Το θερµό κλίµα της χώρας µας σε συνδυασµό µε τηνέντονη τουριστική κίνηση, ιδιαίτερα κατά τους θερινούςµήνες, καθιστά απαραίτητο τον έλεγχο και την ανάληψηµέτρων πρόληψης κατά της νόσου των λεγεωνάριων. Μια έρευνα στοιχειοθετεί και εξακριβώνει τον κίνδυνοέκθεσης στη λεγιονέλλα από τα υδραυλικά συστήµαταστο υπό εξέταση κτήριο ή εγκατάσταση. Σε πολύπλοκα υδραυλικά συστήµατα πραγµατοποιείταιµια καταγραφή όλων των σχετικών αντλιών, φίλτρωνκαι δικτύων σε ειδικό σχεδιάγραµµα κάτοψης της εγκα-τάστασης. Ταυτοποιούνται, ο εξοπλισµός ή οι υπηρεσίεςεκείνες που µπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τους εργα-ζόµενους ή άλλα εµπλεκόµενα άτοµα. Επόµενο βήµα ορί-ζεται η λήψη δειγµάτων προς εξέταση ανίχνευσης λεγιο-νέλλας.

Το πρωτόκολλο δειγµατοληψίας που δηµοσιεύεται στηνεργαστηριακή πρακτική της ∆ιεθνούς Ευρωπαϊκής Οµά-δας Εργασίας από Λοιµώξεις Λεγιονέλλας (E.W.G.L.I.),αναφέρει τη λήψη ενός αντιπροσωπευτικού δείγµατοςαπό την έξοδο ενός πύργου ψύξης και τη λήψη τεσσάρωναντιπροσωπευτικών δειγµάτων (άµεσο και έµµεσο δείγ-µα) από τα συστήµατα κυκλοφορίας ζεστού και κρύουνερού. Τα δείγµατα συλλέγονται σε αποστειρωµένουςπεριέκτες µε εσµυρισµένο πώµα που περιέχουν επαρκήποσότητα υποθειώδους νατρίου για την εξουδετέρωσητου χλωρίου ή άλλου βιοκτόνου µέσου. Σε διαπιστευµένοµικροβιολογικό εργαστήριο πραγµατοποιείται ο ποιοτικόςκαι ποσοτικός προσδιορισµός των βακτηρίων.

Κείµενο:Σπύρος ∆ρίβας, Ειδικός Ιατρός ΕργασίαςΣοφία Κωνσταντοπούλου, Μηχανικός Περιβάλλοντος ΤΕ

Αν ο αριθµός των ετερότροφων βακτηρίων στονερό είναι µικρότερος ή ίσος µε 10.000 και αυτόςτων λεγιονέλλων µικρότερος ή ίσος µε 1.000, τοδείγµα δε στοιχειοθετεί εκ των προτέρων σηµα-ντική απειλή για την υγεία των ανθρώπων. Απότην άλλη, η λήψη χαµηλού ή και αρνητικού δείγ-µατος δε στοιχειοθετεί µε βεβαιότητα την µηπρόκληση λεγιονέλλωσης. Απαιτείται τακτικόςέλεγχος ποιοτικού και ποσοτικού προσδιορισµούκαι απαραίτητος καθορισµός προληπτικών καιδιορθωτικών µέτρων

EΛΛHNIKO INΣTITOYTO YΓIEINHΣKAI AΣΦAΛEIAΣ THΣ EPΓAΣIAΣΛιοσίων 143 & Θειρσίου 6, 104 45 AΘHNA

Tηλ.: 210 8200100, Fax: 210 8200222, 210 8813270

E-mail: info@elinyae.grInternet: http://www.elinyae.gr

∆Ô ¤ÚÁÔ Û˘Á¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ ÎÚ·ÙÈÎfi ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌfi ηٿ 71,42% ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÓÙÈÛÙÔȯ› Û 75% ·fi ÙÔ ∂˘Úˆ·˚Îfi ∆·ÌÂ›Ô ¶ÂÚÈÊÂÚÂȷ΋˜ ∞Ó¿Ù˘Í˘

Î·È 25% ·fi ÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ¢ËÌfiÛÈÔ Î·È Î·Ù¿ 28,58% ·fi fiÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ∂§.π¡.À.∞.∂. (§.∞.∂.∫.)

