RETM TASARIMI MODELLERNN KARILATIRILMASI

Adnz Soyadnz

ARATIRMA RAPORU

Dersin Ad

Dersin retim yesi

Eskiehir Osmanagzi niversitesi Eitim Fakltesi

ubat 2015

NDEKLER

Sayfa

1. GR..............................................................................................................1

2. RETM TASARIMI MODELLER.................2

2.1 Dick&Carey retim Tasarm Modeli...................................................3

2.2 Kemp&Ross&Morrison Modeli.

2.3 Seels&Glasgow Modeli.

3. DER RETM TASARIMI MODELLER......................................................4

4. RETM TASARIMI MODELLERNN KARILATIRILMASI

5. SONU KAYNAKA

BLM I GRretim tasarm, retim iin batan sona sistemli bir biimde ilemesi ngrlen, ok ynl bir yapnn ifadesidir. Bu yapnn bileenleri kimi zaman tek bir dersin ieriiyle ilikili olabildii gibi, kimi zaman da bir kurumdaki retim faaliyetlerinin btnyle de ilikili olabilir. Bu durumun tasarm srecini sistemli bir ekilde ynetme ve yrtme ihtiyac dourduu, sistem tasarm ve modelleme yaklamlarnn da bu ihtiyatan temellerini ald bilinmektedir.

Farkl kurumlardaki eitim gereksinimlerine karlk vermek zere ortaya atlan

9100 akn retim tasarm modeli bulunmaktadr. Bu aratrmada en ok kullanlan modellerden Dick ve Carey, Morrison, Ross ve Kemp ve Seels ve Glasgow retim tasarm modelleri ile dier modellerden alt tanesinin tantm yaplacak, son blmde ise modellerin genel bir bak asyla karlatrlmasna yer verilecektir.

BLM II

RETM TASARIMI MODELLER

2.1 Dick ve Carey retim Tasarm Modeli

retimi Gzden Geirme

retim Analizi

Hedefleri Tanmlayan htiyalarn Deerlendirilme si

Performans Hedeflerini Yazma

renen ve

Deerlendirme Aralarnn Gelitirilmesi

retim Stratejilerinin Gelitirilmesi

Materyalinin Seilmesi VeGelitirilmesi

Biimsel Deerlendirmenin Tasarlanmasve UygulanmasBalam Analizi

Son deerlendirmeyi Tasarmlama ve uygulama

Son yllarda birtakm deiikliklere urayarak Dick, Carey ve Carey Modeli adn alan Dick ve Carey retim tasarm modeli sistemler yaklamn kullanan bir modeldir. Aada modelin aamalar zetlenmitir (imek, 2009):

Hedefleri Oluturmak in Gereksinimleri Saptama:

retimi tamamladklarnda rencilerin neleri yapabilir duruma geleceklerini belirlemek amacyla gereksinimler saptanmaktadr.

retimin zmlemesini Yapma:

nceden belirlenmi hedeflere ulaabilme srecinde rencilere yardmc olabilmek iin kullanlacak olan her adm ve bunlarn alt admlar belirlenmektedir.

rencileri ve Balamlar zmleme

rencilerin var olan becerileri, tercihleri ve tutumlarnn yan sra bu becerilerin retilecei ya da kullanlaca ortamn zelliklerinin zmlemesi yaplmaktadr.

Performans Amalarn Yazma

retimi tamamladklarnda rencilerin somut olarak neleri yapabileceklerini belirten ak ve anlalr ifadeler yazlmaktadr.

Deerlendirme Aralarn Gelitirme

rencilerin amalarda betimlenen performans gsterebilme yeteneini lemede kullanmak zere gerekli olan deerlendirme sistemi gelitirilmektedir.

retim Stratejilerini Gelitirme

Buradaki anlamyla strateji, retim ncesi etkinlikler bilginin sunumu, uygulama geribildirim, snav ve izleme etkinlikleri biiminde olabilmektedir.

retim Materyallerini Gelitirme ve Seme

Var olanlar arasndan uygun materyal seilmekte ya da yenisi gelitirilmektedir. Bunlar, ders kitab bilgisayar yazlmlar, testler vb. biiminde olabilmektedir.

Ara Deerlendirmeyi Tasarlama ve Uygulama

Tasarm yaplan sistem program ya da materyalin amalara tam anlamyla hizmet edip etmediini saptamak iin n deneme yaplmaktadr.

retimi Dzeltme

renme amalarn baarma konusunda rencilerin karlaabilecei engeller belirlenmekte ve ortadan kaldrlmaktadr. Bir anlamda tasarm rnne son ekli verilmektedir.

Son Deerlendirme Yapma

Tamamlanm olan retim tasarm rn ve bu rne ilikin belgeleme mteriye teslim edilmekte, mteri de son bir deerlendirme yaparak/ yaptrarak rnle ilgili son kararn vermektedir.

