prirucnik tehnologija municije

SADRAJ

Paragraf Strana PREDGOVOR ....................................................................................................... ii POPIS ILUSTRACIJA ............................................................................................ xiii POPIS TABELA ..................................................................................................... xvi POPIS SKRAENICA I AKRONIMA ..................................................................... xvii

POGLAVLJE 1 UVOD

1-1 SVRHA .................................................................................................... 1-1 1-2 HISTORIJAT ............................................................................................ 1-1 1-3 NAMJENA ................................................................................................ 1-3 1-4 PREGLED ................................................................................................ 1-4

POGLAVLJE 2 TIPOVI PROJEKTILA

2-1 UVOD ...................................................................................................... 2-1 2-2 TIP ORUJA ............................................................................................ 2-1

2-2.1 ARTILJERIJA .......................................................................... 2-1 2-2.2 GLAVNO NAORUANJE TENKOVA ...................................... 2-4 2-2.3 MINOBACAI .......................................................................... 2-5

2-3 TIPOVI PROJEKTILA PREMA UINCIMA NA CILJU ............................. 2-8 2-3.1 PROTIVPJEADIJSKI ............................................................ 2-9 2-3.2 PROTIV MATERIJALNI ........................................................... 2-9

2-3.2.1 Tvrdi ciljevi ................................................................. 2-9 2-3.2.2 Mekani ciljevi ............................................................. 2-10

2-3.3 OSVJETLJENJE BOJITA ...................................................... 2-10 2-3.4 PRIKRIVANJE I OZNAAVANJE NA BOJITU ..................... 2-10 2-3.5 MUNICIJA ZA OBUKU ............................................................ 2-13

REFERENCE ......................................................................................................... 2-13

POGLAVLJE 3 MATERIJALI

3-1 UVOD ...................................................................................................... 3-1 3-2 TRENDOVI U KONSTRUKCIJI ............................................................... 3-1 3-3 ELJEZNI MATERIJALI .......................................................................... 3-1

3-3.1 UGLJINI ELICI .................................................................... 3-1 3-3.1.1 Definicija ........................................................................... 3-1 3-3.1.2 Niskougljenini elici ......................................................... 3-3 3-3.1.3 Srednje i visokougljni elici ............................................. 3-5

3-3.2 LEGIRANI ELICI ................................................................... 3-8 3-3.2.1 Definicija ........................................................................... 3-8 3-3.2.2 Legirajui elementi ............................................................ 3-8 3-3.2.3 Osobine ............................................................................ 3-9

3-3.3 ELICI VISOKE FRAGMENTACIJE ....................................... 3-10 3-3.3.1 Definicije ........................................................................... 3-10 3-3.3.2 Tipovi elika visoke fragmentacije .................................... 3-10 3-3.3.3 Osobine ............................................................................ 3-10

MIL-HDBK-756 (AR)

ii

3-3.4 LIVENO ELJEZO ................................................................... 3-11 3-3.4.1 Perlitno eljezo za kovanje i izvlaenje ............................ 3-11 3-3.4.2 eljezo za izvlaenje ili nodularno eljezo ........................ 3-12

3-4 NEELJEZNI METALI ............................................................. 3-12 3-4.1 DEFINICIJA ............................................................................. 3-12 3-4.2 LEGURE LAKIH METALA ....................................................... 3-12

3-4.2.1 Postupak proizvodnje ....................................................... 3-12 3-4.2.1.1 Aluminijum ................................................................. 3-12 3-4.2.1.2 Magnezijum ............................................................... 3-12

3-4.2.2 Osobine ............................................................................ 3-13 3-4.2.2.1 Aluminijum ................................................................. 3-13 3-4.2.2.2 Magnezijum ............................................................... 3-13

3-4.2.3 Primjena i ogranienja ...................................................... 3-13 3-4.2.3.1 Aluminijum ................................................................. 3-13 3-4.2.3.2 Magnezijum ............................................................... 3-15

3-4.3 LEGURE TEKIH METALA ..................................................... 3-15 3-4.3.1 Postupci proizvodnje i oprema ......................................... 3-15

3-4.3.1.1 Legure volframa ......................................................... 3-15 3-4.3.1.2 Osiromaeni uranijum ................................................ 3-16

3-4.3.2 Primjena i ogranienja ...................................................... 3-17 3-4.4 LEGURE BAKRA ..................................................................... 3-17

3-4.4.1 Postupak proizvodnje ....................................................... 3-17 3-4.4.2 Osobine ............................................................................ 3-17 3-4.4.3 Primjena i ogranienja ...................................................... 3-18

3-5 NEMETALNI MATERIJALI ....................................................................... 3-18 REFERENCE ......................................................................................................... 3-20 BIBLIOGRAFIJA .................................................................................................... 3-21

POGLAVLJE 4 METODI PROIZVODNJE

4-1 UVOD ...................................................................................................... 4-1 4-1.1 ISTORIJAT .............................................................................. 4-1 4-1.2 POSTROJENJA ZA PROIZVODNJU ...................................... 4-2 4-1.3 STANDARDIZACIJA ............................................................... 4-3 4-1.4 AKTUALNI KORITENI POSTUPCI ....................................... 4-3

4-2 PROCESI OBLIKOVANJA METALA ....................................................... 4-3 4-2.1 KOVANJE U TOPLOM STANJU - TERMIKA

OBRADA (HF-HT) I MAINSKA OBRADA .............................. 4-3 4-2.1.1 Parametri sirovina ............................................................. 4-6 4-2.1.2 Odvajanje iz gredice ......................................................... 4-7 4-2.1.3 Zagrijavanje gredice ......................................................... 4-8 4-2.1.4 Kovanje ............................................................................. 4-9 4-2.1.5 Struganje konture i odsjecanje ......................................... 4-11 4-2.1.6 Suavanje ......................................................................... 4-12 4-2.1.7 Termika obrada ............................................................... 4-13 4-2.1.8 Operacije mainske i zavrne obrade .............................. 4-14

4-2.1.8.1 Buenje, poravnavanje ela i obaranje ivica.............. 4-15 4-2.1.8.2 Zavrno struganje ...................................................... 4-15 4-2.1.8.3 Obrada dna i narezivanje navoja ............................... 4-16 4-2.1.8.4 Montaa bazne ploice .............................................. 4-17 4-2.1.8.5 Mainska obrada leita prstena ............................... 4-18

MIL-HDBK-756 (AR)

iii

4-2.1.8.6 Bruenje centrirajueg prstena .................................. 4-18 4-2.1.8.7 Dobijanje rotirajueg prstena ..................................... 4-19 4-2.1.8.8 Mainska obrada rotirajueg prstena ........................ 4-20 4-2.1.8.9 Oznaavanje projektila .............................................. 4-21 4-2.1.8.10 Priprema povrine ...................................................... 4-21 4-2.1.8.11 Bojenje ....................................................................... 4-22

4-2.2 AICA U VRUEM STANJU - HLADNO IZVLAENJE ....... 4-22 4-2.2.1 Parametri sirovine ............................................................. 4-23 4-2.2.2 Odvajanje iz gredice ......................................................... 4-23 4-2.2.3 Oblikovanje aicu u vruem stanju ................................. 4-23 4-2.2.4 Koncentrino struganje i odsjecanje ................................. 4-23 4-2.2.5 Priprema povrine ............................................................ 4-23 4-2.2.6 Hladno oblikovanje ........................................................... 4-23 4-2.2.7 Termike obrade ............................................................... 4-24 4-2.2.8 Dotjerivanje ela i oblikovanje konture otvorenoga kraja.. 4-24 4-2.2.9 Oblikovanje oivala ........................................................... 4-24 4-2.2.10 Mainska obrada .............................................................. 4-24

4-2.3 ISTISKIVANJE U HLADNOM STANJU ................................... 4-25 4-2.4 MAINSKA OBRADA IZ KOVANOG OBRATKA .................... 4-26 4-2.5 DUBOKO IZVLAENJE .......................................................... 4-27

REFERENCE ......................................................................................................... 4-27 BIBLIOGRAFIJA .................................................................................................... 4-27

POGLAVLJE 5 PROIZVODNJA KONVENCIONALNIH TRENUTNO FUGASNIH (HE) I OSTALIH

PROJEKTILA SA DUBOKOM GRAVUROM 5-1 UVOD ...................................................................................................... 5-1

5-1.1 PARAMETRI KONSTRUKCIJE ............................................... 5-1 5-1.2 FIZIKALNI OPIS ...................................................................... 5-2

5-1.2.1 Projektil 155 mm M549A1 HERA ............................... 5-2 5-1.2.2 Projektil 155 mm M107 HE ........................................ 5-2

5-2 PROIZVODNJA TRENUTNO FUGASNOG PROJEKTILA (TIP M549A1) .......................................................................................... 5-3 5-2.1 PROIZVODNJA TIJELA BOJEVE GLAVE .............................. 5-3

5-2.1.1 Konstrikcija ....................................................................... 5-3 5-2.1.2 Izbor postupka proizvodnje ............................................... 5-4 5-2.1.3 Parametri materijala ......................................................... 5-4 5-2.1.4 Tipian redoslijed operacija .............................................. 5-4

5-2.1.4.1 Operacije oblikovanja ................................................ 5-4 5-2.1.4.2 Termika obrada ........................................................ 5-6 5-2.1.4.3 Operacije zavrne obrade.......................................... 5-6

5-2.2 PROIZVODNJA TIJELA RAKETNOG MOTORA .................... . 5-8 5-2.2.1 Parametri materijala ......................................................... 5-8 5-2.2.2 Tipini redoslijed operacija ............................................... 5-8

5-2.2.2.1 Operacije oblikovanja ................................................ 5-9 5-2.2.2.2 Primjena rotirajueg prstena ..................................... 5-9 5-2.2.2.3 Termika obrada ........................................................ 5-9 5-2.2.2.4 Operacije zavrne obrade.......................................... 5-9

5-3 PROIZVODNJA TRENUTNO FUGASNIH PROJEKTILA (TIP M107) ..... 5-10 REFERENCE ......................................................................................................... 5-11

MIL-HDBK-756 (AR)

iv

POGLAVLJE 6 PROIZVODNJA PROJEKTILA NOSAA

6-1 UVOD ...................................................................................................... 6-1 6-1.1 PARAMETRI DIZAJNA ............................................................ 6-1 6-1.2 FIZIKI OPIS ........................................................................... 6-1

6-1.2.1 Projektili nosai (155 mm M483A1, tip sa submunicijom) 6-2 6-1.2.2 Projektil nosa (155 mm M825, tip dimni)......................... 6-2 6-1.2.3 Projektil nosa (155 mm M485AA2, tip osvjetljavajui) .... 6-2

6-2 PROIZVODNJA PROJEKTILA 155 mm M483A1 .................................... 6-2 6-2.1 PROIZVODNJA KOULJICE PROJEKTILA ........................... 6-3

