ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای bsc (مورد: شرکت...

17
ن آید ﯿﺎت و ﮐﺎر ، ﺳﺎل ﻤﺎره، اول) ٣٢ ( ، ﮫﺎر ٩١ ، ص ص٧٩ - ٦٣ ﺷﺎﭘﺎ٧٢٨٦ - ٢٢٥١ 63 ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺎ ﻣﺘﻮازن ﻋﻤﻠﮑﺮد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻫﺎیBSC ) ﻣﻮرد: ﺷﺮﮐﺖ ﯾﺰد اﺳﺘﺎن ﺳﺮاﻣﯿﮏ و ﮐﺎﺷﯽ ﻫﺎی( آذر ﻋﺎدل1 ، ﻣﺤﻤﻮدآﺑﺎدی زارﻋﯽ ﻣﺤﻤﺪ2 ، رﺳﺘﻤﯽ اﻧﻮاری اﺻﻐﺮ ﻋﻠﯽ3 1 ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮔﺮوه اﺳﺘﺎد، ﻣﺪرس ﺗﺮﺑﯿﺖ داﻧﺸﮕﺎه2 ﺳﯿﺴ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دﮐﺘﺮی داﻧﺸﺠﻮی ﺘﻢ ﻣﺪرس ﺗﺮﺑﯿﺖ داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎ،3 ﻫﯿﺄت ﻋﻀﻮ ﺑﻬﺮه و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﮐﺰ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺪرس ﺗﺮﺑﯿﺖ داﻧﺸﮕﺎه اﯾﺮان؛ وری ﻣﻘﺎﻟﻪ رﺳﯿﺪ: 17 آﺑﺎن1390 ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﺬﯾﺮش: 10 اﺳﻔﻨﺪ1390 ﭼﮑﯿﺪه ﺷﺮﮐﺖ از ﺑﺴﯿﺎری اﻣﺮوز، رﻗﺎﺑﺘﯽ دﻧﯿﺎی در ﺷﺪه ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ، و ﺗﻮﻟﯿﺪی ﻫﺎی رو ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﺟﺪﯾﺪ روﯾﮑﺮدﻫﺎی ﺑﻪ اﻧﺪ ﺑﯿﺎورﻧﺪ. روﯾﮑﺮدﻫﺎ، اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ از ﻣﯽ روش ﺑﻪ ﺗﻮان ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﻬﺒﻮد در ﻣﻬﻤﯽ ﻧﻘﺶ ﮐﻪ ﮐﺮد اﺷﺎره ﻋﻤﻠﮑﺮد ارزﯾﺎﺑﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﻫﺎی دارﻧﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﮏ. ﻧﻮآوری از ﻣﺘﻮازن اﻣﺘﯿﺎزی ﮐﺎرت ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﻋﻤﺪه دﯾﺪﮔﺎه ﭼﻬﺎر از را ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻪ اﺳﺖ ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ اﺧﯿﺮ ﻫﺎی ﻣﯽ ﻗﺮار ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﻮرد ﮐﺴﺐ از ﺟﺎﻣﻌﯽ دﯾﺪ ﮐﺮدن ﻓﺮاﻫﻢ آن، ﻫﺪف و دﻫﺪ ﺑﺮ وﮐﺎر ﻣﯽ ﻋﺎﻟﯽ ﻣﺪﯾﺮان ای ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﺴﺄﻟﻪ ﯾﮏ وﻟﯽ در اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺪل ﮐﺎرﮔﯿﺮی ﻫﺎیBSC اﻧﺪازه آن اﺳﺎس ﺑﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻪ اﺳﺖ اﻟﮕﻮﯾﯽ و ﻣﺒﻨﺎ ﺧﻂ ﺗﻌﯿﯿﻦ، ﺷﻮد؛ ﮔﯿﺮی ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪه ﮔﻤﺮاه اﻏﻠﺐ و ﺳﺨﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ، ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻃﺮﻓﯽ از و اﺳﺖ ﻣﻤﮑﻦ ﻏﯿﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﺒﻨﺎ، ﺧﻂ و اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﯾﻦ ﺑﺪون ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺮ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﻣﺪل ﻣﺸﮑﻞ، اﯾﻦ ﺣﻞ ایBSC داده ﭘﻮﺷﺸﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﻣﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻫﺎ ﺷﻮد. ﻣﺪل ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﭘﻮﺷﺸﯽ روﺷﯽ ﻫﺎ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻧﺎﭘﺎراﻣﺘﺮﯾﮏ روﯾﮑﺮد ﯾﮏ و رﯾﺎﺿﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺎر ارزﯾﺎﺑﯽ آ ﯾﯽ واﺣﺪﻫﺎی ﻧﺴﺒﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻮرد ﺧﺮوﺟﯽ، و ورودی ﭼﻨﺪﯾﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد. آن از ﮐﻪ ﺟﺎDEA ﺗﺼﻤﯿﻢ، واﺣﺪﻫﺎی اﺳﺖ، ﻧﺴﺒﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺮ ﻣﺒﺘﻨﯽ، ﻣﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻘﺎﺑﻞ در ﺗﺮﮐﯿﺐ از اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺪﯾﻦ ﺷﻮﻧﺪ؛BSC وDEA اﻣﺘﯿﺎزی ﮐﺎرت ﻋﻤﺪه ﻣﻮاﻧﻊ از ﯾﮑﯽ ﺑﺮ، ﻣﯽ ﻏﻠﺒﻪ ﻣﺒﻨﺎ، ﺧﻂ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﺎز ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺘﻮازن، ﺷﻮد. ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺪل ﯾﮏ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯾﻦ درBSC DEA ﻣﺘﻮازن اراﯾﻪ اﺳﺖ ﺷﺪه. ﻣﯽ را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﻣﺪل ﻣﺰاﯾﺎی ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ از ﺗﻮان ﺑﻪ ﮐﺮدن ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﺮای ﮐﺎر و ﮐﺴﺐ از ﺟﺎﻣﻊ ﺑﯿﻨﺶ ﻣﺪﯾﺮان ارزﯾﺎﺑﯽ، ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻤﺎم اﺳﺎس ﺑﺮ ﻣﺘﻮازن در ﺷﺪه ﻣﻄﺮح ﻫﺎیBSC آن ﺑﯿﻦ ﺗﻌﺎدل ﺣﻔﻆ و اﻧﻌﻄﺎف و ﺑﻮدن ﺧﻄﯽ ﻫﺎ، ﻗﺪرت و ﻣﺪل ﭘﺬﯾﺮی ﮐﺮد اﺷﺎره ﺑﺎﻻ ﺗﻔﮑﯿﮏ. ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن، در از ای ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی ﺷﺮﮐﺖ ﻋﻤﻠﮑﺮد ارزﯾﺎﺑﯽ در ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﻣﺪل ﺳﺮاﻣﯿﮏ و ﮐﺎﺷﯽ ﻫﺎی اﺳﺖ ﺷﺪه آورده ﯾﺰد اﺳﺘﺎن. ﮐﻠﻤﺎت ﮐﻠﯿﺪی: داده ﭘﻮﺷﺸﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺘﻮازن، اﻣﺘﯿﺎزی ﮐﺎرت ﮐﺎرآﯾﯽ، ﻋﻤﻠﮑﺮد، ارزﯾﺎﺑﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺘﻮازن، ﻫﺎی و ﮐﺎﺷﯽ ﻫﺎی ﺳﺮاﻣﯿﮏ. ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت دار ﻋﻬﺪه اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ آدرس: [email protected] Downloaded from jamlu.liau.ac.ir at 0:48 +0330 on Saturday January 4th 2020