Dick ve Carey retim tasarm modeli retim tasarm iin sistem yaklamn kullanan bir modeldir. En iyi bilinen modellerden biri olmas zellii ile ayn zamanda ayzlm mhendislii alanndaki modellemelere de benzemektedir. retim amalarnn tanmlanmasyla balayan rntsel bir srece iaret eden model, summatif deerlendirme ile son bulmaktadr. K-12den i evresine veya hatta hkmete geni bir kullanm alan olan model acemi ve uzman btn uygulayclarn esas alabilecei bir yapya sahiptir (Brapton, 2009)

2.2 Kemp&Ross&Morrison Modeli

imeke (2009) gre Morrison, Ross ve Kemp Modeli, retim tasarmna btncl bir yaklam temel almaktadr. Modelde renme srecinin konu alan, renci nitelikleri, renme amalar, retim etkinlikleri, kaynaklar, destek hizmetleri ve deerlendirme gibi tm deikenleri dikkate alnmaktadr. Modelin aamalar dikkatle incelendiinde btn aamalarda olduka kapsaml bir tantm almasna gidildii dikkat ekmektedir.

ekil-2 : Modelin leyii (Morrison, Ross ve Kemp, 2004)

retim Problemleri

Bu aamada modelin dier aamalarna veri salayacak ihtiya deerlendirmesi, hedef ve performans durumlarnn ortaya koyulmas gibi alt ilem gruplar dikkat ekmektedir.

renen zellikleri

Morrison, Ross ve Kemp etkili retim tasarm modeli tasarm ierii yerine renenin performansnn iyiletirilmesine odaklanr. Bu da renen zelliklerinin analizi ile yaplr. renen zelliklerinin analizi, renenlerin bireysel zelliklerini aratrmay ve bu aratrma bulgularn tasarma yanstmay ierir.

Grev Analizi

Problem tanmlanmas sonunda oluan ihtiyalar ya da genel hedefler grev analizinin birinci girdisini salar. kinci girdi ise renen bilgisi ve bireysel zelliklerinin tanmlanmasdr. Grev analizinin kts ise retim materyalleri de dahil olmak zere ders ieriinin belirlenmi olmasdr.

tr teknikle grev analizi yaplr. Konu analizi, grev analizi (Bireysel admlar, sralama ve ipular) ve kritik olay analizi (Morrison vd., 2004).

retim Hedefleri

Bir retim nitesi tamamlandktan sonra renenden beklenenleri gsterir. retim hedefleri renenlere almalarn planlamalar ve testlere hazrlanmalar ynnde rehberlik eder. retmenlere ise hem retimi hem de lme aralarn planlamalar ynnde rehber olur.

erik Sralamas

erik sralamas her bir retim hedefine ynelik olarak bilginin sunumuyla ilgili en

n retimStratejilerilevi(retimin amac)erik yapsrenen trGrev zellikleri(renmeKoullar)

uygun ierik srasnn oluturulmasdr. Burada yaplacak ayrm, renmeyle, evrenle ve kavramla ilikili sralama eklinde ayr ierik sralama trn ortaya karmtr.

retim Stratejisi

Bu aamada tasarmc renenin her bir retim hedefine ulamasn nasl destekleyeceine odaklanr. Strateji gelitirme, retimin baarl olmasn en fazla etkileyen edir. retim Stratejisi ve datm stratejisi olmak zere iki admda oluturulur.

Bilgi letimi Tasarm

retimde bilgi iletimi (mesaj) tasarm sreci, retim stratejilerini etkili olarak sunmak iin bir aratr. Bu aamada belirlenen retim stratejisinin renene nasl sunulaca tasarlanr. Bilgi iletimi tasarm renenin dikkatini retime odaklayacak n retim stratejilerinin nasl oluturulacan szckler araclyla retimin farkl ynlerinin nasl gsterileceini ve renenin anlamasn arttracak resimlerin nasl kullanlacan ierir.

n Testrenenden nebeklendiine dikkat ekmekretim sresiksa ve hafif yaplandrlmOrtalama IQnun stndekiler veyetikinrencilerrenciler ieriitandnda uygun

Davranhedeflerirenenden nebeklendiini bildirmek2500 den azszckten oluan metinOrtalamayetenekli rencilerGelenekselyntemlerle uygun

GzdenGeirmereneni renmegrevine hazrlamakHafifyaplanm ya dayaplanmamDkyetenekli renciler Yksekyetenekli renciler

Olgular

Kavramlar

leri dzenleyicilerrenenin ieriinetletirmesiniSalayc kavramsal ereve oluturmakKatyaplanmOrtalama styetenekli renciler,olgun ve sekinrencilerOlgusal bilgiler

Tablo 1: n retim Stratejileri (Fer, 2009)

retimin gelitirilmesi

Bu aamada daha nce tasarlanan retim planlarnn hazrlanmas ilemleri yaplr, dier bir deyile retim materyalleri gelitirilir. Bu aama bir makale ya da kitap yazmaya benzer. Nasl ki yazmadan nce planlama yaplrsa ve makale ya da kitap bu planlamaya ve hazrla gre yazlrsa bu aama da daha nce tamamlanm olan planlarn hazrlanmasn ierir. Tasarmcnn dnmesi gereken temel unsur ise bilginin doru bir biimde renene nasl sunulacadr. Bunu iin de retim yoluyla problemin nasl zleceine ve hedeflere nasl ulalacana odaklanlr.