6-2.1.1 Dizajn ................................................................................ 6-3 6-2.1.2 Odabiranje proizvodnog procesa ...................................... 6-3 6-2.1.3 Parametri materijala ......................................................... 6-3 6-2.1.4 Tipini redoslijed operacija ............................................... 6-3

6-2.1.4.1 Odvajanje iz gredice, skidanje oksidacije .................. 6-4 6-2.1.4.2 Ubadanje i probadanje .............................................. 6-4 6-2.1.4.3 Izvlaenje i probadanje nosa, sporo hlaenje,

i samarenje unutarnjeg promjera ............................. 6-4 6-2.1.4.4 Grubo tokarenje spoljnjega promjera ............................. 6-5 6-2.1.4.5 Izvlaenje u hladnom stanju, oputanje naprezanja ....... 6-5 6-2.1.4.6 Odsjecanje, zavrno tokarenje dosjeda prstena,

buenje UP na nosu i zaravnavanje ............................... 6-6 6-2.1.4.7 Zavarivanje vodeega prstena, oputanje naprezanja,

grubo tokarenje prstena ................................................. 6-6 6-2.1.4.8 Termika obrada, kaljenje, temperiranje i hlaenje ........ 6-6 6-2.1.4.9 Zavrno tokarenje spoljnjega promjera .......................... 6-7 6-2.1.4.10 Zavrno buenje UP, ispiranje i kontrola

namagnetiziranih estica ........................................... 6-7 6-2.1.4.11 Buenje, poravnavanje ela i lijebljenje ................... 6-7 6-2.1.4.12 Otvor za klin i skidanje otrih rubova ......................... 6-7 6-2.1.4.13 Bruenje prednjeg i stranjeg centrirajueg prstena . 6-7 6-2.1.4.14 Ispiranje i fosfatiranje ................................................. 6-8 6-2.1.4.15 Omatanje fiberglasom i tretiranje ............................... 6-8 6-2.1.4.16 Zavrno struganje fiberglasa ..................................... 6-8 6-2.1.4.17 Zavrno struganje prstena ......................................... 6-8

6-2.1.5 Razlike u proizvodnji kouljice za M825 i M485A2 ........... 6-9 6-2.2 PROIZVODNJA OIVALA I DNA ............................................ 6-9

6-2.2.1 Odabiranje proizvodnog procesa ...................................... 6-9 6-2.2.2 Materijal ............................................................................ 6-9 6-2.2.3 Tipini redoslijed operacija ............................................... 6-9 6-2.2.4 Razlike u proizvodnji oivala i dna za M825 i M485A2 ..... 6-9

6-2.2.4.1 Oivali ........................................................................ 6-9 6-2.2.4.2 Dna ............................................................................ 6-10

6-3 SKLAPANJE KOULJICE I OIVALA ..................................................... 6-10 6-3.1 NANIJETI HERMETIK NAVOJA, NAVRNUTI I

DJELOVATI OBRTNIM MOMENTOM ..................................... 6-10 6-3.2 ISPITIVANJE ZRAKOM SPOJA KOULJICE I OIVALA ....... 6-10 6-3.3 ODMASTITI POMOU PARE, NANIJETI TEMELJNU

BOJU, STAVITI TITNIKE PRILIKOM BOJENJA, ZATITITI PRSTEN I OBOJITI ................................................................. 6-11

MIL-HDBK-756 (AR)

v

6-3.4 SKLOPITI ZAPTIVNI PRSTEN I GUMENI ZATITNI PRSTEN 6-11 REFERENCE ......................................................................................................... 6-11

POGLAVLJE 7 PROIZVODNJA KUMULATIVNIH PROJEKTILA


7-1.2.1 105 mm M456A2 HEAT-T-MP .......................................... 7-1 7-1.2.2 120 mm M830 HEAT-T-MP .............................................. 7-2

7-2 PROIZVODNJA KUMULATIVNOG PROJEKTILA M456A2 .................... 7-2 7-2.1 PROIZVODNJA KOULJICE .................................................. 7-2

7-2.1.1 Dizajn ................................................................................ 7-2 7-2.1.2 Odabiranje proizvodnog procesa ...................................... 7-3 7-2.1.3 Parametri materijala ......................................................... 7-4 7-2.1.4 Tipini redoslijed operacija ............................................... 7-4 7-2.1.5 Razlike u proizvodnji kouljice za 120 mm M830 ............. 7-4

7-2.2 PROIZVODNJA ODSTOJNIKA ............................................... 7-5 7-2.2.1 Dizajn ................................................................................ 7-5 7-2.2.2 Odabiranje proizvodnog procesa ...................................... 7-5 7-2.2.3 Parametri materijala ......................................................... 7-6 7-2.2.4 Tipini redoslijed operacija ............................................... 7-6

7-2.2.4.1 Ekstrudiranje u hladnom stanju ................................. 7-6 7-2.2.4.2 Kovanje u toplom stanju-termika obrada ................. 7-7

7-2.2.5 Razlike u proizvodnji odstojnika za 120 mm M830 ........... 7-8 7-2.3 PROIZVODNJA KUMULATIVNOG LIJEVKA .......................... 7-8

7-2.3.1 Dizajn ................................................................................ 7-8 7-2.3.2 Odabiranje proizvodnog procesa ...................................... 7-8 7-2.3.3 Parametri materijala ......................................................... 7-9 7-2.3.4 Tipini redoslijed operacija ............................................... 7-9 7-2.3.5 Razlike u proizvodnji kumulativnog lijevka za

120 mm M830 ................................................................... 7-9 7-2.4 PROIZVODNJA ZAPTIVNOG PRSTENA ............................... 7-10

7-2.4.1 Parametri materijala (M456A2) ......................................... 7-10 7-2.4.2 Tipini redoslijed operacija ............................................... 7-11 7-2.4.3 Razlike u proizvodnji zaptivnog prstena za 120 mm M830 7-11

7-2.5 PROIZVODNJA KRILACA ....................................................... 7-11 7-2.5.1 Parametri materijala (M456A2) ......................................... 7-11 7-2.5.2 Tipini redoslijed operacija ............................................... 7-12 7-2.5.3 Razlike u proizvodnji krilaca za 120 mm M830 ................ 7-12

7-2.6 PROIZVODNJA TIJELA STABILIZATORA ............................. 7-12 7-2.6.1 Parametri materijala ......................................................... 7-12 7-2.6.2 Tipini redoslijed operacija ............................................... 7-12 7-2.6.3 Razlike u proizvodnji tijela stabilizatora za 120 mm M830 7-13

7-3 SKLAPANJE METALNIH DIJELOVA ....................................................... 7-13 7-3.1 PROJEKTIL, KUMULATIVNI, M456A2 .................................... 7-13 7-3.2 PROJEKTIL, KUMULATIVNI, M830 ........................................ 7-14

REFERENCE ......................................................................................................... 7-14

MIL-HDBK-756 (AR)

vi

POGLAVLJE 8 PROIZVODNJA PROJEKTILA KOJI DJELUJU KINETIKOM ENERGIJOM


8-2 PROIZVODNJA PROJEKTILA 105 mm M883 ........................................ 8-3 8-2.1 PROIZVODNJA PENETRATORA ........................................... 8-3

8-2.1.1 Dizajn ................................................................................ 8-3 8-2.1.2 Odabiranje proizvodnog procesa ...................................... 8-3 8-2.1.3 Parametri materijala ......................................................... 8-3 8-2.1.4 Tipini redoslijed operacija ............................................... 8-3

8-2.2 PROIZVODNJA SABOTA ....................................................... 8-4 8-2.2.1 Dizajn i parametri materijala ............................................. 8-4 8-2.2.2 Odabiranje proizvodnog procesa i redoslijed operacija .... 8-4

8-2.3 PROIZVODNJA BALISTIKE KAPE I CENTRIRAJUEG PRSTENA ................................................................................ 8-4

8-2.3.1 Balistika kapa .................................................................. 8-4 8-2.3.2 Vodei prsten .................................................................... 8-5

8-2.4 PROIZVODNJA ZAPTIVNOG PRSTENA, ZAPTIVNE TRAKE I STRANJE ZAPTIVKE ............................................. 8-5

8-2.5 PROIZVODNJA KRILACA ...................................................... 8-6 REFERENCE ......................................................................................................... 8-6

POGLAVLJE 9 MINOBACAKA MUNICIJA

9-1 UVOD ...................................................................................................... 9-1 9-1.1 PARAMETRI KONSTRUKCIJE ............................................... 9-1 9-1.2 FIZIKI OPIS ........................................................................... 9-2

9-1.2.1 Trenutno fugasna mina ..................................................... 9-2 9-1.2.2 Dimna mina ...................................................................... 9-3 9-1.2.3 Osvjetljavajua mina ......................................................... 9-4

9-2 PROIZVODNJA TRENUTNO FUGASNIH PROJEKTILA (tip M374) ....... 9-4 9-2.1 PROIZVODNJA TIJELA PROJEKTILA ................................... 9-5

9-2.1.1 Konstrukcija ...................................................................... 9-5 9-2.1.2 Izbor postupka proizvodnje ............................................... 9-6 9-2.1.3 Parametri sirovine ............................................................. 9-6 9-2.1.4 Tipian redoslijed operacija .............................................. 9-6

9-2.1.4.1 Operacije oblikovanja ................................................ 9-7 9-2.1.4.1.1 HF-HT postupak ........................................................ 9-7 9-2.1.4.1.2 HC-CD postupak ........................................................ 9-7 9-2.1.4.2 Mainska obrada ....................................................... 9-8 9-2.1.4.2.1 HF-HT postupak ........................................................ 9-8 9-2.1.4.2.2 HC-CD postupak ........................................................ 9-8 9-2.1.4.3 Termike obrade ........................................................ 9-8 9-2.1.4.3.1 HF-HT ........................................................................ 9-8 9-2.1.4.3.2 HC-CD postupak ........................................................ 9-8 9-2.1.4.4 Priprema povrine i bojenje ....................................... 9-8

9-2.1.5 Tijelo dimnog projektila ..................................................... 9-9 9-2.1.6 Osvjetljavajui projektili .................................................... 9-9

MIL-HDBK-756 (AR)

vii

9-2.2 KRILCE I KUITE OSNOVNOG PUNJENJA ....................... 9-10 9-2.2.1 Parametri materijala ......................................................... 9-10 9-2.2.2 Operacije oblikovanja ....................................................... 9-10 9-2.2.2.1 Kuite osnovnog punjenja ............................................... 9-10 9-2.2.2.2 Krilca ................................................................................. 9-10 9-2.2.3 Termika obrada ............................................................... 9-10 9-2.2.4 Operacije mainske obrade .............................................. 9-11 9-2.2.4.1 Kuite osnovnog punjenja ............................................... 9-11 9-2.2.4.2 Krilca ................................................................................. 9-11 9-2.2.5 Operacije zavrne obrade ................................................ 9-11