∂§§∏¡π∫√π¡™∆π∆√À∆√À°π∂π¡∏™ ∫∞π∞™º∞§∂π∞™ ∆∏™∂ƒ°∞™π∞™

Σηµαντικός και ενισχυτικός παράγοντας στην ανάπτυξη του βακτηρίου της λεγιονέλλαςαποτελεί η θερµοκρασία. Έχει διαπιστωθεί ότιθερµοκρασίες από 20o C - 45o C ευνοούν την ανάπτυξή της, ενώ η επιβίωσή της δεν επιτυγχάνεται σε θερµοκρασίες κάτω των 20o C και άνω των 60o C. Ωστόσο, η ανθεκτικότητα του βακτηρίου είναι τέτοια,ώστε να παραµένει σε ληθαργική µορφή

στο κρύο νερό και να πολλαπλασιάζεται όταν η θερµοκρασία ανέλθει σε τιµέςθερµοκρασιακής ζώνης ανάπτυξης

Η νόσος των Λεγεωνάριων

Γενικές αρχές και οδηγίες εκτίµησης και αντιµετώπισης

του κινδύνου

¢π∞¡∂ª∂∆∞π ∞¶√ ∆√ ∂§.π¡.À.∞.∂.∞¶∞°√ƒ∂À∂∆∞π ∏ ¶ø§∏™∏ ∞¶√ ∆ƒπ∆√À™

A Θ H N A 2 0 0 7

HNososTonLegeonarion 23-01-07 13:39 Page 1

Το καλοκαίρι του 1976 στο ξενοδοχείοBellevue-Staford της Φιλαδέλφειας των ΗΠΑ, κατά τηδιάρκεια της ετήσιας συνέλευσης των Αµερικανών από-στρατων λεγεωνάριων, µια επιδηµία πνευµονίας προσέ-βαλε 221 ανθρώπους και προκάλεσε 34 θανάτους.Αργότερα εξακριβώθηκε ότι η αιτία αυτής της πνευµο-νίας ήταν ένα είδος gram αρνητικού αερόβιου βακτηρι-δίου, που ονοµάστηκε λεγιονέλλα πνευµονόφιλος καιαποµονώθηκε σε υδρατµούς από το νερό των κλιµατι-στικών κεντρικών συστηµάτων. Ο ίδιος µικροοργανισµός ήταν υπεύθυνος για µια προη-γούµενη επιδηµία πνευµονίας, στο ίδιο ξενοδοχείο το1974, αλλά και για την πνευµονοπάθεια που παρουσιά-στηκε το 1968, σε 144 εργαζόµενους και επισκέπτεςενός νοσοκοµείου της πόλης Πόντιακ του Michigan καιονοµάστηκε Pontiac Fever.Η οικογένεια της λεγιονέλλας, αποτελείται από περισ-σότερα από 30 είδη ανθεκτικών, gram αρνητικών αερό-βιων βακίλων. Οι µικροοργανισµοί αυτοί είναι ευρύταταδιαδεδοµένοι στο περιβάλλον και προκαλούν νόσο ότανο άνθρωπος-ξενιστής εισπνεύσει ή αλλιώς εισροφήσειικανή ποσότητα νερού υπό µορφή σταγονιδίων (αερολύ-µατος), που έχει αποικηθεί µε λεγιονέλλα.

