plani i zhvillimit te turizmit fondi shqiptar i zhvillimit albanian development fundky publikim...

FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMITALBANIAN DEVELOPMENT FUNDK

PLANI I ZHVILLIMIT PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMITTE TURIZMIT

PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT

FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMITALBANIAN DEVELOPMENT FUNDwww.albaniandf.org

Ky publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB)

[email protected]

Ky“““PBBBa

Grant nga Norway Trust Fund

INSTITUTI I KERKIMEVE URBANE

QENDER VLOREKOMUNA

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

1

Qershor 2009

Përgatitur në projektin“Punët me Komunitetin III”

PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMITKOMUNA QENDER VLORE

2Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Ky plan zhvillimi i turizmit për komunën Qendër Vlorë u hartua në kuadër tëprojektit “Punët me Komunitetin III”, financuar nga Banka për Zhvillim e Këshillit tëEuropës (CEB) dhe zbatuar nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit. Strategjia është përgatiturnga Instituti i Kërkimeve Urbane (IKU), agjensia e kontraktuar për përgatitjen e këtijPlani Zhvillimi të Turizmit nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit. Botimi i këtij plani bëhet mefinancimin nga granti i Norway Trust Fund.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

3

TTTTTabela e Përmbajtjesabela e Përmbajtjesabela e Përmbajtjesabela e Përmbajtjesabela e Përmbajtjes

Kapitulli i pare ........................................................................Kapitulli i pare ........................................................................Kapitulli i pare ........................................................................Kapitulli i pare ........................................................................Kapitulli i pare ........................................................................ 99999

Metoda për Hartimin e PSZHT ........................................................ 12

Procesi për Hartimin e PSZHT ........................................................... 14

Kapitulli i dytë ........................................................................Kapitulli i dytë ........................................................................Kapitulli i dytë ........................................................................Kapitulli i dytë ........................................................................Kapitulli i dytë ........................................................................ 1 91 91 91 91 9

Informacion i përgjithshëm për Komunën Qendër ........................... 20

Demografia dhe parashikimi i popullsise .......................................... 23

Profili Ekonomik ............................................................................... 34

Aktivitete te tjera ekonomike. ............................................................ 36

Prioritetet për Zhvillimin Ekonomik .................................................... 37

Mjedisi, Infrastruktura dhe Shërbimet Publike ................................... 38

Burimet financiare të komunës ....................................................... 48

Kapitulli i tretë. .......................................................................Kapitulli i tretë. .......................................................................Kapitulli i tretë. .......................................................................Kapitulli i tretë. .......................................................................Kapitulli i tretë. ....................................................................... 5 35 35 35 35 3

Analiza swot .................................................................................... 54

Zhvillimi i Turizmit në Komunën Qendër ........................................... 57

Vizioni i zhvillimit të turizmit në komunën Qendër ............................. 58

Drejtimet Kryesore të Zhvillimit të Turizmit në Komunën Qendër ........ 58

Objektivat e Përgjithshëm të Zhvillimit të Turizmit .............................. 59

Instrumentet e menaxhimit të territorit .............................................. 69

Kapitulli i Katert .....................................................................Kapitulli i Katert .....................................................................Kapitulli i Katert .....................................................................Kapitulli i Katert .....................................................................Kapitulli i Katert ..................................................................... 7 37 37 37 37 3

4Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

ShkurtimeShkurtimeShkurtimeShkurtimeShkurtime

FshzhFshzhFshzhFshzhFshzh Fondi shqiptar i zhvillimit

PPPPPszhtszhtszhtszhtszht Plani strategjik për zhvillimin e turizmit

KhpszhtKhpszhtKhpszhtKhpszhtKhpszht Komiteti për hartimin e planit strategjik për zhvillimin e turizmit

IKUIKUIKUIKUIKU Instituti i Kërkimeve Urbane

IMKIMKIMKIMKIMK Instituti i Monumenteve të Kulturës

KuzKuzKuzKuzKuz Kanalizimet e ujërave të zeza

AITAITAITAITAIT Agjencia për Informacionin Turistik

OSSHOSSHOSSHOSSHOSSH Operatori i Sistemit të Shpërndarjes

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

5

Mesazhi i Kryetarit te KomunesMesazhi i Kryetarit te KomunesMesazhi i Kryetarit te KomunesMesazhi i Kryetarit te KomunesMesazhi i Kryetarit te Komunes

Të nderuar bashkëqytetarë të komunës Qendër-Vlorë!

Burimet natyrore, kulturore dhe historike në komunën tonë janë një potencial i madh përzhvillimin e turizmit, ekonomisë e mirëqenies së banorëve. Përdorimi i planifikuar dukekonservuar, mbrojtur dhe zhvilluar me tej vlerat e tyre është një detyrë sa e vështirë dhe erëndësishme. Zbatimi i kësaj detyre kërkon angazhimin e administratës, të zgjedhurvevendore, por edhe pjesëmarrjen aktive të komunitetit, biznesit dhe grupeve të tjera tëinteresit.

Pas një pune disa mujore dhe këmbëngulëse, administrata e komunës, këshilli dhekomuniteti i përfaqësuar nëpërmjet grupeve të interesit kanë hartuar Planin Strategjik përZhvillimin e Turizmit në të cilin janë kristalizuar të gjithë idetë dhe nismat që komuna do tëndërmarrë për ta bërë atë të zbatueshëm me synimin final, atë të përmirësimit të mirëqëniessë banorëve tanë dhe ruajtjen e mjedisit për brezat e ardhshëm.

Ne kuptojmë që turizmi është një mundësi e madhe për zhvillimin ekonomik tëqëndrueshëm, dhe se turisti dhe çdo vizitor tjetër që do të vizitojë komunën tonë do të gjejëmikpritjen, shërbime të kulturuara dhe vlera natyrore, kulturore dhe historike të ruajtura dhetë zhvilluara me kujdes. Ata do të gjejnë kënaqësinë, shlodhjen dhe qetësinë e do kthehenvazhdimisht të na vizitojnë.

Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit është një udhëzues në duart tona që do të naudhëheqë në rrugën e zhvillimit, mobilizimin e fondeve dhe të kapaciteteve njerëzore për tëarritur objektivat e zhvillimit. Dua të falënderoj në mënyrë të veçantë Fondin Shqiptar tëZhvillimit i cili bëri të mundur financimin e procesit për hartimin e këtij plani si dhe punën especializuar dhe këmbëngulëse të grupit të ekspertëve të Institutit të Kërkimeve Urbane qëzhvilluan këtë proces dhe që e përmblodhën atë në këtë dokument.

Të nderuar bashkëqytetarë, duke e mbyllur me lejoni t’ju garantoj se komuna Qendër ështëe përkushtuar të zbatoje e të respektojë mendimin dhe objektivat e komunitetit të cilin nepërfaqësojmë.

Me respekt!

FREDO BERBERIKryetar i komunës Qendë

6Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

7

HyrjeHyrjeHyrjeHyrjeHyrje

Në janar 2009 komuna Qendër u angazhua në procesin e hartimit të Planit Strategjik përZhvillimin e Turizmit me qellim që të përcaktonte një vizion të qartë për të ardhmen ekomunës - dhe të planifikojë hapat e veprimit dhe burimet e nevojshme për të arritur këtëvizion.

Hartimi i Planit Strategjik të Zhvillimit të Turizmit u realizua në një proces të hapur dhetransparent duke përfshirë stafin e komunës, përfaqësues nga këshilli i komunës, kryetarëfshatrash, grupe fokusimi të aktorëve të interesit, përfaqësues nga komuniteti i biznesit,qytetarë, specialistë të fushave të ndryshme, arkeologë, urbanistë, historianë, përfaqësuesnga Qarku Vlorë.

Ky plan është ndërtuar në gërshetim dhe harmoni me objektivat e Strategjisë Rajonale tëZhvillimit të Qarkut Vlorë e cila është hartuar në 2004, duke pasur parasysh objektivat ezhvillimit të mijëvjeçarit deri në vitin 2015. PSZHT është një iniciativë e re lokale, që nxitaftësitë planifikuese afatgjatë dhe prioritarizimin e ndërhyrjeve prioritare për zhvillimin eturizmit.

PSZHT në komunën Qendër i referohet gjithashtu edhe objektivave strategjike kombëtare tëcilat gjejnë shprehje në kuadër të Strategjisë Sektoriale për Zhvillimin e Turizmit si dhe nëStrategjinë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim.

Hartimi i PSZHT u financua nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit (FZHSH) në kuadër të ProjektitPunët në Komunitet III dhe është zbatuar nga Instituti i Kërkimeve Urbane në Tirane.

Ku dokument ka për qëllim të shërbejë si hartë treguese për zyrtaret e zgjedhur vendore dhepersonelin e specializuar të komunës, dhe të udhëzojë rrugën drejt zhvillimit të qëndrueshëmtë turizmit, për rrjedhojë përmirësimit të mirëqenies së komunitetit, nxitjes së biznesit dheruajtjes së mjedisit.

Dokumenti është i organizuar në disa kapituj. Në vijim të Mesazhit të Kryetarit të Komunës,Falënderimit për përkushtimin e personelit dhe të gjithë pjesëmarrësve dhe Hyrjes, PSZHTpërmban ndër të tjera: Përshkrimin e Procesit për Hartimin e PSZHT, Metodën për hartimin ePSZHT, Profilin Turistik të komunës, përfshirë dhe të dhëna të tjera për shërbimet publike dhesociale dhe zhvillimin ekonomik, analizën SWOT e cila ka gjeneruar mendime mbipotencialin, mundësitë, anët e dobëta dhe pengesat e mundshme të komunës për tukapërcyer drejt një zhvillimi të qëndrueshëm të turizmit. Dokumenti përmban një përmbledhjetë diskutimeve në fokus grup me aktore të interesit si bizneset, shoqërinë civile dhe qytetare.

8Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Në vijim, dokumenti i PSZHT përmban vizionin e komunës, qëllimet afatmesme dheobjektivat për realizimin e këtyre qëllimeve. PSZH është plotësuar me planin e aktivitetevenëpërmjet të cilave do të synohet të realizohen objektivat dhe të arrihen qëllimet e zhvillim.Një listë projektesh prioritare dhe plani financiar pason planin e aktiviteteve. Në mbyllje,materiali grafik i paraqitur shërben si tregues i shpërndarjes së burimeve (produkteve)turistike dhe i projekteve prioritare, krahas specifikimit të vendndodhjes së komunës.Materiali përmban fotografi për të ilustruar potencialin turistik të komunës.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

9

Kapitulli i parë

CFCFCFCFCFARE ESHTE PLANI STRAARE ESHTE PLANI STRAARE ESHTE PLANI STRAARE ESHTE PLANI STRAARE ESHTE PLANI STRATEGJIKTEGJIKTEGJIKTEGJIKTEGJIKPËR ZHVILLIMIN E TURIZMITPËR ZHVILLIMIN E TURIZMITPËR ZHVILLIMIN E TURIZMITPËR ZHVILLIMIN E TURIZMITPËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT

10Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Një kuadër i përgjithshëm rregullator:Një kuadër i përgjithshëm rregullator:Një kuadër i përgjithshëm rregullator:Një kuadër i përgjithshëm rregullator:Një kuadër i përgjithshëm rregullator: Plani strategjik për zhvillimin e turizmit është njëdokument i cili për herë të parë është përgatitur nga komuna Qendër dhe që përfshin nëvetvete një plan afatmesëm për zhvillimin ekonomik, social dhe atë qeverisës të gjithëkomunitetit.

Një guidë për të ardhmen:Një guidë për të ardhmen:Një guidë për të ardhmen:Një guidë për të ardhmen:Një guidë për të ardhmen: Ky dokument është një plan strategjik veprimi që lejonkomunën Qendër të drejtojë dhe kontrollojë të ardhmen e saj në zhvillimin e turizmit. Aishërben si një hartë për t’u ndjekur nga administrata e komunës, të zgjedhurit vendore dhekomuniteti në rrugën drejt së ardhmes së turizmit dhe zhvillimit ekonomik të qëndrueshëm.

Një proces dinamik:Një proces dinamik:Një proces dinamik:Një proces dinamik:Një proces dinamik: Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit është një mekanizëminstitucional që përcakton programin e zhvillimit për zonën në juridiksionin territorial tëkomunës Qendër në qarkun e Vlorës. Ky mekanizëm është i gjallë, i ndryshueshëm dhe qësiguron një pjesëmarrje të gjerë të komunitetit dhe të grupeve të interesit, duke u përshtaturme nevojat dhe mundësitë në rritje të komunës.

Një plan vizionar i kombinuarNjë plan vizionar i kombinuarNjë plan vizionar i kombinuarNjë plan vizionar i kombinuarNjë plan vizionar i kombinuar::::: PSZHT në komunën Qendër identifikon vizionin dheqëllimet (destinacion), si edhe veprimet konkrete (drejtimin) për të arritur me sukses nëdestinacionin e parapëlqyer në të ardhmen. Plani identifikon burimet e duhura për të arrituratje. Plani komunikon tek komuniteti atë çfarë qeveria vendore, të zgjedhurit dheadministrata e tyre planifikon të bëjë me taksat që mbledh dhe kontributin e komunitetit.

Një skenar i qartë veprimesh:Një skenar i qartë veprimesh:Një skenar i qartë veprimesh:Një skenar i qartë veprimesh:Një skenar i qartë veprimesh: Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit në komunënQendër përmban një kuadër veprimesh dhe aktivitetesh konkrete, të bazuara dhe tëmundshme për tu realizuar. Plani përcakton burimet, përgjegjësitë dhe afatet kohore përrealizimin e aktiviteteve në të cilat mbështetet zhvillimi i turizmit. Aktivitetet janë përpunuarsipas përparësisë, dhe qartësojnë e përcaktojnë drejtimet e duhura për investime.

Një instrument për zhvillimin e territorit:Një instrument për zhvillimin e territorit:Një instrument për zhvillimin e territorit:Një instrument për zhvillimin e territorit:Një instrument për zhvillimin e territorit: Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit kapërcaktuar produktet baze për zhvillimin e turizmit në territorin e komunës. Në materialingrafik bashkëlidhur plani orienton përdorimin e tokës me qëllim konservimin dhe zhvillimin eburimeve turistike. Ai shërben si bazë dhe detyrë projektimi për iniciativën e komunës nëpërgatitjen e planeve të zhvillimit urban për fshatrat dhe zonat me përparësi zhvillimin eturizmit.

Pse duhet një PSZHT ne Komune Qendër, Vlore

Komuna Qendër ka kuptuar se me pozicionin e përshtatshëm gjeografik dhe burimet erëndësishme të cilat ndodhen në territorin e saj, tashmë ka ardhur koha dhe është bërë edomosdoshme që puna për zhvillim të udhëhiqet nga një plan i cili ka përcaktuar produktine zhvillimit të qëndrueshëm ekonomik me një sy mbi ruajtjen dhe konservimin e vleravemjedisore.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

11

Krahas kësaj, si një njësi vendore e mirëinformuar dhe e mirëpozicionuar në iniciativatrajonale dhe kombëtare për zhvillim, komuna kërkon të bëhet pjesë e zhvillimi të integruar nësinergji me Strategjinë Sektoriale për Zhvillimin e Turizmit si dhe me Strategjinë Kombëtarepër Zhvillim dhe Integrim.

Kuadri ligjor dhe reforma e decentralizimit, prej vitesh në zhvillim, i ka dhënë komunës njëautoritet të plotë për zhvillimin ekonomik dhe turizmit dhe mundësinë të ndërmarrë nisma tëcilat janë në interes të komunitetit dhe të grupeve të interesit. Zhvillimi i turizmit është një ngaburimet mbi të cilat mbështetet zhvillimin ekonomik. Kuadri ligjor1 ka përcaktuar se komunatdhe bashkitë janë tërësisht përgjegjëse dhe kanë si funksion të vetin përgatitjen eprogrameve të zhvillimit, si dhe organizimin e shërbimeve në mbështetje të zhvillimitekonomik, përfshirë këtu organizimin e informacionit, strukturës dhe infrastrukturëspërkatëse.

Nevoja për një Plan Strategjik për Zhvillimi e Turizmit vjen dhe nga shtytja pozitive ekomunitetit dhe e grupeve të interesit, përfshirë biznesin vendas por edhe interesin einvestitorëve të huaj për të shfrytëzuar burimet e vendit për një zhvillim të qëndrueshëm. Kydokument u jep atyre garancinë se në iniciativat që kanë ndërmarrë kanë garancinë embështetjes së komunës dhe një partneritet institucional të sigurtë.

Por komuna Qendër nuk është një aktor i vetëm i interesuar për një zhvillim të integruar dhetë planifikuar. Këshilli i Qarkut Vlorë si dhe njësitë e tjera vendore që ndajnë të njëjtat burimezhvillimi, janë të interesuara që të veprojnë në sinergji dhe të integrojnë përpjekjet e tyre përnjë zhvillim të qëndrueshëm dhe një kujdes të veçantë për mjedisin. Ky plan do të krijojëkushte të përshtatshme për bashkëpunim dhe përfitim të ndërsjelltë ndërmjet autoritetevevendore në përmbushjen e ambicieve kombëtare.

Parimet mbi te cilat mbeshtetet PSZHT

Plani Strategjik i Zhvillimit të Turizmit mbështetet në parimet e pranuara përgjithësisht mbiplanifikimin strategjik dhe në praktikat e në përvojat më të mira të vendit:

- Gjithëpërfshirës;Gjithëpërfshirës;Gjithëpërfshirës;Gjithëpërfshirës;Gjithëpërfshirës; i tillë që të asemblojë në mënyrë transparente shprehjene interesit të përfituesve dhe të sigurojë pjesëmarrjen e gjerë të komunitetit dhe tëgrupeve të interesit në hartimin dhe zbatimin e tij;- StrategjikStrategjikStrategjikStrategjikStrategjik; të jetë një plan afatgjatë dhe të parashikojë ndërhyrje konkrete tëcilat adresojnë përparësitë e zhvillimit të komunitetit të harmonizuara me ambicietpolitike të të zgjedhurve vendore;- I zhvillueshëm;I zhvillueshëm;I zhvillueshëm;I zhvillueshëm;I zhvillueshëm; që të përshtatet vazhdimisht me përparësitë në ndryshimdhe që adaptohet me interesat dhe përparësitë bashkëkohore të zhvillimit; planiështë njëherazi subjekt i përmirësimit të vazhdueshëm.

1 Ligji nr. 8652, i dates 31 korrik 2000, “Per organizimin dhe funksionimin e qeverisjesvendore”

12Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

- I realizueshëmI realizueshëmI realizueshëmI realizueshëmI realizueshëm; që bazohet në mundësitë reale të komunës Qendër ngapikëpamja financiare dhe njerëzore por që merr në konsideratë edhe mundësinë efinancimit nga burime të tjera potenciale.

Metoda për Hartimin e PSZHTMetoda për Hartimin e PSZHTMetoda për Hartimin e PSZHTMetoda për Hartimin e PSZHTMetoda për Hartimin e PSZHT

Para së gjithash, të zgjedhurit vendore dhe personeli i specializuar në komunën Qendërzhvilluan një kuptim të përgjithshëm dhe pranuan një koncept të përbashkët mbi zhvillimin eturizmit.

Ata kuptojnë se një «turist » është çdo person që viziton komunën për çdo qëllim, si për tëkaluar pushimet, për të bërë biznes, takime apo mbledhje, të vizitoje të afërmit dhe miqtëdhe që kërkon çdo shërbim përveç shërbimit të punësimit.

Zhvillimi i turizmit qëndron mbi katër shtylla, Marketingu, Infrastruktura, Konkurrenca dheDestinacioni. Ata ranë dakord se nuk ka asnjë destinacion apo biznes turistik i cili ipërshtatet të gjithë turistëve prandaj ata duhet të vendosin se ku do ti përdorin burimet etyre të kufizuara për të arritur rezultatet me të mira dhe optimale në këtë fushë. Për tëpërcaktuar rrugën më të mire mbi të cilën ata do të ecin në të paktën 5 vitet e ardhshme,do të thotë së pari që të kuptosh me së miri situatën unike të komunës, konkurrencën,potencialin dhe mundësitë e zhvillimit.

Ata ranë dakord se planifikimi i zhvillimit dhe në themel planifikimi urban dhe menaxhimimodern i tokës qëndrojnë në baze të zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit dhe ekonomisë.

Ky mirëkuptim do të ndihmoje në përcaktimin e një vizioni dhe qëllimeve, arritja e të cilavedo të ndikohet nga cilësia që do të kenë produktet dhe destinacionet turistike të zgjedhurapër të zhvilluar kapacitetet e nevojshme që i përgjigjen me së miri kërkesave të turistëve qëdo të vizitojnë komunën.

Për komunën Qendër filozofia udhëheqëse në këtë iniciativë është adaptimi i metodës sëzhvillimit të qëndrueshëm të turizmit duke pasur në vëmendje mbrojtjen e mjedisit. Kashume arsye të cilat e bëjnë komunën që të ecë e udhëhequr nga kjo filozofi:

· Turizmi përbën një nga oportunitetet ekonomike për komunitetin e komunësQendër. Ai siguron një mundësi reale për të ulur varfërinë, rritur punësimin dhestimuluar rritjen e qëndrueshme të mirëqenies;· Përveç zhvillimit të infrastrukturës rrugore dhe asaj për prodhimin eenergjisë, zhvillimi i turizmit nuk konsumon burime të tjera shtesë të parinovueshmedhe është miqësor me mjedisin;

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

13

· Komuniteti, kultura e tij, dyqanet, objektet argëtuese, tradita, historia dhenatyra përbëjnë burimet bazë dhe thelbësore për turizmin;· Përdorimi i burimeve turistike nuk duhet të jetë shterues por ato duhen bërëtë rinovueshme që ti shërbejnë brezave;· Zhvillimi i turizmit ka provuar se është në gjendje të rijetësojë kulturën dhetraditën;· Zhvillimi i turizmit mund të jetë një nxitje dhe për oportunitete të tjeraekonomike krahas mbrojtjes së burimeve natyrore dhe ruajtjes së objekteve historike.

Për të formuluar planin strategjik për zhvillimin e turizmit në komunën Qendër, ështëpërdorur një metodë e cila do të cojë në menaxhimin e të gjitha burimeve në mënyrë të tillëqë nevojat ekonomike, sociale dhe estetike të mund të plotesohen, ndërkohë që ruhetintegriteti kulturor si dhe proceset ekologjike. Ne e shikojmë turizmin si opsionin kryesor përzhvillimin ekonomik të komunës ndonëse ka një mungesë evidente të disa aspekteve që do takthenin atë menjëherë në një destinacion të sigurtë.

Planifikimi strategjik mbështetet në:

- Pjesëmarrje e gjerë:o Komuna ka siguruar një pjesëmarrje të gjerë dhe organizimin e Komitetit përHartimin e Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit i cili ka marrë në dorë realizimin eaktiviteteve për hartimin e planit dhe për zbatimin e tij. Në këtë mënyrë ky komitet i kadhënë komunës pronësinë mbi dokumentin dhe planin e veprimeve si dhe kasiguruar pjesëmarrjen në proces të figurave më të rëndësishme të komunës, njerëzme influencë dhe ide të cilët mbështesin një zhvillim të shpejtë dhe të qëndrueshëm tëaktiviteteve me orientim turizmin.

- Analizën e situatës dhe përgatitjen e profilit të komunës i cili përfshin por nukkufizohet në :

o Përshkrimin e pozicionit gjeografik përpos rajonit dhe vendit në tërësi ;o Popullsinë dhe proceset migratore ;o Autoritetet dhe institucionet ;o Infrastrukturën, shërbimet publike dhe komunikacionin ;

14Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

o Kontrollin mbi territorin dhe zhvillimin urbano Aktivitetet ekonomikeo Profilin turistiko Burimet financiare dhe të ardhurat e komunës

- Analizën SWOT për të analizuar faktorët e brendshëm dhe të jashtëm në zhvillimin eturizmit nëpërmjet përcaktimit të potencialit dhe pikave më të forta, mundësive reale nganjëra anë dhe pikave të dobëta e kërcënimeve të cilat rrezikojnë zhvillimin e turizmit nga anatjetër.- Hapi tjetër përfshin zhvillimin e vizionit, përcaktimin e qëllimit dhe objektivave si dhepërshkrimin e drejtimit dhe sigurimin e angazhimit të gjithë elementëve të interesuar nëkomunë duke u përpjekur që të balancojë aktivitetet me burimet e sigurta dhe potenciale.- Për me tepër, metoda specifikon projektet kryesore dhe dallon qartazi produktetturistike dhe vendet parësore të cilat mbartin pontecialin kryesor për zhvillimin e turizmit;- Në fund metoda siguron vlerësimin e burimeve financiare të komunës nëpërmjet njëanalize të thjeshtuar të bilancit të shpenzimeve dhe të ardhurave në vite bazuar në politikatfiskale të komunës si dhe në trendin aktual të investimeve kapitale. Metoda veçon harkukohor dhe ngjarjet kryesore të zbatimit të aktiviteteve të këtij plani.

PPPPProcesi për Hartimin e PSZHTrocesi për Hartimin e PSZHTrocesi për Hartimin e PSZHTrocesi për Hartimin e PSZHTrocesi për Hartimin e PSZHT

1. Garantimi i angazhimit lokal,Krijimi i Komitetit për Hartimin e PSZHT.

Hapi i parë për hartimin e PSZHTështë garantimi i angazhimit tëaktorëve të interesit. Ky hap siguronqë zyrtaret e qeverisjes vendore dhepersoneli të njihen me qëllimet eprojektit dhe në të njëjtën kohë tëangazhohen në këtë projekt.Njëherazi është siguruar njëpjesëmarrje e gjerë dhe kontributi ipërfaqësuesve të komunitetit,përfshirë kryepleqtë e fshatrave mepotencial zhvillimin e turizmit,përfaqësues të bizneseve, shoqërisëcivile, administratës së qarkut Vlorëdhe institucioneve qendrore.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

15

Ndërkohë, konsulenti mblodhi dhe konsultoi të gjitha dokumentat të cilat janë përdorur sireferencë në lidhje me qëllimin e projektit, d.m.th për hartimin e Planit Strategjik për Zhvillimine Turizmit në komunën Qendër. Një listë e dokumenteve të konsultuar është paraqitur nëAneks __ të këtij raporti. Në të njëjtën kohe u përgatitën forma standarde për mbledhjen einformacionit i cili është përdorur për përgatitjen e profilit turistik të zhvillimit në komunënQendër.

2. Konsultimi me aktoret e interesit

Si pjesë e procesit të konsultimit dhe sigurimit të pjesëmarrjes së aktoreve të interesit,komunës me mbështetjen edhe të FZHSH ka organizuar disa takime të cilat kanë pasur nëfokus sigurimin e maksimizimit të një pjesëmarrje sa me të gjere dhe mbledhjen einformacionit dhe opinioneve në lidhje me përgatitjen e PSZHT.

Takimet kanë sjell në tryezën e diskutimit përfaqësues të biznesit, shoqërisë civile ekspertë dheqytetare të njohur në zonën e komunës Qendër.

3. Fillimi i punës për hartimin e PSZHT

Aktivitetet për hartimin e PSZHT në komunën Qendër filluan me prezantimin e projektit në njëtakim interaktiv me stafin e komunës në javën e tretë të janar 2009. Krahas metodologjisëpër hartimin e PSZHT, audienca u njoh me planin e aktiviteteve dhe afatet kohore të procesit.Në takim morën pjesë 15 persona, nga të cilët ishin prezent : kryetari i komunës,nënkryetarët, sekretari i këshillit, shefi i zyrës së planifikimit urban, shefi i zyrës së burimevenjerëzore dhe specialistë të tjerë të komunës..

16Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Në mbledhjen e pare u krijua dhe Komiteti për Hartimin e Planit Strategjik për Zhvillimin eTurizmit në komunën Qendër. Komiteti përbëhet nga 15 anëtarë dhe siguron pjesëmarrjen eaktoreve të ndryshëm, përfshi : 5 anëtarë nga personeli i komunës, 2 përfaqësues tëkëshillit, 3 kryetaret e fshatrave me potencial me të madhe për zhvillimin e turizmit, dhe 5anëtarë të tjerë si përfaqësuesit me të dalluar të komunitetit dhe përfaqësues të institucionevetë tjera vendore e qendrore, përfshi Këshillin e Qarkut Vlore, Shoqatën e Agjencive Turistikedhe Institutin e Monumenteve të Kulturës në Vlore. .

4. Zhvillimi i analizës SWOT

Me pjesëmarrje të Komitetit për Hartimin e PSZHT u realizua analiza SWOT – Fuqitë(Potenciali), Dobësitë, Mundësitë dhe Sfidat – çka lejoi të gjithë anëtarët e Komitetit që tëjepnin mendimet dhe opinionet e tyre për çfarë shkon mire në komunë dhe çfarë nuk shkonsiç duhet. Gjithashtu u identifikuan potenciali dhe mundësitë që ka komuna Qendër për tishfrytëzuar dhe transformuar në fuqi të sajat si dhe rreziqet që duhet të shmangen nëmënyrë që mos jenë pengesë e zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit por dhe me gjere, tëekonomisë dhe mirëqenies për komunitetin e komunës.