Deerlendirme Aralar

Deerlendirme bir ders ya da bir retim birimi, rnein bir nite retiminin baars hakknda bilgi salar. Ayn zamanda, tasarm sreciyle ilgili dntler veren nemli bir aamadr. Tasarmn balangcnda dahi uygulanabilir. Morrison,Ross ve Kemp etkili retim tasarm modelinde sre deerlendirme, sonu deerlendirme ve dorulayc

deerlendirme (confirmative evaluation) olmak zere farkl trde deerlendirme uygulamak mmkndr.

Gzden Geirme

Gzden geirme retimin incelenerek gelitirilmesi iin kullanlan bir tr sre deerlendirmedir. Sre deerlendirmeden elde edilen veriler yorumlanarak yaplr. Sadece retim hedeflerinin, konu ieriinin uygulanan yntemlerin ve materyallerin deil ayn zamanda personel rollerinin, kullanlan aralarla donanmn planlarn ve dier tm unsurlarn en uygun biimde ileyii hakknda deerlendirme sunar.

Sre Deerlendirme

Sre deerlendirme retim srecinin gelitirme srecindeki ktlarn ve denemelerin deerlendirilmesine yneliktir. Bu nedenle de bu aamalar srasnda uygulanmas uygundur. renenlerin tepkileri, test sonular renenlerin gzlemlenmesi, alan uzmanlarnn incelemeleri, meslektalarn nerileri gibi kaynaklardan yararlanlarak bilgi toplanr. Sre deerlendirmede hazrlanan plann eksik ynleri uygulama yaplmadan nce srele ayn anda, zamannda dzeltilmi olur. Bylece kaynaklarn ve zamann gereksiz ve yanl kullanm nlenmi olur.

Tablo-2: Sre Deerlendirmenin Aamalar (Fer, 2009)

Aamaretim AamasAmarenenTemel lm

Birebir

denemeGelitirme

aamasndazlenimleri

renmekBireylerGzlem,anket

grme

Kk grupla

denemen almada,

taslak versiyondaGl ve zayf

ynleri belirlemek8-20 kiilik

grupGzlem tutum,

performans

Alan

denemesiTamamlandndaUlalan

deerlendirmekSnfPerformans

tutum

Planlama, Proje Ynetimi ve Destek Birimleri

Bir kurumda retim tasarmnn yrtlmesi almalar bireysel olarak yrtlen bir projeden farkldr. nk desteklenen ve ynetilen bir ekip ya da birim gerektirir. Bu ekip ya da birim bir proje ynetimi erevesinde tm projeyi ve proje etkinliklerini yrtr.

Uygulamann Planlanmas

Bir retimin baarl bir uygulamas, ancak ok iyi bir planlama ile mmkn olabilir. te yandan bir retim tasarmnn, tasarm uygulanacak kurumdaki karar vericilerin onay alnmadan hayata geirilmesi mmkn deildir. Uygulama plannda dikkat edilecek unsurlar unlardr:

1- Kurumun iletiim a nasldr, resmi ve resmi olmayan karar vericiler kimlerdir?

2- Kurumun atmosferi, iklimi, kltr, nasldr?

3-Resmi ve resmi olmayan karar vericilerle hangi iletiim yollar kullanlarak ne tr ve nasl bir iletiim kurulacak?4- retim tasarm nasl benimsetilecek?

5- Kaynak ihtiyac neler, bunlar iin bte uygun mu, onay almak gerekli mi? Sonu Deerlendirmeretim tasarm sonunda hedeflere ne derecede ulald, program ktlarna ulalp ulalmad deerlendirilir. Sonu deerlendirmede tasarmc tm materyallerin etkililiine, retmen ise renenlerin etkililiine odaklanr. Ayn zamanda program ya da derse kar tutumlar ve tepkilerle maliyet ve kazanmlar da deerlendirilir. Programn etkililiini deerlendirirken test sonular proje ve performans deerlendirmeleri, renen davranlarnn gzlem sonular kullanlr. Program maliyetinin deerlendirilmesi iinse hem program tasarlarken hem de uygularken kullanlan harcamalarn maliyeti incelenir. Genel anlamda retim maliyeti toplam maliyetin renen saysna orandr.

Dorulayc Deerlendirme

Dorulayc deerlendirme sonu deerlendirmenin ardndan ve renenin program ya da dersi tamamlamasnn ardndan belirli bir sre, rnein bir ay sonra uygulanr. Bilgi toplama aralar olarak anketler, performans deerlendirmeler, bireysel raporlar ve bilgi testleri kullanlr.

2.3 Seels ve Glasgow retim Tasarm Modeli

Bu model daha nce tartlan birok modelde olduu gibi, ncelikle sorun zmlemesiyle balamaktadr. Buradan elde edilen veriler nda tasarma balama karar verilmekte ve grev zmlemesinden amalara, amalardan stratejilere, stratejilerden kullanlacak ortamlara ilikin kararlara ulalmaktadr (imek, 2009). Modelin aamalar aadaki gibi zetlenebilir:

Problem Analizi

Problem analizi, Seels ve Glasgow retim tasarm modelinin (1990) ilk basamadr. Problemin zn ve parametrelerini, bilgi toplama ve karar verme stratejileri kullanarak analiz etmeyi ierir. Buna gre deerlendirme abalar, problemin eitim alannda ne lde snflandrlabileceinin belirlenmesi ve snrlayc etkenlerin belirlenmesinde kaynak, renci karakteristiklerinin ve amalarnn nceliklerinin belirlenmesini kapsar.