Upload: others

Post on 22-Sep-2019

19 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ه ی آن ج د یات و کار مارهھمسال ، ق عم ٦٣- ٧٩ص ، ص٩١ھار ، )٣٢ایپپی (اول ، ٢٢٥١- ٧٢٨٦شاپا

63

BSCهای ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخص

)های کاشی و سرامیک استان یزد شرکت: مورد(

3علی اصغر انواری رستمی، ∗2محمد زارعی محمودآبادی، 1عادل آذر دانشگاه تربیت مدرس ،استاد گروه مدیریت 1

ها، دانشگاه تربیت مدرس تمدانشجوی دکتری مدیریت سیس 2 وری ایران؛ دانشگاه تربیت مدرس علمی مرکز مطالعات مدیریت و بهرهعضو هیأت 3

1390آبان 17: رسید مقاله

1390اسفند 10 :پذیرش مقاله

چکیدهاند به رویکردهای جدید مدیریتی رو های تولیدی و خدماتی، ناگزیر شده در دنیای رقابتی امروز، بسیاری از شرکت

های جدید ارزیابی عملکرد اشاره کرد که نقش مهمی در بهبود عملکرد توان به روش میاز جمله این رویکردها، . بیاورندهای اخیر مدیریتی است که سازمان را از چهار دیدگاه عمده مدیریتی کارت امتیازی متوازن از نوآوری .یک سازمان دارند

ولی یک مسأله . باشدای مدیران عالی میوکار بر دهد و هدف آن، فراهم کردن دید جامعی از کسب مورد ارزیابی قرار میگیری شود؛ ، تعیین خط مبنا و الگویی است که عملکرد سازمان بر اساس آن اندازهBSCهای کارگیری مدله اساسی در ب

. باشدبدون این استاندارد و خط مبنا، ارزیابی غیر ممکن است و از طرفی تعیین استانداردها، سخت و اغلب گمراه کننده می مبتنی ها روشی پوششی داده تحلیل مدل .شود ها پیشنهاد میو تحلیل پوششی داده BSCای حل این مشکل، مدل ترکیبی برمشابه با گیری تصمیم نسبی واحدهای ییآارزیابی کار در که است ریاضی و یک رویکرد ناپارامتریک ریزی برنامه بر

، مبتنی بر تحلیل نسبی است، واحدهای تصمیم، DEAجا که از آن. گیرد می قرار استفاده چندین ورودی و خروجی، مورد، بر یکی از موانع عمده کارت امتیازی DEAو BSCشوند؛ بدین ترتیب با استفاده از ترکیب در مقابل یکدیگر ارزیابی می

ارایهمتوازن BSC – DEAدر این مقاله یک مدل جدید. شود متوازن، یعنی نیاز به تعیین استانداردها و خط مبنا، غلبه می، ارزیابی مدیران بینش جامع از کسب و کار برای فراهم کردن به توان از مهمترین مزایای مدل پیشنهادی را می .شده است

پذیری مدل و قدرت ها، خطی بودن و انعطافو حفظ تعادل بین آن BSCهای مطرح شده در متوازن بر اساس تمام جنبههای کاشی و سرامیک مدل پیشنهادی در ارزیابی عملکرد شرکت کارگیری بهای از در پایان، تجربه. تفکیک باال اشاره کرد

.استان یزد آورده شده است

های کاشی و های متوازن، شرکت ارزیابی عملکرد، کارآیی، کارت امتیازی متوازن، تحلیل پوششی داده :کلیدیکلمات .سرامیک

عهده دار مکاتبات ∗

[email protected] :آدرس الکترونیکی

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 2: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ص ید شا وازن با تأ د ی عمل کاران، ارزیا د ر: ورد( BSCی آ و ھ تان یک ا را ی و )ی کا

64

مقدمه 1فعالیت در شرایط محیطی پویا باعث شده است که بسیاری از اطالعات مورد نیاز، در بهترین حالت به شکل

های ذهنی باید ین ترتیب در اغلب موارد، نظرات و قضاوتمبهم و در بدترین حالت، غیر قابل دسترسی باشند، بددر شرایطی که تخمین معیارهای کمّی . ها شوند و معیارها باید در حالت کیفی تخمین زده شوند جایگزین داده

های کیفی، همانند شناخت و آگاهی از بازار و رضایت مشتری از شاخص کارگیری بهباشد، اغلب بسیار سخت می .]1[اهمیت خاصی برخوردار است

های اخیر مدیریتی است که توسط نورتن و در برگیرنده معیارهای کیفی و از نوآوری 1کارت امتیازی متوازنبه عنوان مدلی برای 2004گیری عملکرد مطرح گردید و در سال به عنوان ابزار اندازه 1992کاپالن در سال

.]2[های سازمان مطرح شد برقراری همراستایی بین نیروی انسانی سازمان، اطالعات و سرمایه، تعیین خط مبنا و الگویی است که عملکرد سازمان با آن BSCهای مدل کارگیری بهولی یک مسأله اساسی در

که یک خط مبنا برای ارزیابی هنگامی. است ارزیابی غیر ممکنگیری شود؛ بدون این استاندارد و خط مبنا، اندازهست که تعیین ا این در حالی. های مورد هدف، انجام خواهد شدتعیین شود، ارزیابی در مقابل الگو و طرح

برای حل این مشکل، مدل ترکیبی کارت امتیازی متوازن و . باشد کننده می استانداردها، سخت و اغلب گمراه . ]3[ پیشنهاد شد 2ها ی دادهتحلیل پوشش

شود که به طور گسترده در ناپارامتریک در بحث ارزیابی محسوب میهای ها یکی از تکنیک تحلیل پوششی داده، بررسی ]6، 5[ شعب بانک کارآیی، ارزیابی ]4[ سسات آموزشیؤم کارآییتحقیقات گوناگون از جمله ارزیابی

هدف این . مورد استفاده قرار گرفته است ]8[ های سیستم اطالعاتی پروژهبندی و رتبه ]7[ وضعیت مالی سازمانگیری مشابه، که دارای چندین ورودی و چندین خروجی یی نسبی واحدهای تصمیمآتکنیک، دستیابی به کار

جنبه ها افزوده شده و هر یک های تحلیل پوششی دادههرچند روز به روز بر تعداد مدل. ]9[ باشد مشابه هستند، می. اند گذاران این روش طراحی کرده ها تعدادی مدل اصلی است که بنیانکند، ولی مبنای همه آن تخصصی پیدا میفرض بازدهی ثابت به با اشاره کرد که CCRبا عنوان » 3چارنز، کوپر و رودز«توان به مدل ها میاز جمله این مدل

باشد که با فرض می BCC ، »4بنکر، چارنز و کوپر«توسط شده ارایهمدل دیگر، مدل چنین همو ]10[ مقیاس است، مبتنی بر تحلیل نسبی است، واحدهای DEAجا که از آن ].11[ بازدهی متغیر نسبت به مقیاس طراحی شده است

، بر یکی از موانع DEAو BSCشوند؛ بدین ترتیب با استفاده از ترکیب تصمیم، در مقابل یکدیگر ارزیابی می .]3[ امتیازی متوازن، یعنی نیاز به تعیین استانداردها و خط مبنا، غلبه شده است عمده کارت