Pjesë e analizës SWOT është edhe organizimi dhe realizimi i takimit me grupin e fokusimit icili solli në një tryeze diskutimi aktore të tjerë të jashtëm të cilët përfaqësojnë biznesin dheshoqërinë civile që ushtron aktivitetin e saj në komunën Qendër. Në takim morën pjesë 12persona të cilët me përkushtim dhe produktivitet diskutuan dhe i dhanë përgjigje pyetjeve tëtilla si: Çfarë do të veçonit si burimet më të rëndësishme për zhvillimin e turizmit në komunëntuaj? Çfarë mundësish shikoni për zhvillimin e turizmit në komunën tuaj? Cilat janëvështirësitë që has biznesi në zhvillimin e turizmit? Cilat duhet të jenë drejtimet kryesore përzhvillimin e turizmit? Evidentoni projektet prioritare. Kush është roli dhe kontributi juaj në këtëdrejtim? Kush është roli i komunës në këtë drejtim? Si është gjendja e pronësisë në komune,veçanërisht në zonat me përparësi zhvillimin e turizmit?

5. Mbledhja e informacionit.

Për ditë me radhë grupi i punës ka punuar intensivisht të mbështetur edhe nga personeli ikomunës për të mbledhur informacionin e nevojshëm mbi bazën e të cilit është kryer analizae fakteve në kuadër të profilit turistik të komunës dhe përgjithësisht gjendjes sëinfrastrukturës dhe shërbimeve publike, zhvillimit ekonomik, burimeve potenciale përzhvillimin e turizmit dhe burimet financiare.

Për të mbledhur informacionin u shfrytëzuan takimet me sektorë të ndryshëm tëadministratës së komunës, takimet në Këshillin e Qarkut në Vlore, Bashkinë e Vlorës,Shoqatën e Agjencive Turistike në Vlore, Institutin e Monumenteve të Kulturës, etj...

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

17

7. Faza Finale, Dokumenti i PSHZT

Draft-i i PSZHT në komunën Qendër u zhvillua mbi bazën e procesit dhe informacionit i cili umblodh dhe përpunua sipas fazave të procesit me sipër. Draft-i i pare i PSZHT u prezantuadhe u diskutua me Komitetin për Hartimin PSZHT ; komentet e këtij takimi të hapur ureflektuan në dokument, duke i dhënë forme draft-it përfundimtar të PSZHT, i cili u prezantuadhe u diskutua me praninë e Fondit Shqiptar të Zhvillimit dhe përfaqësues të komunësQendër.

Grupi i Punës në komunë reflektoi të gjitha komentet të cilat u prodhuan nga takimi iprezantimit me FZHSH duke i dhënë dokumentit kësisoj formën përfundimtare të PlanitStrategjik për Zhvillimin e Turizmit në komunën Qendër, Vlore.

18Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

19

Kapitulli i dyte

KONTEKSTI DHE PROFILI I ZHVILLIMITKONTEKSTI DHE PROFILI I ZHVILLIMITKONTEKSTI DHE PROFILI I ZHVILLIMITKONTEKSTI DHE PROFILI I ZHVILLIMITKONTEKSTI DHE PROFILI I ZHVILLIMITTE KTE KTE KTE KTE KOMUNËS QENDËROMUNËS QENDËROMUNËS QENDËROMUNËS QENDËROMUNËS QENDËR

20Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Informacion i përgjithshëm për Komunën QendërInformacion i përgjithshëm për Komunën QendërInformacion i përgjithshëm për Komunën QendërInformacion i përgjithshëm për Komunën QendërInformacion i përgjithshëm për Komunën Qendër

Komuna Qendër ndodhet në gjirin e Vlorës, territorit i të cilës pjesërisht rrethon qytetin eVlorës, duke krijuar kështu kurorën lindore të tij.,Një pjesë e territorit të komunës shtrihetpërgjatë bregut të detit Adriatik. Komuna përbëhet nga 11 fshatra duke përfshirë dhezona me rëndësi natyrale dhe kulturore si Kanina, Narta, Panxha, Zvërneci dhe fshatrat etjerë si Babicë e Madhe, Babicë e Vogël, Bestrovë, Kërkovë, Shtimë dhe Xhyherinë.Komunës numëron një popullsi prej 18,000 banore, ka një sipërfaqe prej 12,000hektarësh dhe një vije bregdetare përgjatë detit Adriatik prej 10.5 km.

Në territorin e komunës gjenden një sere monumentesh me rëndësi historike si kalaja eKaninës, fshat në të cilin ka lindur Ismail Qemali, themeluesi i shtetit të parë dhedeklaruesi i pavarësisë në vitin 1912. Një burim i rëndësishëm natyror është laguna eNartës me një sipërfaqe ujore prej rreth 42 km2, me një biodiversitet unikal dhe njëmanastir të periudhës mesjetare i cili ndodhet në një ishull të vogël në mes të lagunës.Këto burime të veçanta dhe plazhet e bukura përgjatë bregdetit Adriatik, krijojnëpotenciale reale për zhvillimin e turizmit në këtë komunë.

Në territorin e komunës janë aktive rreth 200 biznese nga të cilat 36 përfshihen nëbiznesin e madh, 144 biznese të vogla dhe pjesa e mbetur përfshin shërbime individualeambulatore. Në fshatrat si Zvërnec dhe Nartë ka filluar zhvillimi i turizmit familjar. Janëndërtuar shtëpi të reja të cilat mundësojnë ofrimin e shërbimit mëngjes dhe shtrat,ndërkohë që janë gjithashtu dhe bare dhe restorante.

Gjatë viteve të fundit, drejtuesit dhe menaxhuesit e komunës kanë treguar një përmirësimtë rëndësishëm përsa i përket investimeve publike prej të ardhurave të vetë komunës dhegranteve nga buxheti i shtetit.

Pozita Gjeografike

Komuna Qendër në qarkun e Vlorës është një nga komunat me të mëdha në vend.Territori i komunës shtrihet në pjesën veriore dhe në lartësitë verilindore e lindore të cilatmbështjellin brenda tyre qytetin e Vlorës duke formuar një pjesë të kurorës mbi gjirin me tenjëjtin emër në detin Adriatik.

Komuna Qendër ndodhet 140 km në jug të Tiranës. Qendra e komunës përkon merrugën hyrëse për në bashkinë e Vlorës dhe kryqëzimin që të çon në lagunën e Nartës,dhe ndodhet 2,5 km 2,5 km 2,5 km 2,5 km 2,5 km nga qendra e Vlorës, dhe vetëm 5,1km 5,1km 5,1km 5,1km 5,1km nga porti i këtij qyteti.Territori i komunës përshkohet nga rruga aktuale nacionale dhe nga autostrada e aksitjug-veri i cili është në ndërtim, si dhe nga hekurudha me po të njëjtin orientim gjeografik.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

21

Pozicioni gjeografik i komunës Qendër

Komuna Qendër ka një sipërfaqe prej 12,000 ha nga të cilat 42 km katror 42 km katror 42 km katror 42 km katror 42 km katror janë tëpërbëre nga pasqyra ujore e Lagunës së Nartës. Komuna Qendër ka nën administrimin esaj një vijë bregdetare prej rreth 10.5 km në detin Adriatik.

Pjesa tjetër e territorit shtrihet në lartësitë e kodrave që rrethojnë qytetin e Vlorës në pjesënverilindore dhe lindore. Komuna kufizohet në jugperëndim nga Bashkia Orikum dhe në verie verilindje nga komuna Novoselë.Ishulli i Sazanit dhe Laguna e Nartës

Në juridiksionin territorial të komunës përfshihen 11 fshatra, respektivisht: Kanina, Narta,Panaja, Zvërnec Babicë e Madhe, Babicë e Vogël, Bestrovë, Kërkovë, Shtimë, Xhyherinë sidhe ishulli strategjik i Sazanit.

Konteksti rajonal

Në kontekstin rajonal, pozicioni gjeografik i komunës Qendër merr një rëndësi të veçantë nëraport me rrugët e transportit ndërkombëtar dhe të tranzitimit të naftës dhe gazit nëpërmjetprojekti AMBO. Në territorin e komunës ndodhet pika fundore e Korridorit të VIII-të, e cilavlerësohet si një nga daljet më të rëndësishme të burimeve lindore të naftës dhe gazit përfurnizimin e Evropës dhe të vendit.

Komuna Qendër është faktor i rëndësishëm zhvillimi në rajonin ekonomik të gjirit të Vlorës.Në territorin e kësaj komune po përqëndrohen burime të rëndësishme të prodhimit tëenergjisë. Aktualisht është duke u instaluar një TEC me fuqi te instaluar 90 MGV i cili do te

22Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

balancoje prodhimin dhe shpërndarjen e energjisë në pjesën jugore te vendit përfshirë dhevetë komunën Qendër.Në perspektiven afatgjatë dhe në kuadër të një reforme të mundshme rajonalizimi, interesatekonomike të komunës Qendër harmonizohen me ato të bashkisë Vlorë dhe ndoshta tënjësive të tjera administrative të cilat shtrihen në gjirin e Vlorës.

Zhvillimi i turizmit është ndër burimet më të rëndësishme për zhvillimin ekonomik të rajonit.Në vizionin afatgjate, qarku Vlorë do të ketë krijuar bazat për një turizëm energjik dhe tëintegruar me mirëpërdorimin e burimeve e pasurive të rajonit, që gjeneron të ardhura, krijonpune, ofron zgjedhje dhe që njerëzit të jetojnë më mirë, krahas ruajtjes së vlerave të veçantatë mjedisit dhe historisë1.

Projekti për naftësjellësin rajonal AMBO

2 Strategjia e OZHM per qarkun Vlore.

Komuna Qendër e ka orientuar zhvillimin sipas principit të balancimit të rritjes sëqëndrueshme ekonomike me karakteristikat mjedisore ndërkufitare, duke pasur parasysh sëgjiri i Vlorës është përcaktuar tashmë si një zonë e veçantë ekonomike, ndërsa brenda tij,laguna e Nartës është përcaktuar si zonë e mbrojtur me një sipërfaqe të pasqyrës ujore prejafërsisht 42 km2.

Në këtë kontekst për administratën e komunës Qendër është e rëndësishme që tëpërcaktohen qartë, mbrohen, konservohen dhe të zhvillohen burimet turistike natyrore,kulturore dhe historike. Krahas kësaj, komuna Qendër planifikon të ndërmarrë studiminurbanistik të zonës përgjatë rrugës nacionale, si dhe të fshatrave që shfaqin më qartëpotencialin turistik si, Narta, Zvërneci, Panaja dhe Kanina. Studimet urbanistike do të

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

23

ndihmojnë që zhvillimi të vendoset nën kontroll dhe të konservohet toka për zhvillimin eekonomisë bujqësore.

Në këtë punë zhvilluese, komuna Qendër kupton se interesat e saj ndërthuren dhe për këtëqëllim është i nevojshëm bashkëpunimi me bashkinë Vlorë në fushën e shërbimeve publikedhe komerciale.

Demografia dhe parashikimi i popullsiseDemografia dhe parashikimi i popullsiseDemografia dhe parashikimi i popullsiseDemografia dhe parashikimi i popullsiseDemografia dhe parashikimi i popullsise

Disa prej fshatrave të Komunës Qendër njihen si vendbanime të lashta. Kanina njihet sivendbanim që prej mijëvjeçarit të fundit p.e.s, studimet arkeologjike tregojnë se nga shekulli iIV p.e.s ka qenë një qytezë e fortifikuar.

Komuna Qendër është ndër më të mëdhatë në vend. Ajo ka një popullsi prej rreth 18 200banorë të cilët jetojnë në 11 fshatra të shpërndarë në tabelën si me poshtë. Narta, Babica eMadhe dhe Kanina janë fshatrat më të mëdhenj në të cilët është përqendruar rreth 55% epopullsisë. Tabela në vijim tregon shpërndarjen e popullsisë sipas fshatrave në vitin 2008

Shpërndarja e Popullsisë-2008 Fshati Femra Meshkuj Gjithsej

Bestrovë 455 451 906

Babicë e Madhe 1860 2020 3880

Babicë e Vogel 371 385 756

Hoshtim 432 440 872

Kaninë 1012 1103 2115

Kërkovë 365 333 698

Nartë 2236 2033 4269

Sherrisht 692 593 1285

Panaja 633 644 1277

Xhyherrinë 479 485 964

Zvërnec 578 578 1156

Sazan 26 18 44

Komuna 9139 9083 18222

Në 18 vjetët e fundit popullsia e regjistruar në komunë është rritur me rreth 4500 banorëose me 33 % për një mesatare vjetore prej 5.5% në vit ndaj rritjes totale, që kryesisht idedikohet migrimit dhe me pak rritjes natyrale të popullsisë. Mbi bazën e kësaj rritjeje,popullsia e komunës në vitin 2020 parashikohet të jetë rreth 21 000 banorë. Tabela nëvijim tregon ndryshimin e popullsisë në vite dhe parashikimin për vitin 2020.

24Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Të dhënat i referohenregjistrit të gjendjescivile të komunës

Siç shihet dhe nga tabelat, lëvizja e popullsisë është e balancuar dhe se në të gjithë fshatrate komunës banojnë më shumë se 300 banorë pa përmendur fshatra me popullsi të lartë sinë Nartë, Babicë të Madhe, Kaninë. Kjo situatë krijon një mjedis të përshtatshëm për njëforcim të përgjithshëm të aktiviteteve ekonomike të këtyre fshatrave si dhe rrit kapacitetet etyre në aktivitete ekonomike tregtare dhe bujqësore.

Emigracioni në komunë vlerësohet në 37 %, një shifër e konsiderueshme emigrantëshkryesisht në Itali dhe Greqi të cilët luajnë një rol të rëndësishëm në ekonominë e familjevenëpërmjet dërgesave të tyre financiare. Ndonëse nuk ka të dhëna të sakta mbi sasinë e tëhyrave nga emigracioni, efekti ekonomik është i dukshëm nëpërmjet investimeve individualenë rritje.

Autoriteti dhe Institucionet

Komuna Qendër është krijuar në vitin 1992 mbas zgjedhjeve lokale të po këtij viti. Përparakëtyre zgjedhjeve, territori i fshatrave të cilat përbëjnë komunën Qendër kanë qenë tëgrupuara në NB Ullishte dhe kooperativën bujqësore Nartë-Panaja, dhe Kaninë Drashovicë,Sherishtë e cila përbën bazën edhe për ndarjen administrative të sotme. Autoritetivendimmarrës në komunë është këshilli i komunës i cili përbëhet nga 17 anëtarë të cilëtzgjidhen një herë në 4 vjet në kuadër të zgjedhjeve administrative vendore.

Autoriteti ekzekutiv është kryetari i komunës i cili zgjidhet në mënyrë të drejtpërdrejtë një herënë 4 vjet në të njëjtën periudhë në të cilën zgjidhet dhe këshilli në kuadër të zgjedhjeveadministrative vendore. Kryetari emëron personelin e administratës së komunës të cilët kanëpër detyrë të programojnë dhe ekzekutojnë buxhetin dhe menaxhojnë aktivitetet përekzekutimin e funksioneve ligjore. Komuna numëron një personel prej 34 nëpunësish të cilëtjanë të organizuar sipas skemës organizative si vijon:

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

25

Kryetari Komunes

Zyra e Finances (5)

Sekretari Keshillit te Komunes (1)

Urbanistika (3)

Zyra e Menaxhimit dhe Mbrojtjes se Tokes (4)

Zyra Gjendjes Civile 2 Persona

Sekretari Arshives, Pergj. Administrate (1)

Inspektoriati Mbrojtjes Pyjeve (3)

Tatim Taksa (4)

Pergjegjes Ujesjellesi dhe Sherbimesh (1)

Policia Komunare (2)

INUV (3)

Agjensia e Legalizimeve (2)

Pastruese (1)

Shofer (1)

Roje (1)

Zyra per Zhvillimin e Turizmit (2)

Skema organizative e administratës së komunës

Kryetari i komunës dhe 4 anëtarë të këshillit aderojnë në këshillin e qarkut me qendër nëVlorë i cili përfaqëson nivelin e dytë të pushtetit vendor dhe që ka në funksion harmonizimin ezhvillimit ndër njësitë vendore anëtare.

Rritja dhe Zhvillimi i Qëndrueshëm

Në këtë pjesë të Planit Strategjik për Zhvillimin e Turizmit janë sjellë në mënyrë të përmbledhurprofili i përgjithshëm i komunës në aspektin ekonomik, social e kulturor. Së pari, duke qenë

26Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

se në fokus të kësaj strategjie është zhvillimi i turizmit, analiza jonë është përqendruar nëevidentimin e burimeve natyrore, kulturore dhe historike të cilat përbëjnë potencialin e kësajkomune në drejtim të zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit. Një përmbledhje e profilitekonomik në tërësi dhe aspekteve të tjera pasojnë aspektin turistik të komunës.

Profili Turistik dhe Kulturor

Industria e turizmit ka njohur një rritje të qëndrueshme veçanërisht gjatë viteve të fundit. Ngapika të ndryshme kufitare të hyrjes në territorin e qarkut të Vlorës (kryesisht Porti i Vlorës dhePorti i Sarandës), vetëm për periudhën qershor - gusht 2008, evidentohet të kenë hyrë rreth150 000 turistë vendas dhe të huaj ose 26 % me shumë se një vit më parë, pa numëruarkëtu fluksin në rritje të turistëve vendas dhe të tjerë të huaj që kanë lëvizur këtu nga vise tëtjera të Shqipërisë.

Pamje nga plazhi Nartë - Zvërnec

Këta tregues janë të rëndësishëm për të evidentuar se në kuadrin rajonal, turizmi vlerësohetsi sektori kryesor për zhvillimin ekonomik të rajonit dhe si bazë për nxitjen e mjaft aktivitetevedhe iniciativave të tjera, krijimin e vendeve të punës dhe rritjen e mirëqenies për banorët asaj.

Si pjesë integrale e rajonit të gjirit të Vlorës, komuna Qendër ka një larmi pasurish natyrore,kulturore e historike dhe kushte shume të favorshme për zhvillimin e turizmit. Pozitagjeografike, shtrirja e konsiderueshme e vijës bregdetare me plazhet tërheqëse, natyrën e

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

27

Pamje e detit nga plazhi i Zvërnecit

Struktura e produkteve turistike ne komunën Qendër

Struktura e produkteve turistike aktuale në komunën Qendër është e larmishme. KomunaQendër përbën nder rastet specifike në vend me burimet e saj turistike të larmishme dhe njëkualiteti të veçantë. Në territorin e saj gjenden aktualisht të gjitha produktet turistike si:

· Turizmi i diellit dhe i plazhit;· Turizmi kulturor dhe historik; dhe· Turizmi i interesit të veçantë të tillë si turizmi rural, turizmi natyror (turizmi

aventurës dhe ekoturizmi)

Zhvillimi i turizmit në komunën Qendër synon të evidentojë të gjitha këto vlera dhe ti bëjë atotë arritshme dhe të prekshme nga një numër gjithnjë në rritje turistesh vendas dhe të huaj.

Turizmi i diellit dhe i plazhitKomuna Qendër ka një vijë bregdetare prej rreth 11 km me shtrirje juglindje –veriperëndim evendosur në skajin verior të gjirit të Vlorës në detin Adriatik. Përgjatë kësaj vije bregdetare

veçantë të lagunës së Nartës, pyjet e Zvërnecit, monumentet historike të lashtësisë janë endetë pashfrytëzuara dhe përbëjnë potencialin kryesor për zhvillimin e turizmit.

28Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

zhvillohen disa plazhe tërheqëse me rërë të bardhë dhe të pastër të cilët janë lehtësisht tëarritshëm dhe të shfrytëzueshëm. Ndër më të përmendurit:

- Plazhi i Nartës- Plazhi i Zvërnecit- Plazhi në Triport- Plazhi Porta Novo- Plazhi i Dajlnit

Të gjitha plazhet në vijën bregdetare të komunës Qendër ofrojnë një panoramë piktoresketë rrallë e cila plotësohet me pamjen e gjirit të Vlorës, ishullit të Sazanit dhe gadishullin eKaraburunit të cilin mbyllin këtë gji nga perëndimi dhe jug perëndimi.Turizmi i diellit dhe i plazhit zhvillohet kryesisht në formatin e turizmit ditor dhe me pak tëllojit bad & breakfast. Ndonëse vlerësohet që ky lloj turizmi të jetë shtuar vitet e fundit, nëkomunë nuk ka të dhëna të cilat të lejojnë të vlerësohet tendenca e zhvillimit të këtij lloji tëveçantë produkti turistik. Disa shtëpi të reja të cilat janë në procesin e ndërtimit dhe disarestorante funksionale, plazhet dhe burimet e tjera natyrore, të japin mundësinë të vlerësoshapriori potencialin për zhvillimin e këtij produkti turistik

Pamje e gadishullit të Karaburunit

Përgjatë zonës së plazheve të Zvërnecit shtrihet një pyll i dendur pishe me një sipërfaqe tëgjelbër prej rreth 237 ha 237 ha 237 ha 237 ha 237 ha i cili i izolon këto plazhe nga mjediset e tjera duke krijuar ishuj tëqetë dhe të pastër freskie dhe çlodhjeje.

Rruga që lidh Nartën dhe Zvërnecin me Vlorën e më tej drejt Orikumit e Llogorasë krijonmundësitë e një turizmi të larmishëm duke bërë të mundur që turistët të arrijnë dhe tëshijojnë edhe destinacione të tjera turistike. Në harkun kohor maksimal prej 1 ore, turistëtmund të arrijnë destinacione të tilla si Kalaja e Kaninës, Ujin e Ftohtë, plazhet e tjera nëgjirin e Vlorës, qytezën e lashtë të Orikumit, e deri në parkun Kombëtar të Llogorasë nëlartësinë 1000 m mbi nivelin e detit.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

29

Turizmi kulturor dhe historik

Në territorin e komunës Qendër ndodhen disa monumente të rëndësishme kulturore dhehistorike të lashtësisë dhe të ditëve të sotme të cilët i japin këtij vendi thellësinë historike të njëcivilizimi të zhvilluar që në lashtësi dhe që vazhdon në ditët tona.

KaninaKaninaKaninaKaninaKanina: Gjendet në jug-lindje të qytetit të Vlorës, në shpatin e malit Shashice. Ajodëshmohet si vendbanim qysh në mijëvjeçarin e fundit p.e.s. Nga gërmimet arkeologjike,thuhet se në shekullin IV p.e.s, Kanina ishte një qytet i fortifikuar, vendosur brenda kalasë metë njëjtin emër.

Kalaja e KaninësKalaja e KaninësKalaja e KaninësKalaja e KaninësKalaja e Kaninës. Kjo fortesë ka një sipërfaqe prej 3625 ha. Ajo ndodhet mbi një shkëmbdhe ka formën e një trekëndëshi. Muret e kësaj kalaje janë punuar me blloqe guri. Urindërtua nga Justiniani në shekullin e V-të. Në shek. e IX para Krishtit, ishte një qytet ifortifikuar me mure rrethues brenda të cilit ishte kështjella me këtë sipërfaqe dhe 18 kulla.Në brendësi të kështjellës janë zbuluar mbetje shtëpish, rrugica me gurë, depozita uji, etj.Është bërë rikonstruksion në shek.IX, XI, XII; XV; XVIII.

30Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Emri Kanina është përdorur për herë të parë në shek XI. Njoftimet mbi Kaninën dhe kalanëe saj ndeshen edhe në kohën e sundimit të perandorit Vasil II ( 976-1025 ). Në burimetbizantine të shek. XI, Kanina përmendet shpesh së bashku me Vlorën. Për shkak tëpozicionit të saj strategjik, ajo është kthyer në një fushë beteje të kohës. Në shënimet e AnnaKomnenes flitet gjatë për luftërat e babait të saj, perandorit Aleks dhe fuqizimin e kalasëkundër ushtrive normane. Edhe tek “Kënga e Rolandit” pasqyrohet kalaja e Kaninës dheluftërat kundër normanëve. Në vitin 1025 Kanina ndodhet në zotërimin e mbretit Karli IAnzhuin të Napolit. Pas zotërimit për një kohë të bizantëve, Kanina dhe kalaja e saj ishin nëduart e serbëve, nën zotërimin e despotit Joan Komneni. Më 1372 zot i Kaninës bëhetBalsha i II e më vonë, pas vrasjes së tij, në luftimet me osmanët, drejtimin e mori e veja dhe ebija, Rugjina. Në 1417, princesha Rugjina Balshaj e humbet Kaninën të cilën e morënturqit. Në 1460, për një periudhë të shkurtër kohe, ajo u çlirua nga patriotët Himariotë.

Në shek. XIV-XV Kanina ishte nën zotërimin e Gjergj Aranitit, i cili u vu në krye tëkryengritësve shqiptare në zonën qendrore jugore e juglindore të vendit kundër pushtuesveosmane.

Në shënimet e Evlija Çelebiut lexojmë se: “Mbi portën e perëndimit (të kalasë) këndohet pavështirësi ky mbishkrim: Sulltan Sulejmani ka meremetuar këtë fortesë “, që i përket viteve1531. Të parët thonë se janë pesë “kombet” që kanë punuar në këtë kështjellë: Ilirianët,Romanët, Bizantinët, Venecianët dhe Otomanët. Për kalanë e Kaninës kanë shkruar edhemjaft studiues të huaj si Liku, Hahni, E.Isamberti, Karl Paçi, F.Babinger, E.Durham, etj.

Manastiri i Zvërnecit.Manastiri i Zvërnecit.Manastiri i Zvërnecit.Manastiri i Zvërnecit.Manastiri i Zvërnecit. Manastiri i Shën Mërisë i ndërtuar mbi ishullin e Zvërnecit nëlagunën e Nartës është një destinacion i sigurtë turistik. Manastiri është ndërtuar nëshekullin e XIII-të. Kjo përbën arsyen kryesore të vizitës në ishullin e Zvërnecit. I dedikohetShën Mërisë, dhe ndodhet në qendër të ishullit, i rrethuar nga pemë të gjelbëruara. Ështëmonumenti më i rëndësishëm kulturor i zonës ku njerëzit e fesë Ortodokse, dhe jo vetëm,çdo vit festojnë në 15 Gusht ditëlindjen e Shën Mërisë. Banorët e zonës kalojnë aty natënjashtë, ndezin zjarre e këndojnë e kërcejnë deri vonë. Orkestra që është aty për të festuar,kalon natën bashkë me të rinjtë. Gjatë kësaj feste organizohen edhe Karnavalet e Nartës.Ata që duan të mos e humbin këtë rast janë të ftuar që të bëjnë gjithashtu një ditë plazh nëplazhet e zonës, veçanërisht atë të Triportit dhe të Portit të Ri.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

31

Kisha e Shën Mërisë, Zvërnec.Kisha e Shën Mërisë, Zvërnec.Kisha e Shën Mërisë, Zvërnec.Kisha e Shën Mërisë, Zvërnec.Kisha e Shën Mërisë, Zvërnec.Kjo ndërtesë është e stilit Bizantindhe është e mirëmbajtur. Aty kashume ikona dhe thesare artistike.

Objekte të tjera historike.Objekte të tjera historike.Objekte të tjera historike.Objekte të tjera historike.Objekte të tjera historike. Nëterritorin e komunës Qendërveçohen objekte të tjera historikedhe kulturore të cilat janëdestinacion turistik të tilla si, Kalajae Triportit dhe muri antik në det;Fari i Zvërnecit; Banesa e ShefikatBegajt në fshatin Kaninë; Banesa eKujtim Hamzës në fshatin Kaninë;Pusi i Kavalonës dhe Çezma eZvërnecit.

Turizmi i interesit te veçantë

Në territorin e komunës Qendër evidentohen një larmi e madhe destinacionesh të tjeraturistike me interes të veçantë për kategori të larmishme turistësh dhe vizitorësh. Burime tëshumta natyrore në fushën e turizmit të aventurës dhe ekoturizmit si dhe turizmit rural, nxisinkureshtjen dhe rrisin numrin e turistëve të cilët vizitojnë këto objekte nga të cilët ne do tëveçojmë:

NartaNartaNartaNartaNarta. Në veri të qytetit të Vlorës ndodhet laguna e Nartës, e cila është laguna e dytë përnga madhësia në Shqipëri, duke zënë një sipërfaqe prej 4.180 hektarë. Laguna e Nartës

32Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

përbën një eko–sistem të rëndësishëm natyror. Laguna e Nartës është e njohur në nivelndërkombëtar për shkak se përmbush kërkesat e Ramsar-it, me një numër shpendësh ujorme më tepër se 48700 lloje. Për tre lloje, zona pret 1% të numrit të përgjithshëm. Në dimër,me tepër se 23% e shpendëve ujor të Shqipërisë strehohen në këtë zonë. Në të gjenden 195lloje shpendësh, ndërsa kordoni që ndan lagunën nga deti është i mbuluar me pyjemesdhetare. Kjo është një pikë mjaft e mirë për observimin e shpendëve ujore si dhe përpeshkimin. Ujërat e lagunës janë të pasura me peshk, sidomos ngjala dhe levrek. Në jug tëlagunës ndodhet fshati i Nartës , i ngritur buzë ujërave të lagunës. I rrethuar nga kodra tëbuta të mbuluara me vreshta nga të cilat prodhohet një prej verërave artizanale me cilësoretë Shqipërisë. Kjo është një pikë e favorshme për turizmin e “tureve të verës”. Laguna mbylletme kepin e Triportit, i cili së bashku me kodrën e pyllëzuar përbën një kompleks natyror mjafttë bukur turistik. Krahas kësaj zbulimet në Triport kanë nxjerë gjurmët e një vendbanimi tëshek VII (B.C.)