Η νόσος των λεγεωνάριων παρουσιάζεται κλινικάµε τη µορφή δύο κυρίως συνδρόµων: της πνευµονι-κής νόσου και του Pontiac Fever.Η κλινική εικόνα της πνευµονικής νόσου µοιάζει µεαυτή της άτυπης πνευµονίας µε εξελισσόµενη ακτι-νολογική εικόνα και συνήθως αρχίζει µε πρόδροµασυµπτώµατα κακουχίας, αδυναµίας, πονοκεφάλουκαι µυαλγίας. Ο πυρετός εµφανίζεται 24 ώρεςαργότερα και φτάνει τους 40 βαθµούς στουςπερισσότερους από τους µισούς ασθενείς.Ως Pontiac Fever αναφέρεται µία οξεία νόσος, πουδιαρκεί 2 µε 5 ηµέρες. Πρόδροµα συµπτώµατακακουχίας, µυαλγίας και πονοκεφάλου, ακολουθού-νται γρήγορα από πυρετό και βήχα, καταρροή καιπόνο στο λαιµό.Επίσης, µπορεί να συνυπάρχουν διάρροια, ναυτίακαι ελαφρά νευρολογικά συµπτώµατα, όπως ζάληκαι φωτοφοβία.Στην Ευρώπη, η θνητότητα των ατόµων που µολύ-νονται από το βακτήριο της λεγιοννέλας κυµαίνεταιστο 13%.

Τα αερολύµατα σχηµατίζονται από σταγονίδιαλεπτότατου διαµερισµού που διασπείρονταιστον αέρα, γεγονός το οποίο συµβαίνει είτεµε ψεκασµό νερού, είτε µε διοχέτευση αέρασε υδάτινες συλλογές, είτε µε κρούση του σε στερεές επιφάνειες. Όσο µικρότερασταγονίδια σχηµατίζονται, τόσο πιο πιθανήείναι η εισαγωγή τους στο κατώτερο

αναπνευστικό σύστηµα, τις πνευµονικέςκυψελίδες.

Στο κοινωνικό και εργασιακό περιβάλλον ιδανικότόπο διαβίωσης του µικροοργανισµού αποτελούν: τα συστήµατα κυκλοφορίας ζεστού και κρύου

νερού οι εξατµιστικοί συµπυκνωτές οι βρύσες και τα ντους οι πισίνες και οι δεξαµενές υδροµαλάξεων (spa) τα διακοσµητικά σιντριβάνια ο εξοπλισµός αγωγής του

αναπνευστικού συστήµατος οι υγραντήρες οι κεντρικές µονάδες υδρόψυκτου

κλιµατισµού (πύργοι ψύξης)

Η λεγιονέλλα αναπτύσσεται στο φυσικό περιβάλλον καιειδικότερα στο νερό των λιµνών, των ποταµών και τωνακτών τους, καθώς και στο καθαρό νερό.

H µετάδοση του µικροοργανισµού από άνθρωπο σε άνθρωπο δεν έχει αποδειχθεί ακόµα

Χώρες της ΕΕ, όπου έχουν καταγραφεί τα περισσότερα κρούσµατα

(περίοδος 1995-2005)

HNososTonLegeonarion 23-01-07 13:39 Page 2

Το θερµό κλίµα της χώρας µας σε συνδυασµό µε τηνέντονη τουριστική κίνηση, ιδιαίτερα κατά τους θερινούςµήνες, καθιστά απαραίτητο τον έλεγχο και την ανάληψηµέτρων πρόληψης κατά της νόσου των λεγεωνάριων. Μια έρευνα στοιχειοθετεί και εξακριβώνει τον κίνδυνοέκθεσης στη λεγιονέλλα από τα υδραυλικά συστήµαταστο υπό εξέταση κτήριο ή εγκατάσταση. Σε πολύπλοκα υδραυλικά συστήµατα πραγµατοποιείταιµια καταγραφή όλων των σχετικών αντλιών, φίλτρωνκαι δικτύων σε ειδικό σχεδιάγραµµα κάτοψης της εγκα-τάστασης. Ταυτοποιούνται, ο εξοπλισµός ή οι υπηρεσίεςεκείνες που µπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τους εργα-ζόµενους ή άλλα εµπλεκόµενα άτοµα. Επόµενο βήµα ορί-ζεται η λήψη δειγµάτων προς εξέταση ανίχνευσης λεγιο-νέλλας.

