria)Treguesi 1: Fëmija mbledh informata rreth ambientit përmes vëzhgimit dhe të manipulimit me të.Treguesi 2: Fëmija vëzhgon dhe përshkruan botën e gjallë ( bimët dhe kafshët)Treguesi 3: Fëmija vëzhgon dhe përshkruan karakteristikat e botës jo të gjallë.Treguesi 4: Fëmija mëson për njeriun si një qenie sociale


13

Nën fusha: Shprehja e kreativitetit.Treguesi 1: Fëmija duhet të hetojë burimin e zërit apo tingullit përreth tij( lodrat me muzikë) dhe ta perceptojë tingullin.Treguesi 2; Fëmija tregon interes për pjesëmarrje aktive në aktivitete muzikore. Treguesi 3 Fëmija vizualizon ambientin përrethTreguesi 4: Fëmija tregon interes për të marrë pjesë në aktivitete të ndryshme vizuale. Treguesi 5: Kreativiteti Figurativ: Fëmija shpreh forma figurative për të folur dhe komunikuar

Nën Fusha: Zhvillimi matematikorTreguesi 1 : Fëmijët zhvillojnë të kuptuarit e numrave dhe numërimit Treguesi 2 : Fëmijët zhvillojnë të kuptuarit e hapësirës, figurave themelore gjeometrike dhe matjes së madhësive Treguesi 3 : Fëmijët klasifikojnë, grupojnë dhe krahasojnë objekte

5.5.1. Zhvillimi i qasjes ndaj të nxënit

Treguesi 1. Fëmija demonstron se e njeh konceptin për veten Treguesi 2. Fëmija përjeton, njeh dhe shpreh emocionetTreguesi 3. Fëmija ndërvepron në mënyrë të përshtatshme me personat që e rrethojnëTreguesi 4. Fëmija demonstron shkathtësi të vetë-rregullimit dhe vetë-kontrollit në raport me të tjerët dhe shpreh përvojën e tijë.


14

Shtojcë I. Tabela e manualit për përdorim dhe caqet për programin e shkollës verore për fëmijët me sindromën Down.

Nënfushat Fushat e zhvillimit

Caqet afat-gjata Në hapa të vegjël

Aktivitetet/Resurset

Zhvillimi i aftësive lëvizore bazike [muskujt e mëdhenj

Aktivitetet nëpërmjet te cilave ndikojmë ne motoriken fine

Shkathtësitë mo-torike te vrazhdaBalanci dhe RitmiKrahët dhe DuartDuart & këmbët Koordinimi Lëvizjet e Këm-beve

Bilanci & RitmiFëmijët mund te lëvizin trupin sipas muzikës. Fëmijët mund te qëndrojnë ne një këmbë për 5, 10, 20 sekonda.Duart & KrahëtFëmijët mund te duartrokasin.Fëmijët mund te rrokullisin dhe ti gjuajnë topat.Fëmija mund te mbaje shkumës me ngjyre ne grushtin e tij Fëmija mund te zbraz dhe mbush ene te ndryshme duke përdorur te dy duart...Fëmija mund te shtyje përpara dhe te tërheqë prapa lodra te ndryshme si automjete apo objekte te tjera. etj

Gjate dëgjimit te muzikës regjis-trohen përplasje te cilat drejtojnë trupin kah ritmiRrokullis dhe gjuan topatZbrazja dhe Mbushja e enëve.Tërheq i shtyn Lo-drat dhe ObjektetCopëza te qirin-jve shkumësa me ngjyre.I tërheq aftër disa lodra.Ndërton blloqe, kutitë nxitëse.


15

Nënfushat Fushat e zhvillimit

Caqet afat-gjata Në hapa të vegjël

Aktivitetet/Resurset

Zhvillimi i aftësive lëvizore fine [ muskujt e vegjël

Shkathëtit fizike dhe zhvillimi motorik

Zhvillimi i forcës muskulore

Fëmija mund t’i kap objektet e vogla veç e veç duke përdorur mjete kapëseMaterialet e lakue-shme Fëmija mund ta rrokullis brumin e bute dhe te krijon forma te ndryshme

Hap dhe Mbyll kapëset e rrobave duke e përdorur gjithmonë gishtin e madh te dorës dhe gishtërinjtë e tjerë me radheRrotullon brumin dhe i jep formën e gjarprit dhe topit

Zhvillimi i aftësive lëvizore fine [ muskujt e vegjël

FizioterapeutetPunëtorët e tjerë ne qendër te cilët puno-jnë sipas ud-hëzimeve te trapistëveAktivitetet kry-hen ne qendrën burimore dy here ne jave.Aktivitetet kry-hen ne shtëpi 3 here ne jave

Aftësitë Fine MotorikeAftësitë &Koor-dinimi Aftësitë e duarve dhe gishtërinjve shtrëngon Aftësitë e GishtërinjveNdërtimi & GrumbullimiFillesat Tabele –kapëse

Kapin ,rrokin :Fëmija mund te heqë dore nga e objektet e voglaNdërtimi & Grum-bullimiFemija mund te grumbulloj dhe t’i radhitë 3 blloqe ndërtimi duke përdorur te dy duartAftësitë e gishtërinjve:Femija mund ti prek gishtërin-jtë me gishtin e madh te dorës. Fëmija mund t’i lëvizë gishtërinjtë i pavarurFillesat :Fëmija mund te përshkoj perin brenda rruazave te mëdhaTabele -kapëseFemija mund ti vendose kapëset ne ose jashtë tabelës-kapëse

Kapin ,rrokin :Kapin kapëse ne ene/vazo/kuti te ndryshmeI mbledh i mban dhe i radhit 3 objekte te vogla si:monedha ,pulla ose kapëseNdërtimi & Grum-bullimi Vendet 2 pastaj 3 ndërtimi i blloqeve,ne maje te blloqeve vendoset nga te rrituritGrumbullimi 2,3 blloqet e ndër-timit kapen me te dy duart. Aftësitë e gishtërinjve Te gjithë gishtërinjtë me radhe preken me gishtin tregues me sy hapur dhe me sy mbyllur.Fillesat Te fusin perin se pari ne rruazat e mëdha ndërsa te ato me vrime te vogël një fusim lloj teli me te forte Tabele-kapëseT’i shtrëngojnë dhe ti lirojnë kapëset dhe ti vendosin brenda ose jashtë tabelës-kapëse