های کارت امتیازی های متوازن با تأکید بر شاخص از تحلیل پوششی دادهجدید یک مدل ارایههدف از این مقاله چرا ؛باشد می BSCهای مهمترین مزیت مدل پیشنهادی، ارزیابی متوازن و حفظ تعادل بین جنبه. باشد متوازن می

های مختلف هیچ تضمینی برای حفظ تعادل بین جنبه BSCبا ترکیبی DEA های تمام مدل ،تا قبل از این که

1 Balanced Scorecard (BSC) 2 Data Envelopment Analysis (DEA) 3 Charnes, Cooper & Rohdes (CCR) 4 Banker, Charnes & Cooper (BCC)

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 3: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ه ی آن ج د یات و کار ٦٣-٧٩) ١٣٩١( ٣٢ ق عم

65

،ها یا در بهترین حالت برخی از جنبه صفر ،BSC ابعادوزن برخی از ،DEAبا حل مدل نداشتند و در اکثر موارداز جمله دیگر .برد ال میؤگرفتند و این منطق ارزیابی متوازن را زیر س ها می وزن بسیار باالتری نسبت به دیگر جنبه

اوزان و های به کارگرفته شده پذیری مدل در شاخص ، انعطافنگری مزایای این مدل، خطی بودن مدل، جامعبرای افزایش قدرت تمایز بین DEAدر روش .باشد قدرت تفکیک باالی مدل می همه مهمتر ازها و شاخص

. واحدهای کارا و ناکارا بایستی تعداد واحدهای مورد ارزیابی متناسب با تعداد متغیرهای ورودی و خروجی باشدهای ، کارا و مدلشود که در ارزیابی نهایی، تعداد زیادی از واحدها در صورت رعایت نکردن این اصل باعث می

.کند حل مینیز قادر به تفکیک مناسب این واحدها نباشند، که مدل پیشنهادی ما این مشکل را DEAپایه 4بخش و DEAو تکنیک BSCبه شرح به ترتیب 3و 2در بخش که باشد لذا سازماندهی مقاله بدین صورت می مدل کارگیری بهنتایج 6مدل مفهومی پژوهش، در بخش 5در بخش . پردازد می DEA-BSCمدل ترکیبی شرح به

گیری و نتیجه 7های کاشی و سرامیک استان یزد و باالخره در بخش پیشنهادی در ارزیابی عملکرد شرکت .شود می ارایه هاپیشنهاد

کارت امتیازی متوازن 2

به » های آینده گیری عملکرد سازمان اندازه«با عنوان ، مؤسسه نوالن نورتن، تحقیقی را 1990در اوایل دهه به عنوان مشاور دیوید نورتن مدیر اجرایی این مؤسسه، به عنوان رهبر و رابرت کاپالن. ]13، 12[ عهده گرفت

ای از معیارها بود که به مدیران نتیجه تحقیق طبق گفته کاپالن و نورتن مجموعه. ]14[ آکادمیکی این پژوهش بودها نخواهند توانست مزیت ها به این حقیقت پی بردند که شرکت آن. دهد وکار می جامع و سریعی از کسب بینش

یا » های نامشهود دارایی«به عبارت دیگر . های مشهود حفظ نمایند ی دارایی رقابتی خود را تنها با ایجاد و توسعهمعیارهای کارت امتیازی . ]15[ ی خواهد بودعامل بحرانی موفقیت در ایجاد و حفظ مزیت رقابت» سرمایه ذهنی«

ه متوازن در عملکرد سازمانی از چهار دیدگاه مالی، مشتری، فرآیندهای داخلی و رشد و یادگیری تشکیل شد .]16[ باشد حسابداری و مالی، بازاریابی، زنجیره ارزش و منابع انسانی می یهاست که در ارتباط با چهار وظیف

وکار، باید های امروزی در محیط پیچیده کسب مدیران جهت اداره سازمان بر این باور بودند که کاپالن و نورتن :]18، 17[ به عملکرد، از چندین زاویه نگاه کنند

بینند؟ چگونه مشتریان ما را می • به منظور رضایت سهامداران و مشتریان در چه فرآیندهایی باید سرآمد باشیم؟ • مستمر بهبود یابیم و ارزش خلق نماییم؟ توانیم به طور آیا می • چگونه باید در برابر سهامداران نمایان شویم؟ •

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 4: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ص ید شا وازن با تأ د ی عمل کاران، ارزیا د ر: ورد( BSCی آ و ھ تان یک ا را ی و )ی کا

66

چهار وجه کارت امتیازی متوازن .1شکل

مربوطه یاری واحد عملکرد بهبود راستای در را مدیران ها،عملکرد سازمان سطح نمایش با متوازن امتیازی کارت برای ابزار این از بتوان تا آورد می فراهم را این امکان سازمان جایگاه تعیین در BSCرویکرد . سازد می

عملکرد گیری اندازه برای مناسبی تا معیارهای کرد سعی باید تنها راستا این در .گرفت بهره ها یابی سازمان عارضهکاپالن و نورتن معتقدند کارت امتیازی متوازن باید به عنوان سیستم یادگیری، اطالع . شود گرفته به کار و تعریف

موجب حرکت رو به جلوی سازمان BSCبنابراین ]19[ ه به عنوان سیستم کنترلرسانی و ارتباطات استفاده شود ناین رویکرد با بسیاری از ابتکارات مدیریتی سازگار است و بسیاری از اصول مدیریتی را .]21، 20، 12[ شود می

توانمندسازی پرسنل، تولید مدار، سازمان مشتری: هایی از این اصول عبارتند از نمونه. نماید در یک سند ترکیب مینفعان، نوآوری، یت ذیبه موقع، مدیریت ناب، سازمان یادگیرنده، مهندسی مجدد، مدیریت ریسک، مدیر

.]22، 20[ مدیریت زمان، مدیریت کیفیت جامع و مدیریت ارزش هاتحلیل پوششی داده 3

دهد می کارآیی نشان. ]23[ دارد مدیریت علم در طوالنی ای سابقه که است مدیریتی مفهوم یک کارآیی استفاده زمان از مقطعی در بهترین عملکرد به نسبت تولید، راستای در خود منابع از خوبی چه به سازمان یک که

شود که به طور ریزی محسوب می های برنامه ها به عنوان یکی از تکنیک تحلیل پوششی داده. ]24[ است کرده که دارای چندین ورودی و چندین خروجی مشابه هستند، گسترده به منظور ارزیابی کارآیی واحدهای مشابه

بر مبتنی ناپارامتریک کالسیک و تکنیک ها یک در واقع تحلیل پوششی داده .]25[ گیرد مورد استفاده قرار می

مشابه به کار گیری تصمیم واحدهای از ای مجموعه کارآییارزیابی برای مقایسه باشد که می ریاضی ریزیبرنامههمچون شکل تابع توزیع و تابع (رود و مزیت قابل توجه آن، عدم نیاز آن به تعیین مشخصات پارامتریک می

ها روز به روز های تحلیل پوششی داده اگرچه تعداد مدل .]26[ است کارآییآوردن امتیازات دست بهبرای ) تولیدتعدادی مدل اصلی است که بنیان گذاران این ها کند، ولی مبنای همه آن افزایش یافته و جنبه تخصصی پیدا می

اشاره CCRبا عنوان ) 1978(» چارنز، کوپر و رودز« توان به مدل ها میاز جمله این مدل. اندروش طراحی کردهشده ارایهمدل دیگر، مدل چنین همدر آن لحاظ شده است و ) CRS( 1کرد که فرض بازدهی ثابت به مقیاس