9-2.3 KONUS STRANJEG DIJELA ................................................ 9-11 REFERENCE ......................................................................................................... 9-11 BIBLIOGRAFIJA .................................................................................................... 9-11

POGLAVLJE 10 PROIZVODNJA ELINIH AHURA ZA METAK


10-1.2.1 Duboko vuena ahura ..................................................... 10-1 10-1.2.2 Viedjelna, spiralno motana ahura ................................. 10-1 10-1.2.3 Kovana ahura ................................................................. 10-2

10-1.3 IZBOR PROIZVODNOG PROCESA ....................................... 10-2 10-2 POSTUPAK DUBOKOG IZVLAENJA ................................................... 10-3

10-2.1 MATERIJAL .................................................................................. 10-3 10-2.1.1 Priprema oblika rondele za preradu ................................. 10-3 10-2.1.2 Nesferoidizirani rondele ili ploe ....................................... 10-3

10-2.2 PRIPREMA ZA IZVLAENJE ANETA ............................... 10-3 10-2.3 PREDIZVLAENJE I IZVLAENJE ANETA ...................... 10-3 10-2.4 TERMIKI PROCES ............................................................... 10-4 10-2.5 IZVLAENJE ........................................................................... 10-4 10-2.6 OBREZIVANJE (OPSJECANJE) ............................................. 10-4 10-2.7 PREDOBLIKOVANJE I OBIKOVANJE DNA ........................... 10-4 10-2.8 IZRADA OTVORA ZA KAPSLU ............................................... 10-5 10-2.9 TERMIKI TRETMAN ............................................................. 10-5 10-2.10 ARENJE POVRINE DNA .................................................... 10-5 10-2.11 ISPITIVANJE PORASTA VISOKIH NAPONA ......................... 10-5 10-2.12 SUAVANJE, OBLIKOVANJE GRLA, KALIBRIRANJE .......... 10-5 10-2.13 MAINSKA OBRADA DNA I UKUPNE DUINE ..................... 10-5 10-2.14 ARENJE USTA ...................................................................... 10-5 10-2.15 KALIBRIRANJE USTA ............................................................ 10-6 10-2.16 ZATITNA PREVLAKA ........................................................... 10-6

10-3 SPIRALNO MOTANE AHURE .............................................................. 10-6 10-3.1 KOMPONENTE MATERIJALA ................................................ 10-6 10-3.2 METODI PROIZVODNJE ........................................................ 10-6

10-3.2.1 Dno ................................................................................... 10-6 10-3.2.1.1 Zagrijavanje, sjeenje i kovanje ipke ....................... 10-6 10-3.2.1.2 Mainska obrada prve strane (spolja)........................ 10-7 10-3.2.1.3 Mainska obrada druge strane (unutra)..................... 10-7 10-3.2.1.4 Provoenje i izrada otvora kapsle.............................. 10-7 10-3.2.1.5 ienje i priprema povrine ..................................... 10-7

MIL-HDBK-756 (AR)

viii

10-3.2.1.6 Lakiranje i peenje ..................................................... 10-7 10-3.2.2 Prsten ............................................................................... 10-7

10-3.2.2.1 Otpresak .................................................................... 10-7 10-3.2.2.2 arenje ...................................................................... 10-8 10-3.2.2.3 ienje, podmazivanje i hladno oblikovanje ............ 10-8 10-3.2.2.4 Pranje, arenje, skidanje ljuskavosti .......................... 10-8 10-3.2.2.5 ienje i priprema povrine ..................................... 10-9

10-3.2.3 Tijelo ................................................................................. 10-9 10-3.2.3.1 Odmotavanje, ravnavanje i otpresivanje .................... 10-9 10-3.2.3.2 Valjanje i izrada prirubnice tijela ................................ 10-9

10-3.3 KALIBRIRANJE TIJELA I SKLAPANJE KOMPONENATA ...... 10-9 10-3.4 SPIRALNO MOTANA AHURA METKA M115 ....................... 10-10

10-4 KOVANO DNO ZA POTROIVU AHURU METKA (Ref. 5) .................. 10-10 10-4.1 MATERIJAL ............................................................................. 10-10 10-4.2 PRIPREMA PRIPREMKA ........................................................ 10-10 10-4.3 KOVANJE I NORMALIZIRANJE .............................................. 10-10 10-4.4 GRUBA MAINSKA OBRADA ................................................ 10-11 10-4.5 TERMIKA OBRADA .............................................................. 10-11 10-4.6 ZAVRNA MAINSKA OBRADA ............................................ 10-11


POGLAVLJE 11 OSIGURANJE PROIZVODA

11-1 UVOD ...................................................................................................... 11-1 11-2 SISTEM KONTROLE I ZAHTJEVI PROGRAMA KVALITETA................. 11-1

11-2.1 ZAHTJEVI SISTEMA KONTROLE .......................................... 11-1 11-2.2 ZAHTJEVI PROGRAMA KVALITETA ..................................... 11-1

11-3 ISPITIVANJE OSIGURANJA KVALITETA ............................................... 11-2 11-3.1 ISPITIVANJE PRVOG PROIZVODA ....................................... 11-2 11-3.2 ISPITIVANJA USAGLAENOSTI ............................................ 11-2


POGLAVLJE 12 OCJENJIVANJE OSOBINA

12-1 UVOD ...................................................................................................... 12-1 12-1.1 PODLOGA ............................................................................... 12-1 12-1.2 SPECIFIKACIJE ...................................................................... 12-1 12-1.3 STANDARDI ............................................................................ 12-1

12-2 ISPITIVANJE NA ZATEZANJE ................................................................ 12-2 12-2.1 SVRHA ISPITIVANJA .............................................................. 12-2 12-2.2 OPREMA KOJA SE KORISTI .................................................. 12-2 12-2.3 EPRUVETE KOJE SE KORISTE ............................................ 12-2 12-2.4 ISPITNI REZULTATI ............................................................... 12-3

12-3 ISPITIVANJE UDARNE ILAVOSTI ........................................................ 12-4 12-3.1 SVRHA ISPITIVANJA .............................................................. 12-4 12-3.2 OPREMA KOJA SE KORISTI .................................................. 12-4

12-4 ISPITIVANJE TVRDOE ......................................................................... 12-4 12-4.1 SVRHA ISPITIVANJA .............................................................. 12-4 12-4.2 OPREMA KOJA SE KORISTI .................................................. 12-5

MIL-HDBK-756 (AR)

ix

12-4.3 SPECIFIKACIJA ZAHTJEVA ................................................... 12-5 12-4.4 EPRUVETE KOJE SE KORISTE ............................................ 12-5 12-4.5 REZULTATI ISPITIVANJA ...................................................... 12-6

12-5 HEMIJSKE ANALIZE ............................................................................... 12-6 12-5.1 SVRHA ISPITIVANJA .............................................................. 12-6 12-5.2 OPREMA KOJA SE KORISTI .................................................. 12-6 12-5.3 SPECIFIKACIJA ZAHTJEVA ................................................... 12-6 12-5.4 PRIPREMANJE UZORKA ....................................................... 12-7 12-5.5 REZULTATI ISPITIVANJA ...................................................... 12-7

12-6 SLANI SPREJ .......................................................................................... 12-7 12-6.1 SVRHA ISPITIVANJA .............................................................. 12-7 12-6.2 OPIS OPREME KOJA SE KORISTI ........................................ 12-7 12-6.3 SPECIFIKACIJA ZAHTJEVA ................................................... 12-7 12-6.4 PRIPREMANJE UZORKA ....................................................... 12-7 12-6.5 REZULTATI ISPITIVANJA ...................................................... 12-7

12-7 OSTALA ISPITIVANJA ............................................................................ 12-8 12-7.1 HEMIJSKO NAGRIZANJE ....................................................... 12-8 12-7.2 ISPITIVANJE NA PRITISAK .................................................... 12-8 12-7.3 ISPITIVANJE NA SAVIJANJE ................................................. 12-9 12-7.4 ISPITIVANJE JAINE NA UDAR ............................................ 12-9


POGLAVLJE 13 DIMENZIONALNO KONTROLISANJE

13-1 UVOD ...................................................................................................... 13-1 13-2 PREZENTACIJA RUNE OPREME KOJA SE KORISTI ........................ 13-1 13-3 SADANJA AUTOMATIZACIJA .............................................................. 13-4

13-3.1 OPREMA ZA AUTOMATSKO KONTROLISANJE .................. 13-4 13-3.2 UNUTAR-PROCESNO KONTROLISANJE ............................. 13-4

13-4 BUDUNOST KOMPJUTERIZOVANE PROIZVODNJE ......................... 13-4 13-4.1 KOMPJUTEROM PODRANA PROIZVODNJA (CAM) .......... 13-4 13-4.2 BUDUA PRIJEMNA KONTROLNA PROCESNA OPREMA . 13-5


POGLAVLJE 14 ISPITIVANJE BEZ RAZARANJA

14-1 UVOD ...................................................................................................... 14-1 14-1.1 KRITERIJUM ISPITIVANJA BEZ RAZARANJA ...................... 14-1 14-1.2 NDT METODI KOJI SE PRIMJENJUJU NA METALNE

DIJELOVE PROJEKTILA ........................................................ 14-1 14-2 ISPITIVANJE PROPUTANJA (LT) ........................................ 14-2 14-3 KONTROLISANJE MAGNETNIM PRAHOM (MPI) ................. 14-2 14-4 HIDROSTATIKO ISPITIVANJE (HIDROISPITIVANJE) ........ 14-4 14-5 ISPITIVANJE VRTLONOM STRUJOM ................................. 14-5 14-6 ULTRAZVUNO ISPITIVANJE ............................................... 14-7

REFERENCE ......................................................................................................... 14-8 BIBLIOGRAFIJA .................................................................................................... 14-9 RJENIK ............................................................................................................... G-1 INDEKS ................................................................................................................. I-1

MIL-HDBK-756 (AR)

x

POPIS ILUSTRACIJA

Slika br. Naslov Strana

2-1 Tipina 105 mm polusjedinjena municija ........................................................ 2-2

2-2 Tipina municija za odvojeno punjenje ........................................................... 2-2

2-3 Projektil 155 mm ............................................................................................. 2-3

2-4 105 mm M392 pancirno-probojni sa odbacivim sabotom ............................... 2-4

2-5 105 mm M456 HEAT metak............................................................................ 2-6

2-6 81 mm M374A3 HE mina ................................................................................ 2-6

2-7 81 mm M375 dimna mina (sa centralnim rasprskavanjem) ............................ 2-6

2-8 81 mm M819 dimna mina (sa izbacivanjem na dnu) ...................................... 2-7

2-9 81 mm M853 osvjetljavajua mina .................................................................. 2-7

2-10 4,2 HE mina M329A2 .................................................................................... 2-7

2-11 4,2 dimna mina WP M328A1 ......................................................................... 2-8

2-12 4,2 osvjetljavajua mina M335A2 .................................................................. 2-8