16

Fushat e zhvillimit

Caqet afat-gjata Ne hapa te vegjël

Ne hapa te vegjël

Aftësitë Emocionale dhe Sociale

Marrëdhëniet shoqërore

A i ka përvetësuar për-shëndetjet: përqafimet, shtrëngimi i duarve, duket se kjo marrëd-hënie është e përshtat-shme vetëm për rrethi shoqërore

Rrethi shoqëroreFotografitë e familjes, shokëve, personat qe i njihni por nuk janë shokët tuajTe huajt – njerëz te pan-johur për fëmiunNe mure t’i kenë te ngjitura tabelat me rrathë koncentrik

Ulu & Ndegjo & Përgjigju

Ndegjo tregimet.Reagimi ndaj kërkesavePërgjigjet ne pyetje te thjeshta

Libër me fotografiFoto te kopjuara nga li-brat përgjigjët me ane te fotografive ….me trego.Njohja e karakterevePërshkrimi i karaktereve

Personeli Psikologu/GMP/Punëtorët e Qendrës Burimore

Te pret ne radhe Luan lojëra 1:1 me te rriturFokusohet të flet me radhë dhe simbolet për prit; shko; tani,;tjetri;së pari unë;tani ju etj etj2 fëmijët te jene nen mbikëqyrjen e te rriturve

Gjuha Sociale Gjuha socialePërcjell udhëzimetPërgjigjët ndaj udhëzimeve

Kartat me shenjaShenjat Flash-kartat:Te lutem, faleminderit ,me shiko; a mund te luaj unë. prit; shko; tani; tjetri; unë i pari; tani ju ;


17

Fushat e zhvil-limit

Caqet afat-gjata

Ne hapa te vegjël Aktivitetet/Resurset

Personeli

Gjuha & KomunikimiGjuha & Te Folurit

Perceptimi GjuhësoreShprehjet Gjuhësore

Kupton fjalorin shoqëroreLexon fjalorin shoqërorePërdorë 8 fjalët e para:Femiu mund t’i bashkoje foton me foto. Femiu mundet saktësisht te zgjedhe foton qe i kërkohet.Femiu mund t’i bashkoje fjalën me fjale

prit; shko; tani; tjetri; unë i pari; tani ju

Fjalët e para me fotografi dhe ‘Shiko& Mëso’8 kartat e para me fotografi prej”Shiko&Mëso 8 kartat e para me fjale prej fjalës Shiko & Mëso

TrapistëtPrindërit /dhe ResursetPunëtorët e qendrës

Kuptimi Perceptimi Gjuhësore

Identifikoje cilin objekt ne Shiko & Mëso e ka te njo-hur duke përdorur kartën me fotografiZhvillimi dhe njohja e dukurive ndaj objekteve te panjohura dhe si veprojnë ato

Shiko & Mëso Përdormi i Kartave dhe objekteve


19

Program obrazovanja za ranu intervenciju

Uputstvo Letnja škola za decu sa Daunovim sindromom 2010



20

1. Rano obrazovanje za decu sa Daunovim Sndromin .........................................................211.1. Profil specifičnog obrazovanja...........................................................................................211.2. Faktori koji stvaraju pozitivan uticaj u obrazovanju .......................................................211.3. Faktori koji usporavaju razvoj ............................................................................................211.4 Razvoj motorike fine i velike (gros) ...................................................................................211.5 Razvoj govora i izražavanja .................................................................................................221.6 Imajući u vidu (memorije) i kratko sluha ..........................................................................221.7 Problemi sa koncentracijom ................................................................................................221.8 Problemi konsolidacije i retencije .......................................................................................231.9 Struktura i rutina ...................................................................................................................232.0 Veštine kopiranja ...................................................................................................................232. Strategije ...................................................................................................................................232.1 Detekcija objekata ................................................................................................................242.2 Izvori .......................................................................................................................................243. Program Obrazovanja i Rane Intervencije (PORI), na osnovu njene četiri (4) komponente .................................................................................................................243.1. Rana intervencija ..................................................................................................................243.3 Rano Obrazovanje ................................................................................................................243.3 Priprema za školu .................................................................................................................253.4 Sistem monitoringa i registracije ........................................................................................254. Primena programa za Ranu Intervenciju i Obrazovanje-Zadaci i Sadržaj ....................251.4 Oblasti delovanja ..................................................................................................................252.4 Određivanje starosti: ............................................................................................................264.3 Određivanje grupe starosti: .................................................................................................26Ddatak I. Tabela prirucnika za program letnje skole za decu sa Daunovim sindromom. .27-29

Program Obrazovanja za Ranu IntervencijeLetnja škola za decu sa Daunovim sindromom 2010


21

1. Rano obrazovanje za decu sa Daunovim Sndromin

Uspeh ranog obrazovanja se osniva na razumevanja kako deca uče na individualnoj osnovi, njihovim posebnim potrebama kao pojedinci i značaj interakcije koja je potreba za svu decu da bi se sto lakse integrisali.

Deci sa Daun sindromom treba bogato okruženje sa obrazovnim aktivnostima i treba nuditi mogućnost da istražuju svoje potenciale. Veliki razvojni potencijali mogu se postići preko podrške i ohrabrenja od strane odraslih i njihovim negovateljima.

1.1. Profil specifičnog obrazovanja

Deca sa Daun sindromom nemaju specifičan profil obrazovanja, kao sto i njihoh spori razvoj ne može se generalizovati. Proces razvoja postiže odlaganja, a ponekad i spor u jednoj ruci, dok pokazuje napredak s druge strane, pak može čak i da prestane. Specifičan stil i individualne potrebe treba uzeti u obzir kada se sprovode nove aktivnosti učenja.