Το πρωτόκολλο δειγµατοληψίας που δηµοσιεύεται στηνεργαστηριακή πρακτική της ∆ιεθνούς Ευρωπαϊκής Οµά-δας Εργασίας από Λοιµώξεις Λεγιονέλλας (E.W.G.L.I.),αναφέρει τη λήψη ενός αντιπροσωπευτικού δείγµατοςαπό την έξοδο ενός πύργου ψύξης και τη λήψη τεσσάρωναντιπροσωπευτικών δειγµάτων (άµεσο και έµµεσο δείγ-µα) από τα συστήµατα κυκλοφορίας ζεστού και κρύουνερού. Τα δείγµατα συλλέγονται σε αποστειρωµένουςπεριέκτες µε εσµυρισµένο πώµα που περιέχουν επαρκήποσότητα υποθειώδους νατρίου για την εξουδετέρωσητου χλωρίου ή άλλου βιοκτόνου µέσου. Σε διαπιστευµένοµικροβιολογικό εργαστήριο πραγµατοποιείται ο ποιοτικόςκαι ποσοτικός προσδιορισµός των βακτηρίων.

Κείµενο:Σπύρος ∆ρίβας, Ειδικός Ιατρός ΕργασίαςΣοφία Κωνσταντοπούλου, Μηχανικός Περιβάλλοντος ΤΕ

Αν ο αριθµός των ετερότροφων βακτηρίων στονερό είναι µικρότερος ή ίσος µε 10.000 και αυτόςτων λεγιονέλλων µικρότερος ή ίσος µε 1.000, τοδείγµα δε στοιχειοθετεί εκ των προτέρων σηµα-ντική απειλή για την υγεία των ανθρώπων. Απότην άλλη, η λήψη χαµηλού ή και αρνητικού δείγ-µατος δε στοιχειοθετεί µε βεβαιότητα την µηπρόκληση λεγιονέλλωσης. Απαιτείται τακτικόςέλεγχος ποιοτικού και ποσοτικού προσδιορισµούκαι απαραίτητος καθορισµός προληπτικών καιδιορθωτικών µέτρων

EΛΛHNIKO INΣTITOYTO YΓIEINHΣKAI AΣΦAΛEIAΣ THΣ EPΓAΣIAΣΛιοσίων 143 & Θειρσίου 6, 104 45 AΘHNA

Tηλ.: 210 8200100, Fax: 210 8200222, 210 8813270

E-mail: info@elinyae.grInternet: http://www.elinyae.gr

∆Ô ¤ÚÁÔ Û˘Á¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ ÎÚ·ÙÈÎfi ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌfi ηٿ 71,42% ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÓÙÈÛÙÔȯ› Û 75% ·fi ÙÔ ∂˘Úˆ·˚Îfi ∆·ÌÂ›Ô ¶ÂÚÈÊÂÚÂȷ΋˜ ∞Ó¿Ù˘Í˘

Î·È 25% ·fi ÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ¢ËÌfiÛÈÔ Î·È Î·Ù¿ 28,58% ·fi fiÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ∂§.π¡.À.∞.∂. (§.∞.∂.∫.)

∂§§∏¡π∫√π¡™∆π∆√À∆√À°π∂π¡∏™ ∫∞π∞™º∞§∂π∞™ ∆∏™∂ƒ°∞™π∞™

Σηµαντικός και ενισχυτικός παράγοντας στην ανάπτυξη του βακτηρίου της λεγιονέλλαςαποτελεί η θερµοκρασία. Έχει διαπιστωθεί ότιθερµοκρασίες από 20o C - 45o C ευνοούν την ανάπτυξή της, ενώ η επιβίωσή της δεν επιτυγχάνεται σε θερµοκρασίες κάτω των 20o C και άνω των 60o C. Ωστόσο, η ανθεκτικότητα του βακτηρίου είναι τέτοια,ώστε να παραµένει σε ληθαργική µορφή

στο κρύο νερό και να πολλαπλασιάζεται όταν η θερµοκρασία ανέλθει σε τιµέςθερµοκρασιακής ζώνης ανάπτυξης

Η νόσος των Λεγεωνάριων

Γενικές αρχές και οδηγίες εκτίµησης και αντιµετώπισης

του κινδύνου

¢π∞¡∂ª∂∆∞π ∞¶√ ∆√ ∂§.π¡.À.∞.∂.∞¶∞°√ƒ∂À∂∆∞π ∏ ¶ø§∏™∏ ∞¶√ ∆ƒπ∆√À™

A Θ H N A 2 0 0 7

HNososTonLegeonarion 23-01-07 13:39 Page 1