Ishulli i Zvërnecit.Ishulli i Zvërnecit.Ishulli i Zvërnecit.Ishulli i Zvërnecit.Ishulli i Zvërnecit. I shpallur monument natyror, ishulli i Zvërnecit ndodhet në pjesën egjelbëruar të ishullit me një manastir të shek të XIV-të, i cili është një nga pasuritë me tëmëdha të zonës. Ai është pjesë e lagunës së Nartës dhe ka një sipërfaqe prej 7 ha. Të bien

në sy vlerat arkitekturore të shtëpive në fshat. Aktivitetet kryesore të banorëve këtu janëpeshkimi, vreshtaria dhe prodhimi i verës. Në veshjet e ruajtura prej banorëve të zonës qyshnga kohet e hershme, vihen re ngjyrat e shumta dhe stili i lartë estetik. Në qendër të fshatitka një kishë dhe një kullë me sahatin. Gjatë Pashkëve organizohen këtu Karnavalet në njëatmosfere të gëzueshme.

FFFFFalesat e Dajlanit. alesat e Dajlanit. alesat e Dajlanit. alesat e Dajlanit. alesat e Dajlanit. Falesat e Dajlanit janë masive shkëmbore te cilat bien thikë mbibregun e detit në afërsi të kepit të Dajlanit që ndan detin dhe lagunën e Nartës.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

33

Ishulli i Sazanit :Ishulli i Sazanit :Ishulli i Sazanit :Ishulli i Sazanit :Ishulli i Sazanit : Ishulli i Sazanit është Ishulli me i madh i Shqipërisë 5.5 km2. Përmendetpër herë të parë në shek VI para Krishtit nga Straboni me emrin Sason. Pas një periudhe tëgjatë nën sundimin e Venedikut, në shek XV,u pushtua nga Osmanët. Në fillim të Shek XIXbashkë me ishujt Jonianë u pushtua nga Anglia e cila më 1864 ia kaloi Greqisë. Gjatëluftës së I Botërore, kaloi nën varësinë e shtetit Italian deri me 1943. Me çlirimin eShqipërisë në 1944, u bë pjesë e territorit Shqiptar.

Sazani ndahet nga Karaburuni në ngushticën e Mezokanalit 4.8 km të gjerë. Gjiri me irëndësishëm është ai i Shën Kollit pranë të cilit ndodhen rrënojat e dy kishave ortodokse(Shën Mëria e Shën Kolli). Pika më e lartë e ishullit është 342 m.

TTTTTriporti:riporti:riporti:riporti:riporti: është një rrip toke në forme istmi që shtrihet për 8 km në veriperëndim të Vlorës,midis lagunës së Nartës në lindje dhe detit në perëndim. Relievi i këtij rripi toke krijohet ngakodrina te ulëta që shkojnë deri në 80 m. Në zona të tjera rripi i tokës është shumë i ulët

34Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

dhe përbëhet nga një rërë e hollë edhe e bardhë (zona e Kavalonës në lindje të Nartës). Nëtë kaluarën lidhja e lagunës së Nartës me detin realizohej nga tre hyrje nga të cilat sotfunksionon vetëm një. Në pjesën me të gjerë e më të lartë të Triportit gjendet fshati iZvërnecit, në pjesën jugore të së cilës që zgjatet drejt detit janë zbuluar mbetje te një portiantik.

PPPPProfili Ekonomikrofili Ekonomikrofili Ekonomikrofili Ekonomikrofili Ekonomik

Komuna Qendër është përgjithësisht një zonë rurale me burime të rëndësishme përzhvillimin e bujqësisë, pemëtarisë e blegtorisë. Vendi ka një strukturë ekonomike agrare. Si etillë ajo pasqyron te gjithë problematiken që mbart zhvillimi i këtij sektori në qarkun Vlorepor edhe në të gjithë vendin. Gati 80 % e familjeve cilësohen si fermerë me aktivitetekonomik bujqësor dhe blegtoral. Ndonëse të kufizuara vitet e fundit janë evidentuarzhvillimi i degëve te tjera të ekonomisë. Sot regjistrohen rreth 196 biznese kryesisht biznesi ivogël e më pak biznesi i madh.

Bujqësia. Bujqësia. Bujqësia. Bujqësia. Bujqësia. Në komunën Qendër ka rreth 5270 ha tokë bujqësore nga të cilat afërsisht80% janë mbi ujë dhe 20% nën ujë që sigurohet nga lumenjtë dhe 6 rezervuarë të ndërtuarpara viteve ’90. Pjesa tjetër e tokës i përket zërave 295 ha pyje dhe 2702 ha kullota të cilatpërbëjnë një burim të rëndësishëm zhvillimi.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

35

Pemëtaria dhe kryesisht ulliri është burimi kryesor mbi të cilin mbështeten aktualisht aktivitetbujqësore. Në komunë numërohen rreth 134 000 rrënjë ullinj nga të cilët 120 000 janëaktualisht në prodhim te kultivuara në një sipërfaqe prej 1573 ha nga totali prej 1928 haqë zë pemëtaria në përgjithësi. Ndonëse sektori vuan pasojat e organizmit të vogël,aktualisht në komunën Qendër ndjehet prodhimi gjithnjë në rritje i ullirit dhe vajit qëprodhohet prej tij si një faktor i rëndësishëm për ekonominë e familjeve fermere.

Te dhënat i referohen vitit 2007 për sipërfaqet ose rrënjë në përgjithësi

Peme frutore Ullinj Agrume Rrush Komuna ha rrënjë ha rrënjë ha rrënjë Ha Rrënjë

Totali 15 15 115 1 573 134 000 15 8 460 328 4 946

Nga bimët e arave dominon mbjellja e foragjereve të njoma për të cilat fermerët përdorinrreh 560 hektar toke arë, ndërsa më pak përdoret për të mbjellë drithëra dhe bimë të tjera sipatate, fasule etj.

Patate Fasule Foragjere Drithëra Perime Te tjera Gjithsej Komuna ha ha ha ha ha ha ha

Totali 14 38 560 142 177 931

Tabela më sipër jep në mënyrë të përmbledhur të dhënat disponibël për shpërndarjen ebimëve të arave sipas sipërfaqes si dhe atë totale të zënë me këto bimë.

Blegtoria.Blegtoria.Blegtoria.Blegtoria.Blegtoria. Komuna ka përjetuar një rritje te vazhdueshme të burimeve dhe produkteveblegtorale, ndër të cilat evidentohen rritja e vazhdueshme e dhenve dhe gjedhit krahasprodukteve të tyre. Të dhënat nga ky sektor deri në fund të vitit 2008 janë përmbledhur nëtabelën që vijon.

Te imta Komuna Dhen Te dhirta

Gjedhi Shpendët

Totali 14 000 2 515 821 5 586

Te dhënat janë shprehur në numër

Aktualisht nga te dhënat që rezultojnë prej komunës në vitin 2008, aktiviteti blegtoral nëkomunë prodhohen rreth 347 ton mish ose rreth 19 kg mish/fryme, dhe rreth 42 kgqumësht/për fryme. Te dhënat mbi produktet e tjera blegtorale janë përmbledhur në tabelënnë vijim.

36Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Delet Dhitë Lopët Shpendët Bletët

Derri

Komuna

Mish

Qumësht

Lesh

Mish

Qumësht

Mish

Qumesht

Mish

Veze

Mjaltë Mish

Totali 174 590 23 29 156 82 17 6.6 819 000

2.4 55

Te dhënat janë shprehur në ton dhe te dhënat për vezët janë në numër

Përveç se për konsumin vetjak familjet fermere në komunë prodhojnë dhe tregtojnëprodukte bujqësore dhe blegtorale edhe për tregun e rajonit, kryesisht qytetin e Vlorës dherrethinat e tij, ndërsa produktet e ullirit gjenden në të gjithë tregun e vendit.

Aktivitete te tjera ekonomikeAktivitete te tjera ekonomikeAktivitete te tjera ekonomikeAktivitete te tjera ekonomikeAktivitete te tjera ekonomike

Një numër i konsiderueshëm aktivitetesh të tjera ekonomike zhvillohen sot në territorin ekomunës, të cilat janë përqendruar kryesisht në zonat e ulëta dhe përgjatë rrugëskombëtare e cila lidh Vlorën me Tiranën.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

37

Nga të dhënat për vitin 2008 aktualisht në komunë ushtrojnë aktivitetin e tyre rreth 200biznese nga të cilat evidentohen të jenë të regjistruara si persona fizike rreth 140 të tilla, 36biznese te regjistruara si persona juridik dhe një pjesë shërbimesh ambulatore. Kryesisht atojanë biznese të vogla si njësi shërbimesh tregëtare, por ndër to evidentohen disa njësiprodhuese të vajit të ullirit, të pijeve alkoolike dhe të kultivimit të peshkut.

PPPPPrioritetet për Zhvillimin Ekonomikrioritetet për Zhvillimin Ekonomikrioritetet për Zhvillimin Ekonomikrioritetet për Zhvillimin Ekonomikrioritetet për Zhvillimin Ekonomik

Megjithë rritjen graduale të numrit të bizneseve private, sërish punësimi i popullsisëparaqitet i vështirë dhe në norma të ulëta. Diversifikimi i degëve të ekonomisë dheveçanërisht rritja e bizneseve te orientuara nga zhvillimi i turizmit mbeten sfida për tëardhmen e komunës dhe e komunitetit të saj.

Është evidente se dy komponentët më të rëndësishëm për zhvillimin e qëndrueshëmekonomik dhe rritjen e mirëqenies së popullsisë në komunën Qendër janë zhvillimi i turizmitdhe i bujqësisë, e veçanërisht i pemëtarisë kryesisht ulliri dhe vreshtat.

Zhvillimi i këtyre sektorëve mund të kryhet në disa drejtime strategjike :

(i) duke orientuar investimet publike në ato sektorë e drejtime të cilat do të lehtësoninzhvillimin e aktiviteteve në mbështetje të turizmit, krahas krijimit dhe rritjes sëinformacionit për evidentimin dhe shfrytëzimin e produkteve turistike; dhe

(ii) duke përkrahur a nxitur biznesin e vogël (Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme) tëshërbimeve turistike të tilla si turizmi ditor, lloji “bad & breakfast”, gjë që do tëmbështeste iniciativën dhe ekonominë e shumë familjeve. Në këtë aspekt krahaszhvillimit të turizmit, nxitja dhe dhënia prioritet aktiviteteve të kultivimit të ullirit dhepërpunimit të produkteve bujqësore e blegtorale mund të përbëjë orientiminstrategjik për zhvillimin e ekonomisë;

(iii) nxitja dhe krijimi i klimës së favorshme për investimet private të huaja dhe vendasepër shfrytëzimin e vlerave natyrore dhe turistike, do të konsiderohej si një rrugëefektive për të ulur papunësinë dhe përmirësuar mirëqenien e banorëve të komunës.

38Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Mjedisi, Infrastruktura dhe Shërbimet PMjedisi, Infrastruktura dhe Shërbimet PMjedisi, Infrastruktura dhe Shërbimet PMjedisi, Infrastruktura dhe Shërbimet PMjedisi, Infrastruktura dhe Shërbimet Publikeublikeublikeublikeublike

Burimet Natyrore

Në territorin e komunës Qendër gjenden një larmi burimesh natyrore shfrytëzimi meeficiencë i të cilave lejon një zhvillim ekonomik të diversifikuar në shumë degë të ndryshme.Tabela në vijim inventarizon burimet kryesore natyrore, të cilat përbëjnë bazën për zhvillimine drejtimeve strategjike ekonomike.

Emërtimi Njësia Sasia në shfrytëzim Vije Bregdetare Km 10.5 Lumenj Km 4 Liqene - Rezervuare Ha 164.5 6 rezervuare Laguna Ha 3100 Toke bujqësore Ha 5270 Pyje Ha 295 Kullota Ha 2702 Troje te tjera Ha 47 Parqe, hapësira të gjelbra

Ha -

Toka te pafrytshme

Ha 438

Sipas drejtimeve te zhvillimit dhe sektorëve ekonomike, vija bregdetare, toka dhe lagunakrahas rezervave të tjera do të jenë në të ardhmen subjekt i shfrytëzimit të intensifikuar, dukekonservuar dhe mbrojtur njëherazi vlerat mjedisore.

Mjedisi i shëndetshëm

Si pjesë e ekosistemit të gjirit të Vlorës dhe pozicionit të veçantë gjeografik e burimeve tëshumëllojshme natyrore, komuna Qendër ka si çështje kryesore mjedisore menaxhimin ekujdesshëm të potencialit kryesor për zhvillim, atë të pjesës së bregut të detit dhe të lagunëssë Nartës që ndodhen nën administrimin territorial të komunës.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

39

Problemet kryesore në këtë drejtim lidhen me ruajtjen nga ndotja të këtyre burimeve përshkak të veprimtarisë së njeriut por edhe nga zhvillimet industriale. Një tjetër rezik mjedisorështë edhe zhvillimi i ndërtimeve informale të pakontrolluara të cilat krahas ndotjes sëmjedisit ujor shkaktojnë dhe dëme të konsiderueshme në humbjen e vlerës së tokës dheburimeve te tjera.

Planifikimi urban

Aktualisht komuna nuk ka plane urbane te azhornuara për zhvillimin e rregulluar dhemenaxhimin eficient të tokës. Ndonëse planifikimi urban dhe menaxhimi i tokës janëfunksion i qeverisjes vendore që nga 1 janari i vitit 20011, që prej asaj kohe nuk është bërëshumë për të bërë të mundur zhvillimin mbi bazën e planifikimit urban modern dhe kësisojminimizimin e ndërtimeve informale në zonat me interes zhvillimin e turizmit dhe bujqësisë.

3 Ligji 8652, date 31.07.2000, “per organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore”

40Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

41

Shumë ndërtime rezidenciale dhe industriale informale janë vendosur në të dy anët e rrugëskombëtare. Po ashtu ndërtime informale janë zhvilluar edhe në zonat me potencial zhvillimine turizmit si në Nartë, Zvërnec e Kaninë. Fshatrat e tjera, ku tipike është Babica e Madhevuajnë mospërputhjen e dinamikës së zhvillimit me kufijtë e vjetër të ndërtimit (vija e verdhe efshatrave) të cilat janë vendosur përpara viteve ’90 në kushtet e ekonomisë së centralizuardhe të pronësisë së shtetit mbi tokën

Ndërkohë qarku i Vlorës ka ndërmarrë iniciativën për hartimin e planit hapësinor rajonal.Komuna Qendër duhet të përfitojë nga kjo mundësi për ti dhënë prioritet veprimeve te cilatdo të bëjnë të mundur hartimin e planeve për zhvillimin urban.

Komuna do të fillojë menjëherë procedurat për hartimin e një Plani të PërgjithshëmRregullues, i cili duhet të përcaktojë fillimisht vijën e verdhe të fshatrave si dhe zonat mepërparësi ndërtimin e instalimeve turistike dhe kondicionet urbanistike (si resorte, fshatraturistike dhe infrastrukturë) veçanërisht të atyre me potencial zhvillimin e turizmit.

Sistemi Rrugor

Si pasojë e trashëgimit të një rrjeti rrugor të varfër e të cunguar dhe në kushte jo të mirafizike, si dhe pamjaftueshmërisë së fondeve në vite për investimet e reja dhe mirëmbajtjenpreventive, infrastruktura rrugore, si në akset kombëtare ashtu dhe në arteriet kryesore qëlidhin këto akse me destinacionet turistike dhe fshatrat, le për të dëshiruar në komunënQendër.

Tabela në vijim evidenton inventarin dhe gjendjen fizike të rrugëve në komunën Qendër

Fshatrat Km rruge E asfaltuar (km) E paasfaltuar (km)

Kaninë 22.5 10.0 12.5 Nartë 8.2 3.2 5.0 Zvërnec 9.7 1.0 8.7 Panaja 1.5 1.0 0.5 Oshtimë 4 1.6 2.4 Kërkovë 2.0 2.0 0.0 Bestrovë 4.4 2.9 1.5 Babicë e Vogël 3.6 2.0 1.6 Babicë e Madhe 5.4 0.4 5.0 Xhyherinë 8.1 2.0 6.1 Totali i rrjetit rrugor

72.4 26.1 46.3

42Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Nga të dhënat në këtë tabelë rezulton se 64% e rrugëve të komunës janë të paasfaltuarandërkohë që edhe pjesa e rrugëve të asfaltuara kanë nevojë për investime në mënyrë që tëvijnë në standarde bashkëkohore dhe për mirëmbajtje preventive që të sigurojnë funksionimtë vazhdueshëm.

Megjithatë, zhvillimet e tre viteve të fundit japin shpresë për një përmirësim tëkonsiderueshëm të kësaj gjendje. Zhvillimi i infrastrukturës rrugore është në fokus dhepërbën prioritetin kryesor për komunën krahas përmirësimit të infrastrukturave të tjera. Nëplanin e investimeve për vitin 2007 – 2009 zëri rikonstruksion rrugësh është llogaritur nëvlerën 67.073 milion lekë ose 59 % e të gjithë planit për investime për këtë 3 vjeçar.

Prioritetet kryesore të komunës gjatë 3 viteve të ardhshme do të jenë përfundimi irikonstruksionit të aksit kryesor rrugor nga qendra e komunës deri në kufi me komunën eNovoselës, e gjatë rreth 17 km. Kjo rrugë lidh qendrën me fshatrat e Nartës, Zvërnecit dhebën funksional e të shfrytëzueshëm të gjitha plazhet dhe lagunën e Nartës.:

- Nartë – Zvërnec me vlerën 125.7 milion Leke- Sheshi i fshatit Zvërnec me vlerën 3.0 milion Leke- Nartë – segmenti 2 urat me vlerë 24.0 milion Leke- Sode – Zvërnec – Dajlan me vlerë 30.0 milion Leke

Për këtë qëllim komuna duhet të mobilizojë një fond total prej rreth 182.7 million Lekë ose1.46 million Euro nga buxheti i vet, grantet e qeverisë dhe donacione të tjera.

Përfundimi i autostradës Fier – Vlorë në 2 vitet e ardhshme, krahas dhe ndërtimi i këtyreakseve rrugore do të bejë më të arritshme dhe të shfrytëzueshme burimet turistike që ofrojnëbregu i detit dhe laguna e Nartës.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

43

Furnizimi me Ujë të Pijshëm

Sistemi i furnizimit me ujë dhe ikanalizimeve të ujrave të zeza gjithashtuështë një problematike e rëndësishmedhe njëherazi prioritet i komunës. Kushtetaktuale të infrastrukturës dhe shërbimitjanë në nivele të ulëta. Aktualisht vetëmfshati Nartë siguron nga sistemi iujësjellësit të Vlorës një furnizim prej 24 orë në ditë, ndërsa pjesa tjetër arrin të ketë vetëm njëmesatare prej 1 deri në 2 orë furnizimi me ujë në ditë. Gjithashtu fshatrat e Kaninës dheZvërnecit marrin ujë nga sistemi i Vlorës por sasia e furnizuar nuk është e mjaftueshme veçsepër 1 deri në 2 orë në ditë. Në nivel komune, nga 4465 familje vetem 35% janë të lidhurame një sistem të furnizmit me ujë ndërsa 65% e tyre nuk kanë një të tillë dhe e sigurojnë ujinindividualisht kryesisht nëpërmjet puseve familjare ose burimeve të vogla natyrore.

Shpërndarja e shërbimit të furnizimit me ujë dhe kanalizimeve

4 Plazhet dhe destinacionet e tjera turistike si manastiri i Zvernecit dhe kalaja e Kanines nukkane furnizim me uje dhe sherbime te tjera.5 Te gjithe sistemet e ujesjellsave ne komune jane me ngritje mekanike. Rrjetet e ujesjellesitne fshatrat e Nartes dhe Zvernecit jane pjese dhe adimistrohen nga Ndermarrja eUjesjelels dhe Kanalizime Vlore6 GS- Gropa Septike7 Ne Kerkove investimi nuk ka perfunduar dhe aktualisht asnje familje nuk furnizohet meuje nga rrjeti. Furnzimi aktual behet individualisht. Me kete system eshte i lidhur edhe fshatiBestrove, per rrjedhoje nuk ka akoma furnizim te sigurte.8 Pervec familjeve që furnizohen nga rrjeti, pjesa tjeter e familjeve ne Sherishte, Xhyherindhe Babice e Vogel kane puse individuale dhe sigurojne furnizim te vazhdueshem me uje.

Fshati/ destinacioni turistik4

Të dhëna mbi rrjetin e Ujësjellës dhe KUZ në komunën Qendër

Popullsia

Popullsia (nr, familjeve) shërbyer me Ujë

Popullsia (nr, familjeve) shërbyer me Kan.

Vazhdueshmëria e Shërbimit me ujësjellës (ore/dite)

Ujësjellës5 Kanalizime Nartë GS 500 24 ore Zvërnec 8 km GS 50 2 ore Babicë e madhe

5.4 km 2000 500 1500 1 ore

Babicë e Vogël

3.4 km 350 m 750 60 40 1ore

Xhyherina 3.7 km GS7 60 2 ore Kërkove6 6.3 km GS 150 0 ore Panaja 1,9 km GS 200 1 ore Oshtime 4.7 GS 150 1 ore Kanina 5 km GS Bestrove Nuk ka GS Sherishte8 2.2 km GS 70 2 ore

44Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Sistemi i kanalizimeve të ujërave të zeza në rang komunë dominohet nga gropat septike. nëfshatin Babicë e Madhe nga 1300 familje vetëm 450 përfitojnë nga rrjeti i kanalizimeve tëujërave të zeza. Gjithashtu dhe në Babicë të Vogël rreth 450 familje janë pjesë e sistemit tëkanalizimeve të ujërave të zeza. në Bestrovë numri i familjeve që janë në sistemin ekanalizimeve të ujërave të zeza është afërsisht 50. Pjesa tjetër e gjithë fshatrave të komunëse ka zgjidhur këtë shërbim përmes të ashtuquajturave gropa septike të cilat në vetvete nukpërbëjnë tjetër veç gropa të thjeshta pa ndonjë teknologji të veçantë për trajtimin e ujëravetë zeza veçse infiltrimin natyral të tyre. Ndërkohë komuna nuk siguron asnjë shërbim përlargimin e mbeturinave të thata të ujërave të zeza të cilat thjesht depozitohen në këto gropa.

Në planet e afërta të komunës parashikohen disa investime të cilat do të adresojnë këtëproblem në fshatrat më problematike të Kerkovës dhe Bestrovës, por këto plane nukparashikojnë një impenjim të rëndësishëm i cili të jetë i orientuar nga aspektet ekonomike tëzhvillimit të turizmit. Në planin e investimeve për vitet 2007 – 2009 komuna parashikontetë investojë në ketë sektor rreth 17.5 milion Leke nga të ardhurat e veta dhe grante tëndryshme, ndërsa ndërtimi i sistemeve në Kaninë dhe Babicë e Madhe me vlerat respektive22 milion Leke dhe 44 milion Leke nuk përfshihen në ketë plan.

Shërbimi i furnizimit me ujë dhekanalizimeve implikohet edhe ngastruktura institucionale e paqarte,pasi një pjesë e sistemeveadministrohen nga komuna, ndërsanjë pjesë tjetër nga Sh.a UjësjellësKanalizime Vlorë.

Por, komuna ka në plan që tëndërmarrë një vlerësim total tësituatës së furnizimit me ujë dhekanalizimeve dhe të hartoje një planstrategjik afat mesëm që në një harkkohor 5 vjeçar të ketë siguruar

Rrjet Kanalizimi

Gropa Septike

furnizimin me ujë 24 ore dhe mbledhjen, largimin dhe trajtimin e ujërave të zeza në të gjithëfshatrat e zonës bregdetare dhe objektet turistike që lidhen me ketë zone.

Furnizimi me energji

Në Babicen e Madhe është ndërtuar dhe është vënë në funksionim nënstacioni i ri i cili ështëi lidhur me nënstacionin e Xhyherinës nga ku dhe furnizohen Babica e Madhe, BabicaVogël, Xhyherinë, Sherishtë. Fshatrat e tjerë si: Kanina furnizohet nga rrjeti i qytetit Vlore;Panaja, Hoshtime, Kerkove, Bestrovë furnizohen me energji nga nënstacioni i Novoselës.

Pothuaj se të gjitha familjet dhe aktivitetet ekonomike marrin furnizim me energji elektrikenga rrjeti 400 kv. Përgjithësisht furnizimi është i cilësisë mesatare deri të dobët për efekt tëtensionit të ulet kryesisht në fshatrat periferike dhe në zonat periferike brenda fshatrave.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

45

Vazhdueshmëria e shërbimit ndikohet kryesisht nga grafiku i furnizimit me energji ngaOSSH.

Grumbullimi dhe Depozitimi i Mbeturinave

Komuna Qendër angazhon një buxhet vjetor prej afro 2.0 milion Leke në vit (2008) përmbledhjen dhe depozitimin e rreth 3350 ton mbeturina urbane në vit dhe pastrimin e rreth50 000 m2 rruge e sheshe në fshatra. Ky shërbim realizohet nga një operator privat nëkontratë me komunën. në një kontratë të veçantë komuna paguan për pastrimin e plazhevedhe të zonave përreth një here në vit në fillim të sezonit turistik.

Mbeturinat grumbullohen në pika të hapura dhe në kushte të papërshtatshme. Mbulimi ishërbimit nuk është i mjaftueshëm përsa i përket frekuencës, sasisë dhe mbulimit. Komunanuk aplikon një tarifë për këtë shërbim, për rrjedhoje mungojnë të ardhurat dhe mundësiapër ta përmirësuar atë. Depozitimi bëhet në kushte të papërshtatshme, pa trajtim, në njëvend që i shërben njëkohësisht edhe Bashkisë Vlorë.

Në objektivat e komunës zë një vend të veçantë riorganizimi i këtij shërbimi, veçanërisht nëzonat turistike dhe plazhet e komunës. Për të arritur një nivel optimal të këtij shërbimivlerësohet prioritare shtimi i numrit të pikave të grumbullimit futja në përdorim e kazanëve,ndërgjegjësimi i banorëve, aplikimi i tarifës së shërbimit dhe rritja e frekuencës së pastrimit tëplazheve dhe përreth objekteve të tjera turistike.

Telekomunikacioni dhe Teknologjia Informuese

Komuna ka rrjet të telefonisë fikse SABATEL dhe është i shpërndarë në fshatrat: Panaja,Hoshtimë, Nartë, Babicë e Madhe, Babicë e Vogël, Kaninë, Sherishtë me gjithsej 1200abonentë.

Mbulimi i rrjetit të telefonisë celulare dhe fikseFshati Mbulimi me

telefoni celulare

Familje me telefoni

fikse Bestrovë I plote Nuk ka

Babicë e Madhe I plote SABATEL Babicë e Vogël I plote SABATEL

Hoshtimë I plote SABATEL Kanine I plote SABATEL

Kerkovë I plote SABATEL Narte I plote SABATEL

Sherrisht I plote SABATEL Panaja I plote

Xhyherrinë I plote Nuk ka Zvërnec I plote Nuk ka

46Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Të gjitha fshatrat e komunës mbulohen nga shërbimi postar i cili sigurohet nga kompaniashtetërore Posta sh.a.

Zhvillimi social

Zhvillimi social në komunën Qendër bazohet në mundësinë e banoreve të saj për të krijuartë ardhura dhe zënies me punë. Ndonëse nuk ka të dhëna për papunësinë dhe të ardhuratpër familjet e komunës Qendër, të dhënat më të fundit tregojnë se numri i familjeve qëtrajtohen me skemën kombëtare të Ndihmës Ekonomike është i ulët. Kjo vjen kryesisht nganumri i madh i familjeve me tokë (shiko tabelën në vijim). Popullsia aktive në komunëllogaritet të jetë rreth 4100 banorë prej të cilëve rezultojnë të jenë të punësuar rreth 3560ose 86%. Prej këtyre, pjesa me e madhe ose rreth 3208 persona punojnë në bujqësi dheaktivitete që lidhen me këtë degë të ekonomisë.

Komuna Numri i Pensionisteve

Numri I familjeve me asistence sociale

Të punësuar në sektorin publik

Të punësuar në sektorin privat të shërbimeve

Të punësuar në ferme

Familje pa toke

Familje me toke

Totali 1242 8 202 150 3208 700 4020

Në komunë marrin pension 1242 banorë ose rreth 7% e popullsisë. Një pjesë të mirë të tëardhurave banorët e komunës i krijojnë nga emigracioni i cili për komunën llogaritet nënivelin 37 %.

Arsimi

Në komunë aktualisht operojnë 10 shkolla 9 vjeçare ku mësojnë 1156 nxënës dhe japinmësim 92 arsimtare. Në komuna ka dhe 10 kopshte për fëmijë, 8 prej të cilave gjenden tëinkorporuara në ndërtesat e shkollave dhe 2 kopshte në ndërtesa të veçanta. Në kopshteshërbehen 275 fëmijë nga 14 edukatorë të punësuar me kohë të plotë.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

47

Shërbimi Shëndetësor

Përsa i përket kujdesit shëndetësor, brenda kufijve administrative të komunës Qendërrealizohet nëpërmjet 2 qendrave shëndetësore në Nartë dhe Sherishtë, 10 ambulancave nëtë cilat operojnë gjithashtu 12 njësi të shërbimit konsultor për gruan. Popullsia e komunës emerr shërbimin shëndetësor nga një ekip i cili përbëhet nga 7 mjeke dhe 23 infermiere.Shërbimet janë të kufizuara si pasojë e mungesës së medikamenteve dhe mjeteve. Një pjesëtë shërbimeve, veçanërisht atë spitalor, banorët e komunës e gjejnë kryesisht në qytetin eVlorës

Mundësia e komunës për të përmirësuar gjendjen është e vogël pasi planifikimi dheekzekutimi i investimeve dhe i fondeve administrative bëhet nga Ministria e Shëndetit Publik.

48Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Burimet financiare të komunësBurimet financiare të komunësBurimet financiare të komunësBurimet financiare të komunësBurimet financiare të komunës

Të ardhurat e komunës Qendër

TË ARDHURAT SIPAS BURIMEVE TË

FINANCIMIT

Komuna Qendër

TË ARDHURAT Fakt 2007 Plan 2008 Plan 2009 1 Taksa Lokale - 17,385 19,267

Taksa e Pasurisë - 11,270 13,500

A. Mbi ndërtesat 1,270 2,500

B. Mbi token bujqësore 10,000 11,000

Taksa e Biznesit të Vogël 3,600 3,500

Taksa e ndikimit të ndërt. mbi infrast,leg.. 2,050 2,100

Taksë fjetje hotel

Taksë për zënien e hapësirave publike 420 150

Taksë tabele 45 17

Taksa të Përkohshme nga këshilli

2 Tarifa Lokale, nga të cilat: - 6,916 6,110

Tarifë Pastrimi 900 2,000

Tarifë ndriçimi rrugor

Tarifë regjistrimi aktiviteti 1,600 1,000

Tarifë gjelbërimi

Tarifë Parkimi

Tarifë uji 1,200 1,000

Tarifë për licencim automjetesh taksi,cert. 1,500 500

Tarifë leje banimi 36 30

Tarifë Vendime gjyqësore 30 30

Tarifa shërbime adminis.(tender,arkiv,,gj.civil.etj) 900 850

Tarifë gjuetie

Të tjera nga instit. vartësisë 750 700

3 Të Ardhura Jo-tatimore(shitje, qera etj) 950 1,100

4 Gjoba dhe Sekuestrime - -

5 Dhurata dhe Sponsorizime (Donator) - -

A Shuma I (të ardhura veta 1+2+3+4+5+6) - 25,251 26,477

6 Taksa (pjesëmarrës shteti) 1,220 590

7 Transferta e pakushtëzuar A 33,217 39,144

8 Transferta e pakushtëzuar B 5,273

B Shuma II (burime qendrore( 6+7+8 ) - 39,710 39,734

Gjithsej (A+B) - 64,961 66,211

C Të trashëguar nga viti i kaluar 13,849 25,883

TOTALI TË ARDHURA (B+C) 66,800 78,810 92,094

Duke ju referuar tabelës së mësipërme vihet re që nga viti 2007, 2008 dhe siç ështëtreguar në vitin 2009 kemi një rritje të të ardhurave të komunës Qendër. Ketë mund tashohim të paraqitur dhe në grafikun i cili shpreh në vlera rritjen e të ardhurave në total përkomunën Qendër, ku përfshihen të ardhurat të cilat sigurohen nga vetë komuna si dhe tëardhurat që burojnë nga grantet e qeverisë qendrore nëpërmjet buxhetit të shtetit:

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

49

V.2007 V.2008 V.2009 Të ardhura 66800 78810 92094

66800

78810

92094

V.2007 V.2008 V.2009

Totali i te ardhurave te veta

Gjithashtu nëse do shohim burimin kryesor të të ardhurave të veta të komunës Qendër, siçparaqitet dhe në grafikun e mëposhtëm, pjesa me e madhe vjen nga mbledhja e taksave.

V.2007 V.2008 V.2009 Totali 0 25251 26477Nga taksat 0 17385 19267Nga tarifat 0 6916 6110Jo tatimore 0 950 1100

025251

26477

017385

19267

06916

6110

09501100

Totali

Nga taksat

Nga tarifat

Jo tatimore

Te ardhura qe i siguron vete KomunaV.2007 V.2008 V.2009

50Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Siç është evidentuar në grafikun me poshtë, vihet re se pjesa me e madhe e të ardhuravenga granti i qeverisë qendrore nëpërmjet buxhetit të shtetit është nga transferta epakushtëzuar:

V.2007 V.2008 V.2009 Totali 0 39710 39734T.pakushtezuar 0 33217 39144Taksa ndara 0 1220 590

000

3971033217

1220

3973439144

590

V.2007

V.2008

V.2009

Burimet QendroreTotali T.pakushtezuar Taksa ndara

Shpenzimet e Komunës Qendër

Komuna Qendër

SHPENZIMET Fakt 2007 Fakt 2008 Plan 2009

1 Administrata + Këshilli 22,887 29,720

2 Ujësjellësi 10,028 10,185 3 Mirëmbajtje rruge 32,615 40,549 4 Pastrim +shërbime 3,700 3,500 5 Arsimi 1,280 1,240 6 Shëndetësia 7 Bujqësia 3,000 3,000 8 Kultura 300 500 9 Supervizim-kolaudim 1,000

10 Projektim 1,450 11 Fond Rezerve 1,550 2,000 10 Garanci,tjera 1,000 1,400 GJITHSEJ - 78,810 92,094

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

51

Në grafikun e mëposhtëm shihet nga viti 2007 deri me 2009 niveli i shpenzimeve i ciligjithashtu vjen në rritje.

V.2007 V.2008 V.2009 Shpenzime 0 78810 92094

Nëse do shikonim në forme strukturore shpenzimet e komunës Qendër, siç dhe paraqitet nëgrafikun e mëposhtëm, pjesa me e madhe e shpenzimeve shkojnë për mirëmbajtjen errugëve, duke u pasuar nga shpenzimet administrative dhe me pas për shërbime.

V.2007 V.2008 V.2009 Administrata - 22,887 29,720

Mirëmbajtje rruge - 34,065 40,549 Shërbime - 14,728 13,685

Arsim,kulture,bujqësi - 4,580 4,740 Të tjera - 2,550 3,400

- 78810 92,094

Struktura e shpenzimeve viti 2009

32%

44%

15%

5%4%

Administrata Mirembajtje rruge

Sherbime Arsim,kulture,bujqesi

Te tjera

Nëse do i referohemi të dhënave nga zëri i shpenzimeve për vitin 2009, në gjithë strukturëne shpenzimeve të komunës, pjesa e shpenzimeve për investime zë rreth 39,9% të totalit:

V.2009 Totali 92,094

Investime 36,800

52Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

92,094

36,800

Totali Investime

Investimet ne totalin e shpenzimeve

2009

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

53

Kapitulli i tretë

ZHVILLIMI I TURIZMITZHVILLIMI I TURIZMITZHVILLIMI I TURIZMITZHVILLIMI I TURIZMITZHVILLIMI I TURIZMITNË KOMUNËN QENDËRNË KOMUNËN QENDËRNË KOMUNËN QENDËRNË KOMUNËN QENDËRNË KOMUNËN QENDËR

54Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Analiza Analiza Analiza Analiza Analiza SWOSWOSWOSWOSWOTTTTT

Me pjesëmarrje të Komitetit për Hartimin e PSZHT dhe prej disa ore diskutimesh, u realizuaanaliza SWOT – Fuqitë (Potenciali), Dobësitë, Mundësitë dhe Sfidat për zhvillimin e turizmitnë komunën qendër.

Kjo analize krijoi mundësi për të gjithë anëtarët e Komitetit që të jepnin mendimet dheopinionet e tyre për çfarë shkon mire në komunë dhe çfarë nuk shkon siç duhet, çfarëduhet të bëjmë dhe ku duhet të shkojmë. Gjithashtu u identifikuan potenciali dhemundësitë që ka komuna Qendër për ti shfrytëzuar dhe transformuar në fuqi të sajat sidhe rreziqet që duhet të shmangen në mënyrë që mos jenë pengesë e zhvillimit tëqëndrueshëm të turizmit por dhe me gjere, të ekonomisë dhe mirëqenies për komunitetin ekomunës, duke pasur në vëmendje ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit.

Pjesë e analizës SWOT është edhe organizimi dhe ekzekutimi i takimit me grupin efokusimit i cili solli në një tryeze diskutimi aktore të tjerë të jashtëm të cilët përfaqësojnëbiznesin dhe shoqërinë civile që ushtron aktivitetin e saj në komunën Qendër. Anëtarët eKomitetit për hartimin e PSZHT me përkushtim dhe produktivitet diskutuan dhe i dhanëpërgjigje pyetjeve të tilla si :

- Çfarë do të veçonit si burimet me të rëndësishme për zhvillimin e turizmit nëkomunën tuaj?

- Çfarë mundësish shikoni për zhvillimin e turizmit në komunën tuaj?- Cilat janë vështirësitë që has biznesi në zhvillimin e turizmit?- Cilat duhet të jenë drejtimet kryesore për zhvillimin e turizmit? Evidentoni

projektet prioritare.- Kush është roli dhe kontributi juaj në ketë drejtim?- Kush është roli i komunës në ketë drejtim?- Si është gjendja e pronësisë në komune, veçanërisht në zonat me përparësi

zhvillimin e turizmit?

Mbi bazën e analizës SWOT, Komiteti për hartimin e PSZHT formuloi vizionin epërgjithshëm, qëllimet e zhvillimit për periudhën që do të mbuloje ky plan strategjik si dheobjektivat që do të realizohen me zbatimin e këtij plani.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

55

Fuqite – Mundesite – Dobesite – Kercenimet

Fuqite

Mundës

itë

1.

Pozi

ta G

jeog

rafik

e-Ve

ndnd

odhj

a në

rapo

rt m

e de

tin, l

artë

sia,

la

guna

, fau

na, f

lora

, pyl

li pë

rgja

të b

regu

t Nar

te-Z

vërn

ec

2.

Afë

rsia

me

qyte

tin e

Vlo

rës

3.

Pote

ncia

li nj

erëz

or, k

ultu

ra d

he n

ivel

i i a

rsim

imit

si a

i i s

tafit

të

kom

unës

ash

tu d

he a

i i k

omun

itetit

4.

Ku

shte

të fa

vors

hme

për t

uriz

min

rura

l, ku

ltura

t dhe

pro

dukt

et e

la

gunë

s 5.

O

bjek

tet k

ultu

rore

, his

torik

e dh

e ar

keol

ogjik

e

Vend

bani

mi i

Tre

porte

ve

Ka

laja

e K

anin

ës-sh

ek. I

V p.

e.s

Ki

sha

e N

artë

s-viti

180

8

Kish

a e

Shën

Dhi

mitr

it-N

arte

Man

astir

i i Z

vërn

ecit-

shek

.12

Sh

tëpi

trad

icio

nale

në

Kani

ne

6.

Akt

ivite

tet k

ultu

rore

Karn

aval

et e

Nar

tës-n

ë m

uajin

pril

l

Pele

grin

azhi

i Sh

ën M

ëris

ë- 1

5 gu

sht

7.

Plaz

het e

kom

unës

, 10.

5 km

vije

bre

gdet

are

8.

Lartë

sitë

për

zhv

illim

in e

aer

onau

tikës

në

Shus

hicë

9.

Pr

odhi

met

ven

dase

të d

etit

dhe

tokë

s-pes

hku,

vaj

i i u

llirit

, m

jalti

, ver

a, e

tj.

10. M

arrë

dhën

iet e

kom

unite

tit d

he d

iver

site

ti re

ligjio

z

1.

Nxi

tja e

rritj

es s

ë pr

oduk

teve

ven

dase

të a

grik

ultu

rës

dhe

agro

bizn

esit

Pë

rpun

imi i

rrus

hit d

he p

rodu

ktev

e të

tjer

a bu

jqës

ore

2.

Ndë

rtim

i i a

utos

tradë

s Fi

er –

Vlo

re

Kr

yerja

e n

jë m

aste

rpla

ni z

hvill

imi p

ër k

etë

korr

idor

3.

Rr

itja

e ka

paci

tete

ve p

ër p

ërm

irësi

min

e s

hërb

imev

e 4.

Pa

rtner

iteti

për p

rom

ovim

in e

pot

enci

alit

turis

tik d

he

koor

dini

mi m

e in

stitu

cion

e të

tjer

a që

ope

rojn

ë në

ket

ë fu

she

5.

Tran

sfer

imi i

ase

teve

në

pron

ësi t

ë ko

mun

ës p

ër të

nxi

tur

Partn

erite

tin P

ublik

Priv

at

6.

Shfry

tëzi

mi i

fina

ncim

eve

nga

emig

raci

oni

7.

Proj

ekti

i Ban

kës

Botë

rore

Wet

Land

për

ruaj

tjen

e la

guna

ve

8.

Zgja

tja e

sez

onit

turis

tik

9.

Mat

eria

le q

ë m

und

të s

hfry

tëzo

hen

për n

xitje

n e

turiz

mit

Pr

ofili

i Q

arku

t Vlo

re

St

rate

gjitë

e Z

hvill

imit

G

uida

turis

tike

e ba

shki

së V

lore

Har

ta tu

ristik

e Vl

ore

10. B

ashk

ëpun

im m

e D

hom

ën e

Tre

gtis

ë

56Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Dobës

itë

Rre

ziqet

1. M

unge

sa e

një

qen

dre

turis

tike

(info

rmac

ioni

turis

tik)

2. M

unge

sa e

shp

ërnd

arje

s së

info

rmac

ioni

t (in

tern

eti)

3. E

mig

rimi i

forc

ës s

ë pu

nës

4. N

dotja

e m

jedi

sit,

hedh

ja e

mbe

turin

ave

nga

bash

kia

Vlor

e dh

e e

bizn

esev

e që

zhv

illoh

en n

ë Vl

ore

5. N

ivel

i i s

hërb

imit

të p

astri

mit

krye

sish

t në

zona

t me

atra

ksio

n tu

ristik

6. M

unge

sa e

traj

timit

të m

betu

rinav

e dh

e m

os k

oord

inim

i m

e ba

shki

në V

lore

për

ket

ë as

pekt

7. M

unge

sa e

pla

neve

rreg

ullu

ese

8. N

ivel

i i të

ard

hura

ve d

he in

vesti

mev

e pu

blik

e

9. M

unge

sa e

rrje

tit rr

ugor

që

leht

ëson

aks

esin

dhe

sh

frytë

zim

in e

bur

imev

e tu

ristik

e

10.

Mos

evi

dent

imi i

gje

re i

obje

ktev

e ku

lturo

re d

he

histo

rike

11.

Mun

gesa

e p

lane

ve të

riko

nstru

ksio

nit d

he

mirë

mba

jtjes

së

këty

re o

bjek

teve

12.

Mun

gesa

e k

anal

izim

eve

të u

jera

ve të

zez

a dh

e or

gani

zim

i i tr

ajtim

it të

tyre

13.

Mun

gesa

e k

apac

itete

ve p

ër a

dmin

istri

min

e

lagu

nës

14.

Mun

gesa

e n

jë q

endr

e ad

min

istra

tive

për

kom

unën

1. R

uajtj

a e

mje

disi

t nga

mun

gesa

e g

rum

bulli

mit,

la

rgim

it dh

e tra

jtim

it të

mbe

turin

ave

2. P

enge

sat l

igjo

re p

ër të

shf

rytë

zuar

në

partn

erite

t me

priv

atet

dhe

thith

jen

e in

vesti

mev

e pë

r shf

rytë

zim

in e

bu

rimev

e m

e at

raks

ion

turis

tik

3. N

dërti

mi i

TEC

-it n

ë af

ërsi

të te

rrito

rit tu

ristik

të

kom

unës

Qen

dër

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

57

Zhvillimi i TZhvillimi i TZhvillimi i TZhvillimi i TZhvillimi i Turizmit në Kurizmit në Kurizmit në Kurizmit në Kurizmit në Komunën Qendëromunën Qendëromunën Qendëromunën Qendëromunën Qendër

Skema e planifikimi të zhvillimit të turizmit në komunën qendër është ndërtuar mbistrukturën logjike si vijon. Kjo strukture bazohet mbi vizionin e përgjithshëm që ka komunadhe banoret e saj për zhvillimi e turizmit, në qëllimet afatgjata të cilat shprehin ambicien ekomunitetit dhe të përfaqësuesve të tij të zgjedhur, si dhe objektivat për të realizuar ketëambicie për zhvillim.

Skema logjike e planifikimit të zhvillimit të turizmit është konceptuar sipas renditjes në vijim:

VIZIONI I PERGJITHSHEM

QELLIMET E ZHVILLIMIT

OBJEKTIVAT E ZHVILLIMIT TE TURIZMIT

Rezultatet e pritshme Veprimet e Propozuara

Plani i Veprimeve sipas Viteve

Objektivi i zhvillimit

Kodi Veprimet e propozuara

Përgjegjësit Buxheti indikativ

Objektivi i zhvillimit

Kodi Veprimet e propozuara

Përgjegjësit Buxheti indikativ

58Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Vizioni i zhvillimit të turizmitVizioni i zhvillimit të turizmitVizioni i zhvillimit të turizmitVizioni i zhvillimit të turizmitVizioni i zhvillimit të turizmitnë komunën Qendërnë komunën Qendërnë komunën Qendërnë komunën Qendërnë komunën Qendër

Komuna Qendër është një vend ideal ku turizmi përbën një nga shtyllat kryesore nëzhvillimin ekonomik dhe social, për sigurimin e mirëqenies së banoreve të saj. KomunaQendër Vlore i ofron komunitetit që jeton në të por dhe vizitoreve të shumtë një variacion tërrallë produktesh turistike, një mjedis të sigurtë, shërbim të kulturuar dhe kushte jetese tëstandarteve të larta.

Komuna Qendër tashmë është një destinacion turistik i sigurt me vlerë të lartë qëkarakterizohet nga larmia e burimeve me atraksion natyror, historik e kulturor unik, në njësipërfaqe të vogël gjeografike, e menaxhuar në një mënyrë të përgjegjshme mjedisore esociale. Destinacionet turistike të komunës arrihen lehtësisht nga vizitoret vendas dhe ata tëhuaj.

Me përmirësimin dhe nxitjen e zhvillimit të turizmit në komunë është përmirësuar mirëqenia,janë rritur të ardhurat e komunës dhe të banoreve, duke pasur në vëmendje mbrojtjen emjedisit dhe kontrollin mbi zhvillimin industrial

Drejtimet Kryesore të Zhvillimit të TDrejtimet Kryesore të Zhvillimit të TDrejtimet Kryesore të Zhvillimit të TDrejtimet Kryesore të Zhvillimit të TDrejtimet Kryesore të Zhvillimit të Turizmiturizmiturizmiturizmiturizmitnë Komunën Qendërnë Komunën Qendërnë Komunën Qendërnë Komunën Qendërnë Komunën Qendër

Nga rezultati i analizës SWOT i cili u hartua prej Komitetit për hartimin e PSZHT, si dhe ngadiskutimi i gjërë me përfaqësues të grupeve të interesit, u identifikuan disa drejtime kryesorepër zhvillimin e turizmit. Këto drejtime bazohen në pikat e forta dhe mundësitë, tiparetkarakteristike dhe produktet turistike në vend, si dhe në traditën, kulturën dhe historinë.Drejtimet e zhvillimit të turizmit marrin në konsideratë kontekstin rajonal dhe qëllimetkombëtare. Ato marrin në konsideratë dhe harmonizohen me drejtime të tjera të zhvillimit,përfshirë aspekte të tjera ekonomike, përmirësimin e infrastrukturës dhe shërbimevepublike, zhvillimin e burimeve financiare të komunës si dhe qeverisjen e mirë.

Qëllimet kryesore që orientojnë zhvillimin e komunës Qendër në 5 vjetët e ardhshëm vijojnësi më poshtë:

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

59

A.A.A.A.A. Informacioni dhe ndërgjegjësimi;Informacioni dhe ndërgjegjësimi;Informacioni dhe ndërgjegjësimi;Informacioni dhe ndërgjegjësimi;Informacioni dhe ndërgjegjësimi; Promovimi i burimeve natyrore,kulturore e historike, dhe informimi e ndërgjegjësimi i komunitetit dhe vizitorëve përvlerat e produkteve turistike.B.B.B.B.B. Zhvillimi i produkteve turistike;Zhvillimi i produkteve turistike;Zhvillimi i produkteve turistike;Zhvillimi i produkteve turistike;Zhvillimi i produkteve turistike; Shfrytëzimi i potencialit natyror, historik ekulturor për zhvillimin e qëndrueshëm të turizmit dhe e ekonomisë së komunës menjë kujdes të veçantë për mbrojtjen e mjedisit;C.C.C.C.C. Menaxhimi i territorit dhe përmirësimi i infrastrukturës dheMenaxhimi i territorit dhe përmirësimi i infrastrukturës dheMenaxhimi i territorit dhe përmirësimi i infrastrukturës dheMenaxhimi i territorit dhe përmirësimi i infrastrukturës dheMenaxhimi i territorit dhe përmirësimi i infrastrukturës dheshërbimeve publike:shërbimeve publike:shërbimeve publike:shërbimeve publike:shërbimeve publike: Zhvillimi i turizmit është paraprirë nga planet rregulluese dheshërbimet publike janë përmirësuar dhe është rritur aksesi për shfrytëzimin eprodukteve turistike. Komuna ka ngritur një sistem funksional për monitorimin ecilësisë së ujit dhe rërës për të kontrolluar efektet e zhvillimit industrial;DDDDD..... Qeverisja dhe burimet financiare:Qeverisja dhe burimet financiare:Qeverisja dhe burimet financiare:Qeverisja dhe burimet financiare:Qeverisja dhe burimet financiare: Në komunën Qendër është rriturtransparenca dhe pjesëmarrja e banoreve si dhe janë rritur të ardhurat e shtuarburimet për financimin e zbatimit e PSZHT.

Qëllimet kryesore bazohen në adresimin e dobësive dhe rreziqeve për ti kthyer ato nëoportunitete dhe potenciale zhvillimi ashtu siç u analizuan dhe u evidentuan nga analizaSWOT dhe diskutimet me grupet e interesit.

Objektivat e Përgjithshëm të Zhvillimit të TObjektivat e Përgjithshëm të Zhvillimit të TObjektivat e Përgjithshëm të Zhvillimit të TObjektivat e Përgjithshëm të Zhvillimit të TObjektivat e Përgjithshëm të Zhvillimit të Turizmiturizmiturizmiturizmiturizmit

Kjo strategji kufizohet në planifikimin e zhvillimit të turizmit, për rrjedhojë objektivat e këtijplani do të shënojnë arritjen e qëllimeve siç janë shprehur me sipër. Zhvillimi i turizmit ështëpërcaktuar si një nga degët më të rëndësishme të ekonomisë së komunës dhe të rajonit, i cilikryqëzohet me fusha të tjera të zhvillimit, përfshirë aspekte të tjera ekonomike, menaxhimine territorit, përmirësimin e infrastrukturës dhe të shërbimeve publike, dhe në përgjithësirritjen e të ardhurave dhe përmirësimin e qeverisjes.

Aktivitetet për realizimin e këtyre objektivave do të shënojnë njëkohësisht dhe do të kenë njëndikim pozitiv të ndjeshëm edhe mbi fushat e tjera të ekonomisë dhe jetës sociale.

Objektivat strategjike për zhvillimin afatgjatë të turizmit janë si vijon:

A :A :A :A :A : Informacioni dhe ndërgjegjësimiInformacioni dhe ndërgjegjësimiInformacioni dhe ndërgjegjësimiInformacioni dhe ndërgjegjësimiInformacioni dhe ndërgjegjësimi

A 1:A 1:A 1:A 1:A 1: Ngritja dhe funksionimi i infrastrukturës për promovimin e burimeveNgritja dhe funksionimi i infrastrukturës për promovimin e burimeveNgritja dhe funksionimi i infrastrukturës për promovimin e burimeveNgritja dhe funksionimi i infrastrukturës për promovimin e burimeveNgritja dhe funksionimi i infrastrukturës për promovimin e burimevenatyrore, historike e kulturore.natyrore, historike e kulturore.natyrore, historike e kulturore.natyrore, historike e kulturore.natyrore, historike e kulturore.

60Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Rezultati i pritshëm Veprimet konkretë të propozuara

a- Komuna ka një sistem funksional informacioni turistik dhe informimin e publikut në përgjithësi.

1. Ngritja e Zyrës për Zhvillimin e Turizmit në strukturën organike të administratës së Komunës.

2. Organizimi dhe funksionimi i strukturave të specializuara për grumbullimin përpunimin dhe shpërndarjen e informacionit.

3. Koordinimi i aktiviteteve dhe këmbimi i informacionit me agjencitë turistike dhe njësitë e tjera vendore në rajon dhe ministrinë e linjës.

b- Produktet turistike të komunës promovohen me të gjitha mjetet e komunikimit modern.

1. Përgatitja, përditësimi dhe shpërndarja e materialeve promovuese mbi produktet e larmishme turistike të komunës;

2. Promovimi i shërbimeve komerciale, turizmit ditor dhe mjediseve bad & breakfast, hoteleve etj.

3. Krijimi dhe përmirësimi periodik i faqes së internetit të komunës.

4. Vendosja e tabelave të reja informuese për evidentimin dhe orientimin drejt produkteve turistike të komunës.

A 2:A 2:A 2:A 2:A 2: Ndërgjegjësimi i komunitetit për një pjesëmarrje aktive në ruajtjenNdërgjegjësimi i komunitetit për një pjesëmarrje aktive në ruajtjenNdërgjegjësimi i komunitetit për një pjesëmarrje aktive në ruajtjenNdërgjegjësimi i komunitetit për një pjesëmarrje aktive në ruajtjenNdërgjegjësimi i komunitetit për një pjesëmarrje aktive në ruajtjendhe zhvillimin e burimeve natyrore dhe vlerave të tjera historike edhe zhvillimin e burimeve natyrore dhe vlerave të tjera historike edhe zhvillimin e burimeve natyrore dhe vlerave të tjera historike edhe zhvillimin e burimeve natyrore dhe vlerave të tjera historike edhe zhvillimin e burimeve natyrore dhe vlerave të tjera historike ekulturore.kulturore.kulturore.kulturore.kulturore.


a. Banorët e komunës Qendër janë aktive në ruajtjen dhe zhvillimin e burimeve natyrore dhe vlerave kulturore dhe historike.

1. Komuna organizon takime të hapura me komunitetin për diskutimin dhe përcaktimin e prioriteteve për zhvillimin e turizmit dhe shpërndarjen e investimeve.

2. Komuna përgatit dhe përmirëson periodikisht materiale ndërgjegjësuese për ruajtjen e mjedisit dhe vlerave turistike të komunës

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

61

B:B :B :B :B : Zhvillimi i produkteve turistikeZhvillimi i produkteve turistikeZhvillimi i produkteve turistikeZhvillimi i produkteve turistikeZhvillimi i produkteve turistike

B 1:B 1:B 1:B 1:B 1: PPPPProduktet turistike të komunës janë bërë të shfrytëzueshme bazuar mbiroduktet turistike të komunës janë bërë të shfrytëzueshme bazuar mbiroduktet turistike të komunës janë bërë të shfrytëzueshme bazuar mbiroduktet turistike të komunës janë bërë të shfrytëzueshme bazuar mbiroduktet turistike të komunës janë bërë të shfrytëzueshme bazuar mbizhvillimin e qëndrueshëmzhvillimin e qëndrueshëmzhvillimin e qëndrueshëmzhvillimin e qëndrueshëmzhvillimin e qëndrueshëm

Komuna i ka dhënë përparësi turizmit ditor të plazhit dhe diellit dhe atijKomuna i ka dhënë përparësi turizmit ditor të plazhit dhe diellit dhe atijKomuna i ka dhënë përparësi turizmit ditor të plazhit dhe diellit dhe atijKomuna i ka dhënë përparësi turizmit ditor të plazhit dhe diellit dhe atijKomuna i ka dhënë përparësi turizmit ditor të plazhit dhe diellit dhe atijhistorik, krahas mbështetjes për zhvillimin e produkteve të tjera turistike,historik, krahas mbështetjes për zhvillimin e produkteve të tjera turistike,historik, krahas mbështetjes për zhvillimin e produkteve të tjera turistike,historik, krahas mbështetjes për zhvillimin e produkteve të tjera turistike,historik, krahas mbështetjes për zhvillimin e produkteve të tjera turistike,përfshirë: turizmit të interesit të veçantë, turizmit kulturorpërfshirë: turizmit të interesit të veçantë, turizmit kulturorpërfshirë: turizmit të interesit të veçantë, turizmit kulturorpërfshirë: turizmit të interesit të veçantë, turizmit kulturorpërfshirë: turizmit të interesit të veçantë, turizmit kulturor, agro, agro, agro, agro, agro-turizmit,-turizmit,-turizmit,-turizmit,-turizmit,etjetjetjetjetj


a. Komuna ka një inventar të plotë të produkteve turistike

1. Ngritja e një strukture të specializuar e cila do të evidentojë, inventarizojë dhe klasifikojë të gjitha burimet natyrore, kulturore e historike sipas kategorive të produkteve turistike.

2. Vlerësimi dhe studimi i nevojave për shfrytëzimin eficient të burimeve për zhvillimin e turizmit.

3. Institucionalizimi i ditëve të veçanta, si festa, panaire etj.

4. Organizimi i aktiviteteve turistike promovuese kulturore dhe komerciale si i festave dhe panaireve popullore lokale dhe rajonale.

5. Komuna ndërmerr politika dhe kryen investime për të nxitur turizmi ditor të diellit dhe plazhit; shërbimet bad & breakfast dhe historik

b. Numri i vizitoreve që frekuentojnë produktet turistike të komunës është rritur.