1.2. Faktori koji stvaraju pozitivan uticaj u obrazovanju

Deca sa Daunov sindrom imitiraju svoje vršnjake i odraslima sa njihovim ponašanjem. Imaju dobre vizuelni veštine koje pomažu i obrazovanje koje mogu da koriste za komunikaciju. Ova deca uče nove koncepte i veštine od korišćenja praktickih materijala, i mogu e učiti da čitaju uz pomoć pisanih reči.

1.3. Faktori koji usporavaju razvoj

Većina dece sa Daunovim sindromom imaju spor razvoj govora i izgovora. Skoro 80% dece imaju problema neke vrste sluha, dok 50% doživljaju problem sa sluhom zbog kognitivnog načina upale srednjeg uha koje se javljaju u ranom razvoju. Sluh treba redovno proveravati, jer moze imati štetu sa negativanim uticajem u proces razvoja govora i izgovora.

Važno je da dete ima dovoljno rastojanje da se čuje i da govori direktno – sa pokretima lica i gestove. Obezbeđuju vizuelni potkrepljenje za sve verbalna uputstva je obavezna. Ako se druga deca da odgovore na klase, ponavlja jednom da se obezbedi da dete čuo sindrom dole.

Deca sa Daun sindromom imaju veći rizik sa vizuelnim nedostatcima. Redovni ekzaminacija je od suštinskog značaja i očekuje se da većini treba naočare. Posmatranje u eksperimentima na Univerzitetu u Kardifu (Voodhouse 2005) pokazuju da 70% dece sa Daunovim sindromom imaju problema kada je fokusiraju blizu objekta. Ovo je sličan sa odraslih. Ovo problem sa nastavlja čak i kada deca upotrebe naočare. Eksperimenti pokazuju da deca koja imaju ovaj problem moraju da koristite naočare sa dvo-fokalne sočiva.

1.4 Razvoj motorike fine i velike (gros)

Siromašni mišićni ton i elastične kosti (hiptonia) su karakteristične za većinu dece sa Daun sindromom koje prouzrokuje probleme sa motornim razvojom i da stvaraju probleme sa malim i velikim mišićima.


22

Motorni razvoj u prvim godinama je spor i to ograničava i usporava razvoj različitih iskustava i kognitivni razvoj.

Većini deci je potrebno duzi proces za dobijanje informacija iz sluha i to dovodi do sporog reagovanja na koordinaciju pokreta. Takođe, dokazane su i teškoće sa usvajanje pokreta.

Fizična struktura ruke utiče na motoriku fine. Prsti su kratki i debeli, a veliki prsti su niži. Moguće je da neka deca nemaju sve ključnu kosti u ruci. Motorne veštine može da se razvija sa praksom. Bitno je da deca imaju priliku da vežbaju različite vežbe koje pomažu da se ojačaju ključne kosti na rukama, aktivnosti kao sto su na primer crtanje, kopiranje, sortiranje, sečenje i kompresija objekata.

1.5 Razvoj govora i izražavanja

Deca sa Daun sindromom imaju zastoj u razvoju govora i izgovora i zato imaju ozbiljan spor razvoj da razume i koriste reči. Ova deca imaju ograničen vokabular i manje opšte znanje i tendenciju da ne mogu povezati reci. Takodje, ova deca imaju veliki problem u učenju i upravljanju socijalnog govora.

Ovo usporavanje je posledica mnogih faktora, neke od njih su fizičke, a neke se javljaju u toku percepcije i problema secanja. Bilo kakvih poteškoća u učenju i razumevanje, korišćenje jezika i konjuktura je teška. Sposobnost da uče nove veštine i koncepte treba biti kompromis.

`` Receptivni jezik, i veštine u tom pravcu su veće od izražajnih veština. To znači da deca sa Daun sindromom razumeju jezik i da su spremni da razgovaraju. Kao rezultat toga, njihove konjuktivne sposobnosti su često nepravilno procenivane.

Redovno angažovanje izgovora u govor Logopeda je kritična. Važno je da program razvoja govora da bude prioritet u najkraćem mogućem roku, ideološki počinje od rođenja, svako dete je pažljivo ukljucen u individualnom planu tako da razvijaju jezik, i da artikulišu nivo komunikacije. Sposobnost da uče nove veštine i koncepti će biti uvek kompromis.

1.6 Imajući u vidu (memorije) i kratko sluha

Govorni i jezički problemi se javljaju zbog problema u vidu kratkih intervalima u toku rasprave, mesto upisa u memoriju, dug proces i razumevanja govora. Gubitak-deficita zbog ovog fenomena ima veliki uticaj na razvoj veština koje reaguje na govor i način sticanja informacija.

Deca sa Daun sindromom imaju jaku sposobnost učenja u vizuelne forme, ali su imaju slabu memorije. Zbog ograničene verbalne percepcije ova deca imaju potrebu vremena za obradu.

Preporučuje se korišćenje kratkih primera i dajući jednostavan primer u isto vreme. Na primer, umesto `` Uzmi jaknu i stavi odeću i obuću u ormar `` treba reci “stavi jaknu i cipele u ormar ``.

1.7 Problemi sa koncentracijom

Većina dece sa Daunovim sindromom imaju kratku koncentraciju i lako može da gube pažnju od situacije. Ova deca imaju koristi od aktivnosti koje su kratke i fokusirane sa jasnom definicijom. Važno je da aktivnosti za decu i sledeće vežbe da se fokusiraju na nivoima njihovih kapaciteta. Kada dete mora da sedi u tepihu za grupne aktivnosti na času, dete ne bi trebalo da bude dozvoljeno da samo sede u ostatku nastavnika, ali bi trebalo da budu ohrabren da sami sede. Dozvoljavanje učešća sa drugim decama je najbolji način za pratnju i saradnju.


23

1.8 Problemi konsolidacije i retencije

Deca sa Daun sindromom mogu uzeti više vremena da nauče i konsolidiraju nove veštine. Načini da nauče veštine menjaju se svaki dan. Da naučite nove veštine deci treba omoguciti konkretne fizične aktivnosti. Ove aktivnosti treba da se postepeno uče. Treba uzeti u obzir da deci treba vremena, praksa i pojacanja da nauče nove veštine.