2-13 155 mm protivpjeadijski projektili .................................................................. 2-11

2-14 155 mm M485A2 osvjetljavajui projektil ........................................................ 2-12

2-15 Tipovi WP projektila ........................................................................................ 2-12

3-1 Uticaj mangana i ugljika na zateznu vrstou toplo valjanih ugljinih elika ... 3-2

3-2 Uticaj hladne obrade na osobine istezanja elika ........................................... 3-5

3-3 Minimalne mehanike osobine toplo valjanih ipki od ugljinog elika ........... 3-6

3-4 Uporedna mikrostruktura aluminijumskog oivala .......................................... 3-15

3-5 Uticaj hladne prerade na bakar i leguru bakar cink ........................................ 3-18

4-1 Postupak kovanje u vruem stanju-termike i mainske obrade .................... 4-4

4-2 Postupak hladnog izvlaenja- aica u toplom stanju .................................... 4-5

4-3 Postupak hladnog istiskivanja ......................................................................... 4-5

4-4 Metode odvajanja dijelova iz gredice .............................................................. 4-8

4-5 Odsjecanje pripremka u vruem stanju nakon zagrijavanja gredice ............... 4-9

4-6 Operacije u toplom stanju na kovakoj presi .................................................. 4-10

4-7 Operacija centralnog buenja ......................................................................... 4-11

4-8 Operacija struganja konture ............................................................................ 4-12

4-9 Operacije suavanja u toplom i vruem stanju ............................................... 4-13

4-10 Operacija samarenja unutranjosti ............................................................... 4-14

4-11 Operacija samarenja vanjske povrine ......................................................... 4-15

MIL-HDBK-756 (AR)

xi

4-12 Operacija buenja otvora, poravnavanja ela i obaranja ivica ........................ 4-16

4-13 Zavrno struganje vanjskih povrina .............................................................. 4-16

4-14 Obrada ela dna i urezivanje navoja .............................................................. 4-17

4-15 Zavarivanje pokrivke dna ................................................................................ 4-17

4-16 Mainska obrada leita prstena .................................................................... 4-18

4-17 Bruenje bez centriranja ................................................................................. 4-19

4-18 Metod dobijanja prstena konusnom matricom ................................................ 4-19

4-19 Postupak zavarivanja obloge .......................................................................... 4-20

4-20 Operacija oznaavanja i tampanja ................................................................ 4-21

4-21 Metod pripremanja povrine prskanjem sprejom ............................................ 4-21

4-22 Vrste istiskivanja u hladnom stanju ................................................................. 4-26

4-23 ema alata za istiskivanje u hladnom stanju .................................................. 4-26

5-1 155 mm HERA projektil .................................................................................. 5-1

5-2 155 mm M107 HE projektil ............................................................................. 5-2

5-3 155 mm M549A1 HERA raketni motor i bojeva glava ..................................... 5-3

5-4 Redoslijed operacija oblikovanja, M549A1, tijelo bojeve glave ...................... 5-5

5-5 Redoslijed oblika, tijelo raketnog motora M549A1 .......................................... 5-8

6-1 Komponente za 155 mm M483A1 .................................................................. 6-3

6-2 Komponente za 155 mm M485A2 .................................................................. 6-8

6-3 Baza, 155 mm M825 ....................................................................................... 6-10

7-1 Dijelovi projektila za 105 mm M456A2 ............................................................ 7-3

7-2 Dijelovi projektila za 120 mm M830 ................................................................ 7-3

7-3 Redoslijed oblikovanja za kouljicu, 105 mm M456A2 i 120 mm M830 ......... 7-5

7-4 Tipini redoslijed oblikovanja, ekstrudiranje u hladnom stanju, odstojnik za 105 mm M456A2 ....................................................................... 7-6

7-5 Tipini redoslijed oblikovanja, kovanje u toplom stanju (formiranje), odstojnik za 105 mm M456A2 ....................................................................... 7-7

7-6 Tipini redoslijed oblikovanja, kovanje u toplom stanju (izvaenje), odstojnik za 105 mm M456A2 ........................................................................ 7-7

7-7 Proces protusmj. istiskivanja kumulativnog lijevka za 105 mm M456A2 ........ 7-10

7-8 Protusmjerno istiskivanje na presi kumulativnog lijevka za M830 .................. 7-10

7-9 Detalj krilca za 105 mm M456A2 .................................................................... 7-11

7-10 Detalj krilca za 120 mm M830 ........................................................................ 7-11

7-11 105 mm M456A2 Sklopljen projektil ............................................................... 7-13

8-1 Tipovi projektila koji djeluju kinetikom energijom .......................................... 8-2

MIL-HDBK-756 (AR)

xii

8-2 Projektil 105 mm M833 pancirno-probojni stabiliziran krilcima sa odbacivim sabotom (APFSDS) ....................................................................... 8-2

8-3 Sklop sabota prije zavrne mainske obrade ................................................. 8-5

9-1 Trenutno fugasna mina sa stabilizirajuim krilcem ......................................... 9-2

9-2 Trenutno fugasna mina sa iro- stabiliziranjem .............................................. 9-3

9-3 Dimna mina sa stabilizirjuim krilcem ............................................................. 9-3

9-4 Osvjetljavajua mina stabilizirana krilcima, metalni dijelovi ............................ 9-4

9-5 Osvjetljavajua mina stabilizirana obrtanjem, metalni dijelovi ........................ 9-4

9-6 Popreni presjek pjeanog kalupa za livenje tijela projektila ........................ 9-5

9-7 Tipine operacije oblikovanja za trenutno fugasne minobacake projektile ... 9-7

10-1 Izvlaenje, oblikovanje i mainska obrada ...................................................... 10-2

10-2 Komponente spiralne motane ahure ............................................................. 10-2

10-3 Koraci operacija pri izradi tijela ....................................................................... 10-7

10-4 Koraci operacija izrade prstena ...................................................................... 10-8

10-5 Oblik prstena ................................................................................................... 10-8

10-6 Koraci operacija izrade tijela ........................................................................... 10-9

10-7 Detalj zavrnog sklopa .................................................................................... 10-10

10-8 Koraci kovanja osnovice ................................................................................. 10-11

10-9 Dno ................................................................................................................. 10-12

12-1 Ispitivanje na zatezanje materijala .................................................................. 12-2

12-2 Ispitivanje granice razvlaenja pri istezanju prema metodu odsjeka ............ 12-3

12-3 Stega sa epruvetom za ispitivanje savijanjem ................................................ 12-5

12-4 Leini blok sferinog sjedita koji se koristi u ispitivanju na pritisak ............. 12-9

12-5 Poluvoeno ispitivanje savijanjem, jedan kraj uvren. ................................ 12-9

12-6 arpi (jednostruko-traverzno) ispitivanje jaine na udar ................................. 12-10

13-1 Deset osnovnih mjerila ................................................................................... 13-3

14-1 Popreni presjek tipinog ureaja za mjerenje promjene pritiska ................... 14-3

14-2 Maina za ispitivanje magnetnim prahom ....................................................... 14-3

14-3 Poreenje naprezanja pojasa istezanja bojeve glave 155 mm M549 RAP .... 14-6

14-4 Pojednostavljeno kolo mosta .......................................................................... 14-6

14-5 ema ultrazvunog ispitivanja poprenog presjeka ........................................ 14-7

MIL-HDBK-756 (AR)

xiii

POPIS TABELA

Tabela br. Naslov Strana

2-1 Tipovi artiljerijskih projektila ............................................................................ 2-4

3-1 Oznaavanje ugljinih elika ........................................................................... 3-3

3-2 Osobine odabranih niskougljinih elika, toplo valjanih, minimalne vrijednosti ...................................................................................... 3-4

3-3 Praktini podaci za nisko-ugljine elike ......................................................... 3-6

3-4 Praktini podaci za srednje- i visokougljenine elike .................................... 3-7

3-5 Oznaavanje legura elike .............................................................................. 3-9

3-6 Praktini podaci za legirane elike .................................................................. 3-10

3-7 Sastav visokorasprskavajuih elika .............................................................. 3-11

3-8 Oznaavanje temper aluminijuma .................................................................. 3-13

3-9 Mehanike osobine tipskih legura aluminijuma koritenih u metalnim dijelovima projektila ..................................................... 3-14

3-10 Reprezentativne mehanike osobine bakra i legura bakra ............................. 3-19

4-1 Postrojenja za proizvodnju dijelova za municiju ............................................. 4-4

MIL-HDBK-756 (AR)

xiv

POPIS AKRONIMA I SKRAENICA

AAP = Postrojenje za municiju KoV AI = automatizirana kontrola AIS = automatizirani sistemi za kontrolu AISI = Ameriki institut za eljezo i elik AP = pancirno-probojni APC = oklopni transporter pjeadije APDS = pancirno-probojni sa odbacivim sabotom APFSDS = pancirno-probojni, stabiliziran krilcima, sa odbacivim sabotom APT = amonij paravolframat AQL = prihvatljivi nivo kvaliteta ASTM = Ameriko drutvo za ispitivanje i materijale BHN = iznos tvrdoe po Brinellu CAD = dizajn uz pomo raunara CAIS = sistemi za kontrolu uz pomo raunara CAM = proizvodnja uz pomo raunara CE = ekstrudiranje u hladnom stanju CLGP = navoeni projektil lansiran iz topa CMM = maine sa mjerenjem koordinata CNC = numerika kontrola raunarom COCO = u svojini ugovaraa - pod upravom ugovaraa DU = osiromaeni uran ECM = elektrohemijska mainska obrada EFP = eksplozivno formirani penetrator GFM = materijal koji je isporuila Vlada GOCO = u svojini Vlade - pod upravom ugovaraa GOGO = u svojini Vlade - pod upravom Vlade HC-CC = topla aica - hladni otkivak HC-CD = topla aica - izvlaenje u hladnom stanju HE = trenutno fugasni HE = kumulativni HEAT-T-MP= kumulativni - sa traserom - vienamjenski HERA = trenutno fugasni aktivno-reaktivni HF = visoko fragmentacijski HF-HT = kovanje u toplom stanju - obrada u toplom stanju HT = hidrostatiko ispitivanje ICM = poboljana konvencionalna municija ID = unutranji prenik JRTV = vulkaniziranje pri zajednikoj temperaturi prostorije KE = kinetika energija LT = ispitivanje isticanja MPI = kontrola namagnetiziranih estica NC = numerika kontrola NDT = ispitivanje bez razaranja OD = vanjski prenik RAP = aktivno-reaktivni projektil R&D = istraivanje i razvoj RP = crveni fosfor SAE = Udruenje inenjera automobilske industrije TDP = paket tehnikih podataka TNT = trinitrotoluen, trotil

MIL-HDBK-756 (AR)

xv

UNS = Unificirani standard za brojano oznaavanje UUT = ureaj koji se ispituje W = legura volframa WC-CD = mlaka aica-hladno izvlaenje WP = bijeli fosfor

MIL-HDBK-756 (AR)

1-1

POGLAVLJE 1

UVOD

Ovo poglavlje opisuje svrhu, historijat i namjenu ovog prirunika i daje saetak sadraja po poglavljima, koji obuhvata procese ukljuene u proizvodnju projektila, komponenti projektila i ahura za artiljeriju, glavno tenkovsko naoruanje i minobacae.