1. Struktura e specializuar për zhvillimin e turizmit monitoron, prodhon statistika dhe raporton periodikisht numrin dhe kategorinë e turistëve që vizitojnë komunën.

2. Përmirësimi i rrugëve për aksesin e produkteve turistike si; burimet natyrore, duke specifikuar lagunën e Nartës. plazhet e Nartës, Zvërnecit, Portonovos etj., dhe objekte të tjera, vendet dhe monumentet historike.

3. Planifikimi i investimeve dhe sigurimi i shërbimeve bazë si furnizimi me energji, ujë, ujërat e zeza në çdo post të produkteve turistike.

62Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

4. Shtrirja dhe përmirësimi i shërbimit të pastrimit në zonat dhe objektet turistike

5. Projektimi dhe vlerësimi i kostove për investimet në infratrukturë

c. Janë përcaktuar politika fiskale të cilat nxisin investimet dhe njëkohësisht krijojnë të ardhura në rritje.

1. Aplikimi i një sistemi tarifor për shërbimet në zonat dhe objektet turistike për rritjen e të ardhurave dhe intensifikimin e investimeve.

2. Nxitja e investimeve publike dhe private.

B 2:B 2:B 2:B 2:B 2: Nxitja e prodhimit bujqësor dhe e agro-industrisëNxitja e prodhimit bujqësor dhe e agro-industrisëNxitja e prodhimit bujqësor dhe e agro-industrisëNxitja e prodhimit bujqësor dhe e agro-industrisëNxitja e prodhimit bujqësor dhe e agro-industrisë


a. Janë përcaktuar politika fiskale të cilat nxisin investimet në bujqësi dhe agro-industri.

a. Rishikimi i sistemit të taksave vendore dhe përcaktimi i politikave fiskale që nxisin investimet.

b. Planifikimi dhe ekzekutimi i investimeve që ndihmojnë prodhimin bujqësor dhe industrinë përpunuese

b. Janë përcaktuar zonat ku do të zhvillohen objektet e industrisë përpunuese të produkteve bujqësore.

1. Komuna ka hartuar një plan të përgjithshëm rregullues i cili përcakton zonat për zhvillimin e industrisë përpunuese të produkteve bujqësore.

CCCCC: Përmirësimi i Sistemit të Menaxhimit të T: Përmirësimi i Sistemit të Menaxhimit të T: Përmirësimi i Sistemit të Menaxhimit të T: Përmirësimi i Sistemit të Menaxhimit të T: Përmirësimi i Sistemit të Menaxhimit të Territorit,erritorit,erritorit,erritorit,erritorit,infrastrukturës dhe shërbimeve publike në Komunë Qendërinfrastrukturës dhe shërbimeve publike në Komunë Qendërinfrastrukturës dhe shërbimeve publike në Komunë Qendërinfrastrukturës dhe shërbimeve publike në Komunë Qendërinfrastrukturës dhe shërbimeve publike në Komunë Qendër

Në kuadër të këtij objektivi duke u bazuar në tendencat e zhvillimit të zonave të rejainformale dhe presionit për zhvillimin e rregulluar të turizmit dhe të degëve të tjera tëekonomisë, PSZHT identifikon:

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

63

C 1:C 1:C 1:C 1:C 1: KKKKKonsolidimi qendrave urbane të fshatrave dhe i zonave me përparësionsolidimi qendrave urbane të fshatrave dhe i zonave me përparësionsolidimi qendrave urbane të fshatrave dhe i zonave me përparësionsolidimi qendrave urbane të fshatrave dhe i zonave me përparësionsolidimi qendrave urbane të fshatrave dhe i zonave me përparësizhvillimin e turizmit (të plazhit dhe të diellit, historik dhe atij tëzhvillimin e turizmit (të plazhit dhe të diellit, historik dhe atij tëzhvillimin e turizmit (të plazhit dhe të diellit, historik dhe atij tëzhvillimin e turizmit (të plazhit dhe të diellit, historik dhe atij tëzhvillimin e turizmit (të plazhit dhe të diellit, historik dhe atij tëveçantë, si kampingje etj.), si dhe rikonstruksioni i plotë i rrugësveçantë, si kampingje etj.), si dhe rikonstruksioni i plotë i rrugësveçantë, si kampingje etj.), si dhe rikonstruksioni i plotë i rrugësveçantë, si kampingje etj.), si dhe rikonstruksioni i plotë i rrugësveçantë, si kampingje etj.), si dhe rikonstruksioni i plotë i rrugëskryesore të komunës që lidh rrugën nacionale me lagunën e Nartëskryesore të komunës që lidh rrugën nacionale me lagunën e Nartëskryesore të komunës që lidh rrugën nacionale me lagunën e Nartëskryesore të komunës që lidh rrugën nacionale me lagunën e Nartëskryesore të komunës që lidh rrugën nacionale me lagunën e Nartësderi tek hidrovori (në kufi me Novoselën)deri tek hidrovori (në kufi me Novoselën)deri tek hidrovori (në kufi me Novoselën)deri tek hidrovori (në kufi me Novoselën)deri tek hidrovori (në kufi me Novoselën)


a. Është hartuar dhe aprovuar Plani i Përgjithshëm Rregullues i Komunës Qendër

1. Komuna planifikon fonde dhe koordinon veprimet me institucionet financiare (si FZHSH etj.) si dhe ato rajonale për përgatitjen e detyrës së projektimit të Plani të Përgjithshëm Rregullues

2. Komuna ndërmerr të gjitha veprimet për hartimin e Planit të Përgjithshëm Rregullues.

3. Komuna planifikon qendrën e re administrative të komunës.

b. Ndërtimet informale janë minimizuar dhe zhvillimi i komunës e i zonave turistike kryhen sipas Planit Rregullues.

1. Komuna organizon dhe rrit eficiencen e aktivitetit të strukturave për kontrollin e zhvillimit.

2. Komuna vendos rregulla dhe siguron zbatimin e tyre për shfrytëzimin e plazheve dhe të objekteve tjera të cilat janë pjesë e inventarit të vlerave turistike.

3. Komuna siguron kushte optimale të sigurisë, shërbimeve dhe infrastrukturës për lehtësimin e turizmit të kampingjeve.

c. Është përmirësuar infrastruktura fizike e hyrjes dhe shfrytëzimit të objekteve turistike.

1. Përgatitja e projekt detyrave dhe projekteve teknike konkretë për akset rrugore, sheshet, parkimet, dhe ndërhyrjet në rrjetin sekondar të rrugëve në varësi të studimit hapësinor (Planit Rregullues ose studimeve pjesore) të propozuara.

d. Shkalla e informimit dhe pjesëmarrja e banoreve është rritur lidhur me përcaktimet e Planit të Përgjithshëm Rregullues dhe/ose studimeve pjesore,

1. Përgatitja dhe ekspozimi i stendave të posaçme me pjesë të Planit Rregullues dhe/ose të Studimeve Pjesore në ambiente publike dhe/ose në ambientet e brendshme të komunës

64Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

C 3:C 3:C 3:C 3:C 3: Rigjallërimi i territoreve ekzistuese të dëmtuara nga aktiviteti njerëzorRigjallërimi i territoreve ekzistuese të dëmtuara nga aktiviteti njerëzorRigjallërimi i territoreve ekzistuese të dëmtuara nga aktiviteti njerëzorRigjallërimi i territoreve ekzistuese të dëmtuara nga aktiviteti njerëzorRigjallërimi i territoreve ekzistuese të dëmtuara nga aktiviteti njerëzorsi dhe mbrojtja e mjedisit në komunën Qendërsi dhe mbrojtja e mjedisit në komunën Qendërsi dhe mbrojtja e mjedisit në komunën Qendërsi dhe mbrojtja e mjedisit në komunën Qendërsi dhe mbrojtja e mjedisit në komunën Qendër.....


a. Janë idenfitikuar të gjitha zonat që kanë nevojë për ndërhyrje përmirësuese në mjedis.

1. Hartimi i një studimi teknik hartografik ku të përcaktohen zonat e ndjeshme në mjedis si dhe përcaktimi i masës së ndërhyrjes për ti përmirësuar ato.

b. Janë eleminuar të gjitha vendet me rrezikshmëri mjedisore

2. Krijimi i strukturave për të menaxhuar dhe kontrolluar bregun e detit e të lagunës, mjediset e gjelbëra dhe objektet historike.

3. Planifikimi dhe organizimi i aktiviteteve periodike për frenimin dhe eleminimin e hedhjes së pakontrolluar të mbetjeve të çdo lloji.

4. Koordinohet dhe organizohen projekte/ aktivitete të përbashkëta me strukturat rajonale dhe ministrinë e linjës për mbrojtjen e mjedisit për të monitoruar dhe raportuar cilësinë e ujit, ajrit dhe tokës nga efektet e zhvillimeve industriale dhe energjitike në territorin e komunës

5. Pastrimi i të gjitha zonave turistike nga mbeturinat e pagrumbulluara dhe depozitimi i tyre në pikën aktuale të grumbullimit.

C 4:C 4:C 4:C 4:C 4: Përmirësimi i gjendjes së rrjetit rrugor për destinacionet turistikePërmirësimi i gjendjes së rrjetit rrugor për destinacionet turistikePërmirësimi i gjendjes së rrjetit rrugor për destinacionet turistikePërmirësimi i gjendjes së rrjetit rrugor për destinacionet turistikePërmirësimi i gjendjes së rrjetit rrugor për destinacionet turistikeduke u bazuar në PSZHT dhe në Planin Rregullues (PRr) dhe/oseduke u bazuar në PSZHT dhe në Planin Rregullues (PRr) dhe/oseduke u bazuar në PSZHT dhe në Planin Rregullues (PRr) dhe/oseduke u bazuar në PSZHT dhe në Planin Rregullues (PRr) dhe/oseduke u bazuar në PSZHT dhe në Planin Rregullues (PRr) dhe/osemaster planet tematike ose studimet pjesore.master planet tematike ose studimet pjesore.master planet tematike ose studimet pjesore.master planet tematike ose studimet pjesore.master planet tematike ose studimet pjesore.

Duke u bazuar në gjendjen ekzistuese të evidentuar në profilin e komunës në kapitullin IIsi dhe në drejtimet kryesore për zhvillimin e turizmit, PSZHT ka evidentuara:

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

65


a. Komuna ka zbatuar planin rrugor sipas PSZHT dhe/ose PRr për zhvillimin e turizmit

1. Piketimi në material hartografik dhe në terren i akseve rrugore që do të përmirësohen në kuadër të PSZHT

2. Përgatitja e detyrave të projektimit, projekteve teknike dhe propozimeve për donatorët e mundshëm të cilët mund të financojnë përmirësimin e infrastrukturës rrugore.

3. Kryerja e investimeve për ndërtimin/ rikonstruk-sionin e rrugëve për destinacionet turistike.

C 5: Përmirësimi i gjendjes së furnizimit me ujë dhe kanalizimeve nëC 5: Përmirësimi i gjendjes së furnizimit me ujë dhe kanalizimeve nëC 5: Përmirësimi i gjendjes së furnizimit me ujë dhe kanalizimeve nëC 5: Përmirësimi i gjendjes së furnizimit me ujë dhe kanalizimeve nëC 5: Përmirësimi i gjendjes së furnizimit me ujë dhe kanalizimeve nëdestinacionet turistikedestinacionet turistikedestinacionet turistikedestinacionet turistikedestinacionet turistike

Në shtator 2007, me vendim të Këshillit të Ministrave janë transferuar në pronësi tëkomunës disa sisteme për furnizimin me ujë dhe të kanalizimeve, ndërsa një pjesëmenaxhohen aktualisht nga Sh.a. Ujësjellës Vlore. Komuna Qendër ka vendosur të forcojëorganizimin në administratë dhe të përmirësojë kontrollin mbi ketë shërbim dhe ka marrëpër detyrë të konsolidojë pronësinë mbi asetet e kësaj infrastrukture. në buxhetin e vitit2009 janë parashikuar disa investime në ketë sektor, veçse ky buxhet në vitet në vijim duhettë konsultohet paraprakisht me drejtimet kryesore për zhvillimin e turizmit.

Krahas, pastërtia, gjelbërimi dhe dekori janë në vëmendje të komunës si pjesë e zbatimit tëPSZHT pasi është kuptuar qartë se turistët janë shumë të ndjeshëm ndaj këtyre shërbimeve.


a. Janë përmirësuar kushtet teknik dhe menaxhuese për shërbimin e furnizimit me ujë dhe kanalizimeve

1. Komuna ka fuqizuar strukturën për menaxhimin e furnizimit me ujë dhe kanalizimeve

2. Janë evidentuar nevojat dhe është bërë një inventar i plotë i aseteve fizike dhe gjendjes së tyre, sasisë së ujit dhe mënyrës së menaxhimit për të gjitha destinacionet turistike.

3. Përcaktimi i formës juridike për menaxhimin e shërbimit të furnizimit me ujë dhe kanalizimeve

4. Përgatitja e një skeme përmirësimi dhe investimi për destinacionet turistike.

b. Është përmirësuar gjendja e furnizimit me ujë dhe e kanalizimeve në të gjitha destinacionet turistike.

1. Përgatitja e projekteve, propozimeve për donatoret dhe kryerja e investimeve

2. Financimi i rehabilitimit dhe ndërtimit të ujësjellësve ekzistues dhe të rinj në destinacionet turistike

66Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

C 6:C 6:C 6:C 6:C 6: Përmirësimi i pastrimit (grumbullimi dhe depozitimi i mbeturinave,Përmirësimi i pastrimit (grumbullimi dhe depozitimi i mbeturinave,Përmirësimi i pastrimit (grumbullimi dhe depozitimi i mbeturinave,Përmirësimi i pastrimit (grumbullimi dhe depozitimi i mbeturinave,Përmirësimi i pastrimit (grumbullimi dhe depozitimi i mbeturinave,gjelbërimit e dekorit të mjediseve e destinacioneve turistike.gjelbërimit e dekorit të mjediseve e destinacioneve turistike.gjelbërimit e dekorit të mjediseve e destinacioneve turistike.gjelbërimit e dekorit të mjediseve e destinacioneve turistike.gjelbërimit e dekorit të mjediseve e destinacioneve turistike.


a. Është përgatitur një plan specifik për pastrimin e destinacioneve turistike

1. Vlerësimi, përgatitja dhe zbatimi i një plani menaxhimi për pastrimin, grumbullimin dhe largimin e mbeturinave nga destinacionet turistike, periodikisht dhe në mënyrë të vazh-dueshme sipas llojit të produktit turistik.

b. Përmirësimi i kushteve fizike të mjediseve të gjelbëra në destinacionet turistike.

1. Përgatitja e projekteve teknike dhe vlerësimit të kostove për rigjallërimin e gjelbërimit.

2. Organizmi dhe financimi periodik i proceseve të mbjelljes së drurëve në objekte specifike turis-tike.

c. Përmirësimi i imazhit turistike të komunës.

1. Organizmi dhe financimi i ndërhyrjeve përmirësuese sezonale në objektet turistike.

C 7: C 7: C 7: C 7: C 7: Ndriçimi i objekteve turistikeNdriçimi i objekteve turistikeNdriçimi i objekteve turistikeNdriçimi i objekteve turistikeNdriçimi i objekteve turistike


a. Është përmirësuar gjendja e ndriçimit të objekteve turistike

1. Përgatitja e projekteve teknike për rehabilitimin dhe përmirësimin e ndriçimit të rrugëve dhe destinacioneve turistike.

D: Qeverisja e mirë dhe zhvillimi i burimeve financiareD: Qeverisja e mirë dhe zhvillimi i burimeve financiareD: Qeverisja e mirë dhe zhvillimi i burimeve financiareD: Qeverisja e mirë dhe zhvillimi i burimeve financiareD: Qeverisja e mirë dhe zhvillimi i burimeve financiare

Komuna Qendër është e vendosur të zbatojë legjislacionin në fuqi mbi organizimin dhefunksionimin e pushtetit vendor si dhe ligjet e normat ligjore e administrative përpërgatitjen dhe ekzekutimin e buxhetit.

Komuna ka shtuar mjetet dhe ka rritur volumin e informacionit mbi aktivitetin e saj përbanoret dhe ka siguruar pjesëmarrjen e tyre në procesin e përzgjedhjes së prioriteteve,buxhetimit dhe përgatitjes së planit të ri rregullues. Veprimet e saj janë bërë gjithnjë e meshume transparente.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

67

Ndonëse komuna ka bërë përmirësime të mëdha në rritjen e të ardhurave të veta këto 3vjetët e fundit, gjithsesi niveli i tyre nuk është i mjaftueshëm për të përballuar nevojën përinvestime në infrastrukture dhe shërbime të drejtpërdrejta për zhvillimin e turizmit.

Zbatimi i PSZHT si dhe miratimi i Planit të ri Rregullues i imponojnë komunës investimeshtesë në funksion të zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit. Në këto kushte komuna duhetqë të rivlerësojë nivelin e të ardhurave dhe të projektojë politika të reja fiskale të cilat do tëçojnë në rritjen e potencialit fiskal dhe në gjenerimin e më shume fondeve për investimedirekte.

D 1:D 1:D 1:D 1:D 1: Përmirësimi i transparencës në proceset vendimmarrësePërmirësimi i transparencës në proceset vendimmarrësePërmirësimi i transparencës në proceset vendimmarrësePërmirësimi i transparencës në proceset vendimmarrësePërmirësimi i transparencës në proceset vendimmarrëse


a. Informacioni zyrtar shpërndahet rregullisht me mjetet informative të komunës

1. Përgatitja dhe shpërndarja e informacionit periodik (katër mujor, gjysëm vjetor, vjetor) me mjetet e komunës (gazeta e komunës) ose mjetë të tjera informimi.

D 2:D 2:D 2:D 2:D 2: Rritja e të ardhurave vendore të komunësRritja e të ardhurave vendore të komunësRritja e të ardhurave vendore të komunësRritja e të ardhurave vendore të komunësRritja e të ardhurave vendore të komunës


a. Është krijuar një baze solide e të dhënave për potencialin fiskal dhe është rritur baza e taksueshme dhe pagesa e tarifave të shërbimeve

1. Posedimi i informacionit dixhital dhe ngritja e një Sistemi Informacioni për evidentimin dhe menaxhimin e potencialit fiskal dhe krijimin e bazës së të dhënave për taksat dhe shërbimet.

2. Përcaktimi i politikave fiskale të cilat çojnë në rritjen e tepricës operacionale me qëllim financimin e investimeve shtesë për zhvillimin e turizmit

68Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

D 3:D 3:D 3:D 3:D 3: PPPPPromovimi dhe rritja e investimeve të vendit dhe të huaja përromovimi dhe rritja e investimeve të vendit dhe të huaja përromovimi dhe rritja e investimeve të vendit dhe të huaja përromovimi dhe rritja e investimeve të vendit dhe të huaja përromovimi dhe rritja e investimeve të vendit dhe të huaja përzhvillimin e turizmitzhvillimin e turizmitzhvillimin e turizmitzhvillimin e turizmitzhvillimin e turizmit


a. Janë përgatitur materiale promovuese për evidentimin e vlerave turistike të cilat shtojnë interesin e investitorëve vendas dhe të huaj

1. Përditësimi i profilit turistik dhe potencialit të burimeve natyrore, mundësitë për investime i shoqëruar me material hartografik dhe fotografi.

2. Përditësimi i faqes së internetit me informacione të reja.

b. Komuna ka një grup specialistesh të përgatitur dhe projekte të gatshme për financim.

1. Ngritja dhe konsolidimi i kapaciteteve për përgatitjen e projekteve teknike dhe propozi-meve për donatoret dhe investitorë të ndryshëm.

2. Përgatitja e një paketë projekt propozimesh për investime të cilat adresojnë zhvillimin e turizmit në komune.

Krahas të ardhurave të veta, mundësi të mira financimi për komunën mbeten fondet qëshpërndahen nëpërmjet skemës së Granteve konkurruese nga buxheti i shtetit, buxheti ikëshillit të qarkut, financimet e Fondit Shqiptar të Zhvillimit, projekte të tjera që financohennga donatorë të tjerë.

Një mundësi e mirë financimi mund të sigurohet nga mekanizmi IPA (Instrumenti i Para-Aderimit) që është një program i Bashkimit Evropian për vendet të cilat aspirojnë tëaderojnë në BE. Financimet nga ky burim do të bëheshin të mundshme veçanërisht përprojekte të përbashkëta në kuadër të Këshillit të Qarkut ose në bashkëpunim me bashkinëVlorë apo njësi të tjera vendore. Komuna Qendër mund të përfitojë gjithashtu edhe ngafinancime në kuadër të projekteve rajonale ose dhe ato cross-border në vendet fqinjë tëcilat janë anëtare të BE.

Një potencial i mirë financimi për zhvillimin e turizmit mund të jenë investimet privatëveçanërisht krahas zhvillimit të strukturave të turizmit të veçantë si kampingjet, etj.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

69

Instrumentet e menaxhimit të territoritInstrumentet e menaxhimit të territoritInstrumentet e menaxhimit të territoritInstrumentet e menaxhimit të territoritInstrumentet e menaxhimit të territorit

Ky dokument jep në mënyrë të përgjithshme shpërndarjen hapësinore të disa prej zonave mëkarakteristike për zhvillimin e turizmit në komunën Qendër. Evidentimi i zonave të ndryshmefunksionale referohet me zonën e mbrojtur në lagunën e Nartës, prej nga janë evidentuardisa zona të tjera hapësinore për banim, zona mikse, zona të zhvillimin e turizmit të plazhitdhe të dielli, si dhe zona për zhvillimin e turizmit të interesit të veçantë të tilla si kampingjetetj.

70Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Qëllimi i tyre është që të orientojë vëmendjen e komunës dhe të banoreve të saj përorganizimin e ardhshëm të hapësirës territoriale, dhe nëpërmjet këtij mjeti të shprehimobjektivat kryesore për zhvillimin e turizmit, aktiviteteve të tjera ekonomike, social dhemjedisore të komunës. Informacioni në këtë pjesë të PSZHT nuk ka për qëllim që tëzëvendësoje Planin e Përgjithshëm rregullues të Komunës. Një studim më i detajuar dhe qëdo të jetë pjesë Planit të Përgjithshëm Rregullues ose e master planeve tematike osestudimeve pjesore, do të paraqesë një ndarje të plotë hapësinore duke evidentuar të gjithazonat funksionale në komunën Qendër.

Një plan i përgjithshëm rregullues do të përcaktojë:

A.A.A.A.A. Zonat e banimitZonat e banimitZonat e banimitZonat e banimitZonat e banimit

Për komunën Qendër zonat e banimit do të përmbajnë:

1.1.1.1.1. Zonat e Konsoliduara UrbaneZonat e Konsoliduara UrbaneZonat e Konsoliduara UrbaneZonat e Konsoliduara UrbaneZonat e Konsoliduara Urbane që presupozon rishikimin dhe saktësimin e Vijavetë Verdha të fshatrave për të konsoliduar zonat e zhvillimit urban, përfshirë dhe atome zhvillimet e reja informale pas legalizimit. Kjo do të bëjë të mundur që tëpërcaktohen gjithashtu qartë kufiri i zonave bujqësorezonave bujqësorezonave bujqësorezonave bujqësorezonave bujqësore për të konsoliduar dhekonservuar tokën bujqësore, si dhe kufirin e zonave të mbrojturazonave të mbrojturazonave të mbrojturazonave të mbrojturazonave të mbrojtura mjedisore.

2 .2.2.2.2. Zonat e Ngrirjes UrbaneZonat e Ngrirjes UrbaneZonat e Ngrirjes UrbaneZonat e Ngrirjes UrbaneZonat e Ngrirjes Urbane, për të cilat nuk ka nevoje për një plan rregullues pasipropozimi konsiston në reduktimin dhe ndalimin e ndërtimeve të reja në tëardhmen.

B.B.B.B.B. Zona të veçantaZona të veçantaZona të veçantaZona të veçantaZona të veçanta

Në hartën treguese në vijim, janë propozuar disa zona të veçanta të cilat për një pjesë tëkomunën Qendër ndahen në:

1.1.1.1.1. Zona e plazheve:Zona e plazheve:Zona e plazheve:Zona e plazheve:Zona e plazheve: këtu përfshihen ato zona të cilat janë specifike për të siguruarnë vijimësi produktin turistik të plazhit dhe të diellit;

2 .2 .2.2.2. Zonat e gjelbraZonat e gjelbraZonat e gjelbraZonat e gjelbraZonat e gjelbra: këtu përfshihen ato zona të gjelbra specifike të cilat kërkojnë njëvëmendje të veçantë, si p.sh. pylli i Zvërnecit, zona e mbrojtur e lagunës së Nartës,etj.

3 .3 .3.3.3. Zonat e objekteve historike: Zonat e objekteve historike: Zonat e objekteve historike: Zonat e objekteve historike: Zonat e objekteve historike: këtu përfshihen ato zona historike specifike të cilatkërkojnë një vëmendje të veçantë në mënyrë që të ruhen nga ndikimi i zhvillimitintensiv dhe që të ruajnë vlerat e tyre atraktive për turistët si p.sh. Kalaja Kaninës,Manastiri i Zvërnecit, Kisha e Shën Mërisë, etj.

4 .4 .4.4.4. Zonat mikse dhe ekonomike:Zonat mikse dhe ekonomike:Zonat mikse dhe ekonomike:Zonat mikse dhe ekonomike:Zonat mikse dhe ekonomike: këtu nënkuptojmë zonat të cilat janë të destinuarapër zhvillimin e aktiviteteve ekonomike tregtare dhe industriale dhe të industrisë sëpërpunimit të produkteve bujqësore dhe blegtorale të zonës si dhe shërbimevepërkatëse.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

71

Këto instrumenta të paraqitura në mënyrë skematike orientojnë studimet më të gjera dhe tëhollësishme për planifikimin e menaxhimit të territorit siç janë përmendur me sipër dhe qëjanë pjesë planit të veprimit për zbatimin e PSZHT.

Nëpërmjet këtyre përcaktimeve dhe instrumenteve, komuna Qendër ka hedhur hapin e parëdrejt zhvillimit të studimeve të detajuara, të cilat do ti duhen në të ardhmen për të organizuarterritorin e saj si njësi vendore.

72Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

73

Kapitulli i Katert

ZBAZBAZBAZBAZBATIMI I PLANIT STRATIMI I PLANIT STRATIMI I PLANIT STRATIMI I PLANIT STRATIMI I PLANIT STRATEGJIKTEGJIKTEGJIKTEGJIKTEGJIKPËR ZHVILLIMIN E TURIZMITPËR ZHVILLIMIN E TURIZMITPËR ZHVILLIMIN E TURIZMITPËR ZHVILLIMIN E TURIZMITPËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT

74Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Plani i Veprimit për zbatimin e PSZHT në komunën Qendër Vlore Plani i Financiar për Zbatimin e Planit Strategjik të Zhvillimit të Turizmit të Komunës Qendër viti 2009 - 2014

Viti Bilanci financiar

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Të ardhura 92.094.000 99.461.520 107.418.441 116.011.916 125.292.869 135.316.298

Investime 36.800.000 39.784.608 42.967.376 46.404.766 50.117.148 54.126.519

Nevojat për investime

139.560.000 94.250.000 93.000.000 40.300.000 40.400.000 120.920.000

Diferenca për tu financuar nga burime të tjera

102.760.000 54.465.392 50.032.624 -6.104.766 -9.717.148 66.793.481

Plani i Veprimit për Zbatimin e Planit Strategjik të Zhvillimit të Turizmit të Komunës Qendër viti 2009

Buxheti i Komunës Qendër 2009 92,094,000 Leke Kosto e aktiviteteve të planit të veprimit 139,560,000 Leke

Objektivat Kodi Aktiviteti i propozuar Kush Kosto (Leke) Përshkrimi i aktivitetit

A1a1 Ngritja e Zyrës për Zhvillimin e Turizmit në strukturën organike të administratës së Komunës

Kryetari i Komunës

100,000 Leke Zyra do të shërbejë si baze e mbledhjes, rifreskimit të informacionit lidhur me zhvillimet turistike në kufijtë e komunës si dhe pike kontakti institucione, organizma dhe individë që kanë synim eksplorimin e burimeve turistike të komunës. Struktura e re do të kërkojë minimalisht angazhimin e 2 personave të cilët do bëjnë mbledhjen e informacionit turistik, hedhjen në sistem dhe ofrimin e këtij informacioni për palët e interesuara. Struktura do të përfshihet 6 mujorin e dyte, pas rishikimit të buxhetit 2009. Zyra për Informacionin Turistik është planifikuar të ngrihet dhe funksionoje në vitin 2010.

A Informacioni dhe ndërgjegjësimi

A1b3 Krijimi dhe përmirësimi periodik i faqes së internetit të komunës.

Specialisti i Zyrës për Zhvillimin e Turizmit dhe personeli i AIT

100,000 Leke Ngritja e faqes së internetit (psh. www. qendervlore.com) do përmbajë informacion mbi pozicionimin e komunës, aktivitetet, burimet natyrore, kulturore, projekte që synon të

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

75

organizoje komuna, si dhe të mundësojë transparence në investimet që ndërmerren në komune.

A1a2 Ngritja e Agjencisë për Informacionin Turistik (AIT)

Kryetari i Komunës, Shefi i Sektorit për ZHT

260,000 Leke Agjencia do kryeje funksionin e shpërndarjes së informacionit turistik jo vetëm për vizitoret e rastësishëm apo të organizuar por dhe me agjenci me profil turistik vendase dhe ato që operojnë jashtë vendit.