1.9 Struktura i rutina

Deca sa Daun sindromom pokazuju više uspeha u okolnostima koje su strukturirane (pripremne sobe, učionice, okruženje za aktivnosti,) i vole da imaju rutinu i aktivnosti koje treba da budu jasne i fokusirane. Slobodno vreme u toku dana se može perceptirati sa poteškoćama i da dete lako moze dosaditi zbog neposredne sumnje njihove rutine. Raspored dana pomoću slika i video gestovi mogu pomoći na unapredjenje dece za bilo kakve aktivnosti. U slučaju promene rutine za decu, važno je da deci i roditeljima unapred objasniti za promene.

2.0 Veštine kopiranja

Od rođenja dece sa Daun sindromom pokazuju interesovanje za ljude. Njih povlaci lice coveka kao realnost i slike. Kopiranje je osnova od velikog značaja za sveukupni razvoj posebno u razvoju govora i kognitivne sposobnosti. Deca sa Daun sindromom treba da imaju više mogucnosti za kopiraje od svojih vršnjaka.

2. Strategije

• imitiranje povlace pažnju dece, kao i jednostavni gestove i glasove, na primer, smešno lice, iznesenje jezika –produžena slova O ili Be;

• Igrajte zmurki, uzmite dete pred ogledalo i od lica i zvukova ohrabrujete vaše dete da kopira

• Koristite metod sa rukama i reci rečima ono što se dešava. Na primer, igraj sa blokovima i podstiči dete da stavi blok nad blok, u početku pomažuci sa vasim rukama a postepeno ostvite sami da igraju. Istovremeno reci reči uzi “blok i stavi blok nad blok”.

• Koristite pesme snimljeno na video sa akcijama sa ciljem podsticati dete da kopiraju akcije sa vršnjacima ili sa odraslima.

• Igrajte igru na primer ”Megia kaze’ ili Megi kaze dodorni nos’ ili “Megi kaze takni uvo”.

• Ohrabrite dete da učestvuje u aktivnostima drugim grupama i sa ostalom decom i da kopiraju starije.


24

2.1 Detekcija objekata

Sva deca uče kako stvari funkcionišu manipulacijom i otkrivanjem objekata. Prvo dete stavlja predmete u ustima i kroz to dobija informacije i osećaju objekat. Oni otkrivaju bacanjem predmeta i zainteresovani su na zvuke. Saznajte više o sadržaju kao tanke, grube i glatko, jak i meko i tako klasifikuju objekte. Ova iskustva su od suštinskog značaja za razvoj koncepta misli i od značaja za dalji razvoj i učenje.

Kao rezultat sporog razvoja fine i velikih motorika, dece sa Daunovim sindromom mogu priuštiti sporost u izboru uslova u razvoju nego svoji vršnjaci. Beba sa Daun sindromom pokazuju pod - performansu sa aspekta razvoja i izbegavaju situacije bez obzira na to koliko je to teško za samostalnu praksu ili aktivnosti za uzimanje novih znanja. Kao uzrok, deci treba ohrabrenje i motivacija da otkrije okolnost. Morate nabaviti razne objekte, posebno one koje su stimulativne i zanimljive za decu.

2.2 Izvori

• Velike igračke (blokovi) koje se prikače i moze se graditi objekat i koje moze se postepeno smanjiti veličinu povlačenjem blokova za smanjenje objekta.

• Razne igračke i stvari koje imaju različite kvalitete. Na primer, materijali i predmeti raznih oblika, boja i stvari koje čine zvukove.

• Koristite pribor, posude ispunjene različitim materijalima, posude sa tečnostima, prah, pesak.• Koristite odgovarajuće materiale pod uslovom da budu bezbedni.

3. Program Obrazovanja i Rane Intervencije (PORI), na osnovu njene četiri (4) komponente

3.1. Rana intervencija

Aktivnosti:a) Poseta na porodiljsvo, informisanje roditeljab) Posredovanje i rano diagnostifikacija i dodatni pregled.v) Poseta porodicid) završetak plana evaluacije i napredak-PENImplementacija: Roditeljska grupa za podršku profesionalaca u relevantnim oblastima.

3.3 Rano Obrazovanje

Aktivnostia) Edukacija roditelja-Kroz obuku, individualne sesije, konsultacije i informativni materijaleb) Fizioterapiska službac) završetak plana evaluacije i napredka.


25

d) psiho-socijalne uslugegovora i komunikacijeg) usluga razvoja i lokomotiva motord) usluge razvoja govora i komunikacijeImplementacija: Osoblje obučeno u Pet (5) Izvorna centra za decu sa Daunovim sindromom, Priština, Đakovica, Prizren, Uroševac, Mitrovica

3.3 Priprema za školu

a) usluge-risocializacija sa životnom sredinom kao i sa starosnom grupomb) Usluga- stimulacija za učenje i podsticanje koncentracijec) usluge razvoja sposobnosti i veština kroz igru i umetnost.d) završetak plana evaluacije i napredka za novorođenče.g) Poseta porodiciImplementacija: Roditeljska grupa za podršku, osoblje obučeno u pet (5) Izvornim centrima centar za decu sa Daunovim sindromom, Priština, Djakovica, Prizren, Uroševac, Mitrovica

3.4 Sistem monitoringa i registracije

a) Uspostavljanje saradnje sa školama i obrazovnim institucijamab) upis u obrazovnim institucijamac) servis pomoći na obrazovnim institucijamad) Razvoj aktivnosti van obrazovnim institucijamad) Obuka za nastavnika, školskog osoblja i zajedniceImplementacija: Roditeljska grupa za podršku, stručni tim, osoblje obučeno u oba Izvorna centra za

decu sa Daunovim sindromom, Priština i Đakovica.

4. Primena programa za Ranu Intervenciju i Obrazovanje-Zadaci i Sadržaj

Zadaci i sadržaj obrazovnih programa rada u izvorni centar za ucenike sa Daun sindromom je rezultat sistematskog evidentiranja potrebama dece sa Daunovim sindromom, potrebe roditelja, konsultacije sa ekspertima u relevantnim oblastima i međunarodne i domaće prakse koju sprovodi Izvorni Centar Down Syndome Kosova vec dve godine.