1 Constant Return to Scale

مشتریان

فرآیندهای داخلی مالی

رشد و یادگیری

مأموریت،انداز و راهبردچشم

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 5: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ه ی آن ج د یات و کار ٦٣-٧٩) ١٣٩١( ٣٢ ق عم

67

طراحی شده ) VRS( 1باشد که با فرض بازدهی متغیر نسبت به مقیاس میBCC ،»کوپربنکر، چارنز و «توسط این . بازده ثابت نسبت به مقیاس یعنی تغییر در مقدار داده منجر به تغییر در میزان ستاده به همان نسبت شود. است

ه مقیاس یعنی تغییر در بازده متغیر نسبت ب. مدل زمانی مناسب است که همه واحدها در مقیاس بهینه عمل کنند دو دسته به DEAهای مدل دیدگاه یک از. کند داده به نسبتی کمتر یا بیشتر در میزان ستاده تغیییر ایجاد می

ارایه ماهیت ورودی، با های هدف مدل .شوند می تقسیم ماهیت خروجی با های مدل و ماهیت ورودی با های مدل ها افزایش خروجی بهبود با مسیر خروجی، طراحی ماهیت با های مدل و هدف ها ورودی کاهش با بهبود مسیرخروجی وجود داشته باشد، کارآیی نسبی هر یک از sورودی و mگیری با واحد تصمیم nبا فرض اینکه .است

:]10[ آید می دست بهریزی کسری زیر گیری با حل مدل برنامه واحدهای تصمیم

ها دادهمدل اولیه تحلیل پوششی ) 1مدل

Max

s.t. , j , , , n,

, .

s

r rrm

i ii

s

r rjrm

i iji

r i

u yZ

v x

u y

v x

u v

=

=

=

=

=

≤ =

1

1

1

1

1 1 2

ام برای واحد iمقدار ورودی xij ام، jگیری ام برای واحد تصمیم rمقدار خروجی yrj فوقکه در مدل

به zام و iوزن تخصیص داده شده به ورودی vi ام؛ rوزن تخصیص داده شده به خروجی urام، jگیری تصمیمدر مدل فوق امتیاز کارآیی هر واحد تحت بررسی از تقسیم . باشد عنوان امتیاز کارآیی واحد تحت ارزیابی می

آید که این امتیاز کمتر یا مساوی با عدد یک می دست بهها ها به مجموع موزون ورودی مجموع موزون خروجیا کارآ و در صورتی که کمتر از یک باشد، آن که این امتیاز برابر با یک شود آن واحد ردر صورتی . باشد می

شود؛ یکی از ها بیان می با وجود تمام محاسنی که برای تکنیک تحلیل پوششی داده .شود واحد ناکارآ تلقی میگیری کم باشند یا تعداد که تعداد واحدهای تصمیم کیک باال در مواردیفنقاط ضعف این تکنیک، عدم قدرت ت

یافته این نقیصه هم قابل رفع های توسعه که با استفاده از مدل باشد ، میخروجی زیاد باشندهای ورودی و شاخص .باشد می

DEA-BSCمدل ترکیبی 4

، یکی از موانع عمده کارت امتیازی متوازن، یعنی DEAو BSCکه قبالً نیز ذکر شد با ترکیب طور همانای از خانواده DEA. ، مبتنی بر تحلیل نسبی استDEAچرا که شود، نیاز به تعیین استانداردها و خط مبنا، حل می

1 Varying Return to Scale

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 6: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ص ید شا وازن با تأ د ی عمل کاران، ارزیا د ر: ورد( BSCی آ و ھ تان یک ا را ی و )ی کا

68

ها تحت DMUخروجی تشکیل شده است که توسط -ها با مفروضات گوناگونی در مورد روابط ورودی از مدلتواند می BSCدر ارزیابی نتایج DEAکاربرد )2003(ریچارد به ذعم .]3[ شوند مالحظاتی به نمایش گذاشته می

ی همحاسب تواند برای ، میDEAمحاسبه شده توسط کارآییمرز . باشد BSCحل خوب برای اجرای یک راهتواند تعیین کند که چطور می DEAکه کند ریچارد بیان می. گیرنده استفاده شود واحدهای تصمیم کارآیی .]22[ عینی تعیین شود طور به BSCهای شاخص

به DEAهای ارزیابی عملکرد و از به عنوان ابزاری برای طراحی شاخص BSCاز DEA-BSCدر تکنیک ترکیبی .]27[ شود ی ارزیابی عملکرد استفاده میعنوان ابزاری برا :، موارد زیر باید مد نظر قرار گرفته شودBSCهای به منظور ارزیابی شاخص) 2003(ریچارد ی هبر اساس مطالع

. گیری باشند قابل اندازه DMUرای مطالعه باید موجود بوده و برای هر ها ب ها و خروجی ورودی ی ه؛ همکه ایناول های مورد مطالعه نباید از یک حد DMUبین تعداد متغیرهای ورودی و خروجی با تعداد ی ه؛ رابطکه ایندوم

ها که توسط مدل ها و افزایش بالقوه در خروجی جویی در ورودی ؛ صرفهکه اینسوم . تجاوز کندباالی مشخص DEA ها یا افزایش های در ورودی جویی ؛ منبع صرفهکه اینچهارم . یابی نیستند شود، همیشه قابل دست پیشنهاد میدارای DEA-BSCتکنیک ترکیبی وجود، ولی با این. ]28[ شود ها آشکار نمی تولید، همیشه از تحلیل ی هبالقو

:موارد ذیل اشاره کردتوان به ها را میآن ی ههای متعددی است که از جمل ویژگی های کلیدی عملکرد؛ ها با شاخص اطمینان از ارتباط اهداف و استراتژی •

های کلیدی عملکرد در ابعاد مختلف سازمان؛ وجود توازن در شاخص •

های مشابه؛ های قبل یا سازمانای تجربه شده از سال ارزیابی سازمان در فضای مقایسه •

با تکیه بر نتایج علمی ارزیابی عملکرد؛ها تعیین مسیر اصالح و بهبود شاخص •

.ها بر اساس مسیر اصالح و بهبود تعیین اهداف شاخص •

ها و کارت امتیازی متوازن یل پوششی دادهلتح ترکیب تکنیک ی هبرخی از مطالعات انجام شده در زمین 1 جدول .دهد ها نشان میهای آن ها و خروجی به همراه فهرست ورودی را

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 7: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ه ی آن ج د یات و کار ٦٣-٧٩) ١٣٩١( ٣٢ ق عم

69

DEA-BSCمدل ترکیبی کارگیری به ی هپیشین .1جدول مورد ها فهرست خروجی هافهرست ورودی مطالعه

آسوشه و همکاران، 2010 ]29[

هزینه - زمان - منابع انسانی -

-قابلیــت اطمینــان -امنیــت-میــزان کنتــرل-ــذیری خــدمات -رضــایت مشــتری -دســترس پ

ــهام ــای ســ ــرآوردن نیازهــ ریســــک -داران بــریســـک -ریســـک منـــابع انســـانی -فرآینـــدها تکنولوژی

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

ایران

نجفی و همکاران، 2009 ]28[

های انگیزشیهزینه- پرسنل عمده و اصلی -

بازده نسـبت بـه -نرخ رشد منابع-حاشیه سود- گذاری سرمایه

شعب بانک در ایران

2007چن و چن، ]30[

)بدون ورودی واقعی( -

ROA -نرخ درآمد قبل از پرداخـت مالیـات -

-سود عملیـاتی ناخـالص -حسابهای دریافتنی –ROI- موجــودی -ســهم بــازار -مقـدار فــروش

