podstawy zarządzania - wykład 8

© Krzysztof Klincewicz© Krzysztof Klincewicz

Podstawy zarządzania- wykład 8

Studia DSM/MSEM Wydziału ZarządzaniaUniwersytetu Warszawskiego

prof. UW dr hab. Krzysztof [email protected]

Zakład Teorii i Metod Organizacji (TiMO) WZ UWwww.timo.wz.uw.edu.pl

mailto:[email protected]

http://www.timo.wz.uw.edu.pl/

© Krzysztof Klincewicz

Planowanie – proces ustalania celów i działań, niezbędnych do ich osiągnięcia

(=projektowanie pożądanej przyszłości)


Horyzont planistyczny – okres, którego dotyczy plan

Planowanie może być:• długoterminowe/-okresowe: zwykle >2 lat

• średnioterminowe• krótkoterminowe: zwykle do 1-3 miesięcy

• bieżące/doraźne


Poziom planowania:• strategiczne

• taktyczne• operacyjne

© Krzysztof Klincewicz Procesy planowania i kontroli

(1) Ustalanie lub

modyfikacja celów

(2) Określenie wariantów działania

(3) Ocena konsekwencji

(4) Wybór wariantu działania

(5) Wdrażanie planu

(6) Kontrola realizacji

Podejmowaniedecyzji

Sprzężeniezwrotne

(ang. feedback)


Źródło koncepcji planowania:centralne planowanie w gospodarce ZSRR


„Stachanowiec” – przodownik pracy, osoba przekraczająca normy przewidziane do wykonania (w ustroju socjalistycznym)Aleksiej Stachanow (ZSRR), Wincenty

Pstrowski (PRL), Stanisław Sołdek (PRL)


Porażka centralnego planowania gospodarczego – ale potencjał planowania w

działalności pojedynczych przedsiębiorstw


Planowanie gospodarcze w politykach Unii Europejskiej: 7-letnie perspektywy finansowe

(2014-2020), programy operacyjne krajów członkowskich/regionów i programy ramowe Komisji Europejskiej oraz inicjatywy flagowe


Ograniczenia inżynierii społecznej (socjotechniki) – nie wszystko da się

zaplanować, ludzie mają wolną wolę a przyszłe zdarzenia są obarczone ryzykiem


Przykład kontrowersji wokół planowania gospodarczego: polityki sektorowe

• czy rząd może zaplanować przyszły rozwój strategicznych branż gospodarki?

• czy promować „narodowych czempionów”?*por. szkoła austriacka w ekonomii: Ludwig von Mises,

Friedrich Hayek (katalaksja – spontaniczne procesy rynkowe)


Próba pogodzenia planowania i katalaksji:strategie inteligentnych specjalizacji w UE –

współtworzone oddolnie przez firmy, instytucje naukowe i rządowe/samorządowe w

„procesach przedsiębiorczego odkrywania”


Planowanie w przedsiębiorstwach – podstawy teoretyczne stworzył Igor Ansoff (1918-2002), emigrant z ZSRR, w latach 50-tych XX wieku


Alfred Chandler Junior • powiązanie strategii ze strukturą: sposoby

działania są związane z organizacją pracy• wykorzystanie historiografii w zarządzaniu:

badania firm korzystające z metod właściwych dla nauki o historii


Peter Drucker – prezentacja koncepcji Zarządzania Przez Cele (ZPC, ang. Management by Objectives, MBO)


Zarządzanie przez cele (Management by objectives) – ZPC, MBO

• jedno z najpopularniejszych podejść do planowania i zarządzania organizacją



• system powiązanych celów na różnych szczeblach hierarchii organizacyjnej

• cele niższego rzędu wynikają z celów wyższego rzędu (dekompozycja celów)

• cele określanie na początku okresu i weryfikowane na końcu

• informacja zwrotna od przełożonych jako podstawa do wyznaczania

kolejnych celów



Cele strategiczne dla całej firmy

Cele dla działu A

Cele dla pracownika AB

Cele dla pracownika AC

Cele dla działu B Cele dla działu C



Definiowaniecelów dla okresu 1

Definiowaniecelów dla okresu 2

Kontrola realizacjicelów z okresu 1 wyciąganie

wniosków(sprzężenie

zwrotne)

Styczeń Kwiecień Lipiec

REALIZACJA CELÓW



• wyciąganie wniosków z problemów przy realizacji celów w okresie 1 i modyfikacja

celów dla okresu 2



• znaczenie indywidualnie określonych celów dla skutecznego motywowania pracowników