1-1 SVRHA

Ova revizija Prirunika za inenjerijski dizajn, AMCP 706-249, Serije municije, sekcija 6, Proizvodnja metalnih komponenti artiljerijske municije, aurira i proiruje ono to obuhvata izdanje od jula 1964. I naziv i sadraj su izmjenjeni kako bi se ukljuile metalne i nemetalne komponente za glavno tenkovsko naouruanje, minobacae i artiljerijsku municiju.

Tokom posljednje dvije dekade, razvijene su nove vrste municije kako bi se suoilo sa raznovrsnim prijetnjama. Uveane sposobnosti ukljuuju dejstvo po novim i zahtijevnijim ciljevima pomou poveanog dometa i poboljane preciznosti isto kao i poboljavanjem ubojne efikasnosti, tj., poveanjem penetracije oklopa i poboljanim fragmentiranjem. Nastali su novi taktiki koncepti koji ukljuuju zahtjeve za metke-nosae radi dejstva zadimljavanjem, submunicijom i pirotehnikim materijama. Kao posljedica, dizajni municije i komponenti su postali sofisticiraniji i rano tokom ivotnog ciklusa je uveden naglasak na cijenu, efikasnost i lakou proizvodnje.

Stoga je uvoenje novih materijala, proizvodnih metoda i tehnologija kontrole dralo korak sa ovim novim napretkom, to kao rezultat ima dostupnost novih proizvodnih tehnologija i postrojenja sposobnih da proizvedu pouzdane metalne dijelove po razumnoj cijeni.

Ovaj prirunik je napisan kako bi se dizajnerima municije dao uvid u proizvodne procese koji se upotrebljavaju. Poto su isprobani i dokazani njih se treba imati u vidu prilikom dizajniranja nove municije. Ako je novi dizajn prilagodljiv postojeim proizvodnim procesima i postrojenjima, njega moe se proizvoditi bre i vjerojatno pri nioj cijeni kada se on jednom odobri za proizvodnju. Naroito, utede trokova su najznaajnije kada se postojea proizvodna postrojenja mogu modificirati za proizvodnju novih predmeta.

Postojanje proizvodnog procesa ili postrojenja ne bi trebalo tumaiti kao obavezno ogranienje dizajneru ako specifini dizajn predstavlja kvalitativni napredak u efikasnosti i efektivnosti municije. Meutim, postojanje proizvodnih postrojenja moe biti glavna pogodnost pri promociji nove municije.

1-2 HISTORIJAT

Kompatibilnosti proizvodnih procesa i dizajna proizvoda je rijetko bila posveeno dovoljno razmatranja tokom ranih koraka ivotnog ciklusa municijskih metalnih dijelova. Takvo razmatranje, meutim, je bitno pri ustanovljavanju realnih i ostvarljivih procjena trokova to je mogue ranije, poto faza masovne proizvodnje predstavlja najvei dio trokova ivotnog ciklusa.

MIL-HDBK-756 (AR)

1-2

Postrojenja za izradu metalnih dijelova za velikokalibarsku municiju su po mnogim aspektima jedinstvena. Ona nemaju pogodnosti koje imaju mnoga druga vojna sredstva kao to su letjelice, kamioni i ak i streljaka municija, tj., postojee i aktivno proizvodno postrojenje koje je aktivno tokom mira i izbacuje neki slian ili kompatibilan civilni proizvod. Tokom vanrednoga stanja u dravi ova postrojenja koje proizvode proizvode za civilne potrebe se mogu lako prebaciti na proizvodnju vojnih proizvoda sa postojeom tehnologijom i radnom snagom na licu mjesta. Velikokalibarska municija mora biti tokom rata proizvoena u velikim koliinama, i poto ne postoji nikakav civilni proizvodni pandan, postrojenje mora biti dizajnirano, izgraeno i odreeno za proizvodnju jednog jedinog ili slinih sredstava. Nadalje, ova postrojenja za proizvodnju velikokalibarske municije su tokom mira veinom besposlena i stoga predstavljaju ekonomski teret koji idustrija ne moe snositi. Tako, poto su neophodni tokom perioda vanrednog stanja i moraju biti odravani u zadvoljavajuem stanju spremnosti, ona kao posljedicu imaju veliki troak za Vladu.

Vladino planiranje za ratne potrebe ukljuuje plan mobiliziranja za postrojenja za proizvodnju municije sa predloenim proizvodnim rokovima zasnovanim na stanju spremnosti, tj., u radu, postavljena na lokaciji, ili upakirana u skladitu.

Isto kao to je cijena odravanja takvih postrojenja za proizvodnju municije prevelika da bi je industrija absorbirala, takav je i troak njihovog poetnog uspostavljanja poto su to integrirane proizvodne linije, namjenjene za jedno jedino ili slina sredstva. Kao posljedica, glavnina proizvodne opreme je kupljena od strane Vlade i u njenoj je svojini. Stoga, najvei dio proizvodne baze se sastoji od opreme koja je u Vladinoj svojini koja je smjetena u tvornicama u svojini ugovaraa. Ove tvornice se oznaavaju kao postrojenja u svojini ugovaraa - pod upravom ugovaraa (COCO), a opremu odrava ugovara u skladu sa mobilizacijskim ugovorom sa Vladom.

Drugi tip postrojenja je u svojini Vlade i njime upravlja ugovara i oznaava se kao u svojini Vlade - pod upravom ugovaraa (GOCO). Ovaj tip postrojeja moe biti zatvoren u doba mira pri emu se sve dri na svome mjestu tako da se postrojenje moe hitno reaktivirati tokom vanrednog stanja radi proizvodnje sredstava za koje je namijenjeno.

Trei tip postrojenja je u svojini Vlade - pod upravom Vlade (GOGO). Ovim tipom postrojenja upravljaju Vladini slubenici i kao takvi mogu biti aktivirani preraspodjelom kvalificiranog osoblja. Normalna praksa je bila u odravanju tokom mira malih narudbi kako bi se GOGO montane linije drale u stanju visokespremnosti. GOGO postrojenja su danas rijetka i nije verojatno da e biti znaajan initelj u svjetlu sadanjeg trenda ka nabavljanju van kue. Shodno tome, sadanja praksa je odravati onoliko COCO ili GOCO postrojenja u stanju spremnosti niske proizvodnje koliko je ekonomski praktino tokom mira.

Troak je glavna briga u usvajanju nekog novog proizvodnog programa i proizvodnja velikih koliina municije je normalni tok akcije; meutim, dizajner treba drati trokove krajnjeg sredstva to je mogue niima bez ugroavanja performansi sredstva. Faktori trokova mogu biti svedeni na minimum ostvarivanjem nekoga dizajna koji je uz manje modifikacije kompatibilan sa postojeim proizvodnim postrojenjima i izbjegavanjem prekomjerno uskih tolerancija ili skupih i kritinih materijala koji su bez jakog opravdanja. Prekomjerno uske tolerancije moraju biti izbjegavane uslijed visoke cijene povezane sa potrebom za posebnom proizvodnom i kontrolnom opremom isto kao i sa poveanom stopom odbijanja prijema. Trokovi karta su posebno visoki kada je sredstvo na stanici zavrne kontrole poto su nastali svi trokovi materijala i trokovi prethodne mainske obrade.

MIL-HDBK-756 (AR)

1-3

Ne moe se dovoljno naglasiti da je konani dizajnerov proizvod paket tehnikih podataka (TDP). Dizajner je moda demonstrirao da je razvijeno sredstvo daleko superiornije od iega trenutno dostupnog, ali je cijeli trud besmislen ako nije bio temeljito dokumentiran i kontroliran propisnim crteima sa realistikim tolerancijama i specifkacijama koje e kontrolirati dizajn unutar praktinih ogranienja.

Kada god novi dizajni municije diktiraju radikalna odstupanja od konvencionalnog, tada moe biti neophodna upotreba novin proizvodnih procesa i, kada je to potrebno, razvoj proizvodnog procesa mora biti ostvaren istodobno sa dizajnom komponente. Takav koordinirani pristup e osigurati da sredstvo moe biti ekonomino proizvoeno i moe svesti na minimum vremensko kanjenje pri razvoju procesa. Nadalje, ako se za proizvodnost ne zahtijevaju nikakve znaajne izmjene dizajna, nee biti zahtijevani daljnji programi ispitivanja i ocjenjivanja radi dokazivanja sigurnosti, pouzdanosti i performansi, i biti e uteeno vrijeme isto kao i trokovi.

1-3 NAMJENA

Ova proirena revizija AMCP 706-249 obuhvata aspekte koji se odnose na proizvodnju municije i koje inenjer-dizajner mora uzeti u obzir rano tokom razvojne faze ivotnog ciklusa. Svaki citirani tip municije predstavlja razliite discipline po pitanju dizajna, materijala, proizvodne metodologije i krajnje upotrebe. Opisi prihvatljivih proizvodnih procesa za proizvodnju aktualne generacije projektila i ahura su zasnovani na vrhunskoj tehnologiji i priznaju tekue trendove usmjerene ka smanjenju proizvodnih trokova i ispunjavanju viih standarda pouzdanosti proizvoda.

ak ve i pri fazi iskoritenja koncepta, naglasak se daje na potrebu stvaranja realistinih dizajna municije. Stoga nee biti protraena prekomjerna koliina vremena i projektnih fondova na bavljenje pristupom koji je nepraktian sa proizvodnog stanovita. Faza punoga razvoja, tokom koje se ustanovljavaju zahtjevi za materijalima, dimenzijama i fizikim osobinama, ima najvei uticaj na proizvodne trokove sredstva. Iz ovoga razloga, ovaj prirunik obrauje uinak prekomjerno restriktivnih dimenzijskih i mehanikih osobina na proizvodni proces.

Dani su primjeri razne municije stoga to predstavljaju ne samo neki bazini proces ili neki specifini materijal, ve takoer stoga to primjerom objanjavaju razloge zato je bio odabran neki posebni redoslijed operacija. Takoer su pruena objanjenja o tome zato je mogla biti razmatrana neka alternativna procedura i potom eliminirana.

Materijali i proizvodni metodi koji nisu obuhvaeni prethodnim izdanjem ovog prirunika su ukljueni za proizvodnju artiljerijskih projektila. U paragrafu koji slijedi je saetak ovih novih informacija.