حجـم -هـای تحقیـق و توسـعه هزینـه -برگشتیشـاخص -هـای آموزشـی برنامه -موجودی انبار ساعات آموزش -تفویض اختیار

صنعت تولیدی اجسام نیمه رسانا در

تایوان

سونر و همکاران، 2005 ]31[

های عملیاتیکل هزینه- زمان دستیابی به بازار - توانایی اجرای فرآیند تولید -

سهم بازار - انگیزش و رضایت کارکنان -

شرکت تولیدی اتومبیل در ترکیه

]22[ 2003ریچارد،

ظرفیت ماشین آالت- نیروی انسانی - فضای سالن تولید - تبلیغات ی ههزین -

جریان نقدی- تعهد مشتری - کیفیت خدمات داخلی - انگیزش کارکنان -

شرکتهای مرتبط با سازمان تحقیقاتی

بازار اروپا

مؤمنی و همکاران، 1388 ]32[

ــانی- ــابع انسـ ــای(منـ مهارتهـــی ــای تجرب ــی، مهارته -)علم

نسـبت هزینـه (مدیریت هزینـه دستمزد کارکنان به تعداد کار

اسـناد فنـی کنان، نسبت هزینه )به تعداد اسناد صادره

ــازار- ــتری (بـ ــرمایه مشـ ــازار، سـ ــهم بـ -)سـدرآمــد، اجرائیــات، فنــی، (فرآینــدهای داخلــی

رشـد و -)نویسی، بازرسی، اداری، مسـتمری نامــه (درآمــد ــه برنام ــات ب نســبت وصــولی اجرائی

مصـوب، نســبت وصــولی حــق بیمــه بــه بودجــه رضایت کارکنان -)ابالغی

تأمین شعب سازمان اجتماعی

های استان شهرستان تهران

ان کارت همزم کارگیری بهو مطالعات پیشین، مرور ادبیات پژوهش مصاحبه با اساتید و خبرگان، با توجه به

، به دلیل ایجاد توازن و DEA-BSCترکیبی متوازنو در نهایت استفاده از مدل DEAامتیازی متوازن و تکنیک های ترین مدل برای ارزیابی شرکتکلیدی عملکرد و قدرت تفکیک باال، مناسب های تعادل بین شاخصحفظ

.باشد بدیع نیز می جدید و شناخته شد، که در نوع خود )کاشی و سرامیک های از جمله شرکت(تولیدی

تحلیل مدل مفهومی پژوهش 5گیرنده، استفاده از تصمیمها و مؤسسات و به طور کلی واحدهای همواره در ارزیابی عملکرد سازمان

واحد یک کارآییامتیاز . رود به شمار می کارآییگیری عنوان یکی از ابزارهای بسیار مهم در اندازهه ها ب نسبت

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 8: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ص ید شا وازن با تأ د ی عمل کاران، ارزیا د ر: ورد( BSCی آ و ھ تان یک ا را ی و )ی کا

70

. شود ها تعریف می ها تقسیم بر جمع وزنی ورودی در حالت کلی، به صورت جمع وزنی خروجی 1گیری تصمیمکنند، آسان است؛ ه فقط از یک ورودی و یک خروجی استفاده میواحدهایی ک کارآییاین نسبت در مقایسه

گونه واحدها در عمل بسیار نادر است و عمدتاً از تعداد زیادی ورودی و خروجی جهت تحلیل ولی وجود ایندر . رسد به نظر می ها معقول رو استفاده از تکنیک تحلیل پوششی دادهشود، از این عملکرد واحدها استفاده می

باشند، موفقیت و عملکرد می ی هها که نشان دهند منابع و خروجی ی هها که نشان دهند ه به بررسی ورودیادام .شود پرداخته می

های کارت امتیازی متوازن شناسایی شاخص 5-1

های های کارت امتیازی متوازن برای شرکت پس از مرور مطالعات پیشین و نظرسنجی از خبرگان، شاخص .شناسایی و تأیید شدند 2کاشی و سرامیک به صورت شکل

2های کاشی و سرامیک های کلیدی کارت امتیازی متوازن برای ارزیابی شرکت شاخص .2شکل

)DMUs(گیری تعریف واحدهای تصمیم 5-2

گیرنده، عبارت است از یک واحد سازمانی یا یک سازمان مجزا که فردی به نام مدیر یا یک واحد تصمیمکه این سازمان یا واحد سازمانی دارای فرآیند سیستمی باشد یعنی تعدادی کند به شرط آن اداره می مسئول آن را

ها را داده که ها، واحدهایی هستندDMU .]33[ عوامل تولید به کار گرفته شوند تا تعدادی محصول به دست آیدو های یکسان و همنوع ها و ستانده ای داده، دارنوع یکسانی از وظایف را انجام داده د،نکن ها تبدیل می به ستانده

1 Decision Making Unit (DMU) 2 Return On Assets (ROA)

کارت امتیازی متوازن)BSC(

مالی مشتری فرآیندهای داخلی رشد و یادگیری

ص خال

ش فرو

صخالد نا

سو

ـی ارایت د

گشـ باز

رخن

2هـا

ی رمشت

ش فزای

د ارص

د

زارم با

سهرخ

ن

یتف ظر

از ادهستف

د ارص

د

رج مخا

ت نسب

R&D

آمد

دربه

نانرک کایت

ضار

یدهش د

موزد آ

افراداد

تع

ی اهارتقاد اتعد

نانرککا

ریمشت

ت ی ضا

ر Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 9: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ه ی آن ج د یات و کار ٦٣-٧٩) ١٣٩١( ٣٢ ق عم

71

های کاشی و سرامیک شرکت ی هها، کلیDMUدر این پژوهش . ]34[ باشند های یکسان می دارای اهداف و آرمان .شود شرکت را شامل می 38باشد که مشغول به فعالیت بودند، می 1388استان یزد که در سال

های مدل ها و خروجی ورودی تعیین 5-3

های پیشین در بررسی پژوهش چنین همو موضوعنظران پس از بحث و تبادل نظر با کارشناسان و صاحبها شامل نیروی های مدل مشخص گردید، که ورودی ها و خروجی ، ورودیDEA-BSCزمینه مدل ترکیبی

نشان 2توازن که در شکل ها تمامی معیارهای کارت امتیازی م باشد و خروجی انسانی، سرمایه ثابت و مواد اولیه می .دهد های مدل را نمایش می ها و خروجی نمایی از ورودی 3شکل . شود اند، را شامل می داده شده

DEA-BSC های مدل ترکیبی ها و ستانده نهاده .3شکل

مورد استفاده در پژوهش DEAماهیت مدل 5-4

تواند بر روی گیری می انتخاب نوع ماهیت مدل، بستگی به میزان کنترلی دارد که مدیریت یک واحد تصمیم کارآییبا ماهیت خروجی برای ارزیابی DEAدر این پژوهش، از مدل . ها اعمال کند ها و یا ستانده ادهنه

رسد مدیریت، توان اعمال کنترل بیشتری بر های کاشی و سرامیک استفاده شده است؛ چرا که به نظر می شرکتهایی به مدیران جهت بهبود رهنمون ی ارایه، هدف از این پژوهش ها دارد و از طرفی ادهنهها نسبت به روی ستانده