Grev Analizi

1919En ideal grevler, gzlem ve grme yoluyla uzman performansclardan elde edilir. Ancak uzaklk, para vb. snrllk durumlarnda anketler ile veri toplamaya ihtiya duyulabilir. Ancak anketlerin snrllklar da gz nnde bulundurulmaldr. Bunlardan biri sorulara istekli yantlanp yantlanmayacadr. Dieri ise yantlarn gvenirliidir. Standart bir grev cmlesi bir grev en iyi nasl gerekletirilir? sorusuna cevap olmaldr (Seels ve Glasgow, 1998).

retim Analizi

Baz grevlerin retimden ya da karlp karlmayacann kararlatrlmas: Grev analizi etkinlikleri baz retim ile ilgili olmayan zmleri ortaya karabilir. rnein, zaman, para ve personel gibi. renmenin olumas iin n koullarn tanmlanmas iin retim analizinin yaplmas.

kinci admn ktlar nda hedef kitlenin yeterliliklerinin deerlendirilmesi iin retim analizinin yaplmas: Bu adm sonunda renme ktlarna ulaabilmek iin ne kadar retime ihtiya olduunun belirlenmesi salanr.

Hedefler Ve Testler

Testler Seels ve Glasgow modelinin bu aamasnda nceliklerine gre planlanr. Testler ayn zamanda retimin deerlendirilmesi asndan da tasarmcya fikir verir. Kabul edilir bir sayda renci testten baarl olmusa bu retimin de baarl olduunu gsterebilir. Eer baar oran dkse retimin hangi aamasnda sorunlarn olduu analizlerin sonucunda ortaya konularak revize edilir (Seels ve Glasgow, 1990).

retim Stratejileri

Medya Seimi Ve Materyal Gelitirme

Medya seimi, metod kararlatrma srecinden nce de gelebilir sonra da gelebilir. yle ki bu iki karar sreci birlikte de ele alnabilir. Genel olarak metod ve medya kararlar adan ele alnr. Bunlar metod, geleneksel medyalar ve yeni teknolojilerdir. Metodlar, genel olarak mfredat yaklamlardr. Geleneksel medyalar, grsel, iitsel ve basl medyalardr. Yeni teknolojiler ise, iletiim teknolojileri ile mikro ilemci tabanl teknolojileri iermektedir. letiim teknolojileri ierisinde telekonferans gibi sistemler yer alrken, mikro ilemci tabanl teknolojiler iin bilgisayar oyunlar, etkileimli videolar, CD ler gibi teknolojiler rnek olarak gsterilebilir (Seels ve Glasgow, 1990).

Biimlendirici Deerlendirme

Bu deerlendirme ile dersin zellikleri incelenerek hangi blmlerinin deitirilecei veya nelerin eklenecei sorular yantlar. Biimlendirici deerlendirme materyal gelitirme aamasndan sonra yaplr. Bu deerlendirmede ama byk lde gelitirilen materyalleri deerlendirmektir. Bu deerlendirme; isel gzden geirme, kk grup deneme ve iletimsel deneme olarak ekilde yaplr: sel gzden geirme, Kk grup deneme ve letimsel deneme.

Uygulama Ve Srdrme

Uygulama aamasnda kontrol ve bakm, retmen ve yneticilerin eitilmesi gibi durumlar iin bte belirlenir

rn Deerlendirme

Karar vericilerin yani retimi deerlendirenlerin asl zerinde durduklar cevap rencilerin yzde kann istenilen hedeflere ulat ve becerilerde uzmanlatdr. Bununla birlikte deerlendiriciler bu retimin maliyetinin ne kadar olduunu da deerlendirirler.

Datm Ve Yayma

Program uygulandktan ve rn deerlendirmesi yapldktan sonra alclara ve gerekli yerlere rapor edilir. Bazen sre boyunca rapor iletildii iin son raporun datm gerekli grlmez. Bu raporda; sre ile ilgili tm veriler detayl olarak sunulduu gibi, ayrca neden bu srece ihtiya duyulduu, nasl gerekletirildii, deneme sonular ve yaplmas gereken dzeltmelerle ilgili neriler de yer alr.

BLM III

DER RETM TASARIMI MODELLER

Bu blmde dier retim tasarm modellerinin bileenlerini de barndran ADDIE modeli bata olmak zere, ASSURE, Smith ve Ragan, Hannafin ve Peck, ARCS motivasyon modeli ve Gagne, Briggs ve Wager retim tasarm modellerine ait tantc bilgiye yer verilecektir.