Proizvodnja nove municije koja djeluje kinetikom energijom (KE) namijenjena za probijanje oklopa predstavlja glavno odstupanje od procedura oblikovanja i mainske obrade upotrebljavanih pri proizvodnji artiljerijske municije, i stoga se njome bavi u ovom priruniku. Upotreba legura tekih metala kao penetratora i zahtijevniji uslovi gaanja za KE municiju obavezuju potrebu za koordiniraim pristupom izmeu kontrola dizajna, razvoja i proizvodnje.

Posljednjih godina je porasla upotreba neferinih materijala, kao to su teki metali, legure bakra i aluminija, i plastine materije. Takoer se razmatra prerada ovih materijala u komponente municije. Ove komponente se mogu ispreplitati sa drugim metalnim komponentama, i poznavanje razliitih ogranienja i pogodnosti pri njihovoj upotrebi bi trebala biti od koristi dizajneru municije.

MIL-HDBK-756 (AR)

1-4

Ukljuena je proizvodnja metalnih dijelova minobacake municije poto kombinira mnoge proizvodne procese projektila sa dubokom upljinom i takoer ukljuuje neferine metalne komponente.

Proizvodnja municije za obuku je postala sve bitnijom uslijed svog potencijala za smanjivanje trokova i poveanje sigurnosti. Ovdje je mogua upotreba alternativnih materijala i proizvodnih metoda sa niim trokovima, stoga to uinci na cilju nisu preduslov. Ako nisu uoene nikakve negativne posljedice na obuku pri upotrebi ovog tipa municije, onaj koji vri obuku moe ispaliti vei broj metaka uz nie trokove nego da je upotrebljavao bojeve metke.

Sve u svemu, uvedene su nove i sofisticiranije metode kontrole kako bi se odrao korak sa novim materijalima i zahtjevom za veu pouzdanost i lakou odravanja moderne municije. Mjere osiguranja kvaliteta su oduvijek bile integralni dio proizvodnje municije i igraju bitnu ulogu u kvalifikacijama proizvoda. Nove studije u naprecima ispitivanja bez razaranja su smanjil ezahtijevani broj ispitnih gaanja prilikom prijema i nadziranja stokova i poveale su sigurnost u materijal bez nedostataka.

1-4 PREGLED

Kao dodatak poglavlju 1, ovaj prirunik sadri trinaest poglavlja koja razmatraju razne tipove projektila i oruja upotrebljavanih protiv razliitih ciljeva, upotrebljavane materijale i primjenjivane proizvodne procese. Ukljueni su eline ahure, zahtjevi za sistem kvaliteta i kontrole, kao i detaljno razmatranje dimenzionalne kontrole i ispitivanja bez razaranja artiljerijskih metalnih dijelova.

Poglavlje 2, Tipovi projektila, je opis raznih tipova projektila dostupnih za razliite zadatke. Razmatrana je njihova upotreba u razliitim ulogama, kao protiv tvrdih ili mekanih ciljeva, ili misijama posebne namjene radi prikrivanja ili oznaavanja.

Poglavlje 3,Materijali, predstavlja temeljne kvalitativne i kvantitativne podatke o ferinim i neferinim metalima i nemetalnim materijalima upotrebljavanim pri proizvodnji projektila, ahura i srodnih komponenti.

Poglavlje 4, Metodi proizvodnje, razmatra evoluciju proizvodnih procesa upotrebljavanih pri proizvodnji velikokalibarske municije i pripadajuih metalnih dijelova.

Poglavlje 5,Proizvodnja konvencionalnih trenutno fugasnih (HE) i drugih projektila sa dubokim upljinama; poglavlje 6,Proizvodnja projetila-nosaa; poglavlje 7, Proizvodnja kumulativnih projektila; poglavlje 8, Proizvodnja projektila koji djeluju kinetikom energijom; poglavlje 9, Minobacaka municija; i poglavlje 10, Proizvodnja elinih ahura, opisuju razne proizvodne procese i materijale upotrebljavane pri proizvodnji ovih komponenti municije.

Poglavlje 11,Osiguranje proizvoda, razmatra temeljne propise i definicije koje treba poznavati inenjer za orua i biti njima voen kada je ukljuen specifino u dizajn i proizvodnju projektila. Zahtjevi za sistem kontrole kod Vlade i ugovaraa su detaljno dani isto kao i kontrola i ocjena kvaliteta tokom ivota komponenti.

Poglavlje 12,Ocjenjivaje osobina, objanjava svrhu ocjenjivanja i kontroliranja osobina komponenti municije i razmatra ukljuene metode i-ili tipove ispitivanja, kao to su ispitivanje istezanja i tvrdoe, kemijska analiza i ispitivanja okruenja kao to je slani sprej. Razmatrana su ostala ispitivanja mehanikih osobina ili funkcije, kao to su ispitivanje sabijanje, ispitivanje savijanjem i ispitivanje udarom, koja se rijee izvode.

MIL-HDBK-756 (AR)

1-5

Poglavlje 13, Dimenzionalna kontrola, objanjava svrhu dimenzionalne kontrole i opisuje upotrebljavanu opremu. Opisana je oprema za runu kontrolu koja se trenutno upotrebljava, npr., udarai, prstenovi, dubinomjeri i mehaniki tipovi isto kao i manometri upotrebljavani tokom procesa i elektronike kontrole upotrebljavane u aktualnim automatskim metodima. U ovu poglavlje je ukljueno razmatranje buduih kompjuteriziranih proizvodnih procesa zahvatajui raunarski voene procese mainske obrade i prijema, ugraenu mainsku kompenzaciju i kontrolu sa automatskih mjernih ureaja - mehanikih, optikih i elektronikih.

Poglavlje 14, Ispitivanje bez razaranja, opisuje teoriju i tehnike koje su trenutno dostupne industriji kako bi osigurala prihvatljivost sredstava. Takoer su u ovoj poglavlju obuhvaeni primjeri kako su ova ispitivanja i procedure, tj., ispitivanje proputanja, ispitivanje namagnetiziranih estica, metod magnetnog fluksa, metod magnetnog pranjenja, hidrostatiko ispitivanje, ispitivanje promjenjivom jainom struje i ultrazvuno ispitivanje, primijenjeni na artiljerijske metalne dijelove. Ukljueni su opis upotrebljavane opreme, primjena i historije pojedinanih sluajeva.

TABELA 1-2. PREIMUSTVA I NEDOSTACI OJAANJA VLAKNIMA

VLAKNO PREIMUSTVO NEDOSTATAK

Fiberglas Otpornost prema plijesni i truljenju, otpornost na hemikalije, visoka granica razvlaenja, savrena elastinost, dobra elektrina izolacija, niska cijena, dobra obradivost

Staklo je krhko i krto, zahtijeva se obrada povrine i podmazivanje, podloan statikome zamoru, najnii moduo elastinosti.

Karbon-grafit Visoki moduli, nisko toplotno irenje, visoka elektrina provodljivost, mala gustina, nizak koeficijent trenja, otpornost na hemikalije, otpornost prema puzanju, dobro priguenje vibracija, visoka temperaturna otpornost, nulto ili veoma toplotno linearno irenje

Visoka cijena, slaba otpornost na udar

Aramid Lagan, visoki moduli savijanja i sabijanja, dobre osobine elektrike i toplotne izolacije, radarska i sonarna prozranost; dobra obradivost, slabo puzanje, niska osjetljivost na zareze, kemijski otporan, dobra otpornost na udar.

Nia meulaminarna vrstina na smicanje, nia savojna i kompresiona vrstina, osjetljiv na uV svjetlo, slabija upotrebljivost na visokim temperaturama, loa sjenost, zahtijeva obradu povrine

Bor Visoka vrstina, veoma visoki moduli, veoma visoka sabojna vrstina, visoka tvrdoa, niska toplotzna provodljivost i irenje, otpornost na visoke temperature

Veoma visoka cijena, ogranien broj dobavljaa, ogranieni oblici materijala (epoksidne/bor vrpce)

MIL-HDBK-756 (AR)

1-6

1-6 SAETAK

Mnoge plastine smole nisu pogodne za strukturalne primjene. Mada su mnoge smole izrazito vrste, mnogima nedostaje vrstina, krutost i tokom vremena se deformiraju pri optereenju. Mijeajui vrste, krute vlaknaste materijale u plastinu matricu moe se postii raznovrsnost strukturalnih kompozitnih materijala. Osobine ovih kompozita mogu biti skrojene odabiranjem vlakna, orijentiranjem i drugim initeljima kako bi se udovoljilo specifinim primjenama.

Tabela 1-2 ukratko daje preimustva i nedostatke vlakana od fiberglasa, karbon-grafita, aramida (Kevlar 49) i bora.

MIL-HDBK-756 (AR)

1-7

REFERENCE

1. G. Lubin, Handbook of Fiberglas and Advanced Plastic Composites, Van Nostrand Reinhold Co.,New York, NY, 1969.

2. G. Lubin, Handbook of Composites, Van Nostrand Reinhold Co.,New York, NY, 1982. 3. D.G. Mettles , Glass Fibers, Handbook of Fiberglas and Advanced Plastic Composites,

Van Nostrand Reinhold Co.,New York, NY, 1969, str 143-81. 4. C.E. Knox Fiberglass Reinforcement, Handbook of Composites, Van Nostrand

Reinhold Co.,New York, NY, 1982, str.136-59. 5. J.C. Bowman i J.H. Brannan, Graphite reinforcements for Plastic Components,

Handbook of Fiberglas and Advanced Plastic Composites, Van Nostrand Reinhold Co.,New York, NY, 1969, str. 237-54.

6. D.M. Riggs, R.J. Shuford i R.L. Lewis, Graphite Fibers and Composites, Handbook of Composites, Van Nostrand Reinhold Co.,New York, NY, 1982, str. 196-271.

7. L.E. Line, Jr., i U.V. Henderson, Jr., Boron Filament and Other Reinforcements Produced by Chemical vapor Plating, Handbook of Fiberglas and Advanced Plastic Composites, Van Nostrand Reinhold Co.,New York, NY, 1969, str. 201-36.

8. H.E.DeBolt Boron and Other High-Strenght High-Modulus, Low-Density Filamentry Reinforcing Agents, Handbook of Composites, Van Nostrand Reinhold Co., New York, NY, 1982, str. 171-95.

9. C.C. Chiao i T.T. Chiao, Aramid Fiber and Composites Handbook of Composites, Van Nostrand Reinhold Co., New York, NY, 1982, str. 272-317.

10. G.E. Zahr, An Improved Aramid Fiber for Aerospace Applications, SAMPE Journal 21, 15-8 (November/December 1985).

11. G.E. Cranch, Unique Peoperties of Flexible Carbon Fibers, Proceedings of the Fifth Conference on Carbon, Vol. 11, Pergamon Press, New York, NY, 1962.

12. C.P. Talley, Mechanical properties of Glassy Boron, J. Applied Physics 30, 1114 (1959).

13. C.P. Talley, i drugi, Boron Reinforcement for Structural Composites Part II, ASD-TDR-62-257, Texaco xperiment, Inc., Richmond, VA; April 1963.