های مدل زن است که همگی جزء خروجیهای مطرح شده در کارت امتیازی متوا و ایجاد توازن در شاخص .باشند می

نیروی انسانی

سرمایه ثابت

مواد اولیهDMUj

سود ناخالصفروش خالص

تعداد ارتقاهای کارکنان

هانرخ بازگشت دارایی

رضایت مشتریدرصد افزایش مشتری

نرخ سهم بازار درصد استفاده از ظرفیت

به درآمد R&Dمخارج

رضایت کارکنانتعداد افراد آموزش دیده

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 10: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ص ید شا وازن با تأ د ی عمل کاران، ارزیا د ر: ورد( BSCی آ و ھ تان یک ا را ی و )ی کا

72

DEA-BSCطراحی مدل متوازن ترکیبی 5-5در این . باشد می DEAای های پایه یافته از مدل مدل به کار گرفته شده در این پژوهش، یک مدل توسعه

شوند، که تضمینی ها اضافه می ای تحلیل پوششی داده های پایه مدل، دو مجموعه محدودیت توازن ساز زیر به مدلها به این محدودیت .باشند برای حفظ و ایجاد توازن و تعادل در ابعاد مطرح شده در کارت امتیازی متوازن می

شده به هر جنبه از کارت امتیازی متوازن بین یک حد پایین و باالیی که وزن داده کنند که اوالً ای عمل می گونهقرار 25/0توان وزن هر جنبه را برابر ترین حالت می البته در سختگیرانه(شود، قرار گیرد توسط خبرگان تعیین می

مل را برای مدل های مختلف مهمتر از بقیه هستند ما این آزادی ع ها در شرکت جا که بعضی جنبهداد ولی از آن .و ثانیاً مجموع وزن هر چهار جنبه برابر با یک شود) ایم قائل شده

( ) ; ;

( ) ;

k

k

r rr o

k kr r

r

r rjKr o

r rjkr

u yL U ku y

u yju y

=

≤ ≤ ∀

= ∀

∑∑

∑∑ ∑1

1

2 1

و ) مالی، مشتری، فرآیندهای داخلی، یادگیری و رشد(باشد ، ابعاد اصلی کارت امتیازی متوازن میOkکه در آن

باشد؛ مشروط به به ترتیب حد پایین و حد باالی وزن، برای هر بُعد کارت امتیازی متوازن می Ukو Lk چنین هم :که این

( ) ; ( ) ;

( ) , ; ( ) ,

K K

k kk k

k k k

L U

L U k U k= =

≤ ≥

≤ ∀ ≥ ∀

∑ ∑1 1

1 1 2 1

3 4

های نهایی مورد استفاده در این پژوهش، در دو گروه بازده متغیر نسبت به مقیاس با توجه به مطالب بیان شده، مدل

)BCC (اس و بازده ثابت نسبت به مقی)CCR (باشند به صورت زیر می.

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 11: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ه ی آن ج د یات و کار ٦٣-٧٩) ١٣٩١( ٣٢ ق عم

73

BSCمتوازن ترکیبی با BCCمدل ) 2 مدل BSCمتوازن ترکیبی با CCRمدل ) 3 مدل

در نهایت پس از نظر سنجی از خبرگان، حدود باال و پایین وزن هر یک از ابعاد کارت امتیازی متوازن برای

.آمدند دست به 2های کاشی و سرامیک به شرح جدول شرکت

BSCحدود باال و پایین ابعاد .2جدول

)Uk(حد باال )Lk(حد پایین ابعاد کارت امتیازی متوازن 3605/0 2171/0 مالی 3368/0 1724/0 مشتری

3184/0 1658/0 فرآیندهای داخلی 3079/0 1684/0 رشد و یادگیری

3236/1 7237/0 مجموع

سپس دو مدل توسعه . ها مورد ارزیابی قرار گرفتند ، شرکتDEA Solverابتدا با استفاده از نرم افزار در ادامه، به علت منحصر بودن، برای هر یک ) متوازن DEA-BSCمدل (طراحی شده برای این پژوهش CCRو BCCیافته

.شده است ارایهحل شده و نتایج آن WINQSBو LINGOنرم افزار در محیطهای کاشی و سرامیک از شرکت .دهد مراحل انجام پژوهش را نشان می 1نمودار

k

k

m

i ii

s

r rr

s m

r rj i ijr i

r rr o

k kr r

r

r rjKr o

r rjkr

r i

Min Z v x

s.t.

u y ,

u y v x ; ( j , , , n),

u y L U ; k,u y

u y ; j,u y

u , v

=

=

= =

=

=

=

− ≤ =

≤ ≤ ∀

= ∀

∑ ∑

∑∑

∑∑ ∑

1

1

1 1

1

1

1 2

1

k

k

m

i ii

s

r rr

s m

r rj i ijr i

r rr o

k kr r

r

r rjKr o

r rjkr

r i

Min Z v x

s.t.

u y ,

u y v x ; ( j , , , n),

u y L U ; k,u y

u y ; j,u y

u , v

=

=

= =

=

=

=

− ≤ =

≤ ≤ ∀

= ∀

∑ ∑

∑∑

∑∑ ∑

1

1

1 1

1

1

1 2

1

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 12: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ص ید شا وازن با تأ د ی عمل کاران، ارزیا د ر: ورد( BSCی آ و ھ تان یک ا را ی و )ی کا

74

مراحل انجام پژوهش .1نمودار

ها و یافتهنتایج 6

کارآیینشان دهنده میزان 3جدول . آورده شده است DEA-BSC نامتوازندر ابتدا نتایج حاصل از مدل . )شده است نظر صرفهای کارا در جدول از آوردن شرکت(باشد می BCCبا استفاده از مدل های ناکاراشرکت

در این میان، . هستند% 100 کارآییشرکت، دارای 26، در این مدل که دارای بازده متغیر نسبت به مقیاس است .است ناکاراترین واحد در این مدل بوده% 20/90 کارآییبا 18واحد

در این مدل که دارای بازده . باشد می CCRهای ناکارا بر اساس مدل نشان دهنده میزان کارآیی شرکت 4جدول % 19/44با کارآیی 24در این میان، واحد . اند شرکت، کارا بوده 38شرکت از 14ثابت نسبت به مقیاس است،

.ناکاراترین واحد در این مدل بوده است

و بررسی مطالعات پیشینخبرگان ا کمکبهای کارت امتیازی متوازنشاخصشناسایی

هادر یکی از آن BSCهای بندی شاخصدستهوDEAهای مدلها و خروجیتعیین ورودی

از طریق نظرسنجی از خبرگان موضوعBSCجمع آوری اطالعات مربوط به حدود وزن ابعاد

پیشنهادی DEA-BSCبر اساس مدل متوازنسازیمدل

ها با استفاده از ماتریس کارآیی متقاطعDMUرتبه بندی کامل

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 13: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ه ی آن ج د یات و کار ٦٣-٧٩) ١٣٩١( ٣٢ ق عم

75

BSCترکیبی با CCRکارآیی حاصل از اجرای مدل .4جدول BSCترکیبی با BCCحاصل از اجرای مدل کارآیی .3جدول

طراحی شد، 5در بخش که DEA-BSCمدل متوازن ترکیبی کارگیری بهنتایج حاصل از در این قسمت 10دهد، تنها نشان می 5همانگونه که نتایج، در جدول .آورده شده است BCC در ابتدا نتایج مدل. پردازیم می