• związki pomiędzy celami poszczególnych pracowników – przyczynianie się do sukcesu

organizacji



• system hierarchicznych, wzajemnie powiązanych celów


Problemy związane z definiowaniem celów

- Drogi panie Kiciu-Dziwaku - zaczęła raczej nieśmiało, ponieważ nie wiedziała, czy forma ta przypadnie Kotu do gustu - Czy nie mógłby pan mnie poinformować, którędy powinnam pójść? - mówiła dalej.- To zależy w dużej mierze od tego, dokąd pragnęłabyś zajść - odparł Kot-Dziwak.- Właściwie wszystko mi jedno.- W takim razie również wszystko jedno, którędy pójdziesz.

- Chciałabym tylko dostać się dokądś - dodała Alicja w formie wyjaśnienia.- Ach, na pewno tam się dostaniesz, jeśli tylko będziesz szła dość długo.Lewis Carroll „Alicja w Krainie Czarów”


Znaczenie świadomości celów i precyzji w ich definiowaniu


Cele powinny być mierzalne – pozwalać na łatwe i jednoznaczne

sprawdzenie, czy udało się je zrealizować


Definiowanie celu – technika SMART


Definiowanie celu – technika SMART

S

M

A

R

T

• Specific Określony

• Measurable Mierzalny

• Attainable Osiągalny

• Results-focusedZorientowany na wyniki

• Time-related Ograniczony w czasie


(S) Określony + (M) Mierzalny + (A) Osiągalny + (R) Zorientowany na wyniki

+ (T) Ograniczony w czasie

„Chcę do końca czerwca 201. roku zdać na pozytywną ocenę resortowy egzamin

polskiego MSZ z języka tureckiego”




„Chcę do końca września 201. roku obronić pracę licencjacką na studiach … Wydziału … Uniwersytetu…, pisaną na

temat … pod kierunkiem …”




„Chcę być w życiu szczęśliwy”




„Chcę w ciągu 2 lat wziąć ślub i mieć dziecko”




„Chcę w najbliższym czasie zbudować nowy dom”




„Wdrożony do 23 marca 201. roku system komputerowy powinien być przyjazny dla

użytkownika”




„Firma […] do końca 201. roku osiągnie przychody ze sprzedaży na poziomie co

najmniej […] zł”

„Produkt […] w okresie pomiędzy styczniem a grudniem 201. roku zostanie

zakupiony przez co najmniej […] klientów”


Cele powinny być wzajemnie powiązane• poziom strategiczny i operacyjny• cele dla firmy, działu i pracownika

• wykorzystanie gotowych modeli – np. Management by Objectives, Balanced

Scorecard


Zrównoważona/strategiczna karta wyników (ang. Balanced Scorecard) – system

powiązanych ze sobą celów i wskaźników realizacji celu, wspierający zarządzanie


KPI – Key Performance Indicator• Wskaźnik pozwalający na pomiar stopnia

realizacji działań istotnych dla organizacji• Najlepiej: dający się wyrazić w formie

liczbowej, powiązany z celami SMART


KPI – Key Performance Indicators• jeśli są poprawnie zdefiniowane i

wykorzystywane, mogą być podstawą dla procesów planowania i kontroli w firmie


„Wskaźnikologia”• wykorzystywanie zbyt wielu wskaźników

• koncentracja na mało istotnych wskaźnikach• pomiar niewłaściwych zjawisk

• podporządkowanie działania wyłącznie uzyskaniu określonych wartości wskaźników


Korzystnym rozwiązaniem jest koncentracja na niewielu, starannie wybranych wskaźnikach,

dobrze odzwierciedlających specyfikę działalności


Wybór wskaźników i sposobów ich pomiaru może być wynikiem pracy zespołowej i

konsultacji z pracownikami niższych szczebli organizacji


Zjawiska podlegające kontroli są wzajemnie powiązane – trzeba brać to pod uwagę przy

konstruowaniu wskaźników i interpretacji wyniku pomiarów


Wykorzystanie systemu informacji kierowniczej – regularnie gromadzonych

danych/wskaźników i prowadzonych analiz/raportów, również przy pomocy

rozwiązań informatycznych


Kontrola może dotyczyć produktu (wyniku prac) lub procesu (sposobu

wykonywania pracy), być doraźna lub ciągła


Zarządzanie przez wyjątki – interwencja tylko w przypadku wystąpienia odchyleń, tylko w wybranych obszarach działalności


Zarządzanie przez „przechadzanie się” (ang. Management by Wandering Around, MBWA) – aktywne komunikowanie się zarządzających z

podwładnymi, spontaniczne rozmowy, przyjazna atmosfera pracy


Kontrola pracowników może negatywnie wpływać na ich motywację i kulturę organizacji

• ale: efekt Hawthorne (Elton Mayo)!