ADDIE retim Tasarm Modeli:

Analiz

Deerlendirme

Tasarm

Uygulama

Gelitirme

ekil-2: ADDIE Modeli(Akkoyunlu vd, 2008)

ADDIE Modeli, retim tasarm srecinin en anlalr ve mantkl biimde zetlendii ve iledii modellerden biridir. imeke (2009) gre ADDIE modeli baz tasarmclar tarafndan ar sistematik, dorusal, kat, snrlayc, hatta zaman tketici olduu iin eletirilmitir. Bu sistematik yaklama kar daha btncl ve etkileimli yetitirme anlayna dayanan eitli sistemik tasarm modelleri nerilmitir. Bu

modellerde tasarm dardan abalarla belirli aamalarda gelitirmek yerine tm tasarm ekibinin batan itibaren birlikte alarak hzl bir biimde modlleri retmesi, bunlarn bir renci kitlesiyle test edilmesi ve onlardan gelen geri bildirime gre dzeltilmesi nerilmitir.

ADDIE retim tasarm modelinin aamalar aada zetlenmitir (Akkoyunlu vd., 2008):

Analiz: Bu basamak neyin renileceinin tanmlanma srecidir. Analiz sreci tm dier basamaklarn temelini oluturmaktadr. Bu basamakta tasarmc ihtiyac ve renenlerin halihazrdaki bilgi beceri ve davranlar ile olmas gereken ya da beklenen davranlar arasndaki fark belirler. Baka bir deyile ihtiya analizi yaplr.

Tasarm: Tasarm basama nasl renileceinin belirlenmesi srecidir. Bu basamakta analiz aamasndan gelen veriler dorultusunda gelitirme stratejisi saptanarak, hedeflere nasl ulalaca kesinletirilir. Dier bir ifadeyle retim yntemi, renme etkinlikleri ve deerlendirme srecinin netletii blmdr.

Gelitirme: Btn oklu ortam bileenleri gelitirme aamasnda hazrlanr. retim materyallerinin, retimde kullanlacak tm aralarn, her tr destek materyallerinin retilmesi srecidir. rn bu aamada gelitirilir ve ounlukla dzeltmeye dnk bir deerlendirme yaplarak yeniden dzenlemeye gidilir.

Uygulama: Tasarmn snf laboratuar ya da bilgisayar tabanl olmas fark etmeksizin gerek renenlerle tam olarak uygulamaya konulmasdr. Bu blmn amac tasarlanan retimin etkili ve verimli olacak ekilde verilmesidir. Bu aamada zellikle rencilere destek olunmal materyali anlamalar, hedeflerin farkna varmalar salanmaldr ve bilgiyi transfer edebildiklerinden emin olunmaldr.

Deerlendirme: Deerlendirme, retimin yeterliliinin belirlendii etkisinin lld sretir. Tasarmn renme hedeflerini, renen ihtiyalarn ne kadar karlad kontrol edilir.

ASSURE retim Tasarm Modeli

Bir mikroretim modelini andran yaps ile dikkat eken ASSURE modeli tpk Morrison Ross ve Kemp etkili retim tasarm modeli gibi esnek modellerden biridir. Bir tasarm almasndan ok planlamaya dnk faaliyetler btn olarak karlalan aamalar bnyesinde barndrmaktadr. imeke (2009) gre belirli bir sistematik iinde zellikle teknoloji kullanmn gerektiren retimi planlamak veuygulamak iin gelitirilen bir modeldir.

2008):

ASSURE modelindeki basamaklar aadaki gibi zetlenebilir (Akkoyunlu vd.,

renenlerin Analizi: Tasarma balamadan nce hedef kitle olan rencilerin zellikleri bilinmelidir. Bu amala renenlerin genel zellikleri, giri yeterlilikleri ile renme stilleri incelenmelidir.

Hedeflerin Belirlenmesi: renen zellikleri hakknda bilgi sahibi olduktan sonra retim hedeflerinin yazmna geilebilir. Burada hedef tanm dorultusunda kazandrlmak istenen bilgi, beceri, strateji ya da tutuma ynelik ifadeler belirlenir.

retim yntem, medya ve materyallerinin seimi: renen zellikleri ve hedeflerle birlikte ierik dorultusunda kullanlacak yntem seilir. Daha sonra, yntem, hedefler, ve renen zellikleri dorultusunda uygun medya seilir. Medyalar metin, resim, ses, oklu ortam olabilir. Seilen medyann ardndan renenlere hedeflere ulamada yardmc olacak materyaller seilir. Materyaller mzik, yazlm, video, resim vb. olabilir.

Medya ve Materyallerin Kullanm: Kullanlacak medya ve materyallerin seiminin ardndan bunlarn derste kullanlmadan nce kontrol edilmesi gerekmektedir. Eer

elektronik materyaller veya ekipmanlar kullanlyorsa yaanabilecek sorunlara kar bir

B plan hazrda tutulmaldr.

renen Katlm: renenlerin en iyi renmelerini derse aktif olarak katldklar zaman elde ettikleri saytls dorultusunda onlarn derse aktif katlmn salayacak etkinlikler dzenlenmelidir. retim stratejisi ne olursa olsun,, soru-cevap, tartma, grup almas, alma yapraklar vb etkinliklerden yardm alarak rencinin derse aktif katlm salanmaldr.

Deerlendirme ve gzden geirip dzeltme: bu son basamak genellikle ihmal edilir ancak en nemli basamaklardan biridir. Gelitirilmi dersler bir ekilde snfa ular ancak bunu yrterek snfta uygulayan retmenlerdir. Deerlendirme noktasnda retmenlerin byk sorumluluklar vardr. Uygun olmayan her yntem, medya ve materyalin ilemeyen ynlerini bulup dzeltilmesi iin yaplmas gerekenleri neren ya da uygulamaya koyanlar retmenler olmaldr.