1.4 Oblasti delovanja

(Uglavnom se osnovaju na standarda nastave u ranom detinjstvu)1. Fizičko zdravlje i razvoj poktreta2. Emocionalni i socijalni razvoj3. Razvoj jezika i komunikacije4. Razvoj kognitivnog razvoja i opšteg znanja5. Razvijanje pristupa učenju


26

2.4 Određivanje starosti:

0-1 godina 11 meseci i 29 dana2 godine 23 mjeseci 29 dana3 godine: 35 meseci i 29 dana4 godine: 47 meseci i 29 dana5 godina: 59 meseci i 29 dana6 godina: 71 meseci i 29 dana

4.3 Određivanje grupe starosti:

0-2 godina [0-6 meseci, 6-18 meseci, 18-24 meseci]2-3 godina3-4 godine4-5 godina5-6godina


27

Ddatak I. Tabela prirucnika za program letnje skole za decu sa Daunovim sindromom.

Pod oblasti Oblasti razvoja Dugoročni ciljevi U malim koracima

Aktivnosti / Resursi

Razvoj osnovnih veština (veiki misici)

Aktivnostikroz kojimauticemo namotoriku FINE

Oštre Motorne veštine Balans i ritamRuke Ruke i nogeKoordinacijaRad nogu

Bilans i ritamDeca mogu pomerati telo u skladu sa muzikom. Deca mogu ostati na jednoj nozi za 5, 10, 20 sekundi.Ruke Deca mogu da aplaudiraju.Deca mogu biti valjane i ba-canje kugle. Dete može raster-etiti i opterećenja različite posude koristeći obe ruke Dete može da gura igračke napred i nazad kao što su vozila ili drugi predmeti. itd

Dok slusaju muziku, razni zvu-kovi se registuju, koja upravlja telo prema temou baca loptice Pražnjenje i pun-jenje posude.Gura i vuče igračke i objekatPriblizi nekoliko igračke.Zgradi blokove


28

Pod oblasti Oblasti razvoja Dugoročni ciljevi U malim koracima

Aktivnosti / Resursi

Fizičke e veštine i motorni razvoj

Razvijanje mišićne snage

Dete može podići male predmete posebno pomoću alataDete može roli-rati meku kvržicu forme i stvara različite

Otvara i zatvara odeću uvek koris-teci palac i prst daje oblik zmije i lopte

Razvoj veština pomeranja fine [male mišiće]

FizioterapeutiDrugi radnici u centru koji rade pod vođstvom trapiste

Fine motorike Veštine i koordinacijaVeštine Ruke i prsti Zapleni, Uhvati,Veštine prstijuIzgradnja i Kole-kcija

Zapleni, Uhvati Dete može da se skloni malih objekataIzgradnja i Kole-kcijaDete može izgraditi blok od tri sprata koristeći obe rukeSposobnosti prsta:

Zapleni, Uhvati Mogu da stave pinove u posude/ različitim kutijama. Mogu Pokupititri male objekte kao što su novčići, poštanske marke ili snimak

Aktivnosti se odr-zavaju u izvor-nom centru dva puta. Aktivnosti se odzavaju dva puta nedeljnom kuci

Tabel Dete može da dotakne prste na ruci palca.Dete može sa-mostalno kretati presteLanac:Dete može da hoda unutar ivici velikih kugliceTabelaDete može da odluči pinove na stolu ili van

Izgradnja i Kolek-cija.Zatim, mesto dva i mesto trei, a na vrhu blokova postavljeni je od strane odraslih 2.3 Zbirka blokove uhvaćen sa dve ruke. Veštine prsti-ju svi prsti se taknu sa kažiprst sa ot-vorene i zatovrene oči. Tabela Da ojača i da napuste klin i staviti unutar ili izvan grafikona-pinski


29

Pod oblasti Dugoročni ciljevi U malim koracima Aktivnosti / Resursi

Društveni odnosi Saznaje pozdrav: grli, rukovanje, čini se da je ovaj odnos odgovarajući samo za društveni krug

Socijalno krug Slike porodice, prijatelja, ljudi koji znaju, ali nisu vaši prijatelji Stranci - lju-di nepoznati za dete Mora biti priložen zid sa koncentričnim krugovima

Sedi & slušaj & odgovoraj

Slusaj priče.Odgovaranje na zahteveOdgovara na jednostav-na pitanja

Knjiga sa slikama Kopira slike iz knjigaOdgovori kroz fotografije ... Reci mi.PrepoznavanjeOpis karaktera

Psiholog / Grupa Podrske Roditel-ja/ Radnici Izvornog Centra

Cekati u red Igra igrice 1:1 sa odraslimaFokusira se na simbole: čekati,i Idi, sada, druga, prvo ja, itd dece da budu pod nadzorom odraslih

Socijalni Jezik Društveni jezikPratite uputstvaOdgovori na instrukcije

Kartice i znaciMarkaFlash kartice:Molimo vas, hvala, da vidite, da li mogu da igram. čekaj, idi, sad, druga, sam prvi put i sada;