Wykorzystanie prognozowania (ang. forecasting) i techniki foresight jako wsparcia

dla planowania


Teoria gier – dział matematyki, zajmujący się analizami konfliktów i współpracy pomiędzy

aktorami społecznymi• Przydatny jako wsparcie dla planowania


Analiza scenariuszowa – przewidywanie możliwego rozwoju sytuacji dla kilku

alternatywnych wariantów


Planowanie – zwykle angażuje wielu pracowników, np. dedykowane zespoły

planistyczne


Wynik procesu planowania: plan (dokument planistyczny)

• np. plan strategiczny, plan marketingowy, plan rozwoju produktu, plan wprowadzania

na rynek produktu, plan ekspansji zagranicznej, plan eksportu, plan produkcji, plan zakupów, plan działalności badawczo-

rozwojowej


Planowanie finansowe – szczególnie istotne we współczesnych organizacjach

(w tym: coroczne budżety dla firmy i działów, plany finansowe inwestycji)


• Planowanie kadrowe (planowanie zapotrzebowania na personel, planowanie

zatrudnienia)• Planowanie karier

• Planowanie sukcesji


Biznesplan (ang. business plan) – dokument planistyczny tworzony dla nowej firmy lub jako

podstawa do wnioskowania o dodatkowy kapitał dla firmy (od inwestora lub instytucji

finansowej)


Planowanie w projektach – harmonogramy (plan wykorzystania zasobów ludzkich i

dostępnego czasu pracy) i kosztorysy (plan wykorzystania środków finansowych)


Planowanie odgórne (ang. top-down) albo oddolne (ang. bottom-up)


Technika ringi (jp. ringi-shō) – próba pogodzenia planowania odgórnego z

oddolnym


Zarządzanie przez delegowanie uprawnień – pracownicy niższego

szczebla lepiej potrafią zdefiniować cele i zaplanować pracę


Planowanie zmian o charakterze rewolucyjnym (przełomowym) lub ewolucyjnym

(inkrementalnym)


Pilotaż i roll-out – próba pogodzenia zmian rewolucyjnych

z ewolucyjnymi


Plan może przewidywać kolejne kroki (etapy) i punkty kontrolne

(tzw. kamienie milowe)


Krytycy podejścia planistycznego w zarządzaniu: nie wszystko da się

przewidzieć, nie warto poświęcać zbyt dużo uwagi dokumentom planistycznym,

konieczna jest elastyczność


Strategie „rosną” jak rośliny – można ten wzrost wspomagać, ale nie wszystko jest

pod naszą kontrolą(Henry Mintzberg)


Alternatywa: szkoła ewolucyjna / strategie inkrementalne

• metafora garncarza(Henry Mintzberg)


Zalety wykorzystywania pracy zespołów i wiedzy pracowników z różnych szczebli

organizacji oraz zachowania elastyczności – szybkiego reagowania

na zmiany w otoczeniu


Przykład narzędzia planistycznego – macierz Ansoffa (macierz produkt-rynek)

RYNEKPR

ODU

KTobecny

obec

nynowy

now

y

PENETRACJARYNKU

ROZWÓJRYNKU

ROZWÓJPRODUKTU

DYWERSYFIKACJA


RYNEKPR

ODU

KTobecny

obec

nynowy

now

y

PENETRACJARYNKU

ROZWÓJRYNKU

ROZWÓJPRODUKTU

DYWERSYFIKACJA


Przykład narzędzia planistycznego – macierz BCG

WZGLĘDNY UDZIAŁ W RYNKUwysoki niski

WZR

OST

RYN

KUw

ysok

ini

ski


Przykład narzędzia planistycznego – baza danych PIMS (ang. Profit Impact

of Market Strategy)


Przykłady narzędzi planistycznych – modele portfelowe proponowane przez firmy doradcze(uproszczenie decyzji do

dwóch wymiarów, czterech opcji)


Przykład narzędzia planistycznego – analiza SWOT (więcej na kolejnych

wykładach)

podstawy zarządzania - wykład 8

Education