اند همزمان اند و توانسته شده% 100 کارآییدارای ) 38و 34، 33، 32، 22، 19، 14، 10، 8، 2های شرکت(شرکت حالی است، این در های کارت امتیازی متوازن را حفظ کنند ، تعادل و توازن بین شاخص%100 کارآییعالوه بر

در . باشد ده بودند و این بیانگر قدرت تفکیک باالی مدل متوازن میشرکت کارا ش 26که در مدل غیرمتوازن، همین واحد در مدل بازده متغیر که حالیناکاراترین واحد بوده است در % 51/66 کارآییاین مدل، واحد ششم با

.بوده است% 68/96 کارآییدارای نامتوازن DEA-BSCنسبت به مقیاس

DMU نمره کارآیی

01 59/99%

05 84/97%

06 68/96%

07 78/97%

15 65/99%

16 37/94%

18 20/90%

24 96/94%

29 79/99%

31 72/99%

35 03/99%

36 46/99%

DMU نمره کارآیی

01 68/59%

04 86/92%

05 06/74%

06 99/79%

07 37/89%

09 72/86%

11 78/99%

12 19/83%

15 89/79%

16 24/59%

17 60/71%

18 04/48%

20 36/73%

21 88/99%

23 13/61%

24 19/44%

25 03/75%

26 81/88%

27 40/94%

28 73/88%

29 01/85%

31 27/91%

35 40/98%

36 76/65%

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 14: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ص ید شا وازن با تأ د ی عمل کاران، ارزیا د ر: ورد( BSCی آ و ھ تان یک ا را ی و )ی کا

76

BSCمتوازن ترکیبی با BCCنتایج مدل .5جدول DMU نمره کارآیی DMU نمره کارآیی DMU نمره کارآیی DMU نمره کارآیی

01 20/68% 11 17/80% 21 92/86% 31 12/83%

02 100% 12 55/84% 22 100% 32 100%

03 04/81% 13 93/85% 23 29/80% 33 100%

04 67/78% 14 100% 24 05/69% 34 100%

05 47/69% 15 20/69% 25 03/71% 35 49/92%

06 51/66% 16 45/70% 26 29/77% 36 93/87%

07 85/83% 17 31/81% 27 15/84% 37 24/98%

08 100% 18 30/72% 28 07/76% 38 100%

09 93/79% 19 100% 29 88/79% 10 100% 20 89/87% 30 76/99%

نتایج حاصل از اجرای مدل با بازده ثابت نسبت به مقیاس متوازن ترکیبی با کارت امتیازی ارایهدر این قسمت به و 33، 22، 14، 2های شرکت(شرکت 5دهند، تنها نشان می 6طور که نتایج در جدول همان. پردازیم متوازن می

شرکت کارا شده 14رمتوازن، که در مدل غیدر حالی اند بر طبق این مدل کارا باشند شرکت توانسته 38از ) 34 کارآییدر این مدل واحد بیست و سوم، با . باشد بودند که نشان دهنده قدرت تفکیک باالی مدل پیشنهادی می

بوده % 13/61 کارآییدارای غیرمتوازن DEA-BSCکه همین واحد در مدل ناکاراترین واحد بوده در حالی% 15 .است

BSCمتوازن ترکیبی با CCRنتایج مدل .6جدول

DMU نمره کارآیی DMU نمره کارآیی DMU نمره کارآیی DMU نمره کارآیی 01 92/32% 11 32/51% 21 11/28% 31 04/47%

02 100% 12 98/33% 22 100% 32 41/98%

03 59/48% 13 14/44% 23 00/15% 33 100%

04 10/42% 14 100% 24 49/22% 34 100%

05 66/41% 15 26/38% 25 98/41% 35 57/93%

06 11/36% 16 22/32% 26 90/45% 36 00/53%

07 54/42% 17 94/29% 27 80/48% 37 39/61%

08 01/72% 18 65/17% 28 38/46% 38 74/94%

09 94/43% 19 64/68% 29 30/46% 10 87/53% 20 34/46% 30 69/43%

و پیشنهادها گیری نتیجه 7

شرکت توانستند در 10تنها BSCترکیبی با BCC نامتوازن شرکت کارا در مدل 26از ،5بر طبق جدول شرکت کارا در مدل 14دهد که از نشان می 6نتایج جدول چنین هم. خود را حفظ کنند کارآییمدل متوازن نیز

ها شرکت% 87د و خود را حفظ کنن کارآییشرکت توانستند در مدل متوازن نیز 5ترکیبی، تنها CCR نامتوازن

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 15: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ه ی آن ج د یات و کار ٦٣-٧٩) ١٣٩١( ٣٢ ق عم

77

-DEAباالی مدل متوازن تمایز نشان از قدرت این اند، که بوده BSC های دچار نوعی عدم تعادل در شاخص

BSC باشد ها می در ارزیابی شرکت. قدرت تفکیک باال و ، خطی بودن، BSCهای ایجاد تعادل در شاخص، مزایای مدل پیشنهادیاز مهمترین

با لحاظ کردن تمامی ها های به کارگرفته شده و اوزان شاخص شده در شاخصپذیری مدل طراحی انعطافکه تأییدی بر روایی مدل بکار گرفته باشد های کلیدی عملکرد و اعتبار باالی مدل، بنا به نظر خبرگان می جنبه

ها با تکیه شاخص های مشابه، تعیین مسیر اصالح و بهبود ای با سازمان ارزیابی سازمان در فضای مقایسه. شده استهای سازی مصرف منابع در ایجاد خروجی بر نتایج علمی ارزیابی عملکرد، دستیابی به اهداف استراتژیک، بهینه

از نتایج دیگر این پژوهش، . های این پژوهش است مورد انتظار و دستیابی به توازن و تعادل، از جمله دیگر ویژگی DEAای های پایهو توسعه مدلهای کاشی و سرامیک شرکت بندی های مناسب برای رتبه شناسایی شاخص

های کاشی و شرکت کارآییحاصل از پژوهش، پیشنهادهای زیر جهت ارتقاء سطح های یافتهبر اساس .باشد می :شود می ارایهسرامیک

و ناکارا از واحدهای یک هر به الگو واحد معرفی با توان می DEAهای بر اساس نتایج حاصل از حل مدل) الفهر برای منظور بدین نمود، ریزی ناکارا برنامه واحد بهینه و عملکرد افزایش کارآیی جهت مسئوالن اجرایی،

توانند می این واحدها صورتی در و) با ایجاد واحد مجازی(شود می دقیقاً مشخص مطلوب ناکارا، مقادیر شرکت

.دهند تعیین شده، تغییر مقدار همان به را های خود دهو ستان ها نهاده میزان یابند که کامل دست کارآیی به

های کلیدی عملکرد و ها با شاخص ریزی، از ارتباط اهداف و استراتژی گردد در هنگام برنامه پیشنهاد می) بهای کارکردی سازمان و نه صرفاً مالی، اطمینان کلیدی عملکرد و تمامی جنبه های وجود توازن در شاخصنامتوازن کارا بودند ولی DEA-BSCها در مدل طور که مشاهده شد بسیاری از شرکتحاصل شود، چرا که همان

ک عملکرد که تعادل منجر به ی حالی استاین در . در مدل متوازن نتوانستند کارآیی خود را همچنان حفظ کنندتی برای شرکت در خوب گردیده و عالوه بر افزایش کارآیی و اثربخشی در شرکت، باعث کسب مزیت رقاب

.شود بلندمدت می

منابع، انتشارات دانشکده مدیریت )هاتحلیل پوششی داده(ها های کمّی در ارزیابی عملکرد سازمانمدل ).1383( ،.ر. ممهرگان، ]25[

.اول دانشگاه تهران، چاپ

با DEAکمک به ها سازمان وریجامع بهره نظام). 1384( ،.ا کشوری، ،.م خلیلی، ،.ع. س میرحسینی، ،.ر. م علیرضایی، ]27[

.عملکرد مدیریت ملی کنفرانس دومین تهران، مدیریت دانشگاه دانشگاهی دانشکده ؛ جهادBSCمحوریت

و BSCارزیابی عملکرد سازمان تأمین اجتماعی با استفاده از مدل ترکیبی ). 1388( ،.بشیری، م ،.خدایی، س ،.مؤمنی، م ]32[FDEA 152-137، ص )3( 1، مجله مدیریت صنعتی، دوره.