Smith ve Ragan retim Tasarm Modeli

Smith ve Ragan tasarm modeli sistem yaklam temelinde pragmatik bir yaklam esas alm retim tasarmn ve renmeyi buna gre aklayan bir tasarm kuramdr. Smith ve Ragan (1999, akt. Akkoyunlu vd., 2008) retim tasarmn aamada modellemektedir: Analiz, Strateji ve Deerlendirme

Analiz: Bu aama, renme ortam, renenler ve renme grevinin analiz edilmesini ierir. Bu srete yneltilmesi beklenen soru Nereye gidiyoruz? Sorusudur. Bylece, retim tasarmnda ilk adm rencilerin neyi renmeye ihtiya duyduunun ayrtrlmasyla balar. Bu srete retim tasarmcs aadaki sorular ynelterek retimin analizini yapmaya alr:1. renenler bulunduklar yerde mi kalacaklar yoksa bir araya getirilecekler mi?

2. retim iin ne kadar sre ayrlacak?

3. renme srecinde yeni teknolojilerle tanlacak m?

4. renenler bu yeni durumu nasl karlayacaklar?

5. renenler hakknda neler biliyoruz?

6. Tm renenlerin ayn hedefe mi ulamalar bekleniyor?

7. Yeni karlalan bilgi ve beceriler iin ne tr bir n bilgileri var?

8. Yeni bir renme sreci yaants edinecek olan bireyler iin hangi bilgi ve beceriler yeni olacak?9. Bireylerin sunulan ierii renip hedeflere ulalp ulalmadn nasl belirleyeceiz?

Strateji: retim stratejileri blmnde hedef davranlarn kazandrlmas srecinde konunun ierii sunulurken uygulanacak stratejiler ile ilgili yaklamlar belirlenir. Srete retim tasarmcs tarafndan yneltilebilecek sorulardan bazlar unlar olabilir:1. Sunulan ierik ne trden bir ieriktir?

2. renenlerin ne tr etkinlikler gerekletirmesini istiyoruz?

3. retim srecinin sunum sras nasl olmaldr?

4. Sunulacak ierik iin ne tr bir medya seimi uygun olacaktr?

5. renme srecinde renenlerin alma rutini nasl olmaldr?

Deerlendirme: Deerlendirme etkinliklerinin iki amac vardr:

renene amalar baarmada yardmc olma ve

Eitimin etkinliini deerlendirme

Smith ve Ragan (1999, akt Akkoyunlu, 2008), deerlendirme sreci ile bireyin ne bildiinin deil, retim etkinliinin ve renme srecinin deerlendirilmesini kastetmektedir.

Hannafin ve Peck retim Tasarm Modeli

Daha ok teknoloji destekli renme ortamlarnn tasarm iin gelitirilen bu model temel aamadan olumaktadr. lk aamada gereksinim zmlemesi yaplmaktadr. Bu tasarmlama aamas izlemektedir. nc aamada retim gelitirilmekte ve uygulanmaktadr. Bu modelde, tm aamalar deerlendirme ve

dzeltme srecine balanmaktadr. Dolaysyla her aamadaki almalar iin deerlendirme yoluyla geribildirim alnmakta ve geribildirimler dorultusunda dzeltmeler yaplmakta, bu da sistemi etkileimli klmaktadr (imek, 2009).

Gagne, Briggs ve Wagner retim Tasarm Modeli

retim tasarmnda igrenlerin neredeyse hepsinin kullanmna uygun olan bu modelde dier modellerden farkl olarak kullanma dnk ynlendirmeler ve rnek durumlarn okluu dikkat ekmektedir. Fere (2009) gre, modelin aamalar aadaki gibi sralanabilir:

Performans Hedeflerini Tanmlama: Performans hedeflerinin iyi tanmlanmas hem retimin hedeflerinin belirlenmesi hem retimin deerlendirilmesi ihtiyacn karlayacaktr. Performans Hedeflerinin yazm be unsurdan oluur: Durum, renme yeterlii, obje, eylem aralar ve snrllklar.

renme Grevlerinin Analiz Edilmesi: Bu aamada retimin genel hedeflerinden balayarak grev analizi yaplr. Bu analiz prosedrel ve renme grevlerine dnk analizler eklinde eitlenebilir.

retim Srasnn Tasarlanmas: Bu aamada konu, modl ya da ders iin retim birimini oluturacak sralama belirlenir. Bu sralama ders dzeyinde nite ya da konu dzeyinde olabilir.

retim Olaylarnn Belirlenmesi: retim olaylar retmen, metin, ya da dier renme ortamlar tarafndan salanan ve renen iin dsal olan olaylardr. Ancak retim olaylarnn temel amac renmenin isel srecini desteklemek ve harekete geirmektir, bu da bilgi ileme yoluyla salanr.

renme Ortamlarnn Seilmesi: Bu aamada renme ortamlar sistemli ilemlerle seilir. Ayrca tasarm ekibi de yeni ortamlar ve materyaller gelitirilebilir. Ortam

seiminde renme durumu, renme ktlar, renme evresi, retimi gelitirme koullar, retimin verilecei kltr gibi unsurlar dikkate alnr.