31

Program of Early Intervention and Education

Manual to be used for the Summer School for children with Down’s Syndrome 2010



32

1. Early Years Education For Children With Down Syndrome ..........................................331.1 Specific Learning Profile .....................................................................................................331.2 Factors that have a positive influence upon learning ......................................................331.3 Factors that may slow down learning ...............................................................................331.4 Fine and Gross Motor Skills ...............................................................................................331.5 Speech and Language Development..................................................................................341.6 Short-term auditory memory ..............................................................................................341.7 Shorter concentration span ................................................................................................341.8 Difficulties with consolidation and retention ...................................................................351.9 Structure and routine ...........................................................................................................351.10 Copying Skills ......................................................................................................................352. Strategies ..................................................................................................................................352.1 Exploring objects ...............................................................................................................362.2 Strategies ................................................................................................................................363. Early Years Intervention and Education Programe is based on four conponents: .....363. 1 Early Years Intervention ...................................................................................................363.2 Early Years Education ........................................................................................................373.3 Preparation for school .........................................................................................................37 3.4 Monitoring and Registration System ................................................................................374. Application Program for Early Intervention and Education-Tasks & Content ..........374.1 Areas of Activity ...................................................................................................................384.2. Determination of age: .......................................................................................................385.1.1. Physical Health and Development .................................................................................385.2.1 Emotional and Social Development ..............................................................................395.3.1. The Development of Language and Communication ...............................................395.4.1 Cognitive Development and General Knowledge .......................................................395.5.1 Developing approaches of learning ...............................................................................40Appendix I. Table of manual of use and goals for the summer school program for children with Down syndrome. ..........................................................................................41-43

Program of Early Intervention and Education Summer School Manual 2010


33

1. Early Years Education For Children With Down Syndrome

Successful educaation in early years is based on understanding how each individual child learns, their individual needs, the importance of interaction and that all children need to feel included. Children with Down’s Syndrome require an enviorenment that is rich in learning activities and need more opportunities to interact with and explore their enviorenment. The range of skills that can be developed with adult guidance and encouragement goes way beyond what can be attained alone.

1.1 Specific Learning Profile

Children with Down’s Syndrome tend to have an uneven learning profile and are not just generally delayed. Develpmental milestones will be reached later and at certain times may appear to slow down in one area whilist making progress in another. The specific learning styles and individual needs of each child must be considered when planning new learning activities.

1.2 Factors that have a positive influence upon learning

Children with Down’s syndrome model their behaviour and attitudes on peers and adults. They have good visual learning skills and are able to learn using signs and gestures. They acquire new concepts and skills best by using practical material and hands –on activities and can be taught to read and learn using the written word.

1.3 Factors that may slow down learning

Most children with Down’s syndrome will experience delayed speech and language development. Approximately 80% of children encounter some form of hearing loss and 50% experience conductive hearing loss due to glue ear mostly in early years. Hearing should be regularly checked since any impairement will affect speech and language development.

Make certain that the child is within their own hearing distance and speak directly to them reinforcing speech with facial experssions, sign snd gestures. Provide visual reinforcement for all verbal instructions. When other children give an answer repeat this aloud to ensure that it has been heard.

Children with Down’s syndrome are often at a greater risk of having visual defects. Regular examination is essential as they are more likely to require glasses. Research undertaken at Cardiff University (Woodhouse, 2005) shows that 70% of children with Down’s syndrome have difficulty when focusing upon near targets. This is similar to what many adults experience when approaching middle age. It appears to presist even when wearing glasses. Trials indicate that children who experience this difficulty benefit from wearing bi-focal lenses.

1.4 Fine and Gross Motor Skills

Poor muscle tone and loose joints (hypotonia) are common in children with Down’s syndrome and can affect their fine and gross motor skills. Milestones in motor development may be delayed which can limit experiences in the early years and slow down cognitive development.


34

Many children take longer to process information from the senses resulting in slower reaction times when coordinating movements. There is also evidence of difficulties in adopting movements. For example, when asked to finger tap faster a child will often respond by tapping with more pressure.

Fine motor skills are often affected by the physical structure of the hands. The fingers tend to be shorter and stubbier with the thumb set lower down. Some children may not have all of the bones present in the wrist.

Motor skills improve with practice. It is essential to offer lots of opportunities for wrist and finger strengthenin activities such as threading, drawing, tracing, sorting, cutting and squeeing.

1.5 Speech and Language Development

Children with Downs Syndrome experience speech and language impairement and are often significantly delayed in their understating and use of words. They have smaller vocabulary with less general knowledge and tend to leave out the connecting words. Additionally, they tend to have greater problems learning and managing social language.

This delay is teh result of a combination of factors, some of which are physical and some due to more perceptual and cognitive difficulties. Any delay in learning to understand and use language inevitably leads to cognitive delay. The ability to learn new skills and concepts will be compromised.

Receptive language skills are greater than expressive skills. This means that children with Down’s syndrome understand language better than they are able to speak it. As a result, their cognitive skills are often underestimated.

Regular imput from a Speech and Language Therapist is critical. It is important that a programme of language development is in place as early as possible, ideally beginning almost from birth. Each child will require a carefully planned set of individualised activities designed to develop language understanding and communication as well as speech articulation.

1.6 Short-term auditory memory

Additional speech and language problems arise from difficulties with the auditory short-term memory, the store used to hold, process and understand spoken language. A deficit in short-term auditory memory will greatly affect a child’s ability to respond to or learn from spoken instruction or information.

Children with Down’s syndrome are strong visual learners but poor auditory learners. Limit the amount of verbal instruction and allow more time for processing. Use short and simple sentences giving instructions one at a time. For instance, instead of saying, “Hang your coat on the peg and put your shoes in the box,” say “Hang your coat up” then say, “Put your shoes in the box.”

1.7 Shorter concentration span

Many children with Down’s syndrome have a short concentration span and are easily distracted. They will benefit from having a range of short, focused and clearly defined tasks. It will be helpful to vary the degree of difficulty between the tasks. At carpet times arrange for the child to sit at (not on!) the class teacher’s knee. A carpet square may help to encourage the child to sit in one place.

An activity box containing a range of things that the chid enjoys such as books, card games and fine motor skill games can be used when the chid needs to change of activity or time out. It will encourage


35

choice within a structured situation. Allowing another child to join in is a good way of encouraging friendships and co-operation.

1.8 Difficulties with consolidation and retention

Children with Down’s syndrome may take longer to learn and to consolidate new skills. Fluctuations in the ability to learn may occur daily. They need to acquire all new skills in a variety of different ways using concrete, hands-on activities in a carefully graded steps approach. They will also require additional time and oppurtunities for reinforcing and practising these skills.