C4a3 Kryerja e investimeve për ndërtimin/rikonstruksionin e rrugëve për destinacionet turistike

Zyra Urbanistikes

32 700 000 Leke Rikonstruksioni i rrugës Shk.Nartë –Tec

C4a3 Kryerja e investimeve për ndërtimin/rikonstruksionin e rrugëve për destinacionet turistike

Zyra Urbanistikes

60 000 000 Leke Rikonstruksioni i rrugës TEC - Zvërnec

C Përmirësimi i Sistemit të Menaxhimit të Territorit

C5b1 Përgatitja e projekteve, propozimeve për donatoret dhe kryerja e investimeve

Zyra e Shërbimeve

2 000 000 Leke Përgatitja e projekteve për ujësjellës dhe kanalizime në fshatrat me potencial turistik (Nartë, Zvërnec, Panaja, Kaninë)

C5b2 Financimi i rehabilitimit dhe ndërtimit të ujësjellsave ekzistues dhe të rinj në destinacionet turistike

Zyra e Shërbimeve

47 000 000 Leke Rikonstruksioni i Ujësjellësit Panaja

Plani i Veprimit për Zbatimin e Planit Strategjik të Zhvillimit të Turizmit të Komunës Qendër 2010 Buxheti i Komunës Qendër 2010 99,461,520 Leke Kosto e aktiviteteve të planit të veprimit 94,000,000 Leke

Objektivat Kodi Aktiviteti i

propozuar Kush Kosto (Leke) Përshkrimi i aktivitetit

A1b4 Vendosja e tabelave të reja informuese për evidentimin dhe orientimin drejt produkteve turistike të komunës

Kryetari i Komunës, Zyra e Urbanistikes, Zyra e ZHT

300,000 Leke Tabelat do të orientojnë vizitoret për vendndodhjen fizike të objekteve që do të promovohen, distancat si dhe lehtësirat që gjenden pranë tyre.

A2a2 Komuna përgatit dhe përmirëson periodikisht materiale ndërgjegjësuese për ruajtjen e mjedisit dhe vlerave turistike të komunës

Specialisti i Zyrës së ZHT, Specialistet e Sektorëve të Bujqësisë

100,000 Leke Materialet do theksojnë rëndësinë e ruajtjes së ambientit, stimulojnë ndërgjegjësimin e komunitetit si dhe informimin e vizitoreve për rëndësinë e ruajtjes së ambientit, theksimin e cilësisë së pastërtisë, aktiviteteve të ndryshme kulturore në objekte specifike kulturore dhe turistike.

A-Informacioni dhe Ndërgjegjësimi

A1a3 Koordinimi i aktiviteteve dhe këmbimi i informacionit me agjencitë turistike dhe njësitë e tjera vendore në rajon dhe ministrinë e linjës

Kryetari i Komunës, Zyra e ZHT

0 Procesi do të konsistojë në përfshirjen e Kalasë së Kaninës, Kishës së Shën Mërisë dhe Manastirit të Vernecit në guidat turistike lokale, në bashkëpunim me agjencitë turistike të qytetit të Vlorës, dhe përfshirja e këtyre objekteve turistike dhe kulturore

76Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

në listën e vendeve që rekomandon për t’u vizituar Ministria e Turizmit, Rinisë dhe Sporteve.


Zyra e Shërbimeve

4 000 000 Leke Përgatitja e projekteve për ujësjellës dhe kanalizime në fshatrat me potencial turistik (Narte, Zvërnec, Panaja, Kanine)

C5b2 Financimi i rehabilitimit dhe ndërtimit të ujësjellësve ekzistues dhe të rinj në destinacionet turistike

Zyra e Shërbimeve

32 000 000 Leke Rikonstruksioni i Ujësjellësit Zvërnec

C5b2 Financimi i rehabilitimit dhe ndërtimit të kanalizimeve ekzistues dhe të rinj në destinacionet turistike

Zyra e Shërbimeve

57 000 000 Leke Ndërtimit i kanalizimeve Narte, faza e pare

D1a1 Përgatitja dhe shpërndarja e informacionit periodik (katër mujor, gjysëm vjetor, vjetor) me mjetet e komunës (gazeta e komunës) ose mjetë të tjera informimi.

Zyra e Zhvillimit të Turizmit, Zyra e Burimeve Njerëzore

300,000 Leke Informacioni i cili do të publikohet periodikisht do të konsistojë në politikat që planifikon Komuna Qendër, vendimet e rëndësishme për publikun nga ana e Këshillit Komunal, investimet në vijim dhe synimet e reja të komunës. Gjithashtu një vend i posaçëm do i lihet ndërgjegjësimit të komunitetit për pagimin e detyrimeve dhe mirëmbajtjen e mjedisit.

D- Qeverisja e mire

D3b1 Ngritja dhe konsolidimi i kapaciteteve për përgatitjen e projekteve teknike dhe propozimeve për donatoret dhe

Kryetari i Komunës, Zyra e Urbanistikes, Zyra e Shërbimeve

850,000 Leke Formimi i një strukture prej dy specialistesh të cilët do merren me gjetjen e mundësive, shqyrtimin e tyre dhe shkruajtjen e projekt propozimeve në iniciativa për të cilat komuna mund të aplikoje në institucionet



investitorë të ndryshëm qendrore (grantet konkurruese), donatore dhe agjenci të ndryshme si FZHSH.

Plani i Veprimit për Zbatimin e Planit Strategjik të Zhvillimit të Turizmit të Komunës Qendër, viti 2011 Buxheti i Komunës Qendër, 2011 107,418,441 Leke Kosto e aktiviteteve të planit të veprimit 93,000,000 Leke


propozuar Kush Kosto Përshkrimi i aktivitetit


Zyra për Zhvillimin e Turizmit, Zyra e Urbanistikes

2,000,000 (leke/vit) Komuna do filloje monitorimin mjedisor të zonës pranë TEC-it të Vlorës për të pare shtrirjen e mundshme të ndikimit në ajër dhe ujin e plazheve pranë. Monitorimi do përfshijë fillimisht segmentin TEC-Shën Thanas, e

h U TEC


Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

77

për tu shtrire Ura-TEC A2a2 Komuna përgatit dhe

përmirëson periodikisht materiale ndërgjegjësuese për ruajtjen e mjedisit dhe vlerave turistike të komunës


100,000 (leke/vit) Materialet do theksojnë rëndësinë e ruajtjes së ambientit, stimulojnë ndërgjegjësimin e komunitetit si dhe informimin e vizitoreve për rëndësinë e ruajtjes së ambientit, theksimin e cilësisë së pastërtisë, aktiviteteve të ndryshme kulturore në objekte specifike kulturore dhe turistike.

B1b4 Shtrirja dhe përmirësimi i shërbimit të pastrimit në zonat dhe objektet turistike

Zyra e Financës dhe Zyra e Shërbimeve

3,000,000 (leke/vit) Vendosja ose shtrirja e shërbimit të pastrimit në pjesët e pambuluara sidomos ato me prioritet turistik, plazhe, laguna, objekte historike. Rishikimi i tarifës së pastrimit, apo vendosja e tarifave sezonale për mbulimin e këtij shërbimi dhe me makineri. Zonat prioritare do të jenë kryesisht ato të Nartës, Kaninës dhe Zvërnecit.

B Zhvillimi i produkteve turistike

B2b1 Komuna ka hartuar një plan të përgjithshëm rregullues i cili përcakton zonat për zhvillimin e industrisë përpunuese të produkteve bujqësore

Kryetari Komunës, Zyra e Urbanistikes

2,000,000 (leke/vit) Hartimi i një Plani Rregullues, i cili do përcaktojë zonat e zhvillimit, ato ekonomike, sportive, etj e cila do kryhet përmes konsulencës së një kompanie të specializuar dhe që do shërbejë për komunën si një dokument udhëheqës në zhvillimin e integruar të saj. I rëndësishëm do jetë procesi i pozicionimit të zonave të përpunimit të produkteve bujqësore dhe të industrisë, që synon të vere rregullat e një zhvillimi harmonik dhe me turizmin.

C1a3 Komuna planifikon qendrën e re administrative të komunës

Kryetari Komunës, Zyra e Urbanistikes

25,000,000 Leke/vit)

Gjetja e një trualli të përshtatshëm, në afërsi të Nartës, i cili të jetë i aksesueshëm nga të gjithë banorët e komunës, përfshirë dhe fshatrat e largëta, ndërtimi i një godinë e cila të lejoje funksionimin e lirshëm të stafit të komunës dhe mundësimin e zgjerimit të organikes së komunës në varësi të kërkesave të zhvillimit të komunës.


C3b5 Pastrimi i të gjitha zonave turistike nga mbeturinat e pagrumbulluara dhe

Zyra shërbimeve, sektori i pastrimit

5,000,000 Leke Procesi i pastrimit nga mbeturinat duke pasur prioritet zonat e plazheve që frekuentohen nga vizitoret. Gjithashtu përkrah


propozuar Kush Kosto Përshkrimi i aktivitetit

depozitimi i tyre në piken aktuale të grumbullimit.

pastrimit periodik me makineri larëse, vendosja e konteniereve në zonat e plazheve publike sidomos në frekuence me të madhe në ato zona ku aplikohet plazhi ditor. Zonat prioritare do konsiderohen plazhet në rripin e Kavalonës dhe Zvërnecit.

C5a3 Janë evidentuar nevojat dhe është bërë një inventar i plotë i aseteve fizike dhe gjendjes së tyre, sasisë së ujit dhe mënyrës së menaxhimit për të gjitha destinacionet turistike

Zyra Urbanistikes dhe Shërbimeve

1,000,000 Leke Janë përmirësuar kushtet teknik dhe menaxhuese për shërbimin e furnizimit me ujë dhe kanalizimeve, kryesisht në fshatin e Kaninës, në Lagunën e Nartës dhe shtrirja e rrjetit furnizues me ujë të pijshëm në pjesën e plazheve.

78Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë


Zyra e Shërbimeve

2 000 000 Leke Përgatitja e projekteve teknike të zbatimit për ndërtimin e kanalizimeve në fshatin Zvërnec


Zyra e Shërbimeve

57 000 000 Leke Faza e dytë e financimit të ndërtimit të kanalizimeve në Nartë

Plani i Veprimit për Zbatimin e Planit Strategjik të Zhvillimit të Turizmit të Komunës Qendër, viti 2012 Buxheti i Komunës Qendër, viti 2012: 116,011,916 Leke Kosto e aktiviteteve të planit të veprimit: 38,300,000 Leke



A1a3 Koordinimi i aktiviteteve dhe këmbimi i informacionit me agjencitë turistike dhe njësitë e tjera vendore në rajon dhe ministrinë e linjës

Specialisti i Zyrës së ZHT

0 Komuna ka një sistem funksional informacioni turistik dhe informimin e publikut në përgjithësi, i cili pasqyron jo vetëm me vendodhje por edhe me përshkrime të detajuara historike, kulturore dhe vlera arkeologjike, objektet që komuna synon të promovoje.


A1b2 Promovimi i shërbimeve, mjediseve bad & breakfast, hoteleve etj

Specialisti i Zyrës së ZHT, Zyra e Shërbimeve

0 Produktet turistike të komunës promovohen me të gjitha mjetet e komunikimit modern, përfshirë dhe televizionet lokale të Vlorës apo përmes spoteve publicitare në nivel kombëtar.

B1c1 Aplikimi i një sistemi tarifor për shërbimet në zonat dhe objektet turistike për rritjen e të ardhurave dhe intensifikimin e investimeve

Zyra e Financës

0 Janë përcaktuar politika fiskale të cilat nxisin investimet dhe njëkohësisht krijojnë të ardhura në rritje


C1b1 Komuna organizon

dhe rrit eficiencen e aktivitetit të strukturave për kontrollin e zhvillimit, fuqizimi i Inspektoratit Vendor Ndërtimor

Kryetari i Bashkisë

1,000,000 (leke/vit) Ndërtimet informale janë minimizuar dhe zhvillimi i komunës e i zonave turistike kryhen sipas Planit Rregullues


C1c1 Përgatitja e projekt detyrave dhe projekteve teknike konkretë për akset rrugore, sheshet, parkimet, dhe ndërhyrjet në rrjetin sekondar të rrugëve në varësi të studimit hapësinor (Planit Rregullues ose

Zyra Urbanistikes

0 Është përmirësuar infrastruktura fizike e hyrjes dhe shfrytëzimit të objekteve turistike, kryesisht në kalanë e Kaninës, rruga që të çon në lagunën e Nartës dhe segmentet që lidhin rrugën nacionale me plazhet e Zvërnecit. Prioritet do i jepet segmentit nga rruga nacionale në Plazhin e Nartës me një distance 6 km, Shën Thanas-

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

79

studimeve pjesore) të propozuara.

Manastir 2 km dhe Manastir-Portonove me një distance 2.7 km. Sipas parashikimeve të të ardhurave komuna do jetë në gjendje të bashke financoje ndërtimin ose rehabilitimin e këtyre segmenteve duke marre parasysh distancat e pranueshme.

C3a1 Hartimi i një studimi teknik hartografik ku të përcaktohen zonat e ndjeshme në mjedis si dhe përcaktimi i masës së ndërhyrjes për ti përmirësuar ato.

Zyra e Urbanistikes, Sektori i Shërbimeve

2,000,000 Studimi do të konsistojë në përcaktimin hartografik të vendeve dhe zonave me status të veçantë si dhe do të përcaktojë një rregullore e cila do të specifikoje jo vetëm hapat që do ndiqen për kujdesin dhe mbikëqyrjen e këtyre zonave por do të shërbejë dhe si baze kriteresh/standartesh për një zhvillim të qendrueshëm të këtyre zonave.




Zyra e Shërbimeve

2 000 000 Leke Përgatitja e projekteve teknike të zbatimit për ndërtimin e kanalizimeve në fshatin Panaja


Zyra e Shërbimeve

35 000 000 Leke Financimi i ndërtimit të sistemit të kanalizimeve në fshatin Zvërnec

D3b2 Përgatitja e një paketë projekt propozimesh për investime të cilat adresojnë zhvillimin e turizmit në komune.

Zyra e Shërbimeve, Zyra e Financës

0 Komuna ka një grup specialistesh të përgatitur dhe projekte të gatshme për financim.

D2a2 Përcaktimi i politikave fiskale të cilat çojnë në rritjen e tepricës operacionale me qellim financimin e investimeve shtesë për zhvillimin e turizmit

Zyra e Financës

0 Është rritur baza e taksueshme dhe pagesa e tarifave të shërbimeve.

D- Qeverisja e mire

D1a1 Përgatitja dhe shpërndarja e informacionit periodik (katër mujor, gjysëm vjetor, vjetor) me mjetet e komunës (gazeta e komunës) ose mjetë të tjera informimi.


300,000 (leke/vit) Informacioni i cili do të publikohet periodikisht do të konsistojë në politikat që planifikon Komuna Qendër, vendimet e rëndësishme për publikun nga ana e Këshillit Komunal, investimet në vijim dhe synimet e reja të komunës. Gjithashtu një vend i posaçëm do i lihet ndërgjegjësimit të komunitetit për pagimin e detyrimeve dhe mirëmbajtjen e mjedisit.

80Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Plani i Veprimit për Zbatimin e Planit Strategjik të Zhvillimit të Turizmit të Komunës Qendër, viti 2013 Buxheti i Komunës Qendër, 2013: 125,292,869 Leke Kosto e aktiviteteve të planit të veprimit: 40,400,000 Leke



A1a2 Organizimi dhe funksionimi i strukturave të specializuara për grumbullimin përpunimin dhe shpërndarjen e informacionit

Specialisti i Zyrës së ZHT, Zyra e Shërbimeve

0 A Informacioni dhe ndërgjegjësimi A2a1 Komuna organizon

takime të hapura me komunitetin për diskutimin dhe përcaktimin e prioriteteve për zhvillimin e turizmit dhe shpërndarjen e investimeve

Zyra së ZHT 100 000 Leke

Komuna ka një sistem funksional informacioni turistik dhe informimin e publikut në përgjithësi, ku synohet përditësimi jo vetëm i ndryshimeve që përfshijnë destinacionet turistike por dhe promovimi i profileve të ndryshme të turizmit kryesisht atij rural, duke i dhënë shtysë dhe fshatrave apo zonave që janë larg bregdetit apo objekteve historike.

B1a2 Vlerësimi dhe studimi i nevojave për shfrytëzimin eficient të burimeve për zhvillimin e turizmit

Zyra e ZHT, Zyra e Financës

300 000 Leke Komuna ka një inventar të plotë të produkteve turistike, këtu përfshihen jo vetëm objektet që janë të identifikuara nga institucionet shtetërore por dhe iniciativa lokale si shtëpi pushimi në formën e haneve, apo restorante dhe biznese që pranojnë një kapacitet të caktuar turistik dhe përmbushin standartet e parashikuara.


C1b1 Komuna organizon

dhe rrit eficiencen e aktivitetit të strukturave për kontrollin e zhvillimit, fuqizimi i Inspektoratit Vendor Ndërtimor

Kryetari i Bashkisë

500 000 Leke Ndërtimet informale janë minimizuar dhe zhvillimi i komunës e i zonave turistike kryhen sipas Planit Rregullues

C1c1 Përgatitja e projekt detyrave dhe projekteve teknike konkretë për akset rrugore, sheshet, parkimet, dhe ndërhyrjet në rrjetin sekondar të rrugëve në varësi të studimit hapësinor (Planit Rregullues ose studimeve pjesore) të propozuara.

Zyra Urbanistikes

0 Është përmirësuar infrastruktura fizike e hyrjes dhe shfrytëzimit të objekteve turistike



Zyra e Shërbimeve

4 000 000 Leke Përgatitja e projekteve teknike të zbatimit për ndërtimin e kanalizimeve dhe ujësjellës në fshatin Kanine


Zyra e Shërbimeve

35 000 000 Leke Financimi i ndërtimit të sistemit të kanalizimeve në fshatin Panaja

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

81

D1a1 Përgatitja dhe shpërndarja e informacionit periodik

Zyra e Zhvillimit të Turizmit,

300,000 Leke Informacioni i cili do të publikohet periodikisht do të konsistojë në politikat që



(katër mujor, gjysëm vjetor, vjetor) me mjetet e komunës (gazeta e komunës) ose mjetë të tjera informimi.

Zyra e Burimeve Njerëzore

planifikon Komuna Qendër, vendimet e rëndësishme për publikun nga ana e Këshillit Komunal, investimet në vijim dhe synimet e reja të komunës. Gjithashtu një vend i posaçëm do t’i lihet ndërgjegjësimit të komunitetit për pagimin e detyrimeve dhe mirëmbajtjen e mjedisit.




D- Qeverisja e mire

D2a2 Përcaktimi i politikave fiskale të cilat çojnë në rritjen e tepricës operacionale me qëllim financimin e investimeve shtesë për zhvillimin e turizmit

Zyra e Financës

0 Është rritur baza e taksueshme dhe pagesa e tarifave të shërbimeve.

Plani i Veprimit për Zbatimin e Planit Strategjik të Zhvillimit të Turizmit të Komunës Qendër, viti 2014 Buxheti i Komunës Qendër, 2014: 135,316,298 Leke Kosto e aktiviteteve të planit të veprimit: 120,920,000 Leke



A1b4 Vendosja e tabelave të reja informuese për evidentimin dhe orientimin drejt produkteve turistike të komunës

Kryetari i Komunës, Zyra e Urbanistikes, Zyra e ZHT

500 000 Leke Tabelat do të orientojnë vizitoret për vendodhjen fizike të objekteve që do të promovohen, distancat si dhe lehtësirat që gjenden pranë tyre. Ofrimi i mundësisë së vendosjes së tabelave refereruese dhe në gjuhën angleze për të lehtësuar vizitoret e huaj.



120 000 Leke Materialet do theksojnë rëndësinë e ruajtjes së ambientit, stimulojnë ndërgjegjësimin e komunitetit si dhe informimin e vizitoreve për rëndësinë e ruajtjes së ambientit, theksimin e cilësisë së pastërtisë, aktiviteteve të ndryshme kulturore në objekte specifike kulturore dhe turistike.


Zyra e Shërbimeve

4 000 000 Leke Përgatitja e projekteve për ujësjellës dhe kanalizime në fshatra të tjera

82Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë


Zyra e Shërbimeve

58 000 000 Leke Financimi i ndërtimit të ujësjellësit në fshatin Kanine


Zyra e Shërbimeve

58 000 000 Leke Financimi i ndërtimit të kanalizimeve në fshatin Kaninë

D1a1 Përgatitja dhe

shpërndarja e informacionit periodik (katër mujor, gjysëm vjetor, vjetor) me mjetet e komunës (gazeta e komunës) ose mjetë të tjera informimi.


300,000 Leke Informacioni i cili do të publikohet periodikisht do të konsistojë në politikat që planifikon Komuna Qendër, vendimet e rëndësishme për publikun nga ana e Këshillit Komunal, investimet në vijim dhe synimet e reja të komunës. Gjithashtu një vend i posaçëm do i lihet ndërgjegjësimit të komunitetit për pagimin e detyrimeve dhe mirëmbajtjen e mjedisit.

D- Qeverisja e mire




Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

83

TOURISM DEVELOPMENTPLAN, COMMUNEOF QENDER VLORE

84Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Tourism Development Plan of Qendër Vlora Commune was prepared by the UrbanResearch Institute (URI), contracted by the Albanian Development Fund (ADF), in theframework of the project “Community Works III” financed by CEB. This publication wasmade possible by the Norway Trust Fund financing.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

85

TTTTTable of Contentable of Contentable of Contentable of Contentable of Content

Introduction....................................................................................... 87

Chapter I ......................................................................Chapter I ......................................................................Chapter I ......................................................................Chapter I ......................................................................Chapter I ...................................................................... 8 98 98 98 98 9

SPTD drafting approach............................................ 90

SPTD drafting process ............................................. 92

Chapter II .....................................................................Chapter II .....................................................................Chapter II .....................................................................Chapter II .....................................................................Chapter II ..................................................................... 9 59 59 59 59 5

General information about Qendër Commune ......... 96

Demography and poulation expextancy .................... 98

Economic profile ....................................................... 105

Other economic activities. ........................................ 106

Environment, Infrastructure and Public Services ......... 107

Financial resources of Qendër Commune

Chapter III ....................................................................Chapter III ....................................................................Chapter III ....................................................................Chapter III ....................................................................Chapter III .................................................................... 115115115115115

Tourusm Development in Qendër Commune ............ 115

Swot analysis ......................................................... 116

Development vision of Tourism Development

in Qendër ................................................................ 117

Commune

Major directions of Tourism Development

in Qendër Commune ............................................... 119

Overall goals of Tourism Development

Management instruments of territory

Chapter IV ....................................................................Chapter IV ....................................................................Chapter IV ....................................................................Chapter IV ....................................................................Chapter IV .................................................................... 125125125125125

SPTD Action Plan implemenation according

to 2009 - 2014 goals… .......................................... 126

86Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

AcronymsAcronymsAcronymsAcronymsAcronyms

ADFADFADFADFADF Albanian Development FundSPTDSPTDSPTDSPTDSPTD Strategic Plan for Tourism DevelopmentCDSPTDCDSPTDCDSPTDCDSPTDCDSPTD Committee for Drafting the Strategic Plan for

Tourism DevelopmentURIURIURIURIURI Urban Research InstituteICMICMICMICMICM Institute of Culture MonumentsSSSSSSSSSS Sewer SystemTIATIATIATIATIA Tourism Information AgencyDSODSODSODSODSO Distribution System Operator

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

87

MayorMayorMayorMayorMayor’s Message’s Message’s Message’s Message’s Message

Dear fellow citizens of Qendër Vlora Commune,

The natural, cultural and historical resources of our commune comprise a large potential forthe enhancement of tourism, economy and residents’ wellbeing. Planned use based onconservation, protection and further development of these assets is both, a difficult andimportant task. Accomplishment of this task requires the commitment of the administration,local elected officials and the active participation of the community, businesses, and otherstakeholder groups.

Following several months of persistent efforts, the commune administration, the council andthe community, as represented by the stakeholders, drafted the Strategic Plan for TourismDevelopment, which entails a crystallization of all ideas and initiatives to be undertaken bythe commune to make it implementable in the interest of the improvement of our residentswellbeing and protection of environment for the coming generations as the end goal.

We are aware that tourism is a great opportunity for a sustaninable economic development,therefore the tourists and all other visitors, who will come to our commune, are going to findhospitality, well-mannered services in addition to prudently preserved and developed natural,cultural and historical assets. They will find here pleasure, relaxation and comfort and theywill always come back and visit us.

The Strategic Plan for Tourism Development is a guideline in our hands, which will lead ourway to development and to funds and human resources mobilization to achieve thedevelopment goals. I would like to avail myself of this opportunity to pass my special tanks tothe Albanian Development Fund, which funded the process of drafting this plan and to theUrban Research Institute team of experts who developed this process and put it together intothis documents though their expertise and insistent work.

Dear fellow citizens, let me assure you in conclusion of this message that Qendër communeis committed to apply and respect the contribution and the goals of the community that werepresent.

Respectfully yours,

FREDO BERBERIFREDO BERBERIFREDO BERBERIFREDO BERBERIFREDO BERBERIMayor of Qendër Vlora CommuneMayor of Qendër Vlora CommuneMayor of Qendër Vlora CommuneMayor of Qendër Vlora CommuneMayor of Qendër Vlora Commune

88Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

PPPPPrefacerefacerefacerefacereface

In January 2009, Qendër Commune was involved in the process of drafting the StrategicPlan for Tourism Development to define a clear vision for the future of the commune and toplan the action steps and necessary resources to achieve that vision.

Drafting of the Strategic Plan for Tourism Development was accomplished through an openand transparent process, which involved the commune staff, commune councilrepresentatives, heads of villages, stakeholders’ focus groups, representatives of businesscommunity, citizens, experts of various areas, archeologists, urban planners, historians, andrepresentatives of Vlora Region.

This plan is drafted in combination and alignment with the goals of Regional DevelopmentStrategy of Vlora Region, which was drafted in 2004 based on the millennium developmentgoals up to 2015. The SPTD is a new local initiative, which stimulates the long-tem planningcapacities and prioritization of highly needed interventions regarding development oftourism.

The SPTD of Qendër Commune refers also to the national strategic goals, which are statedin the frame of the Sector Strategy for Tourism Development and in the national Strategy forDevelopment and Integration.

Albanian Development Fund (ADF) has funded drafting of the SPTD in the frame ofCommunity Works Project III, while the Urban Research Institute in Tirana has drafted it.

The purpose of this document is to serve as a guiding map for the local elected officials andthe specialized commune staff to lead the way in the direction of tourism sustainabledevelopment and, therefore, in the direction of community’s wellbeing advancement,business stimulation and environment protection.

The document is organized in a number of chapters. After Mayor’s message,acknowledgement for the commitment of the staff and all participants, and the preface, theSPTD includes, among other things, the following: Description of the SPTD Drafting Process,the SPTD Drafting Approach, the Tourist Profile of the Commune, SWOT analysis, which hasgenerated insights on the potential, opportunities, weaknesses and the potential threats forthe commune to overcome in the direction of a sustainable development of tourism.

Next, the SPTD document contains the commune vision, the midterm goals and targets setto meet these goals. The SPTD has been supplemented with the action plan, which will bethe basis for meeting the goals and achieving the development targets. The action plan isfollowed by the list of priority projects and the financial; plan. In conclusion, the graphicpresentation serves as an indicator of the tourism resources (outputs) distribution andpriority projects in addition to the specification of the commune location. The documentcontains also photos to illustrate the tourism potential of the commune.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

89

Chapter One

WHAWHAWHAWHAWHAT IS THE STRAT IS THE STRAT IS THE STRAT IS THE STRAT IS THE STRATEGIC PLAN FOR TOURISMTEGIC PLAN FOR TOURISMTEGIC PLAN FOR TOURISMTEGIC PLAN FOR TOURISMTEGIC PLAN FOR TOURISMDEVELDEVELDEVELDEVELDEVELOPMENTOPMENTOPMENTOPMENTOPMENT

90Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Why does Qendër Commune need a SPTD

Taking into consideration its favorable geographic position and the important resources,which are available in its territory, Qendër Commune has realized that it is high time nowand, it has become necessary for the development to be guided by a plan, which defines theoutput of sustainable economic development by keeping an eye on the environmental assetsprotection and conservation.

In addition to enjoying the position of a well-informed and well-positioned local governmentunit in the development of regional and national initiatives, the commune seeks to become apat of integrated development in synergy with the Sector Strategy for Tourism Developmentand the National Strategy for Development and Integration.

Development of tourism is one of the resources, on which economic development is based.Legal framework prescribes that communes, municipalities are totally responsible and,drafting of development programs in addition to services organization in support ofeconomic development, including here information organization and the correspondingstructure, and infrastructure, comprise an exclusive function of them. In this frame, tourismdevelopment is one of the resources, on which economic development relies.

The need for a Strategic Plan for Tourism Development derives also from the positive drive ofthe community and stakeholder groups including here local businesses and the foreigninvestors’ interest in terms of utilizing the country resources for a sustainable development.This document provides them with the assurance that initiatives undertaken by them shallhave the guarantee and the support of the commune and a stable institutional partnership.

This plan will lay down the favorable conditions of reciprocal cooperation and benefitbetween the local and regional authorities in terms of meting the national ambitions.