14. T.T. Chiao, M.A. Hamstad, M.A. marcon i J.E. hanafu, Filament-Wound Kevlar 49/Epoxy Pressure Vessels, report UCRL-51466, Lawrence Livermore National Laboratory, Livermore, CA, 1973.

15. N.J. Abbott, J.G. Donovan, M.M. Schapee i J. Skelton, Some Mechanical Properties of Kevlar i Other Heat-Resistant, Nonflamable Fibers, Yarns and Fabric, Technical Report AFML-TR-74-65, Part III, Air Force Materials Laboratory, Wright-Patterson Air Foere Base, OH, 1975.

16. S.W. Tsai, i drugi, Analysis of Composite Structures, NASA Report CR-620, pripremila Philco Corporation, newport Beach, CA, 1966.

17. R.H. Krock i L.J. Broutman, Principles of Composites and Composite Reinforcement, Modern Composite Materials, Addison-Wesley Publishing Co., Reading, MA, 1967, str. 3-8.

18. M.J. Yokata, In-Process Controlled Curing of Resin Matrix Components, SAMPE Journal 14, 11 (July/August 1978).

19. R.T. Schwartz i H.S. Schwartz, Fundamental Aaspects of Fiber-Reinforced Plastic Composites, John Wiley & Sons, Inc., New York, NY, 1968.

20. MIL-HDBK-23A, Structural Sandwich Composites Part III, 30.12.1968.

MIL-HDBK-756 (AR)

1-8

21. R. Della Rocca i R. Scott, Engineering Application of Composites, Academic Press, New York, NY i London, England, 1974.

22. J. Delmonte, Technology of Carbon and Graphite Fiber Components, Van Nostrand Reinhold Co., New York, NY, 1981.

23. J. Hertz, High-Temperature Strenght Degradation of Advanced Composites, SAMPES Symposium, Vol. 3, Huntsville, AL, October 1971

MIL-HDBK-756 (AR)

2-1

POGLAVLJE 2

TIPOVI PROJEKTILA

Tipovi projektila su opisani prema oruima iz kojih se ispaljuju i prema uincima na cilju. Zadaa svakoga tipa orua i familije njegove municije su razmatrani kako bi se prikazalo da, usprkos razlikama u uincima na cilju, postoje slinosti u dizajnu koje vode ka balistikoj slinosti i primjeni zajednikih proizvodnih procesa.

2-1 UVOD

Vatrena potpora na bojnome polju se prua artiljerijom, minobacaima i glavnim orujem tenkova. Oruni sistemi su postali sofisticiraniji skupa sa poveanom kompleksnosti bojnoga polja i poboljanim protumjerama.

Dizajni municije su, stoga, pretrpjeli znaajne izmjene kako bi se poboljali uinci na cilju i pouzdanost. Proizvodna postrojenja i procesi se neprekidno i dosljedno osavremenjavaju uz uvoenje novih materijala sa viom vrstinom, uim tolerancijama i stroijim ispitivanjima prijema proizvoda.

2-2 TIP ORUJA

Projektili obuhvaeni ovim prirunikom se izbacuju artiljerijskom, minobacakom ili paljbom iz glavnoga tenkovskog oruja. Svaki tip orua ispaljuje neku familiju municije, koja se sasatoji od raznovrsnih projektila to odreuje zadaa oruja.

2-2.1 ARTILJERIJA

Doktrina poljske artiljerije (ref. 1) zahtijeva pravovremeno i precizno davanje paljbe kako bi se ispunili zahtjevi jedinica kojim se prua potpora. Orua poljske artiljerije u KoV SAD variraju po kalibru od 105 mm do 8 ina i klasificirana su kao haubice. Ova orua izbacuju projektile srednjim brzinama i sa srednjom zakrivljenosti trajektorije. Artiljerijski topovi se obino smjetaju u zaklone kako bi se prikrili od neprijatelja. Ovakav smjetaj sprijeava neposredno ciljanje oruem na cilj; shodno tome mora se upotrijebiti posredna paljba. Posredna paljba je primarni problem artilejrijskoga tipa, koji se sastoji od promatraa i svih ureaja za zahvat cilja, sredita za upravljanje paljbom i baetrije za gaanje.

Domet nekoga artiljerijskoga projektila ovisi od njegove brzine na ustima cijevi i ugla paljbe. Podeavanja brzine na ustima cijevi se izvode odstranjivanjem jednoga ili vie dijelova punjenja u vreicama koji sainjavaju pogonsko punjenje. Dio punjenja odgovara zoni dometa iz tabela gaanja za orue. Gornja i donja granica svake zone dometa su zasnovane na maksimalnim odnosno minimalnim elevacijama oruja, za dano pogonsko punjenje.

Artiljerijska municija je bilo polusjedinjena bilo odvojeno punjena. Polusjedinjena municija, koju prikazuje sl. 2-1, doputa terensko spajanje projektila i ahure. Pogonsko punjenje moe biti modificirano odstranjivanjem jednoga ili vie dijelova punjenja u vreicama. Nakon to je punjenje podeeno, projektil i ahura se smjetaju u leite granate kao jedinka. Polusjedinjena municija se upotrebljava kod 105 mm haubica.

MIL-HDBK-756 (AR)

2-2

Slika 2-1. Tipina 105 mm polusjedinjena municija

Slika 2-2. Tipina municija za odvojeno punjenje

MIL-HDBK-756 (AR)

2-3

Municija sa odvojenim punjenjem, prikazana na sl.2-2, se upotrebljava kod orua kalibra 155 mm i veim. Masa projektila i duljina leita granate sprijeavaju runo punjenje ovih orua. Punjenje nabijanjem projektila osigurava da je vodei prsten potpuno nasjeo u forsirni konus na poetku olijebljenja cijevi. Pogonsko punjenje moe biti jedinstveno ili podesivo i smjeta se u leite iza projektila. Primjerci tipova projektila od 155

Slika 2-3. Projektil 155 mm

iroskopski stabilizirani projektili su opremljeni sa vodeim prstenom koji centrira projektil u leitu, daje zaptivanje koje sprijeava proticanje barutnih plinova sa strane, sprijeava pomicanje projektila prema unatrag prilikom elevacije cijevi haubice i prenosi obrtanje projektilu kada se na njega djeluje i utisne pomou helikoidalnoga olijebljenja unutarnjosti cijevi orua.

Artiljerijski projektili mogu biti kategorizirani kako to prikazuje tabela 2-1.

MIL-HDBK-756 (AR)

2-4

TABELA 2-1. TIPOVI ARTILJERIJSKIH PROJEKTILA

Tip Bojeva poglavlje Svrha Sa dubokom upljinom Inertna ispuna ili prazna Obuka Brizantni eksploziv (HE) Protiv pjeadije ili protiv

materijala Bijeli fosfor (WP) Prikrivanje Kemijski agensi Protiv pjeadije Sa izbacivanjem na dnu Submunicija Protiv oklopa ili protiv

pjeadije Mine Zapreavanje povrine WP Prikrivanje Osvjetljavajui karnister i

padobran Osvjetljenje bojnoga polja

Navoeni Kumulativno punjenje Protivtenkovska borba

2-2.2 GLAVNO NAORUANJE TENKOVA

Zadaa tenkova je da predvode napade pjeadije, savladavaju neprijateljsjke tenkove i oklopna vozila, probijaju neprijateljske linije, ometaju linije opskrbe i dre poloaj dok prijateljska pjeadije ne mogne da ih osigura. Taktike variraju sa specifinim ciljevima i terenom, ali glavni koncept je upotreba brzine, zatite i paljbene moi tenkova kako bi se pomoglo pjeadiji pri ovladavanju neprijateljskim poloajima.

Slika 2-4. 105 mm M392 pancirno-probojni sa odbacivim sabotom

Tenkovskim orujima se niani neposredno na cilj i projektili se ispaljuju sa velikim brzinama i poloenim trajektorijama. Neposredna paljba izostavlja potrebu za podeavanjima pogonskoga punjenja; pogonsko punjenje i projektil su, stoga, sjedinjeni i stavljeni u oruje kao jedinka ili metak. U primjerku sjedinjene municije prikazane na sl. 2-4, ahura je spojena sa projektilom pomou pertlovaja na sabot na napadnoj ivici vodeega prstena. Tenkovski topovi mogu biti sa olijebljenom ili glatkom cijevi. Iz olijebljenih cijevi kao kod tenkovskoga topa 105 mm M68 mogu se ispaljivati i krilcima i obrtanjem stabilizirani projektili, dok se iz orua sa glatkom cijevi mogu ispaljivati samo krilcima stabilizirani projektili. Krilcima stabilizirani projektili nemaju vodei prsten, ali imaju zaptivni prsten kako bi se sprijeilo proticanje barutnih plinova sa strane, to je funkcija koju ostvaruje vodei prsten kod projektila stabiliziranih obrtanjem.

MIL-HDBK-756 (AR)

2-5

Iz tenkovskih oruja se ispaljuju dva tipa projektila za savladavanje oklopa: sa dejstvom kinetikom energijom (KE) i kumulativni ili brizantni protivtenkovski (HEAT). KE projektili mogu biti stabilizirani bilo krilcima bilo obrtanjem, dok su HEAT projektili stabilizirani krilcima uslijed toga to obrtanje kumulativnoga punjenja za posljedicu ima opadanje performansi.

Kako to prikazuje sl. 2-4, KE projektili se sastoje od podkalibarnih penetratora velike gustine koji su uleiteni u neki sabot koji se odbacuje nakon naputanja usta cijevi topa. Ovaj koncept dizajna se primjenjuje i na iroskopski i na krilcima stabilizirane KE projektile i predstavlja najpraktiniji nain razvijanja velike brzine penetratora na ustima cijevi zahtijevane za savladavanje oklopljenih ciljeva.

HEAT projektili, kako bi probili pancirnu plou, razvijaju pomou detonacije punjenja brizantnoga eksploziva energiju, koja prilikom udara u cilj saima bakarnu oblogu oblika lijevka. Detonacija stvara fokusirani udarni val veoma velike brzine i primarni mlaz metalnih estica koji probijaju oklop. HEAT projektili se ponekad nazivaju oblikovanom municijom poto brizantno punjenje odgovara obliku bakarnoga kumulativnog lijevka, kako to prikazuje sl. 2-5. Ovaj metak je takoer efikasan protiv pjeadije i materijala, to je rezultat fragmentiranja kouljice projektila.

2-2.3 MINOBACAI

Minobacai su oruja neposredne potpore koja borbenim elementima daju njihovu sopstvenu artiljeriju. Aktualni inventar SAD minobacaa ukljuuje one od 60 mm, 81 mm (glatke cijevi), i 4,2 ina (olijebljene). Planira se nabavka 120 mm minobacaa radi zamjene onih od 4,2.