Derslerin Tasarlanmas: Bu aamada hem bir kurs, ders ya da nite, hem bir ders iin ders saatleri tasarlanr. Bunun iin de retimi oluturan ders planlar ve retim materyalleri tasarlanr.

renci Performanslarnn Deerlendirilmesi: retim ktlar olarak renen performansnn lt- odakl testler ve norm odakl testler araclyla deerlendirilmesi tasarlanr.

retimin Deerlendirilmesi: Modelde retimin deerlendirilmesi aamas retim tasarm aamalar iinde deil, retimin datm sistemleri bal altnda yer almtr. Modele gre bir dersin, bir programn ya da bir retim programnn deerlendirilmesi en az u sorunun yantlanmasn gerektirir:1) retim hedeflere ulamay salam mdr?

2) Yeni program eskisinden daha iyi sonu vermi midir?

3) Uygulanan yeni program ne trden farkl etkiler retebilir?

ARCS Motivasyon Modeli

ARCS modeli, modelin aamalarnn ngilizce ba harflerinden yararlanlarak isimlendirilmitir (Keller ve Kopp, 1987; akt. Akkoyunlu vd., 2008).

A ttention > Dikkat

R elevance > Uygunluk

C onfidence > Gven

S atisfaction > Doyum

Tablo-3: ARCS Modeli Basamaklar (Reiser ve Dempsey, 2002; Akkoyunlu vd.den, 2008)

Dikkat

Algsal uyandrmaOnlarn ilgisini ekmek iin ne yapmayalm?

Sorgusal uyandrmaSorgulama becerisini nasl uyarabilirim?

DeikenlikDikkatlerini srekli uyank tutabilmek iin hangi

taktikleri nasl kullanabilirim?

Uygunluk

Hedef tantmrenenlerimin ihtiyalarn nasl karlayabilirim?

Gd elemesirenenlerime nasl ve ne zaman uygun seenek,

sorumluluk ve etki salayabilirim?

Benzerlikrenenlerimin deneyimlerine dnk retimi nasl

dzenleyebilirim?

Gven

renme GereklilikleriBaar iin olumlu beklenti yaplandrlmasna nasl

yardmc olabilirim?

Baar frsatlarrenme deneyimleri, renenlerin yeterliliklerine

inancn nasl destekleyip arttrabilir?

Kiisel kontrolrenenler baarlarnn kendi g ve yeteneklerine

bal olduunu nasl bilebilir?

Doyum

sel pekitirelerrenenlerin yeni edindikleri bilgi ve yetenekleri

kullanmalar iin nasl frsatlar salayabilirim?

Dsal dllerrenenlerin baars ne ile pekitirilebilir?

Eitlikrenenlerin baarlar ile ilgili olumlu duygular

hissetmesine nasl yardmc olabilirim?

2525rencilerin retimsel ierii ne iin ve nasl rendiine ilikin bilgilendirilmeleri sz konusu ierie olan ilgi, dikkat ve motivasyonlarn olumlu ynde etkileyecektir. Srete pekitirelere verilen nemin artmas da belirgin biimde doyum salayacak, bylece baardan haz alma duygusunu gelitirmeye yardmc olunacaktr.

BLM IV

RETM TASARIMI MODELLERNN KARILATIRILMASI

Bu raporda Dick ve Carey (DC), Morrison, Ross ve Kemp(MRK) ve Seels ve Glasgow (SG) retim tasarm modelleri karlatrmaya tabi tutulmutur. Karlatrmaya dahil edilen modelden DC modelinin dierlerine gre eitsel uygulamalar iin daha uygun olduu sylenebilir. Tasarmdan ok gelitirmeye dnk bir modeldir. Dier iki modelde bu durum kesin izgilerle belirgin olmamakla birlikte MRK retim tasarm modelinde gerek tasarmda gerekse gelitirmede daha ok alternatifin bulunduu sylenebilir.

DC modelinde n plana kan belli bir aama yokken ve bir dengelilik sz konusuyken MRK modelinde (btnleik bir model olduu iin) destek hizmetlerinin, farkl biimde vurguland grlmektedir. SG modelinde ise model ilk bakta dorusal gzkse de DC modeline kyasla daha kapsaml ve grift bir yapda olduu dikkat ekmektedir. Dier modellerden farkl olarak SG modelinde tasarm srecinin deerlendirme ile analiz arasnda balant kurarak ilerlemekten ibaret olmadn, yaygnlatrmann da ie koulmasndan anlamak mmkndr.

Dier retim tasarm modellerinden ADDIE modelinde dier modellerden farkl olarak tasarm aamalarnn detayl aklamasndan ok, hangi aamalardan olumas gerektiine ynelik bilgiler arlk tamakta, bu adan ilk bakta basit gibi grnen fakat tasarmn btnne hakim olan bir model grnts izmektedir. Gagne, Briggs ve Wagner Modelinin (GBW) ise Seels ve Glasgow modeliyle yaygnlatrma balamnda az da olsa kesitii noktalar vardr. Yine GBW modelinin DC retim tasarm modeliyle ortak yn ise sistem tasarm almalarnda kullanlabilirliidir. Smith ve Ragan (SR) modeli ise bu konuda nc srada gibi gzkmektedir. SR modelinin dier modellerden bir fark da her aamasnda yaplacak iler iin en uygun sorularn sorulmaya allm olmasdr. MRK modelinde yaplacak ilerin arka arkaya sraland, sorularla olmasa da ierikle olduka youn bir anlatm gze arpmaktadr.