های با به کارگیری شاخص(ها های کشور با رویکرد تحلیل پوششی دادهبندی استانرتبه). 1385( ،.غالمرضایی، د ،.آذر، ع ]33[ .173-153، ص )27( 8های اقتصادی ایران، پژوهش ، فصلنامه)توسعه انسانی

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 16: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ص ید شا وازن با تأ د ی عمل کاران، ارزیا د ر: ورد( BSCی آ و ھ تان یک ا را ی و )ی کا

78

[1] Eilat H., Golany B., Shtub A., (2006). Constructing and evaluating balanced portfolios of R&D projects with interactions: A DEA based methodology. European Journal of Operational Research, 172 (3), 1018–1039.

[2] Alexandros, P., Georgeio A., Gregory P., Klaseric S., (2005). An Integrated Methodology for Putting the Balanced Scorecard into Action, European Management Journal, 23(2), 214-227.

[3] Eilat, H., Golany, B., Shtub, A., (2008). R&D project evaluation: An integrated DEA and balanced scorecard approach. Omega, 36, 895-912.

[4] Johnes, J., (2006). Measuring teaching efficiency in higher education: An application of data envelopment analysis to economics graduates from UK Universities 1993. European Journal of Operational Research, 174, 443-456.

[5] Camanho, A. S., Dyson, R. G., (2005). Cost efficiency measurement with price uncertainty: a DEA application to bank branch assessments. European Journal of Operational Research, 161, 432-446.

[6] Edirisinghe, N. C. P., Zhang, X., (2007). Generalized DEA model of fundamental analysis and its application to portfolio optimization. Journal of Banking & Finance, 31, 3311-3335.

[7] Chen, X., Skully, M., Brown, K., (2005). Banking efficiency in China: Application of DEA to pre- and post-deregulation eras: 1993-2000. China Economic Review, 16, 229-245.

[8] Sowlati, T., Paradi, J. C., Suld, C., (2005). Information systems project prioritization using data envelopment analysis. Mathematical and Computer Modeling, 41, 1279-1298.

[9] Samoilenko, S., Osei-Bryson, K. M., (2008). Increasing the discriminatory power of DEA in the presence of the sample heterogeneity with cluster analysis and decision trees. Expert Systems with Applications, 34(2), 1568–1581.

[10] Charnes, A., Cooper, W. W., Rhodes, E., (1978). Measuring the efficiency of decision making units. European Journal of Operational Research, 2(6), 429–444.

[11] Banker, R. D., Charnes, A., Cooper, W. W., (1984). Some models for estimating technical and scale inefficiencies in data envelopment analysis. Management Science, 30(9), 1078–1092.

[12] Lomotte, G., Carter, G., (2000). Are the Balanced Scorecard and the EFQM Excellence Model Mutually Exclusive or do they work together to Bring added Value to a company?, Working Paper 2, 49-58.

[13] Andersen, H. V., Lawrie, G., Shulver, M., (2000). The balanced Scorecard VS. The EFQM Business Excellence Model. 2GC Limited.

[14] Wongrassamee, S., Gardiner, P. D., Simmons, J. E. L., (2003). Performance measurement tools, the Balanced Scorecard and EFQM Excellence model. Measuring Business Excellence, 7(1), 14-29.

[15] Sime, K. L., Koh, H. C., (2001). Balanced Scorecard: A rising trend in strategic performance measurement, Measuring Business Excellence, 5(2), 18-26.

[16] Wu, H. Y., Tzeng, G. H., Chen, Y. H., (2009). A fuzzy MCDM approach for evaluating banking performance based on Balanced Scorecard. Expert Systems with Applications, 36, 10135- 10147.

[17] Atkinson, H., (2006). Strategy implementation: a role for the balanced scorecard?. Management Decision, 44(10), 1441-1460.

[18] Kaplan, R. S., Norton, D. P., (1992). The Balanced Scorecard- Measures that drive performance. Harvard Business Publishing.

[19] Reisinger, H., Cravens K. S., Tell, N., (2003). Prioritizing performance Measure within the Balanced Scorecard framework. Management International Review, 43, 429-437.

[20] Kaplan, R. S., Norton, D. P., (2005). The Balanced Scorecard: Measures that drive performance. Harvard business Review, July – August.

[21] Hepworth, P., (1998). Weighing it up- a literature review for the Balanced Scorecard. Journal of Management development, 17(8), 559-563.

[22] Rickards, R. C., (2003). Setting benchmarks and evaluating balanced scorecards with data envelopment analysis. Benchmarking: An International Journal, 10(3), 226-245.

[23] Witzel, M., (2002). A Short History of Efficiency. Business Strategy Review, 13, 38-47. [24] Pierce, J., (1997). Efficiency Progress in the New South Wales Government. The International

Conference on Public Sector Efficiency, University of New South Wales, 27 and 28 November. [26] Siriopoulos, C., Tziogkidis P., (2010). How do Greek banking institutions react after significant

events? A DEA Approach. Omega, 38, 294-308. [28] Najafi, E., Aryanegad, M. B., Hosseinzadeh, Lotfi, F., (2009). Efficiency and Effectiveness Rating of

Organization with Combined DEA and BSC. Applied Mathematical Sciences, 3(26), 1249-1264. [29] Asosheh, A., Nalchigar, S., Jamporazmey, M., (2010). Information technology project evaluation:

An integrated data envelopment analysis and balanced scorecard approach. Expert Systems with Applications, 37(8), 5931-5938.

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020

Page 17: ارزیابی عملکرد متوازن با تأکید بر شاخصهای BSC (مورد: شرکت ...jamlu.liau.ac.ir/article-1-367-fa.pdf · § máî £ .ð ¬ Æé6 î/5 s ¬

ه ی آن ج د یات و کار ٦٣-٧٩) ١٣٩١( ٣٢ ق عم

79

[30] Chen, T. Y., Chen L. H., (2007). DEA performance evaluation based on BSC indicators incorporated: The case of semiconductor industry. International Journal of Productivity and Performance Management, 56(4), 335-357.

[31] Soner, S., Önüt, S., Tuzkaya, U., (2005). Evaluation and Selection of R&D Projects Using an Integrated BSC-DEA Methodology. 35th International Conference on Computers and Industrial Engineering.

[34] Colbert, A., Levary, R. R., Shaner, M. C., (2000). Determining the Relative Efficiency of MBA Programs Using DEA, European Journal of Operational Research 125, 656-669.

Dow

nloa

ded

from

jam

lu.li

au.a

c.ir

at 0

:48

+03

30 o

n S

atur

day

Janu

ary

4th

2020