SPTD Drafting ApproachSPTD Drafting ApproachSPTD Drafting ApproachSPTD Drafting ApproachSPTD Drafting Approach

First, the local elected officials and the specialized staff of Qendër Commune developed acommon understating and accepted a common concept on the tourism development.

They realized that a “tourist” is any person who pays a visit to the commune for any purposeincluding vacations, doing business, meetings, visits to the relatives and friends or, whorequires any service other than employment.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

91

They came to the agreement that development planning and, urban planning as its basis,along with modern land management stand at the foundations of the sustainabledevelopment of tourism and economy.

This understanding will help in terms of defining a vision and the goals, the achievement ofwhich will be affected by the quality that the products are expected to have and, by the touristdestinations that will be chosen to develop the necessary capacities to respond in the bestway possible to the needs of tourists who are going to visit the commune.

The leading philosophy of Qendër Commune in this initiative consists in the adoption of thetourism sustainable development approach by paying attention to environment protection.

The approach, which will lead to the management of all resources in such a way thateconomic, social and esthetic needs will be met, while the cultural integrity and ecologicalprocess are maintained is applied when drafting the strategic plan for tourism developmentof Qendër Commune.

We consider tourism as the main option with regard to the economic development of ourcommune, despite the fact that there is an evident lack of a number of aspects that wouldturn it immediately into a useful asset.

Strategic planning relies on the following:

- Large participation:o The commune has ensured a large participation and it has established the

Committee of Drafting the Strategic Plan for Tourism Development, which carried outthe organization of activities for drafting the plan and for its implementation.

- Situation analysis and drafting of the tourist and economic profile of the commune.- SWOT analysis to analyze the internal and external factors regarding development of

tourism by means of determining the potential, the strongest points and the realopportunities on one hand and, the weak points and risks, which threaten tourismdevelopment, on the other.

92Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

- The vision, defining of purpose and goals, as well as, prescribing of the directionand assuring of the commitment of all commune stakeholders.

- Action plan, which specifies the major projects and makes a clear distinction oftourism products and primary places that bear the essential potential with regard totourism development including financial resources evaluation.

SPTD drafting processSPTD drafting processSPTD drafting processSPTD drafting processSPTD drafting process

1. Ensuring of local involvement, establishment of the Committeeof Drafting the Strategic Plan for Tourism Development

A considerable participation and contribution of community representatives including headsof villages with a tourism development potential, business representatives, civil society, Vloraregion administration and central institutions was ensured when drafting the Strategic Planfor Tourism Development.

All documents, which were used as references concerning the project purpose, that is tosay, when drafting the Strategic Plan for Tourism Development of Qendër Commune, werecollected and consulted.

2. Consultation withstakeholders

The Commune with the ADF supporthas held, in the frame of ensuringthe stakeholders’ participation, anumber of meetings, the focus ofwhich was to ensure maximization oflargest possible participation andcollection of information andopinions with regard to SPTDdrafting.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

93

3. Starting of the work to draft the SPTD

The activities to draft theSPTD of Qendër Communebegan with the presentationof the project in aninteractive meeting with thecommune staff in the thirdweek of January 2009.

The fists meetingestablished the Committeeof Drafting the StrategicPlan for TourismDevelopment of QendërCommune. The Committeeconsists of 15 membersand it ensures participationof various stakeholdersincluding the following: 5members from the commune staff, 2 representatives form the commune council, 3 heads ofvillages with a higher tourism development potential, 5 other members as the mostdistinguished

representatives of the community and representatives of other local and central institutionsincluding Vlora Regional Council, Tourist Agencies Association and the Institute of CultureMonuments of Vlora.

4. Conducting of SWOT analysis

SWOT – Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats – analysis was performed withthe participation of the Committee of Drafting the Strategic Plan for Tourism Development,something which provided all the members of the Committee with the opportunity to providetheir opinions about what works well and what fails to work well in the Commune. Inaddition, this helped in the identification of the potential and opportunities that QendërCommune enjoys in order to use and transform them into its strengths and threats that haveto be avoided so that they will not become an obstacle for the tourism sustainabledevelopment, for the economy and for the Commune community wellbeing.

94Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

5. Information collection

The working group worked intensively with the support of the commune staff to collect thenecessary information, based on which the facts analysis was performed in the frame of theCommune’s tourism profile and, generally, the analysis of the infrastructure and publicservices condition, economic development, potential resources of the tourism developmentand financial resources.

Meetings with various sectors of the commune administration, and meetings with VloraRegional Council, Vlora Municipality, Vlora Tourism Agencies Association and with VloraInstitute of Culture Monuments, etc., were utilized for information collection purposes.

6. Final Stage, the SPTD Document

The SPTD of Qendër Commune was drafted based on the process of information, which wascollected and processed according to the stages of the aforementioned process. The firstdraft of the SPTD was presented and discussed with the Committee of Drafting the StrategicPlan for Tourism Development. The comments of this open meeting were reflected in thedocument, thus giving shape to the final draft of the SPTD, which was presented anddiscussed at the presence of Albanian Development Fund and Qendër Communerepresentatives.

The Commune Working Group incorporated all comments, which came out of thepresentation meeting with the ADF, thus giving the final shape to the document of theStrategic Plan for Tourism Development of Qendër Commune of Vlora.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

95

Chapter II

THE CONTEXT AND THE PROFILE OF QENDËRTHE CONTEXT AND THE PROFILE OF QENDËRTHE CONTEXT AND THE PROFILE OF QENDËRTHE CONTEXT AND THE PROFILE OF QENDËRTHE CONTEXT AND THE PROFILE OF QENDËRCOMMUNE DEVELCOMMUNE DEVELCOMMUNE DEVELCOMMUNE DEVELCOMMUNE DEVELOPMENTOPMENTOPMENTOPMENTOPMENT

96Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

General information about Qendër CommuneGeneral information about Qendër CommuneGeneral information about Qendër CommuneGeneral information about Qendër CommuneGeneral information about Qendër Commune

Qendër Commune is located in Vlora Bay and its territory partially surrounds Vlora city, thuscreating its eastern crown. A part of the Commune territory is located along the Adriaticcoast. The Commune consist of 11 villages by including also areas of natural and culturalimportance such as Kanina, Narta, Panaja, Zvernec and other villages such as Babicë eMadhe, Babicë e Vogël, Bestrovë, Kërkovë, Oshtimë and Xhyherinë. Qendër Commune hasa population of about 18,000 inhabitants and a surface of about 12,000 hectares andcoastline along the Adriatic Sea of approximately 10.5 km.

A number of monuments of historical importance including Kanina Castle, the village whereIsmail Qemali, the founder of the first Albania state and the declarer of Albanian’sindependence in 1912, may be found in the Commune territory. Narta lagoon, with awater surface of about 42 km2, with a unique biodiversity and a medieval age monastery,which is located on a small island in the middle of the lagoon is another important naturalresource.

About 200 businesses, 36 of which are classified as large businesses, 144 as smallbusinesses and the remaining part including individual vendor services actively operate inthe Commune territory. Development of family tourism in new houses, which enableprovision of bed & breakfast service, has already started in villages such as Zvërnec andNartë, while there is additionally a number of bars and restaurants.

Geographic Location

Qendër Commune is part of Vlora Region and it is one of the largest communes in thecountry. The territory of the Commune is located on the Northern part and on theNortheastern and Southern heights, which entail Vlora City inside them, thus forming a partof the crown over the bay with the same name in the Adriatic Sea.

Qendër Commune is placed 140 km south of Tirana. The Commune center coincides withthe entrance street to Vlora Municipality and the cross-section, which leads to Nartalagoon, while it is 2,5 km 2,5 km 2,5 km 2,5 km 2,5 km distant from Vlora center and only 5,1km 5,1km 5,1km 5,1km 5,1km distant from theSouth-to-North motorway, the building of which is progress, in addition to railway with thesame geographic orientation.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

97

Pozicioni gjeografik i komunës Qendër

Qendër Commune geographiclocation

While as part of the Commune lays along the Adriatic seacoast, the rest of it lays on theheights of hills, which are located around Vlora city in its Northeastern and Eastern part of it.The Commune bordered in the Southwest by Orikum Municipality and by NovoseleCommune in the Northeast.

Regional context

Geographic position of Qendër Commune in the regional context gains a specificimportance in relation to the international transportation routes and gas and oil transiting byAMBO Project. The territory of Qendër Commune is the endpoint of Corridor VIII, which isassessed to be one of the most important outlets of Eastern oil and gas resources to supplyEurope and the country.

Qendër Commune is an important development factor in the economic region of Vlora Bay.The territory of the Commune is becoming subject to a concentration of important powergenerating facilities. Building of a thermoelectric power plant with an installed capacity of 90MW, which will balance the power generation and distribution to the Southern pat of thecountry including Commune Qendër itself, is actually ongoing.

Tourism development is one of the most important resources of region’s economicdevelopment. In a long-term vision, Vlora Region has to set the basis for a vigorous tourism tobe integrated with the prudent use of region’s assets and resources, which generate incomes,creates employment opportunities, provides solutions and, which improves residents’ livingstandard in addition to preserving the special environmental and historical assets 1.

1 OZHM Strategy of Vlora Region

98Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

AMBO regional oil pipeline project

Qendër Commune has guided development based on the principle of balancing theeconomic sustainable growth with the cross-border environmental characteristics by takinginto consideration the fact that Vlora Bay is already defined as a special economic area,while Narta Lagoon inside it is defined as a protected area with a water surface size ofapproximately 42 km2.

While carrying out all this development effort, Qendër Commune is aware that its interestscrosscut, therefore it is indispensable to cooperate for this purpose with Vlora Municipality inthe area of public and commercial services.

Demography and population expectancyDemography and population expectancyDemography and population expectancyDemography and population expectancyDemography and population expectancy

A number of Qendër Commune villages are recognized as ancient settlements. Kanina isrecognized as a settlement since the last millennium B.C., while archeological researchesindicate that it was a fortified castle since the IV century B.C.

Qendër Commune is one of the largest in the country. It has a population of 18,200inhabitants living in 11 villages arranged as indicated in the table hereunder provided.Narta, Babica e Madhe and Kanina are the largest villages, in which approximately 55% ofthe population is concentrated.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

99

Over the last 18 years, the population has increased by an annual average of 5.5% peryear versus the total increase, which is more dedicated to migration and less to the

population natural growth. Based on this growth rate, the commune population in 2020 isexpected to be about 21, 000 (twenty one thousand) inhabitants. The following graphindicates the population change over years and the expectation for 2020.

Data refer to the commune civil registry

Emigration rate from the commune is assessed to be about 37 %, which is a considerablefigure consisting mostly of emigrants who have emigrated to Italy and Greece and who playan important role in the economy of households by means of their remittances.

Authorities and Institutions

Qendër Commune was established in 1992 following the local elections of that same year.Before these elections, the territory of the villages, which constitute Qendër Commune, wereorganized at that time under the Olive Farming Enterprise under the jurisdiction of Narta-Panaja, Kaninë, Drashovicë and Sherishtë Farming Cooperatives, which also constitute thebasis of the present-day administrative organization. The Commune Council consisting of17 councilors who are elected every 4 years in the frame of local administrative elections isthe decision-making authority of the Commune.

Mayor who is directly elected every four years at the same time with the council in the frameof local administrative elections is the executive authority. The Commune organization chartis as follows:

Population distribution in Qendër Vlora Commune

Population

Population

(Population)

Years

100Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Commune organization chartCommune organization chartCommune organization chartCommune organization chartCommune organization chart

Tourist and cultural profile

Given that the focus of this strategy consists in the tourism development, our analysis isconsequently focused on the identification of natural, cultural and historical resources,which constitute the potential of this commune with regard to tourism sustainabledevelopment. The tourism aspect of the commune is followed by a summary of theeconomic profile in general and by other aspects.

Mayor

Finance Office (5)

Commune Council Secretary (1)

Urban Planning Office (3)

Office for Land Management and Protection (4)

Civil Registry Office 2 staff members

Archie Secretary, Human Resources Manager (1)

Forestry Protection Inspectorate (3)

Taxes and Fees (4)

Water Supply and Services Manager (1)

Communal Police (2)

INUV (3)

Legalizations Agency (2)

Cleaning Staff (1)

Driver (1)

Guards (1)

Office for Tourism Developmentt (2)

Qendër Commune, asan integral part of VloraBay area, has a diversityof natural, cultural andhistorical assets andvery favorableconditions for tourismdevelopment. Thegeographic location,considerably longcoastline with attractivebeaches, the speciallandscape of Nartalagoon, Zvernec forests,historical monuments ofantiquity are still pristineand thy actuallyconstitute the majorpotential for tourismdevelopment.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

101

Structure of tourist products in Qendër Commune

The existing tourist products structure in Qendër Commune is diverse. Qendër Commune isone of the unique cases in the country with regard to its diverse tourism resources and theirunique quality. Its territory actually contains all tourist products including the following:

· Sunbath and beach tourism;· Cultural and historical tourism; and· Tourism of special interest including rural tourism, natural tourism (adventure

tourism and ecotourism).

The aim of tourism development in Qendër Commune is to identify all these assets and turnthem into achievable and tangible by an increasing number of domestic and foreign tourists.

Sunbath and beach Tourism

Qendër Commune has a coastline of approximately 10.5 with a Southeast – Northwestposition located on the Northern end of Vlora bay in the Adriatic Sea. A number of attractivebeaches with white and clean sand, which are easily reachable and utilizable, exist along thiscoastline. The following beaches could be mentioned as the most distinctive ones:

View of Karaburun peninsula

- Narta beach- Zvernec beach- Triport beach

102Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

- Porto Novo beach- Dajlni beach

All beaches along the coastline of Qendër Commune provide a uncommonly uniquepicturesque view, which is supplemented by the view of Vlora Bay, Sazan Island andKaraburun Peninsula that close this bay from the West and Southwest.

Sunbathe and beach tourism are mostly developed in the daily tourism format and less ofthe bad & breakfast. Although it is deemed that this kind of tourism has grown over therecent years, the commune does not have data, which allow evaluation for the developmenttrend of this specific type of tourism product. A number of new houses, the building of whichis ongoing, and a number of restaurants, which are in use, the beaches and other naturalresources provide the possibility to make an a priori evaluation of the development potentialof this tourism product.

A dense pine forest with a green size of approximately 237 ha237 ha237 ha237 ha237 ha, which isolates thesebeaches from the other environments, thus creating peaceful and clean islands of freshnessand relaxation is located along the beach area of Zvernec.

The tourists may reach places including Kanina Castle, Uji i Ftohtë (Cold Water), otherbeaches located across Vlora Bay, the ancient settlement of Orikum and the National Parkof Llogora, which is 1000 m above seal level, in less than 1 (one) hour driving time.

Cultural and historic tourism

A number of important cultural and historical monuments, the existence of which rangesfrom antiquity up to nowadays providing this place with the historical depth of a developedcivilization that started in the ancient time and continues nowadays, are located in theterritory of Qendër Commune.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

103

KaninaKaninaKaninaKaninaKanina: It is located on theSoutheast of Vlora, on the slope ofShashica Mountain. The existence ofKanina as a settlement dates back tothe last millennium B.C.Archeological excavations indicatethat Kanina was a fortified settlementlocated inside the castle with thesame name since in the IV centuryB.C.

Kanina Castle:Kanina Castle:Kanina Castle:Kanina Castle:Kanina Castle: This fortress has a surface area of 3625 ha. In is placed on a rock patchand it has the shape of a

triangle. Its walls were builtwith stone blocks. It wasrestored by Justinian in the Vth

century. In the IX century B.C.,it was a fortified settlement withfencing walls, inside which thefortress with 18 towers andwith is surface area, waslocated. Remnants of houses,cobblestone alleys, watertanks, etc., have beendiscovered inside the castle.This castle was reconstructedin the IX, XI, XII; XV; XVIIIcenturies.

Zvernec Manastery:Zvernec Manastery:Zvernec Manastery:Zvernec Manastery:Zvernec Manastery: SaintMary’s Monastery built on theZvernec Island in Narta Lagoon isa very attractive tourismdestination. The Monastery wasbuilt in the XIII century. This is themain reason to visit ZvernecIsland. It is dedicated to SaintMary, it is placed in the middle ofthe island and it is surrounded bygreen trees. A large number ofinhabitants and visitors celebratein this Monetary the 15 Augustfestival as the birthday of Saint

104Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Mary. Narta carnivals are alsoorganized during this festival.

Saint MarySaint MarySaint MarySaint MarySaint Mary’s Church in’s Church in’s Church in’s Church in’s Church inZvernec:Zvernec:Zvernec:Zvernec:Zvernec: This building is ofByzantine style and it has beenwell maintained. There are a lot oficons and artistic treasuries.

Other historical objects:Other historical objects:Other historical objects:Other historical objects:Other historical objects: Thereare other historical and culturalsites worth of highlighting in thecommune territory in terms oftourist use including Triport Castleand the ancient wall in the sea,Zvernec Lighthouse, Shefikat Begaj

House in Kanina village, Kujtim Hamza’s house in Kanina village, Kavalone water well andZvernec faucet.

Special interest tourism

A large diversity of other tourist destinations of special interest for various categories oftourists and visitors may be identified in the territory of Qendër Commune. Considerablenatural resources of adventure and ecotourism in addition to rural tourism add curiosity andincrease the number of tourists who visit facilities, of which the following can be highlighted:

Narta: Narta: Narta: Narta: Narta: Narta lagoon, which is the second in terms of size in Albania by occupying asurface of 4.180 hectares, is located in the North of Vlora. Narta lagoon constitutes animportant naturalecosystem. Narta lagoon isinternationally known,because it meets Ramsarrequirements with anumber of water birdsexceeding more than 48,700 pieces and 195different types. Lagoonwaters are rich with fishespecially eels and sea bassDicentranchus labrax).Narta village, which is builton the edge of lagoonwaters, is located in the

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

105

South of lagoon. The villageis surrounded by soft hillscovered by vineyards, whichproduce one of the highestquality artisanal vines inAlbania. This is a favorablespot for “summer tours”tourism”. The lagoon endswith Triporti Cape, in whicharcheological excavationshas discovered the traces ofa settlement belonging tothe VII century B.C.

Zvernec Island: Zvernec Island: Zvernec Island: Zvernec Island: Zvernec Island: It has been declared as natural monument and it is located on the greenpart of the island with a XIV century monastery, which is one of the best assets of the area. Itis part of Narta lagoon and is has a surface area of seven hectares.

Dajlan Cliffs: Dajlan Cliffs: Dajlan Cliffs: Dajlan Cliffs: Dajlan Cliffs: Dajlan cliffs are massive rocks which fall steeply on the seashore close toDajlan Cape that separates the sea from Narta Lagoon.

Sazan Island:Sazan Island:Sazan Island:Sazan Island:Sazan Island: Sazan Island is the largest island in Albania with a surface of 5.5 km2. It ismentioned for the first time in the VI century B.C. by Strabon with the name Sason. Sazanseparates from Karabrun peninsula by Mezokanali strait, which is 4.8 km wide. St. Nicole’sBay, in which the remnants of two churches (St. Mary and St. Nicole) are located, is the mostimportant bay. The highest point of the island is 342 m.

TTTTTriport:riport:riport:riport:riport: is an 8 km long land strip in the form of an isthmus, which is located in theNorthwestern part of Vlora between Narta lagoon in the East and the sea in the West.Zvernec village is located in a wider and higher part of Triport, in the southern part of whichNarta lagoon is linked with the sea through entrances, while only one of them is actuallyoperating. Remnants of an antique harbor have been discovered in Triport.

Economic PEconomic PEconomic PEconomic PEconomic Profilerofilerofilerofilerofile

Qendër Commune is generally a rural area with important resources for agriculture, fruitfarming and stock farming. The place has an agrarian economic structure, therefore itdisplays all challenges that development of this sector contains in Vlora Region and,additionally, across the whole country.

106Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Agriculture: Agriculture: Agriculture: Agriculture: Agriculture: Qendër Commune has about 5270 hectares of farming land, 80% ofwhich are not under irrigation, while 20% are under irrigation that is provided by sing therivers and six reservoirs that were built before ’90. The rest of the land includes 295hectares of forests and 2702 hectares of pastures, which constitute an importantdevelopment resource.

Fruit farming and specifically olives comprises the main resource, on which farmingactivities are actually based. The Commune has about 134 000 olive trees, 120 000 ofwhich are actually cultivated and produce fruits in a surface of 1573 hectares out of thetotal of 1928 hectares that fruit farming generally occupies. Although the sector suffers theconsequences of a fragmented organization, olives and oil generated from them keepsincreasing and this is as an important factor for the economy of farming households.

Stock farming: Stock farming: Stock farming: Stock farming: Stock farming: The Commune has experienced a permanent increase of stock farmingproducts and resources including specifically the permanent increase of the number ofsheep and cows in addition to their products. Based on the 2008 data of the Commune,the stock farming activity generated about 347 tons of meat or about 19 kg meat/capitaand about 42 liters of milk/capita. Data on other farming stock products are summarizedin the table provided hereunder.

Other economic activitiesOther economic activitiesOther economic activitiesOther economic activitiesOther economic activities

A considerable number of other economic activities, which are practically concentrated inlow areas and along the national road connecting Vlora with Tirana, are carried out atpresent in the territory of the commune.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

107

According to 2008 data, approximately 200 businesses, 140 of which are registered asphysical persons, 36 as juristic persons and a part of them as day vendors, carry out theiractivity in the commune. These are mostly small businesses including commercial services,while the most significant ones include a number of olive oil-making units, liquor-makingunits and fish farming making units.

Environment, Infrastructure and public servicesEnvironment, Infrastructure and public servicesEnvironment, Infrastructure and public servicesEnvironment, Infrastructure and public servicesEnvironment, Infrastructure and public services

Natural ResourcesNatural ResourcesNatural ResourcesNatural ResourcesNatural ResourcesQendër Commune territory contains a diversity of natural resources, the efficient utilizationof which facilitates a diversified economic development in several different sectors. Thefollowing table provides an inventory of the primary natural resources, which constitute thebasis of the development of economic strategic directions.

Description Unit Amount In use Coastline Km 10.5 Rivers Km 4 Lakes - Reservoirs Ha 164.5 6 reservoirs Lagoons Ha 3100 Farming land Ha 5270 Forests Ha 295 Pastures Ha 2702 Other plots Ha 47 Parks, green areas Ha - Infertile land Ha 438

Healthy Environment

The mainenvironmentalissue of QendërCommune is toprudentlyménage themajor potentialfor development,which is that partof the seashoreand Nartalagoon that areunder itsterritorialadministration.

108Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Urban planning

The Commune does not actually have updated urban plans to regulate development and toefficiently manage the land. Although urban planning and land management are localgovernment functions as of 01 January 20012, not much has been accomplished sincethen in terms of carrying out development based on modern urban planning and, therefore,minimization of informal buildings in areas of interest for tourism and farming development.

A large number of informal residential and industrial buildings have been placed on bothsides of the national road. In addition, informal buildings have also been built in the areaswith tourism development potential including Narta, Zvernec and Kanina. The other villages,the most typical of which is Babica, suffer from discrepancy of the development dynamicswith the old building borders (villages yellow line), which were defined before ’90 under theconditions of the centralized economy and state ownership on land. The Commune willimmediately start the procedures of drafting a general Regulating Plan..

2 Law No. 8652, date 31 July 2000, “On the organization and functioning of localgovernment”

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

109

This plan will have to initially demarcate the yellow line (the area boundaries legallyauthorized for building) of the villages and of the areas, which have building of tourisminstallations and urban planning conditions (including resorts, tourist complexes andinfrastructure) as their priority and, especially, of those with tourism development potential.

Road System

The Commune inherits a road network of about 73 km, 64% of which are not asphalted.

Development of road infrastructure is in focus and it constitutes priority number one for theCommune in addition to the improvement of other infrastructures. The 2007-2009investments plan includes a projection of 67.073 million Albanian Leks or, 59% of the totalplan of investments for this 3-year period for roads reconstruction.

Main of the Commune over the next 3 years will include the completion of the reconstructionof the main road, which is about 17 km long, from the Commune center up to the borderwith Novosele Commune. This road connects the center with the villages of Narta andZvernec, while it turns all beaches and Narta lagoon into operational and utilizable.

- Narta – Zvërnec 125.7 million Albanian Leks- Zvërnec Village Center 3.0 million Albanian Leks- Narta – 2 bridges segment 24.0 million Albanian Leks- Sodë – Zvërnec – Dajlan 30.0 million Albanian Leks

110Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

To accomplish this, the Commune has to mobilize a total fund of approximately 182.7million Albanian Leks or 1.46 million Euros from its own budget, government unconditionaltransfers and other donations.

Building of Fier – Vlorë motorway in the next 2 years in addition to the building of theseroads will make the tourism resources, which the seacoast and Narta lagoon offer, morereachable and beneficial.

Fresh Water SupplyThe water and sewer system is alsoanother important challenge and, at thesame time, a priority of the Commune.The existing infrastructure conditions andthe service remain at insufficient levels.Only Narta village is actually supplied byVlora water supply system with a 24 hourswater supply per day, whilst the restmanages to have only an average watersupply of 1 to 2 hours per day. In addition, villages of Kanina and Zvërnec receive watersupply from Vlora supply system, but the supplied amount is provided only for less than 1 to2 hours per day.

Rrjet Kanalizimi

Gropa Septike

The sewer system at commune level isdominated by septic tanks. A numberof 450 families out of 1300 ofBabicë e Madhe village areconnected to the sewer system. Inaddition, 450 families in Babicë eVogël village are also connected tothe sewer system. In Bestrovë thenumber of families connected to thesewer system is roughly 50. The restof all other villages of the Communehave solved this problem only throughthe so-called septic tanks, which arenothing more in themselves than

common holes without any kind of technology to treat sewerage apart from their naturalinfiltration.

The Commune has projected in the frame of 2007-2009 investment plan to invest in thissector about 17.5 million Albanian Leks from its own revenues and various grants, whereasin the case of building the systems in Kanina and Babicë e Madhe, this plan has notincluded the respective amounts of 22 million Albanian Leks and 44 million Albanian Leks.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

111

Power supply

Almost all households and businesses get the power supply from the 400 kv grid. Thesupply is of average quality down to poor quality due to the low voltage essentially in theperipheral villages and in the peripheral areas inside the villages themselves. Servicecontinuation is practically affected by the supply schedule of the Distribution System operator.

Waste collection and disposal

Qendër Commune commits an annual budget of about 2.0 million Albanian Leks (2008)for the solid waste collection and disposal of about 3350 tons of solid waste per year and forthe cleaning of about 50 000 m2 of roads and squares in the villages. The Commune paysupon a special contract for the cleaning of the beaches and of the areas around once a yearat the beginning of tourist season.

Reorganization of this service and, especially, in tourist areas and Commune beaches takesup a special place in the Commune objectives. Increasing of the number of collection sites,introduction of dumpsters into use, rising of inhabitants’ awareness, application of theservice fee and increasing of the cleaning frequency for the beaches and the areas aroundother tourism facilities is deemed a priority in terms of achieving a reasonable level of theseservices.

Telecommunication and information technology

SABATEL provides telephone service to the Commune through a fixed telephone line networkand this network covers the villages of Panaja, Hoshtimë, Narta, Babicë e Madhe, Babicë eVogël, Kanina, Sherishtë with a total number of 1200 subscribers. The cellular telephonenetwork covers the entire territory of the Commune. All villages of the Commune are coveredby the postal service provided by the state run company “Posta S.A.”.

Education

The Commune has actually 10 operational 9-year schools with 1156 kids attending and 92teachers teaching. The Commune has 10 kindergartens for kids, 8 of which areincorporated in the school buildings, while 2 of them are in separate buildings. Thekindergartens ate attended by 275 kids who are served by 14 fulltime kindergarten teachers.

112Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Healthcare Service

The healthcare service within the administrative borders of the commune is provided by 2health clinics located in Narta and Sherishtë and by 10 ambulatory patient clinics, whichinclude 12 units of advice service for women. The Commune population receives thehealthcare service from a team consisting of 7 physicians and 23 nurses. Meanwhile,the Commune inhabitants receive a part of services and, especially, the hospital servicemostly in Vlora City.

Commune financial resources

Qendër Commune had asustainable revenue growth over2007, 2008 and, according tothe plan, this is expected tohappen in 2009.The graph indicates the totalrevenues increase of QendërCommune in amounts.

These amounts include therevenues, which are collected bythe Commune itself in addition torevenues received asunconditional transfers from thecentral government in the frameof the state budget.


66800

78810

92094

V.2007 V.2008 V.2009

Totali i te ardhurave te veta

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

113

The level of expenditures has keptincreasing side by side with therevenues increase.

The largest part of expenditures or44% of them are used formaintaining the roads, while 32%are used to cover administrativeexpenses and, after that, theremaining part is used for services,education, cultural activities and assupport for farming.

The Commune has planned in thecontext of 2009 annual budget tospend for investments about 32million Albanian Leks or,approximately 1/3 of the revenuesout of a total 92 million AlbanianLeks.


025251

26477

017385

19267

06916

6110

09501100

Totali

Nga taksat

Nga tarifat

Jo tatimore

Te ardhura qe i siguron vete KomunaV.2007 V.2008 V.2009

92,094

36,800

Totali Investime

Investimet ne totalin e shpenzimeve

2009

114Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

115

Chapter III

TOURISM DEVELTOURISM DEVELTOURISM DEVELTOURISM DEVELTOURISM DEVELOPMENTOPMENTOPMENTOPMENTOPMENTIN QENDËR COMMUNEIN QENDËR COMMUNEIN QENDËR COMMUNEIN QENDËR COMMUNEIN QENDËR COMMUNE

116Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

SWOSWOSWOSWOSWOTTTTT analysis analysis analysis analysis analysis

The SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats) analysis regarding tourismdevelopment in Qendër Commune was conducted upon the participation of the Committeeof Drafting the Strategic Plan for Tourism Development and after several hours ofdiscussions.