1.9 Structure and routine

Children with Down’s syndrome prefer and succeed best in a structured environment with familiar routines and clearly focused activities. Informal times of the day are most difficult as children can be easily upset by sudden changes to their routines. Simple visual timetables using photographs or signs as prompt cards, will hep prepare the child for each new activity in advance. Should there be any changes to the routine it is important to give plenty of advance warning and inform parents of changes.

1.10 Copying Skills

From birth, children with Down’s syndrome are intrested in people. They are attracted to faces either real or in photographs. Copying underpins all developmnt and is fundamental to developing langauge and cognitive skills. Children with Down’s syndrome need many more more oppurtunities to copy than their typically developing peers.

2. Strategies

• Take your cue from the child and imitate simple actions and sounds such as blowing raspberries, making funny faces, mouthing ‘oooooh’ or skicking out tounges.

• Play games such as peek-a-boo, looking in a mirror and making faces and noises and encourage copying.

• Use the hand over hand method and say the action as it takes place. For instance guide the child’s hand to build a tower of bricks and say, “pick up the brick” followed by, “put it on top.” Reduce support and guide the elbow.

• Use filmed or spoken action nursery rhymes and encourage the child to perform the actions with classmates or an adult.

• Play dimplified versions of Simon Says, saying ‘Simon says touch your nose’ or ‘Simon says hold your ear.’

• Engage the child in real activities such as household chores or simple classroom tasks and provide oppurtunities to work alongside an adult or another child and imitate their actions.


36

2.1 Exploring objects

All children develop their knowledge and understanding of how things work by manipulating and experimenting with objects. Babies first explore objects by putting them into their mouths, as this is highly sensitive and gives most information. They investigate by shaking and hitting against different surfaces and by feeling, dropping and throwing. They earn about properties such as thick and thin, rough and smooth, hard and soft and discover what objects can and cannot do. These experiences underpin conceptual thought and are the buildings blocks on which a future learning will take place.

As a result of the delay in development fine and gross motor skills, children with Down’s syndrome may not explore their enviroment to the same degree as their typically developing peers. Additionally, infants with Down’s syndrome tend to underperform and use avoidance routines on tasks regardless of the level of difficulty and many do not practice or reinforce new skills independently.

Consequently, they need encouragement and more motivational oppurtunities to explore their environment. Access should be provided to a wide variety of different types of objects particularly those that they find stimulating and interesting.

2.2 Strategies

• Provide toys that are large and easy to handle to begin with, then gradually reduce the sie.

• Provide a wide variety of toys and other objects that have many different properties, for instance, textures, shapes, colours and those that make a variety of sounds.

• Use kitchen utensils , fabrics and containers filled with different materials such as liquids, powders, sand or coloured beads.

• Provide percussion instruments, drums and home made rattles made from clear and opaque containers filled with a wide variety of materials such as rice, dried peas, marbles and coins.

• Attach Velcro strips to a variety of objects and allow the child to experiment with attaching and tearing them off different fabrics.

3. Early Years Intervention and Education Programe is based on four conponents:

3. 1 Early Years Intervention

Activitie undertaken a) Visits to the maternity- information for parentsb) Mediation in the early diagnosis and additional examinations c) Visits to the familysd) Completion of the evaluation plan and the progess made (PVP)

Implementation: support group of parents and profesionals in relevant fields


37

3.2 Early Years Education

Activitiesa) Educating and informing the parents- Through training, individual sessions, consultations and information materials.

b) Physiotherapy Service c) completion of the evaluation plan and progress for pre- school. d) psycho-social services d) services for the development of motor skillse) servics for the development of speech and language Implementation: Staff trained in Five (5)of the Resource Center for children with Down syndrome-Pristina, Gjakova, Prizren, Ferizaj,

Mitrovice

3.3 Preparation for school

a) Services-socializing with their environment and their age group peersb) Services- stimulation for learning and c) Services-development of capabilities and skills through play and art. d) completion of the evaluation plan and progress-on new born babies. d) Visits to families Implementation: Parent Support Group-GMP, personnel trained in five (5) Resource Centers for

children with Down syndrome, Pristina, GJakova, Prizren, Ferizaj, Mitrovica

3.4 Monitoring and Registration System

a) Establishment of cooperation with schools and educational institutions b) registration in education institutions c) assistance service in education institutions d) Development of activities outside educational institutions d) Training for teachers, school staff and community Implementation: GMP, professional team, trained personnel in both Resource Center for children with

Down syndrome, Pristina and Gjakova.

4. Application Program for Early Intervention and Education-Tasks & Content

Duties and content of educational programs in the resource center for students with Down syndrome results from the systematic recording of the needs of children with Down syndrome, the needs of parents, consultations with international and local experts in relevant fields and practices implemented in the resources centre (Down Syndrome Resources Organization Kosovo) since two years.


38

4.1 Areas of Activity

(Mainly based on the standards of teaching in early childhood)

1. Physical health and development of motor skills

2. Emotional and social development

3. The development of speech and language

4. Cognitive development and Generalization

5. Development of learning

4.2. Determination of age:

0-1 years: 11 months and 29 days2 years 23 months 29 days3 years: 35 months and 29 days4 years: 47 months and 29 days5 years: 59 months and 29 days6 years: 71 months and 29 days

4.3 Determination of group-age:0-2 years [0-6 months, 6-18 months, 18-24 months]2-3 years3-4 years4-5 years

1-6 years

5.1.1. Physical Health and Development

Subfield 1. Development of Basic Movement Skills ( Big Muscles)Indicator 1: The children show ability to control body movementsIndicator 2: The children show ability on balance developmentIndicator 3: The children show ability to coordinate their movements

Subfield 2. The development of locomotive skills (small muscles) Indicator 1: The children demonstrate proficiency in the use of upper limbsIndicator 2: The children show the ability to use their fingersIndicator 3: The children show ability to eye-hand coordinationIndicator 4: The children show ability to maneuver their toys or other daily items

Subfield 3. Development of senso-motor skillsIndicator 1: The children use their senses to regulate their movements


39

Subfield 4. Physical health and self-careIndicator 1: The children show skills in completing daily routine such as getting dressed or feeding Indicator 2: The children show skills to fulfill their personal hygienic needsIndicator 3: The children show skills in avoiding dangerous activities and situations that might hurt them