Kullanm alan olarak dier modellere gre daha snrl olan modelin ASSURE modeli olduu dikkat ekmektedir. Daha ok snf ii iin gelitirilmi olup, kapsam kk bir model olduu sylenebilir. ASSURE modelinin retimi planlamay amalamas asndan dorudan MRK modeliyle ortak yn olduu aktr. Hannafin ve Peck (HP) modelinin dier modellerden fark ise ileyi emasnn basit fakat uygulanmasnn zor olmasdr. Bilindii gibi MRK modeli de uygulama asndan alternatifleri fazla olduu iin karklk yaratabilmekte, bu durum modelin ileyi emasna da yansm bulunmaktadr. Dier modellerde oklarla belli bir ynlendirme varken MRK modelinde seimlik bir yaklam izlendiinden emada bu yola gidilmemi, bir uygulama belirsizlii ortaya kmtr.

ncelenen retim tasarm modelleri ierisinde renciyi merkeze ald en belirgin biimde grlen model ARCS modelidir. Dolayl olarak renci performansna da odaklanan nadir modellerden biridir. Bu balamda aamalar da dikkate alndnda odakland konunun bireysel tercihler olduu sylenebilir.

Dick ve Carey TMMorrison, Ross veKemp TMSeels ve GlasgowTM

Genel OlarakEilimiSistemSnf iirn

YaklamSistematikBtnclSistematik

ktsBir ders veyaretim programnn tamamSnrl lde veyabirka ders saati iinKk retimpaketleri

Formatif Deerlendirmenin Model inde DalmDierlerine gredaha kapsaml olduu sylenebilirDierlerine gredaha dengeliMateryal gelitirmeaamasnda daha belirgin grnyor

Farkllk gsterenaama-uygulama-Destek HizmetleriYaygnlatrma

Proje AsndanKullanlabilirliiYksekYksekDierlerine gredaha yksek, dorudan proje iin kullanlabileceini gsteren veya neren ierik daha ok

renen OdakllOrtalama hattabelki de Seels ve Glasgow modeline gre daha az,analiz safhasyla snrl grnyorGl.. ortalamaseviyedeki renenler iin de faydal ynlendirme ieriyorOrtalama.. rneodakland iin dolayl olarak renene odakl olduu sylenebilir

BLM V SONU

retim tasarmn modelleme ihtiyalarnn ba gstermesinden gnmze uzanan srete, alann geliimine katkda bulunan farkl birok yaklam gndeme gelmitir. ekirdek modellerdeki grece kat yapnn esnek modellerde yerini alternatif yaklamlara brakt grlmektedir. Modeller sayca arttka kullanm alanlar da artm, bu sre ift ynl de iler duruma gelmitir. Kimi zaman dorudan bir ticari kurulutaki eitim faaliyetlerine ynelik modellere de ihtiya domutur. te yandan esnek yap gsteren model saysndaki artn, ekirdek modellerdeki temel aamalarn hizmet ettii alanlarn zaman iinde deiime uramasna, gelimesine balanabilecei dnlmtr.

Birbirinden beslenen aamalar ieren modellerde tasarm srecinin uzamas istendik ktlarn elde edilmesi balamnda beklenen bir durum olmaldr. nk en keskin izgilere sahip modellerde dahi, rnein deerlendirme aamasnn belirsizlii gibi nedenlerle sre uzayabilmektedir.

retim tasarm modellerinin sayca okluu, bir bakma bir avantaj da gndeme getirmitir. En kk prototip modellerden en kapsaml olanlarna, geni bir yelpazede eitlilik gsteren modeller, retim srecinde alternatifleri arttrmakta, bu durum -tasarm srecinin iyi ynetilmesi kouluyla- kaliteyi de olumlu etkilemektedir.

KAYNAKA

Akkoyunlu, B., Altun, A. ve Soylu, M. Y. (2008). retim Tasarm. Maya Akademi, Ankara

Brapton, S. (2009). Sample instructional design models, Ocak 10, 2010 tarihinde http://faculty.concordia.edu/david_kluth/IDsite/Models.htmladresinden alnmtr.

Fer, S. (2009). retim Tasarm. s:84- 120, An Yaynclk, Ankara.

Morrison, G. R., Ross, S. M., ve Kemp, J. E. (2004). Designing effective instruction, 4th edition, New York, NY: John Wiley & Sons Inc.

Seels, B. & Glasgow, Z. (1990). Exercises in instructional design. Columbus, Ohio: Merrill Publishig Company.

Seels, B., & Glasgow, Z. (1998). Making instructional design decisions (2nd ed.).

Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall, Inc.

imek, A. (2009). retim Tasarm. s: 74-76, Nobel Yayn Datm, Ankara.