Strengths – WStrengths – WStrengths – WStrengths – WStrengths – Weaknesses – Opportunities –Threatseaknesses – Opportunities –Threatseaknesses – Opportunities –Threatseaknesses – Opportunities –Threatseaknesses – Opportunities –Threats

Strengths

Opportunities

1. Geographic Position – Location in relation to the sea, altitude, lagoon, fauna, flora, forest along Nartë-Zvërnec coast.

2. Adjacency to Vlora City. 3. Human potential, culture and education level of the commune

staff and of the community. 4. Favorable conditions for rural tourism, lagoon and farming

cultures and products. 5. Cultural, historical and archeological facilities including:

Triport Settlement. Kanina Castle - IV century B.C. Narta Church - Year 1808. Saint Dmitri Church – Narta. Zverneci Monastery – XII century. Traditional House in Kanina.

6. Cultural activities. Narta Carnivals - in April. Pilgrimage to Saint Mary Church - 15 August.

7. Commune Beaches, 10.5 km coastline. 8. Heights appropriate for developing aeronautics in Shashica. 9. Sea and land domestic products – fish, olive oil, honey, vine,

etc. 10. Relations with the community and religious diversity.

1. Stimulation of domestic agriculture and agribusiness products.

Grape and other farming products processing. 2. Building of Fier – Vlore motorway.

Drafting of a development master plan for this corridor.

3. Enhancement of capacities to improve services. 4. Partnership regarding promotion of tourism potential and

coordination with other institutions operating in this area. 5. Transferring of assets under the ownership of the

commune to encourage Public Private Partnership. 6. Utilization of financing from emigration. 7. World Bank Wet Land Project to preserve the lagoons. 8. Extension of tourism season. 9. Documents that may be utilized to encourage tourism

including: Vlora Region Profile. Development Strategy. Vlora Municipality Tourist Guide. Vlora Tourist Map.

10. Cooperation with the Chamber of Commerce.

Weaknesses Threats

1. Lack of a tourism center (tourist information). 2. Lack of information dissemination (internet). 3. Labor emigration. 4. Environment pollution, disposal of solid waste generated by

Vlora Municipality and the businesses operating in Vlora. 5. Level of sanitation service essentially in areas with tourist

attraction. 6. Lack of solid waste treatment and lack of coordination with

Vlora Municipality for this aspect. 7. Lack of regulating plans. 8. Revenue and public investments rate. 9. Lack of road network that facilitates access and utilization of

tourism resources. 10. Lack of a large identification of cultural and historical facilities. 11. Lack of plans of refurbishing and maintenance of these

facilities. 12. Lack of sewers, their arrangement and treatment. 13. Lack of capacities to administer the lagoon. 14. Lack of an administration center for the Commune.

1. Protection of the environment against lack of collection, disposal and treatment of solid waste.

2. Legal obstacles with regard to utilization in partnership with privates and attraction of investments in relation to utilization of resources with tourist attraction.

3. Building of the Thermoelectric Power Plant adjacent to the tourist territory of Qendër Commune.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

117

Based on SWOT analysis, the Committee of Drafting the Strategic Plan for TourismDevelopment drafted the overall vision, the goals and the time to be covered by this strategicplan in addition to the objectives to be accomplished pursuant to this plan.

Development of tourism in Qendër communeDevelopment of tourism in Qendër communeDevelopment of tourism in Qendër communeDevelopment of tourism in Qendër communeDevelopment of tourism in Qendër commune

The tourism development-planning layout in Qendër Commune was drafted based on therationale structure hereunder provided. This structure is based on the overall vision that theCommune and its residents have with regard to tourism development, on the long termgoals, which state the ambitions of the community and of its elected representatives inaddition to the objectives to achieve this development ambition.

The rationale tourism development-planning layout was designed according to the followingarrangement:

DEVELOPMENT PURPOSES

TOURISM DEVELOPMENT GOALS

Expected Outcomes Proposed Actions

Action Plan by Years

Development Goal

Code Proposed Actions

Managers Guiding Budget

Development Goal

Code Proposed Actions

Managers Guiding Budget

118Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Qendër Commune Tourism development vision

Qendër Commune is an ideal place where tourism comprises one of the key pillars in termsof economic and social development and ensuring of its residents well-being. QendërCommune provides the community living there and the large number of visitors with aunique variety of tourism products, safe environment, well-mannered service and livingconditions of high standards.

Qendër Commune is already a tourist destination, which is safe, with a high value that ischaracterized by the diversity of resources with unique natural, historical and culturalattraction in a small geographic space responsibly managed in environmental and socialterms. Commune tourism destinations may be easily reached by domestic and foreigninvestors.

Upon the improvement and encouragement of tourism development in the Commune, well-being has improved, commune and residents’ revenues have increased by paying attentionto environment protection and control over industrial development.

Key directions of tourism development in Qendër Commune

The tourism development directions of Qendër Commune of Vlora rely on the strengths andopportunities, characteristic features and tourism products in the country in addition to thetradition, culture and history. Tourism development directions take into account the regionalcontext and the national goals. They take into account and align with other developmentdirections including other economic aspects, improvement of infrastructure and publicservices, boosting of Commune financial resources and better governance.

The essential purposes, which will guide Qendër Commune development over the next 5-6years, are as follows:

A.A.A.A.A. Information and awareness:Information and awareness:Information and awareness:Information and awareness:Information and awareness: Promotion of natural, cultural and historicalresources, information and raining of community and visitors’ awareness on thetourism products values.

B.B.B.B.B. Development of tourism products:Development of tourism products:Development of tourism products:Development of tourism products:Development of tourism products: Utilization of the natural, historical andcultural potential for the sustainable development of Commune tourism andeconomy with a special attention on environment protection.

C.C.C.C.C. TTTTTerritory management and infrastructure and public serviceserritory management and infrastructure and public serviceserritory management and infrastructure and public serviceserritory management and infrastructure and public serviceserritory management and infrastructure and public servicesimprovement:improvement:improvement:improvement:improvement: Tourism development has been preceded by the regulatory plans,public services were improved, while the access to the utilization of tourist productshas increased. The Commune has set up an operational system to monitor the waterand sand quality in the interest of controlling the industrial development impacts.

DDDDD..... Governance and financial resources:Governance and financial resources:Governance and financial resources:Governance and financial resources:Governance and financial resources: Transparency and residents participationhave increased in Qendër Commune in addition to revenue increase and adding ofresources to finance implementation of the Strategic Plan for Tourism Development.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

119

The main purposes in terms of addressing the weaknesses and threats to turn them intodevelopment opportunities and potentials as analyzed and identified in the frame of SWOTanalysis and stakeholders’ discussions.

Tourism development overall goals

This Strategy is confined to the tourism development planning, therefore the goals of thisplan will target achievement of purposes as prescribed above. Tourism development isdefined as one of the most important branches of Commune and region economy, whichcrosscuts with other areas of development including other economic aspects, territorymanagement, improvement of infrastructure and public services and, in general, increasingof revenues and improvement of governance.

Activities to achieve these goals will, at the same time, mark and have a positive impact onother fields of economy and social life.

The strategic goals of long-term tourism development include the following:

A :A :A :A :A : Information and awarenessInformation and awarenessInformation and awarenessInformation and awarenessInformation and awareness

A 1:A 1:A 1:A 1:A 1: Building and operation of the infrastructure to promote natural,Building and operation of the infrastructure to promote natural,Building and operation of the infrastructure to promote natural,Building and operation of the infrastructure to promote natural,Building and operation of the infrastructure to promote natural,historicalhistoricalhistoricalhistoricalhistoricaland cultural resources.and cultural resources.and cultural resources.and cultural resources.and cultural resources.

A 2:A 2:A 2:A 2:A 2: Enhancement of community awareness for an active participation inEnhancement of community awareness for an active participation inEnhancement of community awareness for an active participation inEnhancement of community awareness for an active participation inEnhancement of community awareness for an active participation inpreserving and development of natural resources and other historicalpreserving and development of natural resources and other historicalpreserving and development of natural resources and other historicalpreserving and development of natural resources and other historicalpreserving and development of natural resources and other historicaland cultural assets.and cultural assets.and cultural assets.and cultural assets.and cultural assets.

B:B :B :B :B : TTTTTourism products developmentourism products developmentourism products developmentourism products developmentourism products development

B 1:B 1:B 1:B 1:B 1: Commune tourist products have become subject to utilization based onCommune tourist products have become subject to utilization based onCommune tourist products have become subject to utilization based onCommune tourist products have become subject to utilization based onCommune tourist products have become subject to utilization based onsustainable development.sustainable development.sustainable development.sustainable development.sustainable development.

The Commune has given priority to daily sunbathe, beach and historicalThe Commune has given priority to daily sunbathe, beach and historicalThe Commune has given priority to daily sunbathe, beach and historicalThe Commune has given priority to daily sunbathe, beach and historicalThe Commune has given priority to daily sunbathe, beach and historicaltourism in addition to the support for the development of other tourismtourism in addition to the support for the development of other tourismtourism in addition to the support for the development of other tourismtourism in addition to the support for the development of other tourismtourism in addition to the support for the development of other tourismproducts including special interest tourism, cultural tourism, agroproducts including special interest tourism, cultural tourism, agroproducts including special interest tourism, cultural tourism, agroproducts including special interest tourism, cultural tourism, agroproducts including special interest tourism, cultural tourism, agrotourism, etc.tourism, etc.tourism, etc.tourism, etc.tourism, etc.

B 2:B 2:B 2:B 2:B 2: Stimulation of agricultural production and agroStimulation of agricultural production and agroStimulation of agricultural production and agroStimulation of agricultural production and agroStimulation of agricultural production and agro-industry-industry-industry-industry-industry.....

120Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

C: Improvement of the Territory Management System, of theinfrastructure and public services in Qendër Commune.

The aim of achieving this goal is to ensure full support for the development of tourismproducts according to priorities as specified in Goal B above. In the frame of this goal and,based on the development trends in the new informal settlements and, on the pressure for aregulated development of tourism and other branches of economy, the SPTD identifies thefollowing:

C 1:C 1:C 1:C 1:C 1: Consolidation of villages urban centers and areas, which have dailyConsolidation of villages urban centers and areas, which have dailyConsolidation of villages urban centers and areas, which have dailyConsolidation of villages urban centers and areas, which have dailyConsolidation of villages urban centers and areas, which have dailytourism development (beach and sunbathe and historical tourism andtourism development (beach and sunbathe and historical tourism andtourism development (beach and sunbathe and historical tourism andtourism development (beach and sunbathe and historical tourism andtourism development (beach and sunbathe and historical tourism andthe special one including camping, etc) as a priority in addition to fullthe special one including camping, etc) as a priority in addition to fullthe special one including camping, etc) as a priority in addition to fullthe special one including camping, etc) as a priority in addition to fullthe special one including camping, etc) as a priority in addition to fullreconstruction of the Commune main road, which links the nationalreconstruction of the Commune main road, which links the nationalreconstruction of the Commune main road, which links the nationalreconstruction of the Commune main road, which links the nationalreconstruction of the Commune main road, which links the nationalroad with Narta lagoon up to the main water scooping station (at theroad with Narta lagoon up to the main water scooping station (at theroad with Narta lagoon up to the main water scooping station (at theroad with Narta lagoon up to the main water scooping station (at theroad with Narta lagoon up to the main water scooping station (at theborder with Novosele).border with Novosele).border with Novosele).border with Novosele).border with Novosele).

C 2:C 2:C 2:C 2:C 2: Revitalization of existing territories affected by human activities inRevitalization of existing territories affected by human activities inRevitalization of existing territories affected by human activities inRevitalization of existing territories affected by human activities inRevitalization of existing territories affected by human activities inaddition to protecting the environment of Qendër Commune.addition to protecting the environment of Qendër Commune.addition to protecting the environment of Qendër Commune.addition to protecting the environment of Qendër Commune.addition to protecting the environment of Qendër Commune.

C 3:C 3:C 3:C 3:C 3: Improvement of the situation of the rod network used for reachingImprovement of the situation of the rod network used for reachingImprovement of the situation of the rod network used for reachingImprovement of the situation of the rod network used for reachingImprovement of the situation of the rod network used for reachingtourist destinations based on the SPTD and on the Regulating Plan and/tourist destinations based on the SPTD and on the Regulating Plan and/tourist destinations based on the SPTD and on the Regulating Plan and/tourist destinations based on the SPTD and on the Regulating Plan and/tourist destinations based on the SPTD and on the Regulating Plan and/or thematic plans or partial studies.or thematic plans or partial studies.or thematic plans or partial studies.or thematic plans or partial studies.or thematic plans or partial studies.

C 4:C 4:C 4:C 4:C 4: Improvement of the water supply and sewer situation in tourismImprovement of the water supply and sewer situation in tourismImprovement of the water supply and sewer situation in tourismImprovement of the water supply and sewer situation in tourismImprovement of the water supply and sewer situation in tourismdestinations.destinations.destinations.destinations.destinations.

C 5:C 5:C 5:C 5:C 5: Improvement of sanitation (collection and disposal of solid waste,Improvement of sanitation (collection and disposal of solid waste,Improvement of sanitation (collection and disposal of solid waste,Improvement of sanitation (collection and disposal of solid waste,Improvement of sanitation (collection and disposal of solid waste,greenery and décor across tourist facilities and destinations).greenery and décor across tourist facilities and destinations).greenery and décor across tourist facilities and destinations).greenery and décor across tourist facilities and destinations).greenery and décor across tourist facilities and destinations).

C 6: C 6: C 6: C 6: C 6: PPPPProvide lighting for tourism facilities.rovide lighting for tourism facilities.rovide lighting for tourism facilities.rovide lighting for tourism facilities.rovide lighting for tourism facilities.

D: Good governance and boosting of financial resources

Qendër Commune is decided to enforce the effective organization on the organization andfunctioning of local government in addition to legal and administrative rules to draft andexecute the budget.

The Commune has added the means, it has increased the volume of information on itsactivity to the residents, and it has ensured their participation in the process of setting thepriorities, budgeting and drafting of the new regulating plan. Its activities have becomeincreasingly transparent.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

121

SPTD implementation and the adoption of the new Regulating Plan force the Commune tomake additional investments in the interest of tourism sustainable development. Under thesecircumstances, the Commune must reassess the revenues rate and draft new fiscal policies,which will lead to the fiscal potential advancement and to the generation of more funds fordirect investments.

D 1:D 1:D 1:D 1:D 1: Improvement of transparency in decision-making processes.Improvement of transparency in decision-making processes.Improvement of transparency in decision-making processes.Improvement of transparency in decision-making processes.Improvement of transparency in decision-making processes.

D 2:D 2:D 2:D 2:D 2: Increasing of Commune local revenues.Increasing of Commune local revenues.Increasing of Commune local revenues.Increasing of Commune local revenues.Increasing of Commune local revenues.

D 3:D 3:D 3:D 3:D 3: PPPPPromotion and boosting of domestic and foreign investments forromotion and boosting of domestic and foreign investments forromotion and boosting of domestic and foreign investments forromotion and boosting of domestic and foreign investments forromotion and boosting of domestic and foreign investments fortourism developmenttourism developmenttourism developmenttourism developmenttourism development

Funds allocated based on the competing grants scheme from the state budget, funds fromregional council budget, Albanian Development Fund financing, other projects financed byother donors, in addition to its own revenues, remain good financing opportunities for thecommune.

A good funding possibility could be ensured through the Pre-Accession Instrument (PAI),which is a European Union program for countries, which aspire to have European Unionaccession. Financing from this source could become available especially for joint projects inthe frame of the regional council or, in cooperation with Vlora Municipality or, with otherlocal government units. Qendër Commune may also benefit from financing provided in theframe of regional projects or cross-border ones with the neighboring countries, which aremembers of European Union.

A good financing potential for tourism development could be private investments especiallyin addition to special tourism structures development including camping, etc.

Territory management instruments

This document provides, in a general manner, the spatial distribution of some of the areaswith tourism development characteristics in Qendër Commune. Identification of differentfunctional areas refers to the protected area in Narta lagoon, based on which a number ofother spatial areas have been identified including those for residential purposes, mixedareas, areas for beach and sun tourism development, as well as, the area for thedevelopment of tourism of special interest including camping, etc.

The aim of information in this part of SPTD is not to replace the General Regulating Plan ofthe Commune. A more detailed study, which will be part of the General Regulating Plan, ofthe thematic master plans or partial studies, will present a complete spatial division byidentifying all functional areas in Qendër Commune. A general regulating plan willdetermine the following:

122Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

A.A.A.A.A. Residential areasResidential areasResidential areasResidential areasResidential areas

The residential area of Qendër Commune will contain the following:

1.1.1.1.1. Urban Consolidated Area, Urban Consolidated Area, Urban Consolidated Area, Urban Consolidated Area, Urban Consolidated Area, which presumes reviewing and specification of YellowLines of villages to consolidate urban development areas including also those withnew informal settlements after legalization. This will enable also clear definition of theborder of farming areasfarming areasfarming areasfarming areasfarming areas to consolidate and conserve farming land in addition tothe border of environmental protected areasprotected areasprotected areasprotected areasprotected areas.

2 .2.2.2.2. Urban Areas subject to Development FUrban Areas subject to Development FUrban Areas subject to Development FUrban Areas subject to Development FUrban Areas subject to Development Freezereezereezereezereeze, for which there is no need for aregulating plan, because the proposal consist in reducing and prevention of newbuildings in the future.

B.B.B.B.B. Special areasSpecial areasSpecial areasSpecial areasSpecial areas

The following indicative map contains a number of proposed special areas, which in a partof Qendër Commune, are divided into the following:

1.1.1.1.1. Beaches area:Beaches area:Beaches area:Beaches area:Beaches area: this includes those areas, which are specific in terms of continuallyproviding a the tourism product of beach and sun;

2.2.2.2.2. Green areasGreen areasGreen areasGreen areasGreen areas: this includes those specific green areas, which require a specialattention such as Zvernec forest, Narta lagoon protected area, etc.

3 .3.3.3.3. Historical facilities areas: Historical facilities areas: Historical facilities areas: Historical facilities areas: Historical facilities areas: this includes those specific historical areas, whichrequire a special attention in order to protect them against the impact of intensivedevelopment and to conserve their attractive values for tourists including, forexample, Kanina Castle, Zvernec Monastery, Saint Mary’s Church, etc.

4 .4.4.4.4. Mixed and economic ares:Mixed and economic ares:Mixed and economic ares:Mixed and economic ares:Mixed and economic ares: this includes the areas, which are set to be used tocarry out commercial and industrial economic activities and to develop the industryof agriculture and stock products processing in addition to the correspondingservices.

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

123

124Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

125

Chapter IV

IMPLEMENTIMPLEMENTIMPLEMENTIMPLEMENTIMPLEMENTAAAAATION OF STRATION OF STRATION OF STRATION OF STRATION OF STRATEGIC PLAN FORTEGIC PLAN FORTEGIC PLAN FORTEGIC PLAN FORTEGIC PLAN FORTOURISM DEVELTOURISM DEVELTOURISM DEVELTOURISM DEVELTOURISM DEVELOPMENTOPMENTOPMENTOPMENTOPMENT

126Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

FFFFFinancial Plan for Implementing the SPTD ofinancial Plan for Implementing the SPTD ofinancial Plan for Implementing the SPTD ofinancial Plan for Implementing the SPTD ofinancial Plan for Implementing the SPTD ofQendër Commune 2009 - 2014Qendër Commune 2009 - 2014Qendër Commune 2009 - 2014Qendër Commune 2009 - 2014Qendër Commune 2009 - 2014

Year Financial Balance Sheet 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Revenues 92.094.000 99.461.520 107.418.441 116.011.916 125.292.869 135.316.298

Investments 36.800.000 39.784.608 42.967.376 46.404.766 50.117.148 54.126.519

Investment needs 139.560.000 94.250.000 93.000.000 40.300.000 40.400.000 120.920.000

Difference to be funded by other resources

102.760.000 54.465.392 50.032.624 -6.104.766 -9.717.148 66.793.481

Action Plan for Implementing the SPTD according to key goalsover 2009 - 2014 Goals Code Proposed Activity Who Cost (Albanian

Lek) Activity Description

A1a1 Establishment of Office for Tourism Development under the organization chart of the Commune administration

Commune Mayor

100,000 Albanian Leks

A1a2 Establishment of the Tourism Information Agency (TIA)

Commune Mayor, Head of Tourism Development sector


A1a3 Coordination of activities and exchanging of information with other tourism agencies and local government units in the region and line ministries.

Head of Office for Tourism Development

0 Albanian Leks

The office will serve as the bases of information collection and updating in connection with tourism development in the commune and as a contact point for institutions, organizations and individuals, the aim of which is to explore Commune tourist resources. The new structure will require the involvement of, at least, 2 persons who will collect tourism information, load it into the system and provide this information to stakeholders. The structure will be incorporated in the second half following the 2009 budget review. Tourism Information Office is planned to be established and become operational by 2010.

A1b2 Promotion of bad & breakfast services, facilities, hotels, etc.

Expert of the Office for Tourism Development, Services Office

0 Albanian Leks Commune tourism products are promoted by using all means of modern communication including Vlora local broadcasters or, by means of TV commercials at a national level.

A2a1 Commune organizes open meetings with the community to discuss and determine priorities regarding tourism

Office for Tourism Development

100, 000 Albanian Leks

A Information and awareness

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

127g g

development and investments distribution

A1b3 Setting up and regular improvement of the Commune website.

Specialist of the Office for Tourism Development and TIA staff


Website setting up (e.g. www. Qendërvlore.com). It will contain information on the positioning of the Commune, its activities, natural and cultural resources, projects that the Commune plans to organize, as well as, to provide transparency about investments undertaken in the commune.

A1b4 Placement of new information tables to identify and provide guidance towards Commune tourist products.

Commune Mayor, Urban Planning Office, TD Office


Tables will guide visitors to the physical location of the facilities to be promoted, the distances in addition to utilities available close to them.

A2a2 The Commune regularly drafts and improves awareness materials about the protection of environment and Commune tourism assets.

Specialist of the Office for Tourism Development, Specialists of Farming Sectors


Materials will highlight the importance of preserving the environment, they will encourage community awareness and information of visitors about the importance of protecting the environment and they will emphasize the sanitation quality, different

Goals Code Proposed Activity Who Cost (Albanian


cultural activities in specific cultural and tourist facilities.

B1a2 Needs assessment and research regarding efficient use of resources for tourism development.

Office for Tourism Development, Finance Office

300, 000 Albanian Leks

The Commune has a complete inventory of tourism products including here not only facilities, which are identified by the state institutions, but also local initiatives including in the form of inns or restaurants and businesses that accept a certain tourist capacity and meet the expected standards.

B1b4 Expansion and improvement of sanitation service in the tourism facilities and areas

Finance Office and Services Office

3,000,000 Albanian Leks

Starting sanitation service or its expansion in areas, which are not covered by the service, especially those of tourism priority, beaches, lagoons and historical facilities. Revising of the sanitation fee or levying of temporary fees for providing this service also by using vehicles.

B1c1 Application of a fee system for services in tourism areas and tourism facilities to increase revenues and intensify investments.

Finance Office

0 Albanian Leks Fiscal policies, which will encourage investments and, at the same time, generate increasing revenues are defined.

B Development of tourism products

B2b1 The commune has drafted an overall regulating plan, which determines areas for development of processing industry for farming products.

Commune Mayor, Urban Planning Office


Drafting of a Regulating Plan, which will define areas for development, economic areas and sports areas, etc. This will be carried out through the consultancy of a specialized company, while it will serve to the Commune as a guiding document for its integrated development. Location process of the areas for farming and industry products processing will

128Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

be important and the aim of this will be to set the rules of development aligned with tourism.

C1a3 The Commune designs the new administration center

Commune Mayor, Urban Planning Office


Finding of an appropriate plot, which will be accessible by all Commune residents including also the remote villages, building of a facility, which will allow convenient operation of the Commune staff and enable increasing of its staff number as per the Commune development needs.

C1b1 The Commune organizes and enhances the activity efficiency of the development control structures, strengthening of the Local Construction Inspectorate.

Commune Mayor


Informal buildings have minimized, while the development of the Commune and tourism areas is carried out in compliance with the Regulating Plan.

C Improvement of Territory Management System

C1c1 Drafting of tasks and designing of technical

Urban Planning

0 Albanian Leks Physical infrastructure for accessing and using tourism



projects for the roads, squares, parks, parking and intervention in the secondary roads network depending on the proposed spatial study (Regulating Plan or partial studies).

Office facilities including specifically Kanina Castle, the road leading to Narta lagoon and the segments that connect the national road with Zvernec beaches. The segment from the national road to Narta Beach with a distance of 6 km, to Saint Thanasi Monastery 2 km and Monastery – Portonove with a distance of 2.7 km will be a priority. Based on the revenue estimates, the Commune will be able to co-finance building or rehabilitation of these road segments by taking acceptable distances into consideration.

C3a1 Drafting of a technical cartographic study where environmentally sensitive areas will be defined along with the intervention measures to improve them.

Urban Planning Office, Services Sector


The study will consist in cartographic defining of places and areas with a special status in addition to drafting a regulation, which will specify not only steps to be followed with regard to maintenance and supervision of these areas. It will also serve as the basis of criteria/standards for a sustainable development of these areas.

C3b5 Cleaning of all tourist areas from uncollected waste and their disposal to existing disposal site.

Services Office, Sanitation Sector


The most frequently visited areas and beaches will be a priority in terms of the solid waste cleaning process. In addition, placing of dumpsters in public beaches area and, specifically, in areas with highest visiting frequency where day beach is applied is going to be organized besides the regular cleaning with washing vehicles.

C4a3 Carrying out of investments for building/reconstructing

Urban Planning Office

32, 700, 000 Albanian Leks

Reconstruction of Shk. Narta –Tec road

Fond

i Shq

ipta

r i Z

hvill

imit

129

roads to reach tourism destinations.

C4a3 Carrying out of investments for building/reconstructing roads to reach tourism destinations

Urban Planning Office


Reconstruction of TEC – Zvernec road

C5a3 Needs have been identified and a complete inventory of assets and their condition, the water quantity and the management manner for all tourism destinations has been conducted.

Urban Planning Office Services Office


Technical and management conditions of water supply and sewer service have improved essentially in Kanina village, in Narta lagoon, while the water supply service network has been expanded to the beaches area.

C5b1 Drafting of projects, proposals for donors and carrying out of

Services Office


Drafting of projects for water supply and sewer for the villages with tourist potential



investments. (Narta, Zvernec, Panaja, Kanina)

C5b2 Financing of rehabilitation and building of existing and new water supply systems in the tourist places.

Services Office


Reconstruction of Panaja water supply system

C5b1 Drafting of projects, proposals for donors and carrying out of investments.

Services Office


Drafting of projects for water supply and sewer systems for the villages with tourism potential (Narta, Zvernec, Panaja, Kanina)


Services Office


Reconstruction of Zvernec water supply system.

C5b2 Financing of rehabilitation and building of existing and new sewer systems in the tourist places.

Services Office


Building of Narta sewer system, first phase.


Services Office


Second stage of financing Narta sewer system building.


Services Office


Financing of building the sewer system in Zvernec village.

C5b1 Drafting of projects, proposals for donors and carrying out of investments

Services Office


Drafting of technical projects in relation to the implementation of building the water supply and sewer systems in Kanina village.


Services Office


Financing of building the sewer system in Panaja village.

130Pl

ani i

Zhv

illim

it t

ë Tu

rizm

it

- Kom

una

Qen

dër -

Vlo

rë

p C5b2 Financing of

rehabilitation and building of existing and new water supply systems in the tourist places.

Services Office


Financing of building the water supply system in Kanina village.


Services Office


Financing of building the sewer system in Kanina village

D1a1 Drafting and distribution of regular information

Office for Tourism


Information to be published on regular basis will consist in



(quarterly, half a year, and annual) with the Commune means (Commune newsletter) or other information means.

Development, Human Resources Office

polices planned by Qendër Commune, in important decisions for the public made by the Commune Council, in the ongoing investments and in the Commune new targets. Additionally, a special place will be provided to the community awareness in terms of paying the charges and, in terms of environment maintenance.

D2a1 Possession of digital information and setting up of an Information System to identify and manage the fiscal potential and to set up the database for taxes and services.

Finance Office, Taxes Office


The information system to identify and ménage the fiscal potential and setting up of the database for taxes and services will provide a more extensive and efficient control on the Commune businesses and taxpayers. Additionally, identification of this entire base enables the proposal for fiscal analysis, its reviewing under categories classification, reviewing of regular fees especially of recurrent fees during the tourism season.

D- Good Governance

D3b1 Building and consolidation of capacities to draft technical projects and proposals for various donors and investors.

Commune Mayor, Urban Planning Office, Services Office


Establishment of a structure consisting of two specialists, who will work on seeking opportunities and their analyzing and writing of draft proposals in case of initiatives, for which the commune may apply to central institutions (competing grants), donors and to other agencies such as ADF.

plani i zhvillimit te turizmit fondi shqiptar i zhvillimit albanian development fundky publikim...

Travel