SAD mino bacai se pune sa usta cijevi i na cilj ispaljuju projektile sa malom brzinom i velikom zakrivljenosti trajektorije. Procedure gaanja minobacaem su sline onima upotrebljavanim kod gaanja iz artiljerijskih orua po tome da se podeavanja dometa vre preko podeavanja dodatnih barutnih punjenja i elevacije cijevi. Obino se primjenjuje posredna paljba poto se minobacai smjetaju u zaklone kako bi se skrili od protupaljbe. Istureni promatrai daju minobacakoj bateriji informacije po pitanju lokacije ciljeva i efikasnosti paljbe.

Lagane (60 mm) i srednje (81 mm) minobacae moe transportirati ovjek i mogu se brzo smjestiti, izvriti paljba i prebaciti na drugo mjesto. Tei minobacai od 4,2 i 120 mm se obino montiraju u oklopnim transporterima pjeadije (APC), ali su takoer opremljeni sa posebnom baznom ploom radi postavljanja na tlu.

Minobacai sa glatkom cijevi ispaljuju krilcima stabilizirane projektile, po dizajnu sline onima prikazanim na sl. 2-6 do 2-9.

Svaka minobacaka mina se sastoji od projektila sa upaljaem, sa svojim slkopom krilaca za stabiliziranje ukljuujui kapslu, osnovno punjenje i dodatna barutna punjenja. Nakon podeavanaj barutnih punjenja i podeavanja upaljaa mina se stavlja u minobaca kroz usta cijevi. Ona se sputa kroz cijev dok kapsla na dnu krilaca ne udari fiksiranu udarnu iglu smjetenu u bazi dna minobacaa. Ovo dejstvo prouzrouje da se barut u osnovnome punjenju zapali i prenese plamen kroz otvore na kuitu krilaca ili kontejneru osnovnoga punjenja, to zauzvrat pripaljuje dopunska punjenja. Plinovi koje stvara gorui barut su zaptiveni zaptivnim ekspandirajuim rascijepljenim prstenom, i porast pritiska iza projektila prouzrouje njegovo ubrzavanje kroz cijev. Uoiti da ovaj zaptivni prsten mora biti u ravni ili ispod povrine kouljice projektila kako bi se osigurao slobodan pad kroz cijev.

MIL-HDBK-756 (AR)

2-6

Minobacai od 4,2 ispaljuju projektile stabilizirane obrtanjem kao to su oni prikazani na sl. 2-10 do 2-12. Mine se ubacuju kroz usta cijevi, a pripala dopunskih barutnih punjenja je ista kako je to opisano kod municije stabilizirane krilcima. Na mine je stavljena obrtna naprava koja ulazi u zahvat sa olijebljenjem i sprijeava isticanje barutnih plinova,

Slika 2-5. M456 105 mm HEAT metak

Slika 2-6. 81 mm M374A3 HE mina

Slika 2-7. 81 mm M375 dimna mina (sa centralnim rasprskavanjem)

MIL-HDBK-756 (AR)

2-7

Slika 2-8. 81 mm M819 dimna mina (sa izbacivanjem na dnu)

Slika 2-9. 81 mm M853 osvjetljavajua mina

Slika 2-10. 4,2 HE mina M329A2

MIL-HDBK-756 (AR)

2-8

Slika 2-11. 4,2 dimna mina WP M328A1

Slika 2-12. 4,2 osvjetljavajua mina M335A2

2-3 TIPOVI PROJEKTILA PREMA UINCIMA NA CILJU

Artiljerija i minobacai ispaljuju trenutno fugasne projektile dizajnirane za uinke udarnim valom i fragmentacijom na ljudstvo i lagane ciljeve. Glavno tenkovsko naoruanje i neki artiljerijski projektili kao to su navoeni projektili lansirani iz topova (CLGP) su dizajnirani za nadvladavanje oklopljenih i ostalih tvrdih ciljeva.

MIL-HDBK-756 (AR)

2-9

2-3.1 PROTIVPJEADIJSKI

Postoji nekoliko tipova projektila dostupnih za upotrebu u protivpjeadijskoj ulozi. Glavni dio stokova ispunjava HE projektil sa jedinstvenim punjenjem sa fragmentacijskom kouljicom kojega inicira gornji upalja. Ovi projektili mogu biti inicirani nakon udara ili kao karteni iznad neprijateljskoga ljudstva. Pri upotrebi reima upaljaa sa udarno-trenutnim dejstvom, korisnik ima opciju trenutanoga ili funkcioniranja sa usporenjem. Ako su pjeadijski ciljevi u zaklonima, reim sa usporenjem omoguava probijanje prije detonacije. Blizinski ili tempirni upalja prouzrokuje da projektil detonira na nekoj optimalnoj visini iznad tla kako bi stvorio optimalni fragmentacijski uinak. Sa pojavom poboljane konvencionalne municije (ICM), to su nosai submunicije, glavni dio sadanjih proizvodnih zahtjeva je preusmjeren na ovaj tip metka. Submunicijski ubojni tereti za projektile-nosae se sastoje ili od dvonamjenskih granata ili protivpjeadijskih mina. Granate se izbacuju kroz stranji kraj projektila i rasipaju u zraku pomou dejstva unaprijed podeenim tempirnim upaljaem i punjenjem za rasipanje. Granate detoniraju na udar i pokrivaju veliku povrinu. Protivpjeadijske mine se rasipaju na isti nain, ali ne postaju armirane dok se ne smire na tlu; stoga one daju funkciju zapreavanja povrine. Kasnije se samounitavaju ako se eli omoguiti upotreba teritorije od strane prijateljske vojske. Reprezentativni 155 mm protivpjeadijski projektili su prikazani na sl. 2-13. 81 mm mina M374A3 prikazana na sl. 2-6 je tipina protivpjeadijska minobacaka mina.

2-3.2 PROTIV MATERIJALNI

Materijalni ciljevi su podijeljeni u tvrde ciljeve (tenkovi, oklopni transporteri pjeadije, bunkeri i ojaani zakloni) i mekane ciljeve (lagano oklopljeni transporteri pjeadije, vozila, komandna i kontrolna vozila, i radari).

2-3.2.1 Tvrdi ciljevi

Projektili upotrebljavani za nadvladavanje tenkova tenkovima su meci sa dejstvom kinetikom energijom i kumulativni meci. Kada se za borbu sa tenkovima upotrebljava artiljerija, primarni projektili su iz topa lansirani navoeni kumulativni projektil prikazan na sl. 2-3 ili eksplozijom formirani penetratori (EFP). EFP meci koriste tragae koji mogu otkriti cilj i nadvladati ga upotrebom EFP-a. ICM projektili koji nose protivtenkovske mine mogu pruiti funkciju zapreenja oblasti tokom nekoga unaprijed odreenoga perioda vremena; potom se izvri samounitenje ili samoneutraliziranje.

Trenutno fugasni artiljerijski meci zahtijevaju neposredni pogodak radi ostvarivanja unitenja mobilnosti ili paljbene moi tenkova, a ICM dvonamjenske granate imaju ogranienu vjerojatnou nanoenja ozbiljnoga oteenja ovakvome cilju. Poto minobacake trenutno fugasne mine imaju manje punjenje nego slini artiljerijski projektili, u najboljem sluaju one e ostvariti unitenje mobilnosti nekoga tenka.

Mada se protivtenkovski meci rijetko upotrebljavaju radi unitavanja bunkera ili ojaanih zaklona, oni imaju u neposrednoj paljbi sposobnost prodiranja kod veine od ovih graevina, ali obino imaju samo ogranien uinak. Stoga je standardni HE metak - podeen na reim sa usporenjem - primarni projektil upotrebljavan za unitavanje bunkera i zaklona. HE minobacake mine imaju u ovoj ulozi ograniene sposobnosti prodiranja.

MIL-HDBK-756 (AR)

2-10

2-3.2.2 Mekani ciljevi

Ne postoji municija posebno dizajnirana za mekane ciljeve; meutim, svi meci efikasni protiv tvrdih ciljeva imaju poveanu vjerojatnou nanoenja ozbiljnih oteenja mekanim ciljevima. Protivpjeadijske fragmentacijske karakteristike HE metaka i ICM granate su posebno efikasne protiv kamiona i neooklopljenih vozila, reetkastih graevina i neprijateljskih oruja. Velikokalibarski HE artiljerijski meci su veoma efikasni protiv konvencionalno izgraenih zidanih i zgrada od cigala i lagano oklopljenih vozila.

2-3.3 OSVJETLJENJE BOJITA

105 mm i 155 mm artiljerijski i svi minobacaki sistemi imaju osvjetljavajue projektile koji pruaju osvjetljenje bojita. 81 mm osvjetljavajui projektil M853 je prikazan na sl 2-9, a 155 mm M485 osvjetljavajui projektil je prikazan nasl 2-14. Za tenkove nema takvih projektila. Poto tenkovi primjenjuju samo neposrednu paljbu, infracrveni nianski ureaji dalju vidljivost nou.

2-3.4 PRIKRIVANJE I OZNAAVANJE NA BOJITU

Postojala je rastua potreba za poboljanim projektilima za generiranje dima kako bi se oformila dimna zavjesa kako bi se od neprijatelja prikrili pokreti ili poloaji prijateljskih trupa. Bazini metak u upotrebi je projektil sa bijelim fosforom (WP). Postoje dva tipa WP projektila, tip sa vrstom ispunom sa sredinjim punjenjem za rasprskavanje i tip subprojektila koji sadrava filcane klinove. Oba tipa su prikazana na sl. 2-15. Tenkovi nemaju dimne projektile; oni se oslanjaju na male bacae granata koji su integralni sa vozilom kako bi stvorili sopstvenu dimnu zavjesu ili oznaavanje.

Svi minobacai imaju WP projektile radi prikrivanja, izazivanja poara, ili signaliziranja i oznaavanja. WP projektil za 81 mm minobaca je prikazan na sl, 2-7 i 2-8.

MIL-HDBK-756 (AR)

2-11

Slika 2-13. 155 mm protivpjeadijski projektili

MIL-HDBK-756 (AR)

2-12

Slika 2-14. 155 mm M485A2 osvjetljavajui projektili

Slika 2-15. Tipovi WP projektila

MIL-HDBK-756 (AR)

2-13

2-3.5 MUNICIJA ZA OBUKU

U doba mira se velika koliina utroi tokom vjebi radi obuke trupa. U prolosti, veina obuke je bila vrena sa standardnom municijom. Meutim, uslijed trokova, ograniene dostupnosti pogodnih poligona i obzira prema zatiti okoline, sve vie i vie obuke se izvodi sa municijom posebno dizajniranom za ovu svrhu.

Standardna praksa koje se pridravalo za osiguranje municije za obuku koja je balistiki odgovarala HE tipu je bila da se prazan HE projektil ispuni inertnom ispunom koja je pribline gustine kao i HE i da se osigura neki signalno punjenje (bljesak ili dim) kako bi se naznaila detonacija nakon udara. Novija sredstva za obuku su dizajn

prirucnik tehnologija municije

Documents