5.2.1 Emotional and Social Development

• Indicator 1: The children demonstrate that they recognize the concept of themselves• Indicator 2: The children experience, recognize, and express emotions• Indicator 3: The children interact appropriately with the people that surround them• Indicator 4: The children demonstrate skills of self-regulation and self-control in relation with others

and with the daily routine (experience)

5.3.1. The Development of Language and Communication

Subfield 1: Listening and SpeakingIndicator 1: The child shows ability to communicate with an adult through eye contact and body language.Indicator 2: The child demonstrates ability to listen and comprehend while someone speaks.Indicator 3: The child demonstrates speaking and communication skillsIndicator 4: The child manifests creative linguistic skills (expressive with words)

Subfield 2: The Foundations of Reading Indicator 1: The child develops cognitive skills in the format of letters of the alphabet. Indicator 2: The child understands the importance of reading

Subfield 3: The Foundations of Writing Indicator 1: The child shows ability to write various symbols Indicator 2: The child shows capability to understand the purpose of writing

5.4.1 Cognitive Development and General Knowledge

Subfield; Thinking and LogicIndicator 1: The child demonstrates abilities to explore the surrounding environment

Subfield; Science (Nature and Society)Indicator 1: The child gathers information about the environment through operation and observation.Indicator 2: The child observes and describes the living world (Plants and Animals)Indicator 3: The child observes and describes the features of the non-living world. Indicator 4: The child learns about the human as a social being.


40

Subfield: The expression of CreativityIndicator 1: The child has to explore the source of voice or sound around him/her (toys with music) and to percept it.Indicator 2; The child shows interest for active participation in musical activities. Indicator 3; The child visualizes the surrounding environmentIndicator 4: The child shows interest to participate in diverse visual activitiesIndicator 5: Figurative Creativity: The child expresses figurative forms of speaking and communicating

Subfield : Mathematical DevelopmentIndicator 1: Children develop the comprehension of numbers and counting

5.5.1 Developing approaches of learning

Indicator 1: The child demonstrates that he recognizes the concept of yourselfIndicator 2: Child experiences, recognize and express emotionsIndicator 3: Child interacts appropriately with the people that surroundIndicator 4: Child demonstrates the skills of self-regulation and self-control in relation to the others and expresses his / her experience.


41

Appendix I. Table of manual of use and goals for the summer school program for children with Down syndrome.

Branches Development Area

Long-Term Goals In Small Steps Activities/Re-sources

Development of basic lokomotive skiles (big muscles)

Activities through which influence de-likate move-ments Severe motor skills Bal-ance and rhythm Arms and HandsHands & Shoul-der Coordination Footwork

Severe motor skills Balance and rhythm Arms and Hands Hands & Shoulder Coordi-nation Footwork

Balance and Pace Children can move the body according to the musicChildren can stand on one leg for 5, 10, or 20 seconds Hands and Arms Children can ap-plaud Children can be rolled and throw-ing ballsChild may hole crayon in his fist The child can empty and fill dif-ferent containers using both handsThe child can push forward and pull back trys such as vehicles or other objects

Rolling and throwing balls Emptying and fil-lin the containerToys pushes and pulls objects Pieces of candles and peces of chalksBuilds blocks and boxes


42

Branches Development Area

Long-Term Goals In Small Steps Activities/Re-sources

Physical agil-ity and develop-ment

Development of muscular forces

The child may pick up small objects separately by using gripFlexible materials A child can roll the dough soft and creates vari-ous forms

Open and close the clips of clothes always using your thumb and the left fin-gers of the handDough rolls and gives the shape of the snake to the ball

The develop-ment of lokomo-tive skills (small muscles)

Physiotherapists Other workers in the center who work nder guide-lines

Delicate Motor Skills Skills & CoordinationSkills of hands and fingersGrab, snatch, clutchingFinger skilesBuilding & Col-lectionStrandsTable-pin

Catch, seize:The child may naive the smaller facilities Building & Collection The child can muster and rank 3 build-ing blocks usinë both handsSkills fingerprints:The child can touch fingers with the thumb of the hand The child can move toes independentlyStrands The child can traverse the large circles Table-pin The child can put clips on or off the table-pin

Catch, seize,Hit pin in the container/vase/ dif-ferent boxes than collects, keeps and ranks them as there small objects such as coins, stamps or clips Building & Collection Places 2 then 3 building blocks, have to be placed on top of the blocks from adultsCollecting 2,3 blocks and than hole them with both hands Finger skillsAll fingers have to be touched with the index finger once with open eyes and then with closed eyes.Strands The ones with the tiny holes introduce a stronger type of wire Table-pin To tighten and release the clips and put them inside or out-side the table-pin


43

Fields of development (or) Development areas

Long term objectives

In minor steps Activities/Resources

Emotional and Social Capabilities

Social Rela-tions

He has understood the salutations (greetings): hugging, handshakes, and it seems this rela-tionship is appropriate only in the social circle

Social circle Family and friends’ pictures, people who you know but are not your friends Strangers –people that are unknown to the child To have boards containing concentric cir-cles on their walls

Sit & Listen & Answer

Listen to the stories (telling) Reaction to-ward requirements Answers in simple questions

Photo book Pictures copied from books Answers based on the pictures…tell meThe character acknowl-edgement Characters’ description

The PersonnelPsychologist/GMP/ Resource Center’s Staff

To wait in queue

Plays games Focuses to talk step by step and uses the symbols for Wait; Go; Now; the Other; First I; Then you; Etc.Both children to be under the supervision of adults

Social Lan-guage

Social languageFollows instructions Answers to the (accord-ing to) instructions

Cards with signs (symbols)Signs; Flash-cards Please, thank you, look at me, can I play. Wait; Go; Now; the Other; I First; Then You;


44


Programi i Intervenimit dhe Edukimit të Hershem-PIEH

Doracak për përdorim për programin shkolla verore 2010


programi i intervenimit dhe edukimit të hershem-pieh ... · edukimi i hershem për fëmijët